PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY - wf.wum.edu.pl · wykonać analizę ilościową związków leczniczych...
Transcript of PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY - wf.wum.edu.pl · wykonać analizę ilościową związków leczniczych...
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY
Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
DLA STUDENTÓW II ROKU
KIERUNKU FARMACJA
Rok akademicki 2018/2019
2
WSTĘP
Przewodnik dydaktyczny wprowadza studentów w tok pracy II roku studiów na
Wydziale Farmaceutycznym z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego.
Zgodnie z programem ministerialnym, studentów II roku obowiązują następujące
przedmioty: chemia analityczna, chemia organiczna, chemia fizyczna, fizjologia, historia
filozofii, identyfikacja związków organicznych, psychologia z socjologią, patofizjologia,
ekonomika i zarządzanie w farmacji, technologia informacyjna, higiena i epidemiologia oraz
podstawy naukowej informacji medycznej i farmaceutycznej.
Oddany do użytku studentów II roku przewodnik dydaktyczny szczegółowo
przedstawia organizację jednostek, które prowadzą zajęcia z wyżej wymienionych
przedmiotów, cele i formy nauczania, regulamin oraz piśmiennictwo w zakresie
podręczników i czasopism naukowych.
Przewodnik dydaktyczny ma pomóc studentom II roku w poznaniu ich obowiązków
i warunków studiowania.
Przewodniczącym Rady Pedagogicznej II roku studiów jest Dr Jerzy Żabiński
z Zakładu Chemii Organicznej.
Dziekan Wydziału Farmaceutycznego
z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
Prof. dr hab. Piotr Wroczyński
3
SPIS TREŚCI
WSTĘP ....................................................................................................................................... 2
WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO .............................. 4
DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY
LABORATORYJNEJ ................................................................................................................ 5
CHEMIA ANALITYCZNA ...................................................................................................... 6
CHEMIA FIZYCZNA ............................................................................................................. 11
CHEMIA ORGANICZNA ....................................................................................................... 16
EKONOMIKA I ZARZĄDZANIE W FARMACJI ................................................................ 20
HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA .............................................................................................. 23
FIZJOLOGIA ........................................................................................................................... 25
PATOFIZJOLOGIA ................................................................................................................. 30
HISTORIA FILOZOFII ........................................................................................................... 35
PODSTAWY NAUKOWEJ INFORMACJI MEDYCZNEJ I FARMACEUTYCZNEJ .. 37
PSYCHOLOGIA Z SOCJOLOGIĄ ......................................................................................... 40
IDENTYFIKACJA ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH .......................................................... 42
TECHNOLOGIA INFORMACYJNA .................................................................................... 44
4
WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
REKTOR
prof. dr hab. MIROSŁAW WIELGOŚ
Prorektor ds. Dydaktyczno-Wychowawczych
prof. dr hab. BARBARA GÓRNICKA
Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą
prof. dr hab. JADWIGA TURŁO
Prorektor ds. Klinicznych, Inwestycji i Współpracy z Regionem
dr hab. WOJCIECH BRAKSATOR
Prorektor ds. Kadr
prof. dr hab. ANDRZEJ DEPTAŁA
Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju
prof. dr hab. KRZYSZTOF FILIPIAK
DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO
Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
prof. dr hab. PIOTR WROCZYŃSKI
Prodziekan ds. dydaktyczno-wychowawczych
dr hab. JOANNA KOLMAS
Prodziekan ds. nauki
dr hab. MARCIN SOBCZAK
Prodziekan ds. Oddziału Medycyny Laboratoryjnej
prof. dr hab. GRAŻYNA NOWICKA
Prodziekan do spraw Umiędzynarodowienia i Rozwoju
dr hab. PIOTR LULIŃSKI
5
DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO
Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa
KIEROWNIK ZASTĘPCA KIEROWNIKA
mgr Katarzyna Stańczyk
pokój 07
tel.: (0-22) 57 20 788
fax: (0-22) 57 20 773
mgr Aneta Markucińska
pokój 06
tel.: (0-22) 57 20 713
fax: (0-22) 57 20 773
TOK STUDIÓW KIERUNKU FARMACJA – pokój 010
sprawy I roku, rekrutacja na studia mgr inż. Joanna Sypuła
tel.: (0-22) 57 20 790
sprawy toku studiów II-IV roku,
praktyki po III i IV roku studiów
Anna Ołtuszewska
tel.: (0-22) 57 20 772
sprawy toku studiów V i VI roku
mgr Małgorzata Pyzel
tel.: (0-22) 57 20 771
plany studiów farmacji mgr Grzegorz Wasztewicz
tel.: (0-22) 57 20 727
FINANSE, DELEGACJE
mgr Anna Artymiuk
pokój 05
tel.: (0-22) 57 20 739
6
CHEMIA ANALITYCZNA
Katedra Chemii Analitycznej i Biomateriałów
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel/fax: 5720 784, 5720 787
Kierownik katedry: Prof. dr hab. Wacław Kołodziejski
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: 9:00 – 14:00
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. farm. Agnieszka Kaflak
Roczny wymiar wykładów, ćwiczeń i seminariów: ogółem 180, w tym: wykładów 45,
seminariów 15, ćwiczeń 120
Miejsce wykładów, ćwiczeń i seminariów: Wydział Farmaceutyczny WUM, ul. Banacha 1,
Warszawa
Liczba punktów ECTS: 13
CEL NAUCZANIA PRZEDMIOTU:
Celem nauczania chemii analitycznej ilościowej jest zaznajomienie studentów
z podstawowymi wiadomościami z zakresu analizy ilościowej metodami klasycznymi
i instrumentalnymi.
Chemia analityczna stanowi podstawę metodyczną realizacji zadań praktycznych
w ramach takich przedmiotów jak: chemia leków, analiza leku, biochemia, bromatologia,
toksykologia etc. Wymienione dyscypliny posługują się bowiem metodami chemicznej
analizy jakościowej i ilościowej, stąd też zarówno podstawy teoretyczne, jak i umiejętności
praktyczne z zakresu chemii analitycznej są niezbędne dla studentów w toku dalszych
studiów oraz pracy zawodowej.
Student po zakończeniu zajęć z chemii analitycznej powinien umieć:
dokonać oceny przydatności metody analitycznej w zależności od rodzaju badanego
związku oraz celu analizy;
pobrać i przygotować próbki do badań;
przygotować roztwory o żądanym stężeniu oraz roztwory mianowane do oznaczeń
miareczkowych;
wykonać analizę ilościową związków leczniczych (nieorganicznych i organicznych)
metodami klasycznymi (wagowymi i miareczkowymi) oraz instrumentalnymi
(spektroskopowymi, chromatograficznymi oraz elektrochemicznymi);
obliczyć wyniki analizy ilościowej z wykorzystaniem metod matematycznych
i graficznych;
ocenić statystycznie wyniki analizy ilościowej oraz stosowane metody analityczne;
zastosować w praktyce podstawy walidacji metod analitycznych.
Zasadnicze treści przedmiotu:
Tematyka wykładów
I. Analiza ilościowa metodami klasycznymi
1. Wprowadzenie
7
Cel i metody analizy ilościowej. Kierunki rozwoju metod klasycznych chemii
analitycznej ilościowej. Literatura chemii analitycznej. Dobór metody oznaczania,
Pobieranie i przygotowanie próbek do analizy. Błędy pomiarów. Dokładność, precyzja,
czułość.
2. Analiza miareczkowa
a) Podział metod miareczkowych. Równowagi w roztworach.
b) Alkacymetria
Teoria kwasów i zasad. Podstawy teoretyczne miareczkowania alkacymetrycznego.
Wskaźniki. Roztwory buforowe. Substancje podstawowe. Krzywe miareczkowania.
Miareczkowanie kwasów wieloprotonowych. Miareczkowanie alkacymetryczne
w środowisku niewodnym.
c) Analiza strąceniowa
Podstawy teoretyczne miareczkowania strąceniowego. Argentometria - krzywe
miareczkowania, wskaźniki, przykłady oznaczeń.
d) Redoksometria
Podstawy teoretyczne. Krzywe miareczkowania. Wskaźniki. Manganometria
i jodometria - przykłady oznaczeń. Inne działy redoksometrii: bromianometria,
cerometria, chromianometria.
e) Kompleksometria
Podstawy teoretyczne miareczkowania kompleksometrycznego. Kompleksonometria -
miareczkowanie roztworem EDTA; krzywe miareczkowania, wskaźniki, przykłady
oznaczeń.
3. Analiza wagowa
a) Iloczyn rozpuszczalności. Wpływ różnych czynników na rozpuszczalność osadu.
b) Strącanie osadów, sączenie, przemywanie, suszenie i prażenie. Wagi i ważenie.
c) Przykłady oznaczeń - analiza wagowa fosforanów, wapnia, miedzi; analiza złożona
/stopy, minerały/.
II. Analiza ilościowa metodami instrumentalnymi
1. Wprowadzenie
Porównanie metod klasycznych i instrumentalnych. Czynniki wpływające na wybór
metody. Statystyczna ocena wyników. Walidacja.
2. Metody elektrochemiczne.
Potencjometria - równanie Nernsta. Rodzaje elektrod /omówienie elektrod: wodorowej,
chinhydronowej, antymonowej, kalomelowej/. Elektroda szklana - budowa, zasada
działania; pomiar pH przy użyciu elektrody szklanej. Elektrody jonoselektywne.
Miareczkowanie potencjometryczne - metoda klasyczna, miareczkowanie do punktu
zerowego; zastosowanie miareczkowania potencjometrycznego.
3. Spektroskopia:
a.) Wstęp do spektroskopii atomowej i molekularnej.
Absorpcja/emisja/rozproszenie. Zakresy spektroskopowe promieniowania
elektromagnetycznego. Poziomy energetyczne atomów i cząsteczek. Widma
spektroskopowe – liniowe i pasmowe. Parametry pasma spektroskopowego.
Przyczyny poszerzenia linii atomowych oraz pasm w spektroskopii molekularnej.
Rodzaje poziomów energetycznych cząsteczek i ich obsadzenie. Rodzaje technik
spektroskopowych w analizie elementarnej oraz analizie jakościowej i ilościowej
związków chemicznych. Termy atomowe. Linia rezonansowa i linia ostatnia.
Porównanie cech analitycznych różnych technik spektroskopowych analizy
8
elementarnej. Spektrometria ICP-MS jako metoda alternatywna do technik
spektroskopii atomowej. Mineralizacja próbek stałych.
b.) Spektroskopia atomowa F-AES.
Schemat eksperymentu. Nebulizer. Zjawiska zachodzące w płomieniu palnika. Palnik
szczelinowy i rozkład temperatury w jego płomieniu. Wybór gazu palnego
i utleniającego. Zależność natężenia atomowej linii emisyjnej od dopływu próbki
i obszaru emisji w płomieniu palnika. Wykonanie analizy. Źródła błędów i zjawiska
przeszkadzające w oznaczeniach.
c.) Spektroskopia atomowa ICP-AES.
Schemat eksperymentu. Plazma. Zalety i wady atomizacji w plazmie. Zasada
działania i budowa palnika z plazmą sprzężoną indukcyjnie. Budowa, działanie
i elementy składowe spektrometrów. Wykonanie analizy. Źródła błędów i zjawiska
przeszkadzające w oznaczeniach.
d.) Spektroskopia molekularna UV/Vis.
Zakres i podzakresy UV/Vis. Schemat eksperymentu absorpcyjnego. Pomiar
względny – rola odnośnika. Transmitancja i absorbancja. Prawa absorpcji.
Współczynnik absorpcji. Odchylenia od prawa Lamberta-Beera. Podstawy teorii
elektronowych widm cząsteczkowych. Efekty rozpuszczalnikowe. Aparatura i jej
komponenty. Zagadnienia analityczne – technika prowadzenia pomiarów, oznaczenia
jednoskładnikowe i wieloskładnikowe, metoda dodatku wzorca. Precyzja
i dokładność metody – metody zwiększające precyzję oznaczenia. Zastosowania
spektrofotometrii UV/Vis.
e.) Spektroskopia molekularna IR.
Zakres i podzakresy spektroskopii IR. Klasyczna i fourierowska spektroskopia IR.
Transformacja Fouriera. Budowa i działanie interferometru. Rola lasera. Korzyści
z zastosowania techniki fourierowskiej. Źródła promieniowania i detektory IR. Teoria
widm oscylacyjnych cząsteczek. Zakresy analityczne IR: grup funkcyjnych
i daktyloskopowy. Częstości charakterystyczne grup funkcyjnych i ich
wykorzystanie w analizie jakościowej. Metody przypisania pasm. Wpływ wiązań
wodorowych na widmo IR. Charakterystyczność drgań – omówienie sprzężeń na
podstawie pasm amidowych (pasma białek). Praktyka wykonywania analiz, w tym
omówienie różnych technik pomiarowych. Mikroskop IR. Spektroskopia IR
w zakresie bliskiej podczerwieni i jej wykorzystanie w analizie farmaceutycznej.
f.) Spektroskopia Ramana jako metoda komplementarna do spektroskopii IR.
4. Chromatografia:
a) Podstawy teoretyczne - chromatografia adsorpcyjna, podziałowa, jonowymienna.
b) Chromatografia cienkowarstwowa / TLC /
Współczynnik R f . Sorbenty stosowane w TLC. Techniki rozwijania chromatogramów.
c) Chromatografia gazowa
Adsorbent, detektory, dane retencji.
d) Chromatografia cieczowa wysokociśnieniowa /HPLC/ - wiadomości ogólne.
e) Detektory elektrochemiczne.
Tematyka ćwiczeń
I. Analiza ilościowa metodami klasycznymi
1. Analiza miareczkowa:
a) Sprawdzenie pojemności kolby i pipety; nauka ważenia.
b) Alkacymetria - oznaczanie mocnego kwasu, mocnej zasady, Na2CO3 ,NaOH obok
Na2CO3.
9
c) Manganometria - oznaczanie Fe3+, H2O2.
d) Jodometria - oznaczanie K2Cr2O7 , Cu2+.
e) Kompleksonometria - oznaczanie Zn.
f) Analiza strąceniowa - oznaczanie chlorków metodą Mohra lub bromków metodą
Volharda.
2. Analiza wagowa
a) Zapoznanie się z podstawami analizy wagowej - oznaczanie wody krystalizacyjnej.
II. Analiza ilościowa metodami instrumentalnymi
1. Metody elektrochemiczne
a) Potencjometria:
- pomiar pH / wyznaczanie pH na podstawie pomiaru SEM; bezpośredni pomiar pH
po wykalibrowaniu aparatu na bufory wzorcowe /;
- miareczkowanie potencjometryczne metodą klasyczną: alkacymetryczne i
redoksometryczne;
- oznaczanie Ag metodą krzywej wzorcowej.
2. Spektroskopia
a) Spektrofotometria absorpcyjna:
- oznaczanie metali w zakresie Vis;
- oznaczanie związków organicznych w zakresie UV-Vis;
- oznaczanie wybranych jonów metali metodą miareczkowania spektrofotometrycznego.
b) Fotometria płomieniowa
- elementy walidacji metody;
- oznaczanie sodu.
c.) Spektroskopia w podczerwieni – możliwości wykorzystania spektroskopii IR w analizie
substancji leczniczych i w medycynie. Demonstracja różnych technik spektroskopii IR
dla cieczy i ciał stałych na próbkach leków, tkanek twardych i złogów patologicznych
(tkanka kostna, zęby, kamienie nerkowe).
3. Chromatografia
a) Chromatografia cienkowarstwowa:
- identyfikacja barwników;
- sposoby rozwijania chromatogramów; zjawisko demiksji;
- oznaczenie z zastosowaniem densytometrii.
b) Chromatografia gazowa - jakościowe i ilościowe oznaczanie alkoholi alifatycznych.
c) Chromatografia cieczowa wysokociśnieniowa – identyfikacja i oznaczanie pochodnych
ksantyny/słodzików.
Tematyka seminariów
1. Alkacymetria: przygotowanie i mianowanie roztworów, obliczanie wyników analizy,
analizy jedno- i dwuskładnikowe.
2. Obliczanie pH słabych kwasów i słabych zasad – cząsteczkowych i jonowych.
3. Obliczanie pH roztworów buforów.
4. Kompleksometria: przygotowanie i mianowanie roztworów, obliczanie wyników
analizy, miareczkowanie odwrotne.
5. Redoksometria: przygotowanie i mianowanie roztworów, obliczanie wyników
analizy, miareczkowanie podstawieniowe. Wpływ pH na potencjał redoks.
6. Miareczkowa analiza strąceniowa: przygotowanie i mianowanie roztworów,
obliczanie wyników analizy, ustalanie odpowiedniego stężenia wskaźnika.
7. Wpływ wspólnego jonu na rozpuszczalność osadu.
10
8. Analiza wagowa: obliczanie wyników analizy, wielkości odważki, ilości odczynnika
strącającego. Mnożnik analityczny - wagowy.
9. Powtórzenie materiału.
10. Kolokwium
FORMY KONTROLI I OCENIANIA WYNIKÓW NAUCZANIA
Zaliczenia w postaci sprawdzianów pisemnych, kolokwiów oraz egzaminu.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
- Skrypt „Miareczkowa analiza ilościowa. Materiały do ćwiczeń”. S. Baranowska,
Wydawnictwo WUM, 2015.
- Skrypt „Ćwiczenia z instrumentalnej analizy chemicznej”, praca zbiorowa pod redakcją
Prof. Wacława Kołodziejskiego, Wydawnictwo WUM, 2013.
- Skrypt „Zadania z potencjometrii”. M. Żołnowski, Wydawnictwo WUM, 2005.
- J. Minczewski, Z. Marczenko „Chemia analityczna” tom 3. Wydawnictwo Naukowe
PWN, 2001.
- W. Szczepaniak „Metody instrumentalne w analizie chemicznej”. Wydawnictwo
Naukowe PWN, 2005.
- A. Cygański „Podstawy metod elektroanalitycznych”, WNT, 2009.
LITERATURA ZALECANA
- Z. Witkiewicz Z. „Podstawy chromatografii”, WNT, 2005.
- A. Cygański „Metody spektroskopowe w chemii analitycznej”, WNT, 2009.
- Z. Galus „Ćwiczenia rachunkowe z chemii analitycznej”, Wydawnictwo Naukowe
PWN, 2002.
11
CHEMIA FIZYCZNA
Katedra Farmacji Fizycznej i Bioanalizy
Zakład Chemii Fizycznej
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel. (22) 57 20 950
Kierownik Zakładu: dr hab. n. farm. Dariusz Maciej Pisklak
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: podane są na tablicy ogłoszeń w Zakładzie.
Osoby odpowiedzialne za dydaktykę:
Kierownik Ćwiczeń laboratoryjnych: dr hab. n. farm. Katarzyna Paradowska
Kierownik Ćwiczeń rachunkowych: dr n. chem. Tomasz Gubica
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: wykłady 30 godz., seminaria 15 godz., ćwiczenia 60
godz.
Miejsce wykładów i ćwiczeń: sale wykładowe Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem
Medycyny Laboratoryjnej WUM oraz Zakład Chemii Fizycznej
Punkty ECTS: 7
Cel nauczania i zakres przedmiotu
Chemia fizyczna to dział nauki obejmujący termodynamikę, kinetykę, statystykę,
elektrochemię, spektroskopię i modelowanie molekularne. Znajomość tej tematyki jest
niezbędna do zrozumienia mechanizmów chemicznych, biochemicznych i technologicznych,
z którymi studenci spotykają się w dalszym toku studiów. Chemia fizyczna daje także
podstawy dla farmakokinetyki, farmakologii, technologii postaci leków oraz farmacji
przemysłowej, zatem jest konieczna do rozwiązywania problemów, z którymi farmaceuta
będzie miał do czynienia w przyszłej pracy zawodowej.
Zakres przedmiotu obejmuje wysłuchanie wykładów z tematów objętych programem
nauczania, udział w obowiązkowych seminariach (ćwiczenia rachunkowe) oraz wykonanie
10 ćwiczeń na pracowni. Ich celem jest zapoznanie z aparaturą i metodą pomiaru, np. ciepła
rozpuszczania, temperatury wrzenia mieszanin, skręcalności właściwej, przewodnictwa,
widm UV-vis i NMR.
Program nauczania
Wykłady:
1. Układ, równanie stanu, I zasada termodynamiki, definicja energii wewnętrznej i entalpii.
Termochemia: ciepło molowe, ciepło reakcji, prawa Kirchoffa i Hessa.
12
2. II zasada termodynamiki, definicja entropii. Zmiana entropii i entalpii w procesie
odwracalnym i nieodwracalnym. Energia swobodna i entalpia swobodna, związki
między funkcjami U, H, G, F i S, kryteria samorzutności procesów.
3. Termodynamika procesów nieodwracalnych (termodynamika równowagowa, nierówno-
wagowa: liniowa i nieliniowa; struktury dyssypatywne, kryteria samoorganizacji
a powstanie życia).
4. Powinowactwo chemiczne, równanie Gibbsa-Helmholtza. Potencjał chemiczny, reguła
faz, równanie Clausiusa-Clapeyrona, ciepła przemiany fazowej, diagramy fazowe.
5. Statyka. Stałe równowagi, prawo działania mas, metody wyznaczania stałej równowagi.
Reguła przekory. Izobara oraz izochora van't Hoffa. Równowagi Donnana.
6. Chwilowa i średnia szybkość reakcji chemicznej. Równania reakcji I, II, III oraz
ułamkowego i zerowego rzędu. Stale szybkości. Czasy połówkowe. Metody
wyznaczania rzędu reakcji i stałych szybkości. Reakcje równolegle i następcze. Reakcje
odwracalne.
7. Wpływ temperatury na szybkość reakcji. Równanie Arrheniusa. Teoria zderzeń
aktywnych i kompleksu aktywnego. Energia aktywacji i metody jej wyznaczania.
Reakcje z udziałem katalizatorów. Kataliza: dodatnia i ujemna, homogeniczna,
heterofazowa, autokataliza. Kinetyka reakcji enzymatycznych, równanie Michaelisa-
Menten.
8. Prawo Daltona, prawo Henry'ego. Roztwór cieczy w cieczy o nieograniczonej
rozpuszczalności. Prawa Raoulta, homozeotropia dodatnia i ujemna. Układy ciekłe
z ograniczoną mieszalnością. Wpływ temperatury na mieszalność. Heterozeotropia
dodatnia i ujemna. Ciecze niemieszające się.
9. Roztwory ciał stałych w cieczach. Obniżenie prężności pary nad roztworem.
Podwyższenie temperatury wrzenia, obniżenie temperatury krzepnięcia. Dwuskładni-
kowe układy z ograniczoną i całkowitą niemieszalnością. Układy trójskładnikowe
ciekłe, trójkąt Gibbsa. Prawo podziału Nernsta.
10. Elektrochemia. Oddziaływanie jon-rozpuszczalnik, jon-jon, ruchliwość jonów, przewo-
dnictwo w roztworach, podwójna warstwa elektryczna, rodzaje półogniw, ogniwa, siła
elektromotoryczna i jej pomiar, elektroliza, zjawiska elektrokinetyczne.
11. Zjawiska na granicy faz. Lepkość, napięcie powierzchniowe, adsorpcja fizyczna
i chemiczna. Rodzaje koloidów, własności optyczne, kinetyczne i elektryczne koloidów,
13
koagulacja, elektroforeza. Układy dyspersyjne: emulsje, żele, zawiesiny, mikrocząstki,
liposomy.
12. Spektroskopia molekularna. Polaryzowalność i momenty dipolowe molekuł, rotacje
i oscylacje. Widma absorpcyjne w podczerwieni i widma Ramana. Widma elektronowe,
absorpcyjne UV-vis. Luminescencja, fluorescencja, fosforescencja. Fotochemia: Prawo
Grotthusa-Drapera. Równoważnik fotochemiczny. Wydajność kwantowa reakcji
fotochemicznej. Przykłady reakcji fotochemicznych.
13. Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego. Przesunięcie chemiczne i stała
sprzężenia spinowo-spinowego. Widma 1H, 13C, 15N, 31P NMR, identyfikacja związków
biologicznie czynnych i leków. NMR in vivo, tomografia magnetyczno-rezonansowa.
14. Spektroskopia elektronowego rezonansu paramagnetycznego (EPR). Współczynnik
rozszczepienia spektroskopowego i stała sprzężenia spinowo-spinowego. Widma EPR
prostych rodników organicznych, rodniki tlenowe i ich rola. Wolne rodniki
w organizmach, atmosferze oraz w materiałach medycznych i żywności sterylizowanej
radiacyjnie. Znaczniki spinowe, pułapki spinowe.
15. Modelowanie molekularne. Budowa przestrzenna molekuł: długości wiązań, kąty
walencyjne, kąty torsyjne. Oddziaływania wewnątrz- i międzycząsteczkowe.
Konfiguracja, konformacja. Kryteria optymalizacji geometrii. Podstawy mechaniki
molekularnej. Zastosowanie metod komputerowych w projektowaniu leków.
Ćwiczenia laboratoryjne:
W ramach ćwiczeń laboratoryjnych student wykonuje 10 z poniższych ćwiczeń:
1. Badanie równowagi reakcji metodą spektrofotometryczną
2. Wyznaczanie współczynnika podziału kwasu organicznego
3. Badanie równowagi ciecz-para w układzie dwuskładnikowym
4. Wyznaczenie krzywej binoidalnej w układzie trójskładnikowym
5. Wyznaczenie wartości funkcji termodynamicznych reakcji elektrodowej. Wyznaczanie
wartości stopnia dysocjacji kwasu metodą potencjometryczną
6. Wyznaczanie stałej dysocjacji słabego kwasu metodą konduktometryczną
7. Wyznaczanie molowego ciepła rozpuszczania kwasu w wodzie
8. Kinetyka reakcji pierwszego rzędu: badanie kinetyki reakcji rozkładu nadtlenku wodoru
w roztworach wodnych katalizowanych jonami Fe3+
9. Kinetyka reakcji odwracalnych. Pomiar polarymetryczny kinetyki mutarotacji glukozy
14
10. Wyznaczanie izotermy adsorpcji w układzie węgiel medyczny - wodny roztwór kwasu
11. Wyznaczanie izotermy adsorpcji Gibbsa metodą pomiaru napięcia powierzchniowego
12. Wyznaczanie punktu izoelektrycznego wodnego roztworu koloidu metodą pomiaru
lepkości
13. Interpretacja widm 1D i 2D 1H i 13C NMR wysokiej rozdzielczości
14. Teoretyczny opis cząsteczek, obliczenia wybranych właściwości fizykochemicznych,
w tym parametrów geometrycznych i energetycznych
Seminaria (ćwiczenia rachunkowe):
Student rozwiązuje zadania rachunkowe z następujących działów chemii fizycznej:
1. I zasada termodynamiki
2. Termochemia
3. Adiabatyczne przemiany gazu doskonałego
4. II zasada termodynamiki
5. Inne funkcje termodynamiczne
6. Roztwory i równowagi fazowe
7. Równowagi chemiczne
8. Kinetyka chemiczna
9. Elektrochemia
Metody organizacji pracy
Wykłady i seminaria odbywają się w salach wykładowych i seminaryjnych. Ćwiczenia
laboratoryjne wykonywane są w grupach dwuosobowych. Przed rozpoczęciem zajęć
studenci zdają kolokwium wejściowe, które dopuszcza do wykonania ćwiczenia.
Formy kontroli i ocena wyników nauczania
Kontrola i ocena wyników nauczania prowadzona jest w formie 2 kolokwiów pisemnych
z ćwiczeń rachunkowych oraz w formie 10 kolokwiów wejściowych (ustnych bądź
pisemnych) odbywających się przed każdym zajęciami z ćwiczeń laboratoryjnych. Oceniane
są również sprawozdania z ćwiczeń laboratoryjnych. Ponadto na seminariach (ćwiczenia
rachunkowe) oceniane są odpowiedzi ustne i aktywność na zajęciach. Na koniec semestru
przeprowadzany jest egzamin w formie pisemnej obejmujący tematykę wykładów,
15
seminariów (ćwiczeń rachunkowych) i ćwiczeń laboratoryjnych. Warunkiem dopuszczenia
do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń rachunkowych i laboratoryjnych.
Piśmiennictwo obowiązkowe:
1. T.W. Hermann (red.), Chemia fizyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
2007.
2. T. Gubica (red.), Ćwiczenia laboratoryjne z chemii fizycznej, skrypt dla studentów
farmacji i analityki medycznej, Oficyna Wydawnicza WUM, Warszawa 2015.
3. S. Warycha, K. Zawada, Ćwiczenia rachunkowe z chemii fizycznej, skrypt dla studentów
farmacji, Oficyna Wydawnicza WUM, Warszawa 2013.
Piśmiennictwo zalecane:
1. P.W. Atkins, Chemia fizyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
2. P.W. Atkins, Podstawy chemii fizycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2009.
3. K. Pigoń, Z. Ruziewicz, Chemia fizyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2009.
4. L. Komorowski, A. Olszowski (red.), Chemia fizyczna. Laboratorium fizykochemiczne,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
5. R.M. Silverstein, F.X. Webster, D.J. Kiemle, Spektroskopowe metody identyfikacji
związków organicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
6. Z. Kęcki, Podstawy spektroskopii molekularnej, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1992.
16
CHEMIA ORGANICZNA
ZAKŁAD CHEMII ORGANICZNEJ ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, parter
- Kierownik: prof. dr hab. Dorota Maciejewska
- Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałki 1100-1200
- Kierownik ćwiczeń: dr Kinga Ostrowska
- Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń:
60 godzin wykładów, 15 godzin seminariów, 135 godzin laboratorium
- Miejsce wykładów: sala wykładowa na Wydziale Farmaceutycznym,
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa
miejsce ćwiczeń i seminariów: Zakład Chemii Organicznej, parter,
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa
- Liczba punktów ECTS: 16
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem nauczania chemii organicznej jest uzyskanie podstaw do zrozumienia chemii
substancji leczniczych, biochemii, molekularnych podstaw farmakognozji,
toksykologii i bromatologii. Natomiast umiejętności praktyczne nabyte w czasie
realizacji programu mogą być wykorzystane w pracy zawodowej w przemyśle
farmaceutycznym oraz w laboratoriach analitycznych i badawczych.
W czasie zajęć student powinien opanować wiedzę dotyczącą reakcji chemicznych,
ich mechanizmów w powiązaniu ze strukturą związków organicznych. Powinien
poznać różne typy izomerii i ich związek z właściwościami biologicznymi
i fizykochemicznymi molekuł. Powinien umieć zaproponować teoretycznie możliwą
syntezę prostego związku na podstawie znajomości reaktywności poszczególnych
grup funkcyjnych, jak również zastosować w praktyce podstawowe zasady
nomenklatury związków organicznych. W trakcie zajęć praktycznych powinien
opanować umiejętność samodzielnej i bezpiecznej pracy w laboratorium chemicznym
(wraz z poznaniem aparatury chemicznej) oraz nabyć umiejętność przeprowadzenia
syntezy i oczyszczenia otrzymanego związku. Następnie powinien umieć potwierdzić
strukturę znanego związku oraz zidentyfikować nieznany związek zarówno
metodami spektroskopowymi jak i chemicznymi.
PROGRAM NAUCZANIA
Wykłady (60 godzin) obejmują chemię następujących grup funkcyjnych:
węglowodorów nasyconych i nienasyconych, halogenowęglowodorów, arenów,
alkoholi, eterów oraz ich analogów siarkowych, amin, fenoli, związków
karbonylowych oraz kwasów karboksylowych i ich pochodnych. Następnie zwięźle
przedstawiają budowę i reakcje aminokwasów, cukrów, tłuszczów, terpenów
i związków heterocyklicznych. Bardzo szczegółowo omawiane są mechanizmy
reakcji oraz izomeria molekuł. Podstawowy materiał wykładów zawarty jest
w podręczniku do chemii organicznej wydanym przez Oficynę Wydawniczą WUM
(D. Maciejewska, M. Langwald, „Chemia organiczna” T. 1 i T. 2.). Podręcznik
dostępny jest w formie elektronicznej (skrypty on-line). Podczas seminariów
(15 godzin) analizowane są wybrane zagadnienia teoretyczne będące przedmiotem
repetytoriów. Zakres poszczególnych repetytoriów jest następujący:
repetytorium 1 – wiązania chemiczne, alkany, cykloalkany, alkeny, alkiny.
17
repetytorium 2 – stereochemia, izomeria optyczna-chiralność molekuł, halogenki
alkilowe, substytucje nukleofilowe i eliminacje, alkadieny, węglowodory
aromatyczne
repetytorium 3 – alkohole, etery i epoksydy, chemia supramolekularna, tiole i sulfidy,
związki karbonylowe; aldehydy i ketony, addycja nukleofilowa do α, β- ienasyconych
związków karbonylowych.
repetytorium 4 – wybrane reakcje z udziałem karboanionów i enoli, kwasy
karboksylowe, pochodne kwasów karboksylowych, bezwodniki, halogenki kwasowe,
estry, amidy, nitryle, fenole.
repetytorium 5 – aminy alifatyczne i aromatyczne, związki heterocykliczne, związki
karbopolicykliczne, węglowodany, aminokwasy i peptydy, terpeny, steroidy, lipidy.
Natomiast w trakcie ćwiczeń laboratoryjnych (135 godzin) studenci zapoznają się
z zasadami bezpiecznej pracy w laboratorium chemicznym, ze szkłem
laboratoryjnym używanym w realizacji konkretnych procesów chemicznych,
metodami oczyszczania związków, wykonują 6 preparatów i potwierdzają strukturę
otrzymanych substancji metodami spektralnymi. Zapoznają się również z metodami
klasycznej analizy jakościowej wykonując 2 analizy. Ponadto uczą się
wykorzystywania baz literaturowych do poszukiwania metod syntezy wybranego
związku (7 preparat). Poniżej przedstawiono rodzaje preparatów wykonywanych
przez studentów z wyszczególnieniem treści dydaktycznych.
Rodzaje mechanizmów reakcji:
1) aromatyczna substytucja elektrofilowa: kwas sulfanilowy, p-nitroacetanilid,
p- romoacetanilid, bromobenzen, 1-nitronaftalen;
2) estryfikacja: chlorooctan etylu, p-nitrobenzoesan etylu, bezoesan metylu;
3) acylowanie: acetanilid, kwas acetylosalicylowy, acetofenon, p-metyloacetofenon,
octan fenylu, octan p-tolilu;
4) diazowanie: fenol, p-krezol, jodobenzen, 1-benzenoazo-2-
naftol,diazoaminobenzen, 2-benzenoazoimidazol;
5) kondensacje: dibenzylidenoaceton, benzylidenoanilina, acetylooctan etylu,
benzylidenoaceton (nowy), kwas trans-cynamonowy;
6) reakcja Dielsa - Aldera: bezwodnik 9,10-dihydroantraceno-(9,10-2,3)-
bursztynowy;
7) substytucja nukleofilowa: bromek n-propylu, kwas fenoksyoctowy, 2-metoksy-
naftalen, chlorek t-butylu;
8) redukcja: anilina, 1-fenyloetanol;
9) addycja elektrofilowa: trans-1,2-dibromocykloheksan, 1,1-dichloro-2-frnylo-2-
metylocyklopropan;
10) hydroliza: p-bromoanilina
11) utlenianie: dibenzoil, kwas p-nitrobenzoesowy.
Rodzaje technik laboratoryjnych:
1) destylacja prosta: octan fenylu, 2-metoksynaftalen, p-bromoanilina
2) destylacja frakcyjna: bromek n-propylu, chlorooctan etylu, acetanilid, anilina
3) destylacja próżniowa: acetofenon, p-metyloacetofenon, octan p-tolilu, fenol,
p- rezol, jodobenzen, acetylooctan etylu, benzylidenoaceton, trans-1,2-
dibromocykloheksan, benzylidenoaceton
4) destylacja z parą wodną: anilina, jodobenzen, kwas trans-cynamonowy,
2- etoksynaftalen
18
5) destylacja azeotropowa: chlorooctan etylu
6) mieszanie z użyciem mieszadła mechanicznego: acetofenon, p-metyloacetofenon,
trans-1,2-dibromocykloheksan, bromek n-propylu, fenol, p-krezol, jodobenzen,
benzylidenoaceton, dibenzylidenoaceton (w niektórych przypadkach można zastąpić
mieszadło mechaniczne mieszadłem magnetycznym)
7) krystalizacja: wszystkie ciała stałe (w tym krystalizacja z węglem aktywnym:
kwas sulfanilowy, acetanilid, p-nitrobenzoessan etylu, benzylidenoanilina,
bezwodnik 9,10-dihydroantraceno-9,10-2,3-bursztynowy, kwas fenoksyoctowy,
kwas trans-cynamonowy).
METODY ORGANIZACJI PRACY
Wykłady trwają cały roki są prowadzone równolegle z seminariami i ćwiczeniami
laboratoryjnymi. W czasie rocznej pracy w laboratorium student wykonuje 6 (7) preparatów
i 2 analizy jakościowe. Dopuszczenie studenta do kolejnych etapów pracy następuje po
pisemnych sprawdzianach z techniki laboratoryjnej i analizy jakościowej. Wykonywanie
każdego preparatu poprzedza ustny i/lub pisemny sprawdzian u bezpośredniego opiekuna
dydaktycznego. Podczas pracy laboratoryjnej student prowadzi dokumentację swoich
czynności i zapisuje wyniki analiz otrzymanego związku. Ostatni etap pracy laboratoryjnej
stanowi preparat zaliczający.
FORMY KONTROLI
Zdawane podczas laboratorium sprawdziany oraz wykonane preparaty są oceniane punktowo
(można uzyskać maksymalnie 95 punktów). Wiadomości zdobyte podczas wykładów są
sprawdzane na 5 repetytoriach (po 20 punktów każde) przeprowadzanych w ciągu całego
roku trwania zajęć. W czasie wykładów przewidziane są kartkówki, które umożliwiają
zdobycie dodatkowych punktów, doliczanych do repetytoriów. Po uzyskaniu wymaganej
ilości punktów z części praktycznej student przystępuje do końcowego zaliczenia pracowni
(preparat zaliczeniowy). Po uzyskaniu wymaganej ilości punktów student dopuszczany jest
do sesji egzaminacyjnej w semestrze letnim. Egzamin końcowy jest pisemny i zawiera
7 tematów po 10 punktów każdy. Studenci, którzy uzyskali wysoką ilość punktów
z repetytoriów (podawaną przed rozpoczęciem zajęć) i końcowego preparatu zaliczającego
są zwalniani z egzaminu pisemnego i uzyskują ocenę bardzo dobrą. Dokładny regulamin
przedmiotu jest wywieszony w gablocie w Zakładzie Chemii Organicznej. Wszystkie
informacje dotyczące przedmiotu znajdują się na stronie internetowej Zakładu:
http://chemiaorganiczna.wum.edu.pl/ w zakładce: Informacje dla studentów kierunku
farmacja.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. D. Maciejewska, M. Langwald, „Chemia organiczna, T.1 i T.2”, Oficyna
Wydawnicza WUM Warszawa 2009
2. M. Langwald, D. Maciejewska, Przewodnik po laboratorium chemii organicznej,
Wydawnictwo WUM, Warszawa 2008
3. J. McMurry, Chemia organiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000
LITERATURA ZALECANA
19
1. H. Hart, L.E. Craine, D.I. Hart, Chemia organiczna, krótki kurs. Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, Warszawa 1999
2. R.T. Morrison, R. N. Boyd, Chemia organiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1994
3. P. Mastalerz, Chemia organiczna, Wydawnictwo Chemiczne, Wrocław 2000
4. M. Mąkosza, Synteza organiczna, PWN 1972
20
EKONOMIKA I ZARZĄDZANIE W FARMACJI
ZAKŁAD FARMAKOEKONOMIKI 02-091
Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 81, tel. (22) 5720855
Kierownik zakładu: Prof. dr hab. n.farm Zbigniew Fijałek
Odpowiedzialny za dydaktykę: prof. dr hab. Tomasz Hermanowski
Roczny wymiar zajęć: 30 godz. – wykłady w semestrze wiosennym Miejsce wykładów: aula wykładowa Wydziału Farmaceutycznego, ul. Banacha 1.
Liczba punktów ECTS – 2
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem nauczania jest zapoznanie studentów II roku z podstawowymi zagadnieniami za-
rządzania i ekonomiki farmacji. Nacisk położony jest na wyjaśnieniu zasad i metod
ekonomicznej oceny programów ochrony zdrowia, roli ubezpieczeń zdrowotnych,
mechanizmu podejmowania decyzji przez płatników oraz funkcjonowania rynku świadczeń
zdrowotnych, ze szczególnym uwzględnieniem wytwarzania, ustalania cen i refundacji,
dystrybucji oraz promocji leków. Pozwoli to na wykorzystanie w przyszłości nabytej wiedzy
w pracy zawodowej.
PROGRAM NAUCZANIA:
1. Ekonomiczna ocena usług zdrowotnych
1.1. Medycyna Oparta na Dowodach Naukowych – EBM
1.2. Ubezpieczenia zdrowotne
1.3. Szacowanie wartości życia i zdrowia, koncepcja kapitału zdrowia
1.4. Pojęcie hazardu moralnego i metody jego ograniczania
2. Przemysł farmaceutyczny
2.1. Ochrona własności intelektualnej w sektorze farmaceutycznym
2.2. Leki innowacyjne i generyczne
2.3. Koncentracja produkcji i obrotu lekami, fuzje i przejęcia
3. Marketing leków
3.1. Zarządzanie cyklem życia produktów leczniczych
3.2. Zasady ustalania cen, systemy finansowania i refundacji leków
3.3. Formy promocji leków
3.4. Ewolucja kanałów dystrybucji leków, import równoległy, dostawy bezpośrednie,
Internet i sprzedaż wysyłkowa leków
4. Medycyna Oparta na Marketingu - MBM
5. Zintegrowane systemy informatyczne w opiece zdrowotnej i farmaceutycznej -
Otwarty System Opieki Zdrowotnej
6. Skoordynowana opieka farmaceutyczna w Ameryce Północnej i krajach
skandynawskich
7. Typy analiz farmakoekonomicznych
7.1. Rodzaje kosztów w ochronie zdrowia,
7.2. Analiza kosztów choroby, metody szacowania kosztów pośrednich
7.3. Analiza efektywności kosztów, użyteczności kosztów, wydajności kosztów
21
7.4. Koncepcja gotowości do płacenia
7.5. Ocena jakości życia
8. Narzędzia statystyczne w analizach farmakoekonomicznych
8.1. konieczność stosowania formalnych metod ilościowych
8.2. metody ilościowe w kolejnych etapach oceny technologii medycznych, istotność statystyczna a istotność kliniczna
9. Wytyczne oceny technologii medycznych
9.1. Koncepcja oceny ekonomicznej procedur leczniczych.
9.2. Podstawy metodyki oceny technologii medycznych.
9.3. Rola i zadania Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
.
METODY ORGANIZACJI PRACY
Przewidzianą formą prowadzenia zajęć są wykłady. Obecność na wykładach nie jest
obowiązkowa. Studenci podczas pierwszego wykładu zapoznawani są z wykazem
piśmiennictwa, stanowiącego pomoc w nabyciu wiedzy, o której mowa w programie nauczania.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Zaliczenie na ocenę na podstawie pisemnego testu zaliczeniowego lub krótkiej pracy (mini-
eseju) na wybrany temat. Szczegółowe warunki oraz terminy zaliczenia przedmiotu
podawane są podczas pierwszych zajęć, dodatkowo zamieszczana jest stosowna informacja
na tablicy ogłoszeń Zakładu.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. Getzen T.E. Ekonomika zdrowia – teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa, 2000.
2. Koszty, Jakość i Wyniki w Ochronie Zdrowia, leksykon podstawowych pojęć ISPOR,
(redaktorzy polskiego wydania: J. Lis, K. Jahnz-Różyk, T. Hermanowski, M. Czech), Polskie
Towarzystwo Farmakoekonomiczne, Warszawa, 2009.
3. Drummond M.F., Torrence G.W. O’Brien B.J., Stoddart G.L., Metody badań
ekonomicznych programów ochrony zdrowia, Via Medica, Gdańsk, 2003.
4. Czech M. Farmakoekonomika jako narzędzie zarządzania w gospodarowaniu lekami w
Polsce, Instytut Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2006.
5. Orlewska E., Nowakowska E. Farmakoekonomika dla studentów i absolwentów
Akademii Medycznych, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,
Poznań, 2004.
6. Gajewski P., Jaeschke R., Brożek J., Podstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych
naukowych dla lekarzy i studentów medycyny. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2008.
7. Wytyczne przeprowadzania Oceny Technologii Medycznych (HTA), Agencja Oceny
Technologii Medycznych i Taryfikacji, Warszawa, (dostępne na stronach
www.aotm.gov.pl).
8. Michalik M., Pilarczyk B., Mruk H. Marketing strategiczny na rynku farmaceutycznym,
Oficyna Ekonomiczna, Kraków, 2008.
22
PIŚMIENNICTWO ZALECANE
1. Bruce N., Pope D., Stanistreet D., “Quantitative methods for Health Research – a
practical interactive guide to epidemiology and statistics”, Wiley, 2008
2. C. Begg, J. Berlin (1988): “Publication bias: a problem in interpreting medical data”,
Journal of the Royal Statistical Society. Series A, 151(3), ss . 419-463
3. C. Abernethy (1997): “Grapefruits and drugs: when is statistically significant
clinically significant?”, J. Clin. Invest. 99, ss. 2297-2298
4. Spielmans G.I, Parry P.I., From Evidence-based Medicine to Marketing-based
Medicine: Evidence from Internal Industry Documents, Bioethical Inquiry, DOI
10.1007/s11673-010-9208-Springer Science+Business Media , Published online: 21 January
2010
23
HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA
ZAKŁAD BADANIA ŚRODOWISKA
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel./fax: (22) 5720 795
Kierownik: prof. dr hab. n. farm. Grzegorz Nałęcz-Jawecki
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: codziennie 10–12.
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: prof. dr hab. Grzegorz Nałęcz-Jawecki
Roczny wymiar zajęć: 30 godzin.
Wykłady odbywają się w sali wykładowej Wydziału Farmaceutycznego WUM, ćwiczenia
w salach ćwiczeniowych Zakładu Badania Środowiska, ul. Banacha 1, gmach II, piętro 2.
Liczba punktów ECTS – 2
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z oddziaływaniem zdrowotnym
czynników środowiska naturalnego i zmienionego działalnością człowieka na organizm
i populacje oraz oceną jakości zdrowotnej stanu środowiska i możliwościami działań
profilaktycznych.
Ma to na celu stworzenie podstaw do kompleksowego ujmowania zagadnień ochrony
zdrowia niezbędnych absolwentom kierunku farmacja.
TEMATYKA WYKŁADÓW (10 godz.)
1. Zadania i cele higieny i ekologii. Czynniki i elementy środowiska;
2. Zanieczyszczenia środowiska związane z działalnością człowieka;
3. Higiena elementów środowiska (powietrza, wody i gleby) i środowiska zamieszkania;
4. Higiena środowiska pracy – choroby zawodowe;
5. Podstawy epidemiologii – planowanie i strategia badań epidemiologicznych;
6. Środowiskowe czynniki ryzyka chorób nowotworowych.
TEMATYKA SEMINARIÓW (5 godz.)
1. Zaprojektowanie i prezentacja badania epidemiologicznego oceniającego wpływ
czynników środowiskowych i swoistych czynników etiologicznych na konkretne
jednostki chorobowe. Zastosowanie podstawowych technik epidemiologicznych w celu
wykrycia i oceny czynników ryzyka powodujących wystąpienie danej jednostki
chorobowej; sposoby obliczania ryzyka względnego i przypisanego.
TEMATYKA ĆWICZEŃ (15 godz.)
1. Badanie właściwości genotoksycznych i mutagennych substancji chemicznych;
2. Badanie wybranych czynników środowiska pracy;
24
3. Badanie wybranych czynników fizykochemicznych i biologicznych środowiska
zamieszkania.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Efekty nauczania oceniane są na podstawie bieżącej realizacji ćwiczeń praktycznych,
indywidualnych prezentacji na seminariach oraz wyniku pisemnego zaliczenia końcowego
obejmującego materiał ćwiczeniowy i wykładowy.
PIŚMIENNICTWO OBOWIĄZUJĄCE:
1. Nałęcz-Jawecki G. [red.]. A. Bonisławska, B. Świętochowska, K.
DemkowiczDobrzański. Higiena i Epidemiologia. Zakład Badania Środowiska,
Akademia Medyczna w Warszawie, 2007.
2. Jędrychowski W. Epidemiologia – wprowadzenie i metody badań. PZWL, Warszawa,
1999.
3. Bzdęga J., Gębska-Kuczerowska A. Epidemiologia w zdrowiu publicznym. PZWL.
2010.
4. Jędrychowski W. Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym. Wyd.
Uniwersytetu Jagiellońskiego. 2010.
PIŚMIENNICTWO ZALECANE:
1. Jethon Z., Grzybowski A. [red.]. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. PZWL,
Warszawa, 2000. 2. Brzeziński Z.J., Szamotulska K. Epidemiologia kliniczna. PZWL,
Warszawa, 1997.
3. Hermanowicz W., Dojlido J., Dożańska W., Koziorowski B., Zerbe J.
Fizycznochemiczne badanie wody i ścieków. Arkady, Warszawa, 1999.
4. Van Loon G.W., Duffy S.J. Chemia środowiska. PWN, Warszawa, 2007.
5. Walker C.H., Hopkin S.P., Sibly R.M., Peakall D.B. Podstawy ekotoksykologii. PWN,
Warszawa, 2002. 6. Nałęcz-Jawecki G. [red.]. Bonisławska A., Skrzypczak A.,
Demkowicz-Dobrzański K. Ekotoksykologia. Testy oceny toksyczności i
genotoksyczności. Zakład Badania Środowiska, Warszawski Uniwersytet Medyczny.
2010.
25
FIZJOLOGIA
Zakład Fizjologii i Patofizjologii Człowieka, Laboratorium Fizjologii i Patofizjologii
Człowieka, Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego, ul. Banacha 1B
02-097 Warszawa; pokój FC01; tel.: (48) 22 116 61 61; http://zfc.wum.edu.pl
Kierownik Zakładu: ?
Godziny przyjęć w sprawach studenckich:
- dr Ewa Nurowska: poniedziałki 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 63
- dr Maciej Gawlak: środy 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 64
- dr Przemysław Kurowski: wtorki 13.00-14.00, tel.: 22 116 61 69; -64
- dr Bartłomiej Szulczyk: czwartek 13.00-14.00, tel. 22 116 61 63
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Ewa Nurowska, email:
[email protected], tel. 22 116 61 63;
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: wykłady 30 godzin, ćwiczenia/seminaria 45 godzin.
Liczba punktów ECTS – 5
Zajęcia dydaktyczne: miejsce odbywania zajęć dydaktycznych zostanie podane na stronie
internetowej Zakładu Fizjologii i Patofizjologii Człowieka –
www.zfc.wum.edu.pl>Dydaktyka>Fizjologia Człowieka
Cel nauczania i zakres przedmiotu
Celem nauczania fizjologii jest zapoznanie studentów z mechanizmami funkcjonowania
organizmu człowieka na poziomie molekularnym, komórkowym i systemowym. Zakres
nauczania obejmuje m.in.: układ nerwowy, krążenia, oddechowy, pokarmowy, moczowy,
płciowy i hormonalny człowieka.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów:
1. Fizjologia błon komórkowych.
2. Mechanizm przekazywania sygnału w obszarze pojedynczej komórki nerwowej.
3. Fizjologia synaps nerwowych.
26
4. Mechanizmy przekazywania informacji między komórkami.
5. Fizjologia układu autonomicznego.
6. Fizjologia układu czuciowego.
7. Fizjologia układu ruchowego.
8. Fizjologia układu hormonalnego.
9. Fizjologia serca.
10. Kontrola funkcji serca przez układ autonomiczny oraz przez odruchy neuronalne.
11. Fizjologia układu naczyniowego.
12. Fizjologia układu pokarmowego.
13. Fizjologia układu oddechowego.
14. Fizjologia nerek.
15. Fizjologia równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej.
Tematy ćwiczeń/seminariów:
1. Fizjologia komórki. Fizjologia krwi. Fizjologia i regulacja procesu krwiotworzenia.
Fizjologia i regulacja procesu krzepnięcia krwi. Transport substancji odżywczych
i metabolitów przez krew. Demonstracja komputerowa transportu substancji
odżywczych i metabolitów przez krew.
2. Fizjologia komórek pobudliwych. Funkcja i klasyfikacja kanałów jonowych.
Mechanizm powstawania potencjału spoczynkowego i czynnościowego. Fizjologia
propagacji potencjału czynnościowego wzdłuż aksonu. Demonstracja komputerowa
mechanizmów działania kanałów jonowych i potencjałów czynnościowych.
3. Mechanizmy przekazywania informacji między komórkami. Mechanizm skurczu
mięśni. Przekazywanie informacji na drodze chemicznej: synaptycznej,
parakrynowej, endokrynowej, za pośrednictwem feromonów. Klasyfikacja synaps
nerwowych. Budowa i mechanizm działania synapsy nerwowo-mięśniowej. Blokery
i aktywatory synapsy nerwowo-mięśniowej. Sprzężenie elektrochemiczne.
Potencjały czynnościowe mięśni poprzecznie prążkowanych. Sprzężenie
elektromechaniczne. Mechanizm skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych.
Elektromiogram. Regulacja siły skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych.
Demonstracja oceny siły mięśniowej w skali Lovett'a. Komputerowa demonstracja
mechanizmu działania złącza nerwowo-mięśniowego i modelu ślizgowego skurczu
mięśnia poprzecznie prążkowanego.
27
4. Fizjologia układu czuciowego. Klasyfikacje receptorów czuciowych. Klasyfikacje
dróg czuciowych ośrodkowych. Budowa kory czuciowej. Badanie czucia
dyskryminacji przestrzennej bodźca, badanie czucia powierzchniowego i głębokiego.
Badanie rozmieszenia receptorów czuciowych na powierzchni skóry przy pomocy
włosów von Frey’a. Struktura i funkcja narządów zmysłów: smaku i węchu.
5. Fizjologia układu czuciowego narządy zmysłów. Struktura i funkcja narządów
zmysłów: wzrok, słuch, narząd równowagi. Demonstracja przewodzenia kostnego
i powietrznego. Odruch źrenic na światło i nastawność – anatomia, fizjologia,
znaczenie diagnostyczne odruchu. Oglądanie dna oka przy pomocy oftalmoskopu.
Demonstracja złudzeń wzrokowych, kolorów dopełniających, istnienia plamki ślepej.
Badanie dominacji oka. Demonstracja komputerowa anatomii i fizjologii narządu
słuchu.
6. Układ ruchowy. Funkcja i klasyfikacja odruchów neuronalnych. Odruch na
rozciąganie. Odruch z ciałek ścięgnistych Golgiego. Funkcja alfa i gamma
motoneuronów. Klasyfikacja i funkcja dróg ruchowych rdzeniowych. Struktura
i funkcja jąder podkorowych. Struktura i funkcja móżdżku. Objawy uszkodzenia
móżdżku. Fizjologia kory ruchowej. Demonstracja i badanie odruchów rdzeniowych.
Demonstracja prób móżdżkowych.
7. Seminarium sprawdzające; powtórzenie omówionego materiału.
8. Układ hormonalny. Podwzgórze, przysadka mózgowa, szyszynka, tarczyca,
przytarczyce, grasica, trzustka, nadnercza, jądra, jajniki.
9. Fizjologia układu oddechowego. Objętości i pojemności oddechowe. Opór
i podatność w układzie oddechowym. Dyfuzja gazów w pęcherzykach płucnych.
Nerwowa kontrola układu oddechowego: regulacja funkcji mięśnia przeponowego
i mięśni międzyżebrowych przez nerwy somatyczne, regulacja funkcji mięśniówki
gładkiej i gruczołów dróg oddechowych przez nerwy układu autonomicznego.
Odruchowa kontrola mięśni oddechowych poprzecznie prążkowanych, mięśniówki
gładkiej i gruczołów dróg oddechowych. Pojęcie centralnego generatora
oddechowego. Komputerowa prezentacja cyklu oddechowego, demonstracja zmian
ciśnienia zewnątrzopłucnowego i wewnątrzopłucnowego w czasie cyklu
oddechowego. Spirometria.
10. Fizjologia serca. Struktura i funkcja układu bodźcoprzewodzącego serca.
Elektrofizjologia komórek układu bodźcoprzewodzącego serca. Potencjały
28
czynnościowe komórek mięśnia sercowego. EKG. Sprzężenie elektromechaniczne
w komórkach mięśnia serca. Unerwienie układu bodźcoprzewodzącego i mięśnia
sercowego przez układ autonomiczny współczulny i przywspółczulny. Regulacja
funkcji mięśnia sercowego przez odruch z baroreceptorów tętniczych,
chemoreceptorów tętniczych i receptorów czuciowych mięśnia sercowego. Praca
mechaniczna mięśnia sercowego. Autoregulacyjna odpowiedź mięśnia sercowego na
obciążenie. Rejestracja EKG. Demonstracja niemiarowości oddechowej.
Komputerowa demonstracja mechanizmu powstawania potencjału czynnościowego
w komórkach mięśnia sercowego i szerzenia się pobudzenia w mięśniu sercowym.
11. Fizjologia układu krążenia. Biofizyka przepływu krwi. Struktura i organizacja
naczyń krwionośnych. Regulacja nerwowa, regulacja miejscowa i autoregulacja
mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych. Mikrokrążenie. Regulacja układu
krążenia przez odruch z baroreceptorów tętniczych i odruch z chemoreceptorów
tętniczych. Odrębność regulacji mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych
wieńcowych, nerkowych, mięśniowych, płucnych i układu pokarmowego. Pomiar
ciśnienia tętniczego krwi. Osłuchiwanie serca.
12. Fizjologia układu pokarmowego. Ogólna struktura układu pokarmowego
człowieka. Mechanizm rozdrabniania i absorbcji substancji pokarmowych. Struktura,
funkcja i mechanizmy kontroli działania żołądka. Regulacja i rola wydzielania
trzustkowego. Regulacja i rola wydzielania żółci. Struktura, funkcja, kontrola funkcji
jelita cienkiego i jelita grubego.
13. Fizjologia nerek. Anatomia czynnościowa nerek. Struktura i funkcja nefronu.
Mechanizmy tworzenia i zagęszczania moczu. Demonstracja komputerowa
mechanizmu filtracji kłębuszkowej i mechanizmu funkcjonowania nefronu.
14. Seminarium sprawdzające, powtórzenie omówionego materiału.
15. Gospodarka wodno-elektrolitowa. Równowaga kwasowo-zasadowa. Fizjologia
cyklu menstruacyjnego.
REGULAMIN ZAJĘĆ STUDENCKICH
1. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń i dopuszczenia do egzaminu z przedmiotu jest
zaliczenie wszystkich zajęć dydaktycznych. Maksymalna ilość usprawiedliwionych
nieobecności (zwolnienie lekarskie lub karta informacyjna ze szpitala) w ciągu
semestru: 2. Usprawiedliwione nieobecności na zajęciach należy zaliczyć u asystenta
29
prowadzącego zajęcia. Zaliczanie przedmiotu i przystąpienie do egzaminu
w przypadku braku usprawiedliwienia nieobecności lub przy większej liczbie
nieobecności usprawiedliwionych jest uzależnione od decyzji Dziekanatu.
2. Studenci zobowiązani są do odbywania zajęć we własnych grupach dziekańskich.
Odrabianie zajęć z inną grupą jest ograniczone do sytuacji wyjątkowych i możliwe
w uzasadnionych przypadkach po uprzednim uzyskaniu pisemnej zgody kierownika
Zakładu.
3. Adiunkci Zakładu prowadzą dyżury dydaktyczne, w wyznaczonych godzinach,
w trakcie których studenci mogą uzyskać dodatkowe informacje oraz odbyć
konsultacje dotyczące zajęć z przedmiotu.
4. Studenci są zobowiązani do przygotowania się do aktualnych zajęć, aby w pełni
wykorzystać czas ćwiczeń i seminariów. Stopień przygotowania do ćwiczeń
i seminariów może być sprawdzany w formie pisemnej (test lub pytania otwarte).
5. Każdy student zobowiązany jest do przygotowania raz w semestrze 10 minutowego
wystąpienia (wraz z prezentacją w PowerPoint) poświęconego omówieniu zagadnień
ze wskazanego artykułu naukowego; wskazanie artykułu oraz daty wystąpienia
nastąpi na pierwszych zajęciach.
6. W semestrze zostaną przeprowadzone dwa seminaria sprawdzające w formie
pisemnej (test lub pytania otwarte).
7. Podstawą dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń i seminariów oraz
uzyskanie pozytywnej oceny z 2 seminariów sprawdzających.
8. Studenci, którzy nie uzyskali zaliczenia ćwiczeń i seminariów w celu dopuszczenia
do egzaminu muszą zaliczyć kolokwium wyjściowe.
9. Studenci, którzy zaliczyli zajęcia dydaktyczne i uzyskali średnią ocenę z seminariów
sprawdzających co najmniej 4.5 i mogą przystąpić do egzaminu w terminie zerowym
po uprzednim uzgodnieniem terminu egzaminu z sekretariatem Zakładu.
10. Egzamin z przedmiotu w pierwszym terminie odbywa się w sesji zimowej w formie
testowej lub zastosowania pytań otwartych.
11. W czasie testów obowiązuje zakaz używania telefonów komórkowych
i fotografowania książeczek testowych i kart odpowiedzi.
30
PATOFIZJOLOGIA
Zakład Fizjologii i Patofizjologii Człowieka, Laboratorium Fizjologii i Patofizjologii
Człowieka, Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego, ul. Banacha 1B
02-097 Warszawa; pokój FC01; tel.: (48) 22 116 61 61; http://zfc.wum.edu.pl
Kierownik Zakładu:
Godziny przyjęć w sprawach studenckich:
- dr Ewa Nurowska: poniedziałki 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 63
- dr Maciej Gawlak: środy 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 64
- dr Przemysław Kurowski: wtorki 13.00-14.00, tel.: 22 116 61 69; -64
- dr Bartłomiej Szulczyk, czwartki 13.00-14.00, tel.: 22 116 61 63
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Ewa Nurowska, email:
[email protected], tel. 22 116 61 63;
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: wykłady 30 godzin, ćwiczenia/seminaria 60 godzin.
Liczba punktów ECTS – 5
Zajęcia dydaktyczne: miejsce odbywania zajęć dydaktycznych zostanie podane na stronie
internetowej Zakładu Fizjologii i Patofizjologii Człowieka –
www.zfc.wum.edu.pl>Dydaktyka>Patofizjologia Człowieka
Cel nauczania i zakres przedmiotu
Celem nauczania patofizjologii jest poznanie mechanizmów zaburzeń czynnościowych
organizmu człowieka na poziomie molekularnym, komórkowym, tkankowym, narządowym
i systemowym. Zakres nauczania obejmuje układ nerwowy, krążenia, oddechowy,
pokarmowy, moczowy i hormonalny człowieka. W trakcie nauczania podkreślane będą
zagadnienia związane z zaburzonymi mechanizmami regulacyjnymi ustroju i zaburzonym
działaniem substancji biologicznie czynnych na komórki.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów:
16. Molekularne podłoże patofizjologii nerwów obwodowych, synapsy
nerwowomięśniowej i mięśni poprzecznie prążkowanych.
31
17. Patofizjologia małych neuroprzekaźników – dopaminy, serotoniny, noradrenaliny,
acetylocholiny (podłoże chorób psychiatrycznych).
18. Neurobiologia uzależnień.
19. Ból.
20. Patofizjologia chorób neurozwyrodnieniowych.
21. Bóle głowy. Fizjologia i patofizjologia snu.
22. Choroby naczyniowe mózgu.
23. Cukrzyca.
24. Zaburzenia hemodynamiki serca.
25. Podłoże molekularne nadciśnienia tętniczego.
26. Patofizjologia układu oddechowego.
27. Patofizjologia układu pokarmowego.
28. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej.
29. Patofizjologia funkcji nerek.
30. Biologia nowotworów.
Tematy ćwiczeń/seminariów:
16. Patofizjologia krwi. Klasyfikacja i mechanizm powstawania niedokrwistości
niedoborowych i niedokrwistości aplastycznych, zaburzeń różnicowania elementów
morfotycznych krwi (białaczki, chłoniaki). Zaburzenia układu krzepnięcia.
17. Patofizjologia stanu zapalnego. Komputerowa prezentacja procesu zapalnego.
18. Patofizjologia układu ruchowego (uszkodzenia górnego i dolnego motoneuronu,
choroby jednostki ruchowej). Mechanizmy molekularne odpowiedzialne za
powstawania zaburzeń pre- i postsynaptycznych płytki nerwowo-mięśniowej,
(Miasthenia gravis, zespół Lamberta-Eatona, zatrucia toksyną tężca i toksyną
botulinową). Patofizjologia mięśni poprzecznie prążkowanych (dystrofie mięśniowe,
miotonie). Degeneracja i regeneracja nerwów. Kanałopatie nerwów obwodowych
i mięśni poprzecznie prążkowanych. Demonstracje filmowe skutków uszkodzeń
górnego i dolnego motoneuronu.
19. Patofizjologia wybranych chorób układu pozapiramidowego. Demonstracje
filmowe specyficznych zaburzeń układu pozapiramidowego. Patomechanizmy
neurodegeneracyjnych chorób układu ruchowego: choroba Parkinsona, choroba
Huntingtona, drżenie samoistne, ataksje móżdżkowe, MSA. Patofizjologia układu
32
autonomicznego. Zatrucie muskaryną. Zatrucie związkami fosforoorganicznymi.
Zespół Hornera. Zespół nadmiernej potliwości.
20. Patofizjologia, objawy kliniczne chorób afektywnych, zespołu nadaktywności
psychoruchowej, stresu pourazowego. Demonstracje filmowe zaburzeń
osobowości na podstawie wybranych filmów fabularnych.
21. Inne zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego (padaczka, zespoły otępienne,
choroby demielinizacyjne). Demonstracje filmowe napadowych zaburzeń
neurologicznych.
22. Seminarium sprawdzające; podsumowanie omówionego materiału.
23. Patofizjologia układu hormonalnego. Zaburzenia czynności wydzielniczej
przysadki mózgowej (gigantyzm, akromegalia, hiperprolaktynemia, choroba
Cushinga). Nadczynność i niedoczynność tarczycy. Zaburzenia funkcji kory i rdzenia
nadnerczy. Demonstracje filmowe skutków zaburzeń układu hormonalnego.
24. Patofizjologia układu krążenia. Miażdżyca naczyń. Nadciśnienie tętnicze
pierwotne i wtórne. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Zatorowość płuc.
Demonstracje filmowe koronarografii, angioplastyki.
25. Patofizjologia układu pokarmowego Molekularne podłoże choroby wrzodowej
żołądka i dwunastnicy. Patofizjologia wątroby. Patofizjologia trzustki. Otyłość,
niedożywienie, awitaminozy. Mechanizmy odpowiedzialne za powstawanie chorób
przewodu pokarmowego (achalazja, refluks żołądkowo-przełykowy, choroba
Leśniowskiego - Crohna, colitis ulcerosa). Demonstracja filmowa gastroskopii,
kolonoskopii, zabiegów laparoskopowych.
26. Patofizjologia serca I. Niewydolność serca ostra i przewlekła; mechaniczne
wspomaganie pracy serca, opcje operacyjne leczenia niewydolności serca.
Demonstracje filmowe przykładów niewydolności serca i wad rozwojowych. Echo
serca, rezonans serca.
27. Patofizjologia serca II. Choroby mięśnia sercowego: kardiomiopatie, zapalenie
mięśnia sercowego. Zaburzenia rytmu serca i przewodzenia. Demonstracja filmowa
aparatów do krążenia pozaustrojowego. Demonstracja filmowa i wyjaśnienie zasady
działania defibrylatorów umieszczonych w miejscach publicznych.
28. Patofizjologia układu oddechowego. Astma. Przewlekła obturacyjna choroba płuc
(POCHP). Ostra i przewlekła niewydolność oddechowa. Zespół snu z bezdechem.
Wpływ palenia papierosów na układ oddechowy. Choroba wysokogórska.
33
Demonstracje filmowe i symulacje komputerowe patomechanizmów obturacyjnych
bezdechów podczas snu.
29. Seminarium sprawdzające; podsumowanie omówionego materiału.
30. Patofizjologia nerek. Ostra i przewlekła niewydolność nerek. Kłębuszkowe
zapalenia nerek: zespół nefrytyczny, zespół nerczycowy. Nadciśnienie
nerkopochodne.
REGULAMIN ZAJĘĆ STUDENCKICH
12. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń i dopuszczenia do egzaminu z przedmiotu jest
zaliczenie wszystkich zajęć dydaktycznych. Maksymalna ilość usprawiedliwionych
nieobecności (zwolnienie lekarskie lub karta informacyjna ze szpitala) w ciągu
semestru - 2. Usprawiedliwione nieobecności na zajęciach należy zaliczyć u asystenta
prowadzącego zajęcia. Zaliczanie przedmiotu i przystąpienie do egzaminu
w przypadku braku usprawiedliwienia nieobecności lub przy większej liczbie
nieobecności usprawiedliwionych jest uzależnione od decyzji Dziekanatu.
13. Studenci zobowiązani są do odbywania zajęć we własnych grupach dziekańskich.
Odrabianie zajęć z inną grupą jest ograniczone do sytuacji wyjątkowych i możliwe
w uzasadnionych przypadkach po uprzednim uzyskaniu pisemnej zgody kierownika
Zakładu.
14. Adiunkci Zakładu prowadzą dyżury dydaktyczne, w wyznaczonych godzinach,
w trakcie których studenci mogą uzyskać dodatkowe informacje oraz odbyć
konsultacje dotyczące zajęć z przedmiotu.
15. Studenci są zobowiązani do przygotowania się do aktualnych zajęć aby w pełni
wykorzystać czas ćwiczeń i seminariów. Stopień przygotowania do ćwiczeń
i seminariów może być sprawdzany w formie pisemnej (test lub pytania otwarte).
16. Każdy student zobowiązany jest do przygotowania raz w semestrze 10 minutowego
wystąpienia (wraz z prezentacją w PowerPoint) poświęconego omówieniu zagadnień
ze wskazanego artykułu naukowego; wskazanie artykułu oraz daty wystąpienia
nastąpi na pierwszych zajęciach.
17. W semestrze zostaną przeprowadzone dwa seminaria sprawdzające w formie
pisemnej (test lub pytania otwarte).
34
18. Podstawą dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń i seminariów oraz
uzyskanie pozytywnej oceny z 2 seminariów sprawdzających.
19. Studenci, którzy nie uzyskali zaliczenia ćwiczeń i seminariów w celu dopuszczenia
do egzaminu muszą zaliczyć kolokwium wyjściowe.
20. Studenci, którzy zaliczyli zajęcia dydaktyczne i uzyskali średnią ocenę z seminariów
sprawdzających co najmniej 4.5 i mogą przystąpić do egzaminu w terminie zerowym
po uprzednim uzgodnieniem terminu egzaminu z sekretariatem Zakładu.
21. Egzamin z przedmiotu w pierwszym terminie odbywa się w sesji zimowej w formie
testowej lub zastosowania pytań otwartych.
22. W czasie testów obowiązuje zakaz używania telefonów komórkowych
i fotografowania książeczek testowych i kart odpowiedzi.
LITERATURA
Literatura obowiązkowa:
1. Sławomir Maśliński, Jan Ryżewski: „Patofizjologia” tom 1-2, PZWL. 2012
Literatura uzupełniająca:
1. Jan W. Guzek: „Patofizjologia człowieka w zarysie”, PZWL. 2015
2. Stefan Silbernagl, Florian Lang, (red. pol.) Barbara Malinowska, Anna Hryniewicz,
Hanna Kozłowska: „Atlas Patofizjologii”. MedPharm. 2011
KOŁO NAUKOWE
Przy Zakładzie Fizjologii i Patofizjologii Człowieka działa Studenckie Koło Naukowe
CEREBRUM (https://cerebrum.wum.edu.pl/). Opiekunem naukowym koła jest
dr Przemysław Kurowski, email: [email protected], tel.: 22 116 61 69; -
64.
35
HISTORIA FILOZOFII
ZAKŁAD BIOETYKI I HUMANISTYCZNYCH PODSTAW MEDYCYNY
02-091 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 81, tel./fax 22-5720568
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Tomasz Pasierski
e-mail: [email protected]
Konsultacje: poniedziałki godz. 1100-1300.
Odpowiedzialny za dydaktykę: jak wyżej
Roczny wymiar godzin – 15 godzin wykładów.
Miejsce wykładów – sala wykładowa na terenie Wydziału Farmaceutycznego, ul. Banacha 1.
Liczba punktów ECTS – 1
CEL NAUCZANIA
Celem wykładu jest zapoznanie studentów z teoriami filozoficznymi naszej cywilizacji ze
szczególnym uwzględnieniem dziedzin antropologii, epistemologii i bioetyki.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów
Wprowadzenie (Filozofia jako typ poznania i jej działy. Filozofia a nauka, sztuka i religia.
Klasyfikacje nauk. Kryteria spełniane przez nauki przyrodnicze. Zasada weryfikacji
i falsyfikacji.). Formowanie się problematyki filozoficznej w Grecji (Ateny-Rzym-Jerozolima.
Tales i jońscy filozofowie przyrody. Spór o prazasadę: Heraklit, Parmenides, Demokryt.).
Sokratejska antropologia i etyka (Moralność cnót. Koncepcja psyche.). Idealizm Platona
(Idealistyczna koncepcja bytu. Natywistyczna koncepcja poznania.). Realizm Arystotelesa
(Kategorie. Logika i metodologia nauk przyrodniczych.). Początki Filozofii chrześcijańskiej.
Św. Augustyn. (Wpływ filozofii greckiej na myśl chrześcijańską. Platonizm Ojców Kościoła.).
System filozoficzny Św. Tomasza z Akwinu (Powrót arystotelizmu. Arystotelesowska logika
i metafizyka w tomizmie. Filozoficzne dowody na istnienie Boga i teoria analogii bytowej).
Spór o uniwersalia (Zagadnienie istnienia i przedmiotu pojęć ogólnych.). Racjonalizm
kartezjański (Pytanie o metodę naukową. Poszukiwanie wiedzy pewnej. „Duch w maszynie”.).
Podstawy nowożytnego empiryzmu (Epistemologiczny program Johna Locke’a. Rozwój
empiryzmu w filozofii Hume’a.). Filozofia krytyczna Kanta (Aprioryczne formy poznania.
Krytyka metafizyki. Imperatyw kategoryczny i kantowska etyka.). Empiryzm i pozytywizm
XIX wieku (Odmiany empiryzmu. Scjentyzm.). Filozofia analityczna (Koło Wiedeńskie,
L. Wittgenstein, B. Russell, G.E. Moore) Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska oraz
warszawska szkoła lekarzy-filozofów.
FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA
Zasady zaliczania: zaliczenie pisemne podczas jednego z ostatnich wykładów w semestrze
letnim. Termin konsultowany z opiekunem roku.
36
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. W. Tatarkiewicz, Historia filozofii (dowolne wydanie) lub B. Russell, Mądrość
Zachodu, Warszawa 1995 (przekład Marka Wichrowskiego i Witolda Jacórzyńskiego).
2. P. Vardy, Etyka, dowolne wydanie.
LITERATURA NADOBOWIĄZKOWA: podawana jest podczas poszczególnych wykładów
i dotyczy kwestii szczegółowych.
37
PODSTAWY NAUKOWEJ INFORMACJI MEDYCZNEJ
I FARMACEUTYCZNEJ
BIBLIOTEKA GŁÓWNA WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU
MEDYCZNEGO
02-091 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 63, Informacja tel. (0 22) 116 60 03, 116 60 08
e-mail: [email protected]
http://www.biblioteka.wum.edu.pl
Dyrektor Biblioteki: mgr Irmina Utrata
e-mail: [email protected]
GODZINY PRZYJĘĆ: wt.- czw. 10.00-15.00
OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA DYDAKTYKĘ: mgr Irmina Utrata
ROCZNY WYMIAR ZAJĘĆ:
Szkolenie online
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU:
Przygotowanie do samodzielnego, efektywnego korzystania z dostępnych źródeł
informacji z zakresu medycyny i nauk pokrewnych oraz do samodzielnego wyboru źródeł
wiedzy adekwatnych do aktualnych potrzeb w zakresie informacji. Kształtowanie
umiejętności oceny wiarygodności źródeł informacji oraz nawyków korzystania z
materiałów źródłowych z poszanowaniem praw autorskich. Uświadomienie potrzeby
ustawicznego kształcenia i rozwoju zawodowego.
Program nauczania:
najważniejsze pojęcia z zakresu informacji naukowej
źródła informacji – podział i charakterystyka
dostępność i architektura źródeł informacji w ofercie Biblioteki Uczelnianej, ze
szczególnym uwzględnieniem e-zasobów zgromadzonych na stronie
www.biblioteka.wum.edu.pl
praktyczne sposoby wyszukiwania naukowych zasobów medycznych
ocena wiarygodności i jakości źródeł
rzetelność naukowa
Internet jako źródło informacji naukowej
Metody organizacji pracy:
szkolenie online
38
Formy kontroli i ocena wyników nauczania:
test online - udzielenie 67% poprawnych odpowiedzi
POLECANE STRONY WWW:
http://www.biblioteka.wum.edu.pl
Program szczegółowy
1. Ważne pojęcia (słowo kluczowe, hasło przedmiotowe, MeSH, przypis, abstrakt, ISBN,
ISSN, itp.)
2. Źródła informacji
2.1. Instytucjonalne
2.1.1. Oddział Informacji Naukowej
2.1.2. Wypożyczalnia Międzybiblioteczna
2.1.3. Inne biblioteki naukowe
2.2. Nieinstytucjonalne
2.2.1. Pierwotne (książki, artykuły)
2.2.2. Pochodne (bazy bibliograficzne, bibliografie tradycyjne, katalogi)
2.2.3. Mieszane (bazy bibliograficzno-pełnotekstowe, bazy e-booków)
3. Sesje wyszukiwawcze
3.1. Katalogi (katalog online BG WUM, katalogi online innych bibliotek, katalogi
centralne)
3.2. Medyczne bazy danych
3.2.1. Definicja, podział baz
3.2.2. Praktyczne wykorzystanie baz, np. PubMed, Polska Bibliografia Lekarska,
Scopus, Science Direct
3.3. e-czasopisma
3.4. Platforma ibuk.pl
3.5. Zasoby internetowe
3.5.1. Jakość źródeł internetowych
3.5.2. Ukryty internet
3.5.3. Wyszukiwarki naukowe
3.5.4. Biblioteki cyfrowe
3.5.5. Open Access
39
3.5.6. Narzędzia pomocnicze (strona i katalog BG WUM, system HAN, lokalizator
e-czasopism, multiwyszukiwarka PRIMO)
4. Ocena wiarygodności i jakości źródeł
5. Rzetelność autorska
40
PSYCHOLOGIA Z SOCJOLOGIĄ
ZAKŁAD EPIDEMIOLOGII
02-007 Warszawa, ul. Oczki 3, tel. 22-629-02-43
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Józef Knap
Odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. hum. Cecylia Łabanowska
Przedmiot obejmuje 15 godzin wykładów.
Wykłady odbywają się w Sali Koskowskiego, Wydział Farmacji.
Liczba punktów ECTS – 1
CEL NAUCZANIA:
■ Zapoznanie studentów z wybranymi prawidłowościami i mechanizmami psychologicznymi
dotyczącymi ludzkiej psychiki i zachowań.
■ Umożliwienie studentom przyswojenia podstawowych pojęć pozwalających opisywać
i rozumieć złożone zachowania własne i innych ludzi.
■ Pobudzenie refleksji nad możliwościami spożytkowania wiedzy psychologicznej
i socjologicznej dla lepszego rozumienia ludzi i radzenia sobie w trudnych sytuacjach
życiowych.
Tematyka wykładów:
1. Jak myślimy o świecie społecznym? Schematy poznawcze i heurystyki. Zmiany
schematów. Błędy w myśleniu potocznym (efekt pierwszeństwa, dysonans poznawczy,
efekt fałszywej powszechności, wpływ norm i miejsca w strukturze społecznej). Sądy
o przyczynach. Korelacje pozorne. Samospełniające się proroctwa. Charakterystyka
wiedzy potocznej a naukowej. Specyfika nauk o człowieku. Wyjaśnianie
a przewidywanie.
2. Kim jesteśmy? Ważność „ja” dla jednostki. Rola samooceny. Motywy związane ze
strukturą „ja” (autowaloryzacja, autoweryfikacja, samopoznanie, samonaprawa). Źródła
„ja”. Podstawowe elementy struktury społecznej. Konsekwencje odgrywania ról
społecznych. Role a tożsamość jednostki. Socjalizacja. Osobowość zintegrowana.
Osobowość a porządek społeczny.
3. Czy jesteśmy altruistami? Biologiczna a społeczna geneza zachowań prospołecznych.
Socjobiologia. Teoria wymiany społecznej. Teoria empatii. Typy zachowań
prospołecznych. Działanie norm społecznych. Sytuacyjne determinanty zachowań
prospołecznych (płeć, obecność innych osób, autokoncentracja, nastrój). Przyjmowanie
pomocy a udzielanie pomocy.
4. Kiedy jesteśmy konformistami? Facylitacja społeczna. Pobudzenie psychiczne a skutki
oceny naszych działań. Działanie indywidualne a zespołowe. Tłum i deindywiduacja.
Konformizm informacyjny. Odmiany zbiorowości ludzkich. Konformizm normatywny
i publiczny. Grupy odniesienia. Typy identyfikacji z grupą. Konformizm a cechy
osobowości.
41
5. Jak kilku może wpływać na wielu? Typy wpływu społecznego. Podstawowe
mechanizmy ulegania i posłuszeństwa. Typy władzy. Bezreflesyjny konformizm
normatywny. Reguły psychologiczne sterujące przebiegiem ludzkiego zachowania
(wzajemności, zaangażowania i konsekwencji, społecznego dowodu słuszności,
lubienia i sympatii, niedostępności).
Techniki wywierania wpływu. Obrona przed manipulacją.
6. Jak podejmowane są decyzje w grupie? Typy zadań rozwiązywanych przez grupę.
Straty ponoszone w toku procesu decyzyjnego. Organizacja grupy. Style dowodzenia
grupą. Myślenie grupowe. Polaryzacja grupowa. Wpływ mniejszości na grupę.
Podziemny świat wzajemnych relacji. Kontekst społeczno-kulturowy.
7. Jak komunikować się efektywnie? Konflikt o sumie zerowej i konflikt motywów
mieszanych. Przyczyny niepowodzeń w komunikowaniu się. Modele efektywnej
komunikacji. Umiejętności związane z komunikowaniem się. Bariery wewnętrzne
i zachowania zakłócające słuchanie. Przyczyny zakłóceń komunikacji werbalnej.
Zachowania zakłócające przekaz informacji. Komunikacja niewerbalna i niespójność
przekazu. Strategie rozwiązywania konfliktów gdy komunikacja werbalna jest możliwa
i gdy nie jest.
OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA:
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie pozytywnej oceny z testu końcowego.
Zaliczenie odbywa się w terminie zatwierdzonym przez Radę Pedagogiczną. Test zawiera
pytania zamknięte i otwarte. Za każdą niepoprawną odpowiedź na pytanie zamknięte jest
odejmowany 1 punkt. Aby uzyskać ocenę pozytywną należy uzyskać 51% z możliwych do
uzyskania punktów.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA:
Podawana na końcu każdego z wykładów.
LITERATURA ZALECANA:
Wybrane rozdziały z następujących pozycji:
1. P. Sztompka: Socjologia, Wyd. „Znak”, Warszawa, 2002.
2. E. Aronson, T. Wilson, R. Akert: Psychologia społeczna, Wyd. Zysk i Sp-ka,
Warszawa, 2006.
3. G. Mietzel: Wprowadzenie do psychologii, Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne, 2001.
42
IDENTYFIKACJA ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH
ZAKŁAD CHEMII ORGANICZNEJ ul. Banacha 1, parter, 02-097 Warszawa
- Kierownik: prof. dr hab. Dorota Maciejewska
- Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałek 1100-1200
- Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 15 godzin wykładów,
- Miejsce wykładów: sala wykładowa na Wydziale Farmaceutycznym,
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa
- Liczba punktów ECTS: 1
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem nauczania jest zdobycie umiejętności z zakresu identyfikacji związków organicznych
metodami spektroskopii molekularnej. Zdobyta wiedza będzie wykorzystywana w analizie
substancji leczniczych, podczas wykonywania pracy magisterskiej oraz w pracy zawodowej
w laboratoriach farmaceutycznych. Wykłady obejmują skrótowo podstawy fizyczne
i metodykę spektroskopii 1H i 13C NMR, IR oraz spektrometrii mas. Omawiane są
przykładowe widma poszczególnych grup związków organicznych oraz wpływ na nie
warunków pomiaru. Pokazane są możliwości wykorzystania metod spektroskopowych w
analizie ilościowej i jakościowej substancji leczniczych oraz ważnych biomolekuł.
PROGRAM NAUCZANIA
Podczas wykładów są omawiane skrótowo podstawy teoretyczne spektroskopii 1H i 13C
NMR, IR, spektrometrii mas oraz sposoby rejestracji widm i ich parametry. Następnie
interpretowane są zmiany położenia i intensywności pasm w widmach zależne od budowy
związków organicznych oraz metod rejestracji widm.
METODY ORGANIZACJI PRACY
Studenci uczestniczą w wykładach, a następnie analizują wspólnie z wykładowcą
przykładowe widma IR, 1H i 13C NMR oraz mas.
FORMY KONTROLI
Wykład kończy się sprawdzianem zaliczającym, który obejmuje 3 zagadnienia ze wszystkich
omawianych rodzajów technik spektralnych oraz identyfikację nieznanego związku na
podstawie widm 1H i 13C NMR, IR oraz spektrometrii mas. Wszystkie informacje dotyczące
przedmiotu znajdują się na stronie internetowej Zakładu:
http://chemiaorganiczna.wum.edu.pl/ w zakładce: Informacje dla studentów kierunku
farmacja.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. M. Langwald, D. Maciejewska, Przewodnik po laboratorium chemii organicznej,
Wydawnictwo WUM, Warszawa 2009, str. 20 - 72
2. Praca zbiorowa pod redakcją W. Zielińskiego, A. Rajcy, Metody spektroskopowe
i ich zastosowanie do identyfikacji związków organicznych, Wydawnictwo
Naukowo-Techniczne WT, Warszawa 2000
43
LITERATURA ZALECANA
4. Z. Kęcki, Podstawy spektroskopii molekularnej, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1998
5. R.M. Silverstein, F.X. Webster, D. Kiemle, Metody spektroskopowe i ich
zastosowanie do identyfikacji związków organicznych, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2007
44
TECHNOLOGIA INFORMACYJNA
Katedra Farmacji Fizycznej i Bioanalizy
Zakład Chemii Fizycznej
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel. 5720-950
Kierownik Katedry: Profesor dr hab. Piotr Wroczyński
Kierownik Pracowni: Dr Jarosław Bukowicki
Email: [email protected]
Odpowiedzialny za dydaktykę: dr Jarosław Bukowicki - godziny konsultacji zostaną podane
na początku semestru.
Roczny wymiar zajęć: 30 godzin
Ćwiczenia – 30 godz.
Miejsce ćwiczeń: pracownia komputerowa
Punkty ECTS - 2
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem nauczania jest przygotowanie studentów do korzystania z komputerów
i zasobów Internetu. Studenci poznają obsługę komputerowych programów biurowych
z pakietu Microsoft Office i aplikacji przydatnych w farmacji. Program ćwiczeń umożliwia
studentom praktyczne opanowanie umiejętności samodzielnego napisania pracy
dyplomowej, wykonania niezbędnych obliczeń, zastosowania elementów statystyki do
analizy danych i interpretacji obserwacji oraz pomiarów w praktyce laboratoryjnej,
przygotowania wykresów, rysowania złożonych struktur chemicznych. Ważną częścią
programu nauczania jest korzystanie, tworzenie i obsługa baz danych (Access).
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy ćwiczeń obejmują następujące zagadnienia:
I. Edytor tekstu MS Word
a) edycja tekstu – kopiowanie/przenoszenie/wklejanie
b) formatowanie tekstu – ustawienia stylu, marginesów, orientacji strony, akapity
c) listy numerowane, punktowe, symbole
d) tabulatory, tworzenie kolumn, style
e) tabele – wstawianie, scalanie komórek, style tabeli
45
f) podział dokumentu na sekcje, nagłówki i stopki, numeracja stron
g) tworzenie przypisów, spisu treści, podpisów tabel i rysunków, indeksy, kody pól
h) edytor równań matematycznych
i) rysowanie i wstawianie grafiki
j) tworzenie bibliografii
II. Arkusz kalkulacyjny MS Excel
a) pojęcia i opis środowiska arkusza kalkulacyjnego
b) wprowadzanie danych liczbowych i tekstu, formatowanie
c) tworzenie i edycja formuł
d) adresowanie względne, bezwzględne i mieszane w formułach
e) stosowanie sortowania i filtrowania danych, listy, konspekty
f) podstawowe zagadnienia oraz funkcje statystyczne
g) narzędzia dodatku Analysis Tool Pack
h) tworzenie i formatowanie wykresów
i) tabele i wykresy przestawne
j) wprowadzenie do programowania w VBA
III. Program BIOVIA Draw
a) rysowanie struktur chemicznych
b) korzystanie z szablonów
c) struktury DNA i białek
d) określenie właściwości i nazwy chemicznej
e) łączenie z dokumentami tekstowymi
IV. Program MS PowerPoint
a) tworzenie szablonów prezentacji
b) wstawianie tekstu, wykresów i grafiki do slajdów
c) ustawienie slajdów do pokazu
d) tworzenie animacji i przejść między slajdami
e) sposoby poprawnego wystąpienia i przygotowania prezentacji
V. Program MS Access
a) tworzenie bazy danych – podstawy teoretyczne i terminologia
b) tworzenie tabel (omówienie rodzajów danych i atrybutów pól)
c) tworzenie formularzy
d) tworzenie kwerend (podstawy języka SQL)
46
e) tworzenie raportów
f) tworzenie relacji między tabelami
Metody Organizacji Pracy:
Ćwiczenia odbywają się w grupach 10 osobowych – każdy student ma indywidualny
dostęp do komputera. Do prowadzenia zajęć wykorzystywany jest projektor multimedialny.
Ćwiczenia prowadzone są raz w tygodniu. Każde ćwiczenie poprzedzone jest krótkim
wprowadzeniem do tematu, po czym studenci wykonują samodzielnie zadania i projekty.
Studenci korzystają z pakietu MS Office 2016 oraz programu BIOVIA Draw 2018.
FORMY KONTRTOLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Kontrola i ocena wyników nauczania przeprowadzana jest w formie kolokwium,
obejmującego większość elementów z realizowanego programu nauczania. Ponadto,
studenci wykonują prace domowe, np. prezentacja przy użyciu MS PowerPoint, których
wyniki są uwzględniane w końcowej ocenie z przedmiotu.
LITERATURA ZALECANA.
1. ABC MS Office 2016 PL, Adam Jaronicki, 2016,
2. Access 2016 PL. Kurs, Danuta Mendrala, Marcin Szeliga, 2016,
3. Microsoft Word 2016. Krok po kroku, Lambert Joan, 2016,
4. Excel 2016 PL. Biblia, John Walkenbach, 2016,
5. Excel 2016 PL. Programowanie w VBA. Vademecum Walkenbacha, Michael
Alexander, Richard Kusleika, 2016,
6. Pierwsze kroki z SQL. Praktyczne podejście dla początkujących, Thomas Nield,
2016.