Professionals onnodig kopje onder in organisaties...4 1. Veranderingen in organisaties en de rol van...
Transcript of Professionals onnodig kopje onder in organisaties...4 1. Veranderingen in organisaties en de rol van...
Professionals onnodig kopje onder in organisatiesWat kunnen we doen om het potentieel van professionals beter te benutten?
2
Inhoud• Inleiding• Veranderingeninorganisaties en de rol van professionele identiteit• Watisdatnueigenlijk,professioneleidentiteit?• Eigenaardighedenenpotentiëlevalkuilen• Waartebeginnen?• Conclusie
3
Winkelenvindikbepaaldgeenstraf,alhoewel de professionaliteit van de verkopers–endanvooralhetgebrekeraan–eenbehoorlijkeimpactkanhebbenopmijnervaring.Laatstzathetmenietergmee.Ikschootbijnauitmijnsloftoenwederomeenverkoperuitgebreidstondteverkondigenhoeéééénigietswas.Hetwaseenverademingom,naeindeloosovervraagdenovergeadviseerdtezijn,ineenanderekledingzaakmetiemandtemakentekrijgendiewélaanvoeldedateenbeetjeruimtebijonsbeterwerkte.Hijleekpreciestewetenwanneerzijnvakkennisnodigwasofhijmeteenscherpeblikeenonverwachtetoevoegingkonmaken.Ikkandaarenormvangenieten,dieprofessionaliteit.Zobewonderikookcollegaadviseursdie,méérdaneenprobleemhelpenoplossen,eenklantéchtwetenteversterkenendocentendiepreciesaanvoelenwanneereenparadoxaleinterventie beter werkt dan wederom een luisterendoor.Datzijnstukvoorstuksterkeprofessionals die beduidend meer doen dan hetsimpelweguitoefenenvaneenvak.
Kijkikdannaarorganisaties,danschrikik vaak van het onbenutte potentieel van professionals.Denkbijvoorbeeldaandezoektochtnaarnamenvoorspecifiekeuitdagendeklussen.Waaromzijndelijstjesmetnamenvoorspecifiekeuitdagendeklussenvaakakeligkort?Waaromlatenprofessionalsingesprekmetmanagersmaardehelftzienvanwatzewaardzijn?
Ikhoorzezovaakzoekennaarhuneigenkleur,naarbetekenis,naarmeerwaardeennaarhoezemoetenomgaanmethetgeweldvanallehedendaagseveranderingen.Endatterwijldiemanagerstegelijkertijdroepenomprofessionalsmetméérpower,méérzelfsturing,méérveerkracht,mééreigeninbreng.Hoekunnenzeelkaarzomislopen?Waarblijftdekrachtvandeprofessionals?Zelijktondereenwattendekenterechtgekomen,verlorengegaaninregelgeving,beheersingengeorganiseer.Logischdateenconceptalszelforganisatieofzelfsturingnietmeteentotbloeikomt.
Dezewhitepapergaatoverdeblindevlekinhetontwikkelenvanorganisaties:namelijkdeontwikkelingvansterkeprofessionals,mensen met een sterke professionele identiteit.Wevertrekkenvanuitdehuidigeuitdagingenenveranderingeninorganisatiesenkijkenwatechteprofessionaliteittegenhoudt.WeverkennenhetthemaProfessioneleIdentiteit,watjehieralsorganisatieaankuntbijdragenenhoejeereerstestappeninkuntzetten.Deonderliggendestellingisdatdeprofessionaluitbalansisgebrachtendathetinvesteringvraagtomtekomentotveerkracht,wijsheid,zelfsturingenexcellentie:eeninvesteringinzijnprofessioneleidentiteit.
InleidingProfessionals onnodig kopje onder in organisaties Wat kunnen we doen om het potentieel van professionals beter te benutten?
4
1. Veranderingen in organisaties en de rol van
professionele identiteitVeranderende werkvelden, veranderende organisaties
Wezienhetallemaalgebeuren.Dewereldwordtcomplexer,dynamischer,onvoorspelbaarder.Wehebbenerzelfseenwoordvoor:vuca-wereld(volatility,uncertainty,complexity,ambiguity).Organisatiesmoetendaarinmee.Huidigemanierenvanwerkenenorganiserenbereikenheteindevandehoudbaarheidsdatum.Inhoogtempoontstaannieuwegedachtenoverandereorganisatievormen.Alsikevenommeheenkijk,ligthetvoorhetoprapen.DenkaanboekenalsHolacracyvanBrianRobertson,ReinventingorganizationsvanFredericLaloux,ofvaneigenbodem:DeBijenherdervanRinivanSolingenofWerkenaandewakkerestadvanJanvanGinkelenFransVerhaaren.Allemaalzijnzeheterovereens:meerbeheersing,meersturingofmeermanagementvormennietdeoplossing.Dedenkrichtingiseerderdateigenaarschapweerlagerindeorganisatiekomtteliggen,datprofessionalsmeerverantwoordelijkheidkrijgenennemenenteamscentralerkomentestaan.Vervolgensgaandenieuweideeënoverorganisatiestructurenenvormenvanleiderschap.Watopvaltisdatdeontwikkelingvandeprofessionalzelfoverhethoofdwordtgezien.Wiljemetelkaarwataanhetsysteemveranderen,danzitjuisthiereenbottleneck.Najarengewerkttehebbenineenredelijkgestructureerdsysteem,verandertdeprofessionalechtnietvandeéénopdeanderedagineenzelfsturende,
pro-actieve,inventieveprofessional,diesoepelz’neigenwegvindtinsteedsdichterenetwerken,eenplekweetteverovereninsteedsmeerverschillendegremiaenprimaoverwegkanmetsteedsminderhelderheidoverwatgoedisenwatniet…alleenomdatzederuimte‘krijgen’.
Wat de verandering tegenhoudtNuishetwellichtookwelzodatdiesnelleveranderingenindewereldenerzijdsheelduidelijkvoelbaarzijninonsdagelijksewerkenanderzijdsheelbeperkt.Deoudesystemenenoudemanierenvandoenhoudennogstevigstand!Misschienisdatnieteenszoeigenaardig.Dezemaniervanorganiserenbepaaltalzolanghetwerkendebestaanenheeftzoveelgebracht,waaromzoudatineensallemaalandersmoeten?Datweinorganisatiesnietzogemakkelijkmeegaanmetdeveranderingenwordtpaseigenaardigwanneerweonsrealiserendatweietsinstandhoudenwaarinslechts13%vandewerknemerszichthuisvoelten25%vandemedewerkerszijnwerkzelfshaat(Gallup,2013).Schrikbarendegetallen!Dankomtdevraagwatonstegenhoudtineenanderdaglichttestaan.
BarrySchwartz(2016)vindthetantwoordin de invloed van oude en foutieve opvattingen.Inrelatietotwerk,zobetoogthij,houdenwijalruimtweeeeuwenvastaandegedachtedatmensendingendoenvoorprikkels.Wiljeietsvaniemandgedaankrijgen,danmoetjeerwattegenoverzetten.
5
Beweginginorganisatiesgevenwedusookvormdoorstraffenenbelonen,doordewortelendestok,doorzeernauwtoezichtencontrole,doorslimmeprikkelstebedenken.Voerjedezegedachtedoor(zoalsdegrondleggerervan,AdamSmithdeed),dankomjeterechtinarbeidssituatieswaarinmensenuurnauurgeestdodendwerkverzetten,simpelwegvanuitdegedachtedatdeenigeredenwaaromgewerktwordt,debeloningisendatduswatjedoetnietrelevantis.Deinvloedvandezemaniervandenkenbeperktzichniettotlopendebandwerk.Ookinonzeprofessioneleorganisatieswerkendezegedachtendoorenproberenwekwaliteitteverbeterendoorméérvastteleggenenmenseneenincentivevoortehouden.Dearbeidsomstandighedendiezoontstaanzijn,hebbenveelarbeidsvreugdeenvoldoeningontnomenenervoorgezorgddattalentonbenutblijft,deconstateringwaarmeeikditwhitepaperbegon.
“Ideeëntechnologie”noemtBarrySchwartz(2011)dat.Opvattingendieonsalshetwaregevangenhouden.Voorveelmensendraaitwerkechternietineersteinstantieomgeld,maaromuitdaging,zingevingenbetrokkenheid.Zokomenweoptweevisiesopmenselijkpotentieel,dieSchwartzinzijnboek“Waaromwewerken’(2016)tegenoverelkaarzet.Enerzijdsiserdeopvattingdatmensennietkunnenveranderen.Belonenenstraffenzijndaardoordeenigeoplossing.Ditiswatwijinorganisatiesveelinzetten.DefilosoofThomasHobbs
isvandezeopvattingeenrichtinggevendedenker.Tegenoverhemstaatdepedagoog,filosoofenschrijftJeanJacquesRousseau.Hijisdegrondleggervandegedachtedatmenselijkpotentieelzogeweldigis,datelkepogingeraanvormtegeveneigenlijkdemenselijkenatuurondermijnt.Wellichtishetdeonderliggendeverklaringvoorhetfeitdatveelgedachtwordtdathetgevenvanruimteinorganisatiesvoldoendeis.Schwartzbeslechtdetegenstellingmeteenkrachtigeoverstijging:”IkdenkdatzowelHobbsalsRousseauhetfouthebben.‘Natuur’doethetkaraktervanmensensterktekort.Wijbeantwoordenbinneneenzekeremargeaandeverwachtingenvandemaatschappij.Alsdemaatschappijweinigvanonsvraagt,krijgtzijookweinigterug(…)alsdesamenlevingmeervanonsvraagtendesocialeinstitutiesnaarbehorenregelt,krijgtzeookmeerterug”.
WatSchwartzonswilvertellenisdatwehet optimaal ontwikkelen van mens en organisatienietreddenmetdewortelendestok,maardatwehetooknietmoetenoverlatenaandemenselijkenatuur.Wereddenhetdusevenminmethet‘geven’vanruimteofhetcentraalstellenvanzelfsturingendusmethet‘uitrollen’vanhetvolgende(anti-)managementconcept.Wehebbeneenbewegingvormtegeventegenbestaandepatronenin.Wehebbende slapende ambitie van de professional tewekken,betrokkenheidenzingevingtecreëren,mensentehelpenonderzoekenwaarzevoorstaan,wathenkleurgeeft,hoezedebestebijdragekunnenleveren.Professionalsmeteensterkeidentiteit,ontstaannietvanzelf.Datvraagtwatvandeprofessionalzelf.Endaarhebbenwealsorganisatieookwatintedoen!
6
2. Wat is dat nu eigenlijk, Professionele Identiteit?
Mensenmeteensterkeprofessioneleidentiteitherkenjevrijgemakkelijk.Kijkmaaromjeheen.Zehebbeneensterkegedrevenheid,passieenwensomwaardetoetevoegen.Zezijnzeerleergierigenwillenzowelzichzelfalshetvak,deorganisatieenhetveldwaarzijwerkenverderbrengen.Latenwe,omhetbetertedoorgronden,evengrijpennaareenalgemeenaansprekendvoorbeeld.TijdensdeAmerikaanseverkiezingstijdrondjuli2012,wasoptelevisieeeninterviewmetactriceSigourneyWeavertezien.HetgeanimeerdegesprekgingoverdepolitiekendeAmerikaanseverkiezingen.Opeengoedmomentsteldedejournalistdevraag:“Hadunueigenlijkgeenpoliticuswillenworden?”Haarreactiekwamsnelenmeteenlachindetrantvan:“Nounee.Vaneenpoliticusverwachtjetocheenzekerestabiliteit,samenhang,consistentieingedachtenenideeën.Ikbendaaraltijdtespeelsvoorgeweest.Ikhoudvanhumor,vandelichtvoetigheidwaartoeeenacteurgepermitteerdiszonderredenteveranderenvanmening.”Hetiseenmooibeeldvandewisselwerkingtussenwiejebentenjeprofessioneleidentiteit.Weaverkoppelthaaridentiteitcharmantaanhaarberoepsgroep:zomogen‘wij’acteursdewereldinkijken.Eenpoliticuskandatniet;diemoetzichaananderespelregelsennormenhouden,enhijheeftdaarvooranderekennisenvaardighedennodig.Onderliggendisdeboodschapdathetberoepdatjekiestbijjemoetpassen.Ofjemeervandelichtvoetigheidbentofjuistvandegedegenenconsistenteargumentatie,
iszofundamenteeldatweernietlangovernahoeventedenken,zoalsblijktuitdespontanereactievanWeaver.Hetishaaridentiteitdiehiereenankerbiedt.Wetenwiejebent,richtjekeuze.Keuzen,zowelgrotealskleine,voelenstevigerwanneerzezijngeankerdinenconsistentzijnmetonzeidentiteit.Onzeidentiteitvormtonskompas;hetisonzebetekenisgever.Hetbrengtbepaaldezakenjuistonderonzeaandachtoflaatzenaardeachtergrondverdwijnen.
Professional ben je niet alleenEventerugnaarSigourneyWeaver.Methaarreactiebelichtzetegelijkertijdookeenanderaspectvanhetverhaal.Zegeeftimmersnietalleenblijkvaneendirecte,individuelekeuze,maarlegtookdelinknaarhetsocialespectrum:haarberoepsgroep.Ditcollectiefhelpthaaromtekaderen,omnaardewerkelijkheidtekijken.Zo’n‘frame’omvatdemaniervandenkenendoenvandeberoepsgroep(Shaffer,2006).Eenframekadertdeontwikkelingvaniemandsprofessioneleidentiteit,maarbeperktdezeniet.Evenalsdeidentiteitzijndezeframesoverwegendimpliciet,maartochbehoorlijksterkinhuninvloed.Datismerkbaarwanneerprofessionalsgenoodzaaktwordenineennieuwframetestappen,zoalsbijeenveranderingvanbaanofbijdiepgaandeveranderingeninhetvakofdeorganisatie.Demaniervandoendietotdatmomentwerkte,moetineens‘anders’.Detheorieënoverhoedingenindepraktijkwerken,hoedehazenlopen,hoedingenhetbestetedoen,
7
kloppenineensnietmeer.Opvattingenmoetenwordenopgerektoflosgelaten.Ditsoortveranderingen,maarookdeinvloedvan(oude)framesonderschattenwenogweleens.Hetgevolgdaarvanisdatontwikkelingennietlijkentelukken,wemeerkrachtgaanzettenenvaakookdeverkeerdekracht.
Wanneerjegoedopletmerkjedaterinorganisatieseigenlijkooknogmaarweinigover‘hetvak’gepraatwordt.Datgesprekblijftverachterbijgesprekkenoverhetorganiserenenhetgedoe.Tochzijnhetjuistdiegesprekkeninenoverhetprofessionele frame die de professional voeden,endieeensterkeimpacthebbenophunkwaliteit.Veelorganisatieszouden,omdeprofessionelekwaliteittevergroten,méérwinnenbijhetvoerenvangoedegesprekkenoverhetvak(bijvoorbeeldinteamsenvakgenootschappen),danbijhetvolgenvanopleidingen.Professioneleidentiteit of professionele frames ontwikkel jeechtnietdooreenopleidingtevolgenofinretraitetegaan.
Kruispunt van persoon, professie en institutieProfessioneleidentiteitgaatnietoverpurevakinhoudofpuurpersoonlijkeontwikkeling,maaroverdeverhoudingvanjezelftotvakgenotenendeomgevingwaarinjewerkt.Hetverbindtdezedrie;persoon,professieeninstitutie.Professionele identiteit is in dat veld datgenewateenbepaaldeprofessionalonvervreemdbaardeeigenkleurgeeft.Hetgevolgvaneensterkeprofessioneleidentiteitisdatjeweetwaarjevoorstaat,watvoorjoubelangrijkis,enhoejewiltbijdragen.Hetgeefteenankerinjezelf
datzorgtvoorveerkracht.Jeweetbeterwatwelennietvanwaardeisen‘hetgedoe’raaktjenietmeerzo.Eenstevigeprofessioneleidentiteitzorgterdaardoorvoordatjekuntomgaanmetveranderingenenontwikkelingen,zonderjezelfkwijtteraken.Bovendienbenjebeterinstaatjewerkenjeontwikkelingtesturenenhetmaximaleuitjezelftehalen.Tenslotteontwikkeljejepraktischewijsheid;jeneemt helder waar en herleidt in situaties waarhetnueigenlijkomdraait,omvandaaruitteimproviseren,omtegaanmetconflicterendebelangenofafwegingentemakenindetoepassingvanregels.Eengoedontwikkeldeprofessioneleidentiteitgeeftderustenstevigheidom-vanuiteenhelderonderscheidtussenwiejijbentenwatjouwkleuris-teherkennenwatanderentypeerteneentoegevoegdewaardeaanbeidenteleveren.Datgaatdusookverderdanwatmeteenanalysevanjemaniervansamenwerken,jedrijfverenofandereanalysestebenaderenis.
8
3. Eigenaardigheden en potentiële valkuilen
Erzijnaleenpaaropmerkingengemaaktoverwatwelenniettedoen,maarlatenwenogevenverdiepenopdepotentiëlevalkuilenendemanierwaaropdanwélmetditthemaomtegaaninorganisaties.Daarbijwilikmeteenopmerkendathetwerkenmetprofessioneleidentiteitnogindekinderschoenenstaat.Ikbeperkmehiertotdriehoofdpunten;waaromjemetopleidingendeplankmisslaat,waaromdeeigenorganisatieenvakgenotencentraalstaat,enhoedeveranderingvormtegeven.
Vermijden van opleidingen Sindsonseersteboekisgepubliceerdomtrentditthema(JeBinnensteBuiten–overprofessioneleidentiteitinorganisaties(Ruijterse.a.,2015))blijkthetenthousiasmeommethetonderwerpaandegangtegaangroot.Daarkomtmeteeneenneigingbijomprofessioneleidentiteitzovoortvarendenefficiëntmogelijkvormtegeven.Degedachtengaanuitnaardebekendekanalen.DatbetekentdathetonderwerpbijvoorbeeldbijP&Oterechtkomt(‘wantdiezijnvandemensen’)enviaeenopleidingofeenandersoortigeleerinterventiewordt‘uitgezet’.Hetlastigeisdatvoorhetontwikkelenvanprofessioneleidentiteitdeprofessionalzelfaanzetis.Hijishetzelfdiehetinitiatiefmoetnemen,dieactiefnagaatdenkenoverwatwelofnietvoorhemgaatwerken,metwiehijdatwildoen,waartebeginnen,hoelang,hoediep,welktempo,enz.Allevormenvanvoorstructureringontnemenietsvanditinitiatiefenzijnbelangrijkomtevermijden.Cruciaalisdat‘deprofessional’zelfdekeuzemaaktomook
echtprofessionaltezijnofteworden.Hetgaateerderom‘aanwakkeren’danomfaciliteren,begeleidenenorganiseren.Denktervergelijkingeensaanprofessionalsdiehboendiewogeschooldzijn.Watjeoverwegendziet,isdatmensenmeteenhbo-scholing,waarbijexplicietisopgeleidtoteenberoepenaandachtisgeweestvoordeberoepssocialisatieendeberoepsidentiteit,eenminderstevigeprofessionele identiteit ontwikkelen dan iemandmeteenwo-opleiding.Dielaatsteisopgeleidineenveld,maarheeftgeenberoepaangereiktgekregen.Zodrazoiemandaanhetwerkgaat,moethijzichzelfalsprofessionaleigenlijknoguitvinden.Enjuistdatprocesdraagtsterkbijaanhetopbouwenvaneen‘eigen’referentiekader,eeneigenmaniervandoen,eeneigenidentiteit.Overigenshangtditnietophetniveauvandeopleiding(denkaandetandheelkundeopleidingdievakgerichtis,maarweluniversitair),maareerderopdeeigenontdekkingstocht.
Organiseren vanuit de eigen organisatie en onder vakgenotenMaarwaaromkanikdatnietinkopen,isvaakdevervolgvraag.Envanuitdeaanbiedersenbegeleidershoorikdan:waaromkunnenweergeenproductvanmakenendatdanaanbieden?Afgezienvanhetvorigepunt,speelthiernogietsandersmee,endatisdatprofessioneleidentiteiteensociaalgegevenisenonafscheidelijkverbondenisaanjevakénaandeorganisatiewaarjewerkt(endemanierwaaropdaarjevakwordtuitgeoefend).Neemevenheteigenwerkophetnetvlies
9
envergelijkheteensmetmijnpraktijk.Mijnprofessionele identiteit heeft alles te maken methetzijnvanadviseurenikkandaarinteressantegesprekkenoverhebbenmeteenadviseurvaneencollega-bureauofmeteenP&O-eruitmijneigenorganisatie.Tochzijngeenvanbeidegesprekkenoptimaal,alsheteropaankomteensscherpdoorteprikkenopmijnprofessioneleidentiteit.HetzijnvanadviseurbijTwynstraGuddeistochweerandersdanhetzijnvanadviseurbijbijvoorbeeldPWC.Wijzullenelkaarspraktijknooitéchtdoorgronden.Wélhetdeel‘adviseurzijn’,maarbijvoorbeeldnietdemanierenwaaropwordtomgegaanmetklantcontact,demaniervantijdschrijven,welkesuccessenwelofnietgevierdofgedeeldworden,hoejeaanjewerkkomtennogoneindigveelmeervandezeaspecten.DeP&O-erkentweliswaarmijneigenorganisatie(waarschijnlijkbeterdanik),maardoorgrondtdeinsenoutsvanhetvakonvoldoende.Hetgaatuiteindelijkomhetonderzoekenendoorgrondenvandewisselwerkingtussendepersoon,deprofessieendeeigenorganisatie,waartoejesamenmetje‘professionalfriends’eenexpeditieonderneemtenbegeleidwordtdooreenvakgenoot.Hetvraagtdusomtijdnemenmetenvoorelkaar.Datkunjewellatenbegeleiden,zolanghetinitiatief,deregieenheteigenaarschapmaarbijprofessionalzelfligt.
Geleidelijke verandering, kleine stapjesMetdeintroductievanprofessioneleidentiteitgaatnietallesopz’nkop,hetgaateromdeprofessionaliteitteversterken.Professionalsdiebewusterkiezenvoordeeigenprofessionaliteitendusookwillenonderzoekenwaardeeigennormligten
wanneergoed,goedgenoegis.Hetisniet‘opgelost’meteenéénmaligtrajectdatbreedwordtuitgerold.Waarhetomdraaitisdatdeprofessionalzelfdestapzetomermeeaandeslagtegaan,endatprofessionalselkaaraanzettenomsamenzichzelfenhetvakteversterken,datzesamenverantwoordelijkheidnemenvoordebestmogelijkeinvullingvanhetvakindeeigenorganisatie.Hetwerkenmetprofessioneleidentiteit(ofcollectief:hetwerkenmetprofessioneleframes)isdaarmeegeeneenmaligeactiviteit,maarietsdateenvasteplekheeft in het bestaan van een professional endusook,alsweeventerugdenkenaanSchwartz,inhetbestaanvandeorganisatie.Somsisdeaandachtervoorintens,ingegevendoorpersoonlijkeoforganisatiebredevraagstukken,somsishetslechtsonderhoud–hetnogeensonderde loep nemen van de beelden die in een eerderstadiumoverdeeigenprofessioneleidentiteitzijngemaaktvoldoendezijn.Sommigenzullenkiezenvooreenbepaalderegelmaat(bijafrondingvanelkeopdracht,bijdestartvaneennieuwproject,bijhetvoorbereidenvanhetjaargesprek,enz.),anderenwachtenhetmomentafdathetonderwerpzichopdringt(bijvoorbeeldbijhercertificering).Hetversterkenvandeprofessioneleidentiteitvanjemedewerkersvraagtomaandachtvoorhetprofessionelesysteem,omgeduldenomviralchange(Herrero,2006)
10
4. Waar te beginnen?
Indevorigealinea’sisduidelijkgewordendathetverkennen,erkennenenonderhouden van de professionele identiteit primairinhandenligtvandeprofessionalzelf.Deorganisatieheeftdaarbijeenondersteunenderol.Datbetekentnietdatjealsorganisatienikskandoenofhoefttedoen.Hierondervolgeneenaantalbelangrijkepuntenwaaropactieondernomenkanworden.
4.1 Onderzoek de eigen rationaleEriseenaantalbredemaatschappelijkeontwikkelingendiehetwerkenaanprofessioneleidentiteituitlokken.Denkaandesnelleveranderingen/ontwikkelingen/transformatiesinvakenorganisaties-toegenomendrukoplerenenprofessionaliseren;detoegenomencomplexiteitendynamiek-wisselendenetwerken-veranderingenvanrollen,taken,werk;detoegenomenvraagnaarkwaliteit-mondigheidbijde‘klant’;hetgegevendatslechts13%werktvanuitintrinsieke motivatie en de toenemende roep omzingeving;alsookdeinmiddelsbreedgedeeldeervaringdatméérbeheersingensturingnietblijkentewerkenindequeestenaarméérverzekerdekwaliteit.Elkorganisatieheeftechtereigenredenenomermeeaandeslagtegaan.Voordeéénkaneenstevigveranderprogramma,waarindeprofessionalsgeachtwordenopeenheleanderemanierinhetwerktestaan,deaanleidingzijn:meerondernemendofmetmeerzelfsturing.Vooreenanderisereennoodzaaktewerkenaanzingeving,bijvoorbeelddoordateennieuwevisieisgeïntroduceerdofdoordaterhernieuwde
aandachtnodigisvoormaatschappelijkebetrokkenheid.Eenvolgendeorganisatieheeft het worden van een lerende organisatieofeenmeersamenwerkendeorganisatieopdestrategischeagendastaan.Vanuitaldezeaanleidingenkandewensontstaan te werken aan het versterken van dekernvandeprofessional(terversterkingvanveerkracht,excellentie,zelfsturingenwijsheid)envandeprofessioneleteams(terversterkingvan(re)framing,impact,bounderycrossingenvernieuwing).Elkeaanleidingbrengtechterookandereaandachtspuntenvoorhetwerkenmetprofessioneleidentiteitmetzichmee.Redenomeerstdezerationale(verleden,hedenenwaartoe)scherptestellenenteontdekkenwelkeeisendatsteltaandepotentiëleaanpak.
4.2 Versterk het professionele systeemLangzaamaanzijnprofessioneleorganisatiesaanhetverwordentotproductiemaatschappijen.Jeschrikterafentoevanhoeweinigeroverinhoudenvakgesprokenwordt.Telkensweerneemthetgesprekoverhetorganiserendeoverhand.Watikmerk,zodraikineenorganisatiedeprofessioneledialoogopnieuwopen,isdaterontspanningontstaat,energieenblijdschap.Professionalshoorikdanvaakverzuchtendatdatsoortgesprekkenweinigmeervoorkomen.Datisnietalleenjammer,maarhetgaatooktenkostevandeprofessionelekwaliteit.Diegesprekkenzijnnamelijkhardnodigommetcollega’steblijvenvernieuwen,tekomentotcollectievegroeienversterkingvankwaliteit.
11
Omhetprofessionelesysteemteversterken,vragendevolgendepuntenomaandacht:• Herdefinieerhetsamenspeltussen
professionalsenmanagers.Professionalsenmanagershebbenelkaarnodigenrespectvoorelkaarnodigomeenprofessioneleorganisatievormtegeven.Inveelorganisatiesisdeverhoudingtussenmanagersen professionals verworden tot die vanouderenkind,inplaatsvanvolwassenendiesamenzoekennaardebestemanieromelkaaraantevullen.
• Herwaardeerhetgesprekoverprofessionaliteitenvakinhoud.Juistineengoedeprofessioneledialoogontstaaterweerbewustzijnenverbindingopdeoorspronkelijkethelos,hetwaartoeachterjebezigheden.
• Versterkdekwaliteitvandialoog.Hetvoerenvaneendialoogzijnweinorganisatiesverleerd.Duszeggendatjedatmeermoetgaandoeniswellichtwatoptimistisch.Veelorganisatieszoudenerbijgebaatzijnteinvesterenopdekwaliteitvanhetvoerenvandialoog.Endanbedoeliknietsimpelweggesprekstechnieken.Dialoog,zoalsWilliamIsaacszomooiomschrijftis“eengesprekmeteen‘centrum’inplaatsvanposities.Hetiseenmanieromdeenergiedievaakinonzeverschillengaatzittenoptepakkenenintezettenvoorietsnieuws.(…)Deintentievaneendialoogisomnieuwbegripeninzichttebereiken,envandaaruiteennieuwemaniervandenkenenhandelen.”(Isaacs,1999)
4.3 Besteed aandacht aan lerende teams
Datsamenspelsteedsbelangrijkerwordtbehoeftgeenonderbouwingmeer.Maarwatwevaaknogoverhethoofdzienisdathet samenspel van nu en het teamwerk vanvroegersteedsminderopelkaarlijken.Teamszijnveelvloeibaardergeworden.Zenemen toe in aantal (loop maar eens na vanhoeveelgroepen,teams,gremiajezelfonderdeeluitmaakt),wisselensnellervansamenstelling,hebbensemipermeabelegrenzen(mensenvliegeninenuit),hebbenbetrekkingopcomplexere,vaakemergentevraagstukkenenvragensteedsvakeromlerenvandetoekomst,zoalsSengehetooitzomooinoemde(Senge,Scharmer,Jaworski,&Flowers,2004).Datbrengteenaantalnieuwevraagstukkenmetzichmee.Inplaatsvandefocusopbinnen,zouhetveeleerderenmeermogengaanoverderelatiemetbuiten.Vervolgensiserweliswaarbehoefteaanteamvorming,maariserechtgeenruimtemeerominaldiegroepenaanteambuildingtedoen.Debehoefteaanteamvormingontstaatookvanuiteenanderebrondanhetgoedhebbenmetelkaar,namelijkdewensommetelkaartekomentot‘goedwerk’.Enookderolvandeleiderverschuift.Leiderschapwordtvakerbelegdenverdeeldbijdeteamleden.Eensnellebliklevertdusaldriefundamenteleverschuivingen:vanbinnennaarbuiten,vanprocesnaaropgaveenvanleidinggevennaargedeeldleiderschap.Ongetwijfeldzijnheterméér.Watwenodighebbenisnietalleenlerendeprofessionals,maarooklerendeprofessioneleteams,dieinstaatzijn:• snel te framen en reframen• collectiefteexperimenteren,hypothesen
tetestenenhunimpacttevergroten• alscollectieftecommunicerenen
12
ideeën,visieseninformatietelatenbewegentussenmensenomhunheen(boundarycrossing)
• verschillenvaninzichtteintegrereninnieuweperspectieven
Datzijndusookteamsdieverantwoordelijkheidenruimtenemenomelkaar in voldoende mate te ontmoeten enhetonderlingeprofessioneleframeteversterken.Dieteamsontstaannietvanzelf.Datvraagtomgerichteaandachten(tijds)investering.
4.4 Organiseer vakgenootschappenWe hebben er inmiddels een nieuwe waarheidvangemaakt:lerengebeurtopdewerkplek.Voorteamsbetekentdatdatlerengoedteorganiserenisrondomopgaven.Maarnietiedereeninorganisatieswerktinopgavenennietalhetlerenkomtzoaanbod.Metnamevakgerichteontwikkelingkomthiernietuitdeverf.Aanvullend op lerende teams is het daarom goedomvakgenootschappen(ofgildes)testimuleren,groepenprofessionalsdiemetelkaardeverantwoordelijkheidnemenvoorhunvak,diezorgdragenvoorverspreidingvanbestaandekennis,competenties,vaardigheden,voorontmoetingeneninspiratie en het verder ontwikkelen van het vak.Datgaatoverigensnietvanzelf,zoweetikuiteigenervaring.Adhocvragenvanklanten,klusjesvoordeleidinggevendeofandereinvliegersnemenalsneldeoverhand.Sommigeorganisatiesneigenernaarzo’ngenootschapdanmaarverplichttestellen,maardatschietz’ndoelvoorbij.Ookhierkomthetnamelijkweeraanopdekeuzevandeprofessionalomtoptezijnoftewordeninzijnvak.
4.5 Organiseer een hotspotOokalstuitenwebijhetorganiserenvanactiviteitenrondomprofessioneleidentiteitopeenaantalhindernissen,eenbehulpzamestapishetontwikkelenvaneenhotspot,eengroepvan6tot8 professional friends met interesse en ambitierondomprofessioneleidentiteit.Hetstrevenisdannaareenteamexpertsdatinstaatisvraagstukkenopditthemaaantegaanendeorganisatie,teamsenprofessionalsvanadviesenbegeleidingtevoorzien.Isereengroepprofessionalfriendsmetinteresseinhetthemasamengesteld,danishetallerbelangrijksteomteorganiseren:tijd.Tijdomhetthemateverkennen,omeeneigennarratiefteontwikkelenoverhetbelangvanprofessioneleidentiteitindeeigenorganisatie(ofderationaleeigentemakenendoortevertalen),omdeeigenprofessioneleidentiteitteonderzoeken,ominterventiesteverzamelenenbegeleidingservaringoptedoenentenslotteomeeneigenaanpakteontwikkelendiegaatwerkenindeeigenorganisatie.
Zodradeeerstestappengezetzijnenerindegroepenigestevigheidbegintteontstaan,kunnendeluikenopenenkandehotspotzijnrolgaanvervullen.Doorcommunicatieindeorganisatievormgeven,teexperimenterenmetmanierenvanwerken,invraagstukkendierakenaandeprofessioneleidentiteiteenbijdrageteleverenencollega’stehelpenhuneigenprofessioneleidentiteitteontwikkelen.
4.6 Stimuleer het werken aan professionele identiteitProfessioneleidentiteitisnoggeenbreedgedragenthema.Hetisduszaakhet
4. (vervolg)
13
onderwerponderdeaandachttebrengenvan professionals en hen te laten weten dathetzinvolisaandeeigenprofessioneleidentiteitaandachttebesteden.Daarvoorzijnnaastdeontwikkelingenopteam-enorganisatieniveaueigenlijkeendrietalrichtingen:• Verkennenenerkennen:isvan
toepassingopprofessionalsdienognooitofallangnietmeervoorzichzelfhebbengeëxpliciteerdhoezezichtenopzichtevandeprofessieverhouden,hoezegekendenherkendwillenworden.Hetgaatdanomvragenals:Waarbenikeigenlijkvan?Waarneemikwelofgeenverantwoordelijkheidvoor?Wieis/zijnbelangrijkvoormij?Waarstaikvoor?Welkekenniszetikwelennietin?Enz.
• Onderhoudenenopruimen:kennen(expliciteren)vanjeprofessioneleidentiteitiseenstartpunt.Maardaarmeezijnweerniet.Professioneleidentiteitstaat niet stil nadat het verhelderd is.Hetvraagtomonderhoud,omtelkensopnieuwtebezienhoenieuweontwikkelingenjevormenenomdaarbewustkeuzesintemaken,omnieuweinzichtenteintegreren.Vanwelkeoudeopvattingenkunjewellichtafscheidnemen,watwiljeinereherstellen,ofvanwelkenieuweinzichtengajewelofgeengebruikmaken
• Kiezenenkeren:ontwikkeleniszeldeneenvloeiendproces.Sterkernog,hetkenmerktzichdooreenafwisselingvanvoortgangencrises(vrijwilligofgedwongen).Somsismerkbaardateenbaannietmeerhelemaalpast,zonderaantekunnenwijzenwateraandehandis.Deaanleidingkanookliggenineenreorganisatieengedwongen
zoektochten.Opditsoortmomentengaathetovereenheroriëntatiemetvragenals:welkepatronentekenenzichafindegeschiedenisdieisdoorgemaaktenwelkeopvattingengaandaarachterschuil,watzijnambities,conditiesenrandvoorwaarden,hoeleertofontwikkeltiemandzichenwaarzittenvalkuilenenspanningsveldeninrelaties,enz.
Hetisaanleidersenp&oomdewaardevanditsoortzelfonderzoekteerkennenenprofessionalsuittedagenhun‘footing’(hetalsprofessionalsterkindeschoenenstaan)teversterkenenverantwoordelijkheidenruimtetenemenommetregelmaattewerkenaandeeigenprofessioneleidentiteit.
4.7 Zorg dat je ontwikkelinterventies PI-proof zijn Tenslotte:veelopleidings-enontwikkelactiviteitennegerenhetbestaanenhetbelangvanprofessioneleidentiteit.Datisjammer,wantintegraleaanpakkenwerkenoverhetalgemeenaanzienlijkbeterenprettiger.Hetloontomdeopleidings-enontwikkelactiviteiteneensonderdeloeptenemenentebezienwaarprofessioneleidentiteit(enwellichtookdecollectievevariant,deprofessioneleframes)eenlogischerolzoukunnenspelenenhoedatvormtegeven.
14
5. Conclusie : Het is tijd voor professionele identiteit
Ineenomgevingwaar…• veranderingenelkaarinhoogtempo
opvolgenendiepgaandvanaard• dynamiekenontwikkelingengrilligeren
onvoorspelbaarder worden• hetaantalsamenwerkingsrelaties
toeneemt• allessneller,beter,scherperensteeds
vaker 'anders' moet• dedrukop'professionalisering'en
'professionaliteit'nogsteedsstijgt• enlerenenontwikkelengeenuitstapje
meeris,ishetbelangrijktewetenwatjebasisis,waarjevanbent,waarjeingelooft,watonvervreemdbaarvanjouisenjekleurgeeft.Eensterkeprofessioneleidentiteitisdiebasis.
Hetgeeftveerkrachtommetveranderingenentransformatiesomtegaan(zoalsvandocerennaarbegeleiden,vanzorgenvoornaarzorgendat,ofvanspecialistnaaradviseur).Hetvergemakkelijktsamenwerken doordat handelen herkenbaar wordt,ishetfundamentvanzelfsturingengeeftrichtingaanlerenenontwikkelenomzohetbesteuitjezelftehalen.
Professioneleidentiteit,hetvergetenhartvanprofessioneleontwikkeling,vormteenbelangrijkepijlervaneensterkprofessioneelsysteem.Professioneleframes,decollectievevariant,vormtdethuishavenenhetankerpuntvandiezelfdesterkeprofessionals.Indenieuwontstanedynamiekishetvangrootbelanghetprofessionelesysteemteversterken.Organisatieshebbenhierineenbelangrijkeroltevervullen.Ikhoophiervoorindezewhitepaperenigerichtingtehebbengegeven.
15
Voor meer informatie:
BibliografieGallup. (2013). State of the Global Workplace: Employee Engagement Insights For Business Leaders Worldwide, 117.
Herrero, L. (2006). Viral Change. United Kindom: meetingminds.Isaacs, W. N. (1999). Dialogue and the art of thinking together. New York: Doubleday.
Ruijters, M. C. P. (Ed.). (2015). Je binnenste buiten. Over professionele identiteit in organisaties. Deventer: Vakmedianet.Schwartz, B. (2011). Practical wisdom and organizations. Research in Organizational Behavior. http://doi.org/10.1016/j.
riob.2011.09.001Schwartz, B. (2016). Waarom we werken. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Senge, P. M., Scharmer, C. O., Jaworski, J., & Flowers, B. S. (2004). Presence: Human purpose and the field of the future. Cambridge: The Society for Organizational Learning. Retrieved from http://keithdwalker.ca/wp-content/summaries/m-p/
Presence.Sengeet al.EBS..pdfShaffer, D. W. (2006). How Computer Games Help Children Learn. New York: Palgrave Macmillan.
'JeBinnensteBuiten,overprofessioneleidentiteitinorganisaties'(Vakmedianet,2015)www.professioneleidentiteit.nl
ManonRuijters:[email protected]
Opdonderdag1december2016vindtdezesdeeditievanhetJaarcongresVerandermanagementplaats.Eendagvolmetnieuweinzichten,aansprekendeverandertrajecten,trendsenontwikkelingen.
ManonRuijtersiseenvandesprekers.Zijgaattijdenshetcongresverderinopdeprofessioneleidentiteitinorganisatiesenhoeudatvormgeeft.
Voormeerinformatieeninschrijven:www.managementimpact.nl/verandermanagement
Jaarcongres Verandermanagement – 1 december 2016