PYJET DHE TRANZICIONIdocuments.rec.org/offices/news/330_rec_raporti_vleresimi... · 2015. 11....

VLERËSIMI I GJENDJES SË PYJEVENË SHQIPËRI, PËR PERIUDHËN 1990-2014

PYJET DHE TRANZICIONI

PYJET DHE

TRANZICIONI

VLERËSIMI I GJENDJES SË PYJEVENË SHQIPËRI, PËR PERIUDHËN

1990-2014

Tiranë, 2015QENDRA RAJONALE E MJEDISIT

Shqipëri

Ky botim u përgatit nga:Inxh. Mehmet METAJ Qenda ALBAFORESTDr. Genci KACORI Qenda ALBAFORESTInxh. Ferdin LIÇAJ Qenda ALBAFORESTDr. Nevret JAHOLLARI Ekspert Inxh. Kolë MALAJ EkspertDr. Remzi SULO EkspertEk. Agim IDRIZI EkspertInxh. Haki ZOTO EkspertProf. As. Dr. Elvin TOROMANI EkspertDr. Kliti STARJA EkspertInxh. Elson SALIHAJ Ekspert

Nën drejtimin e ekipit të REC Shqipëri:Mihallaq QirjoEduart CaniRezart Kapedani

ISBN: 978-0000000000Faqosja, koprtina dhe shtypi: Graphic Line-01Tirana - Albania, [email protected]

Kopje të këtij botimi mund t`i gjeni pranë:Qendrës Rajonale të Mjedisit (REC), Shqipëri, Rr. Ismail Qemali, Nr. 27, Tiranë, Shqipëri

Publikuar nga:Qendra Rajonale e Mjedisit (REC) - ShqipëriRr. Ismail Qemali, Nr. 27, Tiranë • Tel/faks: 04 2 23 29 28Internet: http://albania.rec.org • E-mail: [email protected]

Në kuadër të Projektit:

Copyright © Qendra Rajonale e Mjedisit (REC), Shqipëri, 2015Të gjitha të drejtat për publikimin, shumëfishimin, kopjimin, përdorimin e informaiconeve të plota apo të pjesëshme janë të rezervuara nga Qendra Rajonale e Mjedisit (REC), Shqipëri.Opinionet dhe pikëpamjet e shprehura në këtë botim jo domosdoshmërisht paraqesin pikëpamjet e Qendrës Rajonale të Mjedisit (REC), Shqipëri apo Qeverisë Suedeze.

Rreth REC

Qendra Rajonale e Mjedisit për Evropën Qendrore e Lindore (REC) është një organizatë ndërkombëtare me mision mbështetjen në adresimin e problemeve mjedisore. REC e përmbush misionin e saj duke nxitur bashkëpunimin ndërmjet qeverive, organizatave joqeveritare, bizneseve dhe aktorëve të tjerë mjedisorë, si dhe duke mbështetur shkëmbimin e lirë të informacionit dhe pjesëmarrjen e publikut në vendimmarrjen mjedisore.REC është krijuar në 1990 nga Shtetet e Bashkuara, Komisioni Evropian dhe Hungaria. Sot REC bazohet ligjërisht në Kartën e nënshkruar nga qeveritë e 30 vendeve dhe Komisioni Evropian.REC ka një rrjet zyrash në 17 shtete: Shqipëria, Bosnja-Hercegovina, Bullgaria, Kroacia, Republika Çeke,Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania, RIJ e Maqedonisë, Mali i Zi, Polonia, Rumania, Serbia, Sllovakia, Sllovenia dhe Turqia. Zyra qendrore ndodhet në Szentendre, Hungari.REC merr pjesë aktive në proçeset globale, rajonale dhe lokale dhe ndihmon në zgjidhje të qëndrueshme e mjedisore brenda dhe përtej rrjetit të tij të zyrave, përmes kalimit të njohurive dhe përvojave në vende dhe rajone të ndryshme.

Rreth Qendrës ALBAFOREST Qendra “Për Studime dhe Konsultime Pyjore (AlbaForest) është një organizatë jo-qeveritare e themeluar në 2004, me misionin: sensibilizimi dhe ndërgjegjësimi i publikut për gjendjen e rëndë të pyjeve dhe mjedisit natyror, ndërmarrja e veprimeve të përbashkëta për mbrojtjen dhe rehabilitimin e pyjeve dhe burimeve natyrore, edukimi ekologjik për mbrojtjen dhe mbarështimin e qëndrueshem të burimeve natyrore, ndërmarrja e fushatave mbarëkombëtare në bashkepunim me sherbimin pyjor dhe asistencen e huaj për sensibilizimin e njerëzve, institucioneve shtetërore qendrore dhe lokale, për të rivendosur kontrollin e plotë në mbrojtjen e pyjeve.AlbaForest harton dhe realizon projekte konkrete për rehabilitimin e pyjeve dhe burimeve natyrore, ujëmbledhësave, të biodiversitetit (specieve të kërcënuara), zonave të mbrojtura dhe parqeve kombëtare, rehabilitimin e sipërfaqeve pyjore të djeguara nga zjarret, për mbarështimi gjahut dhe të faunes së egër etj.AlbaForest promovon gjithashtu dhe raportet/e aleancat e reja të qëndrueshme mes njeriut dhe pyllit/natyrës, ringjalljen dhe zhvillimi i tradites dhe projekteve për agropylltarinë, njohjen dhe nxitjen e metodave të përshtatëshme për menaxhimin e integruar të pyjeve, kullotave dhe ujrave malore, rigjenerimin e sipërfaqeve pyjore të dëmtuara nga emetimet/ndotjet industriale, njohjen dhe nxitjen e zbatimt të parimeve pan-evropiane për mbrojtjen dhe mbarështimin e pyjeve dhe të konventave ndërkombëtare për këtë qëllim.

Vlerësimi i gjendjes së pyjeve në Shqipëri, 1990-2014

Qendra “ALBAFOREST” 3

SHKURTIME

AKM Agjencia Kombëtare e Mjedisit AKMPK Agjencia Kombëtare e Menaxhimit të Pyjeve dhe Kullotave AKZM Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura DPEP Drejtoria e Përgjithshme e Ekonomisë Pyjore DPK Drejtoria e Pyjeve dhe Kullotave DPP Drejtoria e Përgjithshme e Pyjeve DPP Drejtoria e Policisë Pyjore DPPK Drejtoria e Përgjithshme e Pyjeve dhe Kullotave DPSHP Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimit Pyjor DRPK Drejtoria Rajonale e Pyjeve dhe Kullotave DSHP Drejtoria e Shërbimit Pyjor FSHP Fakulteti i Shkencave Pyjore IKPK Instituti i Kërkimeve Pyjore dhe Kullotave ISHMP Inspektoriati Shtetëror i Mjedisit dhe Pyjeve ISHMPAU Inspektoriati Shtetëror i Mjedisit, Pyjeve dhe Ujrave IUCN Unioni Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës KP Koorporata e Pyjeve MASH Ministria e Arsimit dhe Shkencës MBME Ministria e Burimeve Minerare dhe Energjitikës MBU Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit MBZHRAU Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujrave MM Minstria e Mjedisit MMPAU Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujrave NJQV Njësia e qeverisjes vendore OBT Organizata Botërore e Tregëtisë PP Projekti i Pyjeve PSHP Policia e Shërbimit Pyjor PZHBN Projekti i Zhvillimit të Burimeve Natyrore SHPJEGIME: Pyje të lartë (trungishte) ‐ pyje me origjinë farore Pyje të ulët (cungishte) ‐ pyje me origjinë llastarore


PERMBAJTJA

Hyrje ........................................................................................................................... 6 1. Organizimi i sektorit të pyjeve, ............................................................................... 7 1.1. Periudha 1990-2006 ................................................................................................. 7 1.2. Periudha 2006-2014 ............................................................................................... 10 Përfundime .............................................................................................................. 14 2. Pronësia dhe të drejtat e përdorimit të pyjeve ................................................... 16 3. Legjislacioni ............................................................................................................. 18 3.1 Pyjet .......................................................................................................................... 18 3.2 Zonat e mbrojtura .................................................................................................. 24

3.3 Fauna e egër dhe gjuetia.......................................................................................25 3.4 Bimët mjekësore, eterovajore e tanifere natyrore .............................................. 25 4. Strategjia e zhvillimit të sektorit të pyjeve .......................................................... 27 5. Burimet e financimit të sektorit të pyjeve ........................................................... 29 6. Projektet dhe asistenca e huaj .............................................................................. 33 7. Reforma institucionale ........................................................................................... 37 7.1 Ndarja e funksioneve ............................................................................................. 37 7.2 Decentralizimi dhe transferimi i kompetencave ................................................. 38 7.3 Menazhimi i burimeve njerëzore .......................................................................... 39 Përfundime .............................................................................................................. 42 8. Gjendja e pyjeve ..................................................................................................... 44 8.1 Mbarështimi ............................................................................................................ 44 Përfundime .............................................................................................................. 45 8.2 Shfrytëzimi i pyjeve ................................................................................................ 46 Përfundime .............................................................................................................. 59 8.3 Punimet në pyje ...................................................................................................... 60 8.3.1 Përmirësimi i pyjeve ............................................................................................... 60 8.3.2 Pyllëzimet dhe fidanishtet pyjore ......................................................................... 61 8.3.3 Sistemimet malore .................................................................................................. 61 8.4 Veprimtaritë e paligjshme ..................................................................................... 62 Përfundime .............................................................................................................. 68 8.5 Zjarret ....................................................................................................................... 70 Përfundime .............................................................................................................. 73 8.6 Sӫmundjet dhe dӫmtuesit ..................................................................................... 76 8.7 Bashkӫpunimi ndӫrinstitucional ........................................................................... 77 Përfundime .............................................................................................................. 79 8.8 Tregu i drurit ........................................................................................................... 80 Përfundime .............................................................................................................. 83 8.9 Import-eksporti i lëndës drusore ........................................................................ 83

Përfundime………………………………………………………………………...92 8.10 Kadastra dhe Inventari Kombëtar i Pyjeve .......................................................... 94 Përfundime .............................................................................................................. 98



8.11 Prodhimet e dyta (drusore dhe jo drusore) ...................................................... 102 Përfundime ............................................................................................................ 103 8.12 Heqja e sipërfaqeve nga fondi pyjor, dhënia në përdorim dhe me koncesion ....................................................................................................................................104 Përfundime ............................................................................................................ 106 9. Transferimi i pyjeve në përdorim/pronësi të njësive të qeverisjes vendore . 107 10. Zonat e mbrojtura ................................................................................................ 112 Përfundime ............................................................................................................ 117 11. Fauna e egër dhe gjuetia ..................................................................................... 119 Përfundime ............................................................................................................ 122 12. Biodiversiteti dhe speciet e rrezikuara ............................................................... 124 13. Kërkimi shkencor .................................................................................................. 127 14. Kontributi i pyjeve ................................................................................................ 129 15. Përfundime ............................................................................................................ 130 16. Rekomandime ....................................................................................................... 137



Hyrje

Pas rreth 25 vitesh të tranzicionit, vërtet kishte ardhur koha, për t’i hedhur një vështrim rrugës që ka përshkuar sektori i pyjeve, gjatë kësaj periudhe.

Me rrjedhën e ndryshimeve të menjëherëshme dhe rrënjësore, u ndeshën edhe pyjet. Askush nuk e imagjinonte dot të ardhmen e tyre në sistemin e ri.

Tani, të gjithë ndodhemi para një fakti, aspak të dëshiruar. Pyjet, këto pasuri kombëtare, me vlera të shumta, të pazëvëndësueshme e shumëplanëshe, ndodhen në një gjendje vërtet dramatike.

Gjithçka që ka ndodhur përgjatë këtyre viteve, është rezultat i një morie problemesh, të natyrave të ndryshme.

Mungesa e vullnetit, nxorri në plan të parë interesat afatshkurtëra politike, të cilat kanë mbizotëruar mbi interesat afatgjata, të të gjithë shoqërisë.

Programet qeverisëse, zgjidhjen e një pjese të vështirësive të shumta ekonomike, sidomos të banorëve të zonave rurale, e mbështetën tek pyjet. Kjo alternativë, momentalisht e “suksesëshme”, është shprehje e “vizioneve zhvillimorë“, të zbatuar në vijimësi gjatë këtij tranzicioni të mundimshëm.

Vështirësi të shumta janë kapërcyer gjatë kësaj periudhe, por vështirësitë më të mëdha i përkasin së ardhmes, sepse ekzistojnë shumë pikëpyjetje. Më kryesoret janë: (i) sa do të mund të rigjenerohet ajo çfarë kemi humbur? (ii) kur do të mund të rigjenerohet dhe (iii) cilat do të jenë kostot që do të paguhen? - sepse në mënyrë të pashmangëshme do të ndëshkohemi sipas parimit “kush dëmton, paguan”.

Në fund të fundit, gjendja aktuale e pyjeve përfaqëson nivelin e emancipimit të shoqërisë sonë.

Studimi mbi gjendjen e pyjeve në vendin tonë, për periudhën 1990-2014, është një përpjekje për të nxjerrë në pah e në mënyrë objektive, shkaqet apo arsyet, që kanë sjellë këtë situatë të padëshiruar.




1. Organizimi i sektorit të pyjeve,

Sektori i pyjeve ka kaluar në dy forma organizimi, që u përkasin periudhës 1990-2006 dhe asaj nga viti 2006 e në vijim.

1.1. Periudha 1990-2006

Në vitin 1989, sektori i pyjeve u shkëput nga Ministria e Bujqësisë dhe kaloi në varësi të Drejtorisë së Përgjithshme e Pyjeve dhe Kullotave, (DPPK)1, institucion i pavarur, me objekt administrimin, zhvillimin dhe mbrojtjen e pyjeve. Institucioni u riorganizua në vitin 1991 dhe u emërtua “Drejtoria e Përgjithshme e Ekonomisë Pyjore”, (DPEP)2, pasi prej tij u shkëput sektori i kullotave, por ju shtua në varësi industria e drurit, e cila përfshinte sektorët e shfrytëzimit të pyjeve dhe të përpunimit të drurit e të letrës, deri atëhere në varësi të Ministrisë së Burimeve Minerare dhe Energjetikës (MBME).

Për shkak të shkëputjes në vitin 1992, të sektorit të përpunimit të drurit dhe të letrës dhe rikalimit të tyre në varësi të MBME, institucioni shkrihet dhe krijohet “Drejtoria e Përgjithshme e Pyjeve”, (DPP)3, ndërsa në vitin 1993 ai emërtohet “Drejtoria e Përgjithshme e Pyjeve dhe Kullotave”, (DPPK)4, sepse u ribashkua sektori i kullotave.

Ligji i pyjeve5, i miratuar në vitin 2005, ndryshoi përsëri emërtimin e institucionit, duke e quajtur atë “Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimit Pyjor” (DPSHP).

Administrimi i pyjeve në nivel qendror, në periudhën 1990-2006, ishte i organizuar në një institucion të pavarur, në varësi të ministrit të Bujqësisë, më vonë të Bujqësisë dhe Ushqimit. Pavarësia qëndronte në faktin se buxheti dhe numri i punonjësve të tij, nuk ishin pjesë të buxhetit dhe të numrit të punonjësve të Ministrisë së Bujqësisë dhe Ushqimit, (MBU) por të miratuar direkt për të, sikurse për të gjithë institucionet e tjerë të pavarur.

Në funksion të ndryshimeve të ndodhura kohë pas kohe, ka ndryshuar edhe struktura organizative e institucionit. Ai ka qënë i organizuar mbi bazën e drejtorive dhe sektorëve në përbërje të tyre si dhe vetëm me sektorë.

Me mbështetjen e Projektit të Pyjeve (PP)6, nëpërmjet komponentit të Reformës Institucionale, në vitin 2000 institucioni riorganizohet dhe struktura e tij përbëhej nga 5 drejtori dhe 7 sektorë, 4 nga të cilët në përbërje të Drejtorisë së Pyjeve dhe Kullotave (DPK) dhe 3 të tjerë, së bashku me Zyrën Juridike, në varësi

1 VKM nr. 163, datë 21.4.1989 “Për krijimin e Drejtorisë së Përgjithshme të Pyjeve dhe Kullotave”. 2 VKM nr. 203, datë 26.6.1991 “Për krijimin e Drejtorisë së Përgjithshme të Ekonomisë Pyjore”. 3 VKM nr. 247, datë 5.6.1992 “Për krijimin e Drejtorisë së Përgjithshme të Pyjeve”. 4 VKM nr. 572, datë 6.12.1993 “Për disa ndryshime në VKM nr. 247, datë 5.6.1992 “Për krijimin e

Drejtorisë së Përgjithshme të Pyjeve”. 5 Ligj nr. 9385, datë 4.5.2005 “Për pyjet dhe shërbimin pyjor”, neni 7. 6 Projekti GCP/ALB/004/ITA, 1996-2004.



DREJTORI I PËRGJITHSHËM

DREJTORIA E PYJEVE DHE KULLOTAVE

DREJTORIA E MENAXHIMIT TË ZONAVE TË MBROJTURA

DREJTORIA E PYJEVE, KULLOTAVE KOMUNALE DHE EKSTENSIONIT

DREJTORIA E POLICISË PYJORE

DREJTORIA E

FINANCES

DREJTORIA E

AUDITIMIT

DREJTORIA E BURIMEVE

NJERËZORE DHE MARRËDHËNIE‐VE ME JASHTË

Sektori i Silvikulturës dhe

Trajtimit të Burimeve Pyjore

Sektori i Mbarështimit të Pyjeve, Florës dhe Faunes së Egër

Sektori i kullotave

Sektori Operativ

Sektori i Mbrojtjes nga Zjarri

Sektori Juridik

Sektori i Marketingut

Sektori i Shërbimeve

STRUKTURA E DREJTORISË SË PËRGJITHSHME TË SHËRBIMIT PYJOR, VITI 2005

Organigrama 2

direkte të Drejtorit të Pergjithshëm7 (organigrama 1).

Në vitin 2005, ajo u konfigurua me 7 drejtori dhe 8 sektorë, 3 nga të cilët në përbërje të DPK, 2 në vartësi të Drejtorisë së Policisë Pyjore (DPP) dhe 3 të tjerë në vartësi direkte të Drejtorit të Përgjithshëm8 (organigrama 2).

7 Rregullore nr. 5, datë 8.11.2000 “Për funksionet e shërbimit pyjor në Republikën e Shqipërisë“ 8 Rregullore nr. 2, datë 12.08.2005 “Për funksionet, detyrat dhe përgjegjësitë e Drejtorisë së

Përgjithshme të Shërbimit Pyjor, në Republikën e Shqipërisë.


DREJTORIA E POLICISË

SHËRBIMIT PYJOR

DREJTORIA E PYJEVE

KULLOTAVE KOMUNALE DHE EKSTENSIONIT

DREJTORIA E MENAXHIMIT TË ZONAVE TË MBROJTURA

DREJTORIA E

FINANCËS

Sektori i Silvikulturës dhe Trajtimit të Burimeve Pyjore

Sektori i Mbarështimit dhe Kadastrës

Sektori i Trajtimit të Kullotave

Sektori i Marketingut

Sektori i Personelit, Kualifikimit dhe

Marrëdhënieve me Jashtë

Sektori i Kontroll‐Revizionit

Sektori i Shërbimeve

Zyra Juridike

STRUKTURA E DREJTORISË SË PËRGJITHSHME TË PYJEVE DHE KULLOTAVE, VITI 2000

DREJTORI I PERGJITHSHËM

Organigrama 1



Në varësi të institucionit qendror kanë qënë ndërmarrjet e pyjeve, ndërmarrjet e shfrytëzimit të pyjeve, ndërmarrjet e kullotave si dhe ato të prodhimeve të dyta, të cilat mbulonin shpenzimet nga të ardhurat që siguronin nëpërmjet aktiviteteve të ndyshme.

Pas krijimit të bazës ligjore për privatizimin e pronës shtetërore9, ndërmarrjet e shfrytëzimit të pyjeve, të kullotave dhe ato të prodhimeve të dyta u përfshinë në procesin e privatizimit, ndërsa ndërmarrjet e pyjeve, bazuar në ligjin e ri10 të vitit 1992, u transformuan në institucione buxhetore, duke ndryshuar edhe emërtimin dhe u quajtën Drejtori të Shërbimit Pyjor (DSHP).

Mënyra e re e organizimit, solli ndryshime edhe të strukturave vartëse në nivelin vendor.

Rritja e numrit të rretheve, pas ndarjes së re administrative-tokësore, imponoi krijimin e DSHP-ve edhe në rrethet e rinj që u krijuan, duke e çuar numrin e tyre në 36. Madhësia e fondit pyjor e kullosor e çdo rrethi ka qënë kriteri, mbi të cilin u bë ndarja e DSHP-ve në 3 kategori dhe konkretisht: 19 prej tyre ishin të kategorisë së parë, 9 ishin të kategorisë së dytë dhe 8 ishin të kategorisë së tretë. Pavarësisht nga kategoria, struktura e secilës prej tyre përbëhej nga 3 seksione: (i) Administrimit dhe Menaxhimit të Pyjeve e Kullotave, (ii) Policisë Pyjore dhe (iii) Financë-Marketingut.

Shërbimi pyjor, nga viti 1993 deri në fillim të vitit 2006, ka qënë i organizuar, nga qendra në bazë, me katër nivele (organigrama 3).

Administrimi i fondit pyjor nga çdo Drejtori, realizohej nëpërmjet sektorëve pyjorë, numri i të cilëve ishte në varësi të sipërfaqes pyjore e kullosore të secilit rreth, si dhe nga zonat pyjore, si pjesë të sektorëve, numri i të cilave ishte në varësi të sipërfaqes pyjore e kullosore të çdo sektori. Në tërësi kanë qënë 111 sektorë pyjorë dhe 652 zona pyjore. Çdo sektor pyjor drejtohej nga përgjegjësi i tij, ndërsa zona pyjore, administrohej nga një inspektor. Madhësia mesatare e

sipërfaqes së një zone pyjore ishte rreth 2.000 ha, pyje e kullota.

Në vijim të punës për realizimin e Reformës Institucionale, në muajin shtator 2001 u krijua Drejtoria Rajonale e Pyjeve dhe Kullotave (DRPK), pilot, me qëndër në Elbasan11, në varësi të së cilës ishin 7 DSHP dhe konkretisht ato të rretheve Elbasan, Librazhd, Gramsh dhe Peqin, të Qarkut Elbasan dhe të rretheve Berat, Skrapar e Kuçovë, të Qarkut Berat (organigrama 4). Organizimi i kësaj strukture ishte një hallkë

9 Ligj nr. 7512, datë 10.8.1991 “Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës private, të nismës së lirë, të

veprimtarive private të pavarura dhe privatizimit”. 10 Ligj nr. 7623, datë 13.10.1992 “Për pyjet dhe policinë e shërbimit pyjor” 11 Urdhër i Ministrit të Bujqësisë dhe Ushqimit nr. 54, datë 3.09.2001 “Për krijimin dhe funksionimin e

Drejtorisë Rajonale Pilot të Pyjeve dhe Kullotave me qendër në Elbasan”.

DREJTORIA E PERGJITHSHME E PYJEVE DHE KULLOTAVE

SEKTORËT PYJORË

ZONAT PYJORE

DREJTORITË E SHËRBIMIT PYJOR

ORGANIZIMI I SHËRBIMIT PYJOR, VITI 2000

Organigrama 3



e ndërmjetme, që kishte për qëllim transferimin e një pjese të kompetencave nga niveli qendror, në nivelin rajonal, për administrimin e pyjeve dhe kullotave.

Eksperienca e DRPK do të shërbente për të nxjerrë konkluzionet e nevojshëm, lidhur me hapat e mëtejshëm për organizimin dhe funksionimin e strukturave të ndërmjetme, në nivel rajonal.

1.2. Periudha 2006-2014

Në janar të vitit 2006, DPSHP shkrihet si institucion i pavarur dhe administrimi i pyjeve bëhet përsëri pjesë e strukturave të një dikasteri, konkretisht të Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave (MMPAU), aktualisht Ministrisë së Mjedisit (MM). Sektori i pyjeve përfaqësohej nga Drejtoria e Politikave të Pyjeve dhe Kullotave, Drejtoria e Politikave të Mbrojtjes së Natyrës, si dhe nga Sektori i Policisë Pyjore. Shkrirja e DPSHP, diktoi ndryshime në ligjin e pyjeve12.

Drejtoritë e Shërbimit Pyjor në rrethe nuk pësuan ndryshime.

Gjatë viteve në vijim, sektori i pyjeve është riorganizuar disa herë, në kuadrin e “ristrukturimeve” vetëm në nivelin qendror, pa prekur strukturat në nivel vendor. “Ristrukturimet” kanë konsistuar në krijimin e një apo dy drejtorive, ndryshimin e emërtimeve dhe numrit të sektorëve në varësi të tyre. Për sa u përket sektorëve, është bërë kalimi i funksioneve të caktuar nga njëri tek tjetri, përfshirja ose ndarja e disa funksioneve në një apo disa sektorë si dhe kalimi i tyre nga një drejtori në tjetrën.

Në vitin 2006, organizimi i ri u bë pas shkrirjes së DPSHP dhe kalimit të 12 Ligj nr. 9533, datë 15.5.2006 “Për disa ndryshime në ligjin nr. 9385, datë 4.5.2005 “Për pyjet dhe

shërbimin pyjor””.

DREJTORI

Specialist për pyjet dhe kullotat shtetërore

Specialist për pyjet dhe kullotat komunale dhe ekstensionin

Specialist i policisë pyjore

Specialist i financës dhe marketingut

Specialist i zonave të mbrojtura

Jurist

DSHP ELBASAN

DSHPLIBRAZHD

DSHPPEQIN

DSHPBERAT

DSHPSKRAPAR

DSHPKUÇOVË

Protokolliste/arkiviste/sekret.

Shofer

DSHPGRAMSH

ORGANIZIMI I DREJTORISË RAJONALE TË PYJEVE DHE KULLOTAVE, VITI 2001

Organigrama 4


sektorit të pyjeve në strukturat e MMPAU (organigrama 5), ndërsa në vitet 2009 (organigrama 6) dhe 2013 (organigrama 7), organizimet përkojnë me ndërrimet e titullarëve të dikasterit.

MINISTRI

DREJTORIA E POLITIKAVE TE PYJEVE

DHE KULLOTAVE

DREJTORIA E POLITIKAVE TE

MBROJTJES SE NATYRES

SEKTORI I PYJEVE NË STRUKTURËN E MMPAU, VITI 2006

Sektori i Silivikulturës dhe Trajtimit të Pyjeve

Sektori i Mbarështimit të

Pyjeve dhe Kullotave

Sektori i Shërbimit Këshillimor dhe Pyjeve Komunalë

Sektori i Zonave të Mbrojtura

Sektori i Faunës

DREJTORIA E PËRGJITHSHME E

POLITIKAVE MJEDISORE

DREJTORIA E KOORDINIMIT TË KONTROLLIT

SEKRETARI I PËRGJITHSHËM

ZËVËNDËSMINISTRAT KABINETI

Inspektoriati i Mjedisit

Sektori i Policisë Pyjore

Organigrama 5

MINISTRI

DREJTORIA E BIODIVERSITETIT


ZËVËNDËSMINISTRAT

SEKTORI I PYJEVE NË STRUKTURËN E MMPAU, VITI 2009

Sektori i Florës, Faunës dhe Tokës

Sektori për Zonat e Mbrojtura dhe Parqet Kombëtarë

Sektori i Ekstensionit dhe Pyjeve Komunalë

Sektori i Mbarështimit dhe

Trajtimit

DREJTORIA E PËRGJITHSHME E POLITIKAVE

DREJTORIA E KONTROLLIT PËR MJEDISIN


Sektori për Policinë Pyjore

Sektori për Kontrollin e Peshkimit

KABINETI

SEKRETARI I PËRGJITHSHËM

Organigrama 6



Me riorganizimin e ri, në vitin 2014, sektori i pyjeve, përsëri pëson ndryshime (organigrama 8).

Përgjithësisht “ristrukturimet” nuk kanë patur ndikime në përmirësimin e funksioneve të strukturave, pasi kanë shërbyer vetëm për heqjen, zëvëndësimin apo dhe lëvizjen e drejtuesve e të specialistëve.

DREJTORIA E PYJEVE DHE BIODIVERSITETIT

Sektori i Mbarështimit dhe Trajtimit të Pyjeve

dhe Kullotave

Sektori i Kadastrës Pyjore dhe Pyjeve Komunalë

DREJTORIA E PËRGJITHSHME E POLITIKAVE TË MJEDISIT DHE JETËSIMIT TË PRIORITETEVE

MINISTRI

ZËVËNDËS MINISTRI

SEKRETAR I PËRGJITHSHËM

KABINETI

SEKTORI I PYJEVE NË STRUKTURËN E MINISTRISË SË MJEDISIT, VITI 2013

DREJTORIA E KONTROLLIT TË MJEDISIT, UJRAVE DHE

PYJEVE

Organigrama 7

Inspektoriati I Ujrave dhe Peshkimit

Sektori për Policinë Pyjore


Sektori i Biodiversiteit dhe Zonave të Mbrojtura

DREJTORIA E BIODIVERSITETIT DHE

ZONAVE TË MBROJTURA

DREJTORIA E MBROJTJES DHEETRAJTIMITTËPYJEVE

Sektori i Biodiversitetit

Sektori i Zonave të Mbrojtura

Sektori i Mbarështimit dhe Trajtimit të Pyjeve dhe Kullotave

Sektori i Kadastrës Pyjore dhe Pyjeve

Komunalë

DREJTORIA E PËRGJITHSHMEE POLITIKAVE MJEDISORE DHE JETËSIMIT TË PRIORITETEVE

MINISTËR

ZËVËNDËSMINISTËR

SEKRETAR I PËRGJITHSHËM

KABINET

SEKTORI I PYJEVE NË STRUKTURËN E MINISTRISË SË MJEDISIT, VITI 2014

Organigrama 8




SEKSIONI I ADMINISTRIMIT TË PYJEVE & SHËRBIMIT

KËSHILLIMOR

SEKSIONI I ZONAVE TË MBROJTURA

SEKSIONI I SHËRBIMEVE MBËSHTETËSE

SEKSIONI …………………

SEKSIONI ………………...

DREJTORI

STRUKTURA E DREJTORISË SË SHËRBIMIT PYJOR………………………, VITI 2014

Organigrama 11

Në muajin janar 2014, struktura e kontrollit, Policia Pyjore, u bë pjesë e Inspektoriatit Shtetëror të Mjedisit, Pyjeve dhe Ujërave (ISHMPU)13 (organigrama 9), institucion qendror publik, në varësi të MM, i organizuar me 12 Degë Rajonale, në qendrat e qarqeve (organigrama 10).

Për herë të parë funksionet kontrolluese u ndanë nga të gjithë nivelet e strukturave menaxhuese të shërbimit pyjor.

Në total, numri i punonjësve të Drejtorisë së Inspektoriatit të Policisë Pyjore, së bashku me ata të sektorëve në Degët Rajonale, ishte 133 vetë14.

Miratimi i strukturave dhe organikave në muajin shkurt 2014, u shoqëruan me krijimin e 12 Drejtorive të Shërbimit Pyjor15 në qendrat e qarqeve (organigrama 11), ndërsa DSHP-të e rretheve u shkrinë. Në vend të tyre u krijuan 36 seksione, në varësi të Drejtorive të qarqeve.

13 Vendim nr. 46, datë 29.1.2014 “Për krijimin dhe mënyrën e organizimit e të funksionimit të

Inspektoriatit Shtetëror të Mjedisit, Pyjeve dhe Ujrave”. 14 Urdhër nr. 56, date 13.2.2014 “Për miratimin e strukturës dhe të organikës së Inspektoriatit Shtetëror

të Mjedisit, Pyjeve dhe Ujrave”. 15 Urdhër nr. 53, datë 13.2.2014 “Për miratimin e strukturës dhe të organikës së Drejtorive të Shërbimit

Pyjor dhe të Qendrës Ndërinstitucionale Operacionale Detare, Durrës”.

KRYEINSPEKTOR

DREJTORIA E INSPEKTORIATIT TË POLICISË PYJORE

DREJTORIA E INSPEKTIMIT MJEDISOR

DREJTORIA E INSPEKTORIATIT TË

UJRAVE

DREJTORITE RAJONALE

DREJTORIA E FINANCËS & SHËRBIMEVE MBËSHTETËSE

STRUKTURA E INSPEKTORIATIT SHTETËROR TË MJEDISIT, PYJEVE DHE UJRAVE, NË NIVEL QENDROR,

VITI 2014

Organigrama 9

KRYEINSPEKTOR

SEKTORI IPOLICISË PYJORE

SEKTORI IINSPEKTIMIT MJEDISOR

SEKTORI I INSPEKTIMIT TË UJRAVE

SEKTORI I SHËRBIMEVE MBËSHTETËSE

STRUKTURA E DEGËVE RAJONALE TË ISHMPU, VITI 2014

Organigrama 10


Drejtoria e Pyjeve dhe e Biodiversitetit në dikaster, u nda dhe u krijuan dy drejtori, Drejtoria e Mbrojtjes dhe e Trajtimit të Pyjeve dhe Drejtoria e Biodiversitetit dhe e Zonave të Mbrojtura (organigrama 8).

Numri i punonjësve të DSHP-ve ishte 466 vetë gjithsej.

Pavarësisht riorganizimeve të bëra, të dyja strukturat kanë mbetur përsëri në të njëjtën varësi, atë të MM.

Organizimi i ri u shoqërua me shkurtimin e numrit të punonjësve të sektorit të pyjeve, si në strukturat e menaxhimit ashtu dhe në ato të kontrollit, duke arritur në 599 vetë gjithsej. Si rezultat i shkurtimeve, janë larguar të gjithë specialistët e sektorëve dhe të zonave pyjore dhe prej më shumë se një viti, veprimtaritë që zhvillojnë subjektet privatë në pyje, janë jashtë kontrollit. Por edhe strukturat e Policisë Pyjore, të reduktuara shumë në numër, e kanë të pamundur të kontrollojnë veprimtaritë në pyje.

Aktualisht territori nuk menaxhohet dhe është tërësisht jashtë kontrollit, e për pasojë gjendja e pyjeve vazhdon të përkeqësohet me ritme shumë të shpejtë.

Përfundime

Ekzistenca e një institucioni të pavarur për administrimin e fondit pyjor ka patur disa përparësi:

− strukturë organizative të reduktuar në qendër, me 2 deri 3 nivele (Drejtor i Përgjithshëm-Drejtori-Sektor dhe Drejtor i Përgjithshëm-Sektor),

− komunikim, shkëmbim informacioni dhe vendimmarrje të shpejtë, duke ndikuar pozitivisht në punën e strukturave në nivel vendor,

− pavarësi në menaxhimin e burimeve financiare (për të ardhurat, shpenzimet dhe investimet),

Megjithatë, institucioni ka patur edhe mangësi, si:

- konflikt interesi, pasi punonjësit e shërbimit pyjor kishin njëherësh funksione menaxhuese e kontrolluese dhe të dy funksionet ishin në të njëjtën varësi administrative,

- përqëndrim të kompetencave në nivel qendror, sepse mungonin strukturat rajonale, të pa parashikuara nga ligji i vitit 1992.

Përfshirja e sektorit në strukturën e dikasterit është shoqëruar me një seri problemesh, të cilat përbëjnë mangësi serioze dhe konkretisht:

− strukturë organizative burokratike në qendër, me 5 nivele (Ministër-Sekretar i Përgjithshëm-Drejtori e Përgjithshme-Drejtori-Sektor),

− përqëndrim i kompetencave menaxhuese në nivelin qendror (në dikaster), për shkak të mos krijimit të strukturave rajonale, megjithë detyrimin e ligjit të vitit 2005,



− konkflikt interesi, sepse funksionet menaxhuese dhe kontrolluese ishin në të njëjtën varësi administrative,

− komunikim, shkëmbim informacioni dhe vendimmarrje jo e shpejtë, duke ndikuar negativisht në punën e strukturave në nivel vendor,

− mungesë pavarësie në menaxhimin e burimeve financiare (për të ardhurat, shpenzimet dhe investimet),

− presion politik mbi administratën në qendër dhe në nivel vendor,

Organizimi në një institucion të pavarur, ka qënë një arritje për sektorin, sepse gjatë një periudhe gati 17 vjeçare u krijua një përvojë e mirë në menaxhimin e pyjeve.




2. Pronësia dhe të drejtat e përdorimit të pyjeve

Deri në vitin 1990 të gjithë pyjet dhe kullotat ishin pronë shtetërore. Me krijimin e kuadrit ligjor, për sanksionimin e pronës private, filloi procesi i kthimit të pyjeve ish pronarëve. Megjithëse ka kohë që ka filluar, procesi ende vazhdon.

Krahas kthimit të pyjeve ish pronarëve, pas vitit 1996, filloi edhe procesi i dhënies në përdorim të pyjeve, njësive të qeverisjes vendore (NJQV). Qëllimi ishte përdorimi i tyre, nga banorët e zonave rurale, për plotësimin e nevojave jetike, e sanksionuar kjo në ligjin e ri të pyjeve, të vitit 1992.

Procesi u zhvillua me pjesëmarrjen direkte të komuniteteve, duke ndikuar në rritjen e interesimit dhe njëkohësisht në ndërgjegjësimin e tyre, për menaxhimin afatgjatë të burimeve pyjore dhe me mbështetjen e PP. Synimi ishte kalimi i 40 % të fondit pyjor shtetëror, në përdorim të NJQV.

Nga viti 2006 e në vijim, pyjet u transferuan në pronësi të NJQV, që përbënte një hap më të avancuar, për faktin se ato merrnin përgjegjësinë direkte për menaxhimin e tyre. Ky proces u mbështet nga Projekti i Zhvillimit të Burimeve Natyrore (PZHBN), i financuar nga Banka Botërore (BB) e donatorë të tjerë.

Sipas të dhënave statistikore gjëndja e fondit pyjor, sipas pronësisë, jepet në tabelën 1:

Tabela nr. 1

FONDI PYJOR SIPAS PRONESISE

Viti

Pyje shtetërore

Pyje komunale

Pyje private Gjithsej

Pyje shtetërore

Pyje komunale

Pyje private Gjithsej

Sipërfaqja Sipërfaqja Sipërfaqja Vëllimi Vëllimi Vëllimi

ha % ha % ha % ha 000/m3 % 000/m4 % 000/m5 % 000/m3

1999 994,670 96.8 28,350 2.8 4,690 0.5 1,027,710 82,310 98.8 856 1.0 129 0.2 83,295

2000 916,130 88.2 115,400 11.1 6,890 0.7 1,038,420 76,840 91.9 6,250 7.5 514 0.6 83,604

2001 803,440 77.4 223,370 21.5 11,610 1.1 1,038,420 76,448 89.7 8,033 9.4 723 0.8 85,204

2003 726,560 68.4 320,510 30.2 14,700 1.4 1,061,770 72,715 84.9 12,083 14.1 806 0.9 85,604

2004 702,790 66.1 343,970 32.3 16,990 1.6 1,063,750 69,152 83.2 13,086 15.7 926 1.1 83,164

2006 688,910 66.0 335,850 32.2 18,550 1.8 1,043,310 66,718 82.3 13,282 16.4 1,049 1.3 81,049

2007 679,955 65.1 339,242 32.5 24,520 2.3 1,043,717 66,361 81.3 13,663 16.7 1,639 2.0 81,663

2008 529,200 50.9 482,600 46.4 28,400 2.7 1,040,200 53,453 70.4 20,158 26.6 2,300 3.0 75,911

2009 528,740 50.7 487,230 46.7 26,820 2.6 1,042,790 51,682 68.2 20,756 27.4 3,289 4.3 75,726

2010 525,810 50.4 489,530 46.9 27,420 2.6 1,042,760 52,000 68.0 21,101 27.6 3,401 4.4 76,502

2011 523,440 50.2 490,490 47.0 28,620 2.7 1,042,550 52,316 67.7 21,542 27.9 3,426 4.4 77,285

2012 527,930 50.7 486,630 46.7 26,830 2.6 1,041,390 49,714 65.0 22,945 30.0 3,824 5.0 76,483

2013 520,636 50.0 487,944 46.9 32,302 3.1 1,040,881 51,971 68.2 20,957 27.5 3,316 4.3 76,244

Për periudhën 1999-2004, burimi i informacionit, DPPK Për periudhën 2006-2013, burimi i infromacionit, INSTAT

Sipërfaqja e pyjeve në pronësi të NJQV, në vitin 2013 ishte 487.944 ha ose 46,9 % ndaj sipërfaqes totale.


E ndërsa kthimi i pyjeve në pronësi private gjatë kësaj periudhe eci me hapa të ngadaltë, përkundrazi kalimi i pyjeve në pronësi të komunave u përshpejtua artificialisht dhe nuk u shoqërua me mbështetjen e duhur financiare dhe njerëzore, duke krijuar probleme serioze në menaxhimin dhe gjendjen e tyre.




3. Legjislacioni

3.1 Pyjet

Deri në muajin prill të vitit 1993, sektori i pyjeve e mbështeti aktivitetin e tij në ligjin ekzistues16, për shkak të kohës së nevojëshme si për krijimin e ligjit të ri17, të miratuar në muajin tetor 1992, ashtu dhe për marrjen e masave organizativo-administrative për transformimin e ndërmarrjeve të pyjeve në DSHP.

Ligji i ri sanksiononte administrimin, mbrojtjen, trajtimin dhe zhvillimin e pyjeve në kushtet e reja, duke marrë në konsideratë format e pronësisë, që përbënte risinë më të rëndësishme. Institucioni përgjegjës për administrimin e fondit pyjor shtetëror e komunal ishte DPP, nëpërmjet drejtorive të shërbimit pyjor. Gjithashtu ky institucion, së bashku me organet vartëse, ishte përgjegjës për sigurimin e mbrojtjes e të mirëadministrimit të fondit pyjor shtetëror e komunal18.

Për mbrojtjen dhe mbarështimin e pyjeve, u organizua Policia e Shërbimit Pyjor (PSHP), që ishte organi ekzekutiv i armatosur, i specializuar për kontrollin e zbatimit të legjislacionit pyjor. Ajo organizohej dhe drejtohej nga DPP dhe kishte funksione parandaluese, ekzekutive, administrative, teknike për mbrojtjen e pyjeve e të mjedisit pyjor19.

Punonjësit e PSHP përfitonin statusin e ushtarakut dhe barazoheshin me punonjësit e rendit publik. Për kryerjen e detyrave të saj, ajo kishte të drejtë të pajisej me armë dhe uniformë, të bashkëpunonte me organet e rendit dhe policinë financiare, si dhe të ndërhynte edhe forcërisht në rastet e kapjes në flagrancë dhe të kundërshtimit20.

Krahas përcaktimit të rregullave kryesorë të administrimit, trajtimit, zhvillimit dhe të mbrojtjes së fondit pyjor kombëtar, ligji përmbante edhe masat ndëshkuese për shkeljet e dispozitave të tij, konkretisht nivelet e vlerave tarifore të dëmeve për kundërvajtjet administrative dhe ato penale, vlerat e gjobave si dhe masa të tjera ndëshkuese.

Në vijim u bë plotësimi me akte nënligjorë, të nevojshëm për zbatimin e tij.

Në tërësi shërbimi pyjor nuk ishte konceptuar si një strukturë për administrimin dhe zhvillimin e fondit pyjor, por si një forcë e armatosur, ku pranimi bëhej bazuar në disa kushte21, të përcaktuara me rregullore të veçantë22, të ministrit të Bujqësisë dhe Ushqimit, e cila përmbante edhe formulën e betimit. Kompetencat,

16 Ligjë nr. 4407, 25.6.1968 “Mbi pyjet”. 17 Ligj nr. 7623, datë 13.10.1992 “Për pyjet dhe policinë e shërbimit pyjor”. 18 Idem, nenet 6 dhe 39. 19 Idem, nenet 54 dhe 55. 20 Idem, nenet 57, 59 dhe 60. 21 Ligj nr. 7623, datë 13.10.1992 “Për pyjet dhe policinë e shërbimit pyjor”, neni 58. 22 Rregullore nr. 581, datë 8.2.1993 “Mbi kushtet e pranimit në Policinë e Shërbimit Pyjor dhe formula

e betimit”



detyrat dhe të drejtat23, ishin të ngjashme me ato të organeve të rendit publik dhe u jepej e drejta për t’u pajisur me armë zjarri (pistoleta) dhe në raste të veçanta edhe me pushkë, automatikë dhe municionin përkatës.

Në përgjithësi ligji përmbante formulime të pa qarta, lidhur me strukturat e shërbimit pyjor dhe funksionet menaxhuese e kontrolluese. Punonjësve të policisë të shërbimit pyjor, u njihej e drejta e statusit të ushtarakut dhe barazia me punonjësit e rendit publik, të drejta që faktikisht nuk u realizuan.

Vetë ligji krijoi vështirësi për zbatimin korrekt të tij nga shërbimi pyjor, për faktin se sanksionoi konfliktin e interesit, pasi i kishte deleguar të njëjtës strukturë funksione menaxhuese dhe kontrolluese.

Këto kanë qënë ndër mangësitë kryesore të tij.

Zbatimi i ligjit hasi në vështirësi, sepse strukturat e shërbimit pyjor, sikurse strukturat e sektorëve të tjerë, nuk ishin të përgatitura për ndryshime të tilla të menjëherëshme dhe rrënjësore. Megjithatë ato u përfshinë në rrjedhën e tyre duke u ndeshur vazhdimisht me probleme të shumtë dhe të natyrave të ndryshme.

Përballë vështirësive për vjeljen e gjobave administrative, në vitin 1994, ligjit i u bënë ndryshime, lidhur me kundërvajtjet24, duke rritur disa herë nivelet e vlerave të dëmeve për kundërvajtjet administrative dhe ato penale, për pasojë edhe nivelin e gjobave administrative. Rritjet e tyre u gjykuan si një masë, që do të ndikonte në parandalimin e prerjeve të paligjshme dhe dëmeve të tjerë në fondin pyjor.

Pas një periudhe gati 13 vjeçare të operimit me ligjin e vitit 1992, në vitin 2005, u miratua ligji i ri25, si nevojë për eliminimin e mangësive të konstatuara, por mbi të gjitha për t’i u përgjigjur dhe paraprirë zhvillimeve të reja.

Ligji i ri ka një strukturë të ndryshme nga ai i mëparëshmi, ku përfshihen dhe trajtohen një gamë më e madhe problemesh dhe në mënyrë më të detajuar. Ai sanksionon krijimin e strukturave për hartimin e politikave dhe strategjive të sektorit, organizimin e shërbimit pyjor në nivel qendror (DPSHP) dhe në bazë qarku (DSHP). E veçantë është ngritja e Bordit Këshillimor të Pyjeve, si një strukturë pranë ministrit, me detyrë shqyrtimin e projekt-programeve të zhvillimit dhe buxhetit vjetor të sektorit.

Për sa i përket shërbimit pyjor, ligji i ngarkon atij dy funksione, menaxhuese dhe kontrolluese, duke përcaktuar edhe detyrat respektive. Në nivelin qendror, struktura e menaxhimit të pyjeve përfiton statusin e nëpunësit civil, ndërsa struktura e kontrollit, Policia Pyjore, përfiton status të njëjtë me atë të Policisë së Shtetit dhe inspektorët e saj, gjatë kryerjes së detyrës, gëzojnë atributet e Policisë Gjyqësore.

23 Rregullore nr. 576, datë 8.2.1993 “Për kompetencat, detyrat dhe të drejtat e punonjësve të Policisë

së Shërbimit Pyjor”. 24 Ligj nr. 7838, datë 30.6.1994 “Për disa ndryshime në ligjin nr. 7623, datë 13.10.1992 “Për pyjet dhe

policinë e shërbimit pyjor””. 25 Ligj nr. 9385, datë 4.5.2005 “Për pyjet dhe shërbimin pyjor”.



Përveç rregullave të përgjithshëm për administrimin, trajtimin, zhvillimin dhe mbrojtjen e fondit pyjor kombëtar, ligji përcakton edhe detyra të veçanta për administrimin dhe zhvillimin e pyjeve në pronësi të NJQV dhe të pyjeve privatë.

Kontrolli më i mirë i aktivitetit të shfrytëzimit të pyjeve, u gjykua si një ndër masat për parandalimin e prerjeve të paligjshme. Për këtë, ligji ndaloi shitjen e lëndës drusore të pa prerë (në këmbë), çka nënkupton shitjen e saj vetëm në formën e asortimenteve të gatshëm, në anë të rrugës. Për sa u përket masave ndëshkimore për dëmet në pyje, ai përmban në mënyrë shumë të detajuar shkeljet dhe vlerat e gjobave për kundërvajtjet administrative, të cilat janë shumë më të larta se ato të ligjit të mëparshëm.

Policia Pyjore, ndërmjet të tjerave, ka detyrë të kontrollojë zbatimin nga subjektet privatë e publikë, juridikë e fizikë, të dispozitave ligjore dhe të akteve nënligjorë gjatë zhvillimit të veprimtarive në fondin pyjor dhe të marrë masat përkatëse në rastet e mos zbatimit të tyre. Gjithashtu ka për detyrë vetëm të mbrojë dhe të mbështesë veprimtarinë e administratës menaxhuese të shërbimit pyjor, por jo të kontrollojë veprimtarinë e saj.

Në nene të veçantë të ligjit konstatohen mangësi, formulime jo të qarta dhe kontradiktore.

Në tërësi organizimi i shërbimit pyjor nuk është formuluar në mënyrë të plotë, të qartë dhe nuk përmban të gjitha strukturat. Megjithëse ka përcaktuar funksionin dhe detyrat konkrete të Policisë Pyjore, ajo nuk figuronte si emërtim në nenin përkatës, të organizimit të shërbimit pyjor, që përbën një mangësi të tij. Kjo strukturë, “gjatë kryerjes së shërbimit, përfiton status të njëjtë me atë të Policisë së Shtetit”26, e drejtë që nuk u realizua asnjëherë. Policia Pyjore nuk mund të trajtohej me ligjin e Policisë së Shtetit, sepse nuk ishte pjesë e strukturave të saj. Por edhe ligji i pyjeve dhe ndryshimet e bëra, nuk kanë përcaktuar konkretisht përfitimet që duhej të kishte.

Edhe për sa i përket trajtimit dhe shfrytëzimit të fondit pyjor kombëtar, në nenin përkatës ka formulime kontradiktore dhe jo të qarta.

Sikurse ligji i vitit 1992, edhe ky ligj nuk e shmangte konfliktin e interesit, sepse funksionet menaxhuese e ato kontrolluese nuk kanë qënë të ndara në të gjithë piramidën e shërbimit pyjor, por vetëm në nivelin qendror dhe në nivelin e drejtorisë së shërbimit pyjor të rrethit, ndërsa në nivelin e sektorit dhe të zonës pyjore personeli i ushtronte të dy funksionet. Gjithashtu të dyja strukturat kanë qënë në të njëjtën varësi administrative.

Pas miratimit të këtij ligji, disa prej detyrimeve të tij nuk u zbatuan.

Që nga muaji maj i vitit 2005 e deri në muajin shkurt të vitit 2014, shërbimi pyjor ka funksionuar në shkelje të tij, sepse nuk u krijuan strukturat rajonale, pra kanë vazhduar të funksionojnë DSHP-të e rretheve, të pa njohura nga ligji. Po ashtu nuk u krijua asnjëherë Bordi Këshillimor i Pyjeve. 26 Ligj nr. 9385, datë 4.5.2005 “Për pyjet dhe shërbimin pyjor”, nenet 7 dhe 12.



Disa muaj pas shpërbërjes të DPSHP, ligjit të miratuar një vit më pare, i u bënë ndryshime27, të cilat konsistonin në zëvëndësimin e emërtimeve të ish institucionit të pavarur, të titullarit të saj, të MBU, ministrit të këtij dikasteri dhe ndonjë institucioni tjetër, me emërtimet respektive të dikasterit dhe titullarit të tij, në varësi të të cilit kaloi sektori i pyjeve, duke u deleguar edhe kompetencat përkatëse.

Në vitin 2007, në ligjin bazë të ndryshuar, u bënë shtesa dhe ndryshime 28, që preknin shumë çështje.

Shtesat konsistonin në përfshirjen e detyrimit për zbatimin e Protokollit të Kiotos, pas aderimit të Republikës së Shqipërisë në këtë Protokoll, në vitin 2004, në dhënien subjekteve të licencuar, të së drejtës për hartimin e planeve të mbarështimit të pyjeve komunalë e privatë, të drejtën këshillit të komunës/bashkisë për miratimin e tyre në bashkëpunim me drejtorinë përkatëse të shërbimit pyjor, përfshirjen e strukturës së Policisë Pyjore me degët e saj rajonale, në organizimin e shërbimit pyjor, e cila mungonte në ligjin bazë të viti 2005, dhënien edhe Ministrit të së drejtës për heqjen e sipërfaqeve nga fondi pyjor, deri në 1 ha, etj.

Ndryshimet kanë të bëjnë me disa aspekte, ku më të rëndësishmit janë:

− shfuqizimi i nenit për krijimin e Bordit Këshillimor të Pyjeve,

− rritja e madhësisë së sipërfaqeve që hiqen nga fondi pyjor me miratim të Këshillit të Ministrave, nga deri 30 ha, në 1 deri 100 ha dhe të Parlamentit, nga mbi 30.1 ha, në mbi 100 ha,

− dhënia në përdorim të sipërfaqeve pyjore dhe jo pyjore, për veprimtari të ndryshme biznesi, pajisja me leje mjedisore dhe miratimi i ndërtimit nga KRRT-të, para se subjektet të licencohen,

− përcaktimi i së drejtës për plotësimin e nevojave të banorëve të komunave, nga pyjet komunale e shtetërorë,

− detyrimi për lidhjen e kontratave ndërmjet subjekteve dhe shërbimit pyjor, për sipërfaqet e dhëna në përdorim, pas marrjes më parë të miratimeve nga Ministri,

− përcaktimi i mënyrës së planifikimit të vëllimit të materialit drusor që do të pritet çdo vit nga fondi pyjor kombëtar, etj,

− e drejta për uljen e tarifës pyjore, subjekteve privatë që ndërtojnë rrugë pyjore me mjetet e tyre financiare dhe e shfrytëzimit të pyllit deri në prerjet përfundimtare,

27 Ligj nr. 9533, datë 15.5.2006 “Për disa ndryshime në ligjin nr. 9385, datë 4.5.2005 “Për pyjet dhe

shërbimin pyjor”. 28 Ligj nr. 9791, datë 23.7.2007, “Për disa shtesa e ndryshime në ligjin nr.9385, datë 4.5.2005 “Për pyjet

dhe shërbimin pyjor”, të ndryshuar”.



− lejimi i dy formave të shitjes së lëndës drusore, (i) me asortimente në anë të rrugës dhe (ii) lëndë e pa prerë në këmbë, si dhe rastet kur zbatohet secila formë,

− detyrimi për monitorimin e pyjeve, hartimin e programi dhe sistemit të të dhënave, informimin dhe botimin e të dhënave, për tërheqjen në vendimmarrje të aktorëve të ndryshëm, shoqatat e përdoruesve të pyjeve dhe lidhjet me biznesin,

− riformulimi tërësor i nenit të kundërvajtjeve administrative, ku numri i rasteve të shkeljeve ulet nga 37 në 24, ndarja e dëmeve me pasoja materiale të lehta dhe të rënda, etj.

Në tërësi ndryshimet kanë qënë të domosdoshëm. Mos krijimi i Bordit Këshillimor të Pyjeve përbënte një shkelje të ligjit, por shfuqizimi i nenit përkatës, ishte një veprim që përjashtonte aktorët e interesuar, nga procesi i hartimit të programeve dhe të buxhetit për zhvillimin e sektorit të pyjeve e kullotave, duke e bërë këtë proces jo transparent. Edhe rritja e madhësisë së sipërfaqeve që hiqen nga fondi pyjor, për shtimin e sipërfaqeve me drurë frutorë, ka ndikuar sadopak në zvogëlimin e këtij fondi.

Ndryshimet e ligjit rikonfirmuan përsëri detyrimin ligjor për organizimin e shërbimit pyjor me drejtori rajonale29, por në fakt ato nuk u krijuan dhe administrimi i fondit pyjor mbeti përsëri përgjegjësi e DSHP-ve të rretheve.

Ndërhyrje në ligjin e pyjeve u bënë edhe në vitin 200830, të cilat në thelb prezantojnë dy aspekte:

− i pari, centralizon një kompetencë të shërbimit pyjor, duke i hequr atij të drejtën e miratimit dhe të shpalljes së vendeve ose shesheve për ushtrimin e veprimtarive të ndryshme dhe kalimin e kësaj të drejte Ministrit,

− i dyti, decentralizon të drejtën e mësipërme, duke ja u dhënë atë NJQV, për pyjet dhe kullotat në administrim/pronësi të tyre, si dhe të drejtën për dhënien e vërtetimit të transportit të prodhimeve pyjore e jopyjore;

− pjesë e decentralizimit të kompetencave është edhe marrja e të drejtave nga Ministri, për përcaktimin e procedurave të konkurrimit të subjekteve privatë, për zhvillimin e veprimtarive në fondin pyjor e kullosor kombëtar si dhe për përcaktimin e kritereve dhe rregullave të shfrytëzimit të pyjeve dhe shitjes së materialit drusor, të cilat i kishte Këshilli i Ministrave.

Në nenin 17, të ligjit bazë31, me ndryshimet e bëra në vitin 2007, krahas kërkesave për heqjen nga fondi pyjor të pyjeve dhe tokave me bimësi pyjore, për 29 Ligj nr. 9791, datë 23.7.2007, “Për disa shtesa e ndryshime në ligjin nr.9385, datë 4.5.2005 “Për pyjet

dhe shërbimin pyjor”, të ndryshuar”, neni 3, pika 1. 30 Ligji nr. 9989, datë 15.9.2008, “Për disa ndryshime në ligjin nr.9385, datë 4.5.2005 “Për pyjet dhe

shërbimin pyjor”, të ndryshuar”. 31 Ligj nr. 9385, datë 4.5.2005 “Për pyjet dhe shërbimin pyjor”.



qëllime të ndryshme, u shtua edhe heqja për qëllime bujqësore. Në vitin 201232, u shfuqizua heqja e sipërfaqeve nga fondi pyjor për qëllime bujqësore, por u sanksionua kthimi i pjesëve të fondit pyjor, pavarësisht madhësisë së sipërfaqes, në kategorinë e resursit të tokës bujqësore, sipas përcaktimeve të ligjit përkatës33. Këto sipërfaqe do të destinoheshin vetëm për mbjelljen me kultura të drurëve, pjesë të programeve dhe politikave prioritare shtetërore, afatgjata. Nga ana tjetër pronarëve privatë dhe NJQV, u jepej e drejta për kalimin e resursit të tokës së pafrytëshme, në fond pyjor (pyll) dhe regjistrimin në Kadastrën Kombëtare të Pyjeve.

Ligji krijoi mundësi për ndryshimin e përdorimit të fondit pyjor në funksion të programeve dhe politikave prioritare shtetërore, afatgjata, por me ndikime në pakësimin e tij, ndërsa kthimi i resursit të tokës së pafrytëshme në pyll, ishte një mundësi për përdorimin më të mirë të tokës dhe shtimin e fondit pyjor.

Në muajin shkurt 2013 u miratuan ndryshime të tjera34 në ligjin bazë të vitit 2005, të ndryshuar, që kishin të bënin me Policinë Pyjore, e cila pas hyrjes në fuqi të ligjit nr. 10433, datë 16.6.2011 “Për inspektimin në Republikën e Shqipërisë“, duhej të ushtronte funksionet e saj kontrolluese në përputhje me këtë ligj, por sipas organizimit ekzistues, deri në krijimin e organit të ri. Tashmë Policia Pyjore ishte pjesë organike e inspektoratit shtetëror të ministrisë, që mbulon fushën e mbrojtjes së mjedisit, pyjeve dhe ujërave. Gjithashtu në këtë ligj përcaktohen detyrat dhe kompetencat e inspektorëve të Policisë Pyjore gjatë kryerjes së shërbimit.

Degët rajonale, të parashikuara në ndryshimet e bëra ligjit bazë në vitin 2007, megjithëse nuk u krijuan asnjëherë, u hoqën me ndryshimet e miratuara në vitin 2013.

Ligji i pyjeve, i vitit 2005, brenda një periudhe 9 vjeçare, u është nënshtruar 5 herë ndryshimeve, të diktuara nga zhvillimet e ndodhura në përgjithësi gjatë kësaj periudhe, pjesë e të cilave ka qënë edhe sektori i pyjeve.

Legjislacioni i ri i krijuar nga viti 1992 e në vijim, vuri bazat për administrimin, trajtimin dhe zhvillimin e pyjeve, në kushtet e ekonomisë së tregut. Zbatimi i tij hasi në një sërë vështirësish, objektive dhe subjektive, pjesë e pandarë e zhvillimeve tërësore të kësaj periudhe. Por, vetë legjislacioni mbart një problem, sepse ka krijuar konflikt interesi, për shkak të dy funksioneve që u ka ngarkuar strukturave të shërbimit pyjor, menaxhuese dhe kontrolluese.

32 Ligji 15/2012 “Për një ndryshim dhe shtesa në ligjin nr. 9385, datë 4.5.2005 “Për pyjet dhe shërbimin

pyjor”, të ndryshuar”. 33 Ligj nr. 8752, datë 26.3.2001 “Për krijimin dhe funksionet e strukturave për administrimin dhe

mbrojtjen e tokës”. 34 Ligji nr. 36-2013 “Për një ndryshim dhe shtesa në ligjin nr. 9385, datë 4.5.2005 “për pyjet dhe

shërbimin pyjor”, të ndryshuar”



3.2 Zonat e mbrojtura

Trajtimi sipas koncepteve bashkëkohore i zonave të mbrojtura, diktoi nevojën e krijimit të legjislacionit të veçantë për to dhe hapi i parë ishte miratimi i ligjit të ri, në vitin 200235. Qëllimi i tij është shpallja, ruajtja, administrimi, menaxhimi dhe përdorimi i qëndrueshëm i zonave të mbrojtura dhe burimeve natyrore biologjike të tyre. Ligji rregullon mbrojtjen e 6 kategorive të zonave të mbrojtura, sipas klasifikimit, statusit dhe nivelit të mbrojtjes, bazuar në kriteret e Qendrës Botërore të Ruajtjes së Natyrës (IUCN). Pyjet brenda zonave të mbrojtura, përjashtohen nga klasifikimi si pyje për shfrytëzim.

Për menaxhimin më të mirë të parqeve kombëtarë dhe rezervateve natyrorë të menaxhuar, në vitin 2003, u miratrua vendimi36 për krijimin e administratave të veçanta të zonave të mbrojtura, në varësi të DPPK.

Në vitin 2008, ligjit të mësipër iu bënë disa ndryshime dhe shtesa37, në kuadër të përafrimit të legjislacionit shqiptar me Direktivën e Habitateve të BE “Për ruajtjen e habitateve natyrore dhe faunës e florës së egër”. Përafrimi i legjislacionit shqiptar me acquis communautaire38, në fushën e mjedisit, lidhet direkt me standardet mjedisore dhe detyrën jetësore për të luftuar degradimin e mjedisit.

Për vetë rëndësinë që kanë zonat e mbrojtura, administrimi i tyre bëhet nga administrata të veçanta, brenda strukturave të shërbimit pyjor39.

Administrimi dhe zhvillimi i zonave të mbrojtura bazohet edhe në legjislacionin për biodiversitetin40, i cili ka për qëllim të sigurojë mbrojtjen dhe ruajtjen e diversitetit biologjik, si dhe të rregullojë përdorimin e qëndrueshem të përbërësve të diversitetit biologjik.

Legjislacioni aktual, për mbrojtjen dhe menaxhimin e zonave të mbrojtura, përbëhet nga shumë akte nënligjorë.

Në janar të këtij viti, u krijua Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura41, institucion jashtë dikasterit, por në varësi të ministrit të Mjedisit.

Megjithëse legjislacioni i zonave të mbrojtura garanton menaxhimin, zhvillimin dhe mbrojtjen e tyre, ai nuk është zbatuar plotësisht. Një pjesë e zonave të mbrojtura janë dëmtuar në një masë të konsiderueshme, deri në humbjen e vlerave dhe rëndësisë që kanë patur, kur janë shpallur të tilla. Ky është një problem tepër serioz,

35 Ligj nr. 8906, datë 6.6.2002 “Për zonat e mbrojtura”. 36 VKM nr. 266, datë 24.4.2003 “Për administratat e zonave të mbrojtura”. 37 Ligji nr. 9868, datë 04.02.2008 “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 8906, datë 6.6.2002 “Për

zonat e mbrojtura”ʺ. 38 Baza ligjore e Bashkimit Europian. 39 VKM nr. 266, datë 24.4.2003 “Për administrimin e zonave të mbrojtura”. 40 Ligji nr. 9868, date 04.02.2008 “Per disa ndryshime dhe shtesa ne ligjin nr. 8906, date 6.6.2002 “Për

zonat e mbrojtura”ʺ. 41 VKM nr. 102, datë 4.2.2015 “Për krijimin dhe mënyrën e organizimit e të funksionimit të Agjencisë

Kombëtare të Zonave të Mbrojtura dhe të administratave rajonale të zonave të mbrojtura”.



që kërkon një vëmëndje të madhe.

3.3 Fauna e egër dhe gjuetia

Deri në vitin 1994, kur u miratua ligji i ri42, fauna trajtohej me legjislacionin e vjetër43. Në vijim u hartuan dhe miratuan aktet nënligjorë të nevojshëm.

Pas një analizë mbi gjendjen e faunës së egër dhe të gjuetisë, si dhe problemeve të dala gjatë kohës, lindi nevoja e përmirësimit të legjislacionit duke e përafruar atë me legjislacionin europian. Në këtë kuadër u përgatitën dhe u miratuan akte të rinj ligjorë.

Në vitin 2008 u miratua ligji44 mbi rregullat e tregtimit ndërkombëtar të llojeve të rrezikuara të faunës dhe të florës së egër, për zbatimin e dispozitave të Konventës përkatëse 45.

Duke vlerësuar rëndësinë e madhe të faunës së egër, po në vitin 2008, u miratua ligj i veçantë46 për mbrojtjen, menaxhimin dhe kontrollin e saj, me synim ruajtjen e llojeve, popullatave, habitateve ku ato jetojnë, e rrugëve të shtegtimit, si dhe për sigurimin e kërkesave të tyre për ushqim, strehim dhe shumim. Gjuetia nuk ishte pjesë e këtij ligji. Ligji është përafruar pjesërisht me dispozitat e Direktivës së Shpendëve 2009/147/EC (së bashku me amendimet), të BE-së dhe është hartuar edhe si detyrim ndaj konventave të mbrojtjes së natyrës.

Po ashtu, nevoja e menaxhimit dhe zhvillimit bashkëkohor të gjuetisë, si pjesë e zhvillimit të faunës së egër, diktoi hartimin dhe miratimin e një ligji të ri47 për gjuetinë. Ligji ka për qëllim vendosjen e aktivitetit të gjuetisë mbi baza dhe parime bashkëkohore, që reflektojnë zhvillimet e viteve të fundit në arenën ndërkombëtare në këtë fushë, si Karta Evropiane për Gjuetinë dhe Biodiversitetin, e vitit 2007, e Këshillit të Evropës dhe eksperiencën e disa vendeve ballkanike dhe europiane.

Aktet ligjorë për faunën e egër dhe gjuetinë pësuan ndryshime të ndjeshme, por të gjithë ata nuk janë zbatuar. Për ligjin mbi rregullat e tregëtimit ndërkombëtar të llojeve të rrezikuara, nuk u janë hartuar një sërë aktesh nënligjorë, nuk është miratuar lista e shpendëve të egër, veçanërisht vulnerable, etj.

Situata e faunës së egër, e lidhur ngushtë me atë të pyjeve në tërësi, është shumë e përkeqësuar.

3.4 Bimët mjekësore, eterovajore e tanifere natyrore

Për fondin e bimëve mjekësore, eterovajore dhe tanifere, të florës së egër, në

42 Ligj nr. 7875, datë 23.11.1994, “Për mbrojtjen e faunës së egër dhe gjuetinë“. 43 Dekret nr. 5607, datë 30.6.1977 "Për ekonominë e gjuetisë". 44 Ligj nr. 9867, datë 31.1.2008 “Për përcaktimin e rregullave dhe të procedurave për tregtimin

ndërkombëtar të llojeve të rrezikuara të faunës dhe të florës së egër”. 45 Ligj nr. 9021, date 6.3.2003 “Për aderimin e R.SH. në “Konventën për tregëtinë ndërkombëtare të

llojeve të rrezikuara të florës dhe faunës së egër (CITES)”. 46 Ligj nr. 10 006, datë 23.10.2008 “Për mbrojtjen e faunës së egër” 47 Ligj nr. 10 253, datë 11.3.2010 “Për gjuetinë”.



vitin 1993 u miratua ligji48 përkatës, për të garantuar mbrojtjen dhe shtimin e tyre. Pas 14 vitesh ligji u zëvëndësua me një ligj tjetër49, objekt i të cilit është tërësia e fondit të bimëve mjekësore, eterovajore dhe tanifere natyrore, si dhe secili lloj. Ligji i ri përcakton më mirë kërkesat për mbrojtjen dhe administrimin e tyre, përfshirë edhe llojet e kultivuar. Aktet nënligjorë trajtojnë kërkesat teknike të vjeljes dhe mbledhjes së tyre.

Edhe legjislacioni i fondit të bimëve mjekësore, eterovajore e tanifere natyrore, sikurse i gjithë legjislacioni i pyjeve në përgjithësi, nuk është zbatuar në nivelin e duhur.

48 Ligj nr. 7722, datë 25.6.1993 “Për mbrojtjen e fondit të bimëve mjekësore, eterovajore e tanifere

natyrore”. 49 Ligj nr. 10 120, datë 23.4.2009 “Për mbrojtjen e fondit të bimëve mjekësore, eterovajore e tanifere

natyrore”.



4. Strategjia e zhvillimit të sektorit të pyjeve

Zhvillimi i qëndrueshëm i fondit pyjor, si pjesë e politikave ekonomike, sociale e mjedisore, në interes të të gjithë shoqërisë, diktoi nevojën e përcaktimit të synimeve strategjike dhe objektivave përkatës, për një periudhë afatgjatë. Në këtë kuadër janë ndërmarrë veprimet e nevojshme, për hartimin e strategjive të zhvillimit të sektorit të pyjeve.

Strategjia e parë u hartua në vitin 1996, e cila përmbante gjashtë qëllime politike, që kishin të bënin me (i) ruajtjen e tërësisë së fondit pyjor, (ii) nxitjen e mbarështimit të qëndrueshëm të pyjeve, (iii) nxitjen e kalimit të sektorit në ekonominë e tregut, (iv) kalimin e pyjeve në përdorim të komunave, (v) përmirësimin e mbarështimit të pyjeve dhe (vi) zhvillimin e gjallërimin e turizmit në pyje dhe zonat e mbrojtura. Për arritjen e këtyre qëllimeve, në strategji ishin formuluar 85 rekomandime.

Mbas vlerësimit afatmesëm të PP, në vitin 2000 u bë vlerësimi i ecurisë së strategjisë dhe u përcaktuan tre objektiva kryesorë që kishin të bënin me (i) rishikimin e strategjisë, për të reflketuar ndryshimet e ndodhura, (ii) përditësimin dhe thjeshtimin e veprimeve strategjike dhe (iii) caktimin e përgjegjësive dhe afateve për institucionet dhe aktorët e tjerë, për realizimin e veprimeve të përcaktuar.

Zhvillimet e mëtejshme në tërësi dhe ato në sektorin e pyjeve në veçanti, imponuan nevojën e rishikimit të strategjisë. U ndërmorën hapat e nevojshëm dhe u hartua strategjia e re, e miratuar në vitin 200450, e cila përcaktonte linjat kryesore të zhvillimit të sektorit në 25 vitet e ardhshëm.

Ky dokument përmban prioritetet kryesore si (i) qeverisja e qëndrueshme e pyjeve, (ii) ruajtja, mbrojtja dhe përmirësimi i diversitetit biologjik, (iii) ruajtja e funksioneve dhe shërbimeve social-ekonomike dhe sigurimi i përfitimeve të shumfishta për shoqërinë, (iv) nxitja e nismave individuale e kolektive për ripyllëzimin e tokave të zhveshura e të abandonuarar, etj.

Parimet strategjike fokusohen në (i) qeverisjen e qëndrueshme të burimeve pyjore, (ii) ndarjen e drejtë të përfitimeve dhe dobive që vijnë nga burimet pyjore dhe (iii) rimëkëmbjen e integritetit ekologjik të pyjeve.

Në vijim, strategjia përmban pesë synimet strategjike, me objektivat dhe veprimet konkretë:

- synimi I. Sigurimi i integritetit territorial, ekologjik dhe biodiversitetit të pyjeve dhe kullotave;

- synimi II. Nxitja dhe mbështetja e menaxhimit të qëndrueshëm të burimeve pyjore dhe kullosore;

- synimi III. Përsosja dhe forcimi i lidhjeve me ekonominë e tregut;

50VKM nr. 247, datë 23.4.2004 “Për miratimin e strategjisë kombëtare të zhvillimit dhe të reformës

institucionale, në sektorin e pyjeve dhe të kullotave, në Republikën e Shqipërisë”.


- synimi IV. Përfshirja e aktorëve dhe përdoruesve lokalë në ruajtjen dhe zhvillimin e pylltarisë;

- synimi V. Reforma institucionale dhe ligjore e shërbimit pyjor në nivel kombëtar dhe lokal.

Në thelbin e saj, Strategjia e zhvillimit të sektorit të pyjeve dhe kullotave synonte menaxhimin e qëndrueshëm të burimeve natyrore, për realizimin e të cilit, kërkohej:

− ndërprerja e biznesit të shfrytëzimeve tregtare, për një periudhë të paktën 10 vjeçare, nëpërmjet riorganizimit dhe rritjes së kontrollit;

− vazhdimi i procesit të transferimit të pyjeve dhe kullotave tek organet e qeverisjes vendore, drejt kalimit tek komunitetet të të drejtave të plota mbi pronësinë,

− ruajtja dhe rehabilitimi i pyjeve dhe kullotave nëpërmjet rritjes së investimeve dhe nxitjes së inisiativave private e kolektive,

− qeverisja e qëndrueshme e pyjeve dhe kullotave, nëpërmjet një strategjie për një mbështetje të organizuar të produkteve pyjore, në të gjithë nivelet;

− vendosja e një sistemi monitorimi për ndjekjen në kohë të proceseve dinamike në pyje dhe kullota dhe për ndërhyrjen në kohë për rehabilitimin e tyre;

− nxitja e nismave individuale ose kolektive për ripyllëzimin e tokave të zhveshura dhe të abandonuara;

− ruajtja, mbrojtja dhe përmirësimi i diversitetit biologjik në ekosistemet pyjore dhe kullosore;

− ruajtja dhe përmiresimi i përshtatshëm i funksioneve mbrojtëse në mbarështimin e pyjeve dhe kullotave (në mënyrë të veçantë mbrojtjen e tokës, të sasisë dhe cilësisë së ujrave);

− ruajtja e funksioneve dhe shërbimeve të tjera social-ekonomike, si dhe sigurimi i përfitimeve të shumëfishta për shoqërinë, për brezat e sotëm dhe të ardhshëm.

Zhvillimet e ndodhura pas miratimit të Strategjisë së zhvillimit të sektorit të pyjeve dhe kullota, nga viti 2006 e në vijim, nuk e morrën asnjëherë në konsideratë atë. Gjithçka që ka ndodhur, nuk është bazuar në prioritetet, parimet apo synimet e përcaktuara. Gjithashtu konstatohet se nuk është ndërmarrë asnjë veprim, për rishikimin e saj, për të reflektuar ndryshimet e nevojëshme dhe për të përcaktuar drejtimet për të ardhmen.

Për shkak të gjendjes së fondit pyjor dhe zhvillimeve në ndarjen e re territoriale të vendit, sektori i pyjeve ka nevojë për një strategji të re, si një referencë kyçe në zhvillimin e politikave pyjore, të harmonizuar me strategjitë e sektorëve të tjerë.



5. Burimet e financimit të sektorit të pyjeve

Sektori i pyjeve para vitit 1993 ishte i organizuar me ndërmarrje shtetërore, të cilat nga pikpamja e burimeve të financimit funksiononin si ndërmarrje më vehte. Me të ardhurat e siguruara përballonin shpenzimet operative dhe për investime dhe diferencën e derdhnin në buxhetin e shtetit.

Ndërmarrjet e shfrytëzimit, të përpunimit të drurit, kombinatet e drurit, fabrikat e letrës, ndërmarrjet e kullotave dhe ndërmarrjet e prodhimeve të dyta, funksiononin konform kuadrit ligjor të asaj periudhe, ligjit për ndërmarrjet shtetërore, pra me të ardhurat përballonin shpenzimet, përfshirë dhe shpenzimet për investime dhe derdhnin ne buxhetin e shtetit, tatim fitimin mbi të ardhurat e realizuara në fakt. Pas vitit 1992, këto ndërmarrje u përfshinë në procesin e privatizimit.

Deri në vitin 1990, buxheti total vjetor i DPPK arriti në shumën rreth 30 milionë USD, nga të cilat rreth 10 milionë USD u akorduan për menaxhimin e pyjeve. Në vitin 1992, pas shkëputjes të sektorit të përpunimit të drurit nga kjo Drejtori, buxheti vjetor u ul në nivlin rreth 3 milionë USD dhe mbeti e tillë deri në vitin 1995. Krahasuar me Buxhetin e Shtetit, me një vlerë totale prej rreth 680 milionë USD në vitin 1994, buxheti i DPPK, në të njëjtin vit, përbën një pjesë shumë të vogël, të shpenzimve publike të vendit, duke thithur më pak se 0.4 përqind. Nga ky zë, 2.5 milionë USD ishin akorduar për shpenzime rrjedhëse, nga të cilat dy të tretat për shpenzime personeli dhe vetëm rreth 0.1 milion USD, një shumë e papërfillshme, per investime.

Në mars të vitit 1993, nga ndërmarrje me vetfinancim, ndërmarrjet pyjore u transformuan në struktura tërësisht buxhetore dhe u emërtuan DSHP. Pra buxheti i shtetit financonte të gjitha shpenzimet, duke fillar nga pagat e personelit, nevojat për shpenzime operative dhe ato për investime. Nga ana tjetër, të gjitha të ardhurat që krijoheshin në sektorin e pyjeve dhe kullotave, nga shitja e lëndës drusore, gjuetia, nga tarifat e vjeljes së prodhimeve të dyta, bimëve mjeksore e tanifere, tarifat e kullotjes së bagëtive dhe të ardhurat e tjera, derdheshin në buxhetin e shtetit. Kjo formë organizimi e sektorit të pyjeve dhe kullotave dhe kjo mënyrë financimi, mundësoi funksionimin e sektorit të pyjeve, por pa ndikuar në zhvillimin e tij, pasi investimet e akorduara kanë qënë tepër minimale.

Vështirësitë e sektorit të pyjeve filluan të rriteshin, për shak të mungesës së investimeve, por fillimi i PP, ndihmoi në ristrukturimin e DPPK, në aspektin institucional dhe financiar. Krijimi i llogarisë së të ardhurave, në mbështetje të objektivit për transformimin e këtij institucioni në Korporatë të Pyjeve (KP), ishte një hap i rëndësishëm, sepse me të ardhurat e siguruara nga aktivitetet në pyje e kullota, përballoheshin një pjesë e nevojave për investime, duke krijuar një pavarësi relative, nga buxheti i shtetit.

Realizimi i buxhetit për periudhën 1999-2003, për shpenzimet korente dhe investimet, janë sipas tabelës 2.




Tabela 2

SHPENZIMET BUXHETORE TE DPPK (000/lekë)

Zerat e buxhetit 1999 2000 2001 2002 2003

1. Shpenzimet korrente 449,100 450,781 508,272 530,953 530,000

- Paga 241,348 236,098 284,572 318,232 340,000

- Sigurime shoqerore 76,284 74,245 88,149 97,597 100,000

- Tjera 131,468 140,438 135,551 115,124 90,000

2. Investime (a+b+c) 337,158 465,805 587,241 670,804 612,701

a) buxheti i shtetit 100,000 100,000 72,392 78,876 107,883

- Investime direkte - - - - -

- Kosto lokale, TVSH 100,000 100,000 72,392 78,876 107,883

b) donatoret 191,658 265,804 441,775 527,335 416,701

- Punime civile 52,506 36,380 42,325 35,343 25,728

- Punime pyjore 34,133 78,263 165,922 268,950 108,371

- Mallra 27,180 52,784 92,547 68,972 81,734

- Asistence teknike 58,097 50,132 64,300 85,278 163,360

- Plane menaxhimi 8,189 34,876 36,580

- Kosto operative 19,742 40,056 41,805 32,212 37,508

c) llogaria e te ardhurave 45,500 100,000 73,074 64,593 88,117

- Pyllezime 21,298 34,000 23,237 21,605 36,015

- Ngritje fidanishte 6,250 9,100 5,705 5,986 5,302

- Ricungime 3,720 13,900 11,325 8,712 7,800

- Zonat e mbrojtura 500 7,800 8,980 7,557 10,000

- Mirembajtje rrugesh - 4,200 4,738 2,631 -

- Ndertim lera 12,000 12,000 12,894 10,921 16,000

- Zevendesime 824 419 3,000

- Sherbime kulture 2,460 2,000

- Sistemime malore 5,371 3,314 8,000

- Permiresim kullotash 988 -

- Te tjera investime 1,732 19,000

3.Totali buxhetit (1+2) 786,258 916,586 1,095,513 1,201,757 1,142,701

4. Numri I punonjesve 1,350 1,250 1,250 1,250 1,250

Kursi I këmbimit 1 USD 140 140 140 140 140

Numri i punonjësve në organike, për vitet 1999-2003, ka qënë sipas pasqyrës së mësipërme. Për këto vite, përveç punonjësve në organikë, Këshilli i Ministrave miratonte edhe 350 punonjës të tjerë, për vrojtimin dhe sinjalizimin e zjarreve dhe sëmundjeve, për periudhën maj-tetor.

Llogaria e të ardhurave lindi si kërkesë e PP. Kjo llogari qëndroi jashtë rrjedhës së financimeve nga Projekti. Gjatë zbatimit të tij, të ardhurat financiare që krijoheshin, grumbulloheshin në një llogari të veçantë (jashtë buxhetit), për llogari të DPPK. Këto të ardhura nuk ishin objekt i tatimit.



Mekanizmi i llogarise së të ardhurave do të mbetej për një periudhë të ndërmjetme, deri në krijimin e KP. Ajo do të vepronte paralelisht me Projektin dhe do të plotësonte burimet e investimeve të projektit. Ky mekanizëm do të zvëndësonte buxhetin e zakonshëm të DPPK, nga viti 1997 e në vijim, kur burimet e akumulimit të llogarise së të ardhurave do të ishin në dispozicion për investime. Ky mekanizëm ishte gjithashtu një pararendës i mekanizmit vetfinancues, të parashikuar për KP dhe do të ndihmonte në forcimin e proceseve të buxhetimit dhe mbajtjes së llogarive të DPPK, si dhe në monitorimin e nxitjen e stafit të saj.

Të ardhurat e sektorit të pyjeve dhe kullotave në vitet 1999 deri 2003 kanë pasur një tendencë rritje të vogël. Pjesa më e madhe e të ardhurave, rreth 53 % siguroheshin nga lënda drusore. Pjesa tjetër janë dhe të ardhurat e siguruara nga gjuetia, vjelja e prodhimeve të dyta pyjore, bimëve tanifere e mjekësore, nga zonat e mbrojtura, etj.

Objekt i financimit nga llogaria e të ardhurave kanë qënë punimet në pyje si, pyllëzime, zëvëndësime, ngritje fidanishtesh, ricungime, punime në zonat e mbrojtura, mirëmbajtje rrugësh autopyjore, shërbime kulturore, sistemime malore, etj. Llogaria e të ardhurave financonte pikërisht ato lloj punimesh e kategori që nuk ishin objekt financimi i PP. Ky Projekt mbështeti punimet në pyjet e marrë në përdorim nga NJQV.

Projekti i Pyjeve përfundoi në vitin 2004. Në vitin pasardhës u kryen pjesërisht pagesa për punët e kryera e të përfunduara gjatë viteve të zbatimit të tij. DPPK vazhdonte të financohej nga buxheti i shtetit për shpenzimet korente, nga llogaria e të ardhurave për investime dhe nga donatorë të ndryshëm, për projekte që ishin në zbatim të koventave, ku vendi ynë aderonte.

Në mbështetje të sektorit të pyjeve, ka qënë edhe PZHBN, i cili u fokusua në 240 komuna.

Realizimit i buxhetit për vitet 2006 deri 2014, për shpenzime korente dhe investime, jepet në tabelën 3:

Tabela 3REALIZIMET E BUXHETIT

Nr. Zërat e buxhetit V I T E T

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

1 Shpenzime Korrente

a Paga 370,681 394,166 520,000 565,000 589,000 503,000 473,291 490,700 375,000

b Sig shoqërore 109,319 82,778 103,000 98,900 98,400 80,000 80,400 82,500 58,500

c Shpenzime operative 144,000 70,000 140,000 209,000 147,000 130,000 110,000 78,000 110,000

Shpenzime operative Të ardhurat

72,000 30,000 60,000

2 Investime

a a)Buxheti shtetit

Investime direkte 56,130 248,400 99,977 105,000 83,000 150,000 50,000 96,000 140,000

Kosto lokale 42,777 33,000 14,000 45,000 45,000 27,000 0 17,000 34,000


TVSH 24,250 30,600 6,000 25,000 25,000 17,000 0 0 20,000

b Financim i huaj 148,000 175,000 194,000 190,000 123,000 100,000 0 0 60,000

c c) Investiemt Të ardhurat

134,500 217,600 50,000 50,000 50,000 0 0 0 440,000

3 Numri punonjësve 1,000 1,150 1,150 1,150 1,360 967 951 910 912

Financimi i sektorit të pyjeve mbas përfundimit të PP, ka qënë në shifra minimale dhe me ndryshime të vogla nga një vit në tjetrin. Kështu shpenzimet operative, të dhëna nga buxheti i shtetit, kanë qënë në nivelin e 130-140 milionë lekë në vit, me përjashtim të viteve 2007 dhe 2013, ku ato janë përgjysmuar. E njëjta gjë dhe për investimet e dhëna nga buxheti i shtetit. Financimi nga të ardhurat e realizuara nga vetë sektori i pyjeve, në vitet 2008-2010 ka qënë tepër minimal, kurse në vitet 2011-2013 ai ka munguar për mosmbledhje të ardhurash.

Numri i punonjësve në organikë në sektorin e pyjeve në vitin 2006, vit kur DPPK u shkri, ka qënë 1.000 vetë. Në vitin 2007 ai u rrit me 150 vetë, duke arritur në 1.150, organikë e cila mbeti e pandryshuar deri në vitin 2009. Në vitin 2010, numri i punonjësve u rrit përsëri, duke arritur në 1.360 vetë. Në vitet në vijim, si rezultat i kalimit të pyjeve në administrim/pronësi të NJQV, numri i punonjësve në organikë u shkurtua, kështu që në vitin 2011, numri i tyre në organikë u ul në 967 vetë nga 1.360, që ishte një vit më parë. Aktualisht numri i punonjësve në organikë në sektorin e pyjeve arriti në 912 vetë. Vlen të theksohet se nga shkurtimi i organikës të sektorit të pyjeve, numri i punonjësve të shkurtuar, nuk i kaloi pushtetit vendor, të cilit i u transferua dhe një pjesë e sipërfaqeve pyjore.

Sektori i pyjeve deri tani është përballur me pamjaftueshmëri financimesh, sepse është mbështetur kryesisht nga projektet e donatorëve të huaj dhe më pak nga buxheti i shtetit, krahasuar me nevojat e mëdha që ai ka. Pra sektori ka nevojë për një qëndrushmëri financiare.

Garantimi i qëndrueshmërisë financiare, kërkon një strategji financimi dhe rritjen e kapaciteteve menaxhuese të strukturave përkatëse.

Financimet në sektorin e pyjeve dhe kullotave duhet të jenë në raport me nevojat e identifikuara.




6. Projektet dhe asistenca e huaj

6.1. Projekti i Pyjeve (PP)

Në vitin 1991-1992, me hapjen e Shqipërisë, rinisi bashkëpunimi me FAO dhe BB-re. Në këtë periudhë filloi formulimi i Projektit të Pyjeve, i financuar nga BB dhe Qeveria Italiane, me një vlerë prej 21,7 milionë dollarë.

Objektivat kryesorë të Projektit kanë qënë: (i) përmirësimi i pyjeve dhe kullotave shtetërore të degraduara dhe nxitja e përdorimit të tyre të qendrueshëm, (ii) nxitja e konservimit të ekosistemeve natyrore pyjore dhe (iii) ndërmarrja e hapave të parë të kalimit të sektorit të pyjeve e kullotave në ekonominë e tregut, duke ndarë funksionet tregtare nga ato rregullatore dhe krijimi i mekanizmave për vetfinancimin e aktiviteteve tregtare.

Projekti kishte pesë komponentë kryesorë: (i) reforma institucionale, (ii) mbarështimi i pyjeve shtetërorë, (iii) mbarësht

PYJET DHE TRANZICIONIdocuments.rec.org/offices/news/330_rec_raporti_vleresimi... · 2015. 11....

Documents

Transcript of PYJET DHE TRANZICIONIdocuments.rec.org/offices/news/330_rec_raporti_vleresimi... · 2015. 11....