UNIVERSITETI I GJAKOVЁS

“FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI PARASHKOLLOR

PUNIM DIPLOME

TEMA: Aplikimi i metodave kreative në edukimin dhe arsimimin e

fëmijëve me Sindromën Down

Udhёheqёsi shkencor: Kandidatja:

Prof. Ass. Dr. Shefqet Mulliqi Qendresa Muriqi

Gjakovë, 2018

2

Ky punim diplome u mbrojt me _______________ para komisonit vlerësues në përbërje:

_______________________________ Kryetar

________________________________ Anëtar

________________________________ Anëtar

Komisioni vlerësues e vlerësoj punimin me noten _____________________ ( _____ )

3

Pëmbajtja

Mirënjohje ......................................................................................................................... 5

Abstrakt ............................................................................................................................. 6

Abstract .............................................................................................................................. 7

Hyrje................................................................................................................................... 8

KAPITULLI I.................................................................................................................... 9

1. Fëmijët me Sindromën Down ..................................................................................... 9

1.1. Historia e Sindromës Down ................................................................................... 10

1.2. Llojet e Sindromës Down ....................................................................................... 11

KAPITULLI II ................................................................................................................ 12

2. Metodologjia e hulumtimit ........................................................................................ 12

KAPITULLI III .............................................................................................................. 14

3. Lindjet me Sindromën Down .................................................................................... 14

3.1. Karakteristikat fizike të personave me Sindromën Down ...................................... 16

3.2. Problemet me të cilat ballafaqohen fëmijët me Sindromën Down......................... 17

KAPITULLI IV .............................................................................................................. 18

4. Si duhet të sillemi me fëmijët me Sindromën Down ................................................ 18

4.1. Si duhet dhe nuk duhet të shprehemi me fëmijët me Sindromën Down ................ 19

KAPITULLI V ................................................................................................................ 20

5. Arsimimi i fëmijëve me Sindromën Down ............................................................... 20

5.1. Metodat që aplikohen të fëmijët me Sindromën Down .......................................... 22

KAPITULLI VI ............................................................................................................... 23

6. Interpretimi i të dhënave ........................................................................................... 23

6.1. Analizimi i hipotezave ........................................................................................... 41

4

Përfundimi ....................................................................................................................... 42

Rekomandime .................................................................................................................. 43

Referenca ......................................................................................................................... 44

Literatura......................................................................................................................... 45

Shtojcë ............................................................................... Error! Bookmark not defined.

5

Mirënjohje

Pas katër viteve studimi i erdhi fundi qëllimit tim, përfundimi me sukses i studimeve në

këtë universitet. E lumtur me faktin që kam ardhur në përfundimin e studimeve dhe që

pata nderin të jem një prej studenteve të këtij universiteti, ku mora njohuri për drejtimin

tim.

Personat të cilët më ndihmuan për realizimin e kësaj teme, ju jam mirënjohëse dhe

shprehi falenderime të pafundme për ta.

Një falenderim të veçantë ja shprehi profesorit Shefqet Mulliqi, i cili ishte ndihmësi

kryesor dhe udhëheqësi im për finalizimin e kësaj teme me sukses.

Falenderim tjeter kam edhe për mikët e mija, që së bashku kaluam në këtë rrugëtim i cili

na ndihmojë pafund të zgjeronim njohuritë tona.

Kurse në fund falenderimin më i madhë dhe më të thellë ja dedikoj familjes sime, të cilët

më përkrahën në secilën ditë të këtijë studimi, nga fillimi dhe deri në përfundim.

Jam mirënjohëse për të gjithë ju. Pa ju nuk do të mund të arrija këtu ku jam sot!

6

Abstrakt

Persona me Sindromën Down ka në të gjithë botën. Sindroma Down d.m.th një fëmijë që

ka lindur me karakter specifik apo special nga fëmijët e tjerë. Fëmijët me Sindromën

Down kanë nevojë për kujdes, dashuri dhe kohë për të kaluar me ta nga familja e tyre.

Shumica e njerëzve reagojnë mjaft keq me fëmijët që kanë Sindromën Down. Largohen

nga ata, i injorojnë e ndonjëherë perdorin edhe ndonjë fjalë që i ofendon. Por njerëzit nuk

duhet të veprojnë në këtë mënyrë, ata duhet të jenë të dashur me fëmijët me Sindromën

Down. Ata duhet të bisedojnë me ta, të qeshin me ta, të luajnë, të shikojnë televizion

bashkë, të realizojnë aktivitete së bashku pra të kalojnë kohë të këndshme së bashku. Ka

edhe raste kur edhe prindërit nuk i pranojnë fëmijët e tyre të lindur me Sindromën Down.

Edhe në këtë rast nuk duhet të veprohet në këtë mënyrë, pasi që prindërit duhet të i lënë

menjanë ndjenjat negative dhe të mundohen që të i fusin në jetën e tyre. Ata duhet të

lexojnë sa më shumë udhëzues, libra që të zgjerojnë njohuritë për Sindromën Down, në

mënyrë që të jenë në dijeni se si të sillen, kujdesen me fëmijët me Sindromën Down. Në

të kaluarën mund të themi se ka pasur paragjykime dhe mospërfshirje të personave me

Sindromën Down si në shoqëri ashtu edhe në shkollim, mirëpo me kalimin e viteve

qëndrimet ndaj personave me Sindromën Down kanë ndryshuar. Tani edhe fëmijët me

Sindromën Down sikur fëmijët e tjerë kanë të drejtën e arsimimit dhe kanë të drejtë të

jenë pjesë e shoqërisë sonë. Tani kemi edhe gjithëpërfshirjen e cila është e pranishme në

të gjitha institucionet arsimore, dhe është një proces i cili mundëson edukimin dhe

arsimimin e të gjithë fëmijëve pa dallime. Për fëmijët me Sindromën Down ka rëndësi që

të vijojnë shkollimin në ambiente të cilat janë të përshtatshme dhe të jetë e pranishme

edhe gjithëpërfshirja.

Fjalët kyqe: Sindroma Down, prindërit, shkollimi, gjithëpërfshirja etj

.

7

Abstract

There are a lot of persons with Down Syndrome in all around the world. Down Syndrome

means a child that has born with special or specific character from the other children.

Children with Down Syndrome need care, love and time to spend with their family. A lot

of peoples react very bad with children with Down Syndrome. Leave them, ignore them

and sometimes use word that offend. But they don’t have to act in this way, they must be

lovely with children with Down Syndrome. They have to talk, laugh, play, watch TV

together to realize activities, to spend graceful moments together. There are cases when

parents don’t accept their children, that have born with Down Syndrome. In this case

don’t have to behave in this way, because parents have to leave away negative feelings

and to try to put then in their lines. They have to read more guidelines, books to expend

knowledge for Down Syndrome, to know how to behave to care with Syndrome children.

We can say that in the past we had a lot of prejudice non inclusion of persons with Down

Syndrome in friendship and in tuition but, with years passing attitudes toward people

with Down Syndrome has changed. Now children with Down Syndrome are like other

children, have the right of education and they have right to be a part of our friendship.

Now we have inclusion which is present in all educational institutes and is a process

which enables education of all children without distinction. Foe children with Down

Syndrome is important to continue education in convenient environment wich is presen

inclusiveness.

Key words: Down Syndrome, parents, education, inclusiveness etc.

8

Hyrje

Në ditët e sotme personat me Sindromën Down mund të gëzojnë një jetë të gjatë. Edhe

pse thuhet se personat me Sindromën Down e kanë të vështirë për të arritur qëllime në

jetë, ata me mbështetjen e duhur mund që të arrijnë të gjitha qëllimet që duan të i

realizojnë. Shumica e personave me Sindromën Down mësojnë të flasin, të ecin dhe

shumë prej tyre edhe arsimohen dhe bëjnë një jetë të plotësuar. Sindroma Down

shoqërohet me vonesë në zhvillimin konjtiv (zhvillimin mendor) dhe zhvillimit fizik të

individëve të lindur me këtë sindromë. Për ketë arsyje është e nevojshme që gjithmonë të

vlerësohen aftesitë e fëmijëve me Sindromën Down, të kemi njohuri se si zhvillohen në

mënyrë që të ndërtohet një plan për një metodë e cila është më efektive për të mësuar.

Fëmijët me Sindromën Down nuk kanë ndonjë sjellje të caktuar. Ata mundohen që ta

shprehin vetveten përmes sjelljeve të tyre. Ёshtë e nevojshme që të shikohet edhe përtej

sjelljeve për ta kuptuar mesazhin që ata fëmijë po mundohen të japin. Ёshtë e

rëndësishme për ta që të pranohen nga familja dhe komuniteti edhe gjatë ndryshimit të

moshës pasi ata mund të jenë të përgjegjshëm sikurse të gjithë fëmijët e tjerë. Fëmijët me

Sindromën Down kanë të drejtë të marrin pjesë në klasat e rregullta, të jenë pjesë e

gjithëpërfshirjes dhe të socializohen me fëmijët e tjerë. Një fëmijë me Sindromën Down,

tregon më shumë sukses nëpër shkolla me gjithëpërfshirje dhe ku mbeshtetet si pjesë e

kultures së asaj shkolle. Arrijnë më shumë sukses në shkolla ku nxënësit me nevoja të

ndryshme janë të pranishëm dhe janë të pranuar në ambientin e shkollës. Këta fëmijë

mund të përfshihen në të gjitha aktivitetet shkollore dhe mund të pritet nga ta më e mira

dhe gjithashtu mund të priten rezultate të mira në arsimimin e tyre.

9

KAPITULLI I

1. Fëmijët me Sindromën Down

Fëmijët me Sindomën Down janë pothuajse sikur gjithë fëmijët e tjerë kur lindin.

Fatkeqsisht në fillim nuk mirpriten nga prindërit. Të rritësh një fëmijë nuk është e lehtë, e

sidomos kur ai është me Sindromën Down. Fjala “Sindrom” përfshin të gjithë ata fëmijë

që ndajn karakteristika të njëjta. Fëmijët me Sindromën Down janë në të gjitha vendet e

botës, në të gjitha komunitetet qofshin ata prindër të pasur ose të varfër. Sa më e vjetër të

jetë nëna, aq më të mëdha janë shanset për të lindur një fëmijë me Sindromën Down.

Sindroma Down nuk është as sëmundje dhe as diçka që mund të ngjitet. Individët që e

kanë Sindromën Down nuk kanë nevojë të kalojnë jetën e tyre të shtrirë në shtrat në

shtëpi apo në spital. Nuk egzistojnë persona me Sindromën Down “të lehtë“ ose “të

rëndë“. Njerëzit ose e kanë Sindromën Down ose nuk e kanë. Fëmijët me Sindromën

Down kalojnë në të njejta stade të zhvillimit njësoj sikur fëmijët që nuk e kanë

Sindromën Down, por krahasur me moshatarët e tyre fëmijët me Sindromën Down ju

nevojitet më shumë kohë dhe ndihmë nga familja dhe profesionistët e sherbimeve

terapeutike për të qendruar ulur, për të ecur, për të folur etj. Nësë një person me

Sindromën Down ka një trajtim të kujdesshëm, në nivel të lartë atëhere personi që ka këtë

sindromë, mund të këtë një jetë të gjatë, të jetë një person i pavarur, të punoj si individët

e tjerë, të studioi etj. Fëmijët që janë më të rritur janë të vetëdijeshëm që kanë Sindromën

Down. Gjithashtu edhe shumë të rritur me Sindromën Down ndjekin studimet, punojnë

edhe martohen. Programe të mira që ndikojnë në edukimin, arsimimin e personave me

Sindromën Down, kujdesi i mirë shëndetsor, mbështetja pozitive nga familja, rrethi,

komuniteti etj bëjnë që personat me Sindromën Down të zhvillohen dhe të jetojnë në

mënyrë të rregullt, të realizojnë qëllimet e tyre. Në të kaluarën, për shkak të kushteve jo

të mira jetësore dhe moszhvillimit të kardiokirurgjisë pediatrike, vdekshmëria e fëmijëve

ka qenë rreth 50% më e lartë. Falë përmirësimit të kushteve jetësore, përkujdesjes së mirë

mjekësore, përdorimit të antimikrobikëve dhe përparimit të kardiokirurgjisë pediatrike,

sot më shumë se 50% e fëmijëve me Sindromën Down arrijnë të jetojnë deri në moshën

50 – 60 vjeç. (Azemi & Shala & bashkëautor, 2010).

10

1.1. Historia e Sindromës Down

Sindroma Down është emer që përdoret për të përshkruar fëmijët me karakteristika të

veçanta. U emërua sipas doktorit britanik Dr. John Longdon Down, i cili e zbuloi për herë

të parë në vitin 1866, i cili në fillim e ka quajtur monogolizëm. Individët me Sindromën

Down kanë 47 kromozome, një kromozomë më shumë në krahasim të individëve pa këtë

sindromë. Zakonisht diagnostifikimi i Sindromës Down dyshohet menjëherë pas lindjes,

në saje të pamjes fizike të foshnjës dhe nese dyshohet për Sindromën Down atëhere duhet

të bëhet një test për kromozomet mënjëhere pas lindjës së foshnjës. Shkaktari i

Sindromës Down është ende i panjohur nga ana shkencore, dhe nuk ka ndonjë ilaq që e

shëron këtë sindromë. Kjo sindromë ka qenë e pranishme që nga fillimi i historis së

njerëzimit. Në disa vende të ndryshme, njerëzit i trajtonin fëmijët me Sindromën Down

në menyra të ndryshme. Disa ishin të frikësuar nga njerëzit qoftë nësë kishin një

deformim të vogël. Në disa vende si p.sh në Greqi, të lindej një fëmijë me deforimim apo

me sindromë atëhere ishte një denim i dërguar nga Zoti. Në Rumani babai është dashur të

vriste fëmijën e tij, nëse kishte deformime ose nëse ishte me Sindromën Down. Por në

disa vende të tjera nuk mendonin e as nuk vepronin kështu, por u jepnin mbështetje,

mbrojtje etj. Sot njerëzit me Sindromën Down jetojnë gjatë aq sa njerëzit e tjerë, sepse

kanë kujdes dhe jetojnë shëndetshëm. Mendohet që sa më shumë të jetë një grua e vjetër

shtatëzanë, aq më shumë është mundësia e lindjes së fëmijës me Sindromën Down, por

mund të lindin edhe gratë të cilat janë të reja. Prindërit janë të lumtur se do të ju vije në

jetë një fëmijë, por kur e kuptojnë se fëmija është me Sindromën Down ata ndihen sikur

kanë humbur diqka të veçantë, mërziten dhe pyesin veten se pse më ndodhi mua. Por ka

edhe prindër të tjerë që e kuptojnë faktin që kanë një fëmijë me sindromë dhe vetëm e

mendojnë një jetë sa më të mirë për ta. Mbështetja nga shoqëria te personat me

Sindromën Down ka një rol mjaftë të rëndësishëm për jetën e tyre. Sindroma Down nuk

është e shërueshme, por njerëzit me Sindromën Down mund të përparojnë si të gjithë të

tjerët me aktivitete, ushtrime, terapi fizike etj. Kohë më parë nuk kishte njohuri për

njerëzit me Sindromën Down dhe askush nuk kishte eksperienc se çka duhet bërë. Kurse

tani është ndryshe, sepse ka më shumë njohuri dhe ndihmë nga mjekët, mësimdhënësit,

psikologët etj.

11

1.2. Llojet e Sindromës Down

Egzistojnë tre lloje të Sindromës Down, dhe ato janë:

1. TRIZOMIA 21 - e pa shkëputur e cila është më e hasur. Të gjitha qelizat kanë një

kromozom shtesë.

2. TRANSLOKACIONI - ky lloj ndodh kur një pjesë e kromozomit 21, bashkangjitet në

kromozomet e tjera. Këta fëmijë të këtij lloji zakonisht kanë dy kopje të kromozomit 21

por ata kanë edhe material shtesë nga kromozomi 21 i bashkangjitur kromozomit të

translokuar.

3. Sindroma e formës MOZAIK - ky lloj ndodh kur vetëm disa qeliza kanë një kromzom

shtesë, por qelizat tjera në trup janë me 46 kromozome. (Routh, 2004)

Fig.1 Pamja e fëmijës me Sindromën Down Fig.1.1 Pamja e fëmijës me Sindromën

me Translokacion Down me Trizomia

12

KAPITULLI II

2. Metodologjia e hulumtimit

a) Objekti i hulumtimit

Në këtë punim si objekt hulumtimi, janë dy qendra “Qendra për jetë të pavarur” –

Vitomericë në Pejë, “Duartë plot mëshirë” po ashtu në Vitomericë në Pejë dhe kopshti

“Engjujt” Pejë. Gjithashtu pjesë e këtij hulumtimit janë edhe disa prindër të cilët kanë

fëmijët me Sindromën Down.

b) Qëllimi i hulumtimit

Qëllimi i këtij hulumtimit është që të njohim cilësit e shkollave të cilat janë për fëmijët

me Sindromën Down. Duke u nisur nga fakti që tani më ka filluar aplikimi i arsimit të

gjithëpërfshirjes, duhet që të kemi parasysh se duhet të dimë se si duhet të i çasemi një

fëmije me Sindromën Down nëse kemi në klasë. Secili fëmijë ka nevoja pavarsisht nëse

janë nevoja të veçanta apo jo, por te disa fëmijë këto nevoja janë më të theksuara. Kështu

që ne si mësuese na takon që të ju ndihmojmë dhe të i bëjmë të ndihen të barabartë në

shoqëri.

c) Hipotezat e hulumtimit

H. Supozojmë se janë të trajnuar edukatoret të cilat punojnë me fëmijët me Sindromën

Down.

H.1. Supozojmë se bashkëpunimi në mes edukatoreve dhe prindërve te fëmjëve me

Sindromën Down është shumë i mirë.

13

ç) Metodat dhe teknikat e hulumtimit

Ky punim diplome do të realizohet me ndihmën e metodave sasiore dhe cilësore, të cilat

ndihmojnë në mbledhjen e të dhënave lidhur me temën e hulumtimit. Metodat e përziera

sasiore dhe cilësore sigurojnë të dhënat e ardhura nga dy metodat, ku njëra siguron të

dhënat nga pyetësorët dhe tjetra siguron histori apo shpjegime rreth ngjarjes. Si teknikë

për mbledhjen e informacioneve janë pyetësorët.

d) Popullacioni dhe mostra

Popullacioni në këtë hulumtim e përbëjnë tre edukatore të “Qendra për jetë të pavarur”,

dy edukatore të qendrës “Duart plot mëshirë” dhe nëntë edukatore të kopshtit “Engjujt”

në Pejë. Hulumtimi është realizuar edhe me njëzet prindër, të cilët janë prindër të

fëmijëve me Sindromën Down.

14

KAPITULLI III

3. Lindjet me Sindromën Down

Nga të gjitha çrregullimet që lidhen me kromozomet, Sindroma down është më e

përhapura. Diagnostifikimi i Sindromës Down, dyshohet menjëhere pas lindjes së fëmijës

në bazë të pamjes fizike.

Tani do të cekim edhe moshen e nënes, e cila ka shansa për të pasur një fëmijë me

Sindromën Down.

Mosha 21 – 1 në 1600 raste,

Mosha 35 – 1 në 370 raste,

Mosha 40 – 1 në 110 raste,

Mosha 45 – 1 në 35 raste. (Routh, 2004)

Nga momenti i lindjes duhet që personat që janë të prekur nga Sindroma Down, të kenë

kujdes të veçantë në çdo aspekt. Duhet pasur kujdes ndaj foshnjave ti ushqejmë në

mënyrë të rregullt, të bëjmë kontrollimin e temperaturës, duhet të sigurohemi që foshnja

ka mjaftë ngrohtë, dhoma ku fëmija qendron nuk duhet të jetë shumë e ftohtë gjatë natës.

Duhet të kemi kujdes edhe ndaj lëkurës së foshnjës, pasi lëkura mund të jetë shumë e

thatë, dhe duhet që të bëjmë masazh në të gjitha pjesët e siperfaqes së lekurës me vaj që

është i posaqëm për fëmijët. Fëmija i lindur me Sindromën Down është si fëmijët e tjerë.

Ai ose ajo qan, flen pra bëjnë të njejtat gjëra si fëmijët e tjerë, por që prindi i vëren disa

probleme apo mund ti vërejë kur ata fillojnë të rriten. Ka disa raste kur disa prindër

lodhen duke ju kushtuar kujdes të veçantë fëmijëve me sindromë, dhe këtë lodhje fëmija

e vëren dhe ndihet keq, i duket sikur prindërit nuk i duan më dhe distancohen nga

gjithqka. Menjëherë pas lindjes mund të vërehen fëmijët që lindin me Sindromën Down

dhe ata mund të dallohen në bazë të disa shenjave.

15

Fëmijët me Sindromen Down vërehen menjëhere pas lindjes me këto shenja:

- Duken më të dobtë, të plogësht,

- Janë të ngadalshëm në veprime,

- Kapakët e syve mund t’i kenë të enjtur, të skuqur,

- Sytë në formë të pjerrët,

- Kokën e shkurtër ose të vogël, të gjërë dhe të rrafshët mbrapa,

- Gojën e vogël, zakonisht e mbajnë të hapur,

- Supet e rrumbullakëta,

- Duart e shkurtra - në formë të rrumbullakët,

- Gishtin e madh të këmbë (në të shumtën e rasteve) të larguar paksa nga të tjerët etj.

(Zabeli, 2010, fq. 23)

Fig.2 Karakteristikat e fëmijëve me Sindromën Down

16

3.1. Karakteristikat fizike të personave me Sindromën Down

Personat me Sindromën Down, kanë një pamje karakteristike fizike. Përderisa fëmijët

tjerë fillojnë të ecin nga mosha 1 vjeçare, fëmijët me Sindromën Down fillojnë të

zvarritën, shtrihen e rrotullohen ka mosha 2 vjeçare. Zhvillimi fizik i tyre është më i

ngadaltë por edhe zhvillimi intelektual i tyre është i vonuar ne krahasim me

bashkëmoshatarët e tyre.

Disa nga karakteristikat janë:

- Probleme në të folur,

- Harmonizimi i dobët i muskujve,

- Shenja të bardha në irisin e syrit,

- Duar të shkurta dhe të gjëra me një vizë të thelluar të vetme në pëllëmbën e njerës dorë

ose të të dyjave duarve,

- Këmbë të gjera me gishta të shkurtër,

- Veshë të shkurtër dhe kokë të vogël,

- Gojën e kanë të vogël,

- Gjumë të madh e të zgjatur etj.

Theksojmë se jo të gjithë fëmijët mund të kenë shenjat e përmendura më lartë. Personat

bartës të kësaj sëmundje janë me sy mongoloidë dhe kanë një sërë çrregullimesh trupore

(në organet e qarkullimit të gjakut, në organet e tretjes). (Bajraktari & Berisha & Halili &

Gashi, 2012).

17

3.2. Problemet me të cilat ballafaqohen fëmijët me Sindromën Down

Disa nga problemet me të cilat ballafaqohen këta fëmijë janë:

- Problemet me muskuj,

- Problemet me eshtra,

- Problemet me vesh,

- Problemet me hundë,

- Problemet me epilepsi,

- Sëmundje të zemrës etj.

Përveq këtyre problemeve, egziston edhe një problem shumë i madhë për familjarët dhe

shoqërin e tyre që është të folurit. Këta fëmijë e kanë mjaftë të vështirë ta mësojnë gjuhën

e folur dhe është e veshtirë për ta që të kuptohen nga të tjerët, dhe ti kuptojnë nevojat e

tyre. Disa prej tyre e kanë më të lehtë të flasin me shenja ose me karta. Kur ata duan të

shprehin se çfarë kanë nevojë dhe nuk munden apo nuk arrijnë të kuptohen nga të tjerët,

ata behën shumë nervoz dhe mërziten. Një nga problemet tjera është fokusimi. Pra disa

fëmijë nuk janë në gjendje të fokusohen në klasë për atë se çfarë po flet mësuesi, i

pengojnë posterat që janë të vendosur në mur, zilja e telefonit etj. , por e gjithë kjo varet

nga prania e keqformimeve në organet vitale dhe nga kushtet e jetës.

18

KAPITULLI IV

4. Si duhet të sillemi me fëmijët me Sindromën Down

Sikur fëmijëve të tjerë, edhe fëmijëve me Sindromën Down ju është jepur mundësia e

jetës. Si fillim duhet të kemi parasysh që asnjëhere nuk duhet perdorur paragjykime ndaj

fëmijëve me Sindromën Down. Mbështetja jonë në të gjitha fushtat, ju ndihmon atyre që

edhe ata të përparojnë me jetën e tyre, të realizojn ëndrrat e tyre të cilat i kanë synim për

jetën e tyre. Që nga mosha e hershme, fëmijët me sindromën down duhet të jenë të

vetëdijshëm që janë të ndryshëm nga fëmijët e tjerë në disa aspekte. Mund të ndodh që

fëmijët me Sindromën Down, e kuptojnë kur të tjerët i veçojnë si p.sh mund të ndodh në

kopësht ku ata mund të vërejnë se moshatarët e tyre i shohin si të ndryshëm, nuk flasin

me ta, nuk luajnë bashkë etj dhe kjo sjellje mund të ndikoj negativisht dhe mund të

lëndohen. Edhe kur veçohen nga familjarët, fëmijët me Sindromën Down gradualisht e

kuptojnë që ndihen të ndryshem nga personat që i rrethojnë. Ata ndihen të sigurt kur e

posedojnë ndjenjën që i përkasin shoqëris sonë, dhe janë të pranueshëm nga ne dhe nuk i

dallojmë në asnjë aspekt. Ndodh që prindërit të ndihen të turpëruar që kanë një fëmijë me

Sindromën Down, dhe e largojnë nga shoqëria dhe këtu shtohet edhe një problem tjetër

në sjelljet e këtyre fëmijëve, pasi që ata në këtë rast ndihen të vetmuar. Prindërit duhet që

të jenë përkrahësit primar të fëmijëve të tyre me sindromë, dhe të ndihmojë në realizimin

e gjithë qëllimeve të tyre edhe nese ata e kanë bindjen se nuk mund të i realizojnë,

prindërit duhet të jenë në ndihmën e tyre. Ata nuk duhet të jetojnë jetën të izoluar,

përkundrazi ata duhet që të merren sa më shumë me aktivitet që të socalizohen më

fëmijët e tjerë, të zhvillojnë sport së bashku, të marrin pjese në aktivitetet muzikore, të

ndihen që edhe ata i përkasin shoqëris sonë. Ata ndihen të lumtur kur i përkasin

ativiteteve si të kërcimit, ku mësojnë levizje të ndryshme dhe kjo kënaqësi vërehet në

fytyrat e tyre. Duhet që gjithmonë të mundohemi të i lejojmë të i realizojnë aktivitetet të

vetëm, në menyrë që të mos bëhën të varur nga ne. Edhe ata sikur ne përjetojnë çdo

emocion. Nëse kemi në rrethin tonë një fëmijë me sindromë down, nuk do të thotë se ai

nuk është i aftë të sillet mirë. Edhe ata janë të zgjuar.

19

4.1. Si duhet dhe nuk duhet të shprehemi me fëmijët me Sindromën

Down

Fjalët të cilat ne i përdorim gjatë bashkëbisedimit me fëmijët me Sindromin Down, duhet

të kenë rëndësi të madhe. Ndonjëherë mund të kemi vështirësi për ti kuptuar, por është

shumë më rëndësi që të ju bëjmë me dije që ne jemi të interesuar per atë se çfarë ata po

mundohen të na tregojnë. Edhe nese duket se ajo se çfarë po përpiqen të tregojnë nuk ka

rëndësi ose është pa kuptim, prap duhet të jemi të vëmenshëm dhe të i dëgjojmë sepse

mund të kenë diqka me rëndësi për të na treguar. Duhet edhe që të jemi të durushëm

sepse nganjëherë mund të ndodh të mos dinë si të shprehen, ose si të tregojnë mirë atë se

qka duan të na interpretojnë. Ndodh që të fëmijët me Sindromin Down, disa të flasin edhe

me anë të gjesteve, të cilat i përdorin për të kërkuar diqka, për të treguar etj. Duhet që çdo

herë të jemi përkrah tyre dhe asnjëhere të mos i nënvlersojm, të mos përdorim fjalë

ofenduse dhe as të shprehim fjalë të cilat janë të gabuara dhe që i lëndojnë ata. Fjalët të

cilat nuk duhet të i shprehemi dhe ato të cilat lejohen të shprehen gjatë punës me ta janë:

Shprehjet e gabuara Shprehjet e sakta

Monolog Person, fëmijë me Sindromin Down

Vuan nga Sindroma Down Një person, fëmijë i prekur nga Sindroma Down

Me të meta, i çmendur, budalla Me aftësi ndryshe për të mesuar

Semundje, i-e mangut Gjendje gjenetike, mutacion gjenetik

Ata mund të ndihen të ofenduar nga këto shprehje, dhe kjo mund të ndikoj negativisht në

jetën e tyre. Ata kanë nevoj që çdo herë të kenë motiv, përkrahaje në gjithqka. Kur i

dëgjojmë fëmijët me interes, e stimulojmë që të tregoj mendimin, idetë e tyre pa hezituar.

Ata duhet të dinë se pavarisht ka rëndësi apo jo ajo se çfarë do të tregojnë, ne do të jemi

të gatshëm dhe në dispozicion që çdo here të i dëgjojmë.

20

KAPITULLI V

5. Arsimimi i fëmijëve me Sindromën Down

Deri tani vonë, shumë njerëz nuk kanë besuar se fëmijët me Sindromin Down mund të

mësojnë. Ata sot janë më aktiv dhe e jetojnë jetën si të gjithë të tjerët. Kjo do të thotë se

edhe arsimimi është i rëndësishëm për ta. Sot prindërit e fëmijëve me Sindromin Down

kanë shumë mundësi për zgjedhje të shkollave për arsimimin e fëmijëve të tyre. Mirpo

edhe shumë prindër mendojnë që mësimi në shtëpi është më i sigurtë për ta.

Përgjithësisht për këta fëmijë, pjesmarrja e tyre në shkolla me të gjithë bashkëmoshatarët

tjerë është mjaftë i rëndësishëm, sepse ndihen më të pavarur, më të aftë për të kryer punë

në momentin kur kuptojn që pranohen nga shoqëria ashtu siç janë, shoqërohen me njerëz

të rinjë, mësojnë të punojnë në grupe etj. Gjatë mësimit në shkollë, ata i kanë të njëjtat

obligime dhe detyra si fëmijët e tjerë por shkollimi mund të jetë problem për ta, sepse

muskujt e duarve nuk i kanë të zhvilluar mirë. Përdorimi i kompjuterit mund të jetë më i

lehtë për ta, sepse përdorin mausin (miun). Nësë prindërit fëmijët e tyre që nga lindja i

kanë inkurajuar që përmes lojrave të arrinë të mësojnë, ata do të vazhdojnë ketë proces në

kopshte dhe më vonë edhe në shkolla fillore. Shpesh fëmijët me Sindromin Down, nuk

janë në gjendje të tregojnë qartë se çfarë kanë përjetuar në shkollë dhe për këtë arsyje

mësimdhenësit ose terapeutikët duhet që në mënyrë të vazhdeushme të bisedojnë dhe të

ndihmojnë në zhvillimin e fëmijës. Disa prindër nuk ndihen mirë dhe nganjëherë nuk

kanë dëshirë të kenë konatakte me profesionist, gjithashtu edhe hezitojnë për të kërkuar

ndihmë nga mësimdhenësit dhe edukatoret e kopshteve që fëmijët e tyre të i vendosin në

bankë të parë. Te disa prindër tjerë kemi gjërat më ndryshe. Ata shpresojnë që me një

program më të përbërë mësimor, fëmijët me Sindromën Down do të arrijnë rezultate të

mira në arsimim. Duhet të pasur paraysh se për fëmijët me Sindromën Down largimi nga

shtëpia në kopsht ose në instuticione parashkollore, ose nga kopshti në shkollë fillore

është një ndryshim i madhë. Për fëmijët me Sindromen Down pushimet nga shkolla nuk

janë të kënaqëshme për ta, pasi ata shpesh mbetën të izoluar dhe larg nga shoqëria. Për të

arritur një përfshirje për të gjithë fëmijët pa dallime, shteti detyrohet që të krijoj një

sistem edukimi gjithëpërfshirje.

21

Gjithëpërfshirja në shkolla është një proces i cili mundëson edukim, arsimim për të gjithë

fëmijët pa i dalluar ata nga kushtet fizike, emocionale etj. Përfshirja e tyre në shkollim

dhe aftësim i tyre për jetë të pavarur ka ndikuar në mënyrë pozitive në rrethin e shkallës

së ndërgjegjësimit shoqëror për shkollimin e tyre. Duhet që në këtë aspekt të bëhet

intervenimi i hershëm përmes lojës dhe aktiviteteve të tjera të përditshme të cilat

ndikojnë në arsimin, edukimin etj. Me krahasim me fëmijët e tjerë të cilët kanë dëmtime

të rënda mentale apo dëmtime të tjera, fëmijët me Sindromin Down kanë mundësi dhe

përparësi më të mëdha për mësimnxënie, dhe gjithashtu janë më aktiv.

Fëmijët me Sindromin Down kanë pika specifike që lidhen me zhvillimin e tyre të të

mësuarit si:

1. Ata janë nxënës vizualë,

2. Ata kuptojnë shumë më teper sesa mund të thonë,

3. Ata janë në gjendje të ndjekin rregullat e klasës dhe rutinat,

4. Ata kanë nevojë për ndihmë për ti kujtuar udhëzimet,

5. Pritjet e mësuesve për sjelljen, qëndimin dhe aftësinë duhet të jenë të larta,

6. Fëmijët me Sindromin Down mund të mësojnë.

Fig.3 Fëmija me Sindromën Down duke mësuar

22

5.1. Metodat që aplikohen të fëmijët me Sindromën Down

Ne duhet të bëjmë kompromise në mënyrë që nevojat arsimore të fëmijëve me Sindromin

Down, të plotësohen në klasë. Meqë ata janë nxënës vizual, leximi i mësimdhënies për

studentët me Sindromin Down, duhet të karakterizohen me një theks të fortë në të

mësuarit vizual. Ashtu sikur që përdorim metoda të ndryshme për mësimin e fëmijvë të

tjerë, mund të i përdorim metodat e ngjajshme edhe për të mësuar fëmijët me Sindromën

Down. Gjithashtu kemi edhe mjete të shumta mësimore, të cilat ndikojnë në mënyrë të

mirë për mësimin e fëmijëve me Sindromën Down. Llojet e mjeteve janë të ndryshme si

demostrime vizuale, fotografi dhe ilustrime mund të përdoren me sukses për të ndihmuar

në ofrimin e mësimdhënies efektive, në fusha të tjera lëndore të kurrikulës. Kemi edhe

mjetet e tjera si mjetet mësimore auditive ku mund të përdoren radio, inqizime me Cd etj,

mjetet për të shkruar, për të vizatuar etj. Mësimet në fonetikë duhet të përfshihen në

planprogram për fëmijët me Sindromin Down. Përdorimi i demostrimeve fizike dhe

aktiviteteve, janë të rëndësishme gjatë mësimit të koncepteve të matematikes. Fëmijët me

Sindromin Down, zakonisht tregojnë aftësi të mira shoqërore, të cilat mund të përdoren

për të rritur për të rritur mundësitë e mësimit dhe të mësimdhenënies. Kur flisni me një

fëmijë me Sindromin Down, është e rëndësishme që të flitet drejtpërdrejt më ta duke

përdorur gjuhë të qartë dhe fjali të shkurtra. Duhet që të ju japim kohë të përshtatshme që

fëmijët të përpunojnë atë që kemi thënë që ata të pëgjigjen. Disa fëmijë me Sindromin

Down, mund të përfitojnë nga një mjedis i përfshirjes dhe nëse zgjidhet përfshirja atëherë

mësuesi do të duhet të edukojë fëmijët e tjerë në klasë për Sindromën Down. Metodat të

cilat aplikohen me fëmijët me Sindromën Down, kanë arritur në një shkallë të lartë të

ndikimit të mirë në zhvillimin e tyre. Fëmijët me këtë sindromë dinë të jenë të dashur dhe

të krijojnë raporte të mira sociale. Kanë prirje për imitim, ritëm dhe muzikë. (Azemi &

Shala, 2010).

23

KAPITULLI VI

6. Interpretimi i të dhënave

Pyetësor për edukatore

Frequencies Statistics

Sa fëmijë

me

Sindromin

Down

keni?

A janë të

diagnostifi

kuar?

Sa ju

plotësoni

kushtet?

Jeni të

trajnuar

për punën

me këta

fëmijë?

Si është

bashkëpun

imi me

prindërit?

Sa janë të

socializua

r?

Si është

bashkëpun

imi me

institucion

etkomunal

e?

A keni

vizituar

OJQ të

ngjajshëm

?

Çfarë është

prespektiva

e këtyre

fëmijëve

pas

shkollimit?

N Vali

d

15 15 15 15 15 15 15 15 15

Miss

ing

0 0 0 0 0 0 0 0 0

Mea

n

1.0000 1.0667 2.2667 1.1333 1.7333 1.6000 1.2000 1.6667 1.2667

Medi

an

1.0000 1.0000 2.0000 1.0000 2.0000 2.0000 1.0000 1.0000 1.0000

Mod

e

1.00 1.00 2.00 1.00 2.00 2.00 1.00 1.00 1.00

Std.

Devi

ation

.00000 .25820 .45774 .35187 .45774 .50709 .41404 .89974 .45774

Vari

ance

.000 .067 .210 .124 .210 .257 .171 .810 .210

Rang

e

.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 2.00 1.00

Mini

mum

1.00 1.00 2.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00

Maxi

mum

1.00 2.00 3.00 2.00 2.00 2.00 2.00 3.00 2.00

Në këtë tabelë janë të paraqitura pyetjet e pyetësorit të përpiluar për edukatoret të cilat

punojnë me fëmijët me Sindromën Down.

24

Ky hulumtim u realizua me anketimin e 15 edukatoreve në dy qendrat “Qendra për jetë të

pavarur”, “Duart plot mëshirë” dhe kopshti “Engjujt” ku gjithesej janë 17 fëmijë.

1. Sa fëmijë me Sindromin Down keni?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid 17 15 100.0 100.0 100.0

25

Nga pyetja se a janë të diagnostifikuar këta fëmijë apo jo, nga anketimi i 15 edukatoreve

14 edukatore kanë deklarurar që janë të diagnostifikuar, kurse 1 edukatore ka deklaruar

që jo nuk janë të diagnostifikuar.

2. A janë të diagnostifikuar?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid Po 14 93.3 93.3 93.3

Jo 1 6.7 6.7 100.0

Total 15 100.0 100.0

26

E dimë se kushtet për këta fëmijë janë pak të vështira dhe duhet që të mundohemi që të ju

krijojmë kushte sa më të mira. Në pyetjen se sa ju plotësojnë kushtet 11 edukatore kanë

deklaruar se ju plotësojnë shumë kushtet, kurse 4 kanë deklaruar se ju plotësojnë

mjaftueshëm kushtet.

3. Sa ju plotësoni kushtet?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid Shumë 11 73.3 73.3 73.3

Mjaftuueshëm 4 26.7 26.7 100.0

Total 15 100.0 100.0

27

4. Jeni të trajnuar për punën me këta fëmijë?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid Po 13 86.7 86.7 86.7

Jo 2 13.3 13.3 100.0

Total 15 100.0 100.0

Nga anketimi i 15 edukatoreve për pyetjen se a janë ato të trajnuara për punen me fëmijët

me Sindromën Down, rezulatati është se 13 janë të trajnuara kurse 2 nuk janë.

28

5. Si është bashkëpunimi me prindërit?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid I mire 4 26.7 26.7 26.7

Shumë i mirë 11 73.3 73.3 100.0

Total 15 100.0 100.0

Bashkëpunimi me prindërit është një nga faktori më me rëndësi që duhet të jetë në nivel

të lartë. Nga anketimi i 15 edukatoreve, 11 prej tyre deklarojnë se bashkëpunimi është

shumë i mirë, kurse 4 deklarojnë se bashkëpunimi është i mirë.

29

Te pyetja se a janë të socializuar, 6 edukatore deklarojnë se fëmijët me Sindromin Down

janë shumë të socializuar, kurse 9 prej tyre deklarojnë se janë pak të socializuar.

6. Sa janë të socializuar?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid Shumë 6 40.0 40.0 40.0

Pak 9 60.0 60.0 100.0

Total 15 100.0 100.0

30

7. Si është bashkëpunimi me institucionet komunale?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid I mire 12 80.0 80.0 80.0

Jo aq i mire 3 20.0 20.0 100.0

Total 15 100.0 100.0

Ёshtë e rëndësishme që edhe institucionet komunale që të bashkëpunojnë me qendrat,

shkollat, kopshtet që kanë fëmijë me Sindromin Down. 12 edukatore deklarojnë se

bashkëpunimi është i mirë, kurse 3 edukatore deklarojnë se bashkëpunimi është jo aq i

mirë në mes qendrave të tyre dhe institucioneve komunale.

31

Edhe bashkëpunimi në mes qendrave të ndryshme që kanë fëmijët me Sindromin Down

është i rëndësishëm, sepse edukatoret i zgjerojnë njohurit e tyre dhe shkëmbejnë po ashtu

njohuri. Te pyetja se a kanë vizituar edhe qendra të tjera të ngjashme, 9 edukatore

deklarojnë se po kanë vizituar, 2 edukatore deklarojnë se nuk kanë vizituar dhe 4

edukatore deklarojnë se mendojnë që në të ardhmen të vizitojnë.

8. A keni vizituar OJQ të ngjajshëm?

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Vald Po 9 60.0 60.0 60.0

Jo 2 13.3 13.3 73.3

Mendojmë të vizitojmë në të

ardhmen

4 26.7 26.7 100.0

Total 15 100.0 100.0

32

9. Çfarë është prespektiva e këtyre fëmijëve pas shkollimit?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid E kënaqshme 11 73.3 73.3 73.3

Jo e kënaqshme 4 26.7 26.7 100.0

Total 15 100.0 100.0

Me dallim nga fëmijët e tjerë të cilët e kanë më lehtë shkollimin dhe proceset e tjera, te

fëmijët me Sindromin Down nuk mund të themi së është e njejta. Ata i kanë pak më të

vështira proceset jetsore. Te pyetja se çfarë është prespektiva e këtyre fëmijëve pas

shkollimit, 11 edukatore deklarojnë se është prespektiv e kënaqshme, kurse 4 edukatore

deklarojnë se është jo e kënaqshme. Duhet që çdo institucion, qender, shkollë etj që

punojnë me fëmijët me sindromin down, të jenë me të afërt me këta fëmijë dhe të

ndihmojnë në arsimimin e tyre, me qëllim që në fund të kenë prespektiv të kënaqur.

33

Pyetësor për prindër

Frequencies

Statistics

Si është

bashkëpunimi

në mes jush

dhe shkollës

ku janë

fëmijët tuaj

me Sindromin

Down?

Sa jeni të

kënaqur me

trajtimin e

fëmijëve tuaj,

nga ana e

mësimdhënësv

e në shkollë?

A diskutoni

me fëmijët

tuaj për

problemet e

tyre?

Sa jeni të

kënaqur me

sukseset e

tij në

shkollë?

A janë të

pavuarur

fëmijët tuaj në

detyrat e

shtëpisë?

Si sillen

fëmijët e

tjerë me

fëmijët tuaj

gjatë kohës

kur ata janë

në shkollë?

Sa

mësojn

ë

fëmijët

tuaj

gjatë

qëndri

mit në

shkollë

?

N Valid 20 20 20 20 20 20 20

Missing 0 0 0 0 0 0 0

Mean 1.5000 1.5000 1.8000 1.5000 2.3000 1.2000 1.6500

Median 1.5000 1.5000 1.0000 1.5000 2.5000 1.0000 2.0000

Mode 1.00a 1.00a 1.00 1.00a 3.00 1.00 2.00

Std.

Deviatio

n

.51299 .51299 1.00525 .51299 .80131 .41039 .48936

Variance .263 .263 1.011 .263 .642 .168 .239

Range 1.00 1.00 2.00 1.00 2.00 1.00 1.00

Minimu

m

1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00

Maximu

m

2.00 2.00 3.00 2.00 3.00 2.00 2.00

Në ketë tablelë janë të paraqitura pyetjet e pyetësorit të përpiluar për prindërit të cilët

kanë fëmijë me Sindromin Down që janë të aftë për shkollim.

34

1.Si është bashkëpunimi në mes jush dhe shkollës ku janë fëmijët tuaj me Sindromën Down

Frequency Percent

Valid

Percent Cumulative Percent

Valid I mire 10 50.0 50.0 50.0

Shumë i mirë 10 50.0 50.0 100.0

Total 20 100.0 100.0

Bashkëpunimi në mes shkollës dhe prindërve duhet të jetë në nivelin e duhur, të jetë një

bashkëpunim i mirë në mënyrë që së bashku të mundohemi më shumë për fëmijët me

Sindromin Down. Te pyetja se si është bashkëpunimi në mes prindërve dhe shkollës ku

fëmijët me Sindromin Down mësojnë, 10 prindër deklarojnë se është një bashkëpunim i

mirë, kurse 10 prindër të tjerë deklarojnë se është një bashkëpunim shumë i mirë.

35

2. Sa jeni të kënaqur me trajtimin e fëmijëve tuaj, nga ana e mësimdhënësve në shkollë?

Frequency Percent

Valid

Percent Cumulative Percent

Valid Shumë të

kënaqur

10 50.0 50.0 50.0

Pak të kënaqur 10 50.0 50.0 100.0

Total 20 100.0 100.0

Te pyetja se sa janë prindërit e kënaqur me trajtimin që bëhet nga ana e mësimdhënësve

në shkollë ndaj fëmijëve të tyre nga 20 prindër të anketuar, 10 deklarojnë së janë të

kënaqur kurse 10 prindër të tjerë deklarojnë se janë pak të kënaqur.

36

3. A diskutoni me fëmijët tuaj për problemet e tyre?

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid Po 12 60.0 60.0 60.0

Aspak 8 40.0 40.0 100.0

Total 20 100.0 100.0

Te pyetja se a diskutojnë prindërit me fëmijët e tyre për problemet që ata mund të i kenë

gjatë zhvillimit të tyre apo edhe gjatë shkollimit të tyre, prindërit deklarojnë se 12 prindër

diskutojnë me fëmijët e tyre, kurse 8 prindër diskutojnë nganjëherë.

37

4. Sa jeni të kënaqur me sukseset e tij në shkollë?

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid Shumë 10 50.0 50.0 50.0

Pak 10 50.0 50.0 100.0

Total 20 100.0 100.0

Ashtu sikur fëmijët e tjerë, edhe fëmijët me Sindromin Down mund të kenë suksese në

shkollë. Te pyetja se sa janë të kënaqur prindërit me sukseset e fëmijës së tyre në shkollë,

10 prindër deklarojnë se janë shumë të kënaqur, kurse 10 prindër deklarojnë se janë pak

të kënaqur.

38

5. A janë të pavuarur fëmijët tuaj në detyrat e shtëpisë?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid Po 4 20.0 20.0 20.0

Jo 6 30.0 30.0 50.0

Në disa raste 10 50.0 50.0 100.0

Total 20 100.0 100.0

Fëmijët me Sindromin Down me krahasim me fëmijët e tjerë, kanë nevojë per përkrahje

më shumë që të kenë mundësi që të jenë të pavarur në detyrat e tyre. Te pyetja se a janë

të pavarur fëmijët në detyrat e shtëpisë, nga anketimi i 20 prindërve, 4 deklarojnë se po

janë të pavarur, 6 prindër deklarojnë se jo nuk janë të pavarur dhe 10 prindër deklarojnë

se në disa raste janë të pavarur.

39

6. Si sillen fëmijët e tjerë me fëmijët tuaj gjatë kohës kur ata janë në shkollë?

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid Mirë 16 80.0 80.0 80.0

Jo aq mire 4 20.0 20.0 100.0

Total 20 100.0 100.0

Mund të ndodh që në disa raste fëmijët të mos sillen mirë njëri me tjetrin gjatë kohës kur

ata janë së bashku në shkollë, për ketë arsyje kemi berë edhe pyetje prindërve se si sillen

fëmijët e tjerë me fëmijët tuaj gjatë kohës kur ata janë në shkollë dhe 16 prindër

deklarojnë se sillen mirë, kurse 4 prindër deklarojnë se nuk sillen aq mirë.

40

7. Sa mësojnë fëmijët tuaj gjatë qëndrimit në shkollë?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid Shumë 7 35.0 35.0 35.0

Mjaftueshëm 13 65.0 65.0 100.0

Total 20 100.0 100.0

Dihet se prindërit i dërgojnë fëmijët e tyre në shkollë për të mësuar, por se sa mësojnë ata

gjatë qëndrimit në shkollë, 7 prindër deklarojnë se mësojnë shumë, kurse 13 prindër

deklarojnë se mësojnë mjaftueshëm.

41

6.1. Analizimi i hipotezave

H. Hipoteza u vërtetua se shumica e edukatoreve janë të trajnuar për të punuar me fëmijët

me Sindromën Down

H.1. Hipoteza nuk ka pasur rezultate definitive për arsyje se të dhënat kanë rezultuar të

barabarta

42

Përfundimi

Në këtë punim diplome u synua të tregohet për fëmijët me Sindromën Down, kryesisht

për metodat që ata i përdorin për arsimimin e tyre së bashku me fëmijët e tjerë si në

qendrat e posaqme për fëmijët me Sindromën Down, si në kopshte etj. Fëmijët me

Sindromën Down kanë nevojë për më shumë vëmendje, përkujdesje, kanë nevojë edhe

për më shumë ndihmë nga ana jonë me krahasim me fëmijët e tjerë. Nuk duhet që

asnjëher të i bëjmë të ndihen të anashkaluar nga ana jonë. Duhet që edhe kushtet për këta

fëmijë të jenë në nivel dhe të mos kenë mungesë të mjeteve për shkollim. Perveq

mësimdhënësve të cilët duhet të kenë kujdes për këta fëmijë, edhe shteti, institucionet

komunale të cilët duhet të mundohen të sigurojnë kushte sa më të mira për të punuar me

këta fëmijë. Duhet që fëmijët me Sindromën Down të jenë të përfshirë në shkollat

publike, të mos dallohen nga fëmijët e tjerë sepse shkollimi së bashku me fëmijët e tjerë

ju ndihmonë më shumë. Ata kanë të drejtën e shkollimit, të drejtën që të jenë të barabartë

sikur të gjithë fëmijët në mbarë botën. Edhe ata mund që të shkollohen dhe të punojnë në

profesionin që duan. Duhet që të ju japim mbështetje që të realizojnë qëllimet në jetën e

tyre, të ju ndihmojmë kur kanë nevojë, duhet që të jenë në dijeni se ne i duam dhe i

pranojmë ashtu siç janë. Sindroma Down është një temë e cila është pjesë e secilit vend të

botës dhe të gjithë ne duhet të kemi informacione për këtë sindromë dhe të dimë se si

duhet të sillemi në rastin nëse kemi të punojmë me një fëmijë me Sindromën Down.

43

Rekomandime

Rekomandime për ministrin e arsimit

• Ministria e arsimit të i ketë më shumë parasysh fëmijët me Sindromën Down, të

ju ofrojë ndihmë në mënyrë që të arrijnë në jetën e tyre.

• Të ju ofrohen mjetet e duhura të cilat ju ndihmojnë në procesin e mësimit dhe të

ju ofrohen kushtet sa më të mira për shkollimin e tyre.

• Të ju mundësohen udhëtime në vende të cilat ju ndihmojnë në zgjerimin e

njohurive të tyre, të ju mundësohen udhëtime brenda shtetit të tyre por edhe jashtë

shtetit.

• Të ju mundësohet shkollimi në shkolla të rregullta së bashku me fëmijët e tjerë

dhe pas përfundimit të shkollimit, të kenë edhe këta mundësi punësimi në

profesionin që dëshirojnë të punojnë dhe për të cilin janë të aftë.

Rekomandime për mësimdhënësit

• Mësimdhënësit të mos i dallojnë fëmijët me Sindromën Down nga fëmijët e tjerë,

të punojnë të gjithë fëmijët së bashku dhe të vlerësohen të gjithë njësoj.

• Bashkëpunimi mësimdhënës – prindër të jetë në nivelin e duhur dhe të jetë

bashkëpunim i ngushtë dhe të bisedohet për të gjitha problemet e fëmijëve.

• Mësimdhënësit të jenë të gatshëm të ju ofrojnë ndihmë ne raste kur kanë ngecje

gjatë mësimit dhe të bisedojnë me ta për çdo problem të cilin ata e kanë.

Rekomandime për prindërit

• Prindërit nuk duhet të i izolojnë fëmijët me Sindromën Down, përkundrazi duhet

që të ju mundësojnë të socializohen me të tjerët.

• Prindërit duhet të ju mundësojnë të jenë pjesë e aktiviteteve të shumta, të cilat ju

ndihmojnë fëmijëve që të bëhen të pavarur.

• Të mos bejnë dallime në asnjë mënyrë, të mos i bejnë të ndihen keq, të vetmuar

ose të pa rëndësishëm.

44

Referenca

Azemi, M & Shala, M & Me bashkëautor. (2010). Pediatria. Prishtinë.

Bajraktari, I. D & Berisha, A & Halili, F & Gashi, A. (2012). Biologjia 12. Prishtinë.

Kruhm, B. M. (2000). Everything you need to know about Down Syndrome. U.S.A.

Routh, K. (2004). Just the Fact Down Syndrome. Chicago.

Zabeli, N. (2010). Edukimi Inkluziv. Prishtinë.

45

Literatura

Azemi, M & Shala, M & Me bashkëautor. (2010). Pediatria. Prishtinë.

Bajraktari, I. D & Berisha, A & Halili, F & Gashi, A. (2012). Biologjia 12. Prishtinë.

Bejtullahu, E. (2007). Njohuri mbi aftësinë e kufizuar dhe rehabilitimi. Prishtinë.

Guire, D & Bethseda, B. (2010). Udhëzues për shëndet të mire për fëmijët dhe të rriturit

me Sindromin Down. New York.

Kruhm, B. M. (2000). Everything you need to know about Down Syndrome. U.S.A.

Mulliqi, Sh. (2012). Edukimi Special. Prishtinë.

Nwwton, R. (2004). The Down Syndrome Hand book. UK.

Routh, K. (2004). Just the Fact Down Syndrome. Chicago.

Schëier, M, K. (1988). Keith Edwards Different Days.

Skallerup, S. (2008). Bebet me Sindromin Down. Udhëzues për prindërit. New York.

Zabeli, N. (2010). Edukimi Inkluziv. Prishtinë.

Zabeli, N. (2001). Nxënësit me nevoja të veçanta. Prishtinë.

46

47

PYETЁSOR PЁR EDUKATORE

Të nderuara edukatore. Ky pyetësor përmban nëntë pyetje të cilat ju kërkojmë ti lexoni

me vëmendje. Ky pyetësor është përpiluar për të marrë përgjigje nga ana juaj për fëmijët

me Sindromin Down me të cilët punoni ju. Ky pyetësor do të përdoret për qellime

hulumtuese. Pyetësori është anonim dhe ju lutem të rrumbullaksoni vetem një përgjigje e

cila është e sakt sipas mendimit tuaj.

1. Sa fëmijë me Sindromin Down keni?

_______________________________

2. A janë të diagnostifikuar?

A) Po

B) Jo

3. Sa ju plotësoni kushtet?

A) Pak

B) Shumë

C) Mjaftueshëm

48

4. Jeni të trajnuar për punën me këta fëmijë?

A) Po

B) Jo

5. Si është bashkëpunimi me prindërit?

A) I mirë

B) Shumë i mirë

C) Aspak i mirë

6. Sa janë të socializuar?

A) Shumë

B) Pak

C) Aspak

7. Si është bashkëpunimi me institucionet komunale?

A) I mirë

B) Jo aq i mirë

C) Aspak i mirë

49

8. A keni vizituar OJQ të ngjajshëm?

A) Po

B) Jo

C) Mendojmë të vizitojmë në të ardhmen

9. Çfarë është preskeptiva e këtyre fëmijëve pas shkollimit?

A) E kënaqshme

B) Jo e kënaqshme

FALEMINDERIT!

50

PYETЁSOR PЁR PRINDЁR

Të nderuar prindër. Ky pyetësor përmban shtatë pyetje të cilat ju kërkojm të i lexoni me

vëmendje. Ky pyetësor është përpiluar për të marrë përgjigjet nga ju për fëmijët tuaj me

Sindromin Down. Ky pyetësor do të përdoret për qëllime hulumtues. Pyetësori është

anonim dhe ju lutem të rrumbullaksoni vetem një përgjigje e cila është e sakt sipas

mendimit tuaj.

1. Si është bashkëpunimi në mes jush dhe shkollës ku janë fëmijët tuaj me Sindromin

Down?

A) I mirë

B) Shumë i mirë

C) Aspak i mirë

2. Sa jeni të kënaqur me trajtimin e fëmijëve tuaj nga ana e mësimdhënësve në shkollë?

A) Shumë të kënaqur

B) Pak të kënaqur

C) Aspak të kënaqur

3. A diskutoni me fëmijët tuaj për problemet e tyre?

A) Po

B) Jo

C) Nganjëherë

51

4. Sa jeni të kënaqur me sukseset e tij në shkollë?

A) Shumë

B) Pak

C) Aspak

5. A janë të pavarur fëmijët tuaj në detyrat e shtëpisë?

A) Po

B) Jo

C) Në disa raste

6. Si sillen fëmijët e tjerë me fëmijët tuaj gjatë kohës kur ata janë në shkollë?

A) Mirë

B) Jo aq mirë

C) Aspak mirë

7. Sa mësojnë fëmijët tuaj gjatë qëndrimit në shkollë?

A) Shumë

B) Mjaftueshëm

C) Aspak

FALEMINDERIT!