PUNIM DIPLOME TEMA: REANIMACIONI I TË...
Transcript of PUNIM DIPLOME TEMA: REANIMACIONI I TË...
-
UNIVERSITETI FEHMI AGANI GJAKOV
FAKULTETI I MJEKSIS
PROGRAMI: MAMI
PUNIM DIPLOME
TEMA: REANIMACIONI I T
PORSALINDURIT
Kandidatja: Mentor:
Zamire Qevani Prof. Asist. Selami Sylejmani, MD, PhD
Gjakov, Janar 2017
-
1
Punimi i tems s diploms: REANIMACIONI I T PORSALINDURIT, i
kandidates: Zamire Qevani, u punua n Fakultetin e Mjeksis t Universitetit Fehmi
Agani Gjakov.
MENTOR I PUNIMIT:
Prof. Asist. Selami Sylejmani, MD, PhD
Profesor i Fakultetit t Mjeksis i Universitetit Fehmi Agani Gjakov.
Punimi prmban: 36 faqe
2 tabela
3 figura
-
2
DEKLARATA E KANDIDATES
Un, Zamire Qevanaj, deklaroj se kjo tem e Diploms, REANIMACIONI I T
PORSALINDURIT, e llojit t studimit: Rishikim i literaturs, sht punim i im
origjinal.
E gjith literatura dhe burimet tjera q i kam shfrytzuar gjat punimit jan t listuara n
referenca dhe plotsisht t cituara.
I gjith punimi sht punua dhe prgatit duke respektuar dhe mbeshtetur n kshillat
dhe rregullorn pr prgatitjen e tems s diploms t prcaktuara nga ana e
Universitetit Fehmi Agani Gjakov.
-
3
FALNDERIMET
Pr rezultatet e arritura deri tani:
Falnderoj familjen time pr mbshtetjen dhe prkrahjen q m dhan n do aspekt.
Falnderoj profesort dhe stafin udhheqs t Universitetit t Gjakovs, t cilt
gjithmon kan qen t gatshm pr t na dhn kshilla dhe motive studimi me prkrahje
t pakursyer morale.
Shpresoj q me prpjekjet dhe prkushtimin e tyre pr t na edukuar si student dhe
Mami t ardhshme do t kthehet n t mirn e vendit ton.
Falnderoj dhe stafin dhe Repartin e Gjinekologjis si dhe udhheqsin e studios
grafike ORBIS Tahir Hoxhn i cili me punn e lart profesionale kontriboi n
realizimin kompjuterik dhe teknik t ktij punimi.
N fund falnderoj przemrsisht mentorin tim Prof. Asist. Selami Sylejmani, MD,
PhD, Profesor i Fakultetit t Mjeksis i Universitetit Fehmi Agani Gjakov, i cili
gjithmon gjeti koh pr t m ndihmuar n realizimin e ktij punimi, andaj e falnderoj
pr durimin, korrektsin dhe kshillat e tij gjat gjith ksaj periudhe.
-
4
PRMBAJTJA
Abstrakt ........................................................................................................................ 5
Abstract ........................................................................................................................ 7
1 Hyrje ...................................................................................................................... 9
2 Fiziologjia e kalimit nga kushtet e jets brenda n at jasht mitrs ................... 10
3 Asfiksioni dhe apneja ........................................................................................... 11
4 Prgatitjet pr reanimacion .................................................................................. 13
5 Prgatitja pr lindje .............................................................................................. 17
5.1 Personeli ....................................................................................................... 17
5.2 Pajisjet .......................................................................................................... 17
6 Radha e veprimeve gjat reanimacionit t t porsalindurit .................................. 19
6.1 Ngrohja ......................................................................................................... 20
6.2 Lirimi i rrugve t frymmarrjes .................................................................. 21
6.3 Frymmarrja dhe stimulimi .......................................................................... 23
6.4 Masazha e jashtme e zemrs ......................................................................... 30
6.5 Barnat gjat reanimacionit ............................................................................ 31
7 Referencat ............................................................................................................ 34
Biografi e shkurtr e kandidates CV (Curriculum Vitae) ......................................... 0
-
5
Abstrakt
Hyrje: N asnj metod tjetr t shrimit nuk ekziston koncenzus aq i gjer i arritur
ndrkombtarisht sikur n reanimacion, q rezulton me publikimin e rekomandimeve do
disa vjet. Procedurat e reanimimit kan rndsi jetike edhe n periudhn neonatale, dhe
dallohen nga ato pr grupmoshat tjera pr nga mnyra e ekzekutimit. Prderisa t
porsalindurve m s shpeshti u nevojiten veprime t thjeshta pr ti shptuar dhe mbajtur
n jet, pr personat m n mosh krkohen masa m t ndrlikuara t reanimacionit dhe
prdorim t barnave apo pajisjeve t sofistikuara.
Qllimi i punimit: sht t paraqesim t dhna mbi rekomandimet pr reanimacionin
e t porsalindurit duke br rishikimin e literaturs.
T dhna t prgjithshme: Gjat lindjes duhet t ndodh kalim i shpejt nga jeta
intrauterine n at ekstrauterine. Frymmarrja efikase dhe e rregullt duhet t filloj
menjher pas lindjes. Faktort ambiental si jan temperatura relativisht e ult dhe
stimulimi me prekje, q e vrshojn t porsalindurin, ndihmojn n fillimin e
frymmarrjes. Ndryshimet e shtypjes parciale t oksigjenit dhe dioksidit t karbonit (PaO2
dhe PaCO2), q ndodhin pas lidhjes s krthizs, i nxisin kemoreceptort dhe ndihmojn
n t filluarit refleksiv t frymmarrjes. Tek t porsalindurit q nuk krkohet intervenim
shtes pas lindjes, lidhja e kordonit umbilikal rekomandohet t bhet pas m s paku nj
minute. Lidhja e kordonit umbilikal nse bhet para frymmarrjes s par mund t sjell
deri n bradikardi. Tranzicioni respirator dhe kardiovaskular jan ngjarjet m t
rndsishme fiziologjike tek t porsalindurit q n masn m t madhe e prcaktojn fatin
e tij t mtejm. Te shumica drrmuese e t porsalindurve pas lindjes nuk ka nevoj pr
kurrfar masash t reanimacionit, prve mirmbajtjes s temperaturs adekuate trupore,
stimulimit t leht me prekje dhe aspirimit t rrugve t siprme t frymmarrjes. Tek
ndonj i porsalindur do t jet i nevojshm aplikimi i oksigjenit dhe ventilimit me
ndihmn e masks me balon, e te nj numr edhe m i vogl i foshnjave do t nevojitet
intubacioni endotrakeal, dhe vetm ndonjrit do ti duhet masazhi i jashtm i zemrs dhe
barnat. Duke marr parasysh se reanimacioni i t porsalindurit dallon nga reanimacioni i
popullats tjetr t moshs fmijrore, e n veanti nga reanimacioni i t rriturve, gjat
do lindjeje duhet t jet prezent s paku nj person q i njeh bazat e reanimacionit t t
porsalindurve, e n rastet e prmendura n tabel, gjat lindjes duhet t jet prezent ekipi
i ekspertve q jan plotsisht t aft pr kujdesin ndaj t porsalindurit.
-
6
Perfundim: Aplikimi i reanimacionit t t porsalindurit mund t ndahet n 4 hapa:
Masat fillestare apo themelore t reanimacionit q prfshijn vlersimin e gjendjes s t
porsalindurit, frymmarrja artificiale, duke prfshir frymmarrjes nprmes masks ose
tubusit endotrakeal me balon ose nprmjet masks laringeale, masazha e jashtme e
zemrs, dhe aplikimi i barnave dhe lngjeve. Vlersimi i gjendjes s t porsalindurit duhet
t jet i shpejt dhe i sakt, prfshir ktu edhe vlersimin e ekzistimit t lngut amnial
mekonial ose mekonis n lkur, vlersimin e frymmarrjes, tensionit muskular, ngjyrs
dhe vlersimin e prafrt t moshs gestative n mnyr q t konstatohet nse i
porsalinduri ka lindur para terminit apo n termin. I porsalinduri q sht vlersuar si vital
dhe i shndosh krkon vetm kujdes themelor q prfshin parandalimin e hipotermis,
lirimin e rrugve t frymmarrjes dhe tharjen, e mund t jet e nevojshme edhe vendosja
n pozit adekuate, nxitje t fillimit t frymmarrjes ose prmirsim t frymmarrjes.
Fjalet kye: i porsalinduri, reanimacioni
-
7
Abstract
Introduction: No other treatment method has wider internationally agreed consensus
like resuscitation, which results in publication of recommendations every few years. The
procedures of resuscitation have vital significance also during neonatal period, and they
differ from other age-groups by the way of execution. While newborns mostly require
simple actions for rescuing and keeping them alive, elder people require more
complicated measures of resuscitation and application of medicine or sophisticated
equipment.
The purpose of this paper: is to present the recommendations on resuscitation of the
newborn by reviewing the literature.
General information: During the labor, it is needed to happen a quick switch from
intrauterine life to the extrauterine one. Efficient and regular breathing has to start
immediately after the birth. Environmental factors such as relatively low temperature and
stimulation with palpation, which overload the newborn, help in initiation of breathing.
Changes in partial oxygen and carbon dioxide pressure (PaO2 dhe PaCO2), that happen
after umbilical cord clamping, incite chemoreceptors and help in reflexive initiation of
breathing. In newborns that do not require additional intervention after the birth, umbilical
cord clamping is recommended to be done after at least one minute. Umbilical cord
clamping if done before the first breath may cause bradycardia. Respiratory and
cardiovascular transition are the most important physiologic events in newborn which
determine further clues to his fate. In vast majority of newborns, there is no need for any
measures of resuscitation after the birth, except the maintenance of appropriate body
temperature, light stimulation with palpation and aspiration of upper respiratory tract.
Some newborn might need application of oxygen and ventilation by masks with balloon,
while an even smaller number of babies will need endotracheal intubation, and just some
of them would need external massage of heart and medicines. Having in consideration
that resuscitation of the newborn differs from resuscitation of other population of child
age, especially from resuscitation of adults, during each labor there should be present a
person who has knowledge on resuscitation of the newborns, and in the cases mentioned
in table, during the labor there should be present a team of experts which are completely
capable for neonatal care.
Conclusion: The application of neonatal resuscitation may be divided into 4 steps:
Initial or basic measures of resuscitation which include the estimation of the newborns
-
8
condition, artificial respiration, including respiration through the mask of endotracheal
tubes with balloon or through laryngeal mask, external massage of the heart, and
application of medicine and solutions. The estimation of the newborn conditions has to
be quick and accurate, including the estimation of meconium existence in amniotic fluid
or in skin, estimation of breathing, muscular tension, color and approximate estimation
of gestational age in order to conclude in the newborn has been born before the term or
in term. The newborn who has been estimated as vital and healthy requires only basic
case which includes prevention of hypothermia, freeing of respiratory tract and drying
up, and it may be necessary also an adequate positioning, inciting the initiation of
breathing or improvements in breathing.
Keywords: newborn, resuscitation.
-
9
1 Hyrje
N asnj metod tjetr t shrimit nuk ekziston koncenzus aq i gjer i arritur
ndrkombtarisht sikur n reanimacion, q rezulton me publikimin e rekomandimeve do
disa vjet. Procedurat e reanimimit kan rndsi jetike edhe n periudhn neonatale, dhe
dallohen nga ato pr grupmoshat tjera pr nga mnyra e ekzekutimit. Prderisa t
porsalindurve m s shpeshti u nevojiten veprime t thjeshta pr ti shptuar dhe mbajtur
n jet, pr personat m n mosh krkohen masa m t ndrlikuara t reanimacionit dhe
prdorim t barnave apo pajisjeve t sofistikuara1.
Sa i prket periudhs neonatale, ka m pak hulumtime se n grupmoshat tjera n lidhje
me reanimacionin, por megjithat ka tendenc n rritje t ndryshimeve dhe adaptimeve
t procedurave t reanimacionit n prputhje me rezultatet e hulumtimeve m t reja.
Shpejtsia e komunikimit sot mundson q rekomandimet ndrkombtare t jen n
dispozicion menjher pas publikimit.
Qllimi i kujdesit ndaj t porsalindurit sht q t zbatohen procedura t thjeshta t
reanimacionit me t cilat konsolidohen funksione t rndsishme pr kushtet e jets jasht
mitrs. Ndryshmet e zakonshme fiziologjike pas lindjes prfshijn fillimin e
frymmarrjes me shkmbim t gazrave dhe mbylljen e devijimeve t qarkullimit brenda
dhe jasht zemrs, q kan ekzistuar gjat jets brenda mitrs2.
Pas lindjes, ndodhin ndryshime t mdha n punn e mushkrive. N mitr, mushkrit
jan t mbushura me uj q kufizohet me gjakun n kapilart rreth alveols, e pas lindjes
ajo mbushet me ajr pasi uji i mushkrive t jet resorbuar apo pjesrisht qitet jasht dhe
kshtu fillon frymmarrja. I porsalindur ka siprfaqe relativisht t madhe t trupit duke e
marr parasysh masn e tij, dhe, duke qen se brenda mitrs jeton n lngun amnial dhe
ngrohet me ngrohtsin e trupit t nns, lindja paraqet stres pr t porsalindurin, kshtu
q 5 deri 10% t t porsalindurve krkojn ndonj nga masat e reanimacionit. Supozohet
se n 1 deri 10% t t porsalindurve t lindur n spital do t nevojitet t aplikohet ventilimi
artificial, ndrsa pr reanimacion n kuptimin e ngusht do t ken nevoj vetm 1% e t
porsalindurve.
Kur lindja ndrlikohet me ndodhit perinatale q sjellin n asfiksi, zbatohen procedura
t reanimacionit pr parandalimin e hipoksis, hiperkapnis dhe acidozs. Mbijetesa dhe
rezultati i t porsalindurit t rrezikuar varen nga intervenimi me koh dhe efektiv n
minutat e para pas lindjes3.
-
10
Procedurat themelore si jan mirmbajtja e temperaturs trupore (parandalimi nga t
tejftohurit apo tejnxehurit) dhe vendosja e kalueshmris s rrugve t frymmarrjes jan
masat e para t reanimacionit. Duke qen se dekadave t fundit gjithnj e m tepr po
flitet pr dmin potencial t aplikimit t oksigjenit n periudhn neonatale pr shkak t
rrezikut t veprimit citotoksikologjik t oksigjenit dhe radikaleve t lira t oksigjenit, ka
ardhur deri te kufizimi i aplikimit t oksigjenit tek t porsalindurit, sepse i porsalindur
gjendet n kushte t hipoksis relative t ciln pas lindjes e toleron mir edhe i
porsalinduri. sht futur prcjellja preduktale sa m e hershme e ngopshmris s gjakut
me oksigjen n minutat e par t jets s t porsalindurit q ka nevoj pr reanimacion,
dhe, kur kjo nuk sht e mundur, reanimacionin duhet filluar me ajr deri n vendosjen e
oksimetrit pulsor n mnyr preduktale (n shuplakn apo dorn e djatht)4.
2 Fiziologjia e kalimit nga kushtet e jets brenda n at jasht
mitrs
Gjat lindjes duhet t ndodh kalim i shpejt nga jeta intrauterine n at ekstrauterine.
Frymmarrja efikase dhe e rregullt duhet t filloj menjher pas lindjes. Faktort
ambiental si jan temperatura relativisht e ult dhe stimulimi me prekje, q e
vrshojn t porsalindurin, ndihmojn n fillimin e frymmarrjes. Ndryshimet e
shtypjes parciale t oksigjenit dhe dioksidit t karbonit (PaO2 dhe PaCO2), q ndodhin
pas lidhjes s krthizs, i nxisin kemoreceptort dhe ndihmojn n t filluarit refleksiv t
frymmarrjes5.
Tek t porsalindurit q nuk krkohet intervenim shtes pas lindjes, lidhja e kordonit
umbilikal rekomandohet t bhet pas m s paku nj minute. Lidhja e kordonit umbilikal
nse bhet para frymmarrjes s par mund t sjell deri n bradikardi. T porsalindurit
tek t cilt sht shtyr lidhja e kordonit umbilikal mund t ken vllim t gjakut deri
30% m t madh, kshtu q kan tension m t lart t gjakut, m rrall kan gjakderdhje
intrakraniale, intraventrikulare, m rrall kan marr derivate gjaku, por m shpesh kan
pasur nevoj pr fototerapi pr shkak t verdhzs. Lidhja e vonuar e kordoni umbilikal
aplikohet vetm tek t porsalindurit stabil, gjersa tek jostabilt prparsi ka
reanimacioni6.
Edhe pse nuk ka dshmi mbi lartsin e shtypjes me t cilin duhet kryer frymmarrjet
e para tek t porsalindurit, sot rekomandohet q shtypja e frymmarrjes s par t jet 20
-
11
deri maksimalisht 30 cm H2O. Disa frymmarrje t para duhet t bhen gjat 2 deri 3
sekondave, e m pas m gjat. Duhet t aplikohen shtypje dhe vllime m t vogla pr
realizimin e zgjerimit t kafazit t kraharorit t t porsalindurit. Vetm tek t lindurit para
kohe, pr shkak t rrezikut nga dmtimi i mushkrive dhe zhvillimit t displazis
bronhopulmonale, vllimi i fryms s par duhet kufizuar n 4 deri 8 mL/kg t peshs
trupore me shtypje inspirator deri maksimum 25 cm H2O, q do ta pamundsoj
zgjerimin e teprt t kraharorit. Gjat reanimacionit t t lindurve para kohe, aplikimi i
shtypjes pozitive n fund t frymnxjerrjes (positive end expiratory pressure PEEP)
mund ta ul rrezikun pr dmtimin e mushkrive, dhe efekt t ngjashm ka edhe aplikimi
i shtypjes s vazhdueshme n rrugt e frymmarrjes (contrinuous positive airway pressure
CPAP). Shtypja pozitive n fund t ekspirimit PEEP dhe kontrolli i shtypjes
inspiratore jan t mundur me prdorimin e nj aparati t thjesht q quhet aparati T-
piece7.
Ulja e shpejt e rezistencs vaskulare t mushkrive dhe rritja e qarkullimit t
mushkrive, q ndodhin pas zgjerimit t mushkrive, sjell deri te rritja e qarkullimit t
gjakut npr mushkri dhe furnizim m t mir me oksigjen. Resorbimi i lngut t
mushkrive npr epitelin respirator prshpejtohet gjat lindjes, q rezulton me lirimin e
rrugve t frymmarrjes nga lngu. Shtypja koloido-osmotike e lngut t mushkrve dhe
shtypja relativisht m e ult hidrostatike n qarkullimin e gjakut t mushkrive pas lindjes
kontribuojn n absorbimin e lngut t mushkrive. Kalimi ansor (bajpasi, shunt) fetal
djathtas-majtas npr duktus arterial dhe hapja ovale gradualisht zhduken gjat procesit.
Tranzicioni respirator dhe kardiovaskular jan ngjarjet m t rndsishme fiziologjike tek
t porsalindurit q n masn m t madhe e prcaktojn fatin e tij t mtejm8.
3 Asfiksioni dhe apneja
Asfiksioni definohet si perfuzion i pamjaftueshm i indeve, pr shkak t t cilit nuk
mund t sigurohen nevojat e tyre metabolike pr oksigjen, dhe i pamjaftueshm sht
edhe eliminimi i mbeturinave.
Asfiksionin e karakterizojn:
Hipoksia progresive (PaO2 m i ult),
Hiperknapia (PaCO2) m e lart, dhe
Acidoza (pH m e ult).
-
12
N indet hipoksive fillon metabolizmi anaerob, q shkakton acidoz metabolike, t
ciln organizmi mundohet ta tejkaloj me mekanizma kompenzues. Nse kta mekanizma
jan konsumuar apo jan t pamjaftueshme, paraqitet acidoza. N fillim, acidoza dhe
hipoksia rezultojn n ndryshime kompenzuese refleksive. Pas tahikardis fillestare
zvoglohet vllimi minator dhe paraqitet vazokonstriktimi i gjeneralizuar n mnyr t t
mirmbahet tension i mjaftueshm i gjakut pr furnizimin e organeve vitale, respektivisht
zhvillohet centralizimi i qarkullimit t gjakut, q edhe m tej e thellon acidozn. Ather
ndodh ndryshimi nga glikoliza aerobe n at anaerobe me grumbullim t laktateve dhe
zhvillim t acidozs metabolike.
Asfiksioni mund t paraqitet in utero ose pas lindjes, dhe n t dy rastet pasojn ngjarje
mir t njohura. Pas periudhs s shkurtr t frymmarrjes s shpejtuar, lvizjet e
frymmarrjes zhduken dhe pason periudha e apnes e cila quhet apnea primare. N t
njjtn koh ngadalsohet aktiviteti i zemrs dhe ulet tensioni i muskujve, ndrsa
asfiksioni intrauterin mund t rezultoj n lshimin e mekoniumit. Nse rregullimi
vazhdon, aktiviteti i zemrs dhe shtypja e gjakut vazhdojn t bien, thellohet hipotonia
dhe paraqitet nj seri e marrjes s thell t fryms. Lvizjet e frymmarrjes vazhdojn,
por bhen gjithnj e m t dobta, m t parregullta dhe n fund ndalen fare. Pas paraqitjes
s marrjes s fundit t fryms, fillon periudha e apnes e njohur si apnea sekondare9.
Lindja mund t ndodh gjat cilsdo periudh t prkeqsimit t asfiksinit. Nse i
porsalinduri i lindur gjat apnes primare, aplikimi i ajrit (e n rast nevoje edhe i
oksigjenit) me stimulim t t porsalindurit do t jet i mjaftueshm pr fillimin e
frymmarrje, por, nse i porsalinduri lind gjat apnes sekondare, nuk do ti prgjigjet
stimulimit.
Frymmarrja e pavarur nuk do t paraqitet derisa mos t fillohet me masat e ngjalljes,
respektivisht frymmarrjes artificiale. N aspektin klinik, apnea primare nuk dallon nga
apnea sekondare. N t dyja rastet, i porsalinduri nuk merr frym, aktiviteti i zemrs mund
t jet m pak se 100 n minut, ndrsa i porsalinduri t jet hipotonik. Prandaj,
konsiderohet se i porsalinduri q sht hipotonik pak lindjes gjendet n apnen sekondare,
q krkon aplikim me nguti t masave t reanimacionit10.
Sa m shum t vonohet frymmarrja artificiale pas lvizjes s fundit frymmarrs t
s porsalindurit n apnen sekondare, do t jet e nevojshme nj koh m e gjat pr
marrjen e par t pavarur t fryms pas reanimacionit. Pr do minut t voness, koha e
fillimit t marrjes s par t fryms rritet nga rreth 2 minuta, ndrsa koha e nevojshme pr
fillimin e frymmarrjes s pavarur sht m shum se 4 minuta.
-
13
Asfiksioni i plot i frytit dhe t t porsalindurit do t shkaktoj rregullime t
ndryshimeve fiziologjike n jetn ekstrauterine. Rezistenca normale e mushkrive fetale
nuk do t ulet nse ka acidoz t qndrueshme dhe hipoksemi, dhe pr kt shkak
qarkullimi i gjakut n mushkri do t vazhdoj t pranoj vllim t zvogluar t gjakut.
Pr shkak t persistencs s hipertensionit t mushkrive t t porsalindurit, do t vonohet
mbyllja e rrjedhs fetale pr shkak t zvoglimit t resistencs sistemike vaskulare,
zvoglimit t qarkullimit t gjakut npr mushkri, zvoglimin e zgjerimit t mushkrive
dhe hipoksis, q sjell deri te mirmbajtja e rrjedhs djathtas-majtas npr ductus
arteriosus dhe foramen ovale.
Lirimi i mushkrive nga lngu i mushkrive, po ashtu mund t rregullohet pr shkak
t furnizimit jo t mir me ajr t mushkrive dhe/ose furnizimit t keq t mushkrive me
gjak. Prve ksaj, mund t mblidhet lngu n alveolat e mushkrive pr shkak t
dmtimit t kapilarve t mushkrive, q sht shenj e edems s mushkrive. Krahas
prkeqsimit t hipoksemis dhe acidozs, prkeqsohet funksioni i muskulit t zemrs,
bie vllimi minutor i zemrs, ndrsa furnizimi me gjak i organeve t rndsishme pr jet
(truri, veshkat, zorrt) zvoglohet, q pastaj krijon baz pr dmtimin e atyre organeve11.
4 Prgatitjet pr reanimacion
Te shumica drrmuese e t porsalindurve pas lindjes nuk ka nevoj pr kurrfar masash
t reanimacionit, prve mirmbajtjes s temperaturs adekuate trupore, stimulimit t
leht me prekje dhe aspirimit t rrugve t siprme t frymmarrjes. Tek ndonj i
porsalindur do t jet i nevojshm aplikimi i oksigjenit dhe ventilimit me ndihmn e
masks me balon, e te nj numr edhe m i vogl i foshnjave do t nevojitet intubacioni
endotrakeal, dhe vetm ndonjrit do ti duhet masazhi i jashtm i zemrs dhe barnat.
N shumicn e rasteve, nevoja pr reanimacion t t porsalindurit sht i
parashikueshm, ndrsa n tabel jan paraqitur risk faktort pr nevojn e reanimacionit
t t porsalindurit.
Duke marr parasysh se reanimacioni i t porsalindurit dallon nga reanimacioni i
popullats tjetr t moshs fmijrore, e n veanti nga reanimacioni i t rriturve, gjat
do lindjeje duhet t jet prezent s paku nj person q i njeh bazat e reanimacionit t t
porsalindurve, e n rastet e prmendura n tabel, gjat lindjes duhet t jet prezent ekipi
i ekspertve q jan plotsisht t aft pr kujdesin ndaj t porsalindurit.
-
14
N do institucion n t cilin lind nj i porsalindur i rrezikuar, duhet t jet n
dispozicion s paku nj person q di t ta intuboj endotrakealisht t porsalindurin.
Diturit dhe shkathtsit e reanimacionit t t porsalindurve duhet ti msohen atyre q
n fardo mnyre jan t prfshir n kujdesin ndaj t porsalindurve.
Aplikimi i reanimacionit t t porsalindurit mund t ndahet n 4 hapa:
Masat fillestare apo themelore t reanimacionit q prfshijn vlersimin e
gjendjes s t porsalindurit
Frymmarrja artificiale, duke prfshir frymmarrjes nprmes masks ose
tubusit endotrakeal me balon ose nprmjet masks laringeale
Masazha e jashtme e zemrs, dhe
Aplikimi i barnave dhe lngjeve
Vlersimi i gjendjes s t porsalindurit duhet t jet i shpejt dhe i sakt, prfshir ktu
edhe vlersimin e ekzistimit t lngut amnial mekonial ose mekonis n lkur,
vlersimin e frymmarrjes, tensionit muskular, ngjyrs dhe vlersimin e prafrt t
moshs gestative n mnyr q t konstatohet nse i porsalinduri ka lindur para terminit
apo n termin. I porsalinduri q sht vlersuar si vital dhe i shndosh krkon vetm
kujdes themelor q prfshin parandalimin e hipotermis, lirimin e rrugve t
frymmarrjes dhe tharjen, e mund t jet e nevojshme edhe vendosja n pozit adekuate,
nxitje t fillimit t frymmarrjes ose prmirsim t frymmarrjes12.
-
15
Tab. 1: Risk faktort prepartal dhe intrapartal
Risk faktort prepartal pr smundjet dhe
gjendjet e nns
Risk faktort intrapartal pr
ndrlikimet gjat lindjes
Diabeti
Pre-eklampsia
Tensioni arterial kronik
Smundjet kronike t nns
Smundjes e sistemit vaskular
Smundjet e gjndrs tiroide
Smundjet neurologjike
Smundjes e mushkrive
Smundjet e veshkave
Anemia e nns apo izoimunizimi
Vdekje e mhershme e frytit apo t t
porsalindurit
Gjakderdhjet n tremestrin e dyt apo tret
Infeksionet te nna
Polihidramnioza
Oligohidramnioza
Ruptura e parakohshme e membranave
Shtatznia shumfrytshe
Ngecje n rritje
Barnat
Karbonati i litiumit
Magneziumi
Bllokatort Beta-adrenergjik
Varshmrit e nns
Anomalit fetale
Aktiviteti i zvogluar fetal
Mundes e furnizimit prenatal
Mosha m e vogl se 16 dhe m e madhe se 35
Prerja cesareske urgjente
Lindja me forceps ose vakuum
Prezantimet patologjike
Lindja e parakohshme
Partus praecipitatus
Korioamnionitisi
Ruptura e parakohshme e
membranave (>18 or para
ekspulzionit)
Lindja e zgjatur (>24 or)
Stad i dyt i zgjatur i lindjes (>2
or)
Bradikardia e frytit
Aktiviteti i zemrs fetale q nuk
shnon prmirsim
Aplikimi i anestezionit t
prgjithshm
Tetania e mitrs
Narkotikt q i jan dhn nns
brenda 4 orve para lindjes
Lng aminal mekonik
Prolaps i kordonit umbilikal
Abrupcion i placents
Placenta previa
-
16
Fig. 1: Veprimet gjat reanimacionit
Udhzimet e reja rekomandojn prdorimin e ajrit, e jo t oksigjenit, me prcjellje t
reagimit klinik. Po ashtu rekomandohet prdorimi i oskimetrit pulsativ pr vlersimin e
nevojave shtes pr oksigjen, q n reanimacionin e t porsalindurit duhet t shmanget.
Pas zbatimit t masave vie n radh vlersimi i serishm i gjendjes t t porsalindurit dhe
zbatimi i procedurave q varen nga frymmarrja, puna e zemrs, ngopjen e gjakut me
oksigjen t matur me oksimetrin pulsativ apo nga ngjyra e mukozs dhe lkurs q nuk
jan tregues t besueshm t oksigjenacionit.
Veprimi m i rndsishm sht vendosja e ventilimit adekuat efikas me ajr apo
przierjes s ajrit dhe oksigjen te ai numr i vogl i t porsalindurve q do t krkojn
ajrim artificial pas masave fillestare t reanimacionit. Vetm disa t porsalindur do t
ken nevoj pr aplikimin e masazhs s jashtme t zemrs dhe pr barna.
-
17
Pas reanimacionit vie n radh kujdesi prkrahs i t porsalindurit, mbikqyrja dhe
evaluimi gjegjs diagnostik me vrtetim t korrektsis s procedurave t zbatuara. Duhet
t shnohen t gjitha procedurat e aplikuara gjat reanimacionit, n mnyr q n mnyr
adekuate t prcillet rrjedha dhe rezultati i tij, dhe nuk jan t parndsishm as aspektet
juridiko-mjeksore t gjith procedurs.
5 Prgatitja pr lindje
5.1 Personeli
N do lindje duhet t marr pjes s paku nj person q ka dituri mbi fillimin e
reanimacionin e t porsalindurit, ndrsa personi i prgatitur pr t gjitha procedurat e
reanimacionit, duke prfshir edhe intubacionin endotrakeal, duhet t jet n dispozicion
imediat.
Gjat reanimacionit t t porsalindurt t deprimuar duhet t marrin pjes s paku dy
persona: njri pr zbatimin e ventilimit artificial dhe intubimin nse sht e nevojshme,
dhe tjetri pr prcjelljen e aktivitetit t zemrs dhe aplikimin e masazhs s jashtme t
zemrs.
S paku tre persona jan t dshirueshm gjat reanimacionit q krkon aplikimin e
barnave. Pr do t porsalindur n lindjet e shumfishta duhet nga nj ekip t jet n
dispozicion.
5.2 Pajisjet
Duke marr parasysh se nevoja pr reanimacion jo gjithmon mund t parashikohet,
sht i nevojshm ekzistimi i pajisjeve dhe barnave prkatse n sallat e lindjes apo n
vendet tjera ku gjendet i porsalinduri13.
N salln e lindjes duhet t zbatohen masat e zakonshme t mbrojtjes nga gjaku dhe
sekrecionet tjera trupore q konsiderohen potencialisht infektive dhe t rrezikshme pr
personelin mjeksor dhe personat tjer prezent gjat lindjes. Personeli duhet t ket
dorza gjat kujdesit t t porsalindurit ose kur sht n kontakt me pajisjen potencialisht
t kontaminuar. Teknikat e reanimacionit q prfshijn aspirimin me goj t personelit
nuk rekomandohen pr shkak t rrezikut pr t porsalindurin (shtypja negative nuk sht
-
18
e kontrolliar) dhe personelin (kontaminim me material biologjik potencialisht t
infektuar)14.
5.2.1 Vlersimi i nevojave pr zbatimin e reanimacionit
Pas prpjekjeve t para pr marrjen e par t fryms, i porsalindurit duhet t vendos
frymmarrje efikase q sht e mjaftueshme pr vendosjen dhe mirmbajtjen e ngjyrs
roze t mukozs dhe t lkurs dhe aktivitetit t zemrs m t shpesht se 100 t rrahura
n minut me ngopje t dshiruar t gjakut me oksigjen nga minuti i 2-t deri i 10-t i
jets. Dispnea dhe apnea jan shenja q lajmrojn pr nevojn e frymmarrjes s asistuar.
Aktiviteti i zemrs prcaktohet me dgjimin e zemrs me stetoskop n zonn
prekordiale apo palpimin e pulsit n bazn e kordonit umbilikal. Pulset qendrore dhe
periferike mund t pallohen prekn n qaf (karotide) apo n gjymtyr, n sqetull dhe
n ijt t t porsalindurit, por shpesh jan vshtir t palpueshme - prekshme. Prve
ksaj, ekziston rreziku nga ngacmimi i vagusave kur pulsi palpohet n karotide, kshtu
q duhet ti shmangemi ksaj procedure. Nse nuk mund t palpohet pulsi n bazn e
kordonit umbilikal, duhet t prdoret stetoskopi pr ta dgjuar pre-kardiumin. Aktiviteti
i zemrs duhet t jet m i shpejt se 100/minut, dhe prshpejtimi i saj mund t tregoj
prmirsim, ndrsa ngadalsimi prkeqsim t gjendjes s t porsalindurit.
I porsalinduri i shndosh zakonisht sht n gjendje t mirmbaj ngjyrn roze t
mukozs pa aplikim shtes t oksigjenit. Me oksimetri pulsative, kurdo q t jet e
mundur, mund t prcaktohet ngopja e ult e gjakut me oksigjen, ndrsa me vzhgimin e
mukozs dhe gjuhs mund t prcaktohet ekzistimi i cianozs qendrore, gjersa
akrocianoza sht e rndomt pas lindjes dhe nuk sht tregues i sigurt i hipoksis, por
mund t tregoj pr hipotermi. Zbehtsia mund t tregoj n uljen e vllimit minutor t
zemrs, hipovolemi me shok, anemi t rnd, hipotermi, acidoz ose kombinim t
gjendjeve t cekura. Edhe pse ngjyra e t porsalindurit nuk sht tregues i mir i
oksigjenizimit, megjithat nuk duhet t injorohet kur metodat e tjera t vlersimit t
oksigjenizimit nuk jan n dispozicion, n veanti kur merret parasysh fakti se me pajisje
t mir, aparati pr saturim fillon t shfaq rezultatet e matjes tek pas 90 sekondave.
5.2.2 Vlersimi i aftsive adaptive t t porsalindurit pas lindjes
Anesteziologja Virginia Apgar, n vitin 1953 ka publikuar sistemin e vet t
vlersimit me pik q ka rndsi dhe aplikim t gjer n neonatologji. Me t bhet
vlersimi i 5 vetive n 60 sekonda, respektivisht n fund t minutit t par dhe n fund t
-
19
minutit t 5-t pas lindjes. I porsalinduri vlersohet me pik do 5 minuta pas minutit t
5-t gjersa numri i pikve t bhet 8 ose m tepr. Vetia m e rndsishme sht aktiviteti
i zemrs q flet mbi jetn ose vdekjen, gjersa mungesa e prgjigjes s aktivitetit t zemrs
ndaj procedurave t reanimacionit sht shenj e keqe prognostike15.
Frymmarrja, tendosja e muskujve, dhe prgjigja ndaj stimulimit/ngacmimit m tepr
flasin mbi gjendjen neurologjike t t porsalindurit, gjersa ngjyra nuk flet mbi asnjrn
nga dy gjendjet e prmendura m par. Me kt sistem t pikve vlersohet gjendja e t
porsalindurit n minutat e par pas lindjes. Rezultati sipas Apgares nuk duhet t prdoret
si dshmi e vetme e dmtimit neurologjik t shkaktuar nga hipoksia. Vlersimi me pik
sht m i vshtir te t porsalindurit e lindur para kohe. Numri i pikve sipas Apgares,
te fmijt e lindur n termin, pas 5 minutave ka qen 0-3 tek 0.1% e tyre, ndrsa 4-6 n
0.6% t t porsalindurve t lindur n termin. Sistemi i pikve sipas Apgares n 50 vitet e
fundit ka mbetur tregues i rndsishm q parashikon mbijetesn e t porsalindurve.
Suksesi i zbatimit t programit t reanimacionit t t porsalindurve mundet, ve tjerash,
t prcillet edhe me sistemin e pikve sipas Apgares, sepse sht dshmuar se pas zbatimit
t tij ka ardhur deri te rritja e numrit t t porsalindurve me nota m t larta n shkalln
sipas Apgares. Por, vlersimi i rezultatit sipas Apgares nuk duhet t jet shkak pr
shtyrjen e procedurave t reanimacionit tek t porsalindurit t cilve u nevojiten ato.
Tab. 2: . Sistemi i pikve sipas Apgares
Simptomi Numri i pikve
0 1 2
A Pamja (ngjyra) Cianotike, e
zbeht
Trupi roze
gjymtyrt
cianotik
Trsisht
roze
P Pulsi (aktiviteti i zemrs) Nuk ka 100
G grimasa (ngacmimi reflektiv
ndaj aspirimit)
Nuk ka
prgjigje
grimasa Kollitje ose
teshtitje
A Aktiviteti (tendosja e
muskujve)
Flacide Fleksion i dobt Fleksion i
mir
R Respiracionet (frymmarrja) E munguar E parregullt, e
dobt
T qara t
fuqishme
6 Radha e veprimeve gjat reanimacionit t t porsalindurit
Fryti n mitr jeton n kushte t hipoksis relative, ndrsa gjat lindjes gjat do
kontraksioni i nnshtrohet hipoksis n kohzgjatje prej 50 deri 75 sekonda, pas s cils
fal ekzistencs s mekanizmave kompensues rikuperohet pr t qen i gatshm pr
kontraksionin e ardhshm. N disa raste jan t dobsuara aftsit kompensuese t frytit,
-
20
kshtu q pas lindjes do t nevojiten masa t reanimacionit q prfshijn veprimet vijuese
radhitja e t cilve njkohsisht tregon edhe frekuencn e tyre:
Tharja/terja dhe mbulimi i t porsalindurit n mnyr q t ruhet temperatura
dhe t parandalohet hipotermia
Vlersimi i nevojs pr fardo intervenimi
Hapja e rrugs s frymmarrjes
Sigurimi i frymmarrjes dhe mbushja e mushkrive me ajr
Dhnia e frymave fillestare shptimtare
Masazhi i jashtm i zemrs
Aplikimi i barnave
6.1 Ngrohja
Parandalimi i humbjes s temperaturs tek t porsalindurit ka rndsi jetike, sepse
hipotermia mund t shkaktoj konsumim t rritur t oksigjenit dhe ta ul efikasitetin e
reanimacionit. N ann tjetr, duhet t shmanget edhe hipertermia, sepse mund t
shkaktoj depresion t frymmarrjes. Kurdo q sht e mundur, lindjen duhet kryer n
ambient t ngroht pa rrymim ajri, pas lindjes fmija duhet t vendoset nn kalorifer dhe
shpejt t thahet lkura e lagsht, duke larguar shpejt pelenat e lagura, duke e mbshtjell
me pelena t ngrohura m par dhe rroba t tjera, me ka ulet humbja e temperaturs.
N ndrkoh duhet t bhet lidhja e kordonit umbilikal. Ka qndrime t ndryshme n
lidhje me kohn e lidhjes s kordonit umbilikal, sepse lidhja e hershme mund ta privoj
nga nj sasi e madhe e eritrocitetve, ndrsa lidhja e vonshme mund t shkaktoj
policitemi. M s miri sht q i porsalinduri t jet n nivelin e placents, respektivisht
t perineumit t nns, dhe gjat lindjes pa komplikime, pa izoimunizim dhe asfiksi,
kordoni umbilikal t lidhet brenda nj minuti. Sa i prket trungut t kordonit umbilikal,
sht konstatuar se mbajtja e trungut thjesht t pastr sht po aq efikas dhe i sigurt sa
aplikimi lokal i abtibiotikve ose antiseptikve. Organizata Botrore e Shndetsis ka
dshmuar n hulumtime se aplikimi i alkoolit n krthiz e vonon rnien e trungut
umbilikal n krahasim me mbajtjen e krthizs t that.
Mnyr tjetr e parandalimit t humbjes s temperaturs sht vendosja e fmijs s
zhveshur t thar n kontakt direkt me lkurn e barkut apo gjoksit t nns, duke ia
mbuluar shpinn me pelen t ngroht ose me kompres n t ciln mund t vendoset
mbules speciale pr t. N at rast, trupi i nns shrben si burim i nxehtsis dhe
-
21
procedura e till quhet kujdesi kenguror. N kt mnyr bhet humanizimi i kujdesit
ndaj t porsalindurit, prmirsohet gjidhnia, shkurtohet koha e qndrimit t t
porsalindurit n spital dhe prmirsohet vendosja e lidhjes s ndrsjellt mes nns dhe
t t porsalindurit. N kt periudh sht shum me rndsi q nna ose babai ta kapin
shikimin e fmijs dhe t vendosin kontakt me shikim. Kjo sht nj mnyr shum e
rndsishme me t ciln ndihmohet mirqenia fizike, psikike dhe emocionale e t
porsalindurve.
Pr shkak t papjekuris s vet fiziologjike dhe jostabilitetit t t lindurve para kohe,
sht i rritur risku i hipotermis, incidenca e s cils sht n proporcion t zhdrejt me
moshn gestative. Sa m t vogl ta ket moshn gestative i porsalinduri preterm, aq m
konzervative dhe e but duhet t jet procedura e reanimacionit. Pasojat m t
rndsishme t hipotermis tek t porsalindurit preterm jan ulja e shtypjes parciale t
oksigjenit, rritja e acidozs metabolike dhe zvoglimi i prodhimit t surfaktanteve, q
mund t rezultoj me zhvillimin e distresit respirator dhe gjakderdhjes intraventrikulare
intrakraniale. Ulja e humbjes s temperaturs e rrit mbijetesn. Te t porsalindurit preterm
shum t vegjl (atyre para javs s 28-t gestative), fshirja dhe mbshtjellja rutinore
mund t mos jet e mjafteshme pr mirmbajtjen e temperaturs adekuate trupore.
Vendosja e t porsalindurit preterm nn kalorifer dhe vendosjen e krejt trupit, prve
fytyrs, n qesen transparente t polietilenit, pa fshirje paraprake, paraqet mnyr m
efikase pr parandalimin e humbjes s temperaturs trupore. Pr shkak t riskut t vogl
por t evidentuar pr zhvillimin e hipertermis me zbatimin e tekniks s prshkruar,
temperatura e trupit duhet t prcillet me vmendje. Duhet t vrejm se t gjitha veprimet
e reanimacionit mund t kryhen gjersa i porsalinduri sht n qesen plastike. N
reanimacionin e t porsalindurve preterm duhet gjithsesi t shmangen dmtimet me
vllim dhe shtypje, pneumotoraksi, acidoza, hipertermia, hiperglicemia dhe rregullimi i
balansit jonik.
6.2 Lirimi i rrugve t frymmarrjes
Lirimi i rrugve t frymmarrjes s t porsalindurit bhet duke e vendosur n pozit
adekuate, dhe pas ksaj bhet aspirimi i sekrecioneve nse sht e nevojshme.
T porsalindurin duhet ta shtrijm n shpin, apo krah, me kok pakz t ekstenduar
n pozit neutrale. Nse nuk mund t vendoset frymmarrje efikase, ather m s
shpeshti kemi t bjm me mbylljen e rrugve t frymmarrjes. N kt rast duhet s pari
-
22
t mendojn n ekstendimin e teprt apo fleksion t qafs, q duhet t korrigjohet dhe
menjher pastaj duhet t largohet sekrecioni nga rrugt e frymmarrjes. Vendosja e
pelens s palosur nn supe mund t ndihmojn n vendosjen e koks n pozit adekuate
neutrale. Tek t porsalindurit hipotonik, veprimi i ngritjes s nofulls s poshtme ose
vendosja e tubusit orofaringeal, mund t jen t dobishm pr mbajtjen hapur t rrugve
t frymmarrjes16.
Sasia e teprt e prmbajtjes s dendur si jan gjaku, mukoza cervikale apo
mekoniumi, ndonjher mund t shkaktojn bllokimin e rrugve t frymmarrjes. Kokn
e t porsalindurit duhet kthyer anash dhe t largohet vetm sekrecioni i dukshm me an
t aspirimit t gojs dhe fytit me aspirator n form dardhe ose kateter t gjera pr aspirim
prej 12 deri 14F. Sekrecionet duhet t pastrohen m s miri me kontroll t drejtprdrejt
vizual, s pari nga goja, pastaj nga hunda, duke e kufituar kohn e aspirimit n 5 sekonda,
sepse n t kundrtn mund t lajmrohet apnea ose bardikardia pr shkak t stimulimit
t vagusit. Shtypja negative nuk duhet t kaloj 100 mmHg, sepse mund t shkaktohet
dmtim i indeve t buta. Aspirimi energjik mund t pengoj fillimin e frymmarrjes
spontane dhe t sjell deri n laringospazm. Nuk sht i dshirueshm aspirimi me goj
t stafit mjeksor, kshtu q kjo duhet t shmanget. Nse nj mnyr e till e aspirimit t
rrugve t frymmarrjes s t porsalindurit nuk mund t shmanget, duhet t tregohet
kujdes i jashtzakonshm n mnyr q t mos vij deri te kontaminimi i stafit mjeksor
q aspiron me sekrecionet e gojs s t porsalindurit17.
6.2.1 Mekoniumi
Lngu amnial mekonik mund t haset n 15 deri 25% t t gjitha lindjeve. Risku pr
paraqitjen e lngut amnial mekonik shkon deri n 30% t t lindurve pas javs s 42-t
gestative. Rreth 5% e fmijve q kan lindur me lng amnial mekonik ka aspirim t
mekoniumit, dhe simptomat mund t jen nga tahipnea e leht deri n pneumonitis t
rnd me hipertension persistent t mushkrive. Sipas t dhnave m t reja, aspirimi i
mekoniumit gjat lindjes nga hunda dhe goja para daljes s kafazit t kraharorit nuk e ul
frekuencn apo rndsin e paraqitjes klinike t sindromit aspirativ t mekoniumit, kshtu
q nuk rekomandohet m.
Largimin e mekoniumit nga orofarinksi dhe laringu duhet br kur i porsalinduri sht
i deprimuar, e kjo do t thot se frymmarrja sht e munguar apo e pamjaftueshme,
aktiviteti i zemrs < 100/min. dhe hipotonia sht e konsiderueshme. Menjher duhet t
kryhet aspirimi i hipofarinksit me kontroll vizual, dhe t bhen intubacione t prsritura
-
23
endotrakeale dhe t eliminohet mekoniumi me aspiracion direkt nprmes tubusit. Por,
nse paraqitet rreziku pr bradikardi t rnd, duhet t bhet dhnia e fryms me shtypje
pozitive, edhe nse ka mbetur ndopak mekonium npr rrugt e frymmarrjes. Pas
pastrimit t rrugve t frymmarrjes, duhet t bhet aspirimi i lukthit nprmes gojs n
mnyr q t largohet mekoniumi i prbir dhe kshtu t eliminohet rreziku i mundshm
pr aspiracion t mpastajm. Ka dshmi t forta se aspiracioni endotrakeal tek i
porsalinduri vital q ka lindur me lng aminal mekonik nuk e prmirson rezultatin dhe
mund t shkaktoj ndrlikime. Vital sht ai i porsalindur q spontanish merr frym n
mnyr efikase, ka aktivitet t zemrs >100/min. dhe tonus t mir muskular. Prandaj,
aktiviteti i t porsalindurit, dhe jo konzistenca e lngut amnial mekonik, udhzon n
nevojn pr aspiracion direkt endotrakeal18.
6.3 Frymmarrja dhe stimulimi
6.3.1 Stimulimi me prekje
Terja e t porsalindurit t lagur dhe aspirimi i rrugve t frymmarrjes zakonisht jan
stimulim i mjaftueshm pr fillimin e frymmarrjes efikase te shumica e t porsalindurve.
Nse pas terjes s t porsalindurit dhe frkimit t leht t shpins nuk fillon frymmarrja,
ndonjher nevojitet t mshohet n shputa t kmbve n mnyr q i porsalinduri t
filloj t marr frym n mnyr t pavarur. Duhet t shmanget stimulimi i ashpr me
rrahje t shuplakave, me shkundje apo duke e mbajtur t porsalindurin me kok teposht,
lagia me uj t ftoht, sepse kto veprime jan t kontraindikuara dhe potencialisht t
dmshme. Stimulimi me prekje rndom sht e mjaftueshme pr t porsalindurin q ka
qen n apnen primare, por, nse nuk ka frymmarrje t pavarur, ather duhet filluar
me frymmarrje artificiale.
6.3.2 Aplikimi i oksigjenit
Hipoksia sht gjithmon prezente tek i porsalinduri q kan nevoj pr reanimacion.
Prandaj, nse sht prezent bradikardia, cianoza apo shenjat tjera t hipoksis tek i
porsalinduri q ka frymmarrje t pavarur gjat stabilizimit, duhet t aplikohet oksigjen
100% n kohn gjat s cils merret vendimi mbi nevojn e masave t tjera t nevojshme
t reanimacionit. Oksigjeni mund t aplikohet nprmes masks n balonin
anesteziologjik q fryhet me ndihmn e rrjedhs, me vet maskn, ose npr gypat me
oksigjen dhe shuplakn q e imiton maskn. Burimi i oksigjenit quhet t ket rrjedh prej
-
24
s paku 5 L/min., ndrsa oksigjeni duhet t afrohet sa m tepr fytyrs n mnyr q
prqendrimi i tij t jet sa m i madh. Balonat vetfryrs nuk do ta lshojn oksigjenin n
mnyr pasive nse nuk shtypen. Qllimi i aplikimit t oksigjenit sht normoksemia, q
do t thot arritja e ngjyrs roz t mukozs. Nse pas aplikimit t oksigjenit rikthehet
cianoza, pas reanimacionit duhet t prcillet prqendrimi i oksigjenit n ajrin q thithet
me frymmarrje dhe ngopshmrin/saturimin e oksigjenit19.
Prqndrimi optimal i oksigjenit gjat reanimacionit t t porsalindurve ende sht
diskutabil, n veanti tek t porsalindurit preterm. T dhnat eksperimentale dhe klinike
tregojn n mundsin e veprimit t dmshm t oksigjenit 100% n fiziologjin e
sistemit t frymmarrjes, qarkullimin e trurit dhe dmtime t mundshme t indeve me
radikalet e lira t oksigjenit. N ann tjetr, ekziston brenga e arsyeshme pr shkak t
rrezikut t paraqitjes s mungess s oksigjenit gjat dhe pas asfiksis. Sipas udhzimeve
t reja, qasja standarde prfshin aplikimin e ajrit t rndomt, ndrsa oksigjeni n
prqendrime di m t mdha t aplikohet vetm nse sht e nevojshme n varsi prej
vlerave t saturimit t gjakut me oksigjen matur preduktalisht (shuplaka apo dora e
djatht) me oksimetr pulsativ. Nse nuk ka oksigjen n dispozicion, mushkrit duhet t
ventilohen me ajr t rndomt. Aplikimi afatgjat i oksigjenit 100% sht dshmuar t
jet i dmshm, sepse radikalet e lira t oksigjenit mund t shkaktojn dmtime t shum
organeve: mushkrive, trurit, zorrve, enve t gjakut. Edhe pse i porsalinduri sht i
mbrojtur nga hiperoksia pr shkak t ekzistimit t rrjedhs s vogl djathtas-majtas
(shunt), megjithat, duhet ti shmangemi hiperoksis sikurse hipoksis. Ve ksaj, gjat
periudhs neonatale nuk sht i paprfillshm veprimi i bilirubinat si antioksidant.
6.3.3 Frymmarrja artificiale
6.3.3.1 Frymmarrja artificiale nprmes masks me balon
Shumica e t porsalindurve, nse sht nevoja, mund t marr frym n mnyr
adekuate nprmes masks me balon. Indikacionet pr dhnie t fryms me shtypje
pozitive prfshijn apnen, frymmarrja me ngre, pulsi i zemrs m i vogl se 100/min.
dhe cianozn qendrore.
Shpejtsia e rekomanduar e frymmarrjes sht rreth 30 frymmarrje/min., edhe pse
nuk sht hulumtuar efikasiteti i frekuencave t ndryshme t frymmarrjes artificiale. Kur
fillohet me ventilim artificial tek t porsalindurit, n qendr t vmendjes duhet t jet
ngritja e mir e kafazit t kraharorit, e jo shtypja q shihet n manometr. Shtypja
optimale, koha e marrjes s fryms dhe qarkullimi i nevojshm pr vendosjen e kapacitetit
-
25
t mjaftueshm funksional rezidual nuk jan hulumtuar. Shtypja filletare efektive e
marrjes s fryms tek t porsalindurit n termin mund t jet deri 30 cm H2O me
prolongim t kohs s marrjes s fryms nga 2 deri 3 sekonda, ndrsa m von pr ngritjen
efikase t kafazit t kraharorit dhe frymmarrje efikase nevojitet shtypje m e vogl dhe
koh inspiracioni prej 1 s. Shenjat e ventilimit adekuat t mushkrive prfshijn: ngritja
simetrike e kraharorit me frymmarrje normale t dgjueshme n mushkri, pastaj
prshpejtimi i pulsit t zemrs deri n vlerat normale, dhe zhvillimi gradual i saturimit t
pritshm t gjakut me oksigjen dhe ngjyra e shndosh e lkurs dhe mukozave roze.
Mungesa e lvizjeve pasive t kafazit t kraharorit do t thot se kontrolli i rrugs s
frymmarrjes nuk sht vendosur, dhe se ventilimi nuk sht efikas. Nse ventilimi nuk
sht i knaqshm, duhet t verifikohet a po puqet mir maska n hund dhe goj, me
rast madhsia e saj duhet t jet e atill q t mos shkaktoj presion n sy pr shkak t
rrezikut nga stimulimi i vagusit. Po ashtu duhet t verifikohet ekstenzioni i koks q nuk
duhet t jet as tepr i madh as tepr i vogl, prezencn e sekrecioneve n rrugt e
frymmarrjes, dhe patjetr t verifikohen edhe nivelin e shtypjes me t cilin bhet
ventilimi. Ventilimi afatgjat nprmes masks mund t shkaktoj fryrje t lukthit,
presion n diafragm dhe frymmarrje t vshtirsuar, pr far arsye rekomandohet
vendosja e sonds orogastrike prej 8 F e cila lihet e hapur n mnyr q t dal ajri. Nuk
sht e lejuar shtypja n epigastrium dhe nxjerrja e ajrit nga lukthi. Nse asnjra prej
veprimeve t cekua nuk sjell deri te ventilimi efikas, duhet t bhet intubacion endotrakeal
i t t porsalindurit.
Pas 30 s t ventilimit efikas nprmes masks me ajr, duhet t verifikohet a ekziston
frymmarrje e pavarur dhe cili sht pulsi i zemrs. Nse sht vendosur frymmarrja e
pavarur, ndrsa pulsi i zemrs sht mbi 100/minut, duhet t verifikohet efikasiteti i
frymmarrjes artificial, dhe n rast t mosefikasitetit t mtejm duhet br intubacion
endotrakeal. Nse pulsi i zemrs sht m i vogl se 60/min., duhet t vazhdohet me
frymmarrje t asistuar dhe t fillohet me masazhn e jashtme t zemrs krahas
intubacionit endotrakeal.
Themel i reanimacionit t suksesshm t t porsalindurit sht ventilimi i suksesshm
me t cili ndrpritet rendi i pavolitshm i ndodhive: hipoksia, acidoza dhe bradikardia.
Me shtypje adekuate t insipracionit, mushkrit deri ather t mbushur me lng, do t
mbushen me ajr, q paraqet parakusht pr vendosjen e frymmarrjes efikase.
Pr frymmarrje artificiale prdoren balon q nuk guxojn t tejkalojn 750 mL pr
t porsalindurit. Mund t jen vetfryrs ose t fryhen me rrjedh t gaztave pr
-
26
reanimacion. Balonat vetfryrs kan rezervoar pr oksigjen, q n rast nevoje, t mund
t rritet prqendrimi i oksigjenit n ajrin q merret me frym. Zakonisht balonat e ktill
jan t madhsis s mjaftueshme q fryma t zgjas rreth 1 sekond. Te balonat
vetfryrs ka edhe ventil pr kufizimin e shtypjes s inspiracionit q nuk lejon
frymmarrje artificiale me shtypje m t lart se 30 cm H2O. sht e nevojshme t
mundsohet frymmarrje artificiale edhe n shtypje m t larta, ashtu q ventili i cekur t
kyqet. Maskat q jan t lidhura n balon duhet t jen t madhsis adekuate, ashtu q
t mos ushtrojn presion n syt e t porsalindurit. M t mira jan maskat me skaje t
buta si jastk, sepse prputhen mir me gojn dhe hundn, dhe nuk ka nevoj pr presion
aq t madh n kokn e t porsalindurit. Maskat duhet t ken hapsir t vdekur t vogl
(m t vogl se 5 mL).
Nse gjat frymmarrjes artificiale nprmes masks me balon, lvizja e kraharorit
nuk sht adekuate, duhet t veprohet si vijon:
1. T rivendoset maska dhe t verifikohet nse prputhet mure me fytyrn,
2. T verifikohet pozita e koks (a sht n pozit neutrale),
3. T kryhet veprimi i ngritjes s nofulls s poshtme,
4. T largohet sekrecioni nse sht prezent,
5. T rritet shtypja dhe koha e marrjes s fryms,
6. T shqyrtohet aplikimi i metodave t tjera t frymmarrjes s asistuar.
Maskat laringeale jan treguar efikase n reanimacion t t porsalindurve t lindur
brenda terminit dhe te t porsalindurit preterm t moshs gestative prej 34 jav e prpjet
dhe t peshn s lindjes prej 2000 gr. e prpjet, gjersa nuk ka t dhna t mjaftueshme
mbi aplikimin efikas t tyre tek t porsalindurit m t vegjl. Kur jan n dispozicion dhe
kur personeli i vendos si duhet maska laringeale, ato mund t aplikohen tek t
porsalindurit m t mdhenj, por duhet t merret parasysh se ato nuk mund ta
zvendsojn intubacionin endotrakeal kur nevojitet aspirimi i mekoniumit apo aplikimi
endotrakeal i barnave.
6.3.3.2 Intubacioni endotrakeal
Intubacioni endotrakeal sht i nevojshm tek t porsalindurit:
Kur ekziston nevoja pr aspirimin e laringut pr shkak t lngut amnial
mekonik t dendur
Kur sht joefikase apo afatgjate frymmarrja artificiale me balon npr mask
-
27
Kur bhet masazhi i jashtm i zemrs
Kur ekzistojn rrethana t veanta, si sht i porsalindurit me herni t
diafragms ose i porsalinduri preterm me pesh ekstremisht t vogl t lindjes
Kur nevojitet transportimi i t porsalindurit t rrezikuar dhe jostabil n njsin
e kujdesit intensiv
Koha e aplikimit t intubacionit endotrakeal varet edhe nga aftsit dhe prvoja e
personelit q e ekzekuton reanimacionin. Pajisja pr intubacion duhet gjithmon t jet
n dispozicion n nj vend t dukshm n salln e lindjes, dhe n do vend tjetr ku mund
t paraqitet nevoja pr reanimacion. M t miri sht q tubat endotrakeale t jen t
madhsive t ndyshme, pr t trashsis s njjt prgjat gjith gjatsis, pa thellime dhe
q t ken lakueshmri natyrale, me shenj q sht e dukshme n Rntgen, dhe shenjn
q shnon thellsin adekuate t vendosjes s tubave n laring.
Madhsia e diametrit t brendshm t tubusit endotrakeal n milimetra mund t
prcaktohet sipas formuls: mosha gestative n jav pjestuar me 10. Thellsia e
vendosjes s tubut endotrakeal mund t prllogaritet me an t formuls: pesha n kg + 6
= thellsia e vendosjes s tubusit nga buza e siprme n centimetra. Kjo formul nuk
mund t zbatohet tek t porsalindurit me mandibul hipoplastike.
6.3.3.3 Mnyra e ekzekutimit t intubacionit endotrakeal
Pr intubacion nevojitet laringoskopi me shpatulla t rrafshta prej t cilve 0. (7.5
cm) i dedikohet intubacionit t t porsalindurve preterm, ndrsa 1. (10 cm) intubacionit
t t porsalindurve n termin. Laringoskopisti qndron mbi kokn e pacientit i cili rri i
shtrir me shpin me pjesn e siprme t koks t kthyer kah laringoskopisti. Koka
ngadal ekstendohet, ndrsa maja e shpatlls vendoset n valekul ose n epiglotis dhe
ngadal ngritt me dorn e majt prpjet, pa rotacion, n mnyr q t shfaqen kordat
vokale. Gjat ksaj, ndihmon presioni i but n krcin krikoid nga jasht, dhe kjo mund
t bhet me gishtin e pest t dors ku mbahet laringoskopi ose e kryen nj antar tjetr i
ekipit t reanimacionit. Me dorn e djatht, tubusi endotrakeal mbahet sikurse lapsi dhe
npr kndin e gojs futet n laring nn kontroll vizuel, duke mos larguar nga shikimi
kordat vokale dhe hapjen ndrmjet tyre. Duhet t kemi kujdes q tubusi mos tia pengoj
ekzekutuesit t intubacionit fushn e pamjes. Tubusi vendoset n thellsin e caktuar me
shenj n t, ndrsa thellsin e vendosjes s tubusit kah buza e siprme duhet lexuar
prmes shenjave n tubus, q shnohet n dokumentacionin prkats q plotsohet gjat
-
28
reanimacionit. Ndryshimi i pozits s kohs mund t shkaktoj lvizjen e paqllimshme
t tubusit por edhe ekstubacion, prandaj pr kt arsye sht me rndsi prforcimi i tij i
adekuat.
Fig. 2: Intubacioni endotrakeal
6.3.3.4 Vrtetimi i pozits s tubusit endotrakeal pas intubimit endotrakeal
Pas secilit intubacion endotrakeal duhet t verifikohet pozita e tubusit endotrakeal, q
ka rndsi t madhe pr vazhdimin e reanimacionit t suksesshm. Ajo pozit mund t
verifikohet n mnyrn vijuese:
Me pajisje pr matjen e dioksidit t karbonit (kapnograf) n ajrin e
nxjerr/ekshaluar, t cilt shrbejn pr verifikimin e vendosjes s rregullt t
tubusit endotrakeal tek t porsalindurit te t cilt ekziston kalime t puns s
zemrs ekstrasistola, dhe jan m t besueshm se vlersimi klinik. Kur ato
nuk jan n dispozicion, pozita e tubusit vrtetohet:
o Me konstatimin e prshpejtimit t pulsit t zemrs
o Me vzhgimin e ngritjes simetrike t dyanshme t kafazit t kraharorit
o Me dgjimin e zhurms s baraspeshuar t frymmarrjes, n veanti n
aksila, dhe mungesa e zhurms s frymmarrjes n epigastrium
-
29
o Me prcjelljen e mjegullimit t tubusit endotrakeal gjat kohs s
nxjerrjes s fryms / ekshalimit (pr kt jan m t mir tubusat
transparent)
o Me prcjelljen e ngjyrs s t porsalindurit, respiracioneve spontane si
dhe aktiviteteve t tij
Nse ka fardo dyshimi mbi kalimin e tubusit npr kordat vokale, duhet n mnyr
t prsritur t paraqitet pozita e tubusit me ndihmn e laringoskopit. Nse gjendja e t
porsalindurit prkeqsohet, duhet t largohet tubusi dhe fmija duhet t ventilohet
nprmes masks me balon deri sa t stabilizohet dhe pas ksaj intubacioni mund t
prsritet.
N fund, nse i porsalinduri duhet t mbetet i intubuar, duhet t bhet incizimi Rentgen
i mushkrive pr ta konfirmuar pozitn e rregullt t tubusit endotrakeal.
6.3.3.5 Vrejtjet prfundimtare mbi frymmarrjen artificiale gjat reanimacionit
Gjat kryerjes s ventilimit artificial, duhet t respektohen strategjit me t cilat
mbrohen mushkrit, e ktu mendohet n aplikimin e shtypjes adekuate gjat marrjes s
fryms (inspiracionit) dhe shtypjes adekuate n fund t nxjerrjes s fryms
(ekspiracionit), vllimit adekuat pr fryrje t mjaftueshme t mushkrive dhe shmangia
e hipokapnis.
Kjo mund t arrihet me aplikimin e shtypjes adekuate n fund t ekspiracionit (PEEP)
dhe shtypjes inspirator (PIP) gjat ventilimit artificial. Duke qen se kto procedura
varen nga patofiziologjia e smundjes dhe nga pjekuria e mushkrive, nuk sht
gjithmon leht t respektohen kur jeta sht e cenuar. Pr kt shkak, procedurat e
ventilimit artificial gjithmon kan kuptim t kompromisit ndrmjet caqeve q tentojm
ti realizojm me arritjen e shkmbimit efikas t gazrave dhe rrezikut nga dmi potencial
i ktyre procedurave si sht dmtimi i mushkrive shkaktuar nga vllimi. Me veprimet
tona qysh n fillim t jets mund t shkaktojm pasoja t paprmirsueshme pr rritjen
dhe zhvillimin e mushkrive, q pastaj mund t ket pasoja t theksuara n zhvillimin e
mvonshm t gjithmbarshm dhe gjendjen shndetsore t foshnjs. Pr kt arsye,
ventilimi artificial gjat reanimacionit t t porsalindurit me ndihmn e PEEP dhe PIP t
kontrolluar me prdorimin e pajisjes me T-cep sht m e mir se me ventilim nprmes
balonit vetzgjerues me mask.
-
30
6.4 Masazha e jashtme e zemrs
Asfiksioni shkakton ngushtimin e enve t gjakut n periferi, hipoksi t indeve,
acidoz, kontraktilitet t dobt t muskulit t zemrs, bradikardi dhe eventualisht,
ndrprerjen e puns s zemrs. Prkrahja qarkulluese me aplikimin e masazhs s jashtme
t zemrs sht efikase vetm kur bhet ventilim efikas i mushkrive. Masazha e jashtme
e zemrs rrall her sht e jashtme gjat reanimacionit t t porsalindurit, dhe
konsiderohet se sht e nevojshme n 0.03 deri 0.12% t t porsalindurve. Bradikardia
dhe asistolia tek t porsalindurit pothuajse gjithmon jan rezultat i insuficiencs
respirator, hipoksis dhe acidozs. Prandaj, ventilimi adekuat sht faktori m i
rndsishm pr reanimacion t suksesshm, qoft edhe ather kur ka insuficienc t
zemrs, ventilimi sht i mjaftueshm pr rivendosjen e shenjave vitale te shumica e t
porsalindurve. Frymmarrja artificiale efikase me furnizim t mir me oksigjen do t
sjell gjer tek rivendosja e funksioneve jetsore te shumica e t porsalindurve, ndrsa tek
ata q kjo nuk ndodh ka indikacione pr masazh t jashtm t zemrs, dhe kto jan:
Pulsi i zemrs m i vogl se 60/min me frymmarrje artificiale adekuate gjat
30 s
Munges e pulsit (arrest kardiak) n cilindo moment.
Edhe pse sht e zakonshme q masazha e jashtme e zemrs t bhet kur pulsi sht
m i vogl se 60/min dhe nuk prshpejtohet, gjithmon duhet t verifikohet efikasiteti i
ventilimit artificial q n reanimacionin e t porsalindurve ka prioritet absolut. Rreth ksaj
shtjeje pr momentin nuk ka qndrime q bazohen n dshmi, prandaj dy indikacionet
e siprprmendura pr fillimin e masazhs s zemrs i konsiderojm valide20.
Fig. 3: Teknika e masazhs s jashtme t zemrs me shtypje n drrasn e kraharorit
-
31
Shtypja bhet n nj t tretn e poshtme t ashtit t kraharorit. T pranueshme jan dy
teknika:
Gishtat e mdhenj n ashtin e kraharorit t vendosur njri pran tjetrit apo njri
mbi tjetrin (varsisht nga madhsia e foshnjs), gjersa gishtat e tjer e
prfshijn kraharorin dhe shrbejn si bazament mbshtets
Dy gishta t vendosur n vendin e njjt nn knd t drejt, gjersa shuplaka
tjetr mbshtet shpinn
Teknika e par sht m e mir sepse e rrit rrjedhn npr qarkullimin koronar, dhe
prdoret m shpesh nga personeli mjeksor. Teknika me dy gishta sht m e mir n
rastet kur reanimacionin e bn nj person, Thellsia e kompresimit shprehet si madhsi
relative dhe ka vlern prej 1/3 t diametrit para-mbrapa t kafazit t kraharorit, gjegjsisht
shtypja duhet t jet e mjaftueshme aq sa t mund t palpohen t rrahurat e zemrs. Gjat
kohs s kompresimit nuk duhet t largohen gishtat nga kafazi i kraharorit. Raporti
ndrmjet kompresionit dhe frymmarrjes duhet t jet 3:1, me rast duhet t bhen 90
kompresione t kafazit t kraharorit dhe 30 marrje fryme n minut, q do t thot se
secili prej ktyre veprimeve do t zgjas nga 0.5s.
Vlersimi i gjendjet s foshnjs bhet do 30 s, ndrsa kompresioni i kafazit t
kraharorit duhet t vazhdohet derisa pulsi spontan i zemrs t arrij m tepr se 60/min.
Ekzekutimi i njkohshm i kompresimit dhe ventilimit duhet t shmanget, sepse
masazha e jashtme e zemrs mund ta pengoj efikasitetin e ventilimit. Nse
reanimacionin e kryejn dy antar t ekipit t reanimacionit, ai i cili e kryen masazhs e
jashtme t zemrs duhet me z t numroj n mnyr q antari i ekipit q e kryen
ventilimin artificial t dij kur duhet t filloj frymmarrja vijuese21.
6.5 Barnat gjat reanimacionit
Barnat rrall her jan t nevojshme gjat procesit t reanimacionit t t porsalindurit.
Bradikardia te t porsalindurit m s shpeshti sht rezultat i ventilimit t dobt t
mushkrive ose e hipoksis s rnd, kshtu q frymmarrja artificiale adekuate sht
hapi m i rndsishm n tejkalimin e bradikardis. Barnat duhet t aplikohen ather kur
prkundr ventilimit adekuat me kompresion n koshin e kraharorit, pulsi mbetet m i
ult se 60 t rrahura n minut22.
-
32
Ekspandert/zgjeruesit e vllimit duhet t aplikohen ather kur ekziston dyshimi n
gjakderdhje ose kur i porsalinduri ka pasqyr klinike t shokut (zbehtsi, perfuzion i dobt
i indeve, pulsime dobt t palpueshme, tahikardi q do t mungoj te foshnjat me asfiksi
t zbeht), dhe nuk prgjigjet ndaj masave t aplikuara t reanimacionit.
Nse gruaja gjat lindjes ka marr narkotik (te ne shpesh i prdorur sht petidini),
ndrsa i porsalinduri ka vshtirsi n frymmarrje, mund t paraqitet nevoja pr aplikimin
e naloksonit pas vendosjes s funksioneve jetsore. Edhe n kto raste, frymmarrja
artificiale duhet t ket prioritet. Naloksoni kundrindikohet tek nnat q kan varshmri
ndaj drogave, sepse ai mund ta prshpejtoj paraqitjen e simptomave t abstinencs tek
t porsalindurit.
Glukoza n prqindje prej 10% ndonjher duhet t aplikohet gjat reanimacionit nse
ka hipoglikemi, ndrsa doza sht 2.5 mL/kg t peshs trupore.
Ka tepr pak t dhna pr aplikim rutinor t bikarbonateve gjat reanimacionit t t
porsalindurit, me rrezik teorik pr hiperosmolaritetin e vet tretsirs dhe prodhimin e
rritur t CO2, q mund ta dmtoj funksionimin e zemrs dhe/ose t trurit. Nse sht e
nevojshme, bikarbonatet mund t jepen vetm nse sht vendosur frymmarrja efikase
dhe qarkullim i mir. Aplikimi i mtejm i bikarbonateve varet, ve tjerash, edhe nga
analiza e gazrave n gjak.
6.5.1 Mnyra e aplikimit t barnave gjat reanimacionit t t porsalindurit
Tek t porsalindurit e rrezikuar mund t jet e nevojshme vendosja e rrugs venoze pr
aplikimin e barnave dhe tretsirave. Mund t aplikohen disa metoda t vendosjes s rrugs
venoze n salln e lindjes, por m s shpeshti rekomandohet kateterizimi i vens
umbilikale pr aplikimin e barnave dhe tretsirave gjat reanimacionit. Venn umbilikale
e gjejm dhe e kateterizojm leht. Por, kateterizimi i vens umbilikale ndonjher mund
t paraqes problem n kushtet jashtspitalore dhe te ofruesit e shrbimeve shndetsore
q nuk kan prvoj me reanimacion t t porsalindurve. Rruga venoze mund t vendoset
edhe npr venat periferike n epikranium ose inde, por kjo procedur mund t tregohet
si i vshtirsuar n situatat urgjente. Kur nevojitet aplikimi i tretsirave dhe barnave,
ndrsa prpjekjet pr vendosjen e rrugs venoze dshtojn, mund t zgjedhet vendosja e
rrugs intraoseale si alternativ, ndonse prvojat tek t porsalindurit jan t mangta.
Rruga endotrakeale e aplikimit t barnave tek t porsalindurit sht i rekomanduar vetm
ather kur rrugt tjera t aplikimit n rrethanat e dhna jan t pamundshme.
-
33
Vena umbilikale sht rruga m s shpejti e disponueshme pr aplikimin e barnave si
jan adrenalina, ekspandert e vllimit, naloksoni dhe bikarbonatet. Duhet t vendoset
kateteri venoz umbilikal nga 3,5 F deri 5 F menjher nn nivelin e lkurs, ashtu q
lirisht t mund t aspiroj gjakun nga kateteri. Me vendosjen e thell t kateterit me
tretsirat vazoaktive apo hipertonike mund t shkaktohet dmtimi i mlis. Duhet t
kemi kujdes q t mos injektohet ajri n ven n mnyr q t mos shkaktohet emboli
ajrore. Qasja nprmes vens periferike po ashtu sht e mundur, edhe pse pr nj qasje
t till nevojitet m tepr koh. Aplikimi intraarterial i barnave n arterien umbilikale nuk
rekomandohet, sepse rruga e till vendoset m vshtir, ndrsa aplikimi i barnave
vazoaktive dhe hiperaktive mund t shkaktoj ndrlikime. Rruga intraoseale e aplikimit
rndom nuk rekomandohet tek t porsalindurit, sepse vena umbilikale ka qasje t leht,
eshtrat e t porsalindurit jan lehtsisht t thyeshme, ndrsa hapsira intraoseale sht
relativisht e vogl. Megjithat, kur nuk mund t vendoset rruga venoze, duhet t vendoset
rruga intraoseale pr aplikimin e barnave.
-
34
7 Referencat
1 Richmond S, Wyllie J. European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2010. Section
7. Resuscitation of babies at birth. Resuscitation 2010;81:1389-99.
2 Niermeyer 5, Kattwinkel J, Van Reempts P, Nadkarni V Phillips B, Zideman D, Azzopardi D, Berg
R, Boyle D, Boyle R, Burchfield D, i sur. International guidelines for neonatal resuscitation: an
excerpt from the guidelines 2000 for cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiovascular
care: international consensus on science. Pediatrics 2000; 106:
3 Filipovic-Grcic B. Reanimacija novorodenceta. Pediatr Croat 2008;52 (Suppl 1):75-7.
4 Filipovic-Grcic B, Kniewald H, Bartonicek D, Stipanovic Kastelic J, Gveric Ahmetasevic 5,
Stanojevic S, i sur. Reanimacija novorodenceta - novosti u smjernicama iz 2010. godine. Paediatr
Croat 2011;55 (suppl. 1): 135 - 9.
5 Saugstad OD: The oxygen paradox in the newborn: keep oxygen at normal levels. J Pediatr 2013,
163(4):934935.
6 Saugstad OD: Physiology of Resuscitation. In: Fetal and Neonatal Physiology. Volume 1, edn.
Edited by Polin R, Fox W, Abman S: Philadelphia, PA: Elsevier; 2011: 846-853.
7 Huzinski MF, Nolan J, (ur.). International consensus on cardiopulmonary resuscitation and
emergency cardiovascular care. Science with treatment recommendations. Circulation 2005;112
(suppl. IlI):III 1- III 136.
8 Wyllie J, Perlman JM, Kattwinkel J i sur. 2010 International Consensus on Cardiopulmonary
Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Science with Treatment recommendations. Part
11: Neonatal resuscitation. Resuscitation 2010; SIS: e260 - e287.
9 Biban P, Filipovic-Grcic B, Biarent D, Manzoni P. New cardiopulmonary guidelines 2010:
Managing the newly born in delivery room. Early Hum Dev 2011 ;87 (Suppl 1 ):S9-S11.
10 Hunyadi-Anticevic S, Bosan-Kilibarda I, Colak t, Filipovic-Grcic B, Gornik I, Lojna Funtak I,
Poljakovic 1, Schnapp A.Tomljanovic B. Smjernice iz kardiopulmonatne reanimacije Europskoga
vijeca za reanimatologiju 2005. LijecVjesn 2006;128:3-12.
11 Behrman RE, Kliegman RM, Jenson HB, (eds). Nelson Textbook of Pediatrics, 19. WB Saunders,
Philadelphia, 2011.
12 Chitty H, Wyllie J: Importance of maintaining the newly born temperature in the normal range from
delivery to admission. Semin Fetal Neonatal Med 2013, 18(6):362368.
13 Goldsmith JP: Delivery Room Resuscitation of the Newborn. Part 1 - Overview and initial
Management. In: Fanaroff and Martins Neonatal-Perinatal Medicine. Volume 1, 9th edn. Edited
by Martin R, Fanaroff A, Walsh MC: Philadelphia, PA: Elsevier; 2011: 449-458.
14 Merrill JD, Ballard A. Resuscitation in the delivery room. U:Teusch HW, Ballard RA, Gleason CA,
(ur.) Avery's Diseases of the Newborn, 8. Elsevier Saunders, Philadelphia 2005:349-63.
15 Kattwinkel J: Textbook of Neonatal Resuscitation. 6th edition. Elk Grove Village IL: American
Academy of Pediatrics; 2011.
16 Aub-Shaweesh JM: Respiratory Disorders in Preterm and Term Infants. In Fanaroff and Martins
Neonatal Perinatal Medicine. Volume 2. 9th edition. Edited by Martin RJ, Fanaroff AA, Walsh MC.
St. Louis, MO: Elsevier; 2010:11571160.
17 Schmlzer GM, Kamlin OC, Dawson JA, te Pas AB, Morley CJ, Davis PG: Respiratory monitoring
of neonatal resuscitation. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed 2010, 95(4):F295F303.
18 Te Pas AB, Morley C: Delivery Room Resuscitation of the Newbon. Part 2 - Role of Positive
Pressure Ventilation in Neonatal Resuscitation. In: Fanaroff and Martins Neonatal-Perinatal
Medicine. Volume 1, ninth edn. Edited by Martin R, Fanaroff A, Walsh MC. St. Louis, Missouri:
Elsevier; 2011: 458-468.
-
19 te Pas AB, Wong C, Kamlin CO, Dawson JA, Morley CJ, Davis PG: Breathing patterns in preterm
and term infants immediately after birth. Pediatr Res 2009, 65(3):352356.
20 Perlman JM, Wyllie J, Kattwinkel J, Atkins DL, Chameides L, Goldsmith JP, Guinsburg R, Hazinski
MF, Morley C, Richmond S, Simon WM, Singhal N, Szyld E, Tamura M, Velaphi S. Neonatal
Resuscitation Chapter Collaborators: Part 11: neonatal resuscitation: 2010 international
consensus on cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiovascular care science with
treatment recommendations. Circulation 2010, 122(16 Suppl 2):S516S538.
21 Richmond S, Wyllie J: European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2010 Section
7. Resuscitation of babies at birth. Resuscitation 2010, 81(10):13891399.
22 Kapadia VS, Wyckoff MH: Drugs during delivery room resuscitationwhat, when and why? Semin
Fetal Neonatal Med 2013, 18(6):357361.
-
Biografi e shkurtr e kandidates CV (Curriculum Vitae)
Informatat personale:
Emri dhe Mbiemri Zamire Qevani
Datlindja 16.07.1989
Gjinia Femr
Nr. Personal 1231817936
T dhnat kontaktuese
Telefoni +377 44/907-399
Adresa Fshati Demjan
Emaili [email protected]
T dhnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e lart Shkolla e Mesme e Mjeksis
Hysni Zajmi Gjakov
Drejtimi: Teknike e laboratorit
Universiteti Universiteti i Gjakoves Fehmi Agani
Fakulteti Fakulteti i Mjeksis
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr. ID 130305013