Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme? 23/03/2010 1 Ir. Evy...
-
Upload
brigitta-smit -
Category
Documents
-
view
215 -
download
0
Transcript of Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme? 23/03/2010 1 Ir. Evy...
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
1
Ir. Evy Mettepenningen
Vakgroep Landbouweconomie
Universiteit Gent
Publieke diensten van landbouw – De markt als
vergoedingsmechanisme?
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
2
Deze presentatie is deels gebaseerd op inzichten verworven in het IWT project ‘Strategieën en
instrumenten voor de vergoeding van publieke diensten van landbouw’, in samenwerking met ILVO
Dank aan de andere leden van het onderzoeksteam: Dr. Peter Van Gossum, Dr. Joost
Dessein & Prof. Guido Van Huylenbroeck
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
3
Overzicht
1. Publieke diensten van landbouw
2. Een markt voor publieke diensten1. De markt2. Mogelijke oplossingen buiten de markt3. Mogelijke oplossingen binnen de markt
3. Voorbeelden uit de praktijk1. Hybride producten2. Gegarandeerde vraag creëren3. Marktprincipe aan de aanbodzijde: call for tender
4. Conclusies en beleidsaanbevelingen
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
4
1. Publieke diensten van landbouw
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
5
Landbouw = multifunctioneel
Groen BlauwGeelWit•Landschap
•Natuur
•Milieu (bvb. koolstofcaptatie bodem)
•Bescherming overstromingen
•Verbeteren waterkwaliteit
•Tewerkstelling
•Verhuur gronden en gebouwen
•Toerisme en recreatie
•Groene Zorg
•Regionale identiteit
•Erfgoed
•Verkoop & verwerking hoeveproducten
•Voedselzekerheid en -veiligheid
•Energieproductie (windmolens, biobrandstoffen, …)
Rood
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
6
Wat zijn publieke goederen en diensten?
Private goederen
Bvb. voedsel, vezels, energie, rurale accommodatie, educatie enz…
Quasi collectieve goederen
Bvb. water
Club goederen
Bvb. landschapspark
Publieke goederen
Bvb. openbaar landschap, biodiversiteit, zuivere lucht
rivaal
niet-rivaal
uitsluitbaar niet-uitsluitbaar
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
7
2. Een markt voor publieke diensten
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
8
2.1 De markt
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
9
Vraag naar publieke diensten
• Stijgende vraag naar publieke diensten
• Maatschappelijke evoluties als oorzaak:
‣Stijgende welvaart => hedonisme: meer genieten‣Meer vrije tijd om te recreëren op platteland‣Toenemende mobiliteit => meer mogelijkheden voor recreatie‣Meer belang gehecht aan welzijn, gezondheid‣Milieuproblemen, klimaatsverandering => meer belang aan natuur & milieu‣Toenemende druk op open ruimte door stijgende bevolking, industrie
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
10
Vraag naar publieke diensten
• Willingness To Pay (wil om te betalen) studies:
‣Voor aanwezigheid landbouw in rurale gebieden: US= $7 → $252 (Poe, 1999)
‣Australië: mensen willen prijs betalen om te voorkomen dat landbouwers agrarische sector verlaten (Bennett et al., 2004)
‣WTP ↑ met meer multifunctionele systemen (Moon et al., 2005)
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
11
Vraag naar publieke diensten
Op basis van eigen onderzoek in Meetjesland (MUSICAL-project, 2009)
Landbouw moet bijdragen aan...
143
10
6
5
6
7
135
40
20
18
8
6
40
155
143
113
84
71
10
109
151
195
230
243
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
voedselproductie, geenaandacht voor andere dingen
toerisme in hun streek
uitstraling van imago streek
aantrekkelijkheid van hetlandschap
fauna en flora in hunomgeving
netheid van de omgeving
Helemaal niet akkoord
Eerder niet akkoord
Eerder akkoord
Helemaal akkoord
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
12
Aanbod van publieke diensten
• Moeilijk te meten• Agromilieumaatregelen: 44% landbouwers, 19% areaal cultuurgrond
Landbouw draagt bij aan...
48
92
96
87
114
175
147
148
177
149
58
58
56
41
47
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
toerisme in hetMeetjesland
fauna en flora van hetMeetjesland
netheid van hetMeetjesland
imago van het Meetjesland
aantrekkelijkheidMeetjeslandse landschap
Gebeurt voldoende
Gebeurt weinig
Gebeurt niet of nauwelijks
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
13
Een perfecte markt
• Waarom volgt aanbod de vraag niet?
• Een efficiënte allocatie van goederen en diensten zal enkel plaats vinden bij een perfecte markt
• Redenen voor marktfalen:
‣ Spanning eigendomsrechten en sociale verwachtingen‣ Markten die niet volledig competitief zijn‣ Goederen zijn geen private goederen‣ Er zijn externaliteiten aan het goed verbonden
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
14
Een markt voor publieke diensten?
• Moeilijk te organiseren
• Probleem free-riders door niet-uitsluitbaarheid
• Sommigen betalen ervoor en anderen profiteren mee => vragers willen niet meer betalen
• Indien geen vergoeding, incentive: aanbieders willen niet leveren => geen sociaal optimum
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Aanbieders
landbouwers
Vragers
bevolking
Publieke diensten
Vergoeding
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
15
2.2 Mogelijke oplossingen buiten markt
• Overheid grijpt in:
‣Verplichte productie publieke diensten door overheid (bvb. in Vlaanderen, mestwetgeving: indien nitraatresidu > 90kg/ha boete, voor elke kg N en P niet afgezet €1 boete)
‣Vergoeding door de overheid bvb. subsidies voor agro-milieumaatregelen, beheersovereenkomsten
‣Verschaffing publieke diensten door overheid
‣Openbare aanbesteding (niet onder staatsteunregels, geen vragen in WTO-verband)
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
16
Beperkingen
• Wat met GLB na 2013?
‣Druk WTO
‣Subsidies gezien als verhuld protectionisme
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
17
2.3 Mogelijke oplossingen binnen markt
A. Vergoeding/vragers verzekeren:
1. Verzekering: dienst wordt geleverd als vastgelegd quorum bereikt wordt
2. Samenwerking: potentiële begunstigden voegen hun middelen samen, enkel mogelijk wanneer transactiekosten voldoende laag zijn (oplosbaar via verenigingen)
3. Geprivilegieerde groep: wanneer de vrager meer baten krijgt dan de dienst kost, zelfs als sommige niet betalen (free riders)
4. Voorwaarde: sociale normen
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
18
Mogelijke oplossingen binnen markt
B. Hybride producten: het publieke goed wordt indirect vermarkt via een privaat goed (directe link tussen beide noodzakelijk, bv. akkervogelbrood)
C. Invoeren van een uitsluitingmechanisme, dus omvorming tot clubgoederen: bv het Nationaal park de Hoge Veluwe in Nederland
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
19
Private middelen voor publieke goederen
• Private steun kan komen van:
‣Particulieren‣Bedrijven‣Organisaties/verenigingen, etc.
• Investeren in landschap (Braaksma & Bos, 2007)
‣ Indien woonomgevingskwaliteiten, toegankelijkheid verbeteren => eerder private vraag
‣Voor natuur en landschap eerder publieke vraag
• Probleem: verkrijgen van continue, duurzame bijdragen, eenmalige bijdragen makkelijker (Kuhlman & de Graaff, 2009)
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
20
3. Voorbeelden uit de praktijk
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
21
3.1 Hybride producten
• Het publieke goed wordt indirect vermarkt via een privaat goed
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
22
Groen voor rood
• Uitzichtgarantie bij aankoop huis (Kort et al., 2008):
‣ Huizenbezitters kopen voor paar % van waarde huis gegarandeerd vrij uitzicht
‣ Geld in groenfonds
‣ Boeren betaald om landschap te onderhouden: knotwilgen snoeien, koeien in wei, …
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
23
Akkervogelbrood
• Door Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren
• Gedeponeerd merk
• Voor landbouwers die niet gebonden willen zijn aan overheid
• Testfase vanaf 12 april
• 2 landbouwers testen uit
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
24
Adopteer een…
• Kip, grutto, hoogstamboom, akkerrand, …
• Kostprijs: €30, €20, €50, €50 /jaar
• In ruil: eieren, korting op streekproducten, bloemen plukken, fruit oogsten, picknick organiseren in boomgaard, enz.
• Landbouwers vergoed voor kosten onderhoud (Kort et al., 2008)
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
25
Landschapsveiling
• Stuk weiland, oever, haag, poel, enz. geveild
• Koper wordt geen eigenaar, adopteert
• Beheer 10 jr gegarandeerd door landbouwers
• Bedrijven, particulieren en organisaties bieden
• Goed om draagvlak te creëren (Cappon & Leinfelder, 2010)
• Als bekend gemaakt wordt wie betaalt => draagt bij tot imago
www.groenegoededoelen.nl
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
26
Plant je voort
• Vroeger: bomen voor koeien
• Voor € 10 boom langs of in weilanden, velden
• Op verzoek: … waarin koeien grazen
• Ook mogelijk certificaat als geschenk www.bomenvoorkoeien.nl
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
27
Koppeling met toerisme en recreatie
• Hoevetoerisme, recreatie, ev. ook educatie:‣Meer inkomsten indien aantrekkelijke omgeving‣Vergoeding voor natuur- en landschapsbeheer
• Singelgolf‣Golfbaan op grond meerdere landbouwers‣Landbouw en groen koppelen aan krachtige economische functie: golf (Kort et al., 2008)
www.boerenbond.be
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
28
3.2 Gegarandeerde vraag creëren
• Middelen samen leggen
• Geprivilegieerde groep
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
29
Landschaps- of gebiedsfonds
• Lokaal fonds voor ontwikkeling natuur en landschap
• Private + eventueel publieke middelen
• Streekrekening Groene Woud (Kort et al., 2008):‣Bedrijven, overheden, particulieren storten op spaarrekening ASN Bank
(3.5% rente)‣Bank stort 0.15% van kapitaalstortingen in fonds
• Eco² gebiedsfonds Gentse Kanaalzone
• Nood aan gebiedsvisie en draagvlak (Cappon & Leinfelder, 2010)
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
30
Geprivilegieerde groep
• Trappist Westvleteren
• Trappist Rochefort (Saint Remy)
• Vittel
• Samenwerking met landbouwers om betere waterkwaliteit te garanderen
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
31
3.3 Marktprincipe aan de aanbodzijde: call for tender
• Landbouwers maken plan op voor milieu-, natuur- of landschapsbeheer op bedrijf
• Stellen gewenste vergoeding voor
• Uit verschillende voorstellen kiest overheid beste voorstellen eruit prijs/kwaliteit
• Door competitieve marktwerking grotere efficiëntie
• Problemen: transactiekosten voor overheid en landbouwer, strategisch bieden
• Toegepast in VS, UK, Australië, Nederland
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
32
4. Conclusies en beleidsaanbevelingen
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
33
Conclusies en beleidsaanbevelingen
•Neo-klassieke economie: imperfecte markt voor publieke goederen
•Overheid komt vaak tussen (bvb. agromilieumaatregelen)
•Mogelijkheden om marktmechanisme te stimuleren‣ Meer private inbreng‣ Marktmechanisme aan aanbodzijde: call for tender
•Maar, aantal knelpunten te overwinnen
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
34
Conclusies en beleidsaanbevelingen
• Verandering brengen in sociale normen‣Communicatie (ook naar geprivilegieerde groepen) en onderwijs‣Inspelen op maatschappelijke evoluties‣Zijn mensen er klaar voor? Vgl. Nederland
• Verkrijgen van continue bijdragen moeilijk‣Overheidsinmenging noodzakelijk
• Gebiedsgericht ingrijpen overheid (EU beperking)
• Overheid ondersteunen om transactiekosten nieuwe markten verlagen
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
35
Bedankt voor de aandacht!
Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010
Bronnen
• Bennett, J., van Bueren, M. & Whitten, S. (2004) Estimating society's willingness to pay to maintain viable rural communities. Australian Journal of Agricultural and Resource Economics, 48(3), 487-512.
• Braaksma, P.J. & Bos, A.E. (2007) Investeren in het Nederlandse landschap. Opbrengst en geluk in euro’s. Den Haag: Ministerie van LNV.
• Cappon, R. & Leinfelder, H. (2010) Musical-project – Alternatieve financiering van het landschap, presentatie op symposium “Investeren in landschap … Het kan ook anders! Alternatieve financiering van landschapsontwikkeling”, 28 januari 2010, Gent.
• Kort, M., Schulz, M., et al. (2008) Gebiedseigeninstrumenten. Inventarisatie en conceptualisering, Berenschot.
• Kuhlman, T. & de Graaff, R. (2009) Financiering van landschap. Notitie bij enkele rapporten over het thema, Wageningen University and Research Center.
• Moon, W., Kuethe, T. H., Kraft, S. E. & Esseks, J. D. (2005) Public Preferences for Multifunctional Benefits of Agriculture: National Survey of Registered Voters. American Agricultural Economics Association Annual Meeting, Providence, Rhode Island.
• Poe, G. L. (1999) Maximizing the environmental benefits per dollar expended: an economic interpretation and review of agricultural benefits and costs. Society and Natural Resources, 12(6), pp. 571-598(28).