E BIKE - leaderfox.cz Lotus, Induktora, Forenza lady... · Forenza Holand E – BIKE POWER RIDE ...
Projectplan E-Bike
Transcript of Projectplan E-Bike
Projectplan E-Bike Project: HAN E-Bike
Bedrijf: HAN Automotive Opdrachtgever: Sander de Goede Begeleider/1e assessor: Koen Lau 2e assessor: Jelle Cnossen
Naam student 1 : John Vorstenbosch Naam student 2 : Thijs Nelemans Studentnummer : 468999 Studentnummer : 417635 Specialisatie : Automotive Management Specialisatie : Automotive Management
Versie: 1.0 Datum: 31-05-2013
VOORWOORD Dit rapport toont de resultaten van een afstudeeropdracht uitgevoerd bij de HAN Automotive met de
projectgroep van HAN Motomotive, onderdeel van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) te Arnhem.
Het rapport is geschreven in het kader van het afstuderen aan de HAN Automotive in de richting
Technisch Commercieel(TC) met als specialisatie Automotive Management(AM). Een onderzoek wordt
nooit tot een succesvol einde gebracht zonder de hulp van anderen. Wij willen daarom ook de volgende
mensen bedanken die ons hebben geholpen gedurende onze afstudeerperiode. De heer K. Lau voor het
begeleiden en feedback geven van ons afstuderen, de heer S. de Goede als opdrachtgever. Verder willen
wij ook via deze weg alle mensen bedanken die deel hebben genomen aan onze enquête en zo hebben
bijgedragen aan de uitkomst van het rapport. Onze dank gaat ook uit naar de medewerkers van het ARL-A
(onderdeel van de HAN Automotive) en voor de faciliteiten die ter beschikking zijn gesteld.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 4
Voorwoord ................................................................................................................................................................................................... 3
Samenvatting .............................................................................................................................................................................................. 5
1. Inleiding ................................................................................................................................................................................................... 7
1.1 Aanleiding ............................................................................................................................................................................................. 7
1.2 Doelstelling project...................................................................................................................................................................... 7
1.3 Verwachte resultaten ................................................................................................................................................................. 7
1.4 Projectafbakening en randvoorwaarden ........................................................................................................................... 8
1.5 Structuurbeschrijving................................................................................................................................................................. 8
1.6 Verdeling verslaglegging ........................................................................................................................................................... 9
2. Vooronderzoek................................................................................................................................................................................... 10
2.1 Plan van eisen & wensen ........................................................................................................................................................ 10
2.2 Technische specificaties en targets ................................................................................................................................... 12
2.3 Concurrentie ................................................................................................................................................................................ 13
2.4 QFD .................................................................................................................................................................................................. 14
2.5 Samenvatting marktonderzoek........................................................................................................................................... 24
3. Planning E-bike .................................................................................................................................................................................. 25
3.1 Project activiteiten .................................................................................................................................................................... 26
3.2 Accu techniek voorspelling ................................................................................................................................................... 28
3.3 Scenario’s ...................................................................................................................................................................................... 29
3.4 Voortgang project ...................................................................................................................................................................... 30
3.5 Mogelijke doelgroepen ............................................................................................................................................................ 30
3.6 Stakeholders analyse ............................................................................................................................................................... 32
3.7 six reasons for success ............................................................................................................................................................ 39
4. Project organisatie E-bike ............................................................................................................................................................. 40
4.1 Projectgroepen ........................................................................................................................................................................... 40
4.2 Kwaliteitsplan ............................................................................................................................................................................. 40
4.3 Meerwaarde project E-Bike .................................................................................................................................................. 41
4.4 HAN Motomotive ....................................................................................................................................................................... 41
4.5 Communicatie ............................................................................................................................................................................. 42
5 Project begroting ................................................................................................................................................................................ 43
5.1 Kosten overzicht per fase ...................................................................................................................................................... 43
5.2 Totale kosten overzicht .......................................................................................................................................................... 44
6. Conclusie en aanbevelingen ......................................................................................................................................................... 47
6.1 Conclusie ....................................................................................................................................................................................... 47
6.2 Aanbevelingen ............................................................................................................................................................................ 47
Verklarende woordenlijst .................................................................................................................................................................. 49
Bronnenlijst .............................................................................................................................................................................................. 50
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 5
SAMENVATTING Dit rapport bevat een plan om de bouw te realiseren van een elektrische motorfiets aan de HAN
Automotive in een periode van drie jaar. De aanleiding om dit rapport te schrijven is, dat de meeste
fabrikanten die vandaag de dag een elektrische motorfiets aanbieden, vaak een grotere actieradius
claimen dan in de praktijk haalbaar is. Met dit project, de HAN E-Bike, wil de HAN Automotive laten zien
dat het mogelijk is een motorfiets te bouwen die hieraan wel voldoet en de actieradius in de praktijk
daadwerkelijk haalt. Het doel van dit project is een elektrische motorfiets bouwen die een actieradius van
100 km haalt onder normale omstandig heden en een maximale constante snelheid van 120 km/h.
Voor dit rapport geschreven is, heeft een vooronderzoek plaatsgevonden in de vorm van een
marktonderzoek. Dit marktonderzoek is geschreven om inzicht te krijgen waar de kansen en bedreigingen
liggen en aan welke wensen en eisen de elektrische motorfiets moet voldoen. Uit het marktonderzoek
bleek dat de grootste kansen liggen bij het woon/werkverkeer. Ten tweede komt hieruit duidelijk naar
voren dat de toer motor de grootste doelgroep is met 43% en als tweede doelgroep de sportieve motor
met 33%. Deze twee zijn samen gebundeld in de vorm van een toermotor met sportieve zit. Verder zijn de
klantwensen voort gekomen uit het marktonderzoek. Samen met de eisen van opdrachtgever is dit de
basis voor de E-Bike. Dit is in een QFD verwerkt en hieruit kan worden afgeleid wat de belangrijkste eisen,
wensen en technische specificaties zijn voor de ontwerpers, deze zijn:
Eisen Een actieradius van 100 km bij een maximale constante snelheid van 120 km/h.
Aantrekkelijk voor investeerders.
De motor moet op kenteken komen.
Wensen
Zowel recreatief te gebruiken als woon/werkverkeer.
Rijeigenschappen.
Technische specificaties
Frontaal oppervlakte/CW-waarde.
Top snelheid.
Gewicht.
Oplaadtijd.
Het project gaat lopen over een periode van drie jaar met een half jaar als voorbereiding. Het project
wordt onderverdeeld in zeven fases, één fase staat gelijk aan een half jaar. In fase één wordt de
voorbereiding van het plan geschreven (dit rapport) voor het verloop van de komende drie jaar. Verder
worden in deze fase het concept chassis en het concept aandrijflijn ontworpen. In fase twee wordt de body
ontworpen door CB5 studenten, een “bill of materials” gemaakt en investeerders gezocht door een
stage/afstudeerder in de TC richting. In fase drie wordt de body getest door CB6 studenten en wordt nog
steeds naar investeerders gezocht. Na de eerst drie fases wordt bepaald of het project een “go” of “no go”
krijgt. Als het project na één jaar een “go” heeft worden in fase vier de onderdelen ontworpen en de delen
geassembleerd door CB5 studenten. De bouw van de body vind plaats in fase vijf en gebouwd door CB6
studenten. Ook de bouw van het chassis (door AD78 studenten) vind plaats in deze fase evenals de
marktintroductie ( door AM78 studenten) en de software voor de aandrijflijn worden ontwikkeld (minor
AE/AA). In fase 6 wordt de motor opgebouwd door CB5 studenten en in de laatste fase wordt de motor
RDW gekeurd dit zal gebeuren door CB6 studenten en zal de nationale introductie plaatsvinden.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 6
De accu is een belangrijk onderdeel van de E-Bike, zo bepaalt deze een groot deel van het totaal gewicht,
een groot deel van de aanschafprijs en de hoeveelheid energie die er opgeslagen kan worden. De accu is
daarom de meest bepalende technische factor voor het slagen van de hoofddoelstelling. Omdat de
komende drie jaar niet duidelijk is wat er gebeurd op dit gebied, is het niet mogelijk exact te zeggen hoe
het ervoor staat met de accutechniek over de komende drie jaar. Daarom is gekozen om de huidige accu
techniek aan te houden. Maar mocht dit in positieve zin veranderen gedurende het project, kan dit
natuurlijk altijd bijgesteld worden.
De E-Bike heeft twee mogelijke doelgroepen, dit zijn de zakelijke rijder en de particuliere rijder. Wat de
exacte doelgroep wordt, is nog niet duidelijk, dit zal in het volgende marketingplan in fase vijf vastgesteld
moeten worden. Dit heeft te maken met het feit dat niet exact gezegd kan worden hoe de markt er over
drie jaar uitziet.
Het project moet uiteindelijk gedragen worden door investeerders die belang hebben bij de ontwikkeling
van de E-Bike. Hierbij kan gedacht worden aan bedrijven als Yamaha, Rabobank of Essent. Deze bedrijven
ontwikkelen motoren (Yamaha), financieren groene projecten (Rabobank) of elektrische voorzieningen en
investeren in elektrisch rijden (Essent). De E-Bike kan alleen slagen met sponsoring en als gekeken wordt
naar de zes redenen voor succes. Deze redenen zijn:
Match de producteigenschappen aan de marktbehoeften
Duidelijke marktpositie en slagzin
Stel duidelijke doelstellingen
Kracht van een hefboom benutten
Maak een succes van het product
Plan de productlancering voor maximum succes
In de zeven fases die gedurende het project doorgelopen worden, wordt gebruik gemaakt van
verschillende projectgroepen. Hierdoor is de communicatie essentieel voor het succes van het project en
daarom is gekozen een kwaliteitsplan op te stellen. Waarin eerst een plan geschreven moet worden waar
alle randvoorwaarde opgesteld staan waar het project aan moet voldoen. Na de planning wordt het plan
uitgevoerd, waarna wordt gecontroleerd of het plan dat bedacht is daadwerkelijk is uitgevoerd. Alvorens
het plan gecontroleerd is, worden de constateringen die gedaan zijn verwerkt en zal deze cyclus zich
herhalen. Tijdens deze cyclus zal de kwaliteit gewaarborgd moeten worden om het niveau van het project
op peil te houden.
In de eerste fase is al wel bereikt dat HAN Automotive de tweede en derde fase gaat steunen door
financieel bij te staan. Met de toezegging van de HAN is het mogelijk om vier mensen uit te betalen die zich
een half jaar volledig kunnen inzetten voor het project in de form van een stage en/ of afstudeeropdracht.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 7
1. INLEIDING De inleiding over de E-Bike gaat over de aanleiding waarom voor dit project is gekozen, wat de
doelstelling is en welke resultaten verwacht worden. In de randvoorwaarden staart de afbakening
waaraan het project wel moet voldoen en wat niet wordt meegenomen in het project.
1.1 Aanleiding Het klimaat op aarde verandert, het broeikaseffect zorgt ervoor dat de temperatuur op aarde
steeds hoger wordt. Eén van de belangrijkste stoffen die bijdraagt aan de klimaatsverandering is CO2. Het
ontstaat onder andere bij de verbranding van brandstoffen als aardolie, kolen en aardgas. Zo dragen
voertuigen bij aan dit negatieve effect. 18% van de broeikasgasemissies in Nederland wordt veroorzaakt
door het verkeer. De verzurende emissies (stikstof ed.) heeft een uitstoot van 27% en de fijnstof 32%.Dit
laatste is ook een groot probleem, dit heeft ermee te maken dat de uitstoot hiervan op leefniveau plaats
vindt[1]. Daarnaast zijn oliebronnen niet onbeperkt en is de olie erg ongelijk verdeeld over de landen.
Meer dan de helft van de olie is in handen van vijf landen, die niet bepaald bekend staan om hun politieke
stabiliteit. Hierdoor is er veel afhankelijkheid en onduidelijkheid over wat betreft de olie en de
olievoorraad.
Doordat het milieu verandert en de onzekerheid van de voorraden aanwezig is, zijn een aantal voertuig
producenten al bezig met het zoeken naar een alternatief. Op de markt zijn al een aantal voertuigen
verkrijgbaar die op alternatieve brandstoffen rijden. Een aantal vervoersmiddelen zijn op dit moment op
de markt te verkrijgen die volledig elektrische rijden, zoals; elektrische auto’s, scooters en fietsen. Auto’s,
fietsen en scooters worden al door vele grote merken aangeboden, maar de elektrische motorfiets wordt
nog door weinig tot geen bekende motorfiets fabrikanten aangeboden. De fabrikanten die al een
elektrische motorfiets op de markt aanbieden, claimen vaak een grotere actieradius dan in de praktijk
gehaald wordt. Nu is HAN Automotive een onderzoek begonnen naar wat de mogelijkheden zijn als het
gaat om het bouwen van een elektrische motorfiets.
1.2 DOELSTELLING PROJECT Dit rapport is geschreven om antwoord te geven op de hoofdvraag:
‘’Wat moet gebeuren om binnen een periode van drie jaar een elektrische motorfiets te laten
ontwerpen en bouwen door studenten van de HAN Automotive?’’
Alvorens deze vraag beantwoordt wordt, worden een aantal deelvragen beantwoordt:
Waar moet de elektrische motorfiets volgens de markt aan voldoen?
Welke technische specificaties zijn bepalend voor het goed aansluiten op de markt?
Hoe ziet de planning eruit over een periode van drie jaar, waarin de elektrische motor gebouwd
moet worden?
Hoeveel studenten en welk soort studenten zijn nodig om de motorfiets over een periode van drie
jaar te realiseren?
Wat worden de geschatte kosten van het totale project?
Wie zijn de mogelijke investeerders?
Wat zijn de voor- en nadelen van de elektrische motorfiets met betrekking tot de gebruikskosten?
(belastingen/subsidies/onderhoud)
Hoe haalbaar is het project (globaal uitwerken of juist specifiek)?
Wat zijn de eisen die derden stellen waaraan het businessplan moet voldoen?
1.3 VERWACHTE RESULTATEN Aan het einde van de afstudeerperiode (4-2-2013 t/m 4-6-2013) moeten een aantal doelen zijn behaald
en een aantal producten worden aangeleverd. De afstudeerperiode is als voorbereiding op het project de
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 8
E-Bike dat van start gaat in september 2013. De doelen en producten zijn aan het begin van de eerste fase
vastgesteld.
Het doel is om een plan te schijven voor de E-Bike, dat overzicht geeft welke middelen nodig zijn en in
welke fase deze nodig zijn. Op dit moment wordt een concept frame en concept aandrijflijn uitgewerkt. Op
basis van deze gegevens en de gegevens van het marktonderzoek wordt een plan gemaakt met eisen en
wensen waaraan de E-Bike moet voldoen. Dit concept wordt gedurende de voorbereiding gevormd in
overleg met de opdrachtgever en het projectteam van HAN Motomotive. Verder moet als product een
businessplan opgeleverd worden. In dit businessplan staat beschreven wat de markt gaat doen en wat er
moet gebeuren in de komende periode om het project te laten slagen. Alvorens dit businessplan
geschreven wordt, zal er marktonderzoek gedaan worden naar de elektrische motorfiets. In dit
marktonderzoek wordt ook een enquête gehouden onder bezoekers van de motorbeurs 2013, om te
achterhalen hoe deze tegen het elektrische rijden aankijken. Verder geeft dit marktonderzoek weer wat de
markt nu al te bieden heeft en wat deze in de toekomst verwacht te gaan doen. Het marktonderzoek en het
businessplan zullen in rapportvorm aangeleverd worden als een eindrapport. Daarnaast wordt
geprobeerd de eerste stakeholders vast te leggen om stabiliteit te creëren voor het project.
1.4 PROJECTAFBAKENING EN RANDVOORWAARDEN Het project wordt binnen grenzen gehouden door aan te geven wat wel en wat niet onderzocht wordt.
Hierdoor wordt het onderzoek afgebakend. Deze grenzen staan hieronder beschreven:
De informatie die nodig is, wordt verkregen aan de hand van eigen onderzoek, boeken en
internet, door eerder geschreven onderzoeken, rapporten, interviews, enquêtes en beurzen.
De einddatum van de eerste fase van het project is 4-juni-2013.
De uitkomst van het businessplan moet geheel uitvoerbaar zijn door studenten van de HAN
Automotive.
In het rapport wordt maar één type motor beschreven. De keuze hiervoor wordt onderbouwd.
In het rapport wordt gekeken naar standaard productie motoren.
Tijdens de afstudeerperiode worden mogelijke investeerders benaderd voor verstrekking van
informatie waaraan een businessplan moet voldoen.
RANDVOORWAARDEN In deze paragraaf worden een aantal randvoorwaarde beschreven waar het project aan moet voldoen om
succesvol te zijn. Op deze voorwaarde kan het projectteam geen invloed uit oefenen.
De afspraken die gemaakt worden binnen het projectteam zullen nageleefd moeten worden door
iedereen die binnen of met het projectteam te maken krijgt.
De elektrische motorfiets zal door de potentiële doelgroep geaccepteerd moeten worden.
In de afstudeerperiode zullen voldoende kleine of één grote investeerders gevonden moeten
worden.
De kwaliteit van de verslagen moet voldoen aan de ´APA´ regels en de eisen van de HAN.
1.5 STRUCTUURBESCHRIJVING De structuurbeschrijving van het project staat beschreven in de onderstaande tabel (tabel1). De opbouw
van het rapport is als volgt. Hoofdstuk 2 beschrijft de uitkomst van het marktonderzoek en zal beschrijven
wat de markt wil en hoe deze denkt over het elektrische motorrijden. Tevens komt in dit hoofdstuk naar
voren welke technische specificaties van belang zijn om de marktwensen te bedienen. Vervolgens staat in
hoofdstuk 3 een planning van de komende drie jaar beschreven. Hoofdstuk 4 bevat een beschrijving van
de organisatiestructuur. Vervolgens geeft hoofdstuk 5 een kostenoverzicht weer van het totale project. In
hoofdstuk 6 een stakeholderanalyse om de mogelijke investeerders in kaart te brengen. Daarna zal in
hoofdstuk 7 een haalbaarheidsanalyse beschreven worden en uiteindelijk wordt de conclusie en
aanbevelingen beschreven in hoofdstuk 8.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 9
Doelstelling Onderzoeksmethodiek Bronnen Vooronderzoek De eisen en wensen van
de markt in kaart brengen.
Marktonderzoek QFD
Marketingplan
Planning Een inzicht hebben in de activiteiten, het verloop van het project en de einddatum.
Projectorganisatie Een inzicht weergeven in de mensen die meewerken aan het project.
Kosten project Een inzicht weergeven in de kosten die gemaakt worden tijdens het verloop van het project.
Stakeholderanalyse Een inzicht krijgen in potentiële investeerders.
Stakeholderanalyse Internet Marktonderzoek Connecties school Bedrijfsbezoeken Bedrijfscontact
Haalbaarheidsanalyse Een inzicht krijgen in de haalbaarheid van het project.
Haalbaarheidsanalyse Internet Rapporten Marktonderzoek
TABEL 1: OVERZICHT STRUCTUURBESCHRIJVING
1.6 VERDELING VERSLAGLEGGING De verdeling van de verslaglegging is als volgt voor het afstudeer rapport:
John Thijs Hoofdstuk 1 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 1.6 Hoofdstuk 2 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5 Hoofdstuk 3 3.6 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.5 Hoofdstuk 4 4.1, 4.2, 4.3, 4.4, 4.5 Hoofdstuk 5 5.1, 5.2 Hoofdstuk 6 6.1, 6.2
TABEL 2: WERKVERDELING EINDVERSLAG
De volgende verdeling is bij de bijlages van toepassing:
1: Marktonderzoek John Thijs Hoofdstuk 1 1, 1.1 1.2, 1.3 Hoofdstuk 2 2.2, 2.3 2.1, 2.2, 2.3 Hoofdstuk 3 3.1, 3.4, 3.5 3.2, 3.3, 3.6 Hoofdstuk 4 4 Hoofdstuk 5 5 Hoofdstuk 6 6.1, 6.2 2: Enquête motorbeurs x x 3: Stakeholdersanalyse x 4: Opdrachten SAS x 5: Formats x 6: PVA x x 7:Risico analyse x 8: Gesprekken experts x
TABEL 3: WERKVERDELING BIJLAGES
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 10
2. Vooronderzoek Voordat begonnen is met het schrijven van dit plan heeft er een vooronderzoek plaatsgevonden. In dit
vooronderzoek is uitgebreid gekeken wat de belangrijkste punten zijn om mee te nemen naar het ontwerp
en businessplan. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste punten samengevat.
2.1 PLAN VAN EISEN & WENSEN In dit hoofdstuk wordt het pakket van eisen en wensen (PVE&W) beschreven. De eisen komen voort uit
een overleg tussen opdrachtgever Sander de Goede, experts van HAN Automotive met technische en
commerciële kennis en de studenten van het projectteam; John Vorstenbosch, Thijs Nelemans, Michel
Kleijer en Dennis Krol. De eisen worden later gebruikt voor het QFD en worden daar gekoppeld aan de
technische specificaties. De wensen komen voort uit het marktonderzoek.
EISEN OPDRACHTGEVER In deze paragraaf worden de eisen van de opdrachtgever verklaard en uitgelegd. Deze eisen van de
opdrachtgever zijn samengesteld in overleg tussen Dhr. S. de Goede en het HAN Motomotive team en
hebben betrekking op de te bouwen elektrische motor.
Actieradius van 100 km bij 120 km/h
De E-Bike moet een actieradius hebben van 100 km bij een snelheid van 120 km/h. Dit is een
primaire eis van de opdrachtgever. De opdrachtgever heeft deze eis gesteld, omdat bij alle
elektrische motorfietsen die tot op heden aangeboden worden de actieradius vrij klein is op hoge
snelheden en de fabrikanten vaak een actieradius claimen die in de praktijk niet haalbaar is.
Op school te produceren door studenten
De E-bike moet te produceren zijn met de productietechnieken die op school beschikbaar zijn. De
studenten moeten de productietechnieken zelf uitvoeren onder begeleiding van leraren en
experts.
Op school te ontwikkelen door studenten
Het project wordt ontwikkeld door studenten met de mogelijkheden die de school en
stakeholders bieden. Leraren zouden optreden als expert in hun vakgebied om informatie te
winnen.
Toermotor met sportieve zit/ uiterlijk
In overleg tussen de opdrachtgever en de studenten HAN Motomotive is geconcludeerd dat de E-
bike een nieuw soort categorie motor gaat worden. De categorie van de E-Bike is een toermotor
met een sportieve zit. Zo zal het rijden als een toermotor maar de zitpositie van een sportmotor.
Dit is gekozen, omdat uit de enquête is gekomen dat toermotoren het populairste zijn. De
sportieve zit heeft als voordeel een lagere CW-waarde en een kleiner frontaal oppervlak. Dit is van
belang bij het rijden op hogere snelheden. Hieronder in figuur 1 aan de linkerkant de standaard
zit op de motor en rechts de zithouding van de E-Bike, waarvoor gekozen is.
FIGUUR 1: ZITHOUDING E-BIKE
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 11
Geen concessies Uit het marktonderzoek is naar voren gekomen dat de toer- en sportmotoren het populairst zijn
onder de motorrijders. Toch wil de E-Bike zich onderscheiden door een nieuw soort categorie
motorfiets op de markt te brengen, daarom is er gekozen geen concessies te maken en te gaan
voor het E-Bike concept.
Op kenteken Met de E-Bike moet het mogelijk zijn om op openbare terreinen/wegen te rijden. Het is dus nodig
dat de E-Bike voorzien wordt van een kenteken. Hiervoor zal de E-Bike dus moeten voldoen aan
wettelijk voorgeschreven RDW eisen die gesteld worden aan motoren.
Aantrekkelijk voor investeerders De E-Bike wordt gefinancierd door toekomstige investeerders, hierdoor is het noodzakelijk dat de
E-Bike aantrekkelijk is voor investeerders. Als de E-Bike aantrekkelijk is om te investeren zijn
stakeholders hier eerder toe bereid.
KLANTWENSEN
In deze paragraaf worden de klantwensen uitgelegd en onderbouwd. Deze klantwensen komen voort uit
de uitkomst van de enquête en marktonderzoek, dit is terug te vinden in de bijlagen van het
marktonderzoek.
Zowel recreatief als woon/werk Naar voren is gekomen dat motorrijders de motor voor zowel recreatief als voor woon/werk
verkeer gebruiken. De E-Bike moet praktisch zijn voor recreatief rijden, maar ook voor
woon/werk verkeer. De E-Bike is het meest geschikt voor woon/werk verkeer, omdat de
actieradius voor de meeste gebruikers voldoende zal zijn en het voertuig opgeladen kan worden
tijdens het werken.
Op snelweg min. 130 km/h Motorrijders die motor op de snelweg rijden vinden comfort belangrijk. Hierdoor moet de E-Bike
een snelheid halen van minimaal 130 km/h. Voor deze snelheid is gekozen, omdat zo comfortabel
op de snelweg in Nederland gereden kan worden.
Actieradius van 200 km Motorrijders vinden voldoende actieradius belangrijk. Deze actieradius moet volgens de
deelnemers aan de enquête voldoen aan 200 km. Dit vindt men acceptabel bij een elektrische
motor en overweegt met elektrisch te gaan rijden. Omdat dan minimaal rekening gehouden moet
worden met opladen en dit de vrijheid van het motorrijden geeft.
Aanschaf prijs €10.000, - Motorrijders zijn bereidt een prijs te betalen van €10.000, - voor een elektrische motorfiets die
aan de eisen voldoet. Dit zal niet helemaal haalbaar zijn, het is dus zaak hier zo dicht mogelijk bij
in de buurt te komen. Voor een kleine serie productie is dit niet te realiseren, omdat de inkoop
onderdelen (accu, motor en convertor) al de prijs van €10.000,- overschrijden. De lage running
kosten(TCO) moeten ervoor zorgen dat de motor terugverdiend wordt.
Groen imago Vooral in de bedrijvensector maar ook in de particulierensector is een trend van het groene
imago[2]. Voor bedrijven kan het een reden zijn de elektrische motorfiets in gebruik te nemen om
aan te geven duurzaam en ‘’groen’’ te zijn.
Verder is gekeken naar welke eigenschappen belangrijk gevonden worden aan een motorfiets. Uit
het marktonderzoek kwamen de volgende vier naar voren.
Rijeigenschappen De rijeigenschappen van de motorfiets is een belangrijk gegeven voor de motorrijder. Met
rijeigenschappen worden bedoeld: Het rijgedrag van de motorfiets, zoals; het gedrag van de
motor in een bocht, met optrekken en afremmen en de stabiliteit van de motorfiets. Hoewel het
zwaartepunt van de E-Bike lager zit, is de rest van de geometrie vergelijkbaar met een BMW
K1300s.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 12
Karakter Het karakter is een belangrijke eigenschap van de motorfiets. Lastig is te achterhalen wat hiermee
bedoeld is, was het uiterlijk, technisch of juist meer rijgedrag en beleving. Daarom is ervoor
gekozen de E-Bike een ‘’eigen’’ karakter te geven en zich zo onderscheid van de bestaande
elektrische motoren. Denk hierbij aan een sportief uiterlijk en zit met de mogelijkheid om vlot
met het verkeer mee te kunnen rijden ook bij hogere snelheden.
Vermogen Het vermogen wordt ook belangrijk gevonden aan een motorfiets.
Stedelijk gebied (comfort rijden) Motorrijders vinden het belangrijk dat een motor comfortabel rijdt in stedelijke gebieden. Dit
houdt in dat de motor wendbaar moet zijn en het totaalgewicht zo laag mogelijk moet komen te
liggen.
2.2 TECHNISCHE SPECIFICATIES EN TARGETS In dit hoofdstuk staan de technische specificaties beschreven die in het QFD gebruikt worden voor de E-
Bike. De waardes zijn een richtlijn, dit is opgesteld met het project team en de opdrachtgever. Daarbij is
ook gekeken wat voor waardes de concurrentie opgeeft om zo de meest realistische waarden vast te
leggen.
TECHNISCHE SPECIFICATIES In deze paragraaf worden de technische specificaties beschreven en onderbouwd, de technische
specificaties zijn naar voren gekomen uit het marktonderzoek en de concurrentie analyse.
Topsnelheid De topsnelheid van de E-Bike is 130 km/h. Deze waarde is aangenomen omdat dit de maximale
snelheid is die gereden mag worden op de Nederlandse snelwegen en zo kan de E-Bike veilig met
het snelwegverkeer mee rijden.
Elektrische aangedreven De motor wordt volledig elektrisch aangedreven. Het doel van de HAN Automotive is dan ook te
laten zien aan de buitenwereld dat het mogelijk is een elektrische motorfiets kunnen bouwen.
Soort accu Op dit moment is de beste accu voor een voertuig een lithium-ion accu. Deze heeft ten opzichte
van andere accutechnieken de beste prijs/kwaliteit/vermogen/gewichtsverhouding. De soort
accu kan in de loop van het project nog veranderen als hiervoor een beter alternatief gevonden
kan worden en de accu techniek verbetert de komende tijd.
Opslagcapaciteit De minimale opslagcapaciteit die nodig is volgens de berekening bedraagt ca. 15 kWh. Hoe deze
waarde berekend is staat weergegeven in het rapport ‘’concept aandrijflijn E-Bike ‘’, hierin is de
complete berekening beschreven. Vanuit is gegaan dat dit de minimale waarde is die nodig is om
100 km lang een snelheid te rijden van 120 km/h.
Vermogen Het minimale vermogen dat nodig is om de motor 130 km/h te laten rijden bedraagt ca. 19 kW. De
berekening is terug te vinden in het rapport ‘’concept aandrijflijn E-Bike’’. Het is belangrijk in een
efficiënt gebied van de elektromotor te rijden (toerental) dat deze optimaal met een hoog
rendement functioneert. Daarom is gekozen voor een vermogen van 44 kW te hanteren. Ook is
gekeken op marketing gebied naar de concurrent, deze vermogens zitten ook allemaal rond de 44
kW zitten. Dit vergroot de keuze van elektromotoren.
Oplaadtijd De oplaadtijd is voor veel mensen een struikelblok, zo blijkt uit het marktonderzoek. Men vindt
dat het opladen niet zo lang mag duren. De concurrentie heeft een laadtijd gemiddeld tussen de 2
en 3.5 uur(met uitschieters tot 8 uur). De laadtijd van de E-Bike zal sterk afhankelijk zijn van
verschillende factoren (accu’s, BMS, laadaansluiting en temperatuur), aangenomen is een laadtijd
van 3 uur.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 13
CW-waarde
Eén van de doelen van de HAN Automotive is om een zo laag mogelijke CW-waarde te verkrijgen,
omdat zo de rijweerstanden zo laag mogelijk blijven. De CW-waarde van een gemiddelde
sportmotor ligt op 0,88 [3]. Het doel van de HAN Automotive is om de body zo te ontwerpen dat
er een CW-waarde van 0,6 wordt gerealiseerd.
Gewicht Het gewicht van de elektrische motorfiets moet zo laag mogelijk gehouden worden, om de
rijweerstanden zo laag mogelijk te houden. Aangezien de accu een grote factor (ongeveer 50%
van het totaal gewicht) is in het bepalen van het totaal gewicht en om de eis te halen dat 15 kWh
aan accucapaciteit meegenomen wordt, zal dit gewicht vrij hoog komen te liggen voor een
motorfiets. Daarom is aangenomen (ook gekeken naar wat de concurrentie heeft) een gewicht
aangenomen van 200 kg. Dit zal in de loop van het project nog exacter worden bijgesteld.
Frontaal oppervlakte Het frontale oppervlakte moet ten aanzien van de huidige motoren verkleind worden. Hoeveel het
oppervlakte verkleind kan worden zal in een later stadium in het project bij het ontwerpen van de
body worden bepaald. Wel kan een aanname gedaan worden. Het frontaal oppervlak van een
gemiddelde sportmotor bedraagt 0,36 m², omdat de zit verlaagd wordt en de body versmald
wordt zal het frontaal oppervlak met 10% verkleind worden. Het frontaal oppervlakte bedraagt
dan ongeveer 0.32 m².
Koppel Het koppel bij het wegrijden op de steilste helling in Nederland is berekend. Hieruit komt het
minimaal benodigde koppel van 43 Nm aan de krukas. Het koppel wordt met 20% vergroot voor
betere rijeigenschappen. Hierdoor is het koppel 52 Nm.
TARGETS In deze paragraaf worden de targets beschreven en onderbouwd. Deze targets worden meegenomen in
het ontwerp als dit het toelaat. Dit houdt in dat de targets die hier beschreven staan afwijken van
gelijknamige technische specificaties en hopelijk over drie jaar wel toepasbaar zijn.
Topsnelheid De topsnelheid als target hoger dan van de topsnelheid die opgegeven is als technische
specificatie. Dit komt omdat 130 km/h de minimum snelheid is welke de motorfiets moet kunnen
halen. De target hiervan is 160 km/h afgekeken van wat de concurrent ongeveer hanteert. De
markt geeft aan dat de topsnelheid belangrijk gevonden wordt. De target is dus gezet op 160
km/h maar deze kan nog lager of zelfs hoger komen te liggen, omdat de prioriteit niet bij de
topsnelheid ligt.
Oplaadtijd De consumenten zien het liefst dat de accu binnen een half uur te laden is. Met een snel lader en de verbeteringen in de techniek is het misschien binnen drie jaar realiseerbaar maar op dit moment is de laadtijd van drie uur reëel.
2.3 CONCURRENTIE In het QFD worden een aantal concurrenten vergeleken met de E-Bike. De concurrenten worden
vergeleken op hoe deze functioneren ten opzichte van de klantwensen, eisen en hoe de concurrenten
scoren ten opzichte van de gestelde technische specificaties van de E-Bike. In dit hoofdstuk staan foto’s
van de des betreffende concurrentie. Voor de technische specificaties kan de concurrentieanalyse in het
marktonderzoek (bijlage 1) geraadpleegd worden.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 14
FIGUUR 2: CONCURRENTEN E-BIKE [28][29][30]
2.4 QFD In dit hoofdstuk wordt het Quality Function Deployment (QFD) besproken. Hierin worden de
klantenwensen en de eisen van de opdrachtgever vertaald naar ontwerpeisen. De klantwensen en eisen
van de opdrachtgever zijn in hoofdstuk 2.1 beschreven. Uit dit QFD wordt de vraag beantwoord aan welke
eisen en wensen voldaan moet worden met de technische specificaties die opgesteld zijn. Daarbij wordt
zichtbaar welke technische specificaties extra aandacht nodig hebben of dat de E-Bike al onderscheidend
is ten opzichte van de concurrent.
QUALITY FUNCTION DEPLOYMENT In tabel 4 staat de totale QFD weergegeven, hierin staan alle wensen en eisen weergegeven tegenover de
technische specificaties van de E-Bike. De belangrijkste delen van het QFD worden in deze paragraaf
uitgelegd en geanalyseerd. Uiteindelijk worden hier de conclusies getrokken en de technische specificaties
besproken. Daarnaast wordt vergeleken op welke punten de concurrentie voorloopt en waar
verbeteringen doorgevoerd worden in de technische specificaties, om beter te voldoen aan de marktvraag.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 15
TABEL 4: HET QFD.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 16
RELATIE In tabel 5 worden de relaties weergegeven tussen de eisen/wensen en de technische eigenschappen. Deze
relatie wordt aangeduid met een symbool (●= sterk, ○= gemiddeld, ⨞= zwak). Uit de tabel kan gehaald
worden welke technische eigenschappen veel invloed uitoefenen op de eisen en wensen en hierdoor
uiteindelijk belangrijk zijn bij het ontwerpen van de motorfiets.
TABEL 5: EISEN EN WENSEN TEN OPZICHTEN VAN TECHNISCHE EIGENSCHAPPEN
Om te bepalen welke technische eigenschappen belangrijk zijn, wordt er gekeken naar het aantal zwarte
puntjes dat voor een eis/wens en een technische specificatie staan. De technische specificaties die het
meest van invloed zijn op de eisen en wensen zijn:
Het gewicht
De topsnelheid
Actieradius
Vermogen
Volledig elektrisch
Kuipwerk body
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 17
Deze technische eigenschappen hebben de meeste invloed op de eisen en wensen, daarom wordt aan deze
aspecten extra aandacht besteed tijdens het ontwerpen. Het is van belang dat deze waardes voldoen aan
de eisen en wensen die hieraan gesteld worden, om het product zo goed mogelijk aan de verwachtingen
van de markt te laten voldoen.
De eisen en wensen zijn tevens van belang als je vanaf de andere kant gaat beredeneren. Zo hebben de
eisen en wensen met de meeste symbolen de meeste invloed op de technische eigenschappen. Deze eisen
en wensen met veel invloed zijn:
Eisen: Wensen: Actieradius van 100 km bij 120 km/h*. Actieradius van 200 km*. Op school te produceren door
studenten. Rij eigenschappen**.
Aantrekkelijk voor investeerders. Zowel voor recreatief als woon/werk gebruik.
Topsnelheid van 130 Km/h. *DE ACTIERADIUS IS VOOR BEIDE DOELGROEPEN HET BELANGRIJKST.
** DE RIJ EIGENSCHAPPEN IS EEN WENS VAN DE KLANT, HIERBIJ IS NIET DUIDELIJK WAT ONDER DE
RIJEIGENSCHAPPEN VERSTAAT WORDT. DOOR DE LENGTE EN HET LAGE ZWAARTE PUNT STABIELER ZIJN BIJ
HOGERE SNELHEDEN , DE DRAAICIRKEL IS WEL MINDER .
WENSEN EN EISEN MET DE CONCURRENTIE In tabel 6 wordt gekeken naar welke wensen en eisen belangrijk zijn voor de opdrachtgever en de klanten.
Welke concurrenten op welk gebied het beste presteren en waar de E-Bike staat ten opzichte van de
concurrentie. In de tabel wordt weergegeven welke klantgroepen voor de E-Bike zijn; dit zijn zakelijke en
privé rijders en waar hun belangen liggen. Uit deze tabel wordt duidelijk welke klantengroep bij welk
aspect van de E-Bike baat heeft en hoe het concept van de E-Bike tegenover de concurrentie staat.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 18
TABEL 6: EISEN EN WENSEN MET CONCURRENTIE
Aan de grafiek naast de tabel te zien, scoort elke concurrent op bepaalde punten hoger en op andere
punten lager. De Brammo Empulse en de Zero S zijn gelijkwaardig op vele punten. De E-Bike scoort vooral
op het gebruik bij recreatief rijden en als woon/werkverkeer. Dit zijn de sterke punten van de E-Bike en
zullen dus ook uiteindelijk benut moeten worden, door deze twee klantwensen te waarborgen. Deze twee
klantwensen zijn voor privé en zakelijk belangrijk, hoewel recreatief voor zakelijke rijders minder
interessant is.
Verder is te zien dat concurrent drie (Volta BCN City) op drie punten boven de E-Bike uit steekt, deze
punten zijn de aanschafprijs, rijeigenschappen en het groene imago. De rijeigenschappen hebben ermee te
maken dat de Volta BCN City in stedelijk gebied erg wendbaar is, de E-Bike is ontworpen voor hogere
snelheden en op lage snelheden minder wendbaar. Verder is het een kleinere motor dat een groener
imago geeft en de aanschafprijs is nog lager dan de gestelde €10.000, -. Voor de E-Bike is een andere
doelgroep aangesproken. De E-Bike voldoet verder aan alle eisen die gesteld zijn, omdat de technische
specificaties niet 100% bekend zijn en deze zijn gebaseerd op de eisen die gesteld zijn.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 19
De tabel weegt het belang van de klantgroepen bij een wens of een eis, als deze met de relaties(zie tabel 6)
worden berekend komt hier een relatief percentage uit. Dit geeft aan hoe belangrijk de eis/wens is,
hieronder worden deze voor de zakelijke en persoonlijke rijder weergegeven. Voor elke klantgroep de vijf
belangrijkste eigenschappen vermeld en welke concurrent op deze punten het hoogste scoort.
Zakelijk:
Nr: Omschrijving: Eis/wens: Relatieve waarde:
Beste concurrent:
1 Actieradius van 100 km bij 120 km/h
Eis 10 % Con. 1: Zero S
2 Groen imago Wens 9 % Con. 3: Volta BCN City
3 Op kenteken Eis 8 % allen 4 Aantrekkelijk voor investeerder Eis 8 % allen 5 Comfort rijden in een stedelijk
gebied Wens 7 % Con. 3: Volta BCN
City TABEL 7: EISEN ZAKELIJK
Particulier:
Nr: Omschrijving: Eis/wens: Relatieve waarde:
Beste concurrent:
1 Actieradius van 100 km bij 120 km/h
Eis 10 % Con. 1: Zero S
2 Op kenteken Eis 8 % allen 3 Zowel recreatief als woon/werk Wens 8 % Con. 3: Volta BCN City 4 Vermogen Wens 8% Con. 2: Brammo
Empulse 5 Toermotor met sportieve zit* Eis 7% Con. 2: Brammo
Empulse TABEL 8: EISEN PRIVÉ
*OP NUMMER VIJF KOMT EIGENLIJK DE WENS: ACTIERADIUS VAN 200 KM, MAAR OMDAT EEN EIS IS DAT WE DEZE
OP 100 KM STELLEN BIJ EEN SNELHEID VAN 120 KM/H, VERVALT DEZE EN KOMT HIERVOOR IN DE PLAATS:
TOERMOTOR MET EEN SPORTIEVE ZIT
De keuze tussen de focus op zakelijke rijders of op privé rijders zal in een later stadium in het project
genomen moeten worden. Als de motor nu op de markt wordt gezet, is het aantrekkelijk voor de zakelijke
rijder. Dit komt omdat de overheid dit stimuleert met regelingen en met subsidies. De vraag is of over drie
jaar nog steeds de overheid dit doet. Het is dus van belang om dit in het tweede marktonderzoek ( Fase 5,
78 AM) te onderzoeken of dit nog steeds zo is, of dat het juist aantrekkelijk is om een E-Bike privé aan te
schaffen. Als deze keuze gemaakt wordt, zijn dit de vijf belangrijkste eisen en wensen per klantgroep waar
de afweging tussen moet gemaakt moet worden.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 20
TARGETS De targets zijn naar voren gekomen uit het marktonderzoek, deze waardes zijn ingevuld naar wat de
markt wil. In tabel 9 worden deze gemeten aan de technische specificaties en uiteindelijk gekeken naar
waar het concept de E-Bike staat en wat de sterke punten zijn van de concurrentie. Zo wordt gekeken naar
welke specificaties en targets belangrijk zijn en zal hier rekening mee gehouden moeten worden met
ontwerpen. In het marktonderzoek is gekeken welke snelheden de concurrenten gemiddeld als top halen.
Deze staan beschreven samen met de technische specificaties in hoofdstuk 2.2.
TABEL 9: DE TECHNISCHE SPECIFICATIES TEGENOVER DE TARGETS
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 21
Als het concept van de HANE-Bike voldoet aan de waardes die in het QFD beschreven staan, dan scoort
deze over het algemeen beter dan de concurrenten. Dit geeft de grafiek onder de tabel overzichtelijk weer,
hieruit kan worden geconcludeerd dat het concept van de HANE-Bike beter aan de targets voldoet dan
haar concurrenten. De technische specificaties zijn voor het concept voldoende om met de concurrentie te
concurreren en deze zelfs te overtreffen. Om het voertuig nog beter te laten scoren kan de actieradius
vergroot worden, de oplaadtijd verkort. De CW-waardes en het frontaal oppervlakte zijn niet bekend van
de concurrentie waardoor het niet goed mogelijk is dit te vergelijken. Van de concurrentie is niet
bekend waardoor het niet goed mogelijk is dit te vergelijken Wel is het mogelijk een schatting te
doen, hierbij liggen de getallen vrij dicht bij elkaar. Omdat de waardes niet precies bekend zijn
worden deze niet meegenomen in de vergelijking met de concurrentie.
RELATIE ONDER DE TECHNISCHE SPECIFICATIES Om te kunnen bepalen wat de verschillende technische specificaties met elkaar doen, is een matrix
weergegeven in tabel 10. In deze matrix worden de technische specificaties met elkaar vergeleken en de
belangrijkste die in hoofdstuk 1.2 naar voren zijn gekomen worden hier extra besproken. In de matrix
wordt gekeken naar in welk verband de technische specificaties elkaar versterken of juist elkaar tegen
werken. Zo kan bekeken worden naar welke technische specificaties de meeste prioriteit hebben. Van
zowel de plussen als de minnen worden de belangrijkste beschreven.
TABEL 10: MATRIX VAN TECHNISCHE SPECIFICATIE
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 22
Hieronder worden alle technische specificaties besproken en beschreven:
Topsnelheid De topsnelheid is onder andere afhankelijk van het vermogen, de CW-waarde, het gewicht en het
frontaal oppervlakte. Het maximale gewicht is 200 kg, wat vooral door de accu wordt bepaald
(ongeveer 50% totaal gewicht). De capaciteit van de accu is ook mede bepalend voor de
topsnelheid. Al deze punten zullen uiteindelijk op dergelijke wijze ontworpen moeten worden
dat de topsnelheid 130 km/h bedraagt.
Elektrisch aangedreven Omdat de motorfiets elektrische wordt aangedreven, is een accu nodig om de E-Bike van stroom te
voorzien. Wat een groot voordeel is van een elektrische motorfiets, is dat het maximaal koppel
vanaf het begin te verkrijgen is.
Accu De soort accu bepaalt een groot deel van het gewicht en de oplaadtijd van de accu, het gebruik van
een lithium-accu heeft hier een positief effect op de opslagcapaciteit en de oplaadtijd. Lithium-ion
heeft tot op heden het beste prijs/kwaliteit/gewicht verhouding. Verder is deze accu ook veilig om
mee te werken en heeft deze accu een relatief hoge energiedichtheid.
Opslagcapaciteit
Elk soort accu heeft een bepaalde opslagcapaciteit. Bij een accu is de energiedichtheid (Wh/kg),
vermogensdichtheid(w/kg) en de ampère uur (AH) capaciteit van belang. De opslagcapaciteit is
daarom afhankelijk van het soort accu en heeft hierdoor invloed op de grote van de accu en het
gewicht van de accu. Het laden van de accu wordt geregeld door de BMS. De soort accu en de
grootte van de accu hebben invloed op de laadtijd. Bij te snel laden en ontladen kan de accu
beschadigd raken.
Vermogen
De grootte van het vermogen is alleen afhankelijk van de elektromotor die gebruikt wordt. Wel
wordt het vermogen beïnvloed door rijweerstanden. Het is dus zaak deze rijweerstanden zoveel
mogelijk te beperken om meer vermogen te kunnen gebruiken en een grotere actieradius te
verkrijgen. Om deze rijweerstanden te verminderen worden de CW-waarde en het frontaal
oppervlak zo klein mogelijk ontworpen. Het koppel van de elektromotor en het vermogen
beïnvloeden elkaar; het is van belang om dit goed op elkaar af te stellen zodat beide voldoen aan
de voorwaarden.
Oplaadtijd
De oplaadtijd is grotendeels afhankelijk van de soort accu en de opslagcapaciteit van de accu. De
opslagcapaciteit is vrij groot ivm de opslagcapaciteit van concurrerende accu’s maar dit is
nodig om ervoor te zorgen dat de gewenste actieradius gehaald wordt. Nadeel hiervan is echter
wel een langere oplaadtijd
CW-waarde
Een lage CW-waarde zorgt voor lagere rijweerstanden en heeft zo dus een positief effect op het
vermogen en op de topsnelheid.
Gewicht
Het gewicht is een belangrijke factor in het ontwerpen van een elektrische motorfiets, omdat deze
de rijweerstanden verhoogt. Zo worden door deze verhoogde rijweerstanden het vermogen, de
topsnelheid en de accucapaciteit negatief beïnvloed.
Frontaal oppervlakte
Het frontaal oppervlak is bepalend voor de CW-waarde en de rijweerstanden, daardoor kan er
gezegd worden dat deze ook bepalend is voor het vermogen en de topsnelheid.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 23
CONCLUSIE Uit het QFD komt naar voren welke technische specificaties van belang zijn om de markt optimaal te
bedienen. Door ervoor te zorgen dat deze technische specificaties voldoen aan eisen en wensen van de markt, zal de kans van slagen op de markt een stuk groter worden. De belangrijkste eisen, wensen en technische specificaties staan beschreven in deze conclusie en er wordt een vergelijking gemaakt met hoe de concurrentie hierop scoort.
Eisen wensen en technische specificaties In tabel 11 worden de belangrijkste eisen, wensen en technische specificaties per paragraaf weergegeven.
De waardes van de technische specificaties staan in het QFD.
Paragraaf: Eisen/wensen/technische specificaties
Relatie Technische specificaties: Gewicht Topsnelheid Actieradius Vermogen Elektrische aandrijving Kuipwerk body
Eisen: Actieradius van 100 km bij 120 km/h Op school te produceren door studenten Aantrekkelijk voor investeerders
Wensen: Actieradius van 200 km Zowel voor recreatief als woon/werk gebruik Rijeigenschappen Topsnelheid 130 km/h
Eisen en wensen concurrentie zakelijk
Eisen: Actieradius van 100 km bij 120 km/h Op kenteken Aantrekkelijk voor investeerders
Wensen: Comfortabel rijden in een stedelijk gebied Groen imago
Eisen en wensen concurrentie privé
Eisen: Actieradius van 100 km bij 120 km/h Op kenteken Toermotor met sportieve zit
Wensen: Zowel recreatief als woon/werk gebruik Vermogen
Targets (gekeken naar relatieve waarden)
Technische specificaties: Frontaal oppervlakte (13%) CW-waarde (13%) Topsnelheid (13%) Gewicht (11%) Oplaadtijd (11%)
Relatie onder technische specificaties
Technische specificaties positief: Topsnelheid Frontaal oppervlakte
Technische specificaties negatief: Gewicht Oplaadtijd
TABEL 11: EISEN EN WENSEN
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 24
De belangrijkste eisen, wensen en technische specificaties worden het vaakst genoemd in tabel 11,
hieronder is daarvan een opsomming gemaakt:
Eisen: Een actieradius van 100 km bij een snelheid van 120 km/h. Aantrekkelijk voor investeerders. Op kenteken.
Wensen: Zowel recreatief te gebruiken als woon/werk verkeer. Rijeigenschappen.
Technische specificaties: Frontaal oppervlakte/ CW-waarde. Topsnelheid. Gewicht. Oplaadtijd.
CONCURRENTIE De E-Bike voldoet aan de gestelde eisen en wensen van de opdrachtgever en ook zo goed mogelijk aan die
van de markt. Bij de wensen van de markt scoort de E-Bike hoog op zowel recreatief als woon/werk
gebruik en op het comfortabel rijden. Dit zijn tot op heden de sterke punten van de E-Bike. Op de andere
punten scoort het gemiddeld en deze punten nog zullen nog verbeterd moeten worden. Zo moet gekeken
worden naar de mogelijkheid om de topsnelheid te verhogen(en de luchtweerstand verlagen) of het
groene imago te vergroten door het uiterlijk aan te passen.
2.5 SAMENVATTING MARKTONDERZOEK Naast de eisen en wensen is nog meer belangrijke informatie verkregen. Hieronder een samenvatting van
het vooronderzoek (marktonderzoek) wat is uitgevoerd voor de E-Bike. Het volledige onderzoek is terug
te vinden in bijlage 1 het marktonderzoek.
Steeds meer mensen zijn bezig met de trend van duurzame mobiliteit, alleen uit het marktonderzoek is
naar voren gekomen dat de hedendaagse motorrijder nog niet overtuigd is van het elektrisch rijden. Een
deel van de motorrijders heeft interesse in elektrisch rijden, de voornaamste reden om niet voor
elektrisch rijden te kiezen is het gemis van beleving. De grootste mogelijkheden voor de E-Bike ligt
volgens de gebruikers op woon/werk verkeer. Dit zijn ritten van gemiddeld minder dan 25km. De meeste
interesse is voor een elektrische toermotor en voor de sportieve motor, daarom is gekozen voor een
toermotor met een sportieve zit en een sportief uiterlijk. De motor zal dan ook een actieradius krijgen van
werkelijk 100 km bij een snelheid van 120 km/h, een topsnelheid van 130km/h om op de snelweg te
kunnen rijden. Tevens zal de zitpositie van de bijrijder sportief als comfortabel zijn
De bedreigingen van de elektrische motorfiets liggen vooral op het gebied van gewenning, aanschafprijs
en prestaties. De actieradius en de laadtijd zijn hierbij de grootste problemen. De oplossing hiervoor is dat
de overheid de infrastructuur aanpast en de accutechniek zal de komende tijd verder ontwikkeld moeten
woeden. Hierdoor worden de voordelen van elektrisch rijden steeds groter. En zolang het rijden op
fossiele brandstoffen steeds prijziger wordt, zal het elektrisch rijden ook steeds interessanter worden.
Ondanks dat verschillende fabrikanten al elektrische motoren aanbieden slaat het (nog) niet aan. Hoe
komt dat? Waarschijnlijk omdat er teveel minpunten zijn voor de bestuurders om een elektrische motor
aan te schaffen. Het grootse nadeel is dat de motor niet goed aansluit bij de doelgroep. Door een nieuw
soort motor te ontwikkelen zal het mogelijk worden om een motor op de markt te zetten die wél
interessant is.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 25
3. PLANNING E-BIKE Tabel 12 geeft een schematisch overzicht weer hoe de komende drie jaar (7 fases) het projectverloop eruit kan komen te zien. Daarna wordt per fase besproken wat
in dat blok gedaan moet worden en door wie wat gedaan dient te worden.
Fase Jaar CB 5 CB 6 AT 78 AD 78 AM 78 Minor AE/AA Stage / afstuderen
1 Nu Opzet project Concept frame Concept aandrijflijn
2 0,5 Body ontwerp BOM Investeerders
3 1 Body test Investeerders Onderdelen
4 1,5 Ontwerp onderdelen
Assembleren delen
Aandrijflijn software Projectleider KERS
5 2 Bouw body Bouw chassis Markt introductie Projectleider
6 2,5 Opbouw motor Valideren aandrijflijn Opbouw aandrijflijn
Projectleider
7 3 RDW keuring Test wegligging Projectleider Introductie Voortgang
TABEL 12: PLANNING PER FASE
Body Bouw Opbouw Aandrijflijn Marktonderzoek Concept
Introductie
Go, No go
Concept
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 26
3.1 PROJECT ACTIVITEITEN Hieronder in de tabel 13 wordt het overzicht met het projectplan voor de E-Bike voor de komende drie
jaar weergegeven.
Wanneer:
Activiteiten: Uitgevoerd door:
Van* Tot*
Fase 1: Voorbereiding Schrijven projectplan Ontwerp frame Ontwerp elektronisch
systeem
Afst. TC Afst. AD Stage AD
01-02-2013 04-06-2013
Fase 2: Ontwerp body Ontwerpen body BOM Investeerders
CB 5 Stage/ afst. Stage/ afst.
01-09-2013 31-01-2014
Fase 3: Onderdelen Investeerders Onderdelen bestellen Body testen
Stage/ afst. Stage/ afst. CB 6
01-02-2014 04-06-2014
Fase 4: Bouw basis Ontwerp onderdelen Assembleren delen Aandrijflijn software KERS Projectleider
CB 5 CB 5 Minor Stage/ afst. Stage/ afst.
01-09-2014 31-01-2015
Fase 5: Bouw specifiek Bouw body Bouw chassis Markt introductie Project leider
CB 6 AD 78 AM 78 Stage/ afst.
01-02-2015 04-06-2015
Fase 6: Bouw aandrijflijn Opbouw motor Valideren aandrijflijn Opbouw aandrijflijn Project leider
CB 5 Minor Minor Stage/ afst.
01-09-2015 31-01-2016
Fase 7: Eind, introductie RDW keuring Test wegligging Introductie Vervolg project Project leider
CB 6 AT 78 Stage/ afst. Stage/ afst. Stage/ afst.
01-02-2016 04-04-2016
TABEL 13: PROJECT ACTIVITEITEN
*VOORSPELLING, DE BEGIN EN EIND DATA KUNNEN AFWIJKEN .
Fase 1: Voorbereiding
De voorbereidingsfase is gestart in februari dit jaar. Momenteel wordt druk gewerkt aan een nieuw frame
specifiek voor deze motorfiets. Het basisframe is eigen ontwerp, voor de voorvork en achter brug is
gekozen voor inkoop delen. In deze fase is tevens een begin gemaakt met de keuze welke elektronische
componenten nodig zijn voor de E-Bike. Deze twee ontwerpen samen vormen de basis voor het ontwerp
van de E-Bike. Dit ontwerp voldoet aan de eisen van de opdrachtgever en aan de eisen en wensen die naar
voren zijn gekomen in het uitgevoerde marktonderzoek. Met deze gegevens wordt in deze fase het
projectplan geschreven met daarin het project verloop van de komende drie jaar. Aan het eind van deze
periode wordt een presentatie gegeven aan de HAN met als doel te zorgen dat de fase twee en drie een GO
krijgen om uitgevoerd te worden.
Fase 2: Ontwerp body
Voor het basis ontwerp moet nog een gestroomlijnde body gemaakt worden. Het doel is het frontale
oppervlakte zo klein mogelijk te maken en een CW-waarde onder de 0,6. Het basisontwerp moet
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 27
daarnaast verder worden uitgewerkt. Kritisch wordt gekeken welke componenten nodig zijn voor het
ontwerp en hoe de onderwerpen in elkaar passen. Hieruit komt het definitieve ontwerp naar voren dat gebouwd gaat worden. De onderdelen van het ontwerp moeten in een BOM (Bill of Materials) gezet
worden. Dit maakt het inzichtelijk wat de maak- en koopdelen zijn en de kosten hiervan. In deze fase
wordt contact gelegd met mogelijke investeerders. Dit contact loopt door in fase 3.
Fase 3: Onderdelen
In deze fase worden de onderdelen besteld die nodig zijn bij de bouw van het project, deze onderdelen
moeten grotendeels verkregen worden door sponsoring. Daarnaast zijn stakeholders nodig die naast
materialen en kennis ook hun financiële bijdrage leveren aan het project. In deze fase is een GO – NO GO
moment. Pas als er voldoende stakeholders zijn om het project te financieren, wordt het project doorgezet
naar de bouw van de body. De body wordt ook getest of het ontwerp aan de eisen voldoet. Het
schaalmodel wordt 3D geprint en getest in een windtunnel (kan op de universiteit van Keulen).
Fase 4: Bouw basis
Voor de motor wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van standaard kooponderdelen. Omdat er ook een
zelfgemaakt frame wordt gebruikt zullen er ook onderdelen zelf ontworpen en gemaakt moeten worden
De maak- en inkoopdelen moeten geassembleerd worden. Een deel van deze onderdelen kan al als een
subassemblage in elkaar gezet worden. Daarnaast wordt de aandrijflijn al opgebouwd en kan begonnen
worden met het schrijven van de software voor de E-Bike. In deze fase wordt een opdracht uitgevoerd om
te onderzoeken of het mogelijk is om een KERS systeem te monteren op het voorwiel. Dit zal gedaan
moeten worden door een stagiair of afstudeerder die tevens de voortgang van het project bewaakt en als
projectleider fungeert.
Fase 5: Bouw specifiek
In de vijfde fase wordt de body en het frame opgebouwd samen met de subassemblages van fase vier. Het
frame moet aan het eind van de fase ter keuring worden aangeboden voor de RDW. Verder wordt
opnieuw een marktonderzoek gedaan en een introductie uitgedacht voor de E-Bike. Dit wordt gedaan
omdat verwacht wordt dat ontwikkelingen de komende jaren zo snel gaan, dat gegevens die nu actueel
zijn over twee jaar wellicht alweer achterhaald zijn. De verschillende teams worden aangestuurd door een
projectleider.
Fase 6: Bouw aandrijflijn
De complete op- en afbouw van de motor wordt in deze fase afgerond. Het belangrijkste is het monteren
en valideren van de aandrijflijn Hierbij wordt een hoop tijd besteed aan het afstellen en het fine tunen
voor een optimaal resultaat. Aan het einde van deze fase moet een werkend prototype worden
opgeleverd. De voortgang van de werkzaamheden worden bewaakt door de projectleider.
Fase 7: Eind, introductie
Gekeken wordt welke eisen nodig zijn om de E-Bike van een kenteken te voorzien. Het frame heeft al een
type goedkeuring maar wat is nog meer nodig om de E-Bike toe te laten op de openbare weg. Door de
project groep wordt een test plan opgesteld en dan wordt onderzocht of de E-Bike aan de opgestelde eisen
van het test plan voldoet. Daarna wordt gecheckt of de eisen die in het begin van het project opgesteld zijn
ook daadwerkelijk gehaald zijn en waarom wel of niet? De gebreken die met het testen zijn geconstateerd,
worden verholpen. Verder wordt gewerkt aan de introductie voor stakeholders en voor het publiek van de
E-Bike. Uiteindelijk wordt een rapport opgemaakt waarin wordt besproken wat goed gegaan is, welke
leermomenten er waren en wat de mogelijkheden zijn betreft een vervolgproject. Hiervoor wordt een
opzet uitgeschreven hoe een eventueel vervolgplan eruit komt te zien.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 28
3.2 ACCU TECHNIEK VOORSPELLING Het grootste knelpunt van elektrisch rijden is de energiedichtheid van de verkrijgbare accu’s. Dit kan de
bottleneck zijn voor de E-Bike. De laatste jaren zijn veel nieuwe en verbeterde accu’s op de markt
gekomen maar deze hebben nog geen grote veranderingen teweeggebracht. Elektrische voertuigen
hebben accu’s nodig die gedurende langere tijd energie leveren. Dit zijn accu’s met een hoog ampère-uur
(ah) capaciteit, een hoge energie dichtheid (Wh/kg) en hoge vermogensdichtheid (W/kg). Hoe kleiner en
lichter de accu, hoe beter de prestaties van een elektrische motor zouden zijn [4]. Naast de kwaliteit van
de accu’s is de prijs een onzekere factor. Het is dan ook lastig exact te voorspellen hoe de toekomst binnen
nu en drie jaar er uit ziet. Daarom is ervoor gekozen drie voorspellingen te doen aan de hand van drie
scenario’s.. Hieronder worden drie scenario’s uitgewerkt en is het effect op de E-bike zichtbaar.
Accu blijft hetzelfde (80-130 Wh/kg).
Accu kleine vooruitgang na drie jaar (200-250 Wh/kg).
Accu sterk verbeterd binnen drie jaar (400-1000 Wh/kg).
Deze scenario’s worden uitvoerig besproken in hoofdstuk 3.3. Hieronder staan de eisen beschreven
waaraan het accupakket van de E-Bike moet voldoen.
Energiedichtheid minimaal 150 Wh/kg. Dit heeft te maken met de beperkte ruimte en het
maximale gewicht wat de accu’s 100kg is.
Lange levensduur minimaal 3000 cyclus. Theoretisch is het dan mogelijk om in totaal 300.000 km
te rijden voordat de accu’s gewisseld moeten worden omdat deze slecht functioneren.
Capaciteit en vermogen. De accu’s moeten een bepaalde tijd een vermogen kunnen leveren bij het
op- en ontladen zonder dat de accu’s beschadigd raken.
Prijs. De accu’s zijn veruit het duurste onderdeel van de motor. De prijs/ kwaliteit verhouding
moet dan ook gunstig zijn.
Uit een onderzoek is gebleken dat op dit moment de Dow Kokam XALT™75 Ah High power accu’s het
meest geschikt zijn voor ons voertuig. De technische gegevens[26] voldoen aan de eisen die gesteld zijn
aan de accu’s. Dow Kokam biedt accu’s voor alle vormen van commercieel transsport [27]. De verwachting
is dat de accu’s de komende drie jaar verbeterd worden.
De vooruitgang van de ontwikkeling in accutechniek kan een stuk sneller. Dit kan worden gerealiseerd
bijvoorbeeld wanneer er richtlijnen komen vanuit de overheid waaraan een accu moet voldoen. Dit was
ook bij de spaarlamp het geval: door en het verbod op zware gloeilampen van de overheid is de gloeilamp
ingehaald door de spaarlamp. Door een hoge productie en nieuwe ontwikkelingen is de prijs gedaald
waarmee het voor consumenten aantrekkelijker werd om spaarlampen aan te schaffen. Bij grote
fabrikanten zie je ook veel investeringen in accu technieken. Investeren in nieuwe technieken maar ook in
fabrieken die de accu’s produceren voor productiemodellen. Als in de toekomst de vraag naar accu’s snel
stijgt, gaat de ontwikkeling van nieuw accu’s veel sneller en worden ze ook een stuk goedkoper.
Batterij management systeem (BMS)
Naast de boost die de accutechniek nu doormaakt wordt het BMS ook steeds belangrijker voor een
efficiëntere en veiligere energievoorziening. Door accu’s efficiënter te op- en ontladen hebben de accu’s
een hoger rendement. Een voordeel bij het opladen is dat deze sneller opgeladen kan worden zonder dat
dit nadelig is voor de levensduur van de accu. Een nadeel is dat de BMS steeds complexer en duurder
worden [5]. De hoofdfunctie is het bewaken van de veiligheid. De grote accupakketten bevatten veel
energie en bij disfunctioneren is dit gevaarlijk. Als de accu overladen wordt, is de kans op oververhitting
en brandgevaar aanwezig. Dit kan ook gebeuren bij het verkeerd ontladen van de accu’s.
Een ander belangrijke eigenschap is het accu balanceersysteem. Een accupakket werkt het beste als alle
cellen dezelfde capaciteit hebben. Bij serie geschakelde cellen is de cel met de laagste capaciteit bepalend
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 29
voor de prestatie van het gehele accupakket. Door dit balanceer systeem geven alle cellen dezelfde
capaciteit af met dezelfde ontlaadspanning [6].
3.3 SCENARIO’S Hieronder worden de drie scenario’s die in hoofdstuk 3.2 zijn beschreven verder uitgewerkt.
Scenario 1:
Het is nog onzeker of de batterijtechniek echt door gaat breken; de ontwikkeling van de accu is
gedeeltelijk gestagneerd. Naast accu’s zijn namelijk andere alternatieven zoals waterstof en
biobrandstoffen een optie. Accu’s hebben veel potentie, toch is er veel verbetering nodig om de
accutechniek succesvol te maken. [7] In dit scenario wordt er van uitgegaan dat accu’s die op dit moment
op de markt zijn, dezelfde energiedichtheid hebben als de accu’s over drie jaar. Een berekening heeft
aangetoond dat voor de motorfiets een accu nodig is van 15kw/h. De prijs van accu’s loopt heel erg uiteen,
de accu’s kosten nu tussen de €150, - en €1000, - per kW/h. De grote verschillen komt door de kwaliteit
van de accu’s. Daarom wordt gekeken naar twee bestaande accupakketten van de Nissan Leaf en de Tesla.
Nu wordt gekeken naar de waardes van de Nissan Leaf als voorbeeld. De kosten van de accu van de Nissan
Leaf zijn € 280, - per (Kw/h) en hebben een energie dichtheid van 80 wh/kg [8]. Omgerekend kost een
accu van 15 Kw/h: €4.200 met een gewicht van 185 kg. Dit is een te zware optie om voor deze accu te
kiezen. De motor mag maximaal 200 kg wegen en met deze optie is dit niet mogelijk.
Bij de Tesla weegt het pakket 450 kg. Het accupakket voor de motor zou omgerekend 112 kg wegen en
heeft een energiedichtheid van 121 wh/kg [9]. De kosten bij tesla zijn lager, namelijk €152, - per kw/h bij
een accu van 40 kw/h [10]. Hoe groter de accu’s des te lager de prijs. Een ‘’kleine’’ motorfiets accu zal dus
een stuk duurder zijn. De kosten voor het accupakket voor de motor zijn omgerekend naar 15kw/h
€2280, -. Het accupakket van 112 kg is bovendien te zwaar voor de motorfiets. Een van de eisen die
opgesteld is dat het accupakket max 50% van het totaal gewicht mag wegen (maximaal 100kg). Wordt er
niet aan deze eis voldaan, dan zal er een negatief advies gegeven worden.
Een deel van de opdracht is het ontwerpen van de complete aandrijflijn. Als de eisen voor de accu’s
bekend zijn, wordt bekeken welke accu’s het meeste geschikt zijn voor de aandrijflijn en of de huidige
accu’s voldoen. Hieronder de gegevens van de accu vastgelegd in een tabel 14.
Kosten per w/h Kosten accu pakket* Wh/kg Gewicht bij15kw/h Gemiddelde accu €150,- / €1000,- € 2250,- / € 15000,- 80 /130 188 / 110 kg Accu Leaf € 280,- € 4200,- 80 185 kg** Accu Tesla € 152,- € 2280,- 121 112 kg**
TABEL 14: ACCU DATA SCENARIO 1.
* OMGEREKEND VAN BESTAANDE PRIJS EN HET AANTAL KW/H
** BEREKEND VAN HUIDIG GEWICHT EN KW/H
Scenario 2:
In dit scenario wordt rekening gehouden met een kleine verbetering in de accutechniek de komende drie
jaar. De voorspelling lopen erg uiteen, gemiddeld wordt uitgegaan van een verdubbeling van de
energiedichtheid en 25% stijging van de vermogensdichtheid[4]. Volgens Bloomberg en Pikes Research is
de gemiddelde prijs per kw/h nu €525, -. De voorspelling is dat dit in 2017 kan dalen tot onder de €400, -
de Kw/h [11].
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 30
Scenario 3:
Er zijn ook een aantal scenario’s waarin rekening wordt gehouden met een grote verandering in de
aankomende drie jaar. Rudolf Krebs, chef van de Volkswagen afdeling elektrische voertuigen geeft ook aan
dat de prijs nu €500, - per kilowattuur is. Hij verwacht dat dit zakt tot €100 per kilowattuur in 2015 of
kort daarna [12]. Envia Systems (General Motors) verwacht ook in 2015 met een Li-ion accu op de markt
te komen met een energiedichtheid van 400 Watt per kg en een energiedichtheid van minimaal 2.5 keer
die van de gangbare accu’s. Deze accu gaat waarschijnlijk rond de €100 per kw/h kosten. [13]
Naast de doorontwikkeling van de huidige lithium-ion batterij wordt ook gekeken naar nieuwe technieken
(nanotechnologie) en nieuwe grondstoffen. Een batterij waar veel van verwacht wordt is de lithium-
luchtbatterij, in de toekomst kan deze net zoveel energie opslaan als opgeslagen is een kg benzine. Op dit
moment heeft een prototype de energiedichtheid van vijf keer die van een lithium-ion accu. Een ander
groot voordeel is dat de accu in ongeveer 10 minuten opgeladen kan worden door de magnesium plaat en
het zoutwater elektrolyt te vervangen. Al dit jaar verwachten ze het prototype doorontwikkeld te hebben.
Wel wordt gezegd dat de technologie nog niet toegepast kan worden in commerciële voertuigen [14] [15].
Dit heeft te maken met het aantal cyclussen van het ont- en opladen van de accu. Op dit moment is dit veel
te laag.
Naast de drie scenario’s te schetsen hebben zijn er ook twee experts geraadpleegd. De uitwerkingen van
het gesprek met Bram Veenhuizen en Stefan van Sterkenburg zijn terug te vinden in bijlage 8.
3.4 VOORTGANG PROJECT Elk half jaar wordt een nieuw projectteam samengesteld. De aanmeldingen worden gescreend door de
opdrachtgever en zal dan de taken toewijzen aan de aangemelde projectleden. Om nieuwe mensen te laten
kiezen voor de E-Bike zal een aantrekkelijke opdracht opgesteld worden. Deze opdrachten worden
weergegeven op SAS.han.nl om de toekomstige teamleden te informeren welke opdrachten per semester
beschikbaar zijn. Deze zijn per fase uitgeschreven, in bijlage 4 (opdrachten HAN SAS)is een voorbeeld
voor de tweede fase uitgeschreven en weergegeven. De opdrachten voor de volgende fases worden
beschreven door de projectleider en de opdrachtgever. Dit zijn opdrachten voor stages en afstuderen
maar ook projectgroepen en minors.
Regelmatig worden de doelstellingen gemonitord om te kijken of deze behaald zijn. Daarnaast worden ook
de nieuwe ontwikkelingen gevolgd en waar nodig worden wijzigingen doorgevoerd.
3.5 MOGELIJKE DOELGROEPEN Elektrisch vervoer biedt Nederland een interessante kans om als proeftuin voor innovaties een sterke
concurrentiepositie in te nemen. Nederland, met haar korte afstanden, vlakke land en dichtbevolkte
Randstad, is om deze redenen erg geschikt. Particulieren en zakelijke rijders zijn de doelgroepen die het
meeste interessant zijn. De zakelijke rijder is de grootste doelgroep op dit moment; dit heeft te maken met
de grote/ ingrijpende fiscale maatregelen die de overheid heeft getroffen. Op deze maatregelen wordt
hieronder teruggekomen.
Zakelijk
De zakelijke groepen waarvoor een elektrische motor interessant is zijn:
Logistiek
Zakelijke mobiliteit en woon/werk verkeer
Overheid voertuigen
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 31
De belangrijkste behoeftes van de zakelijke markt zijn: kostenbesparing (TCO), betrouwbaarheid en
duurzaamheid van het product. Daarnaast willen sommige bedrijven dat het product wel opvalt (imago en
PR) maar zijn er ook bedrijven die juist niet willen opvallen. De kostenbesparing kan omdat de vaste
kosten hoog (aanschaf) en de variabele kosten laag zijn. Het is dan dus aantrekkelijk om de motor veel
kilometers te laten rijden.
Redenen om tot aanschaf over te gaan:
Kosten willen besparen.
Laten zien dat ze maatschappelijk verantwoord bezig zijn.
De E-Bike inzetten voor PR.
Bij het aanschaffen van een elektrische motor voor de zaak kan men gebruik maken van een
aantal fiscale voordelen, waaronder de VAMIL regeling (willekeurige afschrijving milieu-
investeringen) en de MIA regeling (milieu investeringsaftrek). Dit loopt gemiddeld op van 20% en
maximaal 36% van de investering.
De terugverdienmodellen voor een elektrische motorfiets in kaart brengen.
Ervaring op doen in dit ‘’nieuwe’’ marktsegment.
Redenen om niet tot aanschaf over te gaan:
Trendgevoelig en ook duurzaam ondernemen is belangrijk. Dit mag geld kosten maar de subsidies
van de overheden zijn een extra trigger om over te stappen naar elektrisch rijden. Wel moet het
geld op den duur terugverdiend worden. Dit maakt het op de korte duur minder aantrekkelijk om
over te stappen.
De kennis van de techniek is niet aanwezig; als mensen veel er vanaf weten, willen ze ervoor
betalen. Weten ze niet veel van de elektrische motor af dan zijn ze bereid er minder voor te
betalen.
Particulieren
Bij de particulieren zijn ook twee groepen, namelijk de innovators en de early adopters. De motor is
uitermate geschikt is voor gebruik in drukke steden; hier zijn meeste problemen met luchtvervuiling en is
de leefbaarheid het belangrijkst. De E-Bike zal vooral goed presteren op de ringwegen met hogere
snelheden. Mensen die kiezen voor de elektrische motor willen, voorop lopen in de techniek en/of willen
groen rijden.
Innovators staan helemaal vooraan als er een nieuw product op de markt komt en hebben
interesse in ‘’opmerkelijke’’ producten. Het product moet een kenmerk hebben dat een totaal
nieuw is op de markt moet zetten, in ons geval is dat het karakter, de ‘’feet back’’ zithouding en de
‘’grote’’ actieradius boven de 100km vergeleken met de concurrentie. Door het product op één
punt minimaal te laten uitblinken, zal het niet iedereen aanspreken maar voor mensen die juist
die behoefte hebben, gaat de voorkeur uit naar de E-Bike.
Early adopters zijn trend gevoelig, willen echt leader zijn en geen follower. Als het geïntroduceerd
wordt op de markt is dit een belangrijke doelgroep. Deze doelgroep is relatief goed op de hoogte
van nieuwe techniek en is bereid voor het product (extra) te betalen. Het product willen ze graag
dagelijks gebruiken, en daarnaast vinden ze het van belang dat het product opvallend is. Als de
early adopters het product accepteren dan is het mogelijk om een snelle groei in de verkoop te
maken.
Waarom particulieren niet kiezen voor een E-Bike:
Ze nog niet overtuigd zijn van de voordelen van elektrische motoren, de techniek willen afwachten of dat
het niet interessant is als ‘Personal Mobility Vehicle’ (PMV). Nadeel is ook dat lange afstanden rijden met
één volle accu nu nog niet tot de mogelijkheden behoort.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 32
Een elektrische motor is aantrekkelijk als:
De vervoersbewegingen binnen een bepaalde straal zijn, dit komt door de actieradius en de
laadbehoeftes
De doelgroep zal het voertuig hoofdzakelijk inzetten voor woon/werk verkeer.
De doelgroep maakt hoofdzakelijke korte en vaste ritten van a naar b.
De lokale milieuvoordelen (voornamelijk luchtkwaliteit) verbeterd wordt.
Bewust gekozen wordt om duurzaam te ondernemen/ leven.
De fiscale maatregelen en middelen die voordelig zijn bij een elektrische motor (tot 2015) zijn:
BPM (vrijstelling)
MRB (vrijstelling)
Bijtelling (0% regeling)
MIA/VAMIL, De MIA en VAMIL zijn twee verschillende regelingen maar worden vaak
gecombineerd. Beide regelingen maken gebruik van een gezamenlijke lijst, de zogenaamde
Milieulijst. Bij de MIA regeling kan tot 36% van het investeringsbedrag in mindering brengen op
de fiscale winst. Het is afhankelijk van de milieueffecten en de gangbaarheid van het
bedrijfsmiddel. Bij de VAMIL regeling is het mogelijk om een investering (tot 75) op een
willekeurig moment afschrijven. Dit vermindert de fiscale winst en betaal je minder belasting in
dat jaar.
Op dit moment wordt ingezet op de zakelijke markt met de E-Bike. Dit heeft puur te maken met het feit
dat het voor bedrijven fiscaal voordelig is een elektrisch voertuig aan te schaffen. Over drie jaar kan het
goed zijn dat de regels weer gewijzigd zijn. Het is belangrijk dat de E-Bike aantrekkelijk is voor de
zakelijke gebruikers maar zeker ook voor particulieren in deze fase. Pas in het tweede marktonderzoek,
een jaar voor de introductie, moet worden onderzocht wat de fiscale voordelen op dat moment zijn en
vervolgens moet daarop de doelgroep aangepast worden.
3.6 STAKEHOLDERS ANALYSE Het project gaat uiteindelijk gefinancierd worden door investeerders die belang hebben bij de E-bike of bij
de HAN. Om in kaart te brengen wie deze belanghebbenden zijn, is in dit hoofdstuk gebruik gemaakt van
een stakeholderanalyse. Hierin worden de mogelijke belanghebbende beschreven die later voor een
eventuele benadering in aanmerking komen. Stakeholders kunnen onderverdeeld worden in drie groepen,
dit zijn; interne stakeholders, externe stakeholders en interface stakeholders.
Interne stakeholders Externe stakeholders Interface stakeholders
Werknemers Leveranciers Overheid (EU/Nationaal)
Managers Klanten Opleiding & Scholen
Investeerders Media
Concurrenten
TABEL 15: SOORTEN STAKEHOLDERS
In tabel 15[16] zijn alle stakeholders ingedeeld per categorie, deze stakeholders kunnen allemaal een
bepaalde invloed uitoefenen op het project. Hoe groot deze invloed is wordt beschreven in tabel 16 en
tabel 17. De schaal in grafieken loopt van 0 tot 10, om ervoor te zorgen dat de grafiek overzichtelijk blijft
wordt een schaal aangehouden van 1 tot en met 9. Waarin 1 inhoud dat er totaal geen interesse/invloed is
door de externe partij en 9 betekent dat de externe partij zeer geïnteresseerd of zeer veel invloed heeft.
De onderbouwing van de score is te vinden in bijlage 3 (Stakeholdersanalyse).
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 33
TABEL 16: MINDER BELANGRIJKE STAKEHOLDERS
In tabel 16 worden de minder belangrijke stakeholders weergegeven, deze hebben bijvoorbeeld wel veel
invloed maar weinig interesse (klanten) of wel interesse maar geen invloed (leveranciers, scholen). De
medewerkers en manager behoren in tabel 16 wel tot belangrijke stakeholders, omdat deze veel invloed
hebben op het project en interesse. Aangezien de medewerkers en de managers geen financiële of
materiële bijdragen leveren aan het project worden deze categorieën niet behandeld. Ook de resterende
minder belangrijke stakeholders worden verder niet behandeld, omdat deze geen belang hebben bij een
project als de E-Bike.
0
5
10
0 5 10
Invl
oe
d
Interesse
Stakeholderanalyse
klanten
leveranciers
scholen
Medewerkers
Manager
Belangrijker stakeholder
Tevreden houden
Minimale inspanning
Op de hoogte houden
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 34
TABEL 17: BELANGRIJKE STAKEHOLDERS
Zoals tabel 17 weergeeft zijn er vier interessante categorieën stakeholders die mogelijk belang kunnen
hebben bij een project als de E-Bike. Deze vier komen voort uit het vakje “belangrijke stakeholders”. Uit de
tabel kan gehaald worden welke categorieën stakeholders belang hebben bij een project als de E-Bike,
deze categorieën zijn, investeerders, media, concurrenten en overheid.
MOGELIJKE BELANGHEBBENDE De vier belangrijke categorieën uit tabel 14 worden in deze paragraaf gekoppeld aan mogelijke specifieke
ondernemingen/organisaties; er wordt toegelicht wat deze kunnen betekenen voor de E-Bike. Om zo te
kijken in welke categorie de investeerders gezocht kunnen worden.
INVESTEERDERS Investeerders zijn bedrijven en/of particulieren die een bijdrage willen leveren aan het E-Bike project, dit
kan zowel een financiële als materiele bijdrage zijn. Een aantal mogelijke investeerders kunnen zijn:
Yamaha Yamaha is een Japans motorfietsfabrikant die is uitgegroeid tot een wereldwijde onderneming; zo zijn de
importeurs van Yamaha verspreid over heel de wereld. In Nederland zit ook een importeur die regelmatig
contact heeft met de HAN Automotive. Yamaha kan als fabrikant standaardonderdelen sponsoren om de
kosten van het bouwen van de motor te drukken. De baten die Yamaha hierbij kan hebben, is dat de
kennis die tijdens het project wordt opgedaan met Yamaha gedeeld wordt. Zo heeft Yamaha een inzicht in
hoe de Nederlandse markt aankijkt tegen het elektrische rijden en kan inspiratie gehaald worden uit de
manier van aanpak van Nederlandse studenten.
0
5
10
0 5 10
Invl
oe
d
Interesse
Stakeholderanalyse
Investeerder
Media
Concurrenten
Overheid
Belangrijker stakeholder
Tevreden houden
Minimale inspanning
Op de hoogte houden
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 35
Rabobank De Rabobank is een Nederlandse bank die zich onder andere bezig houdt met een groen imago. De bank
doet dit door te investeren in groene projecten en door lagere renten te tellen voor ondernemers die laten
zien dat zij groen bezig zijn[17]. Met het E-Bike project kan de Rabobank benaderd worden met de vraag
of deze het project financieel wil ondersteunen. De baten voor de Rabobank zijn dat zij dan meedoen aan
een groen project en daardoor hun groene imago bevorderen. Ook wordt er zo de kennis en ervaring
gedeeld met de Rabobank, zodat ze deze mee kunnen nemen naar andere starters en/of bedrijven.
Rabobank heeft veel connecties en bovendien veel kennis als het gaat om een product op de markt te
brengen of het starten van een onderneming. Zo heeft het een site opgericht genaamd “Money Meets
Ideas”. Deze site zorgt ervoor dat particuliere investeerders en ondernemers hun ambities op het gebied
van investeren en ondernemen invulling geven [18]. Op deze site is het mogelijk het E-Bike project op te
geven om een aantal bijpassende particuliere investeerders te vinden.
Energiemaatschappijen De energiemaatschappijen zijn de toeleveranciers van de elektriciteit, deze bepalen wat de prijs per KWh
is en dus ook of het voor de gebruiker interessant is om elektrisch te gaan rijden. Ze hebben invloed
wanneer het goedkoper is om een voertuig te laden en waar dit gebeurt. Zo gelooft Essent dat het
elektrische rijden in de toekomst bij gaat dragen aan het verminderen van de CO2 uitstoot en benoemen
zij financiële voordelen van het elektrische rijden. Dit kan de gebruiker stimuleren om eerder op
elektriciteit over te stappen[19].
MEDIA De media kunnen het imago van een organisatie of een product beïnvloeden, zo kunnen de media het een
positief imago creëren maar ook zorgen voor een negatief imago. Dit kan bijdragen aan een betere
naamsbekendheid. De media zijn op te delen in verschillende vormen; deze worden hieronder besproken
en wat zij voor de E-Bike kunnen betekenen.
Traditionele media Onder traditionele media worden verstaan ‘offline’ media als televisie, radio, krant, tijdschrift, etc. In alle
gevallen gaat het om nieuws- en actualiteiten gerelateerde berichten/bronnen/mediumtypen.
In dit geval moet vooral gekeken worden naar de tijdschriften, deze bereiken het meest specifiek de
doelgroep. Hiervan zal tijdens de introductiefase gebruik van gemaakt moeten worden. Dit kan door de
tijdschriften die zich specifiek op motoren, voertuigen of elektrotechniek focussen en het product
beschrijven/testen. Hierbij kan gedacht worden aan tijdschriften als; Moto 73, Motoplus, Motor magazine,
promotor[20]
Social media Onder social media worden verstaan: Facebook, Youtube, LinkedIn, Twitter, enz. Deze social media
netwerken worden steeds populairder. De social media worden gezien als een snelle manier van reclame
maken of communiceren met de doelgroep. Bedrijven/organisaties zijn steeds meer actief op social media
om hun product en/of dienst te promoten.
Als een organisatie gebruik maakt van social media dan brengt dit een aantal gevaren met zich mee. Het
gevaar van social media is dat iedereen zijn mening, frustraties, bevindingen, enz. kan delen met iedereen
die bij zijn of haar contacten hoort. Dit kan voor een organisatie zowel positief als negatief uitpakken. Het
probleem is dat de invloed van social media bij slecht nieuws groter is dan bij positief nieuws. Met behulp
van de social media kan dus de E-Bike gepromoot worden door aan te kondigen wanneer deze onthuld
wordt of op een evenement te staat of foto’s van de vordering van het project te publiceren.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 36
Online media Onder online media berichten wordt verstaan: online nieuwssites, websites van kranten, weblogs, forums,
reviewwebsites. Vooral in het begin zal de online nieuwssites en websites van klanten een rol gaan spelen
om een betere naamsbekendheid te creëren en om het product aan de markt te introduceren. De
reviewwebsites, weblogs en de forums zullen het hierna overnemen om het product te keuren, vanuit hier
kan de nuttige feedback terug gekoppeld worden naar de E-Bike.
CONCURRENTEN Concurrenten bepalen het speelveld voor de E-Bike, omdat deze merken vaak al langere tijd op de markt
gevestigd zijn. Om hier als nieuw product tussen te komen, is vrij moeilijk voet aan wal te krijgen. Het is
dus zaak goed op de concurrentie te letten. Zo moet gekeken worden naar welke technieken zij hanteren
en welke strategie.
Doordat de concurrenten langer op de markt gevestigd zijn hebben zij ook meer kennis en ervaring van de
markt. Aangezien de E-Bike geleid wordt door de HAN Automotive bestaat de mogelijkheid met de
concurrenten op de markt te onderhandelen of informatie uit te wisselen omtrend de markt. Hierdoor
bestaat een betere kijk op de markt van de elektrische motorfiets en een goede relatie met de concurrent.
OVERHEID De overheid wil in 2020, 200.000 elektrische voertuigen op de Nederlandse weg hebben[21] en probeert
daarom het elektrische rijden te stimuleren door het financieel aantrekkelijk te maken. Zo biedt het een
vrijstelling van fiscale bijtelling, motorrijtuigbelasting en BPM[22]. De overheid probeert met deze
regelingen het elektrische rijden nog aantrekkelijker te maken voor de gebruiker. Ook heeft de overheid
zeggenschap over de infrastructuur, dit is cruciaal voor de doorbraak van de elektrische voertuigen. Met
de infrastructuur kan de actieradius vergroot worden, dit is nodig om het aantrekkelijker te maken voor
de gebruiker om elektrisch te gaan rijden.
De overheid biedt innovatievouchers elektrisch vervoer aan als een mkb’er een nieuw product wil
ontwikkelen op het gebied van elektrisch vervoer. Deze innovatievouchers zijn aan te vragen bij de
overheid en kunnen een waarde bevatten van maximaal € 5.000,-. De innovatievouchers moeten besteed
worden aan een universiteit of kennisinstelling om een onderzoeksvraag te beantwoorden en kan worden
ingezet voor elektrisch vervoer [23].
Om gemakkelijker een investeerder te benaderen is het belangrijk dat er verdieping plaats vindt in de
mogelijke stakeholder. Een manier om dit te doen is de onderstaande tabel in te vullen. In de eerste
tabel(tabel 18) staat de E-Bike. Deze informatie wordt één keer ingevuld en kan daarna her gebruikt
worden. De tweede tabel(tabel 19) is voor de mogelijke stakeholder, deze moet per stakeholder worden
ingevuld. Op deze manier is het mogelijk een match te maken tussen de investeerder en de E-Bike.
Hieronder is de mogelijke investeerder Spijkstaal uitgewerkt als voorbeeld.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 37
TABEL 18: ANALYSE E-BIKE
HAN E-Bike
Kenmerken technisch Volledig elektrisch
Actaradius van 100km bij 120km/h
Rijeigenschappen
Eigen ontwerp
Kenmerken
commercieel
Toer motor met sportieve zit
Mogelijkheden voor investeerders
Karakter
Duurzaam
Kernwaarden en
imago
Met de E-bike wil het projectteam laten zien het beste van het motorrijden te
verbinden is met het elektrisch rijden. De voorspellingen zijn dat in de toekomst
steeds meer vraag komt naar persoonlijke mobiliteit en met dit ontwerp wordt
ingespeeld op deze marktvraag. Door bestaande technieken te optimaliseren en
nieuwe technieken te ontwikkelen is het mogelijk om met een duurzaam ontwerp te
komen
Doelgroep De motor heeft als doelgroep voornamelijk de zakelijke rijders. Door de vele
voordelen die de zakelijkrijder heeft bij de aanschaf van een duurzaam elektrisch
voertuig. Hoe dit over drie jaar is, is niet bekend, het is niet zeker of dan nog steeds
de zakelijke markt interessant is of juist de particulieren markt. Dit wordt in het
tweede marktonderzoek onderzocht
Media aandacht Met het project wordt vooral reclame gemaakt op de eigen site van Motomotive en de
Facebook pagina en mogelijk wordt de gehele bouw van de motor beschreven in een
motortijdschrift. Bij de introductie wordt contact gelegd met verschillende media.
Hiervoor is een opdracht uitgeschreven, hierbij wordt onderzocht wat het effectiefst
is om media-aandacht te genereren.
Activerings
mogelijkheden
Met de E-Bike kan je mensen activeren dat duurzaam niet ten koste hoeft te gaan van
het motorrijden. Met de E-Bike is het mogelijk te laten zien dat beide vaak toch te
combineren zijn. Het moet als eyeopener werken wat de mogelijkheden zijn op dit
moment. Daarnaast laten zien dat de actieradius niet alleen beloofd wordt maar ook
daadwerkelijk gehaald kan worden.
Multisponsor
omgeving
Het is een uniek project voor de HAN. Aan duurzame en elektrische aandrijvingen
wordt veel onderzoek gedaan. De aandrijving zelf is niet uniek maar het is wel uniek
dat het op een motorfiets wordt toegepast. Het is voor sponsoren aantrekkelijk te
investeren; er kan geïnvesteerd worden in media aandacht maar ook in het delen van
kennis.
Kosten De kosten voor de bouw van het prototype zijn €50.000, -. Deze kosten moeten in het
geheel worden opgebracht door investeerders, sponsoren van het project.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 38
Spijkstaal
Doelgroep Spijkstaal heeft veel verschillende doelgroepen. De hoofddoelgroepen zijn:
industriële mobiliteit, consumenten mobiliteit, passagiers mobiliteit en
stadsdistributie.
Doelstellingen De toenemende vraag naar duurzame mobiliteit in stedelijke gebieden is een
nieuw innovatief werkgebied. De doelstelling is hier de komende jaren op in te
spelen.
Missie, visie, positionering Spijkstaal = elektrisch rijden en heeft zich gespecialiseerd in voertuigen met een
elektrische aandrijving. Spijkstaal streeft er voortdurend naar om de wensen
van klanten, op het gebied van elektrisch aangedreven voertuigen voor het
horizontale transport van goederen en personen, zo goed mogelijk te vertalen
naar duurzame en zeer goed functionerende producten, deze te produceren en
te mogelijk te leveren.
Communicatie beleid Spijkstaal heeft een uitgebreide website waar gebruik van wordt gemaakt. De
informatie die gebruikt is, is allemaal vanaf de website gehaald
Bedrijfscultuur Spijkstaal is een zelfstandige Nederlandse onderneming met
vertegenwoordigingen in binnen- en buitenland en levert een zeer breed
assortiment transportoplossingen op vele markten. Spijkstaal adviseert,
ontwikkelt, fabriceert, verkoopt, administreert en pleegt nazorg aan deze grote
variëteit producten. Dit komt voort uit de voortdurende wens van organisaties
naar effectievere en meer duurzame logistieke processen.
Budget Spijkstaal heeft een omzet van meer dan 10 miljoen(2009).
Match Een bedrijf wat in de breedste zin voertuigen aan bied met een elektrische
aandrijving. Het kan voor beide partijen interessant zijn om een dergelijk
project samen uit te voeren. Beide partijen doen veel in de ontwikkelingen van
elektrische aandrijvingen. Het is interessant voor beide partijen informatie te
delen. Spijkstaal biedt al veel verschillende elektrische mobiliteit aan alleen
geen PMV in de vorm van een elektrische motorfiets. Daarnaast is het een
bedrijf wat zelf ook al aangeeft veel te investeren op het gebied van scholing en
onderzoek naar elektrisch rijden
TABEL 19: ANALYSE SPIJKSTAAL
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 39
3.7 SIX REASONS FOR SUCCESS Om te zorgen dat de marktintroductie van de E-Bike een succes wordt is gekeken naar de zes factoren die
van belang zijn om het een groot succes te maken. Hieronder staan de punten die de basis vormen
waaraan gedacht moet worden bij de introductie. In fase 5 in het markt onderzoek wordt hieraan opnieuw
aandacht besteed. Het voertuig is dan in een verder stadia en kan er rekening gehouden worden met
veranderingen van de markt. In de laatste fase (fase 7) staat de introductie van de E-Bike gepland. Deze
introductie moet voldoen aan de volgende zes punten[24]:
Match de producteigenschappen aan de marktbehoeften
Door goed te kijken wat de vraag van de consument is en waar behoefte naar is. Daarnaast ook
kijken wat de concurrenten doen en een overzicht maken wat wel geaccepteerd wordt en wat niet
en waarom dat zo is. Met deze informatie komen de problemen en sterke punten naar voren. Een
groot huidig probleem is de actieradius, veel fabrikanten beloven een grote range maar in de
praktijk is dit niet haalbaar. Met de E-Bike wordt dit probleem opgelost, onder normale
omstandigheden is het altijd mogelijk om minimaal 100 km te halen. Indien er ‘’zuinig’’ wordt
gereden, dan leidt dit tot meer kilometers die afgelegd kunnen worden.
Duidelijke marktpositie en slagzin
Het product moet duidelijk zijn voor de consument. Een consument die veel van het product weet
is sneller bereid het te kopen en daarvoor meer te betalen. Een koper die ‘’verward’’ wordt door
de informatie, zal dit niet doen. Duidelijkheid over het product is heel belangrijk. Een goede
slagzin die het product versterkt is meteen al een signaal. Daarnaast moet de marktpositie
duidelijk omschreven worden en dit gekoppeld worden aan de doelgroep.
Stel duidelijke doelstellingen
Over een periode van drie jaar zijn doelen beschreven die behaald moeten worden. Hierbij is het
ook van belang dat de doelstellingen op de juiste manier gemeten worden of deze daadwerkelijk
gehaald zijn. Door vrij eenvoudige doelen te stellen en de inspanningen te richten op de doelen zal
dit zorgen voor een beter resultaat. In hoofdstuk 4.2 (Kwaliteitsplan) wordt extra aandacht
besteed aan de doelstellingen, de manier waarop deze gemeten zijn en of deze überhaupt behaald
zijn.
Kracht van een hefboom benutten
Als een persoon iets tegen twee personen zegt, deze twee praten vervolgens tegen vier en die vier
personen weer tegen acht, in de volksmond beter bekent als mond- tot- mond reclame. Het enige
wat moet gebeuren is zorgen dat de eerste persoon iets heeft om over te praten. Het enige wat het
projectteam moet doen, is zorgen dat er input is dat de persoon over de E-Bike gaat praten. Deze
manier is heel succesvol en zo worden veel mensen bereikt. Dit is goed voor de inkomsten, meer
klanten zijn over het algemeen ook meer inkomsten maar dit geldt ook zeker over publiciteit.
Maak een succes van het product
Voordat het project landelijk wordt geïntroduceerd, is het van belang om spanning op te bouwen
rond het product. Dit kan gedaan worden door een soort teaser/ spy release te doen voor de
officiële onthulling. Dit zorgt ervoor dat mensen er over na denken en het met elkaar erover
hebben. Voordat het gepresenteerd wordt aan het grote publiek alvast het resultaat laten zien aan
een klein select genootschap. Zo kan inzicht gegeven en gekregen worden over hoe de markt
reageert. Deze mensen vertellen dit ook door en op deze manier worden mensen weer getriggerd
dat de E-Bike gelanceerd wordt.
Plan de productlancering voor maximum succes
Timing is alles!!Rond maart 2016 staat in de planning om de E-Bike te introduceren. Deze tijd is
gekozen omdat in april statistisch gezien de meeste motorfietsen worden verkocht in Nederland.
Deze lancering wordt groots aangepakt zodat de landelijke media hopelijk hier aandacht aan
besteden. In een later stadia (fase 5) wordt een onderzoek gedaan en een plan geschreven hoe de
lancering van de E-Bike het meeste succesvol is.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 40
4. PROJECT ORGANISATIE E-BIKE
Dit hoofdstuk gaat over de organisatie achter het E-Bike project. Hoe het verloop tussen de
projectgroepen eruit ziet en hoe wordt de kwaliteit bewaakt wordt. Daarnaast wordt de meerwaarde van
de E-Bike en HAN Motomotive besproken. Tevens wordt het verloop van de communicatie toegelicht en
hoe deze is vastgelegd.
4.1 PROJECTGROEPEN In de zeven fases wordt gebruik gemaakt van verschillende projectgroepen. Elk half jaar wordt een nieuw
projectteam samengesteld. In de eerste fase, (voorbereidingsfase) wordt gewerkt met een kleine
projectgroep. De overige fases bestaan uit minimaal één course of minor die deelneemt aan het project
met maximaal drie projectgroepen die gelijk aan het project werken. Daarnaast is in elke fase een stagiair
of afstudeerder die de taak van projectleider op zich neemt. De grootte van de project groepen van de
courses en de minor staan van te voren niet vast. De eerste opdracht van de fase is een PVA maken en dan
de taken verdelen over de projectgenoten. Dit gebeurt in overleg met de opdrachtgever, begeleiders van
de course / minor en de projectleider.
4.2 KWALITEITSPLAN Met de kwaliteitscirkel van Deming wordt het proces gestuurd, beheerd en geoptimaliseerd. In figuur 3
staat een voorbeeld van de kwaliteitscirkel van Deming. Het doel hiervan is het proces optimaliseren en
de primaire processen waarborgen. Hieronder wordt de cirkel per onderdeel besproken en hoe dit wordt
toegepast in het E-Bike project.
Plan De fase wordt begonnen met het
maken van een PVA. Hierin wordt
vast gelegd wat de doelstelling is en
wat het resultaat is aan het eind van
de fase. Hierbij worden ook de
randvoorwaarden opgesteld waar
het projectdeel aan moet voldoen.
Daarnaast wordt per fase een
overzicht gemaakt welke belangen
de verschillende betrokkenen
hebben bij het project. Denk hierbij
aan de belangen van de teamleden,
projectleider, opdrachtgever en
stakeholders.
Do Na de planning wordt het plan uitgevoerd. Hierin is het belangrijk dat de samenwerking goed is tussen de
verschillende projectteams en dat de werkzaamheden op elkaar afgestemd worden. De behaalde
resultaten worden gemonitord en natuurlijk worden de behaalde resultaten ook gevierd.
Check Hierbij de controle of het PLAN dat bedacht is ook daadwerkelijk bij DO is uitgevoerd. Mochten sommige
delen niet uitgevoerd zijn dan moet achterhaald worden waarom dit niet is gebeurd. Was het plan
bijvoorbeeld te ambitieus, waren de taken verkeerd verdeeld of waren te weinig project leden het
probleem? De bereikte resultaten die bij DO zijn gemonitord meten met de doelstellingen om te kijken of
daar probleem zitten.
FIGUUR 3: KWALITEITSCIRKEL VAN DEMING
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 41
Act De constateringen die bij CHECK naar voren zijn gekomen verwerken en dit mee nemen naar een nieuwe
planning voor de volgende fase. De cirkel begint dan weer opnieuw bij een nieuwe fase bij PLAN en dus
het maken van een nieuw PVA.
Borgen De kwaliteit moet geborgd worden anders is de kans groot de cirkel terug rolt. De hoogte van de wig is de
hoogte van de kwaliteit van het minimale niveau waaraan de E-Bike aan moet voldoen. Dit voorkomt dat
het standaard niveau waarop gewerkt wordt elke fase hetzelfde is. Dit voorkomt dat het niveau wegzakt
en het basisniveau consequent wordt gehaald.
Continue verbetering De kwaliteit van de E-Bike ligt vrij hoog, naarmate het project vordert wordt de verwachtingen steeds
hoger. De bovengenoemde aspecten borgen de kwaliteit gedurende de complete looptijd van 3.5 jaar en
dit voorkomt dat waardevolle informatie verloren gaat tijdens de voortgang in het project.
4.3 MEERWAARDE PROJECT E-BIKE Het ontwerp van de E-bike is niet te vergelijken met bestaande elektrische motoren. Het idee om een
elektrische motor te bouwen die aan de eisen van de markt voldoet vraagt om een totaal nieuw ontwerp.
Met dit vernieuwde ontwerp is het doel om in te spelen op de trend van persoonlijke mobiliteit. Uit
onderzoek is naar voren gekomen dat steeds intensiever gebruik wordt gemaakt van personentransport.
De trend is duurzaam te leven en om duurzaam te ondernemen. Een groot vervuilend onderdeel hiervan is
mobiliteit. De voorspellingen laten zien dat de vraag naar elektrische motoren zal toenemen. Voordat
consumenten in grote getale overstappen naar de elektrische motorfiets zullen de fabrikanten eerst
moeten komen met reële actieradiussen. Veel fabrikanten beloven dat ze een grote afstand kunnen
overbruggen met de motor maar in de praktijk is dit vaak niet het geval. Het doel van de E-Bike is dan ook
een elektrische motorfiets bouwen die daadwerkelijk een grote afstand kan afleggen op hogere snelheid
en zo het vertrouwen van de consument proberen te winnen.
Een andere grote meerwaarde is het delen van de kennis. De studenten die aan het project meewerken,
doen veel kennis op en voor stakeholders is dit een mogelijkheid om met dit project tegen lage kosten veel
kennis en data te verzamelen. Een van de mogelijke stakeholders waarvoor het project interessant is, is de
HAN zelf, een motor importeur, of een grote elektronica importeur die kennis op wil doen op het gebied
van elektrische mobiliteit.
4.4 HAN MOTOMOTIVE HAN Motomotive is een projectgroep binnen HAN Automotive die zich binnen deze opleiding heeft
gespecialiseerd op het gebied van motoren. HAN Motomotive houdt zich voornamelijk bezig met
technologische onderzoeken. Op dit moment zijn commerciële onderzoeken aan de gang omtrent de E-
Bike die gebouwd gaat worden. Met de E-Bike wil het projectteam laten zien het beste van het motorrijden
te verbinden is met elektrisch rijden. De voorspellingen zijn dat in de toekomst steeds meer vraag komt
naar persoonlijke mobiliteit en met dit ontwerp wordt ingespeeld op deze marktvraag. Door bestaande
technieken te optimaliseren en nieuwe technieken te ontwerpen is het mogelijk om met een duurzaam
ontwerp te komen. Doordat een projectteam elk half jaar wisselt, is steeds weer een ‘’frisse’’ inbreng in het
project wat voor nieuwe ideeën zorgt en kijkt waar nieuwe mogelijkheden liggen. Daarnaast is het
mogelijk om de kennis die is opgedaan, te delen met veel mensen en te laten zien wat de mogelijkheden
zijn binnen HAN Automotive. Meer informatie over HAN Motomotive is terug te lezen in de interne
analyse (hoofdstuk 2) van het marktonderzoek.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 42
4.5 COMMUNICATIE Omdat het projectteam om het half jaar wisselt is communicatie zeer belangrijk om het project te laten
slagen. Door van te voren duidelijk op papier de manier van communiceren vast te leggen kan dit
problemen in de toekomst voorkomen. Stappen die genomen worden om de communicatie te bevorderen
zijn:
Email adres
Een mailadres van het project, dat door de projectleden gebruikt dient te worden. Dit voorkomt
dat bij vernieuwing/ veranderingen van projectteam na een half jaar verkregen informatie niet
teruggevonden kan worden. Het is van belang om alle informatie netjes onder te brengen in
mappen wat voorkomt dat waardevolle informatie verloren raakt.
Contact momenten
Door goed te overleggen wanneer behoefte is aan contact, hoeven er geen vaste momenten
ingeroosterd te worden. Dit voorkomt dat de projectgroep en begeleiders tijd vrij maken terwijl
dit niet nodig is. Bij dringende momenten gaat juist geen tijd verloren met wachten.
Huisstijl
Door een vast format te maken voor mails, verslagen, presentaties en notulen is het voor iedereen
gemakkelijker informatie te zoeken en verwerken. Daarnaast zorgt het ervoor dat de producten
aan een bepaalde kwaliteit voldoen. Zo wordt het overzicht gehouden door de projectleden en
naar de stakeholders bij de verandering van het projectteam om het half jaar. Voorbeelden van de
formats staan in bijlage 5.
Website
Om de externe communicatie te bevorderen is ervoor gekozen een eigen website te maken. Op
deze site komen de projecten van HAN Motomotive te staan. Een van de projecten die op de site te
volgen zal zijn, is de E-Bike. Deze site wordt gekoppeld aan de bestaande Facebook pagina.
Projectleider
Elk half jaar wordt een projectleider aangewezen om de communicatie in de projectgroep te
bevorderen. Door overzicht en goede communicatie wordt de voortgang en de kwaliteit van het
project bewaakt.
Geconcludeerd kan worden dat de communicatie zéér belangrijk is binnen het project. Het is dan ook van
belang dat de projectleider de communicatie bewaakt in het project. Samen met de driehoek geld, tijd en
kwaliteit zijn dat de vier belangrijkste aspecten binnen het project. Het is dan van belang dit goed op
elkaar wordt afgestemd binnen het project. Het verkorten van de tijd kan kosten besparen, maar als geld
het leidende aspect is gaat dit vaak ten koste van de kwaliteit van het product.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 43
5 PROJECT BEGROTING
Het bouwen van een elektrische motor als project brengt kosten met zich mee. Het is van belang om van te
voren al vast te leggen welke kosten verwacht kunnen worden gedurende het hele project. Het is lastig te
voorspellen wat de kosten zijn over de drie jaar. Daarom is gekozen de begroting te maken per fase
inclusief een totaal overzicht van de verwachte kosten.
5.1 KOSTEN OVERZICHT PER FASE Hieronder een begroting wat het project kost per fase. Aan het einde wordt opsomming wat de gehele
verwachte kosten zijn.
Fase 1:
Omschrijving kosten: kosten:
Personeels kosten 4 personen € 4960,-
Totale kosten fase 1 € 4960,-
TABEL 20: KOSTEN FASE 1
Fase 2:
Omschrijving kosten: kosten:
Personeels kosten 2 personen € 2480,-
Totale kosten fase 2 € 2480,-
TABEL 21: KOSTEN FASE 2
Fase 3:
Omschrijving kosten: kosten:
Personeel kosten 1 persoon € 1240,-
Onderdelen BOM E-Bike € 30000,-
Printen 3d model body € 300,-
Totale kosten fase 3 € 31540,-
TABEL 22: KOSTEN FASE 3
Fase 4:
Omschrijving kosten: kosten:
Personeels kosten 2 personen € 2480,-
Klein materiaal bouw € 750,-
Totale kosten fase 4 € 3230,-
TABEL 23: KOSTEN FASE 4
Fase 5:
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 44
Omschrijving kosten: kosten:
Personeels kosten 1 persoon € 1240,-
Klein materiaal bouw € 750,-
Totale kosten fase 5 € 1990,-
TABEL 24: KOSTEN FASE 5
Fase 6:
Omschrijving kosten: kosten:
Personeels kosten 1 persoon € 1240,-
Klein materiaal bouw € 750,-
Totale kosten fase 6 € 1990,-
TABEL 25: KOSTEN FASE 6
Fase 7:
Omschrijving kosten: kosten:
Personeel kosten 1 persoon € 1240,-
RDW keuring € 1133,-
Totale kosten fase 7 € 2373,-
TABEL 26: KOSTEN FASE 7
5.2 TOTALE KOSTEN OVERZICHT Totale kosten:
Fase kosten: kosten:
Fase 1 € 4960,-
Fase 2 € 2480,-
Fase 3 € 31540,-
Fase 4 € 3230,-
Fase 5 € 1990,-
Fase 6 € 1990,-
Fase 7 € 2373,-
Totale kosten: € 48563,-
TABEL 27: TOTAAL OVERZICHT KOSTEN
Bij de berekening van de kosten is uitgegaan dat onderstaande punten van toepassing zijn:
Kosten ARL-A, huisvesting. Voor de huisvesting in het ARL-A zijn geen kosten berekend. Dit zijn studieruimten en hiervoor worden geen kosten gerekend.
Kosten begeleiding. De kosten voor de begeleiding van het project door leraren is niet meegenomen in de begroting. Dit heeft ermee te maken dat de projecten onder begeleiding van de opleiding vallen en door school bekostigd worden.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 45
Kosten besparing sponsoring onderdelen. De kosten van de onderdelen zijn nu berekend. Door stakeholders bereid te vinden deze onderdelen te sponsoren, zal de kostprijs voor het prototype aanzienlijk afnemen.
Uitgegaan dat geen 1000 EURO per afstudeerder wordt gerekend voor ACE. Elke afstudeerder moet 1000 euro betalen voor het ACE programma. Studenten die op school afstuderen hebben hier een vrijstelling voor. Het is daarom niet opgenomen in de begroting.
Kosten besparing om i.p.v. afstuderen/stage te kiezen voor project team. Stagiaires en afstudeerders krijgen een vergoeding van 310 euro per maand. Bij projectteams is deze vergoeding niet van toepassing omdat het een onderdeel van de course of minor is.
Kosten windtunnel De Universiteit van Keulen heeft een windtunnel waarin het mogelijk is om op schaal de stroomlijn van de body te testen. Door de goede verstandhouding tussen deze universiteit en de HAN zijn hier tot heden geen kosten aan verbonden. Voor de E-Bike wordt verwacht dat alleen kosten gemaakt worden bij het printen van het 3D schaalmodel.
Kosten RDW Inslaan VIN nummer €46,- Testen elektromagnetische comptabiliteit en weggedrag* €650,- Goedkeuring elektrische voertuigen (VN/ECE-reglement nr.100) €255,- Eisen aan de bekabeling, voorziening uitschakeling hoogspanning en plaatsing van het accupakket
€182,-
Totaal €1133,-
TABEL 28: KOSTEN OVERZICHT RDW
*GAAT OM DE TESTEN EN EISEN MET BETREKKING TOT DE ELEKTROMAGNETISCHE COMPATIBILITEIT (EMC,
RICHTLIJN 72/245/EEG EN 97/24/EG EN DE TEST EN EISEN MET BETREKKING TOT HET WEGGEDRAG
(BELEIDSREGEL WEGGEDRAG). DIT ZIJN TESTEN MET EEN UURTARIEF VAN €121,- PER UUR . DE KOSTEN VAN
€650,- IS GESCHAT DOOR EEN MEDEWERKER VAN DE RDW.
Minimale en maximale kosten.
Kosten prognose onderdelen aandrijflijn Accu’s met BMS a 15kw/h (€1000 per kw/h aangehouden) €15,000,- Elektromotor €2,500,- Motor controller €3,000,- Converter boordspanning ( 12V of 24V) €350,- Hoofdschakelaars, relais, contactslot €100,- Zekering met houders (20 stuks) €20,- Connectoren 4x €120,- Bekabeling EMC keur met mantel (5 Meter) €150,- Stroomsensor €150,- Koel vin, vloeistofpomp €200,- Accu (12V of 24V) €100,- Gashendel, potmeter €50,- Display (SOC en DOD) €800,-
Totaal €22,540,-
TABEL 29: KOSTEN PROGNOSE AANDRIJFLIJN
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 46
Kosten prognose onderdelen frame* Voorvork met remsysteem €500,- Voor en achter wiel €350,- Achter brug met vering en remsysteem €300,- Frame materialen met productie kosten €750,-
Totaal €1,900,-
TABEL 4: KOSTEN PROGNOSE FRAME
*DE KOSTEN ZIJN OP BASIS VAN EEN SCHATTING . DE KOSTEN VAN DE VERLICHTING, BODY EN KLEINE DINGEN
ZOALS SPIEGELS ZIJN NIET MEE GENOMEN .
De kosten van de materialen van de gehele E-Bike worden geschat op €30.000,-. Dit zijn alle materialen
die nodig zijn voor de aandrijflijn, frame en de body. De bedoeling is voor deze kosten investeerders
gezocht worden die financieel steunen of de steun verlenen door de onderdelen beschikbaar te stellen.
Daarna is de grootste kostenpost de personeelskosten van de stagiaires/afstudeerders. De kosten hiervan
over een periode van drie jaar zijn bijna €10.000,-. De rest van de kosten zijn de onderdelen voor het Body
en het frame, klein materiaal wat nodig is tijdens de bouw, kosten van de RDW keuring en het 3d printen
van een schaalmodel. Aan het eind van de 3e fase als de BOM is opgemaakt is bekend wat precies de E-
Bike gaat kosten en wat wel en niet gesponsord wordt door investeerdrs.
De HAN Automotive heeft toegezegd de kosten van de stagiaires en de afstudeerders te dekken in e
tweede en derde fase. Hierna moet er voldoende sponsoring zijn om een Go te krijgen voor het verloop
van het project.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 47
6. CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN
Dit hoofdstuk bespreekt de conclusies welke getrokken zijn na een half jaar onderzoek. Daarbij worden in
hoofdstuk 6.2 de aanbevelingen besproken die gedaan zijn om van een succesvol project een nog
succesvoller project te maken.
6.1 CONCLUSIE Uit het vooronderzoek zijn de eisen en wensen van de markt duidelijk geworden. Samen met de eisen van
de opdrachtgever is dit verwerkt tot een lijst met technische specificaties waaraan de elektrische motor
moet voldoen. Dit is in een QFD verwerkt met de specificaties van drie concurrenten. Hieruit blijkt dat de
E-Bike hoog scoort op wat de markt van belang vindt.
Daarnaast is het technisch mogelijk om een elektrische motor te bouwen die aan de eisen en de wensen
van de markt en aan de eisen van de opdrachtgever voldoet. Actieradius en de accu’s zijn hierbij het grote
knelpunt. De actieradius die nu geboden wordt met de E-Bike (100 km bij alle normale rijsnelheden tot
120 km/h) is voldoende voor veel potentiele klanten die interesse hebben in elektrisch rijden. De accu’s
die gekozen zijn (Dow Kokam XALT™75 Ah High power) voldoen aan de eisen dat de opslag 15kw/h bij
elkaar is en het gewicht onder de 100 kg blijft. Een nadeel van deze accu’s is de prijs. Dit is namelijk een
derde van de totale kosten van de E-bike. De ontwikkeling en de bouw van de motorfiets kost nog net geen
€50.000 euro. Ondanks deze kosten is een Go gegeven om de tweede en derde fase door te zetten met als
hoofddoel het zoeken van investeerders en het ontwerpen van de body. De gemaakte kosten hiervoor zijn
gedekt door HAN Automotive. Na deze periode moeten voldoende investeerders gevonden zijn om de
resterende kosten te dekken zodat daadwerkelijk begonnen kan worden met de fysieke bouw van de E-
Bike.
De projectgroep van de E-Bike, HAN Motomotive wil met o.a. de E-Bike groter worden binnen HAN
Automotive om zo meer studenten te betrekken bij het onderwijsgebied van motoren. Doelstelling hierbij
is om de onderzochte kennis te verbinden aan het onderwijs. Niet alleen de bestaande kennis maar ook
innovatieve producten uit te denken.
Om de kans op een succes te vergroten zijn de volgende aanbevelingen gedaan.
6.2 AANBEVELINGEN Onderzoek naar de voordelen van elektrische motorfiets tov de conventionele motor.
De basis voordelen zijn al bekend zoals: geen uitstoot van schadelijke stoffen en geluid, lage
‘’brandstof’’ kosten en andere kosten waar men nog geen inzicht in heeft. Misschien zijn er nog
meer voordelen te vinden waaraan je in eerst instantie niet denkt maar wel in het voordeel
werken van de E-Bike, dit kan wellicht pas ontdekt worden bij het gebruik van de E-Bike.
Daarnaast is het ook interessant om te kijken of het mogelijk is de verschillen tussen de
elektrische motor en de conventionele motor te verkleinen. Dit kan voor klanten en investeerders
de drempel verlagen om deel te nemen aan het project.
3p’s (people planet en profit)
Onderzoek wat benodigd is om te laten zien dat de E-Bike op de langere termijn voordelen heeft
voor ondernemers en de maatschappij. En dat de kosten hiervan ook opwegen tegen de
baten en wat het break-even point hiervan is.
Aanpassing zitpositie in stad bij lage snelheden
De huidige lage zithouding heeft als nadeel dat in de stad minder overzicht is dan een zithouding
rechtop. Een aanbeveling is om te kijken of een innovatieve oplossing gevonden kan worden dat
in de stad bij lage snelheden meer rechtop gezeten kan worden en dat dit ontwerp op hoge
snelheden geen nadelen heeft met de stroomlijning van het huidige model.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 48
Silvestris Aquamotive B.V. De prijs van een E-Bike is heel veel meer dan een standaard motor. Toch zijn er mensen die geld
over hebben voor een product. Een voorbeeld hiervan zijn luxe boten, hoe komt het dat mensen
hier meer geld voorover hebben dan een standaard boot en is het mogelijk deze gedachten te
vertalen naar de E-Bike, misschien wel samen met de bedenkers van de ‘’Spyker’’ boot( Maarten
de Bruijn, Jan Willem Schoenmakers en Leon Vergunst).
Kijken naar produceerbaarheid
Misschien is het interessant het concept te verkopen. Een belangrijk punt is dan de
produceerbaarheid. Aanbevolen wordt dit direct vanaf het begin van het ontwerp mee te nemen
in het ontwerp van de E-Bike.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 49
VERKLARENDE WOORDENLIJST
BMS - Batterij management systeem
DOD – Depth of discharge
MKB - Midden en klein bedrijf
PVA - Plan van aanpak
QFD - Quality function deployment
SOC – State of charge
TCO – Total costs of ownership
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 50
BRONNENLIJST [1] Milieudruk doelgroep Verkeer en vervoer(2009).Compendium. Geraadpleegd op 14 mei. 13 van: http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl0126-Inleiding-milieudruk-verkeer-en-vervoer.html?i=15-103
[2] Werken aan een groen imago(3 mei 2010) MKB servicedesk. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:
http://www.nuzakelijk.nl/energiebesparing/2234723/werken-groen-imago.html
[3]Human Power, Technical journal of the ihpva(2003)Wilson Geraadpleegd op 22 april 2013
[4]Lithium-ion batterijtechnologie voor elektrische auto’s in Japan(30 maart 2012). Agentschap NL. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:
http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/IA%20Tokio%2020120330.pdf
[5]Meer energie per gram(7 maart2012). Wetenschap 24. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:
http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2012/maart/Meer-energie-per-gram.html
[6] Solar team- BMS ( 4 april 2012). 3T en TU Twente. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://www.3t.nl/index.php?p=bc03
[7] Batterij[d]en, Elektrisch rijden in Nederland(december 2012). Hiteq. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:
http://www.hiteq.org/Hiteq/Downloads/Publicaties%20geheel/Batterijden%202.pdf
[8] Accudoorbraak brengt elektrische auto dichterbij(28-02-2012). Bright. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:
http://www.bright.nl/accudoorbraak-brengt-elektrische-auto-dichterbij
[9] Battery, increasing energy density means increasing range(2013). Tesla motors. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:
http://www.teslamotors.com/roadster/technology/battery
[10] 2013 model S prise increase(29 november 2012). Tesla motors. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://www.teslamotors.com/blog/2013-model-s-price-increase [11] Onderzoekers McKinsey voorspellen prijsdaling voor EV-accu’s(12 juli 2012). ZERAuto. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://www.zerauto.nl/2012/07/12/onderzoekers-mckinsey-voorspellen-prijsdaling-voor-ev-accus-2/ [12] Batterietechnik: E-Autos bald günstiger als Benziner?(04 april 2012). Produktion. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://www.produktion.de/clean-tech/batterietechnik-e-autos-bald-guenster-als-benziner/ [13]Auto accutechnologie. Sun4ever. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://www.sun4ever.info/Autoaccutechnologie.php [14] Betere batterijen voor elektrische auto's?(02-02-2012). Auto en vervoer. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://nieuws-uitgelicht.infonu.nl/auto-en-vervoer/96886-betere-batterijen-voor-elektrische-autos.html [15] Eerste praktijktest magnesium-lucht accu(6 Jan 2013). Samen elektrisch. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:
http://www.samenelektrisch.nl/eerste-praktijktest-magnesium-lucht-accu/
[16] Lean six sigmatools(2013).Geraadpleegd op 2-5-2013 van: http://leansixsigmatools.nl/overzicht-stakeholders
[17] Rabo groen obligaties (2013). Rabobank. Geraadpleegd op 3-5-2013 van:
http://www.rabobank.nl/particulieren/beleggen/beleggingsproducten/rabobankproducten/rabo_groen_obligaties/
[18] Money meets ideas(2013). Schretlen & Co. Geraadpleegd op 3-5-2013 van:
http://www.moneymeetsideas.nl/pagina.php?page=3
[19]Elektrisch rijden, wat doet Essent(2013). Essent. Geraadpleegd op 3-5-2013 van:
http://www.essent.nl/content/overessent/activiteiten/elektrisch_rijden/wat_doet_essent.html
[20] Motortijdschriften(2013). Motortijdschriften. Geraadpleegd op 3-5-2013 van: http://www.motortijdschriften.nl/
[21] Elektrisch rijden in de versnelling(2011). Rijksoverheid. Geraadpleegd op 8.-5-2013
[22] http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/auto/elektrisch-rijden (Rijks overheid, 2011) geraadpleegd op 3-5-2013
[23] Aanvraag innovatievoucher elektrische mobiliteit (2013).Agentschap NL. Geraadpleegd op 3-5-2013 van:
http://www.agentschapnl.nl/programmas-regelingen/aanvragen-innovatievoucher-elektrische-mobiliteit
[24] 6 Secrets of a Winning Product Launch(2011). Dave Daniels. Geraadpleegd op 23-5-2013 van:
http://www.pragmaticmarketing.com//resources/6-Secrets-of-a-Winning-Product-Launch?p
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek
Pagina | 51
[25] Elektrisch rijden(2011).Rijksoverheid. Geraadpleegd op 7-5-2013van:
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/auto/elektrisch-rijden
[26] Datasheet XALT 75AH (2013).Dow Kokam. Geraadpleegd op 20-5-2013 van: http://www.dowkokam.com/data-
sheets/XALT_SpecSheet_75Ah_HP.pdf
[27] Commercial transsport overview (2013).Dow Kokam. Geraadpleegd op 20-5-2013 van:
http://www.dowkokam.com/files/resources/Commercial_Transportation_Overview.pdf
[28] zero ds zf 85 (2013).Zero motorcycles. Geraadpleegd op 20-5-2013 van: http://www.topspeed.com/motorcycles/motorcycle-
reviews/zero-motorcycles/2013-zero-ds-zf85-zero-ds-zf114-ar150472.html
[29] Voltra BCN(2013).Voltra Geraadpleegd op 20-5-2013 van: http://www.motorpasionfuturo.com/motos-electricas/volta-
desvela-sus-tres-modelos-bcn
[30] Brammo Empulse (2012)Brammo. Geraadpleegd op 20-5-2013 van: http://www.asphaltandrubber.com/bikes/2012-brammo-
empulse-r/