PROGRAMACION 12-13

BIOLOXÍA E XEOLOXÍA

IES SANTIAGO BASANTA SILVA

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA BIOLOXÍA – XEOLOXÍA IES BASANTA SILVA

Páxina 2 de 100

INDICE

ASPECTOS COMÚNS DO DEPARTAMENTO

1. Datos xerais do departamento .............................................................................................................................. 4

2. Lexislación de referencia ..................................................................................................................................... 5

3. Aspectos xerais da programación......................................................................................................................... 6

a. Contextualización.................................................................................................................. ................. 6

b. Referencia as directrices xerais fixada no P.Educativo......................................................................... 7

c. Referencia á incorporación das propostas da Memoria do curso anterior.................................... .......... 7

d. Directrices para a avaliación inicial ............................................................................. .......................... 7

e. Lingua na que se imparten as materias do Departamento.............................................................. ........ 7

CIENCIAS DA NATUREZA

1. Competencias básicas da educación secundaria obrigatoria ……………………………………………………

2. Obxectivos da educación secundaria obrigatoria ………………………………………………………………..

8

9

ASPECTOS ESPECÍFICOS DA MATERIA DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA NOS DIFERENTES NIVEIS

EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA

1. 1º ESO: CIENCIAS DA NATUREZA

a. Contribución da materia ás competencias básicas .......................................................................... ....... 10

b. Obxectivos da materia .......................................................................................................... .................. 11

c. Contidos secuenciados e temporalizados ..................................................................... .......................... 15

d. Criterios de avaliación e mínimos esixibles.................................................................................. .......... 17

2. 2º ESO: CIENCIAS DA NATUREZA

a. Contribución da materia ás competencias básicas ................................................................................. 21

b. Obxectivos da materia ....................................................................................................... ..................... 22

c. Contidos secuenciados e temporalizados ...................................................................................... ......... 25

d. Criterios de avaliación e mínimos esixibles...................................................................... ...................... 28

3. 3º ESO: BIOLOXÍA E XEOLOXIA

a. Contribución da materia ás competencias básicas ........................................................................ ......... 33

b. Obxectivos da materia ................................................................................................................... ......... 35



4. 4º ESO: BIOLOXÍA E XEOLOXIA

a. Contribución da materia ás competencias básicas ................................................................................. 45

b. Obxectivos da materia ....................................................................................................... ..................... 48



5. Metodoloxía didáctica............................................................................................................................. .............. 57

a. Metodoloxía específica da área............................................................................................................... 57

b. Materiais e recursos didácticos.............................................................................................. ................. 58

6. Procedementos e instrumentos de avaliación ....................................................................................................... 59

.

7. Criterios de cualificación ............................................................................................................................ .......... 60

8. Programa de recuperación e reforzo ..................................................................................................................... 61

a. De materias pendentes de cursos anteriores ................................................................................. .......... 61

b. Da materia do propio curso .................................................................................................................... 62


Páxina 3 de 100

BACHARELATO

1. 1º BAC: BIOLOXÍA E XEOLOXIA

a. Obxectivos da materia ......................................................................................................................................... 63

b. Contidos secuenciados e temporalizados ...................................................................................... ....................... 65

c. Criterios de avaliación e mínimos esixibles................................................................................................. ......... 67

d. Procedementos e instrumentos de avaliación ................................................................................ ....................... 68

e. Criterios de cualificación .................................................................................................. .................................... 69

f. Avaliación final en caso de perda do dereito á avaliación continua………………………………..….………... 70

g. Programa de recuperación da materia do propio curso ......................................................................... ............... 71

2. 2º BAC: BIOLOXÍA

a. Obxectivos da materia ................................................................................................................................. ........ 72

b. Contidos secuenciados e temporalizados .................................................................................. ........................... 73

c. Criterios de avaliación e mínimos esixibles.................................................................................. ........................ 78

d. Procedementos e instrumentos de avaliación ....................................................................................................... 80

e. Criterios de cualificación .................................................................................................. .................................... 82

f. Avaliación final en caso de perda do dereito á avaliación continua…………………………………….............. 82

g. Programa de recuperación e reforzo .......................................................................................... ........................... 83

a. De materias pendentes de cursos anteriores

b. Da materia do propio curso

3. 2º BAC: CIENCIAS DA TERRA E AMBIENTAIS

a. Obxectivos da materia ............................................................................................. ............................................. 84

b. Contidos secuenciados e temporalizados ...................................................................................... ....................... 84

c. Criterios de avaliación e mínimos esixibles................................................................................................... ....... 88

d. Procedementos e instrumentos de avaliación .................................................................................. ..................... 90

e. Criterios de cualificación ...................................................................................................... ................................ 91

f. Avaliación final en caso de perda do dereito á avaliación continua………………………………..…………… 91

g. Programa de recuperación e reforzo .............................................................................................. ....................... 93

a. De materias pendentes de cursos anteriores

b. Da materia do propio curso

4. Metodoloxía didáctica............................................................................................................................. .................... 94

c. Metodoloxía específica da área............................................................................................................... 94

d. Materiais e recursos didácticos.............................................................................................. ................. 95

OUTROS APARTADOS FIXADOS NA NORMATIVA

1. Medidas de atención á diversidade .......................................................................................................... ............. 96

2. Actividades complementarias e extraescolares .................................................................................................... 97

3. Accións para o fomento do plan lector ................................................................................................................. 97

4. Accións para o fomento do plan T.I.C. .................................................................................................... ............ 97

5. Contribución ao plan de convivencia ................................................................................................................... 98

6. Programación da educación en valores ................................................................................................................ 98

7. Sistema para a acreditación de coñecementos previos.......................................................................................... 98

8. Procedemento para avaliar a propia programación .............................................................................................. 99

9. Constancia de información ao alumnado.............................................................................................................. 99

10. Firmas departamento …………………………………………………………………………………………… 100


Páxina 4 de 100

ASPECTOS COMÚNS DO DEPARTAMENTO

a. DATOS DO DEPARTAMENTO

PROFESOR/A. MATERIAS QUE IMPARTE CURSOS GRUPOS

SONIA GAY SÁNCHEZ

CTA 2º BAC AC

CCNN 1º ESO D

CCNN 2º ESO C

D

BIOLOXÍA-XEOLOXÍA 3º ESO C

LABORATORIO 1º ESO A

B

3º ESO A

B

JOSÉ Mª FERNÁNDEZ SEGURA

BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 1º BAC A

CCNN 1º ESO E

BIOLOXÍA-XEOLOXÍA 3º ESO D

BIOLOXÍA-XEOLOXÍA 4º ESO A

AC

LABORATORIO 1º ESO C

3º ESO C

Mª CRUZ ROUCO SECO (XEFATURA DEPARTAMENTO)

BIOLOXÍA 2º BAC AC

CCNN 1º ESO C

CCNN 2º ESO B

BIOLOXÍA-XEOLOXÍA 3º ESO A

B

LABORATORIO 1º ESO D

1º BAC A

No presente curso tamén imparten materias do departamento tres profesoras, dúas pertencentes

ao departamento de Física e Química e outra profesora pertencente ao de Educación Física, coa

seguinte distribución de grupos:

DPTO. FÍSICA E QUÍMICA

CARMEN MEILÁN GARRIDO CCNN 2º ESO A

CARMEN REAL VILARIÑO LABORATORIO 1º ESO E

DPTO. EDUCACIÓN FÍSICA

PAULA Mª DÍAZ SANTOS CCNN 1º ESO A

B

INDICE


Páxina 5 de 100

b. LEXISLACIÓN DE REFERENCIA

ETAPA: EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA

Real Decreto, 1631/2006 , polo que se establecen as ensinanzas mínimas correspondentes á

ESO (BOE 5/01/2007)

Decreto 133/2007 polo que se establece o currículo da ESO na Comunidade autónoma de

Galicia (DOG 13/07/2007)

Orde 06/09/2007 pola que se desenvolve a implantación da ESO na Comunidade Autónoma

de Galicia (DOG 12/09/2007)

Orde 21/12/2007 pola que se regula a avaliación e cualificación do alumnado da ESO, (DOG

07/01/2008)

Orde 23/06/2008 pola que se modifica a do 21 de decembro de 2007…..(DOG 24/06/2008)

c. LEXISLACIÓN DE REFERENCIA

ETAPA: BACHARELATO

Real Decreto, 1467/2007 , polo que se establecen as ensinanzas mínimas correspondentes á

BACHARELATO (BOE 06/11/2007).

Decreto 126/2008 polo que se establece o currículo do BACH na Comunidade autónoma de

Galicia (DOG 23/06/2008)

Orde 24/06/2008 pola que se desenvolve a organización e o currículo das ensinanzas de

bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia. (DOG 27/06/2008)

Orde 28/07/2009 pola que se establecen medidas para facer efectiva a aplicación da sentenza

do 02/02/2009 da Sala Terceira do Tribunal Supremo sobre a avaliación e promoción en

primeiro de bacharelato. (DOG 03/08/2009)

Orde 25/06/2008. pola que se establece a relación de materias optativas do bacharelato e o

seu currículo e se regula a súa oferta. (DOG 27/06/2008).

Orde 23/09/2008 pola que se amplía a oferta de materias optativas do bacharelato (“Literatura

Galega do Século XX e da Actualidade” e “Literaturas Hispánicas”) e se establece o seu

currículo (DOG 29/09/2008)

Orde 23/06/2009 pola que se amplía a oferta de materias optativas do bacharelato (“

Xeoloxía”) e se establece o seu currículo).

Orde do 05/05/2011 – Artº 4º, establécense as materias que precisan acreditación de

coñecementos previos para cursalas no segundo curso de bacharelato


Páxina 6 de 100

d. ASPECTOS XERAIS

a. CONTEXTUALIZACIÓN DA PROGRAMACIÓN

Vilalba, capital da Chaira, conta cunha poboación de 5.000 habitantes, aínda que a do

concello ascende a algo máis de 15.000 persoas. A maior parte da poboación dedícase á

agricultura e á gandería, o que determina que a economía municipal sexa eminentemente

agrícola e que dela dependa o sector industrial. Polo que respecta o sector terciario podemos

dicir que nel traballa o 31% da poboación activa, a maior parte situada no núcleo urbano da vila.

O Instituto de Ensinanza Secundaria Santiago Basanta Silva imparte estudos de réxime

ordinario de Ensinanza Secundaria Obrigatoria (ESO) e as modalidades de “Humanidades e

Ciencias Sociais” e “Ciencias e Tecnoloxía” de Bacharelato.

O 87% da poboación de estudantes pertence ó concello de Vilalba, residindo o 46% na

zona urbana e o 54% na zona rural. O 13% restante procede dos concellos limítrofes de Xermade

(8%), Cospeito (1%), Muras (2%) e Abadín (2%), nos que só unha minoría reside na zona

urbana.

Con respecto á lingua, a maior parte do alumnado ten como lingua materna o galego,

presentando algúns problemas no uso do castelán.

En relación coas tecnoloxías dixitais, a maioría do alumnado é coñecedor da súa

utilidade, sobre todo no que se refire a comunicación persoal; pero moitos deles non teñen

acceso a internet no seu domicilio.

No curso académico 2012-2013 o Centro ten unha matrícula de 549 alumnos/as

repartidos en cinco grupos en 1º ESO, catro grupos de 2ºESO, catro grupos de 3º ESO con un

PDC, catro grupos de 4º ESO e un PDC, tres grupos de 1º BACHARELATO e tres grupos de 2º

BACHARELATO.

O departamento didáctico de Bioloxía e Xeoloxía imparte materias nos seguintes niveis:

1º ESO: CIENCIAS DA NATUREZA

2º ESO: CIENCIAS DA NATUREZA

3º ESO: BIOLOXÍA E XEOLOXÍA

4º ESO: BIOLOXÍA E XEOLOXÍA

1º BACHARELATO: BIOLOXÍA E XEOLOXÍA

2º BACHARELATO: BIOLOXÍA

CIENCIAS DA TERRA E AMBIENTAIS


Páxina 7 de 100

b. REFERENCIA ÁS DIRECTRICES XERAIS FIXADAS NO PROXECTO EDUCATIVO

Seguiranse as directrices xerais fixadas no Proxecto Educativo e colaborarase cos diferentes

plans que se están a desenvolver no centro (TIC, Lector, PAD, PAT, POAP, RRI), e dalgúns dos

cales se especifica a contribución das materias deste departamento nesta programación.

c. REFERENCIA Á INCORPORACIÓN DAS PROPOSTAS DA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR

Ao igual que no curso anterior enfrontámonos ao feito de que nalgúns niveis o número de

sesións semanais dificulta a finalización da materia programada, intentaremos axustarnos á

temporalización programada, pero son moitos os factores que inflúen na mesma, co cal pódese

ver facilmente afectada o cal quedará reflectido nas actas de reunión de departamento.

Na realización das prácticas de 3º da ESO irán xeralmente os dous profesores co grupo de

alumnos para realizar simultaneamente as prácticas, para non reducir considerablemente o

número de sesións expositivas.

Modifícanse os criterios de avaliación e cualificación, así como os mínimos esixibles.

d. DIRECTRICES PARA A AVALIACIÓN INICIAL

Recollerase información previa do alumnado do expediente académico do alumno/a de cursos

anteriores, ben solicitando a anteriores titores dos mesmos ou ben na aplicación XADE.

Diagnosticaremos os coñecementos previos mediante actividades de exploración como:

cuestionarios, choiva de ideas e postas en común do grupo; non só ao inicio do curso, senón

tamén nas distintas unidades didácticas.

Os resultados dos mesmos servirán de marco para o inicio do desenvolvemento dos contidos.

e. LINGUA NA QUE SE IMPARTEN AS MATERIAS NO DEPARTAMENTO (D. 79/2010)

MATERIA ETAPA CURSOS LINGUA

CIENCIAS DA NATUREZA ESO 1º ESO

2º ESO

GALEGO

BIOLOXÍA E XEOLOXÍA ESO 3º ESO

4º ESO

GALEGO

BIOLOXÍA E XEOLOXÍA BAC. 1º BAC GALEGO

BIOLOXÍA BAC. 2º BAC GALEGO

CIENCIAS DA TERRA E AMBIENTAIS BAC. 2º BAC CASTELÁN

INDICE


Páxina 8 de 100

CIENCIAS DA NATUREZA

COMPETENCIAS BÁSICAS DA EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA

As ciencias da natureza contribúen a adquisición das competencias básicas dende a organización das materias que

integran a área, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove.

A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental

no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en

comunicación lingüística.

Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o

alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e

audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación

dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se

establecen entre eles. Na resolución de problemas débese estimular a lectura comprensiva a través da

contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre

ditos conceptos e os datos.

No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel

descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, acláranse

significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas

conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse debates onde se fomenten actitudes que

favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar

opinións e ter en conta as ideas dos demais.

Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática, dado que o coñecemento científico se

cuantifíca grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles,

forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios.

Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense

capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira

experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos,

para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas

na resolución. Nas ciencias da natureza emprégase o razoamento matemático como apoio cara a unha mellor

comprensión das relacións entre conceptos.

A competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico recae de xeito importante sobre esta área na cal o

alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise, dende diferentes eidos do coñecemento

científico, da materia, dos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos seus efectos sobre o

ambiente e a saúde, dos cambios e dos obxectos tecnolóxicos.

A área de ciencias da natureza contribúe á competencia de tratamento da información e competencia dixital, xa

que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar, e sintetizar a información procedente de

diferentes fontes e presentada en diversos linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como

os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na

web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as

informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes

favorables ao emprego delas evitando o seu emprego indiscriminado.

Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de

datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais,

cando se representan estruturas moleculares, atómicas, anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda

dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital.

En relación coa competencia social e cidadá, esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para

comprender a problemática actual en relación coa súa persoa, co resto da sociedade e co planeta. A aproximación do

currículo á situación concreta na cal se vive, facilita a participación activa do alumnado en actividades que

impliquen esa cidadanía responsable.

As ciencias da natureza contribúen a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar

os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuír á

conservación e mellora do ambiente.


Páxina 9 de 100

Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan ás persoas serven para traballar

habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas,

respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas.

A contribución da área á competencia cultural e artística.: Na expresión das ideas, conceptos e principios das

ciencias da natureza empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos artísticos para representar fenómenos ou

situacións dun xeito comprensible

Desde a área de ciencias contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou

traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir ditos formatos

estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras

culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e gozar do

coñecemento científico.

O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender dende os ámbitos científico e tecnolóxico, nun

mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe permanente.

Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se

está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese

empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas

concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas.

Obxectivos da Educación Secundaria Obrigatoria

1 Comprender e utilizar as estratexias e os conceptos básicos das ciencias da natureza para interpretar os

fenómenos naturais, así como para analizar e valorar as repercusións do desenvolvemento científico e das

aplicacións tecnolóxicas.

2. Aplicar, na resolución de problemas e en sinxelas investigacións, estratexias coherentes cos procedementos

das ciencias, tales como a discusión do interese dos problemas propostos, a formulación de hipótese, a elaboración

de estratexias de resolución e de deseños experimentais, a análise de resultados, a consideración de aplicacións e

repercusións do estudio realizado e a busca de coherencia global.

3. Comprender e expresar mensaxes con contido científico utilizando diferentes linguaxes como oral, escrito,

gráfico, icónico, multimedia, etc.; con propiedade, así como comunicar a outros argumentacións e explicacións

empregando os coñecementos científicos.

4. Buscar e seleccionar información sobre temas científicos utilizando diferentes fontes e medios e empregala,

valorando o seu contido, para fundamentar e orientar os traballos sobre temas científicos, eo ambiente, asi como

para contrastar as opinións persoais.

5. Desenvolver hábitos favorables á promoción da saúde persoal e comunitaria en ámbitos como alimentación,

hixiene e sexualidade, facilitando estratexias que permitan facer fronte aos riscos da sociedade actual en aspectos

relacionados co consumo, coas drogodependencias e coa transmisión de enfermidades.

6. Comprender a importancia de utilizar os coñecementos provenientes das ciencias da natureza para

satisfacer as necesidades humanas e participar na necesaria toma de decisións verbo de problemas locais e globais

aos cales nos enfrontamos.

7. Adoptar actitudes críticas fundamentadas no coñecemento científico para analizar, individualmente ou en

grupo, cuestións relacionadas coa ciencia, a tecnoloxía e a sociedade.Coñecer e valorar os problemas aos cales se

enfronta hoxe a humanidade en relación á sobreexplotación dos recursos, ás diferenzas entre países desenvolvidos e

non, e a necesidade de busca e aplicación de medidas, para avanzar cara ao logro dun futuro sustentable.

8. Valorar o carácter tentativo e creativo das ciencias da natureza así como as súas contribucións ao

pensamento humano ao longo da historia, apreciando os grandes debates superadores de dogmatismos e as

revolucións científicas que marcaron a evolución cultural da humanidade e as súas condicións de vida.

9. Ser quen de buscar e de utilizar o coñecemento científico propio, planificando de forma autónoma a acción

e posta en práctica das actividades de aprendizaxe, e de utilizar uns criterios de avaliación para autocorrexirse no

caso en que sexa necesario.

ÍNDICE


Páxina 10 de 100

ASPECTOS ESPECÍFICOS DA MATERIA BIOLOXÍA E XEOLOXÍA NOS DIFEERENTES NIVEIS

1º ESO: CIENCIAS DA NATUREZA a. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS

a) C. en comunicación lingüística

– Explicar oralmente ou por escrito os distintos sucesos naturais.

– Argumentar as afirmacións de carácter científico e técnico.

– Utilizar un léxico preciso na expresión dos fenómenos naturais.

– Transmitir ideas sobre a natureza.

b) C. matemática

– Cuantificar fenómenos naturais utilizando unha linguaxe matemática.

– Analizar as causas e as consecuencias dun proceso natural.

– Utilizar ferramentas matemáticas para describir un fenómeno do medio físico.

– Resolver problemas científicos aplicando estratexias matemáticas.

c) C. no coñecemento e interacción co mundo físico

– Recoñecer os estados e as propiedades da materia e diferenciar entre substancias puras e mesturas.

– Traballar coas principais unidades das magnitudes máis usuais.

– Recoñecer a estrutura básica do Universo e do Sistema Solar.

– Analizar a Terra e a Lúa como astros do Sistema Solar cos seus movementos e estrutura.

– Recoñecer a estrutura da atmosfera, o seu funcionamento e os impactos antrópicos que experimenta.

– Comprender o ciclo da auga e as súas alteracións derivadas da actividade humana.

– Identificar algúns dos minerais e rochas máis frecuentes na codia terrestre.

– Recoñecer a organización dos seres vivos.

– Clasificar organismos no reino correspondente.

– Recoñecer as características básicas dos principais grupos de seres vivos.

– Recoñecer os principais tipos de animais invertebrados e vertebrados.

– Diferenciar os diferentes tipos de vexetais.

d) Tratamento da información e competencia dixital

– Elaborar esquemas e mapa conceptuais per organizar a información relativa a un tema.

– Redactar memorias en que se interrelacionan as linguaxes natural, gráfica e estatística.

– Utilizar diferentes programas informáticos para presentar información textual ou gráfica.

– Acceder a recursos educativos en internet.

– Realización de actividades na web.

– Aplicar a información tirada dunha imaxe

– Organizar información en forma de lista, táboa ou mapa conceptual

– Elaborar listaxes de características ou propiedades


Páxina 11 de 100

e) C. social e cidadá

– Tomar decisións sobre todo considerando os pros e contras da situación analizada.

– Contribuír á alfabetización científica para valorar adecuadamente as investigacións recentes.

– Xulgar os debates científicos que contribuíron á extensión dos dereitos humanos.

– Comprender a evolución da sociedade baixo o prisma dos avances científicos.

– Liberar á sociedade de prexuízos sen fundamento científico.

f) C. cultural e artística

– Coñecer, comprender, apreciar e valorar criticamente as diferentes actuacións do home no medio natural.

– Preservar e coidar o seu entorno natural.

– Valorar as medidas de protección de diferentes espazos naturais.

g) C. aprender a aprender

– Integrar os novos coñecementos á estrutura de coñecemento persoal.

– Adquirir as habilidades creativas ligadas ao traballo científico.

– Buscar unha coherencia global dos coñecementos científicos.

– Expresar ideas oralmente e por escrito.

– Analizar as causas e es consecuencias dun proceso natural.

h) Autonomía e iniciativa persoal

– Desenvolver a capacidade de análise para iniciar e levar a cabo proxectos de tipo experimental.

– Propoñer hipóteses e analizar a coherencia coas observacións realizadas.

– Potenciar o espírito crítico fronte a informacións de calquera índole.

– Participar na construción tentativa de solucións dun problema.

b. OBXECTIVOS DA MATERIA

1. Formular hipóteses relativas a diferentes fenómenos naturais (orixe da contaminación atmosférica,

movemento dos astros, formación das rochas, etc.) achegando observacións e realizando experiencias que

poidan confirmalas.

2. Integrar a información procedente de diferentes fontes (impresa, audiovisual, internet) comprobando súa

coherencia.

3. Expresar correctamente, mediante a utilización da terminoloxía axeitada, as características e propiedades

dos materiais, as rochas, os minerais e os seres vivos.

4. Realizar traballos escritos e orais sobre determinados temas científicos resumindo a información

recompilada.

5. Interpretar e construír táboas de datos con información cualitativa e cuantitativa do Sistema Solar, dos

diferentes minerais e rochas, dos reinos e grupos de seres vivos, etc.

6. Analizar táboas, gráficas, textos…

7. Recoñecer as características dos estados da materia e o paso dun estado a outro, e relacionalos con

fenómenos do seu contorno.

8. Tomar conciencia de que a materia está formada por átomos ou moléculas que, pola súa banda, son

agrupacións de átomos.

9. Aprender que as substancias poden ser elementos químicos ou compostos, e que se poden identificar,

respectivamente, polo seu símbolo ou a súa fórmula.

10. Entender que as substancias acostuman encontrarse na Natureza mesturadas entre si, e que se queremos

obtelas individualmente debemos aplicar métodos de separación.

11. Recoñecer as principais propiedades dos materiais e coñecer algúns novos materiais.


Páxina 12 de 100

12. Coñecer a utilidade dalgúns materiais.

13. Aprender que por magnitude se entende unha propiedade que se pode medir, e que toda magnitude leva

asociada unha unidade.

14. Expresar correctamente as magnitudes.

15. Recoñecer que as unidades se unificaron baixo o Sistema Internacional de Unidades.

16. Aprender que a masa é a cantidade de materia dun corpo.

17. Entender que a extensión dun corpo no espazo vén indicada por tres magnitudes: a lonxitude, a superficie e

o volume.

18. Comprender que a densidade é unha magnitude que indica se unha substancia é máis ou menos lixeira que

outra.

19. Elaborar e realizar informes, resumos, esquemas, debuxos, etc., coidando a claridade e a orde.

20. Deseñar, planificar e realizar unha investigación sinxela de forma colectiva, seguindo os pasos necesarios

para a súa eficaz execución.

21. Expresar de forma escrita e oral os resultados obtidos nunha investigación sinxela e os novos coñecementos

adquiridos sobre o tema, utilizando para iso a terminoloxía correcta e coidando a orde e a claridade na

exposición.

22. Situar correctamente o Sistema Solar no Universo, así como os seus compoñentes.

23. Recoñecer que o Universo se orixinou a partir dunha gran explosión, o Big Bang.

24. Recoñecer as características do Sol e das estrelas en xeral.

25. Coñecer as particularidades dos planetas, satélites, asteroides, meteoritos e cometas que integran o Sistema

Solar.

26. Interrogarse sobre as condicións que teñen que reunir os planetas para que poida existir vida neles.

27. Valorar as teorías, os estudos e as respostas que se foron realizando e emitindo desde o principio da

humanidade até os nosos días, para explicar algúns fenómenos astronómicos observados.

28. Interesarse en coñecer os avances conseguidos na conquista do espazo.

29. Describir e interpretar os efectos que pode xerar, e que xerou, a caída de meteoritos na superficie da Terra.

30. Interrogarse acerca de fenómenos naturais como a periodicidade das estacións, as fases lunares, as eclipses

ou as mareas. Comparar as explicacións destes fenómenos coas ideas previas de cada un.

31. Describir correctamente os movementos da Terra e relacionalos coa duración do día e da noite e a

existencia das estacións.

32. Analizar aspectos relacionados coas estacións, as horas de día e noite, as fases lunares, etc., que se

producen simultaneamente en distintas zonas do globo.

33. Coñecer as características da Lúa e do seu movemento arredor da Terra.

34. Caracterizar as diferentes capas da Terra.

35. Darse conta da influencia que exerce a Lúa sobre a Terra, explicando correctamente a causa das mareas.

36. Describir e diferenciar os tipos de eclipses.

37. Realizar informes, resumos e esquemas coidando a claridade e a orde.

38. Identificar e caracterizar as distintas partes da atmosfera.

39. Coñecer os gases que forman o aire, as súas propiedades e usos, e recoñecer a súa utilidade para a

sociedade.

40. Analizar cales son os principais contaminantes do aire, deducindo a súa relación coas actividades humanas.

41. Describir algúns problemas ambientais, como o efecto invernadoiro ou a redución da capa de ozono;

relacionándoos correctamente co contaminante que os provoca .

42. Reflexionar sobre a necesidade de diminuír a contaminación atmosférica e adquirir uns hábitos que axuden

a conservar o medio.


Páxina 13 de 100

43. Identificar as magnitudes que determinan o tempo atmosférico e caracterizar algúns instrumentos

meteorolóxicos.

44. Coñecer os principais fenómenos atmosféricos e valorar a utilidade dos mapas meteorolóxicos.

45. Coñecer a hidrosfera e as propiedades da auga e saber relacionalas con fenómenos e procesos naturais,

algúns deles, vitais.

46. Diferenciar os distintos tipos de augas: doces, salgadas, duras e brandas, recoñecendo as consecuencias que

teñen polas súas características na sociedade.

47. Aprender o que é o ciclo da auga. Recoñecer o papel que ten a auga na alteración das rochas e a paisaxe, e

no mantemento da vida.

48. Indicar as diferenzas entre o proceso de potabilización da auga e o da súa depuración, describindo cada

proceso.

49. Analizar a orixe da contaminación da auga e reflexionar sobre a maneira de a diminuír e evitala.

50. Ser conscientes de que a auga é un ben escaso e implicarse na súa conservación e en evitar un mal

consumo.

51. Coñecer o proceso de formación dos diferentes elementos que forman a superficie terrestre.

52. Describir os principais compoñentes químicos que constitúen a superficie da codia terrestre.

53. Diferenciar correctamente os conceptos de mineral e rocha.

54. Recoñecer os distintos tipos de minerais e rochas.

55. Diferenciar e caracterizar os distintos tipos de rochas magmáticas, sedimentarias e metamórficas.

56. Describir correctamente as propiedades, características e utilidades de diversos minerais e rochas.

57. Darse conta das utilidades das rochas, en construcións, monumentos, etc.

58. Recoñecer as condicións que reúne a Terra e que permiten a existencia de seres vivos.

59. Coñecer e identificar os elementos que interveñen na aparición da vida no noso planeta.

60. Identificar as funcións da auga para os seres vivos e valorar a importancia que ten para eles.

61. Estudar a composición química dos seres vivos.

62. Recoñecer e identificar a función das biomoléculas.

63. Localizar os compoñentes dunha células e coñecer os distintos tipos de células que forman os seres vivos.

64. Identificar os tipos de seres vivos e recoñecer os seus niveis de organización.

65. Recoñecer as funcións vitais dos seres vivos.

66. Expresarse de forma correcta utilizando a terminoloxía e as unidades axeitadas.

67. Valorar o beneficio que achega á sociedade actual a diversidade dos seres vivos.

68. Manexar correctamente as claves de clasificación dos seres vivos, sinxelas e adaptadas, para identificar e

clasificar diferentes organismos.

69. Analizar as características físicas dos seres vivos que permiten a súa diferenciación e clasificación, e usar

correctamente a terminoloxía científica propia do tema.

70. Coñecer as características estruturais e funcionais máis importantes das bacterias, os virus, os protozoos, as

algas, os fungos e os liques.

71. Valorar os hábitos de limpeza corporal, bucal, dentaria e de manipulación de alimentos, como prevención

de determinadas infeccións.

72. Explicar o papel que xogan os fungos, as algas e os liques no mantemento dos ecosistemas, e a importancia

que teñen desde o punto de vista industrial.

73. Elaborar esquemas e resumos utilizando correctamente a terminoloxía científica propia do tema, coidando a

claridade e a orde na presentación.


Páxina 14 de 100

74. Aprender a empregar correctamente o microscopio óptico seguindo o procedemento adecuado e tendo en

conta as normas de seguridade establecidas.

75. Determinar as características morfolóxicas e funcionais que permiten diferenciar os vexetais dos animais.

76. Coñecer as características principais dos grupos taxonómicos que comprende o reino vexetal.

77. Recoñecer as adaptacións ao medio terrestre que foron desenvolvendo os distintos grupos de vexetais.

78. Clasificar correctamente exemplares de vexetais, analizando as súas características morfolóxicas e

estruturais.

79. Valorar a importancia que teñen os vexetais na sociedade actual e recoñecer a necesidade do seu coidado e

conservación.

80. Observar e deducir os factores que determinan a xerminación dunha semente e o seu desenvolvemento

posterior.

81. Elaborar esquemas, resumos e informes utilizando correctamente a terminoloxía científica e coidando a

pulcritude e claridade na presentación.

82. Coñecer e diferenciar os grupos de invertebrados tratados no tema atendendo ás súas características

morfolóxicas.

83. Adquirir unha visión global do reino animal e da súa clasificación, destacando a súa diversidade e

abundancia de especies.

84. Recoñecer a estreita relación que existe entre os diversos invertebrados e a sociedade humana, desde os

puntos de vista ecolóxico, industrial ou da saúde.

85. Relacionar as características morfolóxicas dos animais coas súas adaptacións a diversas medias ou formas

de vida.

86. Observar a anatomía externa e interna dalgúns animais mencionados.

87. Identificar, clasificar e valorar a diversidade e importancia dos artrópodos no seu grupo correspondente.

88. Apreciar e recoñecer o valor científico das coleccións de artrópodos, pero criticar a recolección abusiva e

sen motivo de mostras.

89. Coñecer as características morfolóxicas xerais dos vertebrados e dos grupos que inclúen.

90. Comparar, diferenciar e describir diversos exemplares de peixes, anfibios, réptiles, aves e mamíferos

utilizando táboas de clasificación.

91. Reflexionar sobre a necesidade de controlar e conservar a actividade pesqueira, o tráfico de especies

protexidas e o medio natural.

92. Describir as razóns do éxito evolutivo e biolóxico dos mamíferos sobre o resto de vertebrados.

93. Recoñecer a árbore evolutiva do ser humano e identificar as principais características dos diferentes

representantes.

94. Elaborar esquemas e resumos utilizando correctamente a terminoloxía científica adecuada e coidando a

claridade e a orde na súa presentación .


Páxina 15 de 100

c. CONTIDOS SECUENCIADOS E TEMPORALIZADOS

Nº

UNIDADES DIDÁCTICAS Libro TEMPORALIZACIÓN

SESIÓNS/ MES

Probas Avaliación

1 A MATERIA E OS

MATERIAIS

Tema 1 15 Setembro

Outubro X

1ª

2 A MATERIA: VOLUME,

MASA E DENSIDADE

Tema 2 15 Outubro

Novembro X

3 O UNIVERSO E O SISTEMA

SOLAR

Tema 3 10 Novembro

4 A TERRA E A LÚA

Tema 4 10 Novembro

Decembro X

5 A ATMOSFERA

Tema 5 10 Xaneiro

2ª 6 A HIDROSFERA

Tema 6 10 Febreiro X

7 A CODIA TERRESTRE

Tema 7 10 Febreiro

Marzo X

8 A TERRA, UN PLANETA

VIVO

Tema 8 10 Marzo X

9 A DIVERSIDADE DOS SERES

VIVOS

Tema 9 10 Abril X

3ª

10 O REINO VEXETAL Tema 10 10

Abril

Maio X

11 O REINO ANIMAL (I)

OS INVERTEBRADOS

Tema 11 12 Maio

Xuño X

12 O REINO ANIMAL (II)

OS VERTEBRADOS

Tema 12 12 Xuño X

A secuenciación e temporalización son as previstas para o curso 2012-2013, pero poden sufrir variacións por

diferentes motivos, podéndose non cumprir tanto os prazos como os contidos sinalados para cada período.

Os acontecementos que alteren a marcha da curso serán reflectidos nas actas de reunión de departamento,

xunto coas medidas correctoras se fosen posibles de aplicar.

Na memoria final do curso quedará constancia de ditas variacións e teranse en conta na programación do

curso seguinte.

O primeiro bloque do curso recolle os contidos, procedementais e actitudinais, relacionados co xeito de

construír a ciencia e de transmitir as experiencias e o coñecemento científico. Estes contidos teñen un papel

transversal, xa que se relacionan con todos os bloques.

BLOQUE . CONTIDOS COMÚNS.

Familiarización coas características básicas do traballo científico, mediante a identificación de situacións

problema, discusión do seu interese, recoñecemento de hipóteses, experimentación etc., para comprender

mellor os fenómenos naturais e resolver os problemas que presenta o seu estudo.

Utilización da experimentación para coñecer mellor os fenómenos naturais e formular suposicións sobre

a súa evolución.

Emprego de modelos sinxelos que contribúan á interpretación dos fenómenos.

Utilización dos medios de comunicación e das tecnoloxías da información para seleccionar información

sobre a natureza.

Identificación de datos e feitos científicos sobre a natureza e utilización desa información para coñecela.

Recoñecemento da importancia do coñecemento científico e a súa evolución histórica para comprender

mellor os argumentos que facilitan a toma de decisións sobre situacións sociais e individuais.

Utilización coidadosa dos materiais e instrumentos básicos da experimentación e coñecemento das

medidas de seguridade.


Páxina 16 de 100

Nª UNIDADES DIDÁCTICAS CONTIDOS

1

A MATERIA E OS MATERIAIS

1. OS ESTADOS DA MATERIA E AS SÚAS PROPIEDADES

2. OS CAMBIOS DE ESTADO

3. ÁTOMOS E MOLÉCULAS

4. SUBSTANCIAS PURAS E MESTURAS

5. OS MATERIAIS

6. MATERIAIS DE GRANDE INTERESE

2

A MATERIA: VOLUME, MASA

E DENSIDADE

1 A MEDICIÓN. MAGNITUDES E UNIDADES

2. A MASA

3. A LONXITUDE E A SUPERFICIE

4. O VOLUME

5. A DENSIDADE

BLOQUE. A TERRA NO UNIVERSO.

3

O UNIVERSO E O SISTEMA

SOLAR

1. O UNIVERSO

2. AS ESTRELAS

3. OS PLANETAS DO SISTEMA SOLAR

4. OUTROS COMPOÑENTES DO SISTEMA SOLAR

4

A TERRA E A LÚA 1. A TERRA, UN PLANETA DO SISTEMA SOLAR

2. COMO É O NOSO PLANETA

3. O SATÉLITE DA TERRA: A LÚA

4. EFECTOS DA LÚA SOBRE A TERRA

BLOQUE . MATERIAIS TERRESTRES: ATMOSFERA, HIDROSFERA E XEOSFERA.

5

A ATMOSFERA 1. PARTES DA ATMOSFERA

2. O AIRE E OS SEUS COMPOÑENTES

3. A CONTAMINACIÓN DO AIRE

4. CONTAMINACIÓN, MEDIO NATURAL E SAÚDE

5. A ATMOSFERA E O TEMPO

6. OS FENÓMENOS ATMOSFÉRICOS

6

A HIDROSFERA 1. A AUGA NO NOSO PLANETA

2. PROPIEDADES DA AUGA

3. O CICLO DA AUGA

4. A AUGA POTABLE

5. A ESCASEZA DE AUGA

7

A CODIA TERRESTRE 1. A CODIA TERRESTRE

2. OS MINERAIS (I)

3. OS MINERAIS (II)

4. AS ROCHAS (I)

5. AS ROCHAS (II)


Páxina 17 de 100

BLOQUE . A VIDA NA TERRA: OS SERES VIVOS.

8

A TERRA, UN PLANETA VIVO 1. UN ESCENARIO PARA A VIDA

2. A COMPOSICIÓN QUÍMICA DOS SERES VIVOS

3. A UNIDADE DOS SERES VIVOS

4. ORGANIZACIÓN E FUNCIÓNS DOS SERES VIVOS

9

A DIVERSIDADE DOS SERES

VIVOS

1. EVOLUCIÓN E BIODIVERSIDADE

2. A CLASIFICACIÓN DOS SERES VIVOS

3. AS MONERAS

4. AS BACTERIAS E O SER HUMANO

5. OS PROTOCTISTAS

6. OS FUNGOS E OS LIQUES

10

O REINO VEXETAL 1. OS VEXETAIS

2. GRUPOS DE VEXETAIS. MOFOS E FIEITOS

3. PLANTAS CON SEMENTES (I): XIMNOSPERMAS

4. PLANTAS CON SEMENTES (II): ANXIOSPERMAS

11

O REINO ANIMAL (II).

OS INVERTEBRADOS

1 OS INVERTEBRADOS MÁIS SINXELOS

2. NEMATODOS, ANÉLIDOS E MOLUSCOS

3. EQUINODERMOS

4. ARTRÓPODOS (I): CARACTERÍSTICAS

5. ARTRÓPODOS (II): ARÁCNIDOS, MIRIÁPODOS E CRUSTÁCEOS

6. ARTRÓPODOS (III): INSECTOS

12

O REINO ANIMAL (II).

OS VERTEBRADOS

1. OS PEIXES

2. OS ANFIBIOS

3. OS RÉPTILES

4. AS AVES

5. OS MAMÍFEROS

d. CRITERIOS DE AVALIACIÓN

CRITERIOS MÍNIMOS

1. Identificar a situación da Terra no universo e xustificar algúns fenómenos que se derivan dos movementos

relativos entre a Terra, a Lúa e o Sol, empregando modelos para interpretalos.

Comprobar que recoñecen o Sol como a estrela do Sistema Solar e identifican as súas

principais características. X

Avaliar se saben caracterizar os diferentes planetas do Sistema Solar e diferenciar entre

planetas principais e ananos. X

Constatar que identifican os outros compoñentes do Sistema Solar: cometas, asteroides,

satélites e meteoritos. X


Páxina 18 de 100

Analizar se saben explicar os movementos de rotación e translación da Terra e os

fenómenos que producen. X

Observar se identifican as características xerais da Lúa e coñecen os elementos principais da

superficie lunar.

Constatar que saben diferenciar as catro fases da Lúa.

Verificar se clasifican os diferentes tipos de eclipses de Sol e de Lúa. X

Avaliar se saben explicar a formación das mareas como un efecto da Lúa sobre a Terra.

2. Describir cualitativamente algunhas observacións e procedementos científicos que permiten avanzar no

coñecemento do noso planeta e do lugar que ocupa no Universo.

Observar se saben explicar o proceso de formación do Universo, coñecen a súa composición

e aprenden a medir distancias.

Analizar se coñecen as características das estrelas e saben explicar como evolucionan

dunhas a outras.

3. Identificar algunhas propiedades de diversos materiais cotiás, como a masa, o volume, a densidade, os

estados nos que se presentan, os seus cambios, e planificar e desenvolver procedementos para coñecelas.

Comprobar que o alumnado diferenza os tres estados da materia, sólido, líquido e gas, e

coñece as características de cada un. X

Observar que saben definir que son e por que suceden os cambios de estado da materia X

Comprobar que o alumnado sabe definir o que son as magnitudes e sabe explicar o porqué

da súa medición. X

Ver se coñecen o funcionamentos de diferentes instrumentos de medida .

Avaliar se recoñecen que é a masa e identifican as diferentes unidades de masa . X

Comprobar que o alumnado sabe caracterizar a lonxitude, a superficie e o volume dos corpos

e coñece as súas unidades de medida . X

Observar se recoñecen o que é a densidade, identifican as súas unidades de medida e

saben relacionala coa masa e o volume . X

Analizar se saben traballar con múltiplos e submúltiplos e aplicar os correspondentes factores

de conversión.

Constatar se saben resolver problemas coas diferentes magnitudes estudadas.

4. Identificar algunhas propiedades de diversos materiais cotiás, relacionándoos co uso que se fai deles, e

diferenciar mesturas de substancias puras.

Avaliar se comprenderon que a materia está formada por unha cantidade enorme de átomos

e moléculas e que as moléculas son agrupacións de átomos.

Confirmar que o alumnado sabe definir os elementos e os compostos químicos e identificar

algúns dos seus símbolos e fórmulas . X

Analizar se saben diferenciar entre substancias puras e mesturas e entre mesturas

homoxéneas e heteroxéneas. X

Ver se recoñecen as diferentes técnicas de separación de mostras.

Constatar se coñecen as principais propiedades dos materiais e identifican as utilidades dos

materiais máis coñecidos.

5. Interpretar cualitativamente fenómenos atmosféricos e o ciclo da auga na natureza a partir de datos e

rexistros climáticos e das propiedades da auga como substancia.

Comprobar que o alumnado sabe diferenciar, localizar e caracterizar as capas da atmosfera . X

Avaliar se o alumnado coñece a estrutura da atmosfera e a súa composición. X

Valorar se o alumnado sabe caracterizar as diferentes condicións meteorolóxicas do tempo

atmosférico .

Ver se coñecen os principais fenómenos meteorolóxicos e os instrumentos para os medir.


Páxina 19 de 100

Observar se saben interpretar os mapas meteorolóxicos e identificar os símbolos que utilizan.

Observar se definen a hidrosfera e coñecen a composición e os estados da auga. X

Comprobar que coñecen as propiedades da auga e que saben relacionalas con situacións da

vida cotiá e con procesos naturais. X

Determinar se sabe indicar correctamente as diferentes etapas do ciclo da auga na natureza . X

Comprobar se os alumnos e as alumnas saben identificar as funcións da auga nos seres

vivos. X

6. Identificar as rochas e os minerais máis frecuentes de Galicia, utilizando claves sinxelas e coñecer

algunhas aplicacións.

Comprobar se saben definir o que é un mineral e valoran a súa importancia e abundancia

relativa. X

Analizar se coñecen as principais propiedades mecánicas e químicas dos minerais. X

Verificar se saben caracterizar minerais pertencentes aos grupos dos silicatos, menas,

pedras preciosas e precipitados.

Observar se recoñecen o concepto de rocha e saben diferenciar entre rochas magmáticas,

sedimentarias e metamórficas. X

Constatar que recoñecen os usos dos minerais e as rochas para o ser humano.

7. Valorar a importancia do sistema atmosfera – hidrosfera – xeosfera para o desenvolvemento da vida,

identificando as repercusións da actividade humana sobre o medio e realizando propostas e compromisos de mellora.

Avaliar se recoñecen as accións que causan a contaminación atmosférica e identifican os

principais contaminantes .

Determinar se os alumnos valoran a problemática do efecto invernadoiro, a redución da capa

de ozono e a chuvia ácida para a vida na Terra . X

Determinar se os alumnos valoran a problemática do efecto invernadoiro, a redución da capa

de ozono e a chuvia ácida para a vida na Terra . X

Ver se recoñecen a abundancia e distribución desigual da auga na Terra.

Avaliar o coñecemento que ten o alumnado sobre as causas e os axentes responsables da

contaminación da auga.

Constatar que diferencian entre os procesos de depuración e potabilización da auga. X

Comprobar que comprenden a importancia da auga para a vida X

Avaliar o coñecemento que ten o alumnado sobre as causas e os axentes responsables da

contaminación da auga.

Verificar o grao de sensibilización e responsabilidade do alumnado ao aforro e conservación

da auga.

Comprobar que saben recoñecer as características xerais da Terra. X

Avaliar se saben diferenciar a estrutura e as áreas superficiais da codia terrestre. X

Analizar se coñecen os factores que fan posible a vida na Terra e saben explicar como xurdiu

a vida.

8. Recoñecer que os seres vivos están constituídos por células e que levan a cabo funcións vitais que os diferencian da materia inerte.

Observar se coñecer os bioelementos que forman os seres vivos. X

Constatar se os alumnos recoñecen e caracterizan as biomoléculas que forman os seres

vivos.

Verificar se saben identificar os principais compoñentes dunha célula e diferenciar entre

seres unicelulares e pluricelulares. X

Avaliar se os alumnos e as alumnas saben explicar a organización dos seres vivos. X


Páxina 20 de 100

Confirmar se identifican as funcións vitais dos seres vivos. X

Comprobar que recoñecen as causas da gran diversidade dos seres vivos e valoran a súa

importancia.

Observar que coñecen a clasificación binomial dos seres vivos e saben diferenciar os

diferentes grupos de seres vivos. X

Analizar se recoñecen as características das bacterias, como seres vivos que forman o reino

dos moneras X

Verificar que identifican os diferentes tipos de relacións entre as bacterias e o ser humano.

Ver se saben caracterizar os dous grupos de protoctistas: os protozoos e as algas. X

Constatar que identifican as principais características dos representantes do reino dos

fungos. X

Comprobar que recoñecen as principais características dos vexetais e identifican as

súas partes máis importantes. X

Analizar se saben caracterizar e identificar os diferentes grupos de vexetais. X

Observar se recoñecen as características das plantas sen vasos condutores: o musgo

Constatar que identifican as principais características os fentos.

Verificar que coñecen as características das plantas con semente desprotexida: as

ximnospermas. X

Avaliar se saben caracterizar as anxiospermas e diferencialas en monocotiledóneas e

dicotiledóneas. X

Ver se recoñecen as principais características dos poríferos ou esponxas.

Comprobar se identifican as partes e os tipos de celentéreos máis coñecidos.

Analizar se coñecen as características e diferenciar os animais chamados vermes:

platihelmintos, nematodos e anélidos.

Observar se saben caracterizar as tres principais clases de moluscos: gasterópodos, bivalvos

e cefalópodos. X

Avaliar se coñecen as características principais e diferencian os equinodermos máis

importantes.

Constatar que caracterizan as diferentes clases de artrópodos: arácnidos, miriápodos,

crustáceos e insectos. X

Verificar se saben explicar o éxito evolutivo e as características máis importantes dos

diferentes grupos de insectos.

Analizar se recoñecen as principais características dos peixes e as súas adaptacións ao

medio acuático. X

Observar se coñecen as características máis importantes e o modo de vida dos anfibios. X

Comprobar se identifican as adaptacións dos réptiles ao medio terrestre e coñecen as súas

características principais. X

Verificar se recoñecen as principais características das aves e identifican algúns dos grupos

máis coñecidos. X

Constatar que saben identificar as características máis importantes dos mamíferos e

diferenciar algúns grupos X

Avaliar se caracterizan correctamente os diferentes tipos de vertebrados. X

Ver se recoñecen as características do ser humano e coñecen o seu antepasados .

9. Participar activamente na construción , comunicación e utilización do coñecemento

científico.

INDICE


Páxina 21 de 100

2º ESO: CIENCIAS DA NATUREZA a. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS


– Explicar oralmente ou por escrito o desenvolvemento dun fenómeno natural ou dun experimento.

– Argumentar coa linguaxe apropiada as afirmacións de carácter científico e técnico.

– Definir conceptos e explicar fenómenos naturais utilizando un léxico preciso.

– Resumir textos relacionados con procesos naturais.

b) C. matemática

– Interpretar gráficas que representen fenómenos da natureza.

– Analizar táboas con valores numéricos relacionados cun proceso natural.

– Realizar pequenos cálculos que permitan caracterizar un fenómeno natural.

– Aplicar estratexias matemáticas para resolver problemas científicos.


– Recoñecer os procesos que permiten a nutrición das plantas.

– Distinguir a función de cada aparello que participa na función de nutrición dos animais.

– Coñecer como se reproducen as plantas observando as estruturas reprodutoras características.

– Diferenciar os tipos de reprodución nos animais.

– Recoñecer os órganos e sistemas que participan na coordinación e a adaptación de animais e plantas.

– Distinguir as principais formas de enerxía.

– Enumerar os métodos de obtención de enerxía e coñecer as pautas do seu consumo.

– Recoñecer os efectos da calor sobre os corpos.

– Identificar as principais características do son.

– Describir a natureza da luz e as súas propiedades.

– Relacionar algúns fenómenos xeolóxicos coa enerxía interna da Terra.

– Interpretar as relacións entre os compoñentes dun ecosistema.


– Elaborar esquemas e mapas conceptuais para organizar a información relativa a un tema.

– Converter información entre as linguaxes natural, gráfica e estatística.

– Seleccionar información a través de internet.


– Valorar as vantaxes e os inconvenientes dunha situación para tomar a decisión axeitada.


– Participar en debates sobre temas científicos argumentando o propio punto de vista.

– Comprender a necesidade de conservar o medio natural para as xeracións vindeiras.

– Utilizar un razoamento científico para valorar a información técnica recibida.


Páxina 22 de 100


– Apreciar a importancia da conxunción ciencia-tecnoloxía para o avance da humanidade.

– Apreciar a influencia que os conceptos científicos teñen no nosos desenvolvemento cultural.

– Valorar a influencia das máquinas na difusión da cultura.

– Apreciar o modo en que o ser humano utilizou as propiedades da luz e do son para realizar creacións artísticas.

– Buscar información sobre algunhas obras de arte relacionadas con procesos naturais.

– Coñecer e valorar a presenza das rochas no desenvolvemento técnico, artístico e cultural.



– Apreciar os valores plásticos e estéticos que nos brinda a natureza.


– Perseverar na aplicación dun procedemento para mellorar a destreza persoal.

– Integrar os novos coñecementos na estrutura de coñecemento persoal.

– Comprobar as solucións das cuestións que se formulan.




– Levar a cabo proxectos de tipo experimental, de laboratorio e de campo.

– Propor hipóteses e analizar a súa coherencia coas observacións realizadas.


– Utilizar sistemas de clasificación.


Páxina 23 de 100


1. Recoñecer que todos os seres vivos, animais, plantas, bacterias etc., necesitan materia orgánica para medrar e

para desenvolver as funcións vitais.

2. Diferenciar entre seres heterótrofos e autótrofos, segundo utilicen materia orgánica obtida do medio ou

fabricada por eles mesmos, a partir de materia inorgánica.

3. Describir os procesos da nutrición das plantas, desde a absorción de nutrientes e o transporte de substancias ata

a fotosíntese das follas e a respiración vexetal.

4. Describir algunhas das adaptacións que presentan as plantas a ambientes con condicións adversas

5. Diferenciar entre dixestión extracelular e intracelular relacionando cada tipo con algúns grupos de animais.

6. Coñecer e describir o tipo de circulación, de respiración, e os órganos excretores dos grupos de animais máis

representativos.

7. Relacionar os principais procesos da función de reprodución animal e vexetal, enumerando as súas fases e os

dous tipos básicos de reprodución.

8. Recoñecer as analoxías e as diferenzas entre a reprodución vexetal e animal

9. Interpretar experimentos relacionados coa reprodución asexual das plantas.

10. Recoñecer o tipo de reprodución propio dos principais grupos de animais valorando a hipótese da xeración

espontánea.

11. Coñecer algúns ciclos vitais dos animais describindo a metamorfose de animais invertebrados e vertebrados.

12. Recoñecer o sistema nervioso e o sistema endócrino como os centros de control e coordinación dos animais.

13. Diferenciar a función sensorial dos receptores dos órganos dos sentidos e as súas adaptacións ao medio propio

de cada animal

14. Coñecer as funcións de relación das plantas, identificando as respostas vexetais aos estímulos do medio: os

tropismos, as nastias e o fotoperíodo.

15. Utilizar correctamente a linguaxe científica relacionada cos contidos do libro tanto na expresión escrita como na

oral.

16. Valorar positivamente os cambios rexistrados nos diferentes modelos científicos que se elaboraron para explicar

a constitución da materia e dos seres vivos, e interpretalos como un proceso de construción do saber científico.

17. Recoñecer que existen diferentes formas e fontes de enerxía, e que un tipo de enerxía se pode transformar

noutro.

18. Comprender a necesidade de facer un uso racional da enerxía en Galicia.

19. Explicar o movemento dun obxecto respecto dun sistema de referencia, mencionando conceptos como espazo

percorrido, velocidade e posición.

20. Coñecer os efectos das forzas sobre os corpos, como o movemento e a forma dos corpos, e diferenciar entre a

masa e o peso.

21. Coñecer o concepto de presión e expresar o seu valor coas unidades axeitadas.

22. Analizar a flotación de obxectos considerando o principio de Arquímedes.

23. Coñecer a relación entre os conceptos de forza e traballo, e o principio de conservación da enerxía.

24. Recoñecer as características das máquinas diferenciando a enerxía útil da enerxía disipada.

25. Diferenciar as máquinas simples de uso máis cotián.

26. Clasificar as fontes de enerxía en renovables e non-renovables valorando os seus inconvenientes e vantaxes e

mais o consumo enerxético sostible.

27. Valorar a importancia, en Galicia, das diferentes enerxías renovables, como a enerxía eólica, a enerxía

hidráulica e a enerxía solar.

28. Interpretar a calor como a enerxía en transito e recoñecer os seus efectos sobre os corpos (aumento da

temperatura, cambio de estado...).


Páxina 24 de 100

29. Saber que tanto a luz como o son son ondas, e coñecer as semellanzas e as diferenzas entre ambos.

30. Interpretar fenómenos relacionados coa reflexión do son, como o eco e a reverberación, e a reflexión e

refracción da luz, como as eclipses.

31. Analizar como afectan as condicións ambientais ao tipo e mais ao desenvolvemento dos seres vivos de cada

ecosistema.

32. Diferenciar as principais relacións intraespecíficas e interespecíficas entre os organismos.

33. Identificar os procesos de transferencia de materia e enerxía nos ecosistemas e entre os seres vivos, propondo

como exemplo un ecosistema galego.

34. Construír e identificar cadeas, redes e pirámides tróficas nun ecosistema e recoñecer os espazos protexidos de

Galicia.

35. Recoñecer as diferentes manifestacións da enerxía interna da Terra (volcáns e terremotos).

36. Utilizar mapas e diagramas para localizar as principais zonas da Terra en que son frecuentes os volcáns e mais

os terremotos.

37. Identificar as características principais das rochas magmáticas e metamórficas.

38. Participar activamente nas experiencias de laboratorio e de campo que se organizan en grupo, respectando as

ideas diferentes das propias.

39. Analizar táboas, gráficos e textos que permitan coñecer os diferentes conceptos introducidos.

40. Deseñar, planificar e elaborar actividades prácticas en equipo que permitan estudar os diferentes conceptos

introducidos.

41. Integrar a información procedente de diferentes fontes (impresa, audiovisual, internet), comprobando a súa

coherencia.

42. Elaborar traballos escritos e orais sobre determinados temas científicos resumindo a información recompilada.

43. Interpretar os contidos de tipo científico (materia e enerxía, a adaptación dos seres vivos, a nutrición, a

reprodución, a coordinación etc.) aplicando os coñecementos doutras disciplinas.


Páxina 25 de 100


Nº


SESIÓNS/ MES

Probas Avaliación

1. 8 A ENERXÍA: OBTENCIÓN E

CONSUMO

Tema 8 8 Setembro

Outubro

1ª

2. 9

OS MOVEMENTOS Tema 9 8 Outubro

Novembro X

3. 1

0

AS FORZAS Tema 10 8

Novembro

X

4. CALOR E TEMPERATURA Tema 11 8 Novembro

Decembro X

5. 1 ONDAS. A LUZ E O SON Tema 12 7 Xaneiro

X

2ª 6. 2 A NUTRICIÓN DAS PLANTAS

Tema 1 7 Xaneiro

Febreiro X

7. A NUTRICIÓN DOS ANIMAIS Tema2 9 Febreiro

Marzo

X

8. 3 A REPRODUCIÓN DAS PLANTAS Tema 3 6 Marzo

X

9. 4 A REPRODUCIÓN DOS ANIMAIS Tema 4 8 Abril

X

3ª

10. 5 RELACIÓN, COORDINACIÓN E

ADAPTACIÓN EN ANIMAIS E

PLANTAS

Tema 5 8 Abril

Maio

11. 6 O MEDIO NATURAL. OS

ECOSISTEMAS

Tema 6 7 Maio X

12. 7 A ENERXÍA INTERNA DA TERRA

Tema 7 9 Maio

Xuño X






curso seguinte.




Nas primeiras unidades didácticas explicaranse os concepto de magnitudes e unidades de medida, facendo

cambios de distintas unidades para familiarizarse cos factores de conversión.


• Familiarización coas características básicas do traballo científico, mediante a proposta de problemas,

discusión do seu interese, aproximación á formulación de hipóteses, experimentación, comunicación dos

resultados en diferentes formatos, etc. para compren der mellor os fenómenos naturais e resolver os

problemas que presenta o seu estudo.

• Utilización da experimentación para coñecer mellor os fenómenos naturais e comprobar suposicións sobre a

súa evolución.

• Emprego de modelos sinxelos para interpretar os fenómenos e identificar as relacións entre conceptos.

• Utilización dos medios de comunicación e das tecnoloxías da comunicación e da información para obter

información sobre os fenómenos naturais, no tratamento de datos e interpretación gráfica, na visualización

de modelos explicativos, na busca de relación entre variables e na comunicación de resultados e conclusións.

• Interpretación de información de carácter científico e utilización desta información para formar unha

opinión propia e expresarse axeitadamente.

• Recoñecemento da importancia do coñecemento científico e da súa evolución histórica, para compren der

mellor os argumentos que facilitan a toma de decisións sobre situacións sociais e individuais.

• Utilización correcta dos materiais e instrumentos experimentais e respecto polas normas de seguridade.


Páxina 26 de 100


BLOQUE. A VIDA EN ACCIÓN: AS FUNCIÓNS VITAIS.

1 TEMA 1. A NUTRICIÓN DAS

PLANTAS

1. AS NECESIDADES DAS PLANTAS

2. O TRANSPORTE DE SUBSTANCIAS NAS PLANTAS

3. AS FOLLAS SON A FÁBRICA DAS PLANTAS

4. FOTOSÍNTESE E RESPIRACIÓN

2 TEMA 2. A NUTRICIÓN DOS

ANIMAIS

1. A ALIMENTACIÓN E A DIXESTIÓN NOS ANIMAIS

2. TRANSPORTE ENTRE AS CÉLULAS

3. A RESPIRACIÓN

4. A ELIMINACIÓN DOS REFUGALLOS DAS CÉLULAS

3 TEMA 3. A REPRODUCIÓN DAS

PLANTAS

1. A REPRODUCIÓN DOS SERES VIVOS

2. A REPRODUCIÓN ASEXUAL DAS PLANTAS

3. A REPRODUCIÓN SEXUAL DAS PLANTAS

4. POLINIZACIÓN E FECUNDACIÓN

5. FORMACIÓN DE SEMENTES E FROITOS

4 TEMA 4. A REPRODUCIÓN DOS

ANIMAIS

1. A REPRODUCIÓN ASEXUAL NOS ANIMAIS

2. A REPRODUCIÓN SEXUAL DOS ANIMAIS

3. A REPRODUCIÓN DOS MAMÍFEROS

5 TEMA 5.

RELACIÓN, COORDINACIÓN E

ADAPTACIÓN EN ANIMAIS E

PLANTAS

1. A FUNCIÓN DE RELACIÓN NOS ANIMAIS

2. OS ÓRGANOS DOS SENTIDOS ADÁPTANSE

3. OS SISTEMAS DE COORDINACIÓN: SISTEMA NERVIOSO E SISTEMA

ENDÓCRINO

4. AS RESPOSTAS DAS PLANTAS

BLOQUE . AMBIENTE: O AMBIENTE NATURAL

6 TEMA 6. O MEDIO NATURAL. OS

ECOSISTEMAS

1. O MEDIO NATURAL

2. OS FACTORES ABIÓTICOS

3. OS FACTORES BIÓTICOS

4. RELACIÓNS TRÓFICAS NOS ECOSISTEMAS

5. OS ESPAZOS PROTEXIDOS DE GALICIA


Páxina 27 de 100

BLOQUE . TRANSFORMACIÓNS XEOLÓXICAS DEBIDAS Á ENERXÍA INTERNA DA TERRA.

7 TEMA 7. A ENERXÍA INTERNA

DA TERRA

1. MANIFESTACIÓNS DA ENERXÍA INTERNA

2. OS VOLCÁNS

3. OS TERREMOTOS

4. AS ROCHAS MAGMÁTICAS

5. AS ROCHAS METAMÓRFICAS

6. MANIFESTACIÓNS DA XEODINÁMICA INTERNA NO RELEVO

TERRESTRE

BLOQUE . MATERIA E ENERXÍA.

8 TEMA 8.

A ENERXÍA: OBTENCIÓN E

CONSUMO

1. FORMAS DE ENERXÍA

2. NECESIDADE DE ENERXÍA. FONTES ENERXÉTICAS

3. FONTES DE ENERXÍA NON RENOVABLES

4. INCONVENIENTES DAS ENERXÍAS NON RENOVABLES

5. FONTES DE ENERXÍA RENOVABLES

6. CONSUMO DE ENERXÍA

7. A ENERXÍA EN GALICIA

9

TEMA 9. OS MOVEMENTOS 1. O MOVEMENTO

2. MOVIMENTOS CON VELOCIDADE CONSTANTE

3. MOVEMENTO RECTILÍNEO UNIFORMEMENTE ACELERADO

4. REPRESENTACIÓN DO MOVEMENTO

10 TEMA 10. AS FORZAS

1. AS FORZAS

2. MASA E PESO. ATRACCIÓN GRAVITATORIA

3. FORZAS NA VIDA COTIDIÁ. EQUILIBRIO

4. FORZA E PRESIÓN

5. EMPUXE E FLOTACIÓN NOS LÍQUIDOS

6. TRABALLO E ENERXÍA. MÁQUINAS

11 TEMA 11.

CALOR E TEMPERATURA

1. TRANSFERENCIA DE ENERXÍA: A CALOR

2. CALOR E TEMPERATURA

3. EFECTOS DA CALOR SOBRE OS CORPOS (I)

4. EFECTOS DA CALOR SOBRE OS CORPOS (II)

5. CAMBIOS DE ESTADO DA MATERIA

6. PROPAGACIÓN DA CALOR

7. MATERIAIS CONDUTORES E ILLANTES DA CALOR


Páxina 28 de 100

12

TEMA 12. ONDAS. A LUZ E O

SON

1. ONDAS

2. NATUREZA DA LUZ.

3. LUZ, SOMBRA E PENUMBRA

4. REFLEXIÓN DA LUZ

5. REFRACCIÓN DA LUZ

6. A LUZ E AS CORES

7. O SON

8. A REFLEXIÓN DO SON


CRITERIOS

MÍNIMOS

1. Identificar a presenza da enerxía nas transformacións e cambios que teñen lugar no noso contorno,

valorando a importancia para a sociedade e as repercusións para o ambiente de diferentes fontes de enerxía.

– Observar se saben identificar as principais fontes de enerxía e aplican correctamente o

concepto de traballo.

X

– Verificar se os alumnos e as alumnas saben recoñecer as principais máquinas simples e

as súas características

– Comprobar que o alumnado distingue entre fontes de enerxía renovables e non

renovables e recoñecer as súas características. X

– Analizar se os alumnos e as alumnas enumeran as diferentes posibilidades de obter

enerxía eléctrica.

– Observar se son capaces de describir os inconvenientes das enerxías non renovables.

– Comprobar que os alumnos e as alumnas coñecen as fontes de enerxía renovables e as

súas características. X

– Verificar se os alumnos e as alumnas favorecen un consumo enerxético sostible

aplicando medidas para aforrar enerxía. X

– Constatar que os alumnos e as alumnas coñecen a situación enerxética de Galicia.

– Comprobar se coñecen características do movemento como a posición, a traxectoria,

o desprazamento ou a distancia percorrida. X

– Observar que saben distinguir os diferentes tipos de movementos con velocidade

constante:

– rectilíneos e circulares.

X

– Ver se o alumnado sabe recoñecer o concepto de velocidade e constatar que saben

calcular a velocidade dun móbil.

X

– Comprobar que saben definir o movemento rectilíneo uniformemente acelerado e

relacionalo co concepto de aceleración dun obxecto.

– Verificar que o alumnado sabe resolver problemas de movementos, velocidades e

aceleracións. X

– Constatar que o alumnado sabe construír gráficos de posición-tempo e de velocidade-

tempo. X


Páxina 29 de 100

2. Identificar situacións prácticas de equilibrio e desequilibrio enerxético e os efectos da calor sobre os

corpos.

– Analizar se os alumnos e as alumnas recoñecen as características das forzas e os seus

efectos. X

– Comprobar que o alumnado coñece a atracción gravitatoria e saben calcular o peso dos

corpos. X

– Constatar que coñecer forzas que se aplican na vida cotiá e que saben interpretar

situacións con equilibrio de forzas.

X

– Observar se son capaces de describir o concepto de presión e coñecen as unidades

empregadas para a medir.

– Comprobar que os alumnos e as alumnas saben interpretar o principio de Arquímedes en

relación co equilibrio e a empuxada dun obxecto.

– Ver se coñecen o concepto de traballo e se o saben aplicar para resolver problemas. X

– Verificar se o alumnado sabe recoñecer as principais máquinas simples e as súas

características e que saben calcular o seu rendemento.

– Constatar que os alumnos e as alumnas coñecen o concepto de calor e as principais

fontes de calor.

X

– Comprobar se o alumnado sabe interpretar e utilizar as dúas escalas termométricas

máis comúns.

– Verificar se os alumnos e as alumnas recoñecen os factores que condicionan o

aumento de temperatura dun corpo.

– Ver se os alumnos e as alumnas saben distinguir a dilatación dos diferentes estados

físicos e as súas consecuencias.

X

– Observar se son capaces de describir os cambios de estado da materia e a súa

relación coa calor. X

– Comprobar que os alumnos e as alumnas coñecen os tres mecanismos de

propagación da calor. X

– Verificar se os alumnos e as alumnas diferencian materiais illantes e condutores e

coñecen as súas aplicacións.

3. Explicar fenómenos cotiáns referidos á transmisión da luz e do son, e reproducir experimentalmente

algúns deles.

– Constatar que saben clasificar os tipos de ondas e que recoñecen as magnitudes

que as caracterizan.

X

– Observar se os alumnos e as alumnas recoñecen as propiedades características e a

velocidade de propagación da luz.

– Analizar se os alumnos e as alumnas recoñecen a formación de sombras e

penumbras e diferencian os distintos tipos de eclipses.

– Comprobar que os alumnos e as alumnas saben aplicar as leis da reflexión e a

refracción da luz. X

– Verificar se os alumnos e as alumnas distinguen a composición da luz branca e as

cores básicas.

– Comprobar se o alumnado sabe recoñecer as propiedades do son e as súas

características. X

– Verificar se os alumnos e as alumnas interpretan o fenómeno de reflexión do son e

valoran a contaminación acústica.

X


Páxina 30 de 100

4. Identificar as accións dos axentes xeolóxicos na orixe do relevo terrestre, así como no proceso de

formación das rochas magmáticas e metamórficas.

– Comprobar que as alumnas e os alumnos recoñecen as manifestacións e a importancia

da enerxía interna do planeta.

– Observar se coñecen a teoría da tectónica de placas. X

– Comprobar que os alumnos e as alumnas saben recoñecer os principais tipos de volcáns

e as súas características.

X

– Analizar se describen correctamente diferentes características e tipos de terremotos. X

– Comprobar que recoñecen as principais rochas magmáticas e metamórficas e os seus

procesos de xénese.

X

– Ver se o alumnado identifica deformacións tectónicas e os dous tipos de cordilleiras e o

seu proceso de formación.

5. Identificar os riscos asociados aos procesos xeolóxicos internos e valorar a capacidade de prevención e

predición.

– Constatar se os alumnos e as alumnas coñecen os métodos de prevención e predición

do risco volcánico.

X

– Verificar que o alumnado valora o risco sísmico e coñece os seus métodos de predición e

prevención. X

6. Interpretar os aspectos relacionados coas funcións vitais dos seres vivos a partir de observacións

experimentais realizadas con organismos sinxelos, comprobando o efecto que teñen determinadas variables

nos procesos de nutrición, relación e reprodución.

– Observar se recoñecen as diferenzas que hai entre os seres autótrofos e heterótrofos. X

– Analizar se o alumnado coñece de que se alimentan as plantas e o proceso de absorción

de nutrientes. X

– Verificar se diferencian entre o zume bruto e o zume elaborado e o sentido da súa

circulación pola planta.

X

– Verificar se coñecen a forma e a estrutura básica das follas.

– Constatar que o alumnado identifica a función da clorofila.

– Comprobar se os alumnos e as alumnas identifican o proceso da fotosíntese como o de

obtención de materia orgánica.

X

– Constatar que recoñecen o proceso de respiración celular como o de obtención de

enerxía a partir desta materia orgánica.

X

– Comprobar que coñecen o significado da nutrición nos animais. X

– Constatar se o alumnado identifica as diferentes partes dos aparellos que interveñen

na nutrición, circulación, respiración e excreción e as súas funcións.

X

– Analizar se son capaces de analizar os aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e

excretor humano, e comparalo cos doutros animais.

X

– Comprobar que os alumnos e as alumnas recoñecen o tipo de respiración que

presentan os animais segundo o medio no que viven.

X

– Constatar se saben describir en que consiste a excreción e se poden diferenciar os

termos excreción e defecación.

X

– Avaliar se saben distinguir a función particular dos distintos aparellos que participan

na excreción. X

– Ver se propoñen ou interpretan hipóteses relacionadas coa nutrición dos animais.

– Comprobar que os alumnos e as alumnas diferencian correctamente entre a

reprodución sexual ea asexual. X


Páxina 31 de 100

– Confirmar se os alumnos e as alumnas saben describir os tipos de reprodución

asexual das plantas máis utilizadas na agricultura e a xardinería.

– Observar que diferencian as fases do ciclo vital dunha planta con flores.

– Comprobar se son capaces de representar, identificar e describir as partes

características da flor. X

– Observar se os alumnos e as alumnas relacionan as partes da flor, da semente e do

froito, coa función que realizan. X

– Verificar que saben diferenciar correctamente entre os procesos de polinización e

fecundación. X

– Constatar que coñecen os procesos de formación, dispersión e xerminación da

semente e deformación do froito.

– Comprobar que saben describir os principais tipos de reprodución asexual dos

animais. X

– Verificar que valoran correctamente a teoría da xeración espontánea.

– Observar se coñecen a función dos órganos reprodutores e diferencian os gametos

masculinos e femininos. X

– Constatar que distinguen entre fecundación externa e interna. X

– Ver se coñecen, interpretan e representan diferentes ciclos vitais dos animais.

– Comprobar se o alumnado coñece as características básicas da xestación e o

nacemento

dos mamíferos.

– Observar se os alumnos e as alumnas utilizan correctamente termos relacionados

coa reprodución dos animais. X

– Analizar se recoñecen o significado do período de celo dos mamíferos.

– Analizar se os alumnos e as alumnas coñecen en que consisten as funcións de

relación e a importancia que teñen para a supervivencia dos seres vivos.

X

– Comprobar se recoñecen os estímulos que captan os diferentes receptores

sensoriais, tanto externos como internos.

– Verificar se os alumnos e as alumnas son capaces de clasificar os comportamentos,

en innatos e adquiridos, así como os actos, en voluntarios e involuntarios.

– Analizar se os alumnos e as alumnas recoñecen os sistemas nervioso e endócrino

como os encargados de coordinar as funcións de relación dun organismo.

X

– Observar se son capaces de describir as funcións xerais do sistema nervioso e do

sistema endocrino, destacando a súa relación e as súas diferenzas.

X

– Comprobar que os alumnos e as alumnas localizan correctamente os centros

nerviosos e as glándulas endocrinas, identificando a función de cada un.

– Verificar se os alumnos e as alumnas recoñecen as respostas dos vexetais aos

estímulos ambientais, así como o papel que desempeñan as hormonas.

X

7. Identificar o medio abiótico e as comunidades dun ecosistema próximo, representar graficamente as

relacións tróficas establecidas entre os seus seres vivos e valorar a súa diversidade.

– Constatar que o alumnado recoñece a importancia da enerxía do Sol para a

existencia de vida no noso planeta.

– Comprobar que as alumnas e os alumnos saben definir o termo ecosistema e os

seus principais compoñentes. X

– Observar se recoñecen e diferencian os principais ecosistemas acuáticos e

terrestres.

– Ver se identifican e describen os diferentes factores abióticos que lles afectan aos X


Páxina 32 de 100

seres vivos.

– Verificar se saben diferenciar os principais tipos de relacións entre os organismos. X

– Constatar que recoñecen o percorrido da materia e a enerxía. X

– Observar se saben identificar, construír e interpretar cadeas tróficas nun ecosistema. X

– Comprobar se recoñecen os principais biomas do planeta.

– Constatar que recoñecen e valoran os espazos protexidos de Galicia.

8. Participar de forma construtiva en situacións de comunicación relacionadas coa

construción do coñecemento científico, respectando as normas que fan posible o intercambio.

INDICE


Páxina 33 de 100

3º ESO: BIOLOXÍA E XEOLOXÍA a. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS


- Expresar de forma oral e escrita opinións fundamentadas sobre as implicacións do desenvolvemento tecno-

científico para as persoas, a saúde e o medio ambiente utilizando con coherencia, claridade e precisión, os

conceptos científicos precisos. Expresarse correctamente en ciencias.

- Elaborar traballos científicos para utilizar a linguaxe como instrumento de comunicación escrita

- A lectura de textos científicos permítelle ao alumno enriquecer o seu vocabulario e esíxelle distinguir a

información relevante da accesoria.

- Diferenciar entre a linguaxe coloquial e a científica.

- Explicar oralmente ou por escrito os distintos sucesos naturais.

- Argumentar as afirmacións de carácter científico e técnico.

- Adquirir a terminoloxía específica sobre os novos conceptos aprendidos.

- Usar os termos científicos axeitados.

- Comprender textos científicos.

- Transmitir ideas sobre a natureza.

b) C. matemática

– Manexar a información contida en táboas e gráficos e utilizala como base de cálculos numéricos sobre os

que interpretar estados fisiolóxicos, etc.

– Utilizar operacións numéricas básicas sobre datos de compoñentes do sangue, relacionar parámetros

fisiolóxicos e interpretar a información contida en táboas favorecen o razoamento matemático.

– Interpretar e expresar con claridade informacións de gráficos, pictogramas e datos permite ampliar o

coñecemento sobre aspectos cuantitativos da realidade.

– Comprobar hipótese de forma experimental, deseñando experiencias nas que se controlen variables.

– Traballar coa densidade dos minerais esixe a utilización de métodos básicos de cálculo numérico e un

entendemento de formas elementais das matemáticas, como as fórmulas.






– Familiarizarse con estratexias propias do traballo científico: deseño de conxecturas, elaboración de

procedementos para obter conclusións, incluíndo, no seu caso, deseños experimentais e interpretación dos

resultados para a análise de situacións e fenómenos do mundo físico e natural e sobre as persoas e a saúde.

– Utilizar instrumentos de observación da natureza e do laboratorio individualmente e en grupo interpretando

fotografías, táboas, gráficas, diagramas e informacións numéricas que permitan analizar, expresar datos ou

ideas ou escoller a estratexia máis adecuada para resolver problemas e cuestións relacionadas coas persoas,

a saúde e mais o medio natural.

– Coñecer as diferentes formas de organización celular dos seres vivos e describir as características que

diferencian os tipos celulares é unha maneira de comprender a realidade a través da linguaxe escrita.

– Coñecer os compoñentes dos alimentos, que cobren as nosas necesidades nutritivas, así como a presenza e

forma de conservación dos produtos que consumimos, serve para desenvolverse con autonomía no ámbito

da nosa propia saúde.

– Coñecer as nosas necesidades enerxéticas, o seu adecuado reparto na dieta.

– Coñecer a anatomía e fisioloxía dos aparatos e sistemas que constitúen ao ser humano.

– Saber o papel do sistema respiratorio, responsable da captación do osíxeno que chega ás nosas células.

– Coñecer a interrelación entre os distintos aparatos e sistemas para manter a homeostase no organismo.

– Comprender a importancia do sistema de depuración dos residuos presentes no sangue.


Páxina 34 de 100

– O coñecemento das anomalías máis frecuentes dos nosos receptores sensitivos, así como as medidas e

coidados que debemos ter, axúdanos a desenvolvernos adecuadamente no ámbito da saúde

– Coñecerse a un mesmo na súa realidade sexual tanto dende o aspecto anatómico, para adecuar a hixiene,

coma no desenvolvemento dos cambios que se dan na adolescencia.

– Coñecer as novas técnicas para tratar enfermidades a partir da clonación de embrións, así como outros fins

que poden derivarse destas técnicas de manipulación celular.

– Coñecer as vías de transmisión das enfermidades máis comúns.

– Saber o valor dos recursos naturais e os impactos que xeramos.

– Coñecer a intervención do home no clima e o uso do recursos.

– Interpretar as dimensións e realizar representacións derivadas dun mapa topográfico.

– Coñecer e interpretar as paisaxes modeladas pola auga

– Comprender que as paisaxes actuais son resultado de procesos que se deron en longos períodos de tempo.

– Coñecer as características e formación das rochas que nos rodean.

– Saber as diferentes utilidades das rochas para o ser humano.

– Diferenciar minerais de rocas e entender as utilidades máis importantes que o ser humano lles dá aos

mesmos.


- Utilizar as fontes existentes na rede, para realizar traballos nos que hai que seleccionar información e

adecuala aos fins que se perseguen, favorece a comunicación e habilita no uso das tecnoloxías da

información.

- Saber os mínimos fundamentos de técnicas de exploración comúns para diagnosticar doenzas do sistema

locomotor, así como formas coas que coñecer deficiencias na nosa percepción.

- Exercitar a busca de información na internet e o seu tratamento a través das actividades propostas.

- Elaborar esquemas e mapa conceptuais per organizar a información relativa a un tema.

- Redactar memorias en que se interrelacionen as linguaxes natural, gráfica e estatística.

- Utilizar diferentes programas informáticos para presentar información textual ou gráfica.

- Acceder a recursos educativos en internet.

- Realización de actividades na web.


– Participar, fundamentalmente, na toma de decisións sobre os problemas locais e mundiais relacionados coas

actuacións das persoas sobre o medio natural utilizando os conceptos científicos precisos.

– Valorar o que significan os transplantes na nosa sociedade, para tratar enfermidades que doutra forma serían

incurables, supón asumir xuízos e futuras decisións de forma activa como cidadáns.

– Valorar a calidade da dieta mediterránea significa aprender un trazo cultural propio ligado á nosa

alimentación.

– As consecuencias tanto da sobrealimentación, coma dunha alimentación deficiente, supón incorporar

coñecementos esenciais no ámbito da saúde, para valorar e evitar riscos innecesarios.

– Coñecer diferentes patoloxías que poden evitarse con hábitos adecuados, serve para valorar a importancia

da saúde.

– Saber do valor das doazóns de sangue, como un acto insubstituíble para salvar vidas, permite exercer o valor

da solidariedade como cidadáns comprometidos dentro da nosa sociedade.

– Coñecer as alteracións do sistema nervioso, e as súas consecuencias, fai posible comprender realidades

próximas e actuar en consecuencia en determinadas situacións.

– Comprender as novas posibilidade da ciencia.

– Saber actuar en situacións de emerxencia, fronte ás necesidades de auxilio dos demais, é algo que un cidadán

debe coñecer para poder reaccionar de maneira adecuada en determinadas circunstancias.

– Comprender os sucesos xerados por acción humana e a predición das súas consecuencias

– Valorar o medio natural e ter unha actitude responsable fronte a posibles transformacións irreversibles

– Coñecer que as necesidades do ser humano repercuten sobre o medio como impactos ambientais ás veces

irreversibles, fai posible valorar unha realidade da nosa sociedade.


Páxina 35 de 100

– Valorar o resultado da aplicación dos coñecementos científicos e tecnolóxicos, co fin de modificar o medio,

en resposta ás necesidades humanas.

– Tomar conciencia de que bebendo auga abundantemente se restablecen as perdas deste compoñente esencial.

– Tomar conciencia da importancia que ten para o ser humano a materia e a enerxía.

– Adoptar unha actitude crítica na utilización dos seres vivos na investigación.

– Desenvolver unha conciencia crítica sobre a influencia dos seres humanos na natureza e promover accións

para a súa conservación.

– Valorar a importancia das medicións científicas.

– Valorar o traballo en equipo para desenvolver actitudes positivas como: cooperación, diálogo,

responsabilidade e tolerancia.















– Consultar diferentes fontes bibliográficas e as tecnoloxías da información e a comunicación para reelaborar

coñecementos mostrando unha visión actualizada da actividade científica.

– Construír o coñecemento tratando de explicar os feitos, mediante respostas contrastadas coa observación,

experimentación ou simulación, supón dispoñer de habilidades para aprender.

– Utilizar esquemas, mapas e gráficos para resumir e relacionar procesos aprendidos.

– Ser capaz de tabular e representar graficamente datos, así como a interpretación das gráficas obtidas.

– Saber establecer diferenzas básicas entre os conceptos adquiridos.

– Realizar experiencias sinxelas relacionadas cos contidos aprendidos e extraer conclusións deles.

– Transferir os coñecementos aprendidos a situacións prácticas.






– Valorar a importancia de realizar debuxos, textos, esquemas… con pulcritude e limpeza.


– Adoptar hábitos alimentarios saudables e hábitos de hixiene para a prevención de enfermidades sistémicas

rexeitando e adoptando unha actitude crítica perante o consumo de substancias prexudiciais para a saúde.

– Considerar hábitos adecuados na alimentación, así como poder introducir na mesma novos produtos, como

os alimentos transxénicos, supón adquirir capacidades para actuar e elixir cun criterio adecuado.

– Coñecer os factores de risco na aparición de enfermidades cardiovasculares pode servir para adquirir

conciencia do perigo de determinados hábitos e ter así un comportamento adecuado.


Páxina 36 de 100

– Saber os efectos que exercen a publicidade e a presión de grupo sobre a conduta permite ter capacidade para

elixir con criterio propio.

– Valorar os efectos irreversibles das drogas sobre o organismo debe servir para adquirir un control emocional

co que demorar satisfaccións inmediatas, polos graves riscos que poden derivarse.

– Afrontar dende o ámbito da saúde e no persoal o tránsito da vida que supón a adolescencia.

– Deseñar e elaborar un traballo supón iniciarse nunha aprendizaxe que permitirá continuar aprendendo de

forma cada vez máis autónoma, de acordo aos obxectivos e necesidades que se requiran.

– Actuar na prevención da saúde e asumir hábitos para evitar contraer algunhas enfermidades infecciosas.

– Valorar os hábitos para manter un estado de saúde adecuado, supón adquirir unha conciencia coa que aplicar

comportamentos persoais adecuados.

– Coñecer o significado da pegada ecolóxica, posibilita comprender a repercusión das nosas actividades, e

asumir comportamentos para racionalizar todo consumo.

– Adquirir comportamentos como a redución no consumo, a reutilización de materiais e facilitar a reciclaxe

dos residuos serve para ter unha actitude responsable fronte ao noso planeta.


– Adquirir hábitos responsables co medio e seres vivos que nos rodean.

– Mostrar autonomía e iniciativa á hora de autoavaliar os coñecementos.

– Consultar, sen necesidade de axuda, en diferentes fontes de información.

– Mostrar interese por traballar de forma autónoma as diferentes actividades que se propoñen ao longo do

curso.

– Mostrar interese á hora de axudarse coas ferramentas informáticas para afianzar a aprendizaxe dos

conceptos.

– Desenvolver unha actitude de curiosidade polos fenómenos naturais.


1. Expresar e interpretar con precisión informacións e mensaxes relacionadas coas persoas, a saúde, o ambiente e

mais as transformacións xeolóxicas debidas á enerxía externa utilizando os conceptos científicos necesarios.

2. Aplicar procedementos e estratexias científicas, e modelos representativos usados na área científica, como

táboas, gráficas, diagramas, debuxos, esquemas, fotografías… para a resolución de cuestións.

3. Analizar conceptos relacionados coa saúde, o ambiente e as transformacións xeolóxicas debidas á enerxía

externa establecendo relacións entre estes conceptos e as aplicacións tecnolóxicas.

4. Recompilar, elaborar e sintetizar diferentes informacións relacionadas coa Bioloxía e a Xeoloxía utilizando

diferentes fontes bibliográficas e as Tecnoloxías da Información e das Comunicacións.

5. Valorar a importancia do traballo en grupo para a resolución de problemas con maior eficacia e planificar

actividades individuais e en grupo sobre cuestións relacionadas coas persoas, a saúde, o ambiente e as

transformacións xeolóxicas debidas á enerxía externa.

6. Describir as implicacións das actuacións dos seres humanos sobre o medio natural, os seres vivos, o consumo e

mais a saúde analizando a relación que se establece entre desenvolvemento científico, técnica e sociedade.

7. Aplicar os coñecementos adquiridos sobre o medio natural e as transformacións xeolóxicas debidas á enerxía

externa para comprender a necesidade de racionalizar a xestión dos recursos do noso planeta.

8. Desenvolver actitudes responsables dirixidas a sentar as bases dun desenvolvemento sustentable, mediante a

análise das interaccións ciencia, tecnoloxía e medio natural.

9. Entender o coñecemento científico como unha interacción de diversas disciplinas que profundizan en distintos

aspectos da realidade e que ao mesmo tempo se atopa en continua elaboración, exposta a revisións e

modificacións.

10. Utilizar as estratexias e os conceptos básicos das ciencias para interpretar os fenómenos naturais e comprender

os avances tecnolóxicos.

11. Aplicar estratexias coherentes cos procedementos das ciencias, tales como resolución dos problemas propostos,

a formulación de hipóteses, a elaboración de estratexias e a análise de resultados.


Páxina 37 de 100

12. Comprender e expresar mensaxes con contido científico, así como comunicar a outros argumentacións e

explicacións empregando os coñecementos científicos.

13. Buscar e seleccionar información sobre temas científicos utilizando diferentes fontes e medios.

14. Desenvolver hábitos favorables á promoción da saúde persoal e comunitaria.

15. Adoptar actitudes críticas fundamentadas no coñecemento científico para analizar, individualmente ou en

grupo, cuestións relacionadas coa ciencia, a tecnoloxía e a sociedade.

16. Valorar o carácter tentativo e creativo das ciencias da natureza así como as súas contribucións ao pensamento

humano ao longo da historia.

17. Coñecer a estrutura e o funcionamento celular.

18. Coñecer os niveis de organización superiores ao celular no ser humano: tecidos, órganos e aparatos ou sistemas.

19. Coñecer como se realiza no sistema dixestivo a transformación dos alimentos en nutrientes, sabendo cal é a

función de cada nutriente e cales son as pautas que se deben seguir para ter unha alimentación equilibrada.

20. Coñecer a roda dos alimentos, as técnicas de conservación de alimentos e en que consisten os alimentos

transxénicos.

21. Saber elaborar unha dieta equilibrada baseándose en criterios obxectivos e coñecer os problemas que causan as

desordes alimentarias.

22. Coñecer a anatomía e funcionamento dos sistemas respiratorio e urinario así como os trastornos máis frecuentes

relacionados con estes sistemas.

23. Coñecer os principais trazos da anatomía e fisioloxía dos distintos elementos do sistema circulatorio.

24. Coñecer algunhas enfermidades do sistema circulatorio e saber prevelas.

25. Coñecer a organización anatómica e a fisioloxía do sistema nervioso.

26. Saber os efectos dos procesos dexenerativos, os factores ambientais e as drogas sobre a saúde mental.

27. Coñecer a estrutura e funcionamento do sistema hormonal.

28. Coñecer a anatomía e funcionamento dos órganos dos sentidos e os mecanismos voluntarios e involuntarios

implicados na resposta aos estímulos sensoriais.

29. Coñecer a anatomía do sistema locomotor, as articulacións entre os ósos, os músculos e os seus mecanismos de

resposta.

30. Coñecer a anatomía e fisioloxía dos distintos elementos do sistema reprodutor.

31. Coñecer o mecanismo da reprodución, as técnicas de reprodución asistida e os métodos anticonceptivos.

32. Identificar os cambios físicos e psicolóxicos que se producen na puberdade e coñecer os hábitos imprescindibles

de hixiene sexual

33. Coñecer o significado da saúde en sentido amplo, e dos factores que favorecen un estado de benestar físico,

mental, e social.

34. Coñecer as formas de transmisión das enfermidades infecciosas e a resposta do organismo fronte a elas.

35. Coñecer os problemas ambientais máis importantes que repercuten no medio, determinando as causas que os

xeran e evidenciando os efectos que producen tanto a niveles locais, coma rexionais e globais.

36. Coñecer as potenciais solucións aos problemas ambientais, destacando o importante papel que xoga un mesmo

na consecución de ditas solucións.

37. Comprender a un nivel básico as representacións topográficas do relevo.

38. Coñecer a acción xeolóxica das distintas manifestacións da auga continental.

39. Coñecer as características propias das augas subterráneas e os seus usos para o ser humano.

40. Comprender os mecanismos de acción dos axentes do modelado externo do planeta.

41. Relacionar os distintos tipos de axentes xeolóxicos cos seus relevos característicos e comprender cal é a causa

de ditos axentes.

42. Comprender os procesos que orixinan as rochas sedimentarias e coñecer a información que achegan.


Páxina 38 de 100

43. Identificar as principais rochas sedimentarias e coñecer a súa orixe.

44. Recoñecer as rochas como un recurso de gran importancia para o home.

45. Recoñecer os minerais polas características esenciais da súa definición e coñecer as súas principais propiedades.

46. Coñecer a clasificación dos minerais pola súa utilidade.

47. Diferenciar os procesos responsables da orixe dos minerais e as rochas.


Nº


SESIÓNS/ MES

Probas Avaliación

1 O SER HUMANO COMO ANIMAL

PLURICELULAR

Tema1 6 Setembro

Outubro X

1ª

2 ALIMENTOS E NUTRIENTES

Tema2 7 Outubro

3 OS ALIMENTOS E A DIETA

Tema 3 4 Novembro X

4 O TRANSPORTE E A

ELIMINACIÓN DE REFUGALLOS

Tema 4 7 Novembro

Decembro X

5 A COORDINACIÓN DO NOSO

ORGANISMO

Tema 5 6 Xaneiro

2ª

6 ESTÍMULO E RESPOSTA.

RECEPTORES E EFECTORES

Tema 6 5 Febreiro X

7 A REPRODUCIÓN

Tema 7 8 Febreiro

Marzo

8 A SAÚDE E A ENFERMIDADE

Tema 8 4 Marzo X

9 AS PERSOAS E O MEDIO

AMBIENTE

Tema 9 4 Abril

3ª

10 AS AUGAS MODIFICAN O RELEVO Tema 10 5

Abril

Maio

11 O VENTO, O MAR E OUTROS

AXENTES XEOLÓXICOS

Tema 11 6 Maio X

12 AS ROCHAS SEDIMENTARIAS:

ORIXE E UTILIDADE

Tema12 4 Maio

Xuño

13 COMPOSICIÓN E

TRANSFORMACIÓNS DAS

ROCHAS

Tema 13 4 Xuño

X






curso seguinte.





• Utilización de estratexias propias do traballo científico, mediante a proposta de sinxelas investigacións para

a resolución de situacións-problema, discusión do seu interese, identificación de variables que interveñen,

formulación dalgunha hipótese de traballo, seguimento dunha planificación na posta en práctica, recolla

organizada dos datos, interpretación de resultados e comunicación das conclusións.


Páxina 39 de 100

• Busca, selección e valoración crítica de información de carácter científico utilizando as tecnoloxías da

comunicación e da información e outras fontes.

• Interpretación de información de carácter científico coa axuda de modelos axeitados e utilización desta

información para formar unha opinión propia e expresarse axeitadamente, coa axuda das tecnoloxías da


• Valoración das achegas das ciencias da natureza ao longo da historia, para lles dar resposta ás necesidades

dos seres humanos e mellorar as condicións da súa existencia, así como para apreciar e desfrutar da

diversidade natural e cultural, participando na súa conservación, protección e mellora.

• Asimilar as diferenzas sociais derivadas da desigual repartición da riqueza no mundo, que provoca unhas

condicións de enorme desvantaxe en aspectos de saúde e ambiente dos países pobres con respecto aos ricos.

• Posta en práctica correcta dos procedementos experimentais e respecto polas normas de seguridade.


BLOQUE. AS PERSOAS E A SAÚDE

ALIMENTACIÓN E NUTRICIÓN HUMANAS.

1

O SER HUMANO COMO

ANIMAL PLURICELULAR

1. O NOSO ORGANISMO ESTÁ FORMADO POR CÉLULAS

2. OS ORGÁNULOS DUNHA CÉLULA HUMANA

3. O NÚCLEO DA CÉLULA

4. COMO FUNCIONAN AS CÉLULAS?

5. A MEMBRANA E OS INTERCAMBIOS CO MEDIO

6. O MEDIO QUE RODEA AS CÉLULAS

7. CÉLULAS ESPECIALIZADAS. OS TECIDOS

8. TIPOS DE TECIDOS. O TECIDO EPITELIAL E NERVIOSO

9. OS TECIDOS CONECTIVOS E O TECIDO MUSCULAR

10. ÓRGANOS E SISTEMAS DE ÓRGANOS

11. TRANSPLANTES

2

ALIMENTOS E NUTRIENTES 1. OS ALIMENTOS E OS SEUS COMPOÑENTES

2. O SISTEMA DIXESTIVO

3. O PROCESO DA DIXESTIÓN

4. O RESULTADO DA DIXESTIÓN

5. A SAÚDE DO SISTEMA DIXESTIVO

6. O SISTEMA RESPIRATORIO

7. O INTERCAMBIO DE GASES

8. A VENTILACIÓN PULMONAR

9. O SISTEMA RESPIRATORIO E A SAÚDE

10. OS NUTRIENTES, FONTE DE MATERIA E ENERXÍA

3

OS ALIMENTOS E A DIETA 1. A DIETA

2. UNHA DIETA ADECUADA ÁS NOSAS NECESIDADES

3. TRASTORNOS RELACIONADOS COA ALIMENTACIÓN

4. A ETIQUETAXE DOS ALIMENTOS

5. A CONSERVACIÓN DOS ALIMENTOS

6. OS ALIMENTOS TRANSXÉNICOS


Páxina 40 de 100

4

O TRANSPORTE E A

ELIMINACIÓN DE

REFUGALLOS

1. O SISTEMA CIRCULATORIO: O SANGUE

2. ENFERMIDADES RELACIONADAS CO SANGUE

3. OS VASOS SANGUÍNEOS

4. O CORAZÓN

5. O PERCORRIDO DO SANGUE

6. ENFERMIDADES CARDIOVASCULARES

7. O SISTEMA URINARIO E A EXCRECIÓN

8. COMO FUNCIONAN OS RILES?

9. O SISTEMA URINARIO E A SAÚDE

10. CATRO SISTEMAS PARA UNHA FUNCIÓN: A NUTRICIÓN

AS FUNCIÓNS DE RELACIÓN: PERCEPCIÓN, COORDINACIÓN E MOVEMENTO.

5

A COORDINACIÓN DO NOSO

ORGANISMO

1. A COORDINACIÓN NERVIOSA

2. SISTEMA NERVIOSO CENTRAL

3. SISTEMA NERVIOSO PERIFÉRICO

4. A NEURONA: UNIDADE DO SISTEMA NERVIOSO

5. ALTERACIÓNS NO SISTEMA NERVIOSO

6. INFLUENCIA DO MEDIO NA SAÚDE MENTAL

7. A COORDINACIÓN HORMONAL

8. O EQUILIBRIO HORMONAL

9. AS DROGAS DANAN A SAÚDE

6

ESTÍMULO E RESPOSTA.

RECEPTORES E

EFECTORES

1. A PERCEPCIÓN DO MEDIO

2. O SENTIDO DO TACTO

3. OS SENTIDOS DO OLFACTO E DO GUSTO

4. O SENTIDO DO OÍDO

5. O SENTIDO DA VISTA

6. A ELABORACIÓN DA RESPOSTA

7. O SISTEMA LOCOMOTOR

SEXUALIDADE E REPRODUCIÓN HUMANA.

7

A REPRODUCIÓN

1. A REPRODUCIÓN NOS SERES HUMANOS

2. DA INFANCIA Á IDADE ADULTA

3. OS APARATOS REPRODUTORES

4. AS CÉLULAS REPRODUTORAS. OS GAMETOS

5. OS CICLOS SEXUAIS NA MULLER

6. A FECUNDACIÓN E A XESTACIÓN

7. O NACEMENTO

8. A REPRODUCIÓN ASISTIDA

9. OS MÉTODOS ANTICONCEPTIVOS

10. SEXO E SEXUALIDADE. HIXIENE E SAÚDE SEXUAL


Páxina 41 de 100

A SAÚDE E A ENFERMIDADE.

8

A SAÚDE E A ENFERMIDADE 1. SAÚDE E ENFERMIDADE

2. AS ENFERMIDADES INFECCIOSAS

3. A TRANSMISIÓN DAS ENFERMIDADES INFECCIOSAS

4. AS ENFERMIDADES DE TRANSMISIÓN SEXUAL

5. O ORGANISMO DEFÉNDESE

6. A MEDICINA AXÚDANOS

7. ESTILOS DE VIDA E SAÚDE PÚBLICA

8. PRIMEIROS AUXILIOS

BLOQUE. AS PERSOAS E O AMBIENTE

9

AS PERSOAS E O MEDIO

AMBIENTE

1. O MEDIO AMBIENTE: IMPACTOS E PROBLEMAS

2. A EXPLOSIÓN DEMOGRÁFICA

3. SON INESGOTABLES OS RECURSOS NATURAIS?

4. A AUGA COMO RECURSO

5. OS RESIDUOS CONTAMINAN

6. A CONTAMINACIÓN DA AUGA E O SEU TRATAMENTO

7. OS GRANDES PROBLEMAS AMBIENTAIS

8. QUE PODEMOS FACER?

BLOQUE. TRANSFORMACIÓNS XEOLÓXICAS DEBIDAS Á ENERXÍA EXTERNA

10

AS AUGAS MODIFICAN O

RELEVO

1. MODELAXE DO RELEVO

2. CAL É O MOTOR DOS AXENTES XEOLÓXICOS EXTERNOS?

3. AS AUGAS SUPERFICIAIS

4. O INESGOTABLE TRABALLO DOS RÍOS

5. AS AUGAS SUBTERRÁNEAS

11

O VENTO, O MAR E OUTROS

AXENTES XEOLÓXICOS

1. O VENTO COMO AXENTE XEOLÓXICO

2. OS GLACIARES MODIFICAN O RELEVO

3. OS TRABALLOS DO MAR

4. SEDIMENTACIÓN MARIÑA E FORMAS LITORAIS

5. OS SERES VIVOS E OS PROCESOS XEOLÓXICOS EXTERNOS

6. COMO SE REPRESENTA O RELEVO

12

AS ROCHAS

SEDIMENTARIAS: ORIXE E

UTILIDADE

1. DO SEDIMENTO Á ROCHA

2. UNHAS ROCHAS ESTRATIFICADAS

3. ROCHAS SEDIMENTARIAS DETRÍTICAS

4. ROCHAS SEDIMENTARIAS NON DETRÍTICAS

5. UTILIDADE DAS ROCHAS

6. EXPLOTACIÓN DAS ROCHAS E IMPACTO AMBIENTAL


Páxina 42 de 100

13

COMPOSICIÓN E

TRANSFORMACIÓNS DAS

ROCHAS

1. ROCHAS, MINERAIS E PROCESOS QUE OS ORIXINAN

2. METAMORFISMO E ROCHAS METAMÓRFICAS

3. ROCHAS MAGMÁTICAS OU ÍGNEAS

4. ROCHAS VOLCÁNICAS E PLUTÓNICAS

5. ROCHAS FILONIANAS E LOCALIZACIÓNS ÍGNEAS

6. AS ROCHAS CAMBIAN


CRITERIOS MÍNIMOS

Explicar os cambios fundamentais que sofre o alimento ao longo de todo o proceso de nutrición, utilizando

esquemas ou ilustracións en cada unha das etapas. Xustificar a necesidade de adquirir hábitos alimentarios

saudables.

Identificar os distintos tipos de células. X

Recoñecer os orgánulos da célula e as funcións que estes desempeñan.

Explicar como se realiza o intercambio de materia e enerxía nas células.

Enumerar os distintos tipos de tecidos do ser humano e saber a función que realizan. X

Coñecer o concepto de órgano e aparato ou sistema e poñer exemplos de cada un. X

Enumerar os distintos nutrientes que posúen os alimentos, coñecer as súas

funcións e describir algunhas das súas características. X

Describir os órganos do sistema dixestivo e relacionalos coa súa función. X

Coñecer os requisitos para manter uns bos hábitos alimentarios.

Coñecer e describir a anatomía e o funcionamento do aparello respiratorio. X

Identificar as principais enfermidades e alteracións que se poden producir no

sistema respiratorio e coñecer as súas causas. X

Describir como se utilizan os nutrientes na célula e coñecer as enfermidades

causadas por unha mala alimentación.

Elaborar unha dieta equilibrada que estea de acordo cos criterios estudados na unidade.

Describir os métodos de conservación dos alimentos.

Coñecer a información que nos ofrecen as etiquetas dos alimentos.

Explicar en que consisten os alimentos transxénicos.

Diferenciar os compoñentes do sangue. X

Distinguir as principais partes do corazón e os distintos tipos de vasos sanguíneos. X

Describir as diferentes fases do ciclo cardíaco. X

Saber indicar o sentido de fluxo do sangue nun percorrido completo. X

Enumerar as enfermidades máis comúns ligadas ao aparello circulatorio. X

Identificar os factores de risco relacionados coas principais enfermidades cardiovasculares.

Coñecer e describir a anatomía e funcionamento do sistema urinario. X

Identificar as principais enfermidades e alteracións que se poden producir no sistema urinario e

coñecer as súas causas. X

Coñecer os órganos dos sentidos e explicar a misión integradora dos sistemas nervioso e endócrino. Relacionar as

alteracións máis frecuentes cos órganos e procesos implicados en cada caso, identificar os factores sociais que

repercuten negativamente na saúde como o estrés e o uso de sustancias aditivas.


Páxina 43 de 100

Localizar convenientemente os elementos anatómicos do sistema nervioso central e do sistema

nervioso periférico. X

Describir a estrutura da neurona e o impulso nervioso. X

Identificar os trastornos orgánicos e psíquicos que se dan no sistema nervioso, así como os factores

desencadeantes.

Coñecer os efectos prexudiciais das drogas sobre a nosa saúde.

Coñecer as principais glándulas, as hormonas que segregan e a súa función no organismo. X

Comprender o mecanismo de acción das hormonas, así como o equilibrio hormonal. X

Diferenciar os tipos de receptores.

Identificar os procesos e órganos implicados na recepción dos diferentes estímulos.

Diferenciar entre as formas de respostas voluntarias e involuntarias do sistema nervioso central. X

Saber identificar os principais ósos e músculos do sistema locomotor.

Coñecer os diferentes tipos de articulacións e os elementos que presentan entre os ósos.

Coñecer os aspectos básicos da reprodución humana e describir os acontecementos fundamentais da fecundación, o

embarazo e o parto. Comprender o funcionamento dos métodos de control da natalidade e valorar o uso de métodos

de prevención de enfermidades de transmisión sexual.

Saber describir a anatomía dos aparellos reprodutores masculino e feminino. X

Coñecer as diferenzas morfolóxicas e de maduración entre os gametos masculino e feminino.

Coñecer os ciclos sexuais da muller. X

Identificar os procesos de fecundación e implantación do cigoto no útero. X

Coñecer as fases do parto.

Coñecer as técnicas de reprodución asistida. X

Recoñecer a natureza dos diferentes métodos anticonceptivos. X

Identificar os cambios que se dan na transición entre a infancia e a idade adulta.

Recoñecer que na saúde inflúen aspectos físicos, psicolóxicos, económicos e sociais e valorar a importancia dos

estilos de vida para previr enfermidades e mellorar a calidade de vida, así como as continuas achegas das ciencias

biomédicas. Explicar os mecanismos de defensa que evitan ou loitan contra os axentes causantes de enfermidades.

Adquirir as nocións básicas imprescindibles sobre saúde e hixiene sexual.

Discriminar entre os estados de saúde e enfermidade, que son causados por diferentes axentes.

Identificar os factores determinantes da saúde e os hábitos de vida que a favorecen.

Recoñecer as formas de transmisión e os efectos patóxenos dos microorganismos e os virus.

Saber os mecanismos que se desencadean na resposta inmunolóxica. X

Valorar a capacidade para recompilar información procedente de distintas fontes sobre a influencia das actuacións

humanas no ambiente, analizar esta información e formular propostas para promover unha xestión máis racional

dos recursos naturais.

Explicar correctamente os distintos problemas ambientais, evidenciando as súas causas e

coñecendo os seus efectos. X

Recoñecer as relacións que se establecen entre os diferentes problemas ambientais con todos os

subsistemas do planeta e a súa potencial evolución no tempo.

Describir as potenciais solucións aos diferentes problemas ambientais.

Identificar cal debería ser o noso papel activo no desenvolvemento duns correctos hábitos

ambientais.

Determinar os trazos distintivos do traballo científico analizando como se chegou á formulación

e/ou ás propostas de resolución dalgún problema medio ambiental de actualidade.

Valorar a situación mundial da distribución da riqueza e as súas repercusións sobre a saúde e o

ambiente, identificando interrelacións xeopolíticas, sociais, económicas e culturais.

Identificar as accións dos axentes xeolóxicos externos na orixe e modelado do relevo terrestre, así como no proceso

de formación das rochas sedimentarias.

Coñecer os procesos de modelaxe do relevo provocados polos axentes xeolóxicos externos. X


Páxina 44 de 100

Explicar cal é o motor dos axentes xeolóxicos externos. X

Explicar a acción das augas salvaxes e superficiais e recoñecer as súas formas de modelaxe

características. X

Describir os procesos xeolóxicos que realizan os ríos. X

Explicar a circulación e explotación das augas subterráneas. X

Describir as características das augas subterráneas.

Coñecer a acción realizada polo vento nas paisaxes. X

Comprender como é a acción xeolóxica dos glaciares. X

Describir os procesos típicos da acción do mar. X

Comprender a acción xeolóxica dos seres vivos, en especial da especie humana.

Recoñecer algunhas das marcas características que cada axente deixa na paisaxe.

Coñecer os distintos elementos dun mapa topográfico X

Realización de perfís topográficos e cálculos sinxelos a partir de mapas topográficos

Coñecer os procesos que interveñen na formación das rochas sedimentarias e coñecer a

información que achegan. X

Identificar as principais rochas sedimentarias detríticas e coñecer a súa orixe. X

Identificar as principais rochas sedimentarias non detríticas e coñecer a súa orixe. X

Descubrir a importancia das rochas para a humanidade.

Comprender a necesidade dos estudos de impacto ambiental nas grandes infraestruturas e

extraccións.

Comprender o concepto de mineral, diferenciar o concepto de cristal. X

Coñecer as propiedades características dos minerais. X

Entender o concepto de metamorfismo e diferenciar as principais rochas metamórficas. X

Entender o concepto de magmatismo, coñecer os tres grupos de rochas magmáticas ou ígneas e

identificar as principais rochas que forman parte de cada un deles. X

Coñecer os procesos que transforman as rochas e como se relacionan entre eles. X

INDICE


Páxina 45 de 100

4º ESO: BIOLOXÍA E XEOLOXÍA a. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS


– Expresar de forma oral e escrita opinións fundamentadas sobre as implicacións do desenvolvemento tecno-

científico para as persoas, a saúde e o medio ambiente utilizando con coherencia, claridade e precisión, os

conceptos científicos precisos.

– Elaborar traballos científicos para utilizar a linguaxe como instrumento de comunicación escrita

– A lectura de textos científicos permítelle ao alumno enriquecer o seu vocabulario e esíxelle distinguir a

información relevante da accesoria.

– Diferenciar entre a linguaxe coloquial e a científica.

– Explicar oralmente ou por escrito os distintos sucesos naturais.

– Argumentar as afirmacións de carácter científico e técnico.

– Adquirir a terminoloxía específica sobre os novos conceptos aprendidos.

– Usar os termos científicos axeitados.

– Comprender textos científicos.

– Transmitir ideas sobre a natureza.

b) C. matemática

– Manexar a información contida en táboas e gráficos e utilizala como base de cálculos numéricos sobre os

que interpretar estados fisiolóxicos, etc.

– Utilizar operacións numéricas básicas sobre datos de compoñentes do sangue, relacionar parámetros

fisiolóxicos e interpretar a información contida en táboas favorecen o razoamento matemático.

– Interpretar e expresar con claridade informacións de gráficos, pictogramas e datos permite ampliar o

coñecemento sobre aspectos cuantitativos da realidade.

– Comprobar hipótese de forma experimental, deseñando experiencias nas que se controlen variables.

– Traballar coa densidade dos minerais esixe a utilización de métodos básicos de cálculo numérico e un

entendemento de formas elementais das matemáticas, como as fórmulas.






– Familiarizarse con estratexias propias do traballo científico: deseño de conxecturas, elaboración de

procedementos para obter conclusións, incluíndo, no seu caso, deseños experimentais e interpretación dos

resultados para a análise de situacións e fenómenos do mundo físico e natural e sobre as persoas e a saúde.

– Utilizar instrumentos de observación da natureza e do laboratorio individualmente e en grupo interpretando

fotografías, táboas, gráficas, diagramas e informacións numéricas que permitan analizar, expresar datos ou

ideas ou escoller a estratexia máis adecuada para resolver problemas e cuestións relacionadas coas persoas,

a saúde e mais o medio natural.

– Coñecer as diferentes formas de organización celular dos seres vivos e describir as características que

diferencian os tipos celulares é unha maneira de comprender a realidade a través da linguaxe escrita.

– Coñecer os compoñentes dos alimentos, que cobren as nosas necesidades nutritivas, así como a presenza e

forma de conservación dos produtos que consumimos, serve para desenvolverse con autonomía no ámbito

da nosa propia saúde.

– Coñecer as nosas necesidades enerxéticas, o seu adecuado reparto na dieta.

– Coñecer a anatomía e fisioloxía dos aparatos e sistemas que constitúen ao ser humano.

– Saber o papel do sistema respiratorio, responsable da captación do osíxeno que chega ás nosas células.

– Coñecer a interrelación entre os distintos aparatos e sistemas para manter a homeostase no organismo.

– Comprender a importancia do sistema de depuración dos residuos presentes no sangue.


Páxina 46 de 100

– O coñecemento das anomalías máis frecuentes dos nosos receptores sensitivos, así como as medidas e

coidados que debemos ter, axúdanos a desenvolvernos adecuadamente no ámbito da saúde

– Coñecerse a un mesmo na súa realidade sexual tanto dende o aspecto anatómico, para adecuar a hixiene,

coma no desenvolvemento dos cambios que se dan na adolescencia.

– Coñecer as novas técnicas para tratar enfermidades a partir da clonación de embrións, así como outros fins

que poden derivarse destas técnicas de manipulación celular.

– Coñecer as vías de transmisión das enfermidades máis comúns.

– Saber o valor dos recursos naturais e os impactos que xeramos.

– Coñecer a intervención do home no clima e o uso do recursos.

– Interpretar as dimensións e realizar representacións derivadas dun mapa topográfico.

– Coñecer e interpretar as paisaxes modeladas pola auga

– Comprender que as paisaxes actuais son resultado de procesos que se deron en longos períodos de tempo.

– Coñecer as características e formación das rochas que nos rodean.

– Saber as diferentes utilidades das rochas para o ser humano.

– Diferenciar minerais de rocas e entender as utilidades máis importantes que o ser humano lles dá aos

mesmos.


– Utilizar as fontes existentes na rede, para realizar traballos nos que hai que seleccionar información e

adecuala aos fins que se perseguen, favorece a comunicación e habilita no uso das tecnoloxías da

información.

– Saber os mínimos fundamentos de técnicas de exploración comúns para diagnosticar doenzas do sistema

locomotor, así como formas coas que coñecer deficiencias na nosa percepción.

– Exercitar a busca de información na internet e o seu tratamento a través das actividades propostas.

– Elaborar esquemas e mapa conceptuais per organizar a información relativa a un tema.

– Redactar memorias en que se interrelacionen as linguaxes natural, gráfica e estatística.

– Utilizar diferentes programas informáticos para presentar información textual ou gráfica.

– Acceder a recursos educativos en internet.

– Realización de actividades na web.


– Participar, fundamentalmente, na toma de decisións sobre os problemas locais e mundiais relacionados coas

actuacións das persoas sobre o medio natural utilizando os conceptos científicos precisos.

– Valorar o que significan os transplantes na nosa sociedade, para tratar enfermidades que doutra forma serían

incurables, supón asumir xuízos e futuras decisións de forma activa como cidadáns.

– Valorar a calidade da dieta mediterránea significa aprender un trazo cultural propio ligado á nosa

alimentación.

– As consecuencias tanto da sobrealimentación, coma dunha alimentación deficiente, supón incorporar

coñecementos esenciais no ámbito da saúde, para valorar e evitar riscos innecesarios.

– Coñecer diferentes patoloxías que poden evitarse con hábitos adecuados, serve para valorar a importancia

da saúde.

– Saber do valor das doazóns de sangue, como un acto insubstituíble para salvar vidas, permite exercer o valor

da solidariedade como cidadáns comprometidos dentro da nosa sociedade.

– Coñecer as alteracións do sistema nervioso, e as súas consecuencias, fai posible comprender realidades

próximas e actuar en consecuencia en determinadas situacións.

– Comprender as novas posibilidade da ciencia.

– Saber actuar en situacións de emerxencia, fronte ás necesidades de auxilio dos demais, é algo que un cidadán

debe coñecer para poder reaccionar de maneira adecuada en determinadas circunstancias.

– Comprender os sucesos xerados por acción humana e a predición das súas consecuencias

– Valorar o medio natural e ter unha actitude responsable fronte a posibles transformacións irreversibles

– Coñecer que as necesidades do ser humano repercuten sobre o medio como impactos ambientais ás veces

irreversibles, fai posible valorar unha realidade da nosa sociedade.


Páxina 47 de 100

– Valorar o resultado da aplicación dos coñecementos científicos e tecnolóxicos, co fin de modificar o medio,

en resposta ás necesidades humanas.

– Tomar conciencia de que bebendo auga abundantemente se restablecen as perdas deste compoñente esencial.

– Tomar conciencia da importancia que ten para o ser humano a materia e a enerxía.

– Adoptar unha actitude crítica na utilización dos seres vivos na investigación.

– Desenvolver unha conciencia crítica sobre a influencia dos seres humanos na natureza e promover accións

para a súa conservación.

– Valorar a importancia das medicións científicas.

– Valorar o traballo en equipo para desenvolver actitudes positivas como: cooperación, diálogo,

responsabilidade e tolerancia.















– Consultar diferentes fontes bibliográficas e as tecnoloxías da información e a comunicación para reelaborar

coñecementos mostrando unha visión actualizada da actividade científica.

– Construír o coñecemento tratando de explicar os feitos, mediante respostas contrastadas coa observación,

experimentación ou simulación, supón dispoñer de habilidades para aprender.

– Utilizar esquemas, mapas e gráficos para resumir e relacionar procesos aprendidos.

– Ser capaz de tabular e representar graficamente datos, así como a interpretación das gráficas obtidas.

– Saber establecer diferenzas básicas entre os conceptos adquiridos.

– Realizar experiencias sinxelas relacionadas cos contidos aprendidos e extraer conclusións deles.

– Transferir os coñecementos aprendidos a situacións prácticas.






– Valorar a importancia de realizar debuxos, textos, esquemas… con pulcritude e limpeza.


Páxina 48 de 100


– Adoptar hábitos alimentarios saudables e hábitos de hixiene para a prevención de enfermidades sistémicas

rexeitando e adoptando unha actitude crítica perante o consumo de substancias prexudiciais para a saúde.

– Considerar hábitos adecuados na alimentación, así como poder introducir na mesma novos produtos, como

os alimentos transxénicos, supón adquirir capacidades para actuar e elixir cun criterio adecuado.

– Coñecer os factores de risco na aparición de enfermidades cardiovasculares pode servir para adquirir

conciencia do perigo de determinados hábitos e ter así un comportamento adecuado.

– Saber os efectos que exercen a publicidade e a presión de grupo sobre a conduta permite ter capacidade para

elixir con criterio propio.

– Valorar os efectos irreversibles das drogas sobre o organismo debe servir para adquirir un control emocional

co que demorar satisfaccións inmediatas, polos graves riscos que poden derivarse.

– Afrontar dende o ámbito da saúde e no persoal o tránsito da vida que supón a adolescencia.

– Deseñar e elaborar un traballo supón iniciarse nunha aprendizaxe que permitirá continuar aprendendo de

forma cada vez máis autónoma, de acordo aos obxectivos e necesidades que se requiran.

– Actuar na prevención da saúde e asumir hábitos para evitar contraer algunhas enfermidades infecciosas.

– Valorar os hábitos para manter un estado de saúde adecuado, supón adquirir unha conciencia coa que aplicar

comportamentos persoais adecuados.

– Coñecer o significado da pegada ecolóxica, posibilita comprender a repercusión das nosas actividades, e

asumir comportamentos para racionalizar todo consumo.

– Adquirir comportamentos como a redución no consumo, a reutilización de materiais e facilitar a reciclaxe

dos residuos serve para ter unha actitude responsable fronte ao noso planeta.


– Adquirir hábitos responsables co medio e seres vivos que nos rodean.

– Mostrar autonomía e iniciativa á hora de autoavaliar os coñecementos.

– Consultar, sen necesidade de axuda, en diferentes fontes de información.

– Mostrar interese por traballar de forma autónoma as diferentes actividades que se propoñen ao longo do

curso.

– Mostrar interese á hora de axudarse coas ferramentas informáticas para afianzar a aprendizaxe dos

conceptos.

– Desenvolver unha actitude de curiosidade polos fenómenos naturais.


1. Aplicar procedementos e estratexias científicas, e modelos representativos usados na área científica, como

táboas, gráficas, diagramas, debuxos, esquemas… para a resolución de cuestións.

2. Recompilar, elaborar e sintetizar diferentes informacións relacionadas coa Bioloxía e a Xeoloxía utilizando

diferentes fontes bibliográficas e as Tecnoloxías da Información e dás Comunicacións.

3. Valorar a importancia do traballo en grupo para a resolución de problemas con maior eficacia e planificar

actividades individuais e en grupo sobre cuestións relacionadas coas persoas, a saúde, ou ambiente e as

transformacións xeolóxicas debidas á enerxía interna

4. Describir as implicacións das actuacións dous seres humanos sobre o medio natural, os seres vivos, o

consumo e mais a saúde analizando a relación que se establece entre desenvolvemento científico, técnico e

sociedade.

5. Desenvolver actitudes responsables dirixidas a sentar as bases dun desenvolvemento sustentable, mediante

a análise dás interaccións ciencia, tecnoloxía e medio natural.

6. Entender ou coñecemento científico como unha interacción de diversas disciplinas que profundizan en

distintos aspectos da realidade e que ao mesmo tempo se atopa en continua elaboración, exposta a revisións

e modificacións.

7. Utilizar as estratexias e os conceptos básicos das ciencias para interpretar os fenómenos naturais e

comprender os avances tecnolóxicos.


Páxina 49 de 100

8. Coñecer a actividade sísmica e a volcánica.

9. Coñecer os estudos do fondo oceánico.

10. Comprender o concepto de paleomagnetismo.

11. Coñecer a teoría da expansión do fondo oceánico.

12. Coñecer o relevo do fondo oceánico.

13. Aplicar adecuadamente a teoría da tectónica de placas para interpretar a localización de diferentes

fenómenos xeolóxicos e formas de relevo ao longo da litosfera.

14. Percibir o carácter dinámico da Terra refugando calquera idea preconcibida do noso planeta como

elemento estático.

15. Comprender a repercusión que tivo a teoría da tectónica de placas na comprensión da dinámica planetaria.

16. Aprender a traballar en grupo.

17. Adquirir os coñecementos acerca dos métodos e técnicas utilizadas na actividade científica.

18. Entender que calquera forma de relevo global ou local é consecuencia dun proceso multifactorial.

19. Ser consciente da importancia da teoría celular na Bioloxía e coñecer os diferentes niveis de organización

que se dan na vida.

20. Identificar e comprender a funcionalidade dos principais compoñentes e estruturas dos diferentes tipos de

células.

21. Valorar a importancia do ADN como portador da información xenética.

22. Coñecer o ciclo celular e comprender os diferentes procesos de división celular.

23. Ser consciente das repercusións sociais dos avances en enxeñería xenética e en biotecnoloxía, así como

desenvolver un espírito crítico a este respecto.

24. Utilizar correcta e responsablemente os elementos do laboratorio e respectar as normas de seguridade deste.

25. Coñecer os conceptos xenéticos básicos.

26. Resolver problemas básicos de xenética, aplicando as leis de Mendel.

27. Aplicar os coñecementos da xenética mendeliana á transmisión de carácteres hereditarios humanos.

28. Tomar conciencia de que os xenes localízanse nos cromosomas e son os portadores da información

xenética.

29. Coñecer as implicacións da variabilidade xenética na biodiversidade e na evolución.

30. Recoñecer o papel das mutacións como fonte de variabilidade xenética.

31. Entender que é un xene a nivel molecular.

32. Coñecer a existencia do código xenético e comprender os procesos de expresión xénica.

33. Coñecer as aplicacións da biotecnoloxía.

34. Comprender a técnica da enxeñaría xenética.

35. Aprender a aplicación da enxeñaría xenética na fabricación de substancias para o home.

36. Comprender as plantas transxénicas e as súas aplicacións.

37. Comprender os animais transxénicos e as súas aplicacións.

38. Aprender o concepto de clonación e as súas modalidades.

39. Comprender a técnica de PCR e as súas aplicacións.

40. Coñecer o Proxecto Xenoma Humano e as súas aplicacións.

41. Coñecer os riscos da biotecnoloxía.

42. Comprender os procesos de fotosíntese e respiración.

43. Coñecer os distintos niveis tróficos.


Páxina 50 de 100

44. Comprender a función de cada nivel trófico.

45. Aprender o fluxo de enerxía nos ecosistemas.

46. Comprender o aproveitamento da enerxía na cadea trófica.

47. Comprender os conceptos biomasa e produción.

48. Aprender o concepto pirámide ecolóxica e os seus tipos.

49. Comprender o ciclo da materia.

50. Aprender os distintos ciclos bioxeoquímicos.

51. Comprender o impacto humano nos ciclos bioxeoquímicos.


53. Comprender o concepto de poboación, as súas características e crecemento.

54. Interpretar as curvas de crecemento.

55. Comprender o concepto de comunidade.

56. Aprender o sistema depredador-presa.

57. Comprender o concepto de competencia e as súas implicacións no nicho ecolóxico e os ecosistemas.

58. Coñecer a loita biolóxica e o concepto de praga.

59. Aprender a evolución dos ecosistemas.

60. Comprender as regresións.

61. Coñecer os factores que favorecen un incendio forestal e as súas consecuencias.

62. Comprender as adaptacións dos seres vivos ao medio.

63. Coñecer a modificación dos seres vivos no medio e os cambios ambientais que producen.

64. Coñecer as estratexias de protección da natureza.


66. Comprender o concepto de evolución.

67. Coñecer as distintas probas da evolución.

68. Aprender as diferentes teorías da evolución e as súas implicacións.

69. Coñecer os mecanismos da evolución.

70. Comprender o concepto de radiación adaptativa.

71. Coñecer o comezo da vida e a súa evolución.

72. Coñecer a orixe da especie humana.

73. Coñecer os homínidos e os distintos grupos do xénero Homo.



Páxina 51 de 100


Nº


SESIÓNS/ MES

Probas Avaliación

1 A CÉLULA UNIDADE DE VIDA

Tema4 12 Setembro

Outubro X

1ª

2 XENES E HERDANZA

Tema 5 12 Outubro

Novembro

3 A EVOLUCIÓN DA BIOLOXÍA

Tema 6 8 Novembro

Decembro X

5 A MATERIA E A ENERXÍA NOS

ECOSISTEMAS

Tema 7 12 Xaneiro

Febreiro X

2ª

6 O EQUILIBRIO DOS ECOSISTEMAS

Tema 8 8 Febreiro

7 A EVOLUCIÓN DOS SERES VIVOS

Tema 9 12 Marzo X

9 DINÁMICA TERRESTRE E A

DERIVA CONTINENTAL

Tema 1 12 Abril

Maio X

3ª

10 A TECTÓNICA DE PLACAS Tema 2 12

Maio

X 11 A HISTORIA DA TERRA

Tema 3 8 Xuño






curso seguinte.




BLOQUE. CONTIDOS COMÚNS

• Utilización de estratexias propias do traballo científico, mediante a proposta de problemas e sinxelas

investigacións, discusión do seu interese, análise de variables que interveñen, formulación de hipóteses,

planificación de experiencias, organización dos datos, interpretación de resultados e comunicación de

conclusións.

• Busca, selección e análise crítica de información de carácter científico utilizando as tecnoloxías da


• Interpretación de informacións de carácter científico e contraste destas informacións para formar unha

opinión propia e expresarse axeitadamente.

• Elaboración de argumentacións e explicacións sobre feitos, observacións ou resultados experimentais,

empregando modelos científicos axeitados.

• Valoración das achegas das ciencias da natureza para lles dar resposta ás necesidades dos seres humanos e

mellorar as condicións da súa existencia, así como para apreciar e desfrutar da diversidade natural e

cultural, participando na súa conservación, protección e mellora.

• Valoración da evolución do pensamento científico ao longo da historia, salientando a importancia que supón

para o desenvolvemento científico e tecnolóxico de cada época.

• Utilización comprensiva de protocolos experimentais e respecto polas normas de seguridade.

• Xustificación de decisións persoais verbo de problemas reais do seu contorno que aseguren un

desenvolvemento sustentable e da modificación de hábitos de conduta que promovan a saúde persoal e

comunitaria.

• Contribución do desenvolvemento científico e tecnolóxico á resolución dos problemas. Importancia da

aplicación do principio de precaución e da participación cidadá na toma de decisións.

• Valoración da educación científica da cidadanía como requisito de sociedades democráticas sustentables.

• Consideración da cultura científica como fonte de satisfacción persoal.


Páxina 52 de 100


BLOQUE. A TERRA, UN PLANETA EN CONTÍNUO CAMBIO

1

DINÁMICA TERRESTRE:

DERIVA CONTINENTAL

1. O DEBATE SOBRE A ORIXE DAS CORDILLEIRAS

2. OS CONTINENTES MÓVENSE

3. A TEORÍA DE WEGENER: DERIVA CONTINENTAL

4. A TERRA POR DENTRO

5. OS CONTINENTES TAMÉN SE MOVEN EN VERTICAL

6. CHEGAN NOVOS DATOS A MEDIADOS DO SÉCULO XX

7. O RELEVO DO FONDO OCEÁNICO

2

A TECTÓNICA DE

PLACAS

1. A REVOLUCIÓN DA TECTÓNICA DE PLACAS

2. TIPOS DE PLACAS LITOSFÉRICAS

3. OS BORDOS DAS PLACAS

4. CICLO DE WILSON

5. PASADO E FUTURO DAS PLACAS TECTÓNICAS

6. EXISTEN DOUS TIPOS DE CORDILLEIRAS

7. POR QUE SE MOVEN AS PLACAS?

8. O CASO DAS ILLAS HAWAI

9. O CICLO XEOLÓXICO E O CICLO DAS ROCHAS

10. A TECTÓNICA DEFORMA AS ROCHAS

3

A HISTORIA DA TERRA 1. COMO E CANDO SE FORMOU A TERRA?

2. O TEMPO EN XEOLOXÍA

3. OS FÓSILES EXPLICAN O PASADO

4. A VIDA INFLÚEN SOBRE O PLANETA

5. A TERRA MÁIS ANTIGA

6. O PALEOZOICO

7. O MESOZOICO

8. O CENOZOICO

9. IDENTIFICACIÓN DALGÚNS FÓSILES GUÍA

10. INTERPRETACIÓN DE CORTES XEOLÓXICOS


Páxina 53 de 100

BLOQUE. A VIDA NO PLANETA

A CÉLULA, UNIDADE DE VIDA.

4

A CÉLULA, UNIDADE DE

VIDA

1. COMO SE ORGANIZA A MATERIA NOS SERES VIVOS?

2. UNHA TEORÍA PARA A CÉLULA

3. A CÉLULA, UNHA ESTRUTURA MICROSCÓPICA

4. A CÉLULA, UNIDADE DE VIDA

5. O ADN, PORTADOR DA INFORMACIÓN XENÉTICA

6. O ADN E A BIOLOXÍA

7. O CICLO CELULAR

8. DIVISIÓN CELULAR POR MITOSE

9. DIVISIÓN CELULAR POR MEIOSE

A HERDANZA E A TRANSMISIÓN DOS CARACTERES. XENÉTICA MENDELIANA.

5

XENES E HERDANZA 1. ALGÚNS CONCEPTOS BÁSICOS DE XENÉTICA

2. A XENÉTICA DE MENDEL

3. XENÉTICA HUMANA

4. A HERDANZA LIGADA AO SEXO

5. A EXPRESIÓN DA INFORMACIÓN XENÉTICA

6. CANDO AS INSTRUCIÓNS FALLAN AS MUTACIÓNS

XENÉTICA MOLECULAR. XENÉTICA HUMANA.

6

A EVOLUCIÓN DA

BIOLOXÍA

1. A ERA DA BIOTECNOLOXÍA

2. A ENXEÑARÍA XENÉTICA FABRICA SUBSTANCIAS HUMANAS

3. A ENXEÑARÍA XENÉTICA ENTRA NA NOSA DESPENSA

4. COPIAR SERES VIVOS

5. O ADN NON ENGANA

6. O PROXECTO XENOMA HUMANO

7. OS RISCOS DA BIOTECNOLOXÍA

BLOQUE. AS TRANSFORMACIÓNS NOS ECOSISTEMAS. A DINÁMICA DOS ECOSISTEMAS

7

A MATERIA E A

ENERXÍA NOS

ECOSISTEMAS

1. MATERIA E ENERXÍA

2. DOUS TIPOS DE SERES VIVOS

3. AS RELACIÓNS TRÓFICAS

4. A ENERXÍA NO ECOSISTEMA

5. O CICLO DA MATERIA

8

O EQUILIBRIO DOS

ECOSISTEMAS

1. AS POBOACIÓNS

2. AS COMUNIDADES

3. A EVOLUCIÓN DOS ECOSISTEMAS

4. OS SERES VIVOS E O MEDIO INTERACCIONAN

5. A PROTECCIÓN DA NATUREZA


Páxina 54 de 100


CRITERIOS MÍNIMOS

Utilizar o modelo dinámico da estrutura interna da Terra e a teoría da tectónica de placas para estudar os fenómenos

xeolóxicos asociados ao movemento da litosfera e relacionalos coa súa situación en mapas terrestres.

Interpretar as distintas teorías que se formularon sobre a orixe das cordilleiras.

Explicar as distintas evidencias que apoian a deriva continental X

Interpretar e recoñecer as teorías que explican as semellanzas entre continentes. X

Recoñecer os modelos existentes sobre a estrutura interna da Terra. X

Diferenciar os conceptos deriva continental e expansión do fondo oceánico. X

Coñecer o contido da teoría da tectónica de placas así como diferentes aspectos da súa orixe e

repercusión. X

Coñecer os diferentes tipos de placas litosféricas así como os posibles bordos de placa que se

poden dar. X

Ser capaz de discernir as causas que xeraron unha determinada forma de relevo ou calquera tipo de

manifestación xeolóxica. X

Coñecer os modelos que permiten explicar o movemento das placas e outorgar probas que

corroboren devandito movemento. X

Identificar e describir feitos que mostren a Terra como un planeta cambiante e rexistrar algúns dos cambios máis

notables da súa longa historia utilizando modelos temporais a escala.

Comprender e interrelacionar o ciclo de Wilson, o ciclo xeolóxico e o ciclo das rochas. X

Coñecer os diferentes tipos de deformacións de rochas. X

Usar adecuadamente o atlas e o mapamundi.

Explicar adecuadamente a teoría planetesimal .

Saber explicar en que consisten o catastrofismo, o actualismo e o neocatastrofismo.

Coñecer e describir os métodos de datación xeolóxica. X

Coñecer a escala dos tempos xeolóxicos así como os principais acontecementos de cada eón, era

ou período respecto da xeoloxía, o clima e a vida na Terra.

Aprender diferentes aspectos relacionados cos fósiles (definición, identificación, aplicación,

formación...), prestando especial atención aos fósiles guía. X

Explicar en que modo a vida inflúe no noso planeta. X

Ser capaz de reconstruír a historia xeolóxica dun lugar a partir dun corte xeolóxico. X

Aplicar os postulados da teoría celular ao estudo de distintos tipos de seres vivos e identificar as estruturas

características da célula procariótica, eucariótica vexetal e animal, e relacionar cada un dos elementos celulares coa

súa función biolóxica.

Comprender que a materia se estrutura en distintos niveis de organización

Coñecer os postulados da teoría celular así como os niveis de organización dos seres vivos. X

Coñecer diferentes aspectos da célula: tamaño, organización, estrutura, compoñentes, clasificación. X

Coñecer a composición, estrutura e propiedades do ADN, así como saber dar exemplos da súa

repercusión social en relación aos avances biotecnolóxicos. X

ORIXE E EVOLUCIÓN DOS SERES VIVOS.

9 A EVOLUCIÓN DOS

SERES VIVOS

1. QUE É A EVOLUCIÓN?

2. AS TEORÍAS DA EVOLUCIÓN

3. OS MECANISMOS DA EVOLUCIÓN

4. COMO COMEZOU A VIDA?

5. A ORIXE DA ESPECIE HUMANA


Páxina 55 de 100

Recoñecer as características do ciclo celular e describir os procesos de división celular, sinalando

as diferenzas principais entre meiose e mitose, así como o significado biolóxico de ambas as dúas. X

Resolver problemas prácticos de xenética mendeliana, explicar algúns caracteres que presentan este tipo de herdanza

nos seres humanos e realizar investigacións sinxelas sobre estes caracteres.

Coñecer o significado dos conceptos xenéticos básicos. X

Saber resolver problemas mendelianos. X

Coñecer que os xenes están constituídos por ADN e situados nos cromosomas. Interpretar o papel da diversidade

xenética e as mutacións a partir do concepto de xene e valorar criticamente as consecuencias dos avances actuais da

enxeñaría xenética.

Coñecer as bases da expresión xénica. X

Comprender diferentes aspectos relacionados co modo de herdanza, as mutacións e as

enfermidades hereditarias. X

Recoñecer as distintas aplicacións da enxeñería xenética. X

Interpretar os procesos da elaboración dos alimentos transxénicos.

Diferenciar as modalidades de clonación terapeútica e clonación reprodutiva. X

Recoñecer o proceso da pegada xenética e as súas aplicacións. X

Recoñecer os obxectivos e as aplicacións do Proxecto Xenoma Humano.

Interpretar as repercusións éticas e sociais asociadas á biotecnoloxía.

Explicar como se realiza a transferencia de materia e enerxía nun ecosistema, ao longo dunha cadea ou rede trófica.

Explicar os mecanismos de restablecemento do equilibrio ecolóxico e as consecuencias prácticas da xestión

sustentable dalgúns recursos por parte do ser humano.

Diferenciar os conceptos fotosíntese e respiración. X

Recoñecer os distintos niveis tróficos e exemplos de cada un deles. X

Interpretar as cadeas e as redes tróficas. X

Recoñecer o aproveitamento da enerxía entre os niveis tróficos. X

Diferenciar os conceptos: biomasa e produción. X

Recoñecer e diferenciar as pirámides ecolóxicas. X

Recoñecer e diferenciar os ciclos bioxeoquímicos. X

Interpretar o impacto humano nos ciclos bioxeoquímicos.

Coñecer o concepto de poboación, as súas características e modelos de crecemento X

Explicar o concepto de comunidade e as relacións existentes nas mesmas X

Interpretar o control que realizan os depredadores sobre o crecemento das presas. X

Relacionar a evolución e distribución dos seres vivos, destacando as súas adaptacións máis importantes, cos

mecanismos de selección natural que actúan sobre a variabilidade xenética de cada especie.

Recoñecer a evolución e a regulación dos ecosistemas. X

Recoñecer o impacto que provoca a desaparición ou a incorporación dunha especie nun

ecosistema.

Recoñecer o impacto dun incendio forestal no medio ambiente.

Diferenciar os distintos medios que existen. X

Interpretar as adaptacións dos seres vivos aos medios. X

Recoñecer as modificacións dos seres vivos no medio e no clima. X

Valorar a necesidade de protexer o medio ambiente.

Expoñer razoadamente os problemas que conduciron a enunciar a teoría da evolución, os principios básicos desta

teoría e as controversias científicas, sociais e relixiosas que suscitou.

Interpretar as distintas teorías que se formularon sobre a orixe da evolución. X

Recoñecer as distintas probas da evolución. X

Interpretar e recoñecer as semellanzas e as diferenzas existentes entre as distintas teorías da

evolución. X

Diferenciar as etapas da especiación. X


Páxina 56 de 100

Recoñecer as etapas da evolución da vida. X

Interpretar a orixe da especie humana.

Usar adecuadamente a documentación e libros de consulta.

Analizar os problemas e desafíos, estreitamente relacionados, a que se enfronta a humanidade

globalmente, recoñecer a responsabilidade da ciencia e da tecnoloxía e a necesidade da súa

implicación para resolvelos e avanzar cara ao logro dun futuro sustentable.

INDICE


Páxina 57 de 100

5. METODOLOXÍA DIDÁCTICA

a) Metodoloxía específica da área

A metodoloxía que utilizaremos ten como finalidade implicar os alumnos na construción dos seus propios

coñecementos. Os procedementos que se introducen como métodos de traballo inclúen a tecnoloxía da información

se os recursos do centro o permiten.

Polo que respecta aos recursos metodolóxicos, a materia contemplará os principios de carácter psicopedagóxico que

constitúa referencia esencial para unha formulación curricular coherente e integradora entre todas as materias dunha

etapa que debe reunir un carácter comprensivo ao tempo que respectuoso coas diferenzas individuais. Son os

seguintes:

- Pártese do nivel de desenvolvemento do alumno, nos seus distintos aspectos, para construír, a partir de aí, outras

aprendizaxes que favorezan e melloren devandito nivel de desenvolvemento.

- Sublíñase a necesidade de estimular o desenvolvemento de capacidades xerais e de competencias básicas e

específicas por medio do traballo das materias.

- Dáse prioridade á comprensión dos contidos que se traballan fronte á súa aprendizaxe mecánica.

- Propícianse oportunidades para pór en práctica os novos coñecementos, de modo que o alumno poida

comprobar o interese e a utilidade do aprendido.

- Foméntase a reflexión persoal sobre o realizado e a elaboración de conclusións con respecto ao que se

aprendeu, de modo que o alumno poida analizar o seu progreso respecto aos seus coñecementos.

- Realizaranse actividades referentes á materia e fichas de traballo.

- Estimular a transferencia e as conexións entre os contidos

- Contribuír ao establecemento dun clima de aceptación mutua e de cooperación.

- Actuaremos como guías e á vez colaboradores para facilitar a aprendizaxe significativa.

- Organizaremos a aula para favorecer a participación, tolerancia e cooperación na aprendizaxe.

- Faremos que se empreguen diversas técnicas, como a resolución de cuestionarios, interpretación de datos e

documentos, esquemas, mapas conceptuais, gráficos, cuestionarios, experiencias de laboratorio, informes e

debates e medios audiovisuais.

- Todos estes principios teñen como finalidade que os alumnos sexan, gradualmente, quen de aprender de forma

autónoma.

- Orientaremos a nosa acción a estimular no alumno o desenvolvemento de competencias básicas. Promoveremos

a adquisición de aprendizaxes funcionais e significativas.

- Darémoslle pulo un estilo de avaliación que sirva como punto de referencia á nosa actuación pedagóxica, que

proporcione ao alumno información sobre o seu proceso de aprendizaxe.

- Fomentaremos o desenvolvemento da capacidade de socialización, de autonomía e de iniciativa persoal.

O desenvolvemento da materia a partir dunha perspectiva inter e intradisciplinar levarase a cabo a través de

actitudes, e valores como o rigor e a curiosidade científica, a conservación e valoración do patrimonio natural e

ambiental, a tolerancia respecto ás ideas, opinións e crenzas, a responsabilidade fronte aos problemas colectivos e o

sentido da solidariedade.

O desenvolvemento das experiencias de traballo na aula, a partir dunha fundamentación teórica aberta e de síntese

buscará a alternancia entre os dous grandes tipos de estratexias: expositivas e de indagación. Estas estratexias

materializaranse en técnicas como:

- O traballo experimental.

- Comentarios de texto científicos.

- A exposición oral.

- O debate e o coloquio.

- Os mapas de contido..

- A investigación bibliográfica e na web.

Coordinarémonos con outros departamentos didácticos para evitar duplicidades á hora de desenvolver nos

programas aqueles contidos que sexan comúns. Deste xeito concretamos o desenvolvemento dos contidos

comúns cos departamentos de Xeografía e Historia para coordinar 1º ESO, Educación Física para 3º ESO e

de Filosofía para coordinar Bioloxía e Xeoloxía de 1º de bacharelato.


Páxina 58 de 100

b) Materiais e recursos didácticos

- Libros de texto:

1º ESO: BIOS 1. CIENCIAS DA NATUREZA. Ed. Vicens Vives.


3º ESO: BIOLOXÍA E XEOLOXÍA. Ed. Sm Xerme

4º ESO: BIOLOXÍA E XEOLOXÍA. Ed. Mc Graw Hill

- Libros de texto en formato dixital:



3º ESO: BIOLOXÍA E XEOLOXÍA. Ed. Sm Xerme

- CDs de recursos educativos para cada libro de texto.

- Libros e revistas de consulta.

- Xornais e artigos de ciencia de actualidade.

- Material informático.

- Material de laboratorio.

- Representacións anatómicas.

- Láminas de procesos biolóxicos e xeolóxicos.

- Diapositivas.

- Páxinas web de interese científico e divulgador.

- Vídeo proxector e DVDs.

- Ordenador e canóns.

- Pizarras dixitais (1º ESO)

- Páxina web do propio Centro

- Aula Virtual da web do Centro

INDICE


Páxina 59 de 100

6. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACION NA ESO

a) Para as avaliacións ordinarias

PROCEDEMENTOS INSTRUMENTOS

Probas escritas Resolución de exercicios

Resolución de casos prácticos

Resolución de problemas

Resposta a preguntas ou cuestións

Test (verdadeiro/falso e opción múltiple)

Textos mutilados

Definición de termos

Elaboración de oracións con termos científicos

Identificación de elementos en imaxes gráficas e debuxos.

Realizar debuxos de diferentes elementos naturais e poñer nome as súas partes.

Elaboración de esquemas, gráficas, mapas conceptuais, crucigramas…

Traballos individuais

Traballos en grupo

Traballos de investigación

Traballos de análise

Desenvolvemento dun tema

Traballos de síntese

Elaboración de informes

Fichas de laboratorio

Probas orais Resposta a preguntas

Lectura comprensiva

Exposición de contidos científicos

Traballo na aula Listas de control

Caderno do alumno/a

Observación e rexistro Cuestionarios

Listas de control

Caderno do alumno/a

b) Para a avaliación extraordinaria


Proba escrita Resolución de exercicios







ÍNDICE


Páxina 60 de 100

O 80% da nota corresponderase coas probas escritas realizadas en cada avaliación.

Realizaranse un mínimo de dous exames cada avaliación nos que se repartirán os contidos.

Nos exames incluíranse distintos tipos de actividades (test, frases, cuestións, textos mutilados, problemas,

interpretación de gráficos e debuxos…) nas que se indicarán o valor de cada unha delas.

A nota de aprobado para cada exame é 5 ou superior.

As probas desenvolveranse en orde e silencio. Cando un alumno, logo de ser advertido da súa conduta, impida o

normal desenvolvemento da proba, será enviado o profesor de garda ou ao cargo directivo correspondente.

Outorgaráselle a cualificación de cero puntos.

O 20% da cualificación global obterase das actividades escritas e orais realizadas .

Por cada unidade realizarase unha actividade individual breve na que o alumno empregará o seu libro de

texto para respondela, sendo exercicios de curta duración : tipo test, interpretación de gráficos, completar

textos ou exercicios do libro de texto.

Exercicios e traballos que o alumnado realice na clase ou na casa.

Traballo realizado no laboratorio.

Respostas a cuestións de carácter oral.

Traballos e exercicios sen realizar ou entregados fóra de prazo (sen xustificación válida) serán cualificados

con cero puntos.

As seguintes actitudes puntuarán negativamente na cualificación global de cada avaliación:

Actitude pasiva fronte ao traballo: ata un máximo de 0,5 puntos

Comportamento inadecuado na clase e laboratorio: ata un máximo de 0,5 puntos

Faltas de puntualidade non xustificadas: ata un máximo de 0,2 puntos

Pouca curiosidade na presentación no caderno, actividades e exames: ata un máximo de 0,2 puntos

Non traer o material de xeito reiterado: ata un máximo de 0,3 puntos

Faltas de ortografía ou caligrafía de difícil lectura: ata un máximo de 0,3 puntos

A nota da avaliación calcularase segundo as porcentaxes sinaladas anteriormente e terase en conta “a posteriori” se

existe algunha actitude negativa a considerar.

O redondeo da nota na 1ª avaliación ao número enteiro próximo será o redondeo matemático, de modo que aquelas

cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e as inferiores a 5 décimas,

redondearán o enteiro inferior, a excepción de aquel alumno/a que teña cualificacións moi dispares nas probas

escritas que redondeará á baixa.

Na 2ª avaliación poderase ter en conta ademais para este redondeo a nota acadada na 1ª avaliación.

Aquel alumno que empregue métodos ilícitos para superar as distintas probas terá unha cualificación de cero nas

mesmas.

Considerase a avaliación superada cando a nota sexa igual ou superior a cinco.

A nota da 3ª avaliación e a final serán a mesma e calcularase facendo a media entre as tres avaliacións e

poderá redondearse ao número enteiro superior de existir actitudes académicas positivas de traballo,

constancia, esforzo, puntualidade, curiosidade nas presentacións escritas e expresión escrita.

Nos niveis de 3º e 4º de ESO, en cada avaliación, o alumnado realizará traballos sobre distintos temas da materia

que serán indicados polos profesores que lles imparten clase e que serán computados no apartado do 20% da

cualificación global. Os traballos serán individuais ou de grupos reducidos de alumnos.

A non entrega ou a entrega dos traballos fóra do prazo establecido (sen xustificación válida) ou o emprego de

recursos ilícitos para a realización dos traballos, conlevará a cualificación de cero nos mesmos.

En 3º ESO os traballos á realizar en cada avaliación versarán sobre os seguintes contidos:

1ª avaliación: Etiquetas alimenticias e dietas.

2ª avaliación: Estudo dun prospecto de medicamento e dunha enfermidade.

3ª avaliación: Problemas ambientais.

En 4º ESO os traballos á realizar en cada avaliación serán:

1ª avaliación: A evolución da Bioloxía: Biotecnoloxía.

2ª avaliación: Evolución dos seres vivos e Ecoloxía.

3ª avaliación: Historia da Terra.

Na medida do posible, procurarase que se expoñan na clase, cualificándose así mesmo dita exposición.

INDICE

7. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN


Páxina 61 de 100

8. PROGRAMA DE RECUPERACION E REFORZO

a) Das materias pendentes de cursos anteriores

Plan de traballo

- Ao longo do curso entregaránselle ao alumnado con materias pendentes do departamento, unha serie de

cuestións baseadas nos contidos mínimos da materia pendente, das que se examinará posteriormente nas datas

fixadas pola dirección do Centro ou no seu defecto polo departamento de Bioloxía e Xeoloxía.

- As preguntas farán referencia aos contidos explicados o curso anterior e poderán respondelas empregando o

libro de texto que se utilizara o curso anterior.

- Estas actividades poderá entregalas voluntariamente ao profesor/a que lle imparta clases de ciencias da natureza

ou bioloxía e xeoloxía no seu grupo de referencia ou ben á xefa de departamento, para que sexan corrixidas e

entregadas de novo ao alumno.

- Nas actividades entregadas indicarase a data límite de entrega, de modo que aquelas cuestións resoltas e

entregadas fóra de prazo non computarán na nota.

- A xefa de departamento ou o profesor/a que imparta a materia do departamento ao alumnado pendente na aula

de referencia, na súa hora de titoría de alumnos ou nos recreos establecidos previamente de común acordo co

alumno/a, resolverá dúbidas sobre os distintos contidos.

Procedementos e instrumentos de avaliación

- Farase un exame por avaliación, na que o alumnado con materias pendentes responderá a unha serie de

cuestións elixidas de entre as que lle foron entregadas previamente, que fan referencia aos contidos mínimos.

As datas do exames serán publicadas pola dirección do Centro.

- Valorarse ata cun máximo de dous puntos, sobre a nota do exame, a resolución correcta das actividades

realizadas polo alumnado e entregadas ao profesor/a correspondente ou ben a xefa de departamento nas datas

fixadas.

Criterios de cualificación

- Aquel alumnado que entregue as actividades cada avaliación no prazo previsto, poderá engadir ata un máximo

de dous puntos á nota do exame da avaliación.

- A nota de cada avaliación será a suma da nota do exame, e se realizou as actividades, da cualificación obtida

nas mesmas.

- A nota de aprobado para cada avaliación é de cinco ou superior.

- O alumnado que teña unha soa avaliación suspensa, con nota mínima de 3, fará media coas aprobadas, e se a

nota final é de cinco ou superior considerarase superada.

- No caso de que a nota da avaliación sexa inferior a 3 ou a media sexa inferior a cinco terá que facer un exame,

dos contidos de dita avaliación suspensa.

- Se non supera a avaliación suspensa terá que facer o exame global da totalidade da materia.

- Os alumnos/as que teñan dúas avaliacións suspensas, realizarán un exame global de toda a materia do curso

pendente.

- Os alumnos que suspendan as tres avaliacións terán que acudir á proba extraordinaria de setembro para poder

superar a materia.

- Os alumnos/as que non superen a materia serán examinados na proba extraordinaria de setembro, que versará

sobre as cuestións entregadas durante o curso.

- Aquel alumno/a que empregue métodos ilícitos para superar as distintas probas terá unha cualificación de cero

nas mesmas.


Páxina 62 de 100

b) Da materia do propio curso

Procedementos e instrumentos de avaliación para a ESO

A nota de cada avaliación farase tendo en conta as porcentaxes marcadas e a valoración das actitudes negativas

sinaladas..

Independentemente dos epígrafes puntuados, a recuperación das avaliacións consistirá en probas escritas sobre os

contidos da avaliación.


A nota da 3ª avaliación e a final serán a mesma e calcularase facendo a media entre as tres avaliacións e

poderá redondearse ao número enteiro superior de existir actitudes académicas positivas de traballo,

constancia, esforzo, puntualidade, curiosidade nas presentacións escritas e expresión escrita.

Unha avaliación parcial

O alumnado que teña unha soa avaliación suspensa fará media coas aprobadas, sempre e cando a nota na

avaliación non sexa inferior a 3, e se a nota final é de cinco ou superior considerarse superada.

No caso de que a media sexa inferior a cinco ou a nota da avaliación inferior a 3, terá que facer un exame, a

final de curso, dos contidos explicados en dita avaliación suspensa a criterio do profesor/a que lle imparta

clase, tendo en conta a problemática do alumno/a en cuestión.

Se non supera a avaliación suspensa terá que facer o exame final ordinario da totalidade da materia, que

versará sobre contidos mínimos de todo o curso.

A avaliación final ordinaria

O alumnado que teña unha avaliación non recuperada ou dúas avaliacións suspensas terá que facer un

exame global da materia, con cuestións referidas aos contidos mínimos. Para superar dita proba terá que ter

un mínimo de cinco.

De non obter un mínimo de cinco, terá que acudir ás probas extraordinarias en setembro, nas cales

responderán a un exame que versará na maior parte sobre os contidos mínimos da totalidade da materia.

O alumnado que suspenda as tres avaliacións terá que acudir á proba extraordinaria de setembro.

A avaliación extraordinaria - Setembro

O alumnado que concorra ás probas extraordinarias de setembro terá que facer un exame da totalidade da

materia (salvo excepcións debidamente xustificadas). que versará na maior parte sobre os contidos

mínimos.

Superarán dita proba os alumnos/as que acaden nota de 5 ou superior.

ÍNDICE


Páxina 63 de 100

BACHARELATO

1º BAC: BIOLOXÍA E XEOLOXÍA a. OBXECTIVOS DA MATERIA

1. Describir as características dos seres vivos e os distintos niveis de organización da materia viva.

2. Definir os conceptos de bioelemento e biomolécula e coñecer os principais bioelementos e as características

das biomoléculas inorgánicas.

3. Describir a estrutura química dos glícidos e coñecer a súa clasificación e as súas funcións biolóxicas.

4. Coñecer as características xerais dos lípidos e a súa clasificación

5. Describir a estrutura dos aminoácidos e das proteínas e explicar a súa variabilidade e as súas funcións

biolóxicas.

6. Explicar a estrutura dos ácidos nucleicos e a súa función como portadores da información xenética.

7. Explicar que procesos se produciron ata a aparición da célula eucariota.

8. Distinguir entre células procariotas e eucariotas.

9. Comprender a evolución de moitos organismos cara á pluricelularidade como resposta adaptativa.

10. Diferenciar as distintas formas de organización pluricelular.

11. Coñecer as formas non celulares.

12. Coñecer os principais tecidos vexetais e as súas diferentes variedades, e describir as súas principais

características morfolóxicas e funcionais.

13. Coñecer os principais tipos de tecidos animais, as súas principais características morfolóxicas e a función

que desempeñan no organismo.

14. Coñecer os procesos de nutrición celular, os seus tipos e os principais procesos metabólicos.

15. Recoñecer a necesidade das funcións de relación e de coordinación nos seres vivos.

16. Explicar a necesidade da reprodución para a continuidade da vida e coñecer os distintos tipos de

reprodución e os mecanismos de división celular.

17. Coñecer as principais teorías fixistas e evolucionistas que trataron de explicar a diversidade dos seres vivos.

18. Explicar os mecanismos da evolución á vista da teoría sintética e diferenciar microevolución e

macroevolución.

19. Coñecer as principais probas que poñen de manifesto o feito da evolución.

20. Recoñecer a biodiversidade como garantía do equilibrio da biosfera.

21. Comprender a necesidade que hai de clasificar os seres vivos, de nomealos cientificamente para poder

identificalos, e analizar como varía ao longo do tempo a clasificación xeral dos seres vivos.

22. Sinalar as características xerais do reino moneras e coñecer a súa clasificación.

23. Describir as principais características do reino protoctistas e coñecer a súa clasificación.

24. Enumerar as características máis destacadas do reino fungos e coñecer a súa clasificación.

25. Coñecer as características máis importantes do reino plantas e a súa clasificación.

26. Sinalar as características xerais do reino animal e coñecer a súa clasificación.

27. Describir as diferenzas entre o tipo de nutrición das briófitas e das cormófitas e enumerar as distintas etapas

que teñen lugar na nutrición das cormófitas.

28. Explicar os procesos de absorción da auga e os sales minerais polas plantas.

29. Relacionar determinados procesos fisicoquímicos cos procesos fisiolóxicos que interveñen no transporte de

nutrientes nas plantas.

30. Coñecer as funcións de relación nas plantas e o papel das hormonas vexetais na regulación e a

coordinación vexetal.

31. Comprender a importancia do proceso reprodutivo nas plantas e describir as súas formas básicas de

reprodución.

32. Explicar as características da reprodución nas briófitas e nas pteridófitas.

33. Coñecer a estrutura da flor en coníferas e en anxiospermas, e explicar a polinización e a fecundación.

34. Coñecer os procesos de formación do embrión, a semente, o froito e a xerminación.

35. Coñecer os procesos implicados na nutrición animal: superficies de intercambio e proceso da nutrición, así

como a evolución das estruturas dixestivas nos invertebrados.

36. Coñecer as partes do aparato dixestivo dos vertebrados e as etapas que caracterizan o proceso dixestivo.

37. Distinguir a difusión simple, a respiración cutánea, traqueal e branquial así como a evolución destes

sistemas nos diferentes grupos de animais.

38. Explicar a respiración pulmonar e coñecer as etapas que caracterizan cada un dos seus procesos.

39. Coñecer os elementos anatómicos do sistema circulatorio, así como o funcionamento do órgano impulsor

nos mamíferos.


Páxina 64 de 100

40. Distinguir os diferentes modelos de sistemas de circulación e as características dos sistemas circulatorios en

invertebrados e vertebrados.

41. Distinguir as principais substancias que excretan os animais e os diferentes órganos excretores dos

invertebrados.

42. Explicar os órganos excretores dos vertebrados e a formación da urina.

43. Asimilar os conceptos de estímulo, receptor e efector, e distinguir os distintos tipos de receptores

sensoriais.

44. Comprender a transmisión da información no sistema nervioso.

45. Comparar os sistemas nerviosos dos principais grupos de invertebrados.

46. Coñecer o sistema nervioso dos vertebrados: organización e funcionamento.

47. Describir o sistema de coordinación endócrino nos animais, establecer as diferenzas entre os de

vertebrados e invertebrados e enumerar as aplicacións derivadas do coñecemento das hormonas.

48. Comprender as diferentes modalidades de reprodución que xurdiron ao longo da evolución.

49. Identificar os diferentes elementos anatómicos do aparato reprodutor, e coñecer a morfoloxía dos gametos

e o proceso de gametoxénese.

50. Explicar o mecanismo da fecundación e os seus diferentes tipos.

51. Comprender e explicar as características do desenvolvemento embrionario e os diferentes

desenvolvementos do período posembrionario.

52. Distinguir diferentes técnicas de reprodución asistida e os diferentes métodos anticonceptivos.

53. Comparar as hipóteses catastrofistas e nebulares.

54. Describir os principais métodos de investigación do interior terrestre.

55. Explicar os modelos estruturais da Terra para comprender o comportamento físico do noso planeta.

56. Revisar as principais hipóteses oroxénicas e analizar as hipóteses da deriva continental e a expansión do

fondo oceánico como precursoras da teoría da tectónica de placas.

57. Coñecer os puntos fundamentais da teoría da tectónica de placas e diferenciar os tipos de movementos

relativos entre as placas.

58. Explicar os diferentes modelos sobre o mecanismo impulsor que move as placas e unha das consecuencias

da súa dinámica: as deformacións.

59. Definir mineral e cristal e coñecer os principais procesos de formación dos minerais, as súas propiedades,

clasificación e aplicacións.

60. Coñecer os diferentes ambientes que se producen a consecuencia da dinámica litosférica.

61. Explicar o concepto de magma e comprender a súa formación, evolución e tipos.

62. Coñecer os tipos de rochas magmáticas, a actividade magmática plutónica e volcánica, e os xacementos

magmáticos.

63. Explicar o concepto de metamorfismo, os factores que o motivan, os seus efectos e tipos.

64. Distinguir as principais rochas metamórficas e coñecer os seus principais xacementos.

65. Coñecer que é a meteorización e os seus diferentes tipos.

66. Explicar que é o solo, cal é a súa composición e a súa estrutura, comprender como ocorre a formación do

solo e coñecer os factores que inflúen neste proceso.


Páxina 65 de 100

b. CONTIDOS SECUENCIADOS E TEMPORALIZADOS

Nº


SESIÓNS/ MES

Probas Avaliación

1 A MATERIA VIVA Tema1 10

Setembro

Outubro X

1ª

2 A ORIXE DA VIDA E A SÚA

ORGANIZACIÓN

Tema 2 10 Outubro

3 OS TECIDOS Tema 3 10

Outubro

Novembro

X 4 AS FUNCIÓNS DOS SERES VIVOS

Tema 4 10

Novembro

Decembro

5 A BIODIVERSIDADE E A

EVOLUCIÓN

Tema 5 7 Xaneiro

X

2ª

6 A CLASIFICACIÓN DOS SERES

VIVOS

Tema 6 7 Xaneiro

7 A NUTRICIÓN NOS ANIMAIS I Tema 8

10 Febreiro

8 A NUTRICIÓN NOS ANIMAIS II

Tema 9 10 Febreiro

X

9 A RELACIÓN NOS ANIMAIS

Tema 10 10 Marzo

10 A REPRODUCIÓN NOS ANIMAIS

Tema 11

10 Marzo

11 AS PLANTAS Tema 7 12 Abril

X

3ª

12 A TERRA E A SÚA DINÁMICA Tema 12 10

Abril

13 A FORMACIÓN DE MINERAIS E

ROCHAS

Tema 13 5 Maio

X 14 O MAGMATISMO E O

METAMORFISMO

Tema 14 5 Maio

15 OS PROCESOS SEDIMENTARIOS

Tema 15 5 Xuño






curso seguinte.

CONTIDOS COMÚNS.

- Busca, selección e tratamento de información relevante para o coñecemento da bioloxía e a xeoloxía, utilizando

diferentes recursos (visuais, cartográficos, bibliográficos, deseños experimentais, claves dicotómicas) e a

terminoloxía adecuada.

- Emprego das tecnoloxías da información e da comunicación como ferramenta que axude á interpretación de

conceptos, na obtención e tratamento de datos e mais na procura de información.

- Participación en debates e traballos en equipo, revisando e contrastando as ideas propias, argumentando e

empregando o vocabulario específico.

- Lectura, análise e comentario de textos e libros científicos sinxelos que permitan comprender e afondar nas

cuestións tratadas.

- Elaboración de informes sobre situacións problemáticas no eido da saúde ou da biotecnoloxía que permitan

coñecer as limitacións da tecnociencia e os problemas derivados do seu uso inadecuado, fomentando a

autonomía e a capacidade de emitir un xuízo crítico.

- Elaboración de informes sobre problemas ambientais, de predición de riscos ou de conservación de especies,

facendo propostas de mellora e empregando os termos científicos con precisión e rigor.


Páxina 66 de 100


UNIDADE E DIVERSIDADE DA VIDA.

1

A MATERIA VIVA

1. A VIDA E OS SEUS NIVEIS DE ORGANIZACIÓN.

2. OS BIOELEMENTOS E AS BIOMOLÉCULAS.

3. OS GLÍCIDOS.

4. OS LÍPIDOS.

5. AS PROTEÍNAS.

6. OS ÁCIDOS NUCLEICOS.

2

A ORIXE DA VIDA E A SÚA

ORGANIZACIÓN

1. A ORIXE DA VIDA.

2. A ESTRUTURA DA CÉLULA.

3. DA UNICELULARIDADE Á PLURICELULARIDADE.

4. AS FORMAS NON CELULARES.

3

OS TECIDOS

1. OS TECIDOS VEXETAIS.

2. OS TECIDOS ANIMAIS.

3. OBSERVACIÓN MICROSCÓPICA DE TECIDOS.

4

AS FUNCIÓNS DOS SERES

VIVOS

1. AS FUNCIÓNS DE NUTRICIÓN.

2. AS FUNCIÓNS DE RELACIÓN.

3. AS FUNCIÓNS DE REPRODUCIÓN.

5

A BIODIVERSIDADE E A

EVOLUCIÓN

1. A HISTORIA DAS TEORÍAS EVOLUCIONISTAS.

2. A TEORÍA SINTÉTICA OU NEODARWINISMO.

3. AS PROBAS DA EVOLUCIÓN.

4. O FENÓMENO DA ADAPTACIÓN.

5. A BIODIVERSIDADE E A SÚA CONSERVACIÓN.

6

A CLASIFICACIÓN DOS SERES

VIVOS

1. COMO SE CLASIFICAN OS SERES VIVOS?

2. OS MONERAS.

3. OS PROTOCTISTAS.

4. OS FUNGOS.

5. AS PLANTAS.

6. OS ANIMAIS.

7. CLAVES DICOTÓMICAS E A SÚA UTILIZACIÓN.

A BIOLOXÍA DAS PLANTAS.

7 AS PLANTAS

1. A FUNCIÓN DE NUTRICIÓN NAS PLANTAS.

2. A FUNCIÓN DE RELACIÓN NAS PLANTAS.

3. A FUNCIÓN DE REPRODUCIÓN NAS PLANTAS.

4. REPRODUCIÓN EN BRIÓFITAS E PTERIDÓFITAS.

5. REPRODUCIÓN EN PLANTAS CON SEMENTES.

A BIOLOXÍA DOS ANIMAIS.

8 A NUTRICIÓN NOS ANIMAIS I

1. A NUTRICIÓN NOS ANIMAIS.

2. A DIXESTIÓN I. O PROCESO EN INVERTEBRADOS.

3. A DIXESTIÓN II. O PROCESO EN VERTEBRADOS.

4. O INTERCAMBIO DE GASES.

9

A NUTRICIÓN NOS ANIMAIS

II

1. O TRANSPORTE DE SUBSTANCIAS.

2. MODELOS DE SISTEMAS DE CIRCULACIÓN.

3. MODELOS DE APARATOS EXCRETORES.


Páxina 67 de 100

10

A RELACIÓN NOS ANIMAIS

1. A RECEPCIÓN DOS ESTÍMULOS.

2. O SISTEMA DE COORDINACIÓN NERVIOSA.

3. SISTEMAS NERVIOSOS DOS INVERTEBRADOS.

4. O SISTEMA NERVIOSO DOS VERTEBRADOS.

5. O SISTEMA DE COORDINACIÓN HORMONAL.

11

A REPRODUCIÓN NOS

ANIMAIS

1. OS TIPOS DE REPRODUCIÓN NOS ANIMAIS.

2. A FORMACIÓN DE GAMETOS.

3. A FECUNDACIÓN.

4. DESENVOLVEMENTO EMBRIONARIO.

5. INTERVENCIÓN HUMANA NA REPRODUCIÓN.

ORIXE E ESTRUTURA DA TERRA. XEODINÁMICA INTERNA. A TECTÓNICA DE PLACAS.

12 A TERRA E A SÚA DINÁMICA

1. ORIXE E EVOLUCIÓN DO UNIVERSO.

2. ORIXE E EVOLUCIÓN DO SISTEMA SOLAR.

3. O ESTUDO DA TERRA.

4. A ESTRUTURA DA TERRA.

5. HIPÓTESES QUE EXPLICAN A DINÁMICA TERRESTRE.

6. A TEORÍA TECTÓNICA DE PLACAS.

7. O MOTOR DAS PLACAS.

8. CONSECUENCIAS DA DINÁMICA LITOSFÉRICA.

13

A FORMACIÓN DE MINERAIS

E ROCHAS

1. A COMPOSICIÓN DA TERRA.

2. OS AMBIENTES PETROXENÉTICOS.

14

O MAGMATISMO E O

METAMORFISMO

1. OS PROCESOS MAGMÁTICOS.

2. OS PROCESOS DO METAMORFISMO.

XEODINÁMICA EXTERNA E HISTORIA DA TERRA.

15 OS PROCESOS

SEDIMENTARIOS

1. A METEORIZACIÓN.

2. O SOLO.

3. EROSIÓN, TRANSPORTE E SEDIMENTACIÓN.

4. AS ROCHAS SEDIMENTARIAS E A SÚA FORMACIÓN.

5. A ESTRATIFICACIÓN E A INTERPRETACIÓN DO

6. REXISTRO ESTRATIGRÁFICO.

7. A CLASIFICACIÓN DAS ROCHAS SEDIMENTARIAS.

8. A ESTRATIFICACIÓN.

9. AS ERAS XEOLÓXICAS.

10. CARACTERÍSTICAS XEOLÓXICAS DE ESPAÑA E

GALICIA.

c. CRITERIOS DE AVALIACIÓN

CRITERIOS MÍNIMOS

1. Interpretar os datos obtidos por distintos métodos para construír un modelo de

estrutura e composición do interior do planeta.

Trátase de comprobar que o alumnado interpreta adecuadamente os datos provenientes de

diferentes métodos de estudo do interior da Terra (sismolóxico, gravimétrico, magnético,

térmico, etc.); que os relaciona coas teorías actuais sobre a orixe e evolución do planeta;

representa a súa estrutura en capas concéntricas cada vez máis densas; coñece a súa

composición, a distribución dos materiais e a circulación de materia e enerxía polo seu

interior, o que posibilita os movementos das capas xeolóxicas máis superficiais.

X


Páxina 68 de 100

2. Deseñar e realizar investigacións que inclúan as características esenciais do

traballo científico (concreción do problema, emisión de hipóteses, deseño e

realización de experiencias e comunicación de resultados) en procesos como a

cristalización, a formación de minerais, a formación de solo, a nutrición vexetal, etc.

Trátase de comprobar a progresión no desenvolvemento de destrezas e actitudes

científicas para constatar o seu avance conceptual, metodolóxico e actitudinal, aplicándoas

ao estudo de problemas relevantes para a xeoloxía e a bioloxía.

3. Situar sobre un mapa as principais placas litosféricas e valorar as accións que

exercen os seus bordos. Explicar as zonas de volcáns e terremotos, a formación de

cordilleiras, a expansión do fondo oceánico e a distribución simétrica dos seus

materiais e a presencia de rochas e fósiles semellantes en lugares moi afastados.

Preténdese avaliar se o alumnado coñece e sitúa as principais placas litosféricas e a acción

de cada un dos seus bordos cando no seu movemento interacciona con outra placa. Así

mesmo, avaliarase se é quen de interpretar todos os fenómenos xeolóxicos asociados ás

placas e ás forzas xeolóxicas que os orixinan.

X

4. Identificar os principais tipos de rochas, a súa composición, textura e proceso de

formación, afloramentos e aplicacións.

Con este criterio trátase de comprobar se o alumnado recoñece as principais rochas

magmáticas, metamórficas e sedimentarias, así como os procesos que as orixinaron e se é

quen de realizar experiencias que reproduzan algúns deses procesos no laboratorio.

X

5. Explicar os procesos de formación dun solo, identificar os principais tipos de solos

e xustificar a importancia da súa conservación.

Trátase de avaliar se as alumnas e os alumnos son quen de recoñecer as características

propias do solo e os seus compoñentes e xustificar as razóns da súa importancia ecolóxica;

se comprenderon a influencia de factores como o tipo de precipitación, relevo, litoloxía, a

cuberta vexetal ou a acción humana na formación do solo e se coñecen os tipos de solos

máis importantes e algunhas medidas de protección dos solos para evitar a desertización.

6. Explicar as características fundamentais dos principais taxons en que se clasifican

os seres vivos e saber utilizar claves dicotómicas para identificar os máis comúns.

Trátase de avaliar se o alumnado sabe manexar os criterios científicos cos que se

estableceron as clasificacións dos seres vivos e diferenciar os pertencentes a cada un dos

cinco reinos, sabendo describir as características que os identifican; se é quen de manexar

claves para identificar plantas e animais, cando menos ata o nivel de familia.

X

7. Relacionar tecidos e órganos cos cinco reinos e coñecer os principais tecidos

animais e vexetais, a súa morfoloxía e fisioloxía.

Preténdese avaliar a capacidade do alumnado para identificar en debuxos, fotografías ou

preparacións microscópicas órganos e tecidos animais e vexetais, facer debuxos

explicativos indicando as súas características e funcionamento e o tipo de células que os

forman, así como se é capaz de realizar preparacións microscópicas sinxelas de tecidos,

manexando os instrumentos, reactivos, etc.

X

8. Explicar a vida das plantas e de calquera ser vivo como un sistema, entendendo

que os seus modelos de organización son unha resposta determinada ás condicións do

medio, físico ou biolóxico, para asegurar a súa supervivencia.

Preténdese avaliar o coñecemento que posúe o alumnado sobre as funcións vitais das

plantas e as adaptacións que lles permiten realizar estas funcións, así como a influencia

que sobre elas teñen determinadas variables. Comprobarase igualmente se é capaz de

deseñar e desenvolver experiencias sobre a fotosíntese e a acción das hormonas no

organismo, nas que se inclúa control de variables.

X

9. Coñecer as funcións vitais nos principais grupos de animais e as estruturas e

órganos que as permiten.

Preténdese avaliar o coñecemento do proceso de nutrición nos principais grupos animais e

as estruturas e órganos que nel interveñen; as condutas e aparatos destinados á

reprodución; os órganos e sistemas que levan a cabo a súa función de relación, así como as

adaptacións que lles permiten realizar estas funcións. Comprobarase tamén se as alumnas

e os alumnos son capaces de deseñar e realizar experiencias sobre algún aspecto da

dixestión, a circulación ou a respiración.

X


Páxina 69 de 100

d. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN



Probas escritas Resolución de exercicios


Comentarios de textos científicos



Test (verdadeiro/falso e opción múltiple)

Textos mutilados





Elaboración de esquemas, gráficas, mapas conceptuais…


Traballos en grupo



Desenvolvemento dun tema




Lectura comprensiva


Traballo na aula Exercicios e actividades

Listas de control

Caderno do alumno/a

Observación e rexistro Cuestionarios

Listas de control

Caderno do alumno/a



Proba escrita Resolución de exercicios


Comentarios de textos científicos







Elaboración de esquemas, gráficas, mapas conceptuais, crucigramas…


Páxina 70 de 100


Realizaranse un mínimo de dous exames en cada unha das avaliacións nos que se repartirán os contidos tal

como se indicou no apartado de temporalización.


O 20% da nota corresponderase con:

Actividades e exercicios realizados na aula.

Traballo na aula.

Exercicios e traballos que o alumnado realice na casa.




con cero puntos.

As seguintes actitudes puntuarán negativamente na cualificación global de cada avaliación ata un máximo de 1

punto.

Actitude negativa fronte ao traballo

Comportamento inadecuado na clase e laboratorio

Faltas de puntualidade non xustificadas

Pouca curiosidade na presentación no caderno, actividades e exames

Faltas de ortografía ou caligrafía de difícil lectura

Nota da avaliación

A nota da avaliación calcularase segundo as porcentaxes sinaladas anteriormente e terase en conta “a

posteriori” se existe algunha actitude negativa a considerar.

Se un só dos exames da avaliación ten unha nota de 4 ou superior, poderá facer media co outro ou outros

exames da avaliación aprobados, e se a media é 5 ou superior considerarase aprobado.

Se un dos exames realizados ten cualificación inferior a 4 ou a media da avaliación é inferior a 5,

considerarase suspenso e o alumno/a terá a oportunidade de repetilo.

Se nunha avaliación un só dos exames está suspenso, a avaliación considerarase asemade suspensa, pero só

se recuperarán os contidos suspensos.

O redondeo da nota na 1ª e 2ª avaliación ao número enteiro próximo, en caso de non existir actitudes negativas xa

mencionadas, será o redondeo matemático, de modo que aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas

redondearán á unidade seguinte e as inferiores a 5 décimas, redondearán o enteiro inferior.


mesmas.


normal desenvolvemento da proba, será enviado o profesor de garda ou o cargo directivo correspondente..



A final do curso a nota da 3ª avaliación e a global serán a mesma e calcularanse facendo media entre as tres

avaliacións. Poderase redondear cara o número enteiro superior, sempre e cando non concorresen as

actitudes negativas xa mencionadas, en cuxo caso se fará ao número inferior.

f. A AVALIACIÓN FINAL EN CASO DE PERDA DO DEREITO Á AVALIACIÓN CONTINUA

O alumnado de bacharelato que perda o dereito á avaliación continua terá que realizar un exame final global da

totalidade da materia.

Para superar dito exame terá que ter unha cualificación no mesmo de 5 ou superior.

e. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN


Páxina 71 de 100

g. PROGRAMA DE RECUPERACIÓN DA MATERIA

Por cada avaliación realizarase un exame de recuperación na que o alumnado que asista se examinará da materia do

exame ou exames suspensos na avaliación. Se a nota que acada no exame é de cinco ou superior considerarase

superada.

Unha vez realizados os exames de recuperación das avaliacións correspondentes:

- Se unha das avaliacións está suspensa, con unha nota de 3 ou superior, e a media coas aprobadas é de cinco ou

superior, considerarase superada.

- Se a avaliación suspensa ten unha cualificación inferior a tres ou a media coas aprobadas é inferior a 5,,

repetirase nun exame nas datas que fixe o departamento de Bioloxía e Xeoloxía.

- Se o alumno non supera dita avaliación terá que acudir ao exame final global coa totalidade da materia nas datas

fixadas polo departamento didáctico.

- O alumnado con dúas ou tres avaliacións suspensas e non recuperadas, realizará un exame final global da

materia nas datas fixadas polo departamento didáctico. A nota de aprobado será de 5 ou superior.

- En caso de suspender a avaliación ordinaria terá dereito a presentarse ás probas extraordinarias de setembro, nas

que manterá as características tipificadas para a materia.


avaliacións.

ÍNDICE

a ) Da materia do propio curso


Páxina 72 de 100

2º BAC: BIOLOXÍA a. OBXECTIVOS DA MATERIA

O ensino da bioloxía no bacharelato terá como finalidade o desenvolvemento das seguintes capacidades:

1. Coñecer os principais conceptos da bioloxía e a súa articulación en leis, teorías e modelos, apreciando

o papel que estes desempeñan no coñecemento e interpretación da natureza.

Valorar os profundos cambios producidos ao longo do tempo na bioloxía como ciencia e a influencia

do contexto histórico, percibindo o traballo científico como unha actividade en constante construción.

Comprender que o desenvolvemento da bioloxía supón un proceso cambiante e dinámico, mostrando

unha actitude flexible e aberta fronte ás diversas opinións pero, ao propio tempo, combatendo os

prexuízos tales como o determinismo biolóxico por razón de sexo ou de raza.

2. Comprender a natureza da bioloxía e o seus avances e limitacións, así como as súas complexas interaccións

coa tecnoloxía e a sociedade.

Valorar as aplicacións de coñecementos da bioloxía como o xenoma humano, a biotecnoloxía, ferramentas

como a enxeñaría xenética, a técnica da PCR, etc. e a necesidade de traballar para lograr unha mellora nas

condicións de vida actuais.

3. Valorar a información procedente de diferentes fontes, incluídas as tecnoloxías da información e da

comunicación, para formarse unha opinión propia dos problemas da sociedade e que lle permita ao

alumnado expresarse criticamente sobre problemas actuais relacionados coa bioloxía, como a saúde e

o contorno, a biotecnoloxía, etc. Será preciso ter en conta as diferentes repercusións das tecnoloxías

nas mulleres e nos homes e o androcentrismo presente en moitas investigacións, particularmente nas

médicas.

4. Utilizar con autonomía algunhas da estratexias características da investigación científica (formular e

contrastar hipóteses, planificar deseños experimentais, etc.) e os procedementos propios da bioloxía

para realizar pequenas investigacións e, en xeral, explorar situacións e fenómenos descoñecidos.

5. Coñecer as características químicas e propiedades das moléculas básicas que configuran a estrutura

celular para comprender a súa función nos procesos biolóxicos.

6. Interpretar a célula como a unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos.

Coñecer os diferentes modelos de organización e a complexidade das funcións celulares.

7. Comprender as leis e mecanismos moleculares e celulares da herdanza, interpretar os descubrimentos

máis recentes sobre o xenoma humano e as súas aplicacións na biotecnoloxía, valorando a súas

implicacións éticas, sociais, económicas e políticas e de xénero.

8. Analizar as características dos microorganismos, a súa intervención en numerosos procesos naturais e

industriais e as súas aplicacións na elaboración de moitos produtos industriais.

Coñecer a orixe infecciosa dalgunhas enfermidades provocadas por microorganismos e os principais

mecanismos de resposta inmunitaria.


Páxina 73 de 100


Nº


SESIÓNS/ MES

Probas Avaliación

1 BIOQUÍMICA:

A BASE MOLECULAR E

FISICOQUÍMICA DA VIDA.

Temas:

1-2-3-4-5

34 Setembro

Outubro

Novembro

X 1ª

2 MORFOLOXÍA, ESTRUTURA E

FUNCIÓNS CELULARES:

CITOLOXÍA

Temas:

6-7-8-9

20 Decembro

Xaneiro

X 2ª

3 MORFOLOXÍA, ESTRUTURA E

FUNCIÓNS CELULARES:

METABOLISMO CELULAR

Temas:

4-10-11

18 Febreiro

Marzo X

4 A HERDANZA. XENÉTICA

MOLECULAR.

Tema:

9-12-13-

14

28 Marzo

Abril X 3ª

5 O MUNDO DOS

MICROORGANISMOS E AS

SÚAS APLICACIÓNS.

Temas:

15-16-19

10 Abril

6 A INMUNIDADE E AS SÚAS

APLICACIÓNS.

Temas:

17-18

10 Abril

Maio X






curso seguinte.

CONTIDOS COMÚNS.

- Busca, selección e tratamento de información relevante para o coñecemento da bioloxía, utilizando diferentes

recursos: visuais, bibliográficos, deseños experimentais coa terminoloxía adecuada. Achegas de homes e

mulleres ao longo da historia.

- Emprego das tecnoloxías da información e da comunicación como ferramenta que axude á interpretación de

conceptos, na obtención e tratamento de datos, na procura de información.


empregando o vocabulario específico.

- Lectura, análise e comentario de textos e libros científicos sinxelos que permitan comprender as cuestións

tratadas e afondar nelas.

- Elaboración de informes sobre situacións problemáticas no eido da saúde ou da biotecnoloxía que permitan

coñecer as limitacións da tecnociencia e os problemas derivados do seu uso inadecuado, fomentando a

autonomía e a capacidade de emitir xuízos críticos.


1 BIOQUÍMICA:

A BASE MOLECULAR E

FISICOQUÍMICA DA VIDA.

1. CLASIFICACIÓN DOS COMPOÑENTES QUÍMICOS.

- TIPOS DE ENLACES QUÍMICOS PRESENTES NA

MATERIA VIVA: COVALENTE, IÓNICO, PONTES

DE HIDRÓXENO, FORZAS DE VAN DER WAALS E

INTERACCIÓNS HIDROFÓBICAS.

2. BIOELEMENTOS. - CONCEPTO DE BIOELEMENTO.

- BIOELEMENTOS PRIMARIOS E SECUNDARIOS.

CONCEPTO DE OLIGOELEMENTO.

3. BIOMOLÉCULAS INORGÁNICAS. - ESTRUTURA E PROPIEDADES DA AUGA.

IMPORTANCIA DA AUGA PARA O

DESENVOLVEMENTO DA VIDA. FUNCIÓNS DAS

SALES MINERAIS.

- CONCEPTOS DE PH, ÓSMOSE, DIFUSIÓN E

DIÁLISE.


Páxina 74 de 100

4. BIOMOLÉCULAS ORGÁNICAS:

- CARBOHIDRATOS, LÍPIDOS, PROTEÍNAS, ÁCIDOS

NUCLEICOS.

5. CARBOHIDRATOS. - CONCEPTO

- CLASIFICACIÓN, NOMENCLATURA E FUNCIÓN

BIOLÓXICA DOS CARBOHIDRATOS.

- ESTRUTURA, PROPIEDADES E FUNCIÓNS DOS

MONOSACÁRIDOS (GLICOSA).

- ISOMERÍAS.


DISACÁRIDOS (SACAROSA E LACTOSA).

- O ENLACE O-GLUCOSÍDICO


POLISACÁRIDOS.

- HOMOPOLISACÁRIDOS DE RESERVA

(GLICÓXENO E AMIDÓN) E ESTRUTURAIS

(CELULOSA E QUITINA). CONCEPTO DE

HETEROPOLISACÁRIDO.

6. LÍPIDOS.

- CONCEPTO

- CLASIFICACIÓN E FUNCIÓNS BIOLÓXICAS DOS

LÍPIDOS.


ÁCIDOS GRAXOS.

- LÍPIDOS SAPONIFICABLES: TRIACILGLICÉRIDOS

E FOSFOLÍPIDOS.

- ESTRUTURA E FUNCIÓN BIOLÓXICA. LÍPIDOS

NON SAPONIFICABLES: CONCEPTO DE TERPENOS

E ESTEROIDES (COLESTEROL).

7. PROTEÍNAS. - CONCEPTO E FUNCIÓNS BIOLÓXICAS DAS

PROTEÍNAS.

- OS AMINOÁCIDOS: CLASIFICACIÓN,

ESTRUCTURA E PROPIEDADES.

- FÓRMULA XERAL DOS AMINOÁCIDOS.

- ENLACE PEPTÍDICO. ESTRUTURA E

PROPIEDADES DAS PROTEÍNAS.

- CLASIFICACIÓN DAS PROTEÍNAS

(HOMOPROTEÍNAS Y HETEROPROTEÍNAS).

8. ÁCIDOS NUCLEICOS. - CONCEPTO

- CLASIFICACIÓN E FUNCIÓNS BIOLÓXICAS.

ESTRUTURA DOS NUCLEÓSIDOS E

NUCLEÓTIDOS. NUCLEÓTIDOS LIBRES (ATP, GTP,

ADP, GDP, AMP). POLINUCLEÓTIDOS E ENLACE

FOSFODIÉSTER. FUNCIÓNS BIOLÓXICAS DOS

NUCLEÓTIDOS.

- O ADN. A ESTRUTURA PRIMARIA DO ADN: O

MODELO DE WATSON E CRICK. ASPECTOS

ESTRUTURAIS E BIOLÓXICOS DA DOBRE HÉLICE.

DESNATURALIZACIÓN E RENATURALIZACIÓN.

- OS ARNS. ESTRUTURA, TIPOS, FUNCIÓNS E

LOCALIZACIÓNS DOS DISTINTOS TIPOS DE ARN.

2 CITOLOXÍA E

METABOLISMO CELULAR:

MORFOLOXÍA,

ESTRUTURA E FUNCIÓNS

CELULARES.

CITOLOXÍA

1. A CÉLULA COMO UNIDADE FUNDAMENTAL NOS

SERES VIVOS.

- A TEORÍA CELULAR.

2. MÉTODOS DE ESTUDIO DAS CÉLULAS. - PREPARACIÓN E PROCESADO DAS MOSTRAS.


Páxina 75 de 100

- TIPOS DE MICROSCOPIOS, PODER DE

RESOLUCIÓN E ESTIMACIÓN DE TAMAÑOS

RELATIVOS.

3. MODELOS DE ORGANIZACIÓN CELULAR:

- A CÉLULA PROCARIOTA E A CÉLULA

EUCARIOTA.

- CÉLULA EUCARIÓTICA VEXETAL E ANIMAL.

4. ESTRUTURA BACTERIANA.

- BACTERIAS (GRAM+ E GRAM-).

- FUNCIÓNS DE NUTRICIÓN, RELACIÓN E

MECANISMOS DE REPRODUCIÓN.

5. FORMAS ACELULARES: - OS VIRUS. ESTRUTURA E CICLOS DOS

BACTERIÓFAGOS E DOS VIRUS QUE INFECTAN

ÁS CÉLULAS EUCARIÓTICAS.

6. ENVOLTURAS CELULARES:

- MEMBRANA PLASMÁTICA E PAREDE CELULAR

VEXETAL.

- A MEMBRANA PLASMÁTICA: COMPOSICIÓN,

ESTRUTURA, PROPIEDADES E FUNCIÓNS.

- A PAREDE CELULAR VEXETAL: COMPOSICIÓN,

ESTRUTURA E FUNCIÓN.

7. CITOPLASMA: CITOSOL E ORGÁNULOS

8. CITOSOL OU HIALOPLASMA.

- CONCEPTO DE CITOSOL.

- COMPOÑENTES: CITOESQUELETO E RIBOSOMAS.

INCLUSIÓNS CITOPLASMÁTICAS.

- CITOESQUELETO: ESTRUTURA E FUNCIÓN DOS

MICROFILAMENTOS, MICROTÚBULOS E

FILAMENTOS INTERMEDIOS.

- RIBOSOMAS: COMPOSICIÓN, ESTRUTURA E

FUNCIÓN.

- CONCEPTO DE POLISOMA OU POLIRRIBOSOMA.

9. CENTRÍOLO E CENTROSOMA:

- ESTRUTURA E FUNCIÓN.

- CILIOS E FLAXELOS.

10. ORGÁNULOS DE MEMBRANA SIMPLE.

- RETÍCULO ENDOPLASMÁTICO: TIPOS,


- APARATO DE GOLGI: ESTRUTURA E FUNCIÓN.

LISOSOMAS: ORIXE E TIPOS.

- VACÚOLOS E PEROXISOMAS: ESTRUTURA E

FUNCIÓN.

11. ORGÁNULOS DE MEMBRANA DOBRE.

- MITOCONDRIAS E CLOROPLASTOS: ESTRUTURA

E FUNCIÓNS.

12. IMPORTANCIA DAS MEMBRANAS NOS

FENÓMENOS DE TRANSPORTE.

- TIPOS DE TRANSPORTE: PASIVO E ACTIVO.

- EXOCITOSE E ENDOCITOSE.

METABOLISMO CELULAR

1. ENCIMAS. - CONCEPTO DE BIOCATALIZADOR.

- ESTRUTURA E PROPIEDADES DOS ENCIMAS.

CARACTERÍSTICAS DOS ENCIMAS COMO

CATALIZADORES.

- ESPECIFICIDADE ENCIMÁTICA.

- REACCIÓN CATALIZADA POR UN ENCIMA.

- CONCEPTO DE COENCIMA E COFACTOR.

- CLASIFICACIÓN DAS ENCIMAS.


Páxina 76 de 100

- CINÉTICA ENCIMÁTICA: CURVA DE ACTIVIDADE

ENCIMÁTICA (CONCEPTOS DE VMAX E KM)

- INHIBICIÓN E ACTIVACIÓN ENCIMÁTICA.

- REGULACIÓN DA ACTIVIDADE ENCIMÁTICA:

ALOSTERISMO. CONCEPTO DE VITAMINA.

- FUNCIÓN DAS VITAMINAS COMO COENCIMAS.

FUNCIÓN BIOQUÍMICA DO NAD(P)H, FADH2 E

COA.

2. INTRODUCCIÓN AO METABOLISMO:

- CONCEPTOS BÁSICOS (ANABOLISMO,

CATABOLISMO, AUTÓTROFO, HETERÓTROFO).

CATABOLISMO E MECANISMO XERAL DE

OBTENCIÓN DE ENERXÍA.

- PANORÁMICA XERAL DO CATABOLISMO

(GLÍCIDOS, LÍPIDOS E AMINOÁCIDOS).

- FERMENTACIÓNS E PUTREFACCIÓNS.

- GLUCOLISE, CICLO DE KREBS, Β-OXIDACIÓN.

CADEA RESPIRATORIA. FOSFORILACIÓN

OXIDATIVA.

3. ESQUEMA XERAL DO ANABOLISMO.

- AUTÓTROFO E HETERÓTROFO.

- SIGNIFICADO BIOLÓXICO DA RESPIRACIÓN

CELULAR.

4. IMPORTANCIA BIOLÓXICA DA FOTOSÍNTESE.

- TIPOS DE ORGANISMOS FOTOSINTÉTICOS.

- A FASE LUMINOSA.

- A FOTOFOSFORILACIÓN CÍCLICA.

- A FASE ESCURA.

- FACTORES QUE AFECTAN Á INTENSIDADE

FOTOSINTÉTICA: LUZ, TEMPERATURA E CO2.

3 A HERDANZA. XENÉTICA

MOLECULAR.

1. NÚCLEO. - ENVOLTURA NUCLEAR: COMPOSICIÓN,


- NUCLEOPLASMA.

- FUNCIÓN DO NUCLÉOLO.

- O NÚCLEO INTERFÁSICO: A CROMATINA.

ESTRUTURA DO NUCLEOSOMA.

- O NÚCLEO EN DIVISIÓN: OS CROMOSOMAS.

NIVEIS DE CONDENSACIÓN DO ADN.

ESTRUTURA DO CROMOSOMA METAFÁSICO.

2. CONCEPTO DE CICLO CELULAR.

- FASES DA MITOSE.

- CITOCINESE.

- IMPORTANCIA BIOLÓXICA DA MITOSE.

3. FASES DA MEIOSE. - IMPORTANCIA BIOLÓXICA DA MEIOSE:

REPRODUCIÓN SEXUAL E EVOLUCIÓN DOS

SERES VIVOS.

4. A XENÉTICA CLÁSICA.

- CONCEPTOS BÁSICOS: XENOTIPO E FENOTIPO,

CARACTERES HERDABLES CUALITATIVOS E

CUANTITATIVOS

- ALELOS, HOMOCIGOSIS E HETEROCIGOSIS

DOMINANCIA E RECESIVIDADE, CODOMINANCIA

E DOMINANCIA INTERMEDIA.

- FORMULACIÓN ACTUAL DAS LEIS DE MENDEL.

5. HERDANZA DOS GRUPOS SANGUÍNEOS:

- SISTEMA ABO E FACTOR RH.

HERDANZA LIGADA AO SEXO:

- HEMOFILIA E DALTONISMO.

6. TEORÍA CROMOSÓMICA DA HERDANZA.

- OS ÁCIDOS NUCLEICOS COMO PORTADORES DA


Páxina 77 de 100

INFORMACIÓN XENÉTICA.

- CONCEPTO DE XENOMA.

- FLUXO DA INFORMACIÓN XENÉTICA NOS SERES

VIVOS.

- CONCEPTO DE XENE.

7. CÓDIGO XENÉTICO: - CARACTERÍSTICAS XERAIS E PROBAS

EXPERIMENTAIS.

- A REPLICACIÓN DO ADN.

- A TRANSCRICIÓN: SÍNTESE E PROCESAMENTO

(MADURACIÓN) DO ARN.

- MECANISMO XERAL DA TRANSCRICIÓN: AS ARN

POLIMERASAS E OS PROMOTORES.

- A REVERSOTRANSCRICIÓN.

- MECANISMO XERAL DA TRADUCIÓN.

- REGULACIÓN DA EXPRESIÓN XÉNICA.

8. CONCEPTO DE MUTACIÓN.

- TIPOS DE MUTACIÓN.

- OS AXENTES MUTAXÉNICOS.

- MUTACIÓNS E CANCRO.

- A MUTACIÓN E A SÚA IMPORTANCIA NA

EVOLUCIÓN DOS SERES VIVOS.

9. A XENÓMICA E A PROTEÓMICA. - PROXECTO XENOMA HUMANO.

- ENXEÑARÍA XENÉTICA E APLICACIÓNS.

- ORGANISMOS MODIFICADOS XENETICAMENTE.

REPERCUSIÓNS SOCIAIS E VALORACIÓN ÉTICA

DA MANIPULACIÓN XENÉTICA

4 O MUNDO DOS

MICROORGANISMOS E AS

SÚAS APLICACIÓNS.

1. OS MICROORGANISMOS: - CLASIFICACIÓN DOS MICROORGANISMOS,

CARACTERIZACIÓN E FORMAS DE VIDA.

2. INTERACCIÓNS CON OUTROS SERES VIVOS. - A INTERVENCIÓN DOS MICROORGANISMOS NOS

CICLOS BIOXEOQUÍMICOS.

- OS MICROORGANISMOS COMO AXENTES

INFECCIOSOS EN HUMANOS.

- CONCEPTO DE ANTIBIÓTICO E MODO DE

ACCIÓN.

3. UTILIZACIÓN DOS MICROORGANISMOS NOS

PROCESOS INDUSTRIAIS: - AGRICULTURA, SANIDADE, ALIMENTACIÓN E

MELLORA DO MEDIO NATURAL.

5 A INMUNIDADE E AS SÚAS

APLICACIÓNS.

1. CONCEPTO DE INMUNIDADE. - TIPOS DE RESPOSTA INMUNITARIA:

INESPECÍFICA E ADAPTATIVA OU ESPECÍFICA.

- O SISTEMA INMUNITARIO.

2. MECANISMOS DE DEFENSA INESPECÍFICOS:

- DEFENSAS PASIVAS E ACTIVAS.

- OUTROS MECANISMOS INESPECÍFICOS.

- O SISTEMA DE COMPLEMENTO.

3. MECANISMOS DE DEFENSA ESPECÍFICOS.

- ORGANIZACIÓN DO SISTEMA INMUNE.

- ÓRGANOS E TECIDOS LINFOIDES: PRIMARIOS E

SECUNDARIOS.

- INMUNIDADE CELULAR E HUMORAL.

- CÉLULAS DO SISTEMA INMUNITARIO.

- LINFOCITOS T E B.

4. CONCEPTO DE ANTÍXENO E ANTICORPO.

- ESTRUTURA E FUNCIÓN DOS ANTICORPOS.

- A REACCIÓN ANTÍXENO-ANTICORPO.

- MEMORIA INMUNOLÓXICA.

- HIPÓTESE DA SELECCIÓN CLONAL.


Páxina 78 de 100

- COOPERACIÓN CELULAR: COOPERACIÓN ENTRE

CÉLULAS B E T.

- RESPOSTA INMUNE PRIMARIA E SECUNDARIA.

5. A INMUNIDADE NATURAL E ADQUIRIDA OU

ARTIFICIAL.

- DEFINICIÓN DE VACINAS E SOROS.

- TIPOS DE VACINAS.

6. DISFUNCIÓNS E DEFICIENCIAS DO SISTEMA

INMUNITARIO. - A HIPERSENSIBILIDADE: AS ALERXIAS E A

HIPERSENSIBILIDADE RETARDADA.

- ENFERMIDADES DE TIPO AUTOINMUNE: CAUSAS

E CONSECUENCIAS.

- A SÍNDROME DA INMUNODEFICIENCIA

ADQUIRIDA. ACCIÓN DO VIRUS DA SIDA SOBRE

O SISTEMA INMUNE.

- O VIRUS VIH E O SEU CICLO VITAL.

- CANCRO E INMUNIDADE.

7. TRANSPLANTES DE ÓRGANOS. 8. REFLEXIÓNS ÉTICAS SOBRE A DOAZÓN DE

ÓRGANOS.


CRITERIOS MÍNIMOS

1. Analizar o carácter aberto da bioloxía a través do estudo dalgunhas interpretacións,

hipóteses e predicións científicas sobre conceptos básicos como a composición celular dos

organismos, a natureza do xene, a orixe da vida, etc. valorando os cambios producidos ao

longo do tempo e a influencia do contexto histórico e das achegas tecnolóxicas.

Trátase de coñecer se o alumnado é capaz de analizar as explicacións científicas sobre distintos

fenómenos naturais achegadas por mulleres e homes en diferentes contextos históricos, debater

algunhas controversias e comprender a súa contribución aos coñecementos científicos actuais.

Pódese valorar este criterio respecto a evidencias experimentais ou a conceptos coma o xene,

infección, virus, o ADN molécula da información, etc.

X

2. Deseñar e realizar investigacións considerando algunhas características esenciais do

traballo científico: planificación precisa do problema, formulación de hipóteses

contrastables, deseño e realización de experiencias e análise e comunicación de

resultados.

Trátase de comprobar a progresión do alumnado no desenvolvemento de destrezas científicas

como a planificación do problema ou a comunicación de resultados e adquirir actitudes propias

do traballo científico como rigor, precisión, creatividade, etc. para constatar o avance, non só

no terreo conceptual, senón tamén no da autonomía persoal, fundamentalmente no traballo no

laboratorio con orde e seguranza.

3. Recoñecer os diferentes tipos de macromoléculas que constitúen a materia viva e

relacionalas coas súas funcións biolóxicas na célula. Enumerar as razóns polas que a

auga e os sales minerais son fundamentais nos procesos celulares, indicando algúns

exemplos das repercusións da súa ausencia.

Preténdese avaliar se o alumnado é capaz de identificar os principais compoñentes moleculares

que forman as estruturas celulares, se recoñece as súas unidades constituíntes e se as relaciona

coas súas funcións. Tamén se avaliará se recoñece a importancia da auga para o

desenvolvemento da vida, as reaccións metabólicas, etc. Así mesmo, valorarase a súa

capacidade para realizar experiencias sinxelas e para identificar a presenza das biomoléculas

en mostras biolóxicas.

X


Páxina 79 de 100

4. Interpretar a estrutura interna dunha célula eucariota e dunha célula procariota

(tanto co microscopio óptico como co microscopio electrónico), identificando os orgánulos

da primeira e describindo a función que desempeñan. Explicar a teoría celular e a súa

importancia no desenvolvemento da bioloxía.

Preténdese valorar se o alumnado sabe diferenciar a estrutura celular procariota da eucariota

(vexetal e animal) e facer estimacións dos seus tamaños relativos. Tamén se valorará se

recoñece os diferentes orgánulos e indica e relaciona as súas funcións.

X

5. Analizar e representar esquematicamente o ciclo celular e as modalidades da división

do núcleo e do citoplasma, xustificando a importancia biolóxica da mitose.

Trátase de comprobar se o alumnado ten unha visión global do ciclo celular e dos detalles máis

significativos da división nuclear e da citocinese. Tamén se é quen de identificar as distintas

fases tanto en microfotografías como en esquemas e preparacións e poder explicar os

acontecementos que se producen en cada unha delas e as súas diferenzas máis significativas.

X

6. Diferenciar os mecanismos de síntese da materia orgánica respecto dos de degradación

e os intercambios enerxéticos a eles asociados. Explicar o significado biolóxico da

respiración celular indicando as diferenzas entre a vía aerobia e a anaerobia respecto da

rendibilidade enerxética, os produtos finais orixinados e o interese industrial destes

últimos. Enumerar os diferentes procesos que teñen lugar na fotosíntese e xustificar a súa

importancia como proceso de biosíntese, individual para os organismos, pero tamén para

o mantemento da vida.

Avalíase con este criterio se o alumnado entende, de forma global, os procesos metabólicos

celulares de intercambio de materia e enerxía; se valora as funcións dos encimas e diferencia a

vía aerobia e anaerobia respecto á rendibilidade enerxética e aos produtos finais das

fermentacións e algunhas das súas aplicacións industriais. Así mesmo, trátase de valorar se

coñece a importancia e finalidade da fotosíntese, distingue as fases luminosa e escura

identificando as estruturas celulares onde se desenvolven, os substratos necesarios, os produtos

finais e o balance enerxético obtido, valorando a súa importancia no mantemento da vida.

X

7. Aplicar os mecanismos de transmisión dos caracteres hereditarios segundo a hipótese

mendeliana e a teoría cromosómica da herdanza á interpretación e resolución de

problemas relacionados coa herdanza. Describir as vantaxes da reprodución sexual e

relacionar a meiose coa variabilidade xenética das especies. Explicar o papel do ADN

como portador da información xenética, a natureza do código xenético e a relación coa

síntese das proteínas. Coñecer algunhas das ferramentas da enxeñaría xenética e as súas

aplicacións. Relacionar as mutacións coas alteracións da información e a súa repercusión

na variabilidade dos seres vivos e na saúde das persoas.

Preténdese comprobar se o alumnado identifica a importancia da meiose na reprodución sexual

e pode explicar a teoría cromosómica da herdanza; se analiza os traballos de investigación que

levaron ao coñecemento da natureza molecular do xene e a súa relación co ADN e a síntese de

proteínas; se é capaz de analizar algunhas aplicacións e limitacións da manipulación xenética

en vexetais e animais e nas persoas, entendendo que o traballo científico está, como calquera

actividade, sometido a presións sociais, económicas e políticas.

X

8. Explicar as características estruturais e funcionais dos microorganismos, resaltando a

súas relacións cos outros seres vivos, a súa función nos ciclos bioxeoquímicos, valorando

as aplicacións da microbioloxía na industria alimentaria e farmacéutica e na mellora do

medio natural, así como o poder patóxeno que poden ter nos seres vivos.

Trátase de valorar se o alumnado é quen de recoñecer a heteroxeneidade taxonómica dos

microorganismos e os diferentes papeis que desenvolven nos ecosistemas, así como o

relevante papel que o seu coñecemento ten para a biotecnoloxía, fundamentalmente na

industria alimentaria, farmacéutica ou na loita contra a contaminación.

X


Páxina 80 de 100

9. Analizar os mecanismos de autodefensa dos seres vivos, en particular o desenvolto

polos vertebrados ante a presenza dos antíxenos. Coñecer o concepto actual de

inmunidade e explicar as características da resposta inmunitaria, así como se pode

incidir para reforzar e estimular as defensas naturais.

Con este criterio preténdese avaliar se o alumnado identifica as características da inmunidade e

do sistema inmunitario cos diferentes tipos celulares implicados e como actúan as defensas

externas e internas contra a infección. Tamén debe avaliarse o coñecemento sobre as diferentes

técnicas que activan a resposta inmunitaria, como os soros e as vacinas. E finalmente a

identificación das alteracións inmunitarias nas persoas, como por exemplo nos casos da Sida, o

transplante de órganos e valorar as súas dimensións médicas, biolóxicas, sociais e éticas.

X




Probas escritas - No apartado Cuestións preséntanse catro cuestións para desenvolver.

Todas elas estarán relacionadas cun tema dos propostos no temario e

conterán varios apartados.

Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse

nun gráfico, debuxo, esquema ou imaxe fotográfica.

O valor máximo de cada cuestión é de 2 puntos, polo que a

puntuación máxima que se pode acadar neste apartado é de 8 puntos.

- No apartado de Terminoloxía aparecen quince termos. A forma de

responder a esta pregunta consiste en agrupar de tres en tres, mediante

unha frase, aqueles termos que se consideren relacionados, tendo en conta

que cada termo só se pode utilizar unha vez. Non se valorarán os termos

agrupados que non estean reunidos mediante unha frase, ou as frases que

sexan incorrectas.

A valoración máxima deste apartado é de 1 punto (0,2 puntos por

cada frase).

- No apartado Test preséntanse dez frases. O alumnado debe indicar cales

son verdadeiras (V) e cales son falsas (F).

O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada frase).

As respostas erróneas puntúan negativamente (0,1 punto por cada

frase)

- Nos diferentes apartados da proba de Bioloxía poderanse incluír cuestións

sobre as experiencias prácticas.

Estas cuestións poderán ir incluídas en calquera dos apartados (cuestións,

terminoloxía e test).


Traballos en grupo





Fichas de laboratorio


Lectura comprensiva



Caderno do alumno/a

Observación e

rexistro

Cuestionarios

Listas de control

Caderno do alumno/a


Páxina 81 de 100



Proba escrita - No apartado Cuestións preséntanse catro cuestións para desenvolver. Todas

elas estarán relacionadas cun tema dos propostos no temario e conterán

varios apartados.

Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun

gráfico, debuxo, esquema ou imaxe fotográfica.

O valor máximo de cada cuestión é de 2 puntos, polo que a puntuación

máxima que se pode acadar neste apartado é de 8 puntos.

- No apartado de Terminoloxía aparecen quince termos. A forma de

responder a esta pregunta consiste en agrupar de tres en tres, mediante unha

frase, aqueles termos que se consideren relacionados, tendo en conta que

cada termo só se pode utilizar unha vez. Non se valorarán os termos

agrupados que non estean reunidos mediante unha frase, ou as frases que

sexan incorrectas.

A valoración máxima deste apartado é de 1 punto (0,2 puntos por cada

frase).

- No apartado Test preséntanse dez frases. O alumnado debe indicar cales son

verdadeiras (V) e cales son falsas (F).

O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada frase).

As respostas erróneas puntúan negativamente (0,1 punto por cada

frase)

- Nos diferentes apartados da proba de Bioloxía poderanse incluír cuestións

sobre as experiencias prácticas.

Estas cuestións poderán ir incluídas en calquera dos apartados (cuestións,

terminoloxía e test).


Páxina 82 de 100


Realizaranse na primeira avaliación un exame e na segunda e terceira avaliación dous exames en cada unha

nos que se repartirán os contidos tal como se indicou no apartado de temporalización dos contidos.




Actitude e traballo na aula.





con cero puntos.


punto






Nota da avaliación













mesmas.








f. A AVALIACIÓN FINAL EN CASO DE PERDA DO DEREITO Á AVALIACIÓN CONTINUA




e. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN


Páxina 83 de 100

g. PROGRAMA DE RECUPERACIÓN DA MATERIA

Ao longo do curso o alumnado con materias pendentes de cursos anteriores realizarán un exame por avaliación, coas

características indicadas para o exame da propia materia.

A materia que entra en cada exame é a mesma que a asignada para o grupo de referencia.

As datas do exame serán fixadas pola dirección do Centro ou no seu defecto polo departamento de Bioloxía e

Xeoloxía.

O profesor/a da materia pendente ou a xefa de seminario, se o alumnado pendente o demanda, nas horas de titoría de

alumnos ou nos recreos concretadas de acordo mutuo, poderán responder ás dúbidas do alumnado ou dirixilos no

traballo ou estudo.

O redondeo da nota ao número enteiro próximo, en caso de non existir actitudes negativas, será o redondeo

matemático, de modo que aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e

as inferiores a 5 décimas, redondearán o enteiro inferior.

A avaliación estará superada cando a nota sexa de 5 ou superior.

A nota da 3ª avaliación e a global será a mesma e calcularase facendo unha media das tres avaliacións.

Se unha das avaliacións está suspensa, con unha nota de 3 ou superior, é a media coas aprobadas é de cinco ou


Se a avaliación ten unha cualificación inferior a tres, repetirase nun exame nas datas que fixe o departamento de

Bioloxía e Xeoloxía. Se o alumno non supera dita avaliación terá que acudir ao exame final global coa totalidade da

materia nas datas fixadas polo Centro.

O alumnado con dúas ou tres avaliacións suspensas realizará un exame final global da materia nas datas fixadas polo

Centro ou no seu defecto polo departamento didáctico.

En caso de suspender a avaliación ordinaria terá dereito a presentarse ao exame extraordinario de setembro que

manterá as características tipificadas para a materia.

Por cada avaliación realizarase un exame de recuperación no que, o alumnado que asista, se examinará da materia

do exame ou exames suspensos na avaliación. Se a nota que acada no exame ou exames é de cinco ou superior

considerarase superada.




- Se a avaliación suspensa ten unha cualificación inferior a tres ou a media coas aprobadas é inferior a 5,



fixadas polo Centro.


materia nas datas fixadas polo Centro ou departamento didáctico. A nota de aprobado será de 5 ou superior.




avaliacións.

INDICE

a ) Das materias pendentes de cursos anteriores

b ) Das materia do propio curso


Páxina 84 de 100

2º BAC: CIENCIAS DA TERRA E AMBIENTAIS a. OBXECTIVOS DA MATERIA

A finalidade da materia é o desenvolvemento das seguintes capacidades:

1. Comprender o funcionamento da Terra e dos sistemas terrestres e as súas interaccións desde unha

óptica sistémica, como fundamento para a interpretación das repercusións globais dalgúns feitos

aparentemente locais e viceversa.

2. Coñecer a influencia dos procesos xeolóxicos no medio natural e na vida humana.

3. Avaliar as posibilidades de utilización dos recursos naturais, incluíndo as súas aplicacións, e

recoñecer a existencia dos seus límites, valorando a necesidade de adaptar o uso á capacidade de

renovación e aplicando aos problemas ambientais á óptica do desenvolvemento sustentable.

4. Analizar as causas que dan lugar a riscos naturais, coñecer os impactos derivados da explotación dos

recursos e considerar diversas medidas de prevención e corrección.

5. Investigar cientificamente os problemas ambientais, mediante técnicas variadas de tipo fisicoquímico,

biolóxico, xeolóxico e matemático, e recoñecer a importancia dos aspectos históricos, sociolóxicos,

económicos e culturais nos estudos sobre o medio natural.

6. Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación para realizar simulacións, tratar datos e

extraer e utilizar información de diferentes fontes, avaliar o seu contido, fundamentar os traballos e

realizar informes.

7. Promover actitudes favorables ao respecto e á protección do medio natural, desenvolvendo a

capacidade de valorar as actuacións sobre o contorno e tomar libremente iniciativas na súa defensa.


Nº


SESIÓNS/ MES

Probas Avaliación

1 INTRODUCIÓN ÁS CIENCIAS

AMBIENTAIS

Temas

1-2-3

4 – 6 Setembro

X

1ª

2 A ECOSFERA: BIOSFERA Temas

4-5

20 – 24 Outubro

Novembro X

3 XEOSFERA Temas

6-7

18 – 20 Decembro

Xaneiro X

2ª

4 OS SISTEMAS FLUÍDOS:

ATMOSFERA

Temas

8-9

18 – 20 Xaneiro

Febreiro X

5 OS SISTEMAS FLUÍDOS:

HIDROSFERA

Temas

10-11-14

20 - 22 Febreiro

Marzo X

3ª

6 INTERFASES.

RECURSOS E USOS

A XESTIÓN DO PLANETA

Temas

12-13-15-

16-17

18-20 Abril

Maio X






curso seguinte.

Dos temas 15 e 16 explicaranse so conceptos claves para recursos e xestión do planeta.


Páxina 85 de 100

CONTIDOS COMÚNS.

- Busca, selección e tratamento de información relevante para o coñecemento do medio natural, utilizando

diferentes recursos: visuais, cartográficos, bibliográficos e deseños experimentais coa terminoloxía adecuada.

- Emprego das TIC como ferramenta que axude na interpretación de conceptos, na obtención, tratamento e

representación de datos, na procura e comunicación da información.


empregando o vocabulario específico en exposicións orais e escritas.

- Lectura, análise e comentario de textos e libros científicos sinxelos, así como artigos de divulgación científica,

xurídica, económica e social, que permitan comprender e afondar nas cuestións tratadas.

- Elaboración de informes sobre problemas ambientais (como a sobreexplotación de recursos, a predición de

riscos, impactos ambientais) fomentando a autonomía, a capacidade de reflexión e de emitir un xuízo crítico,

facendo propostas de mellora e empregando os termos científicos adecuados con precisión e rigor.

- Recoñecemento da necesidade dun desenvolvemento sustentable e valoración das consecuencias ambientais da

evolución tecnolóxica. Aplicación á realidade galega.

Nª UNIDADES

DIDÁCTICAS

CONTIDOS

1 INTRODUCIÓN

ÁS CIENCIAS

AMBIENTAIS

1. O MEDIO NATURAL COMO SISTEMA. MODELOS SINXELOS DOS

SISTEMAS AMBIENTAIS NATURAIS.

2. CAMBIOS NO MEDIO NATURAL AO LONGO DA HISTORIA DA

TERRA.

3. CONCEPTOS DE RECURSO, RISCO E IMPACTOS AMBIENTAIS.

4. INFORMACIÓN AMBIENTAL. TELEDETECCIÓN. SISTEMAS DE

INFORMACIÓN XEOGRÁFICA (SIX).

2 BIOSFERA 1. CICLOS BIOXEOQUÍMICOS: CICLOS DO CARBONO, NITRÓXENO,

XOFRE E FÓSFORO.

- ORGANIZACIÓN (ESPECIES QUÍMICAS, DEPÓSITOS) E DINÁMICA

(PROCESOS E FLUXOS NATURAIS).

- MODIFICACIÓN HUMANA DA DINÁMICA.

2. FLUXO DE ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS.

- CONCEPTOS BÁSICOS: NIVEIS E REDES TRÓFICAS; PARÁMETROS

TRÓFICOS (BIOMASA, PRODUCIÓN, TAXA E TEMPO DE

RENOVACIÓN). REPRESENTACIÓNS GRÁFICAS.

- EFICIENCIAS EN PRODUCIÓN PRIMARIA E SECUNDARIA. FLUXO

DE ENERXÍA.

3. DISTRIBUCIÓN ESPACIAL DOS ECOSISTEMAS.

- FACTORES QUE LIMITAN A PRODUCIÓN EN ECOSISTEMAS

TERRESTRES E ACUÁTICOS.

- AS BIOMAS.

4. DINÁMICA DAS POBOACIÓNS.

- CONCEPTO DE POTENCIAL BIÓTICO “R” E CAPACIDADE DE

CARGA “K”. ESTRATEXIAS.

- FACTORES LIMITADORES E AUTORREGULACIÓN. TOLERANCIA.

- RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS. NICHO ECOLÓXICO.

5. DINÁMICA DOS ECOSISTEMAS.

- SUCESIÓNS: TIPOS, PARÁMETROS INDICADORES DE MADUREZ.

- PERTURBACIÓN, PAPEL DA ACTIVIDADE HUMANA.

6. PROBLEMA DA PERDA DE BIODIVERSIDADE.

- CONCEPTO DE BIODIVERSIDADE, A SÚA DISTRIBUCIÓN

ESPACIAL E TEMPORAL.

- CAUSAS HUMANAS DE EXTINCIÓN.

- RAZÓNS PARA A CONSERVACIÓN DA BIODIVERSIDADE, OS

SERVIZOS ECOSISTÉMICOS.

- ESTRATEXIAS PARA CONSERVACIÓN. OS ESPAZOS PROTEXIDOS

7. RECURSOS ENERXÉTICOS RELACIONADOS COA BIOSFERA: - ENERXÍA DA BIOMASA E BIOCOMBUSTIBLES.


Páxina 86 de 100

3 XEOSFERA 1. ENERXÍA E PROCESOS DA XEOSFERA.

- BALANCE ENERXÉTICO DA TERRA.

- PROCESOS XEOLÓXICOS INTERNOS E EXTERNOS: FENÓMENOS

ASOCIADOS.

2. OS RISCOS NATURAIS: CONCEPTO, FACTORES E TIPOS DE RISCO.

OS RISCOS INDUCIDOS.

- RISCO VOLCÁNICO: FACTORES DE RISCO APLICADOS AO

VULCANISMO.

- RISCOS ASOCIADOS.

- A XESTIÓN DO RISCO VOLCÁNICO: PREDICIÓN E PREVENCIÓN.

- RISCO SÍSMICO. FACTORES DE RISCO SÍSMICO.

- CONCEPTOS BÁSICOS: TIPOS DE ONDAS SÍSMICAS.

- CAUSA DOS TERREMOTOS: A MÁIS IMPORTANTE É A ACTIVIDADE

TECTÓNICA (FALLAS).

- MAGNITUDE E INTENSIDADE SÍSMICA. LOCALIZACIÓN ESPACIAL

DOS TERREMOTOS.

- RELACIÓN COA TECTÓNICA DE PLACAS: CINTO DE LUME DO

PACÍFICO, O CINTO ALPINO-HIMALAIO E DORSAIS

MEDIOOCEÁNICAS.

- PREDICIÓN E PREVENCIÓN DO RISCO SÍSMICO. MAPAS DE RISCO.

3. RISCOS LIGADOS AO SISTEMA EXTERNO.

- AVENIDAS E INUNDACIÓNS: CAUSAS NATURAIS E HUMANAS

(TORMENTAS, GOTA FRÍA, ROTURAS DE PRESAS, MAREMOTOS

ETC.).

- EXEMPLOS DE INUNDACIÓNS EN ESPAÑA.

- PLANIFICACIÓN DO RISCO DE INUNDACIÓN. MEDIDAS

PREDITIVAS.

- A PREVENCIÓN DAS INUNDACIÓNS: SOLUCIÓNS ESTRUTURAIS

(MEDIDAS DE LAMINACIÓN, DIQUES ETC.) E NON ESTRUTURAIS

(ORDENACIÓN DO TERRITORIO, SIMULACIÓN MEDIANTE GIS

ETC.).

- FENÓMENOS DE LADEIRAS: FACTORES CONDICIONANTES E

TIPOS.PLANIFICACIÓN DOS RISCOS GRAVITACIONAIS: MEDIDAS

PREDITIVAS E PREVENTIVO-CORRECTIVAS.

- ÁREAS DE RISCO EN ESPAÑA.

- SUBSIDENCIAS E AFUNDIMENTOS.

- RISCOS ASOCIADOS Á DINÁMICA LITORAL.

4. OS RECURSOS DA XEOSFERA E AS SÚAS RESERVAS.

- RECURSOS ENERXÉTICOS DE CARÁCTER MINEIRO

(COMBUSTIBLES FÓSILES E ENERXÍA NUCLEAR).

- ENERXÍA XEOTÉRMICA.

- VISIÓN GLOBAL SOBRE OS NOSOS RECURSOS ENERXÉTICOS E

MINERAIS. OS RECURSOS MINEIROS EN GALICIA.

5. IMPACTOS DERIVADOS DA EXPLOTACIÓN DOS RECURSOS E A SÚA

INCIDENCIA EN GALICIA.

- IMPACTOS SOBRE A ATMOSFERA.

- IMPACTO SOBRE AS AUGAS SUPERFICIAIS E SUBTERRÁNEAS.

- IMPACTO SOBRE O SOLO, FLORA E FAUNA.

- IMPACTO SOBRE A PAISAXE

- MEDIDAS CORRECTORAS: PLANS DE RESTAURACIÓN DE CEOS

ABERTOS E ENTULLO. EXEMPLOS EN GALICIA:MEIRAMA, AS

PONTES, O PORRIÑO ETC.


Páxina 87 de 100

3 OS SISTEMAS

FLUÍDOS:

ATMOSFERA

1. ESTRUTURA E COMPOSICIÓN (GVT, GAS, INVERSIÓN TÉRMICA).

2. DINÁMICA.

- CAUSAS.

- CIRCULACIÓN XERAL GLOBAL.

- SITUACIÓNS TRANSITORIAS (BORRASCA, FRONTE FRÍA, FRONTE

CÁLIDA, ANTICICLÓN, ESTABILIDADE, INESTABILIDADE, ,).

3. ACTIVIDADE PROTECTORA E PROXECCIÓN BIOLÓXICA.

- EFECTO INVERNADOIRO (DEFINICIÓN. CAUSAS NATURAIS.

CONSECUENCIAS).

- OZONO ESTRATOSFÉRICO (FUNCIÓN-LOCALIZACIÓN. PROCESOS

XERAIS DE SÍNTESE E DESTRUCIÓN).

4. IMPACTOS Á ATMOSFERA: - INCREMENTO ANTROPOXÉNICO DO EFECTO INVERNADOIRO.

- PROCESOS XERAIS DE DESTRUCIÓN DO OZONO

ESTRATOSFÉRICO: EVOLUCIÓN NO TEMPO E O PARADIGMA

ANTÁRTICO.

- OZONO TROPOSFÉRICO.

- SMOG; CHOIVA ÁCIDA

- EFECTO “ILLA TÉRMICA”.

5. INTERACCIÓNS OCÉANO-ATMOSFERA.

- MATERIA (O CICLO DA AUGA. GASES).

- ENERXÍA.

- CONSECUENCIAS PARA O CLIMA.

4 OS SISTEMAS

FLUÍDOS:

HIDROSFERA

1. AUGAS CONTINENTAIS. CARACTERÍSTICAS FISICOQUÍMICAS

2. CLASIFICACIÓN DAS AUGAS CONTINENTAIS SEGUNDO A SÚA

LOCALIZACIÓN

- ACUÍFEROS: DEFINICIÓN. TIPOS.

- CUNCAS HIDROGRÁFICAS E A SÚA XESTIÓN: ENCOROS,

TRANSVASAMENTO.

3. INTERACCIÓN AUGA DOCE - AUGA MARIÑA.

- OS ESTEIROS.

4. AUGAS MARIÑAS: OS OCÉANOS. CARACTERÍSTICAS

FISICOQUÍMICAS.

- DINÁMICA OCEÁNICA (DEFINICIÓN, CAUSAS, TIPOS, E EFECTOS

DE ONDAS, MAREAS E CORRENTES.

- AFLORAMENTOS).

- FORMACIÓNS COSTEIRAS PRINCIPAIS.

- OCEANOGRAFÍA XERAL DA COSTA GALEGA.

5. IMPACTOS Á AUGA.

- CONTAMINACIÓN E CALIDADE DA AUGA:

- DE ORIXE INDUSTRIAL (HIDROCARBUROS E DERIVADOS, METAIS

PESADOS, RADIONUCLEIDOS, PCB).

- DE ORIXE DOMÉSTICA-URBANA (MATERIA ORGÁNICA,

EUTROFIZACIÓN, PURGAS DE MAR).

- DE ORIXE AGRÍCOLA (PESTICIDAS, FERTILIZANTES,

EUTROFIZACIÓN).

- ASOCIADOS AO CONSUMO EXCESIVO (URBANO, AGRÍCOLA,

MEDIDAS PARA A SÚA REDUCIÓN).

- SOBREEXPLOTACIÓN DE ACUÍFEROS E AS SÚAS

CONSECUENCIAS.

- AVALIACIÓN DA CALIDADE: FACTORES CONDICIONANTES,

TRAZADORES MOLECULARES, DBO, (DQO),

- BIOINDICADORES).

- TRATAMENTO E DEPURACIÓN DAS AUGAS URBANAS.

- TRATAR FOSAS SÉPTICAS, CREAR LAGOAS (OU SIMILAR), EDAR.

6. RECURSOS ENERXÉTICOS ASOCIADOS ÁS CAPAS FLUÍDAS:

- ENERXÍA SOLAR.

- ENERXÍA EÓLICA.

- ENERXÍA HIDRÁULICA.

- ENERXÍA MAREOMOTRIZ.

- ENERXÍA ONDAMOTRIZ.


Páxina 88 de 100

7. RECURSOS BIOLÓXICOS NAS AUGAS.

- RELACIÓN DINÁMICA MARIÑA E RECURSOS BIOLÓXICOS.

- PESCA E ACUICULTURA. A PRODUCIÓN BIOLÓXICA NAS RÍAS,

ACUICULTURA.

6 INTERFASES

1. FUNDAMENTOS DE CIENCIA DO SOLO.

- CONCEPTO DE SOLO, COMPOÑENTES E ORGANIZACIÓN EN

HORIZONTES.

- FERTILIDADE EN RELACIÓN AO CONCEPTO DE COMPLEXO DE

CAMBIO.

- PAPEL DOS FACTORES (CLIMA, LITOLOXÍA, TOPOGRAFÍA) DE

EDAFOXÉNESE NAS CARACTERÍSTICAS DOS SOLOS GALEGOS.

2. O SOLO COMO RECURSO E RECURSOS BIOLÓXICOS ASOCIADOS.

- USOS POTENCIAIS DO SOLO E ORDENACIÓN DO TERRITORIO.

- EROSIÓN E DEGRADACIÓN DE SOLOS. DESCRICIÓN DOS

FACTORES QUE INFLÚEN NA DESERTIFICACIÓN E

RELACIONALOS CON MEDIDAS DE MITIGACIÓN.

3. IMPACTO DAS ACTIVIDADES AGROPECUARIAS E FORESTAIS. - EROSIÓN E DEGRADACIÓN DE SOLOS, DEFORESTACIÓN

- DESERTIFICACIÓN.

7 A XESTIÓN

DO PLANETA

1. OS RESIDUOS.

- CLASIFICACIÓN DE RESIDUOS. .

- XESTIÓN DE RESIDUOS URBANOS. AVANTAXES E

INCONVENIENTES DAS DIFERENTES OPCIÓNS DE XESTIÓN.

2. PROBLEMÁTICA AMBIENTAL E SUSTENTABILIDADE.

3. AVALIACIÓN DO IMPACTO AMBIENTAL.


CRITERIOS MÍNIMOS

1. Aplicar a teoría de sistemas ao estudo da Terra e do medio natural, recoñecendo a súa

complexidade, a súa relación coas leis da termodinámica e o carácter interdisciplinar das ciencias

ambientais, e reproducir modelos sinxelos que reflictan a estrutura dun sistema natural.

Trátase de avaliar se o alumnado é capaz de comprender que o medio natural é un sistema formado por un

conxunto de elementos con relacións de interacción e interdependencia que lle confiren carácter propio e se

é capaz de realizar modelos representativos.

X

2. Identificar os principais instrumentos que achegan información sobre o medio natural na

actualidade e as súas respectivas aplicacións.

Trátase de comprobar se recoñecen os principais métodos de información acerca do medio natural, como a

observación e descrición do territorio e o seu uso, a cartografía temática, a fotografía aérea, a toma de

mostras e a súa análise e interpretación e se saben describir en que consisten as informacións que nos

subministran as modernas técnicas de investigación (sistemas de localización, fotografías de satélites,

radiometrías etc.) baseadas nas tecnoloxías da información e da comunicación.

3. Explicar a actividade reguladora da atmosfera, saber cales son as condicións meteorolóxicas que

causan maior risco de concentración de contaminantes atmosféricos e algunhas consecuencias da

contaminación, como o aumento do efecto invernadoiro e a diminución da concentración do ozono

estratosférico.

Trátase de avaliar se o alumnado comprende a capacidade reguladora térmica, química etc. da atmosfera, así

como a súa gran capacidade difusora de contaminantes.

Tamén se avaliará se entende que existen algunhas variables como a presión atmosférica e a topografía, que

poden modificala, aumentando a contaminación e os efectos sobre a poboación.

X


Páxina 89 de 100

4. Relacionar o ciclo da auga con factores climáticos e citar os principais usos e necesidades como

recurso para as actividades humanas.

Recoñecer as principais causas de contaminación da auga e utilizar técnicas químicas e biolóxicas

para detectala, valorando os seus efectos e consecuencias para o desenvolvemento da vida e do

consumo humano.

Avaliarase se se relaciona o ciclo da auga cos elementos e factores climáticos, se se coñecen as causas de

que haxa máis dispoñibilidade de auga doce nuns lugares ca noutros e se se sabe qué actividades humanas

destacan polo seu requirimento hídrico.

Así mesmo, valorarase se se dominan algunhas técnicas para a determinación da DBO, o osíxeno disolto, a

presenza de materia orgánica e de microorganismos, se se identifican algunhas especies biolóxicas

indicadoras de contaminación e se se sabe inferir a partir delas o seu grao de adecuación para o

desenvolvemento da vida e do consumo humano.

X

5. Identificar as fontes de enerxía da actividade xeodinámica da Terra e recoñecer os seus principais

procesos e produtos; explicar o papel da xeosfera como fonte de recursos para a humanidade e

distinguir os riscos naturais dos inducidos pola explotación da xeosfera.

Trátase de avaliar se o alumnado é quen de recoñecer no relevo o resultado da interacción entre procesos

xeolóxicos internos e externos e se é capaz de establecer a relación causal destes con estruturas como

cordilleiras, dorsais e fosas oceánicas, placas litosféricas, sistemas fluviais e glaciarios.

Tamén se valorará se recoñece a orixe xeolóxica de gran parte dos obxectos do seu contorno. Débense saber

identificar os riscos de orixe natural e aqueles causados, polo menos parcialmente, pola actividade humana.

X

6. Analizar o papel da natureza como fonte limitada de recursos para a humanidade, distinguir os

recursos renovables ou perennes dos non renovables e determinar os riscos e impactos ambientais

derivados das accións humanas.

Valorarase a capacidade das alumnas e dos alumnos para analizar os distintos recursos naturais que utiliza a

humanidade nas súas actividades e se saben clasificar segundo criterios de renovabilidade. Tamén se

valorará o coñecemento da gran capacidade de alteración do medio natural polo ser humano e algunhas das

consecuencias máis relevantes (contaminación, deforestación, desaparición de recursos biolóxicos etc.)

utilizando os conceptos de risco e impacto.

X

7. Recoñecer o ecosistema como sistema natural interactivo; coñecer os seus ciclos de materia e fluxos

de enerxía; interpretar os cambios en termos de sucesión, autorregulación e regresión; recoñecer o

papel ecolóxico da biodiversidade e o aproveitamento racional dos seus recursos.

Trátase de avaliar se o alumnado é capaz de identificar o ecosistema como un sistema e de manexar

modelos de cadeas tróficas, redes tróficas, fluxo de enerxía e ciclos de materia.

Débese avaliar, así mesmo, a valoración da biodiversidade, a importancia das perdas de enerxía en cada

nivel trófico e as súas repercusións prácticas no consumo de alimentos.

Trátase tamén de avaliar se o alumnado é capaz de identificar os estadios de sucesión dun ecosistema e a

resposta do medio natural a alteracións humanas como os incendios e a contaminación.

X

8. Caracterizar o solo e o sistema litoral como interfases, valorar a súa importancia ecolóxica e

coñecer as razóns polas que existen en España zonas sometidas a unha progresiva desertización,

propoñendo algunhas medidas para paliar os seus efectos.

Trátase de avaliar a capacidade para describir as características propias do solo e o litoral, recoñecer ao

mesmo tempo aqueles compoñentes que lles dan unha entidade propia, complexa e estable, e explicar

mediante argumentos fisicoquímicos e biolóxicos as razóns da súa importancia ecolóxica.

X

9. Diferenciar entre o crecemento económico e o desenvolvemento sustentable e propoñer medidas

encamiñadas a aproveitar mellor os recursos, a diminuír os impactos, a mitigar os riscos e a conseguir

un medio natural máis saudable.

Avaliarase se o alumnado comprende que a visión dos problemas ambientais tamén depende de criterios

sociais, políticos e económicos e propón posibles melloras que mitiguen a situación baseándose en modelos

de desenvolvemento sustentable.

X


Páxina 90 de 100




Probas escritas 1. Pregunta 1: expóñense tres cuestións de resposta concisa relacionada cos

bloques temáticos de coñecementos (BIOSFERA, ATMOSFERA,

XEOSFERA, etc..) dos que sexan avaliados.

A contestación correcta a cada unha das cuestións será valorada con 1

punto; iso implica que unha resposta correcta a todas as cuestións

permitirá obter unha puntuación máxima de 3 puntos nesta pregunta.

2. Pregunta 2: consta de tres cuestións expostas a partir dun gráfico, táboa de

datos ou pequeno texto.

Cada unha delas será valorada con 1 punto, polo que a puntuación

máxima que se pode alcanzar nesta pregunta é de 3 puntos.

3. Pregunta 3: ten como finalidade avaliar a capacidade de relacionar os

coñecementos adquiridos construíndo catro frases correctas a partir de

quince termos. A forma de responder a esta pregunta é utilizando tres dos

termos que figuren na lista para construír cada frase.. Non poderán ser

empregados máis de tres termos en cada frase, polo tanto haberá tres que

non serán utilizados, e cada un só se poderá utilizar unha vez.

Cada frase ben construída será valorada con 0,25 puntos, podéndose

alcanzar un total de 1 punto na pregunta.

4. Pregunta 4: consta de cinco definicións, sendo valorada cada unha delas

con 0,4 puntos, a condición de que se dea unha definición correcta.

O valor máximo que se pode alcanzar nesta pregunta é de 2 puntos.

5. Pregunta 5: preséntanse dez frases. O alumno debe sinalar en cada unha

delas se é verdadeira (V) ou falsa (F). As respostas erróneas puntuarán de

xeito negativo (de maneira que cada resposta errónea anula unha

correcta).

A valoración máxima é de 1 punto (0,1 puntos / acerto).


Traballos en grupo







Caderno do alumno/a

Observación e

rexistro

Cuestionarios

Listas de control


Páxina 91 de 100



Proba escrita 1. Pregunta 1: expóñense tres cuestións de resposta concisa relacionada cos

bloques temáticos de coñecementos (BIOSFERA, ATMOSFERA,

XEOSFERA, etc..) dos que sexan avaliados.

A contestación correcta a cada unha das cuestións será valorada con 1

punto; iso implica que unha resposta correcta a todas as cuestións

permitirá obter unha puntuación máxima de 3 puntos nesta pregunta.

2. Pregunta 2: consta de tres cuestións expostas a partir dun gráfico, táboa de

datos ou pequeno texto.

Cada unha delas será valorada con 1 punto, polo que a puntuación

máxima que se pode alcanzar nesta pregunta é de 3 puntos.

3. Pregunta 3: ten como finalidade avaliar a capacidade de relacionar os

coñecementos adquiridos construíndo catro frases correctas a partir de

quince termos. A forma de responder a esta pregunta é utilizando tres dos

termos que figuren na lista para construír cada frase.. Non poderán ser

empregados máis de tres termos en cada frase, polo tanto haberá tres que

non serán utilizados, e cada un só se poderá utilizar unha vez.

Cada frase ben construída será valorada con 0,25 puntos, podéndose

alcanzar un total de 1 punto na pregunta.

4. Pregunta 4: consta de cinco definicións, sendo valorada cada unha delas

con 0,4 puntos, a condición de que se dea unha definición correcta.

O valor máximo que se pode alcanzar nesta pregunta é de 2 puntos.

5. Pregunta 5: preséntanse dez frases. O alumno debe sinalar en cada unha

delas se é verdadeira (V) ou falsa (F). As respostas erróneas puntuarán de

xeito negativo (de maneira que cada resposta errónea anula unha correcta).

A valoración máxima é de 1 punto (0,1 puntos / acerto).


Páxina 92 de 100


Realizaranse na primeira avaliación un exame e na segunda e terceira avaliación dous exames en cada unha

nos que se repartirán os contidos tal como se indicou no apartado de temporalización dos contidos.




Actitude e traballo na aula.





con cero puntos.


punto






Nota da avaliación













mesmas.








i. A AVALIACIÓN FINAL EN CASO DE PERDA DO DEREITO Á AVALIACIÓN CONTINUA




h. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN


Páxina 93 de 100

j. PROGRAMA DE RECUPERACIÓN DA MATERIA

Ao longo do curso o alumnado con materias pendentes de cursos anteriores realizarán un exame por avaliación, coas

características indicadas para o exame da propia materia.

A materia que entra en cada exame é a mesma que a asignada para o grupo de referencia.

As datas do exame serán fixadas pola dirección do Centro ou no seu defecto polo departamento de Bioloxía e

Xeoloxía.

O profesor/a da materia pendente ou a xefa de seminario, se o alumnado pendente o demanda, nas horas de titoría de

alumnos ou nos recreos concretadas de acordo mutuo, poderán responder ás dúbidas do alumnado ou dirixilos no

traballo ou estudo.

O redondeo da nota ao número enteiro próximo, en caso de non existir actitudes negativas, será o redondeo

matemático, de modo que aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e

as inferiores a 5 décimas, redondearán o enteiro inferior.

A avaliación estará superada cando a nota sexa de 5 ou superior.

A nota da 3ª avaliación e a global será a mesma e calcularase facendo unha media das tres avaliacións.

Se unha das avaliacións está suspensa, con unha nota de 3 ou superior, é a media coas aprobadas é de cinco ou


Se a avaliación ten unha cualificación inferior a tres, repetirase nun exame nas datas que fixe o departamento de

Bioloxía e Xeoloxía. Se o alumno non supera dita avaliación terá que acudir ao exame final global coa totalidade da

materia nas datas fixadas polo Centro.

O alumnado con dúas ou tres avaliacións suspensas realizará un exame final global da materia nas datas fixadas polo

Centro ou no seu defecto polo departamento didáctico.

En caso de suspender a avaliación ordinaria terá dereito a presentarse ao exame extraordinario de setembro que

manterá as características tipificadas para a materia.

Por cada avaliación realizarase un exame de recuperación no que ,o alumnado que asista, se examinará da materia

do exame ou exames suspensos na avaliación. Se a nota que acada no exame ou exames é de cinco ou superior

considerarase superada.




- Se a avaliación suspensa ten unha cualificación inferior a tres ou a media coas aprobadas é inferior a 5,



fixadas polo Centro.


materia nas datas fixadas polo Centro ou departamento didáctico. A nota de aprobado será de 5 ou superior.




avaliacións.

INDICE

a ) Das materias pendentes de cursos anteriores

b ) Das materia do propio curso


Páxina 94 de 100

METODOLOXÍA DIDÁCTICA

a) Metodoloxía específica da área

Nun contexto de cambio permanente, para desenvolver a competencia científica no alumnado e capacitalo para

construír e aplicar os coñecementos de forma autónoma, creativa, responsable e crítica –tanto no plano persoal da

vida cotiá como no social da participación cidadá- será necesario conxugar o saber facer do profesorado coas

achegas da investigación sobre a construción do coñecemento e dos valores, da didáctica das ciencias e da

tecnoloxía e dos estudos sobre as avaliacións internacionais. Neste marco, cómpre destacar algunhas propostas

metodolóxicas que se consideran relevantes para desenvolver o currículo desta materia:

Tomar a aprendizaxe como referente para a intervención educativa e atender á diversidade presentando

problemas e cuestións susceptibles de ser abordadas partindo de distintos niveis. Xerar, tamén, un clima de aula que

lle dea ao alumnado a oportunidade de participar e de elaborar as súas propias posturas sobre os dilemas sociais que

teñen relación coa ciencia e a tecnoloxía.

Farase fincapé na medida do posible no contexto científico tecnolóxico de Galicia.

Crear contextos de aprendizaxe e avaliación que impliquen o alumnado e o leven a planificar e avaliar as súas

realizacións, identificando os avances e as dificultades, de cara a autorregular o seu propio e singular proceso de

aprender a aprender.

Terase en conta o papel da muller na evolución da ciencia e tecnoloxía.

Favorecer situacións de aprendizaxe contextualizadas e abertas que permitan achegarse á complexidade das

problemáticas actuais. Contextualizadas, na medida en que se traten cuestións de actualidade relacionadas co

contorno do alumnado ou presentes nos medios de comunicación. Abertas, porque a posible solución ou solucións

non están definidas de antemán.

Presentar propostas de traballo integradoras que transcendan os ámbitos disciplinares e teñan en conta as

distintas dimensións das controversias de actualidade, relacionando os contidos científicos e tecnolóxicos cos

problemas sociais, políticos e éticos en que están inmersos.

Fomentar o tratamento como investigacións de problemas importantes do contexto vivencial do alumnado,

facendo explícita a interacción entre a acción, o marco teórico de referencia e a discusión en equipo. Incitar a facerse

preguntas e formular hipóteses para orientar o proceso, así como a interpretar os resultados empíricos e extraer

conclusións, debater e argumentar, para buscar solucións axeitadas aos problemas propostos.

Promover a participación do alumnado en contextos de auténtica indagación e a realización de informes que

documenten as súas investigacións, e proporcionarlles a orientación precisa para acadar a capacidade de realizar un

proxecto de investigación escolar de forma autónoma.

Seleccionar e organizar os contidos en función da súa utilidade para facilitar a análise de situacións e a busca de

solucións dos problemas que son obxecto de estudo. Utilizar as actitudes e procedementos tecnocientíficos como

eixe aglutinador e, en todo caso, asegurar un tratamento integrado de coñecementos, procedementos, emocións,

actitudes e valores.

Propiciar unha aprendizaxe significativa que reconstrúa os modelos e esquemas de pensamento do alumnado,

coa axuda dos procedementos da ciencia involucrada, e que permita realizar a transferencia de coñecemento para

interpretar ou aplicar a outras situacións ou contextos da vida real.

Promover a lectura e a utilización das TIC para informarse, aprender e comunicarse e mais utilizar, como

recurso na aula, materiais procedentes dos diversos medios de comunicación para analizar con sentido crítico, ético

e estético a súa influencia na visión do mundo, os nosos gustos, valores e personalidade.

Crear espazos de interacción continua entre o alumnado e o profesorado e de cooperación entre iguais, como

requisito necesario para poñer en marcha a maior parte das estratexias metodolóxicas orientadas á aprendizaxe da

participación en procesos de negociación e toma de decisións, á construción do coñecemento e á familiarización e

simulación da práctica científica.

Desempeñar, como docente, a titoría e a mediación nas aprendizaxes do alumnado creando contornos

apropiados e servíndose da avaliación para comprender o proceso educativo e a funcionalidade dos contidos,

orientando a súa intervención sen esquecer que a construción do coñecemento é social e que a aprendizaxe é

individual.

En resumo, do que se trata é de axudar a que a cidadanía desenvolva aquelas competencias que a encamiñen á

adquisición da autonomía e da autoaprendizaxe en diferentes contextos da vida, contribuíndo deste xeito á súa

capacidade de tomar decisións libres, responsables e ben fundamentadas sobre cuestións relacionadas co

desenvolvemento tecnocientífico.


Páxina 95 de 100

b) Materiais e recursos didácticos

MATERIAIS

- Libros de texto:

o BIOLOXÍA E XEOLOXÍA, editorial ANAYA.

o CIENCIAS DE LA TIERRA Y MEDIOAMBIENTALES, editorial Mc GRAW HILL

o BIOLOXÍA, editorial ANAYA

- Libros e revistas científicas de consulta: Entrevistas de Eduardo Punset, Investigación y Ciencia, Science,

Nature...

- Xornais: artigos de ciencia de actualidade.

RECURSOS DIDÁCTICOS

- CDs de recursos educativos para cada libro de texto.

- Libros e revistas de consulta.

- Xornais e artigos de ciencia de actualidade.

- Material informático.

- Material de laboratorio.

- Representacións anatómicas.

- Láminas de procesos biolóxicos e xeolóxicos.

- Diapositivas.

- Páxinas web de interese científico e divulgador.

- Vídeo proxector e DVDs.

- Ordenador.

- Páxina web do propio Centro

- Aula Virtual da web do Centro

INDICE


Páxina 96 de 100

1. MEDIDAS DE ATENCION Á DIVERSIDADE

O desenvolvemento das programacións de aula e das súas unidades didácticas xerará un conxunto de propostas que

favorezan a adaptación aos intereses, capacidades e motivacións dos alumnos respectando sempre un traballo común

de base e intención formativa global que permita a consecución das competencias básicas e dos obxectivos de cada

curso e da Etapa.

O desenvolvemento nas programacións didácticas e nas unidades didácticas xerará un conxunto de propostas que

favorezan a adaptación aos intereses, capacidades e motivacións dos alumnos respectando sempre un traballo común

de base e intención formativa global que permita a consecución das competencias clave e dos obxectivos de cada

curso e da etapa.

Tomaranse as seguintes medidas de carácter ordinario e que non afectan a os elementos prescriptivos do currículo:

- Expor metodoloxías e niveis de axuda diversos

- Prever adaptacións de material didáctico

- Organizar diferentes agrupamentos

- Modificar o ritmo de introdución de novos contidos

- Organizar , secuenciar, dar prioridade a núcleos de contidos

Asemade, durante o curso, e en colaboración co departamento de orientación, levaranse a cabo as seguintes

medidas:

- A partir, normalmente, da 2ª avaliación ,vanse seleccionando alumnos con dificultades especiais. Serán

candidatos a un P.D.C. no curso seguinte ou a un grupo de reforzo.

- Nas primeiras semanas do curso, vanse detectando alumnos que necesitan adaptacións curriculares

individualizadas ou reforzos na materia.

- Tamén se revisan os expedientes de alumnos que xa traen A.C.I. doutros cursos.

- No curso académico 2012-2013 son varios os alumnos/as de 1º, 2º e 3º da ESO que teñen prescrita unha ACI,

que se desenvolve conxuntamente coas profesoras de Pedagoxía Terapéutica no departamento de Orientación.

- A colaboración co departamento de Orientación será continua para poder desenvolver as programacións con

reforzo ou adaptacións curriculares, e para a observación do alumnado que necesite medidas de reforzo e apoio

ao longo do curso.

- Co resto do alumnado procurarase facilitarlle exercicios complementarios de diferente complexidade a fin de

que superen as súas dificultades ou cumpran coas súas expectativas.

INDICE

OUTROS APARTADOS FIXADOS NA NORMATIVA


Páxina 97 de 100

2. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

O departamento de Bioloxía e Xeoloxía acorda que durante este curso académico realizará un proxecto para poder

participar no vindeiro curso no programa Voz Natura.

Realizaranse experiencias para amosar á comunidade educativa do Centro os ciclos de vida de distintos seres vivos

(crecemento de sementes, eclosión de ovos, metamorfose de ras, ciclo do verme da seda, cruzamento entre

cobaias…)

INDICE

3. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN LECTOR

A importancia da lectura é fundamental , non so como fonte de pracer , senón tamén como fonte de coñecemento .

Está claro que unha das maiores dificultades que atopan os alumnos/as é a súa incapacidade ou pouca habilidade

para atopar información, sintetizada e comprendela . Por iso é fundamental o fomento da lectura . Dende o

departamento de Bioloxía e Xeoloxía intentarase solventar este problema facendo un gran fincapé no feito de ler .

O profesorado ten clara a importancia de desenrolar actividades de comprensión lectora , potenciación da lectura e

do hábito lector como fundamento para o avance exitoso na aprendizaxe .

Só tras o progreso na comprensión lectora , desde actividades máis guiadas a outras máis autónomas , poderase ir

máis alá con actividades de animación a lectura para acadar o obxectivo principal : que a lectura non sexa vista con

un fin en si mesmo senón como un medio de acceder a diferentes tipos de información , ou simplemente como unha

actividade pracenteira e gratificante.

Desenrolaranse na aula diversas actividades para axudar ao alumno/a coas destrezas e estratexias que lle faciliten a

comprensión lectora, tendo en conta os diferentes tipos de textos, o obxectivo de cada lectura .

Como recursos de lectura utilizaranse artigos de documentos presentes nos diferentes libros de texto que se manexan

na aula , noutras ocasións leremos a prensa e contaremos diferentes tipos de noticias periodísticas de carácter

científico, así como actividades de lectura máis específicas de área como poidan ser: estudo dos prospectos dos

medicamentos, lectura comprensiva das etiquetas alimenticias e das etiquetas de diferentes produtos de uso cotiá.

A lectura terá como obxecto fomentar un espírito crítico fronte a problemática social de diferentes temas da ciencia

como:saúde,enfermidade,seres vivos transxénicos,clonación terapéutica,utilización de materiais......

INDICE

4. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN T.I.C.

No desenrolo da programación inclúense actividades nas que o alumnado pode traballar cos materiais e recursos

didácticos que os novos medios poñen ao noso alcance.

Utilizaranse en moitas das explicacións tecnoloxías que faciliten a adquisición dos contidos, entre as que destacan:

- Visita a páxinas web de interese .

- Utilización de medios audiovisuais para explicación de conceptos.

- Elaboración de material en soporte informático.

- Utilización da Aula Virtual nos cursos de 1º bacharelato Bioloxía e Xeoloxía e 2º Bioloxía para dispor de

actividades e recursos indicados polo profesor/a..

- Participación no Proxecto Abalar en 1º ESO

INDICE


Páxina 98 de 100

5. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA

O departamento de Bioloxía e Xeoloxía promoverá, establecerá e desenvolverá as seguintes actuacións referidas ao

plan de convivencia:

- Fomentar e favorecer a convivencia no Centro e na aula de acordo co modelo educativo do Centro.

- Facer respectar a liberdade de conciencia, moral e ideolóxica, o respecto á integridade física e á dignidade e

intimidade persoal.

- Promover a non discriminación de ningún membro da Comunidade Educativa.

- Valorar, utilizar, respectar e compartir correctamente os bens inmobles e as instalacións do Centro.

- Establecer o cumprimento de orde e disciplina e impoñer as correccións oportunas a aqueles alumnos/as

cuxo comportamento non se axuste as normas de convivencia do Centro.

- Fomentar o diálogo como vía para resolver ás diferenzas.

INDICE

6. PROGRAMA DE EDUCACION EN VALORES (TRANSVERSAL)

O presente documento mostra integrados os contidos comúns- transversais nos obxectivos, nas competencias

específicas, nos diferentes bloques de contido e nos criterios de avaliación. Desta maneira, entendemos que o

fomento da lectura, o impulso á expresión oral e escrita, as tecnoloxías da información e a comunicación e a

educación en valores, son obxectos de ensino-aprendizaxe a cuxo impulso deberemos contribuír. Constitúen

exemplos de iso os seguintes:

Busca e selección de información de carácter científico empregando fontes diversas, entre elas as tecnoloxías da

información e comunicación.

Interpretación de información de carácter científico para formarse unha opinión propia, expresarse con precisión e

argumentar sobre problemas relacionados coa natureza.

Valoración das achegas das Bioloxía e Xeoloxía para dar resposta ás necesidades dos seres humanos e mellorar as

condicións da súa existencia.

Aprecio e goce da diversidade natural e cultural, participando na súa conservación, protección e mellora.

Utilización correcta das materiais, substancias e instrumentos básicos dun laboratorio e respecto polas normas de

seguridade no mesmo.

Valoración das repercusións da fabricación e uso de materiais e substancias frecuentes na vida cotiá.

Sensibilidade para a racionalización no uso dos recursos naturais.

INDICE

7. SISTEMA PARA A ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PREVIOS

Na Orde do 5/5/2011 – Artº 4º, 1 establécense as materias que precisan acreditación de coñecementos previos para

cursalas no segundo curso de bacharelato: “ O alumnado poderá cursar en segundo materias que precisen da

acreditación de coñecementos previos dalgunha materia non cursada en primeiro… “

O alumnado asignado ao departamento didáctico de Bioloxía e Xeoloxía que curse en segundo de bacharelato

Bioloxía ou/e Ciencias da Terra sen ter cursado Bioloxía e Xeoloxía de primeiro de bacharelato, precisa dita

acreditación.

O departamento de Bioloxía e Xeoloxía acorda que dito alumnado deberá superar unha serie de traballos que

versarán sobre os contidos incluídos na materia de primeiro e que se relacionen coa cursada en segundo, os cales

serán entregados ao profesor/a da materia de segundo curso antes da primeira avaliación.

Os traballos serán revisados e corrixidos polo profesor/a da materia de segundo ou a xefa de departamento,

cualificándose de Apto ou Non apto.

INDICE


Páxina 99 de 100

8. PROCEDEMENTO PARA AVALIAR A PROGRAMACIÓN

O longo do curso revisaranse para os distintos niveis o grado de cumprimento dos aspectos da programación que se

indican a continuación:

- Obxectivos xerais do curso

- Contidos

- Temporalización dos contidos

- Criterios de avaliación

- Procedementos e instrumentos de avaliación

- Criterios de cualificación

- Actividades extraescolares programadas

- Medidas de atención a diversidade

- Materiais e recursos didácticos.

- Tratamento das TIC

Propoñendo en cada caso se fose necesario, na memoria final de curso ou nas diferentes actas, medidas correctoras

ou modificacións para a próxima programación didáctica.

INDICE

9. CONSTANCIA DE INFORMACIÓN AO ALUMNADO

Unha vez entregada a programación á xefatura de estudos, serán seleccionados aqueles puntos da mesma que sexan

de interese para cada nivel.

Esta información será fotocopiada é entregada en cada unha das aulas nas que se imparta materia do departamento.

A programación didáctica estará a disposición da comunidade educativa a través da páxina web do Centro.

INDICE


Páxina 100 de 100

PROGRAMACION 12-13

Documents

Transcript of PROGRAMACION 12-13