Proces Boloński - co warto o nim wiedzieć?

Elżbieta Walkiewicz

19.VI.1999Deklaracja Bolońska 2001 2003 2005 2007 2009 2010

20092009

- Deklaracja Sorbońska (F, D, GB, IT) - Deklaracja Bolońska (29 państw w tym PL)

- Kom. Paryski – (33 państwa)

- Kom. Berliński (40 państw)

-Kom. z Bergen – (45 państw)

- Kom. Londyński – (46 państw)

- Kom. z Leuven

- Kom. z Wiednia (47 państw)

1998

to ogólnoeuropejskie przedsięwzięcie, którego istotą są zmianyw systemach szkolnictwa wyższego a strategicznym celem jest stworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego i podniesienie międzynarodowej konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego

2020

EOSW

20072007

20052005

19991999

20012001

20032003

19981998

20102010

Państwa uczestniczące w Procesie Bolońskim

Obecnie w PB uczestniczy 47 krajów:

Albania, Andora, Armenia, Austria, Azerbejdżan, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czarnogóra, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Gruzja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Kazachstan, Lichtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Mołdawia, Niemcy, Norwegia, Macedonia, Malta, Polska, Portugalia, Rosja, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Ukraina, Watykan, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.

Deklaracja Bolońska (1999) - określono następujące cele:• przyjęcie systemu czytelnych i porównywalnych tytułów zawodowych/stopni • wprowadzenie systemu opartego na 2 głównych cyklach kształcenia: studiach I stopnia (licencjackich/inżynierskich) i studiach II stopnia (magisterskich) • wprowadzenie systemu punktów kredytowych - ECTS (European Credit Transfer System) • promowanie mobilności studentów i pracowników uczelni, • rozwój współpracy europejskiej w zakresie zapewniania jakości kształcenia, • promowanie wymiaru europejskiego w szkolnictwie wyższym

Komunikat Praski (2001) - wprowadzono dodatkowo jeszcze 3 cele:• promowanie kształcenia przez całe życie (lifelong learning), • zwiększenie zaangażowania studentów oraz instytucji szkolnictwa wyższego na rzecz realizacji PB, • promowanie atrakcyjności Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego poza Europą

Podstawowe założenia PB wg dokumentów bolońskich

Komunikat Bergeński (2005) - wskazano następujące priorytety działań na kolejne lata:• rozwój studiów doktoranckich oraz powiązanie sektora szkolnictwa wyższego z sektorem badań, • wymiar społeczny PB tj. zapewnienie dostępności do studiów szczególnie studentom z grup o niższym statusie społecznym, • usuwanie barier w mobilności poprzez m.in. akceptację pełnego uznawania okresu studiów zrealizowanego w uczelni partnerskiej• przyjęte dwa istotne dokumenty tj. standardy i wskazówki dot. zapewnienia jakości kształcenia oraz ramę kwalifikacji EOSW

Komunikat Londyński (2007) - jako priorytety do 2009 roku przyjęto:• dalszą likwidację przeszkód w rozwoju mobilności, • tworzenie krajowych strategii w zakresie wymiaru społecznego szkolnictwa wyższego, • opracowanie baz danych w zakresie mobilności oraz wymiaru społecznego, • zwrócenie uwagi na zatrudnialność absolwentów w odniesieniu do każdego z trzech cykli kształcenia,

• szeroką promocję założeń PB w innych częściach świata.

Komunikat Berliński (2003) - uznając znaczenie badań jako integralnej części szkolnictwa wyższego, przyjęto 2 cele:• rozszerzenie systemu studiów o trzeci stopień – studia doktoranckie, • wzmocnienie współpracy w ramach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego i Europejskiej Przestrzeni Badawczej

Komunikat z Leuven/Louvain- la Neuve (2009) - podsumowano osiągnięcia PB oraz wskazuje priorytety dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego na następne dziesięciolecie, którymi są:• wymiar społeczny szkolnictwa wyższego - równy dostęp i możliwość ukończenie studiów, • uczenie się przez całe życie w tym wdrożenie krajowych ram kwalifikacji, • zatrudnialność i współpraca uczelni z rynkiem pracy, • kształcenie ukierunkowane na studenta, • powiązanie edukacji, badań i innowacji, • umiędzynarodowienie studiów, • wzrost mobilności poprzez tworzenie tzw. "okienek mobilności" oraz wspólne kształcenie, • potrzeba zbierania danych dla monitorowania postępu w zakresie mobilności, wymiaru społecznego i zatrudnialności, • opracowanie mechanizmów ułatwiających identyfikowanie i porównywanie instytucji szkolnictwa wyższego w Europie (klasyfikacje i rankingi szkół wyższych), • zwrócenie uwagi na finansowanie szkolnictwa wyższego.

Komunikat z Budapesztu - Wiednia (2010) – podtrzymano ustalenia z poprzednich konferencji i podkreślono potrzebą kontynuacji działań związanych z realizacją założeń PB.

formułują

Proces Boloński – cele dydaktyczne

Przygotowanie uczących się do rynku pracy

Przygotowanie do bycia aktywnym obywatelem

demokratycznego społeczeństwa

Rozwój osobowy uczących się

Rozwój i podtrzymywanie podstaw wiedzy

zaawansowanej (społeczeństwo i gospodarka oparta

na wiedzy)

ich realizacji

służą

Proces Boloński - zadania

Mobilność studentów i pracowników uczelni

Kształtowanie postaw sprzyjających powstawaniu

wspólnoty Europejczyków

Porównywalność kwalifikacji / dyplomów

Podniesienie atrakcyjności i konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego w świecie (różnorodność programowa i instytucjonalna)

Dostosowanie kształcenia w poszczególnych krajach do potrzeb rynku pracy Unii Europejskiej

Zapewnienie jakości kształcenia w szkołach wyższych

wykonywane są poprzez zastosowanie

Proces Boloński - narzędzia

Studia wielostopniowe System akumulacji i transferu osiągnięć -

ECTS Suplement do dyplomu Akredytacja europejska Ramy kwalifikacji

Trochę więcej

o narzędziach PB

Uczelnia działająca zgodnie z celami Procesu Bolońskiego powinna prowadzić studia, w zależności od przyznanych uprawnień:

studia jednostopniowe (studia licencjackie -6 - 8 sem. / inżynierskie - 7 – 8 sem.),

studia dwustopniowe (studia magisterskie - 3 – 4 sem. )

jednolite studia magisterskie - 9 – 12 sem.

studia trzystopniowe – doktoranckie - nie dł. niż 4 lata

Student powinien mieć możliwość kontynuowania studiów

na stopniu wyższym bezpośrednio po ukończeniu studiów

na stopniu niższym lub po przerwie

Studia wielostopniowe

Struktura studiów (1)

studia I stopnia

studia II stopnia

studia jednolite

studia III stopnia

300magister (MA)

240

180bechelor (BA)

Poziom studiów

(pkt ECTS)

doktor (Ph.D.)

System akumulacji i transferu osiągnięć - ECTS

ECTS to system akumulacji i transferu punktów zaliczeniowych stosowanych w szkolnictwie wyższym EOSW (może być też stosowany w innych formach LLL) głównie w celu promowania mobilności studentów i zapewnienia jakości kształcenia.

Akumulacja ECTS- gromadzenie punktów w celu uzyskania kwalifikacji lub dyplomu

Transfer ECTS – przenoszenie punktów z jednego programu do innego w obrębie tej samej lub innej instytucji

ułatwia stosowanie podst. dok. ECTS: katalogu przedmiotów, formularza zgłoszeniowego studenta, porozumienia o programie zajęć, wykazu zaliczeń, suplementu do dyplomu

Punkty ECTS – podstawowe cechy:

• tworzą system zorientowany na studenta

• przypisywane są bezpośrednio efektom kształcenia / uczenia się kształcenia pełnego programu studiów a także do jego poszczególnych komponentów (moduł, przedmiot, praca dyplomowa, praktyka zaw., ćwiczenia)

• odzwierciedlają nakład pracy (czas) studenta potrzebny do osiągnięcia założonych w programie efektów kształcenia / uczenia się

Efekty kształcenia/ uczenia się - określają co student powinien wiedzieć, rozumieć, potrafić zrobić po pomyślnym zakończeniu procesu kształcenia.

W bolońskim modelu studiów przypisano następujący zakres punktów ECTS:

studia I stopnia 180 – 240 pkt

studia II stopnia 90 – 120 pkt

jednolite st. magisterskie 300 – 360 pkt

30 pkt = 1 semestr

60 pkt = 1 rok (ok. 1500 -1800 godz. śr. nakład pracy studenta studiów stacjonarnych dla uzyskania założonych w programie efektów kształcenia / uczenia się)

1pkt odpowiada 25 – 30 godz.

Poświadczenie 180 pkt uprawnia do wydania suplementu do dyplomu

Suplement do dyplomu

Co to jest?suplement do dyplomu jest dokumentem, który zawiera informacje potrzebne do określenia poziomu i charakteru wykształcenia uzyskanego przez absolwenta studiów wyższych tj.: programu studiów, osiągnięć w dziedzinie nauki i innych form aktywności, charakterystykę systemu szkol. wyższego

Dla kogo?

suplement jest dla przyszłego pracodawcy, w kraju i za granicą, pierwszym źródłem wiadomości o kompetencjach absolwenta

Po co?suplement do dyplomu ułatwia mobilność pionową (w tym karierę akademicką) stanowiąc podstawę do uznawania kwalifikacji absolwenta w dalszym toku kształcenia

Akredytacja europejska

W PL prowadzone są, niezależne od siebie:

• akredytacja państwowa – PKA - (zew., obowiązkowa, zgodna ze standardami międzynarodowymi)

• akredytacja środowiskowa

cel PB

zapewnienie wysokiej jakości kształcenia w EOSW oraz współdziałanie w tym zakresie na forum europejskim

PROCES AKREDYTACJI

Zewnętrzne i wewnętrzne systemy zapewnienia jakości

służą

realizacja

Standardy dla zapewniania jakościkształcenia w uczelniach (wewnętrzne systemy jakości) odnoszą się głównie do:

• polityki uczelni na rzecz zapewniania jakości,• monitorowania, oceny programów i uzyskiwania dyplomów,• systemu oceniania studentów,• zapewniania jakości kadry nauczającej,• pomocy dydaktycznych i pomocy studentom w nauce,• systemu zbierania informacji o zarządzaniu, programami nauczania i inną działalnością,• informacji o uczelni i jej rozpowszechnianiu.

Uczelnie

Ramy kwalifikacji

Cel strategiczny PB EOSW

Instrument - Rama Kwalifikacji dla EOSW (zwana „bolońską”), która ma służyć jako inspiracja dla krajowych ram kwalifikacji (komunikat z Bergen w 2005 r. ), które w zgodzie z ramą bolońską miały być wdrożone do 2010 r

Bolońskie a krajowe ramy kwalifikacji

Bolońska rama kwalifikacji tworzy wspólny system odniesienia (uniwersalny język przekładu), który wiąże krajowe ramy kwalifikacji (2)

RK służą uznawaniu i przenoszeniu osiągnięć

Oczekiwania względem Ramy Kwalifikacji dla EOSW

porównywalność efektów kształcenia (w wymiarze krajowym i międzynarodowym)

wszechstronna informacja dotycząca kompetencji uzyskiwanych przez absolwentów

informacja dotycząca możliwości kontynuacji kształcenia w LLL

definiowanie standardów kształcenia poprzez porównywalne kompetencje absolwentów

„otwarcie” systemu: uznawanie kompetencji zdobytych poza formalną edukacją (3).

Zadaniem bolońskiej ramy kwalifikacji jest zapewnienie różnorodności i porównywalności dyplomów (świadectw)

Bolońska Struktura Kwalifikacji miała być oparta na 3 - stopniowej strukturze studiów (studia I, II, III stopnia) + cykl krótki

Poziomy kwalifikacji są w niej określone przez, wyrażony w pkt ECTS, nakład pracy studentów i oczekiwane efekty kształcenia / uczenia się opisane przez poniższe wskaźniki (deskryptory) zwane „dublińskimi”:

• wiedza i rozumienie (knowing and understanding), • wiedza jak działać (knowing how to act) • wiedza jak być (knowing how to be) (4).

Europejskie ramy kwalifikacji

są podstawowym instrumentem (oprac. przez KE) umożliwiającym porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w rozmaitych zakresach i formach uczenia się, w różnych miejscach i czasie

Wg zalecenia PE i RUE z 23 kwietnia 2008r są one „[...] wspólnymi europejskimi ramami odniesienia, wiążącymi systemy kwalifikacji różnych krajów [...] dzięki którym kwalifikacje staną się bardziej czytelne i łatwiejsze do zrozumienia w różnych państwach i systemach w Europie” (6)

promocji mobilności obywateli między krajami

ułatwieniu im procesu uczenia się przez całe życie

(polityka edukacyjna LLL)

służą 2 celom

polityka na rzecz uczenia się przez całe życie (Lifelong Learning – LLL)

„Europejska polityka edukacyjna”

koncepcja LLL nie jest nowa, pochodzi z lat 70. ub. wieku obejmuje różne formy kształcenia: formalne, pozaformalne

i nieformalne „uczenie się” oznacza nacisk na podmiotowość uczącego się

opiera się na 3 podstawowych zasadach: - lifelong learning (obejmuje okres całego życia uczących się) - lifewide learning (występuje we wszystkich aspektach życia) - learning outcomes (ocena i uznawanie efektów uczenia się)

została uznana za b. istotną dla teorii i praktyki edukacyjnej na różnych poziomach edukacji

jest to

Ramy kwalifikacji jako narzędzie uczenia się przez całe życie

ERK (EQF), jako rama odniesienia składa się z:

• 8 poziomów i (zgodnie z ideą LLL) ujmują pełną skalę kwalifikacji, zdobywanych w ramach kształcenia formalnego, jak i poza nim (np. kursy, szkolenia, doświadczenie zawodowe)

• 3 działów:

/ umiejętności / inne kompetencjewiedza

Krajowe ramy kwalifikacji są narzędziem służącym do opisu i klasyfikowania kwalifikacji ze względu na

poziomy osiągnięć, scharakteryzowane wedle przyjętych w danym kraju zestawów kryteriów (wskaźników) mających jednak jasne odniesienia do ram europejskich (5).

Krajowe ramy kwalifikacji, mają być zgodne (lecz nie jednolite) z „ramami europejskimi”, które stanowią model odniesienia.

Polskie Ramy Kwalifikacji proponują opis 7 poziomów kwalifikacji przy użyciu 3 głównych zakresów efektów uczenia się (wskaźników) określonych terminami:

wiedza umiejętności postawy

Krajowe Ramy Kwalifikacji

Ramy kwalifikacji - poziomy

• Bolońskie ramy kwalifikacji – 3 poziomy• Europejskie ramy kwalifikacji – 8

poziomów• Krajowe ramy kwalifikacji od 5 (Francja)

do 12 (Szkocja)• Polski projekt przewiduje 7 poziomów

www.krk.org.pl

8

7

6

5

4

3

2

1

ERK PRK

7

6

5

4

3

2

1

Model – Tomasz Saryusz - Wolski

10

9

8

7

6

A

5

4

„Tłumaczenie” kwalifikacji

Proces Boloński - podsumowanie -

Proces Boloński - mity

• Narzucony został przez Unię Europejską aby zniszczyć krajowe struktury kształcenia, często dużo lepsze

• Ma ułatwić wprowadzenie studiów odpłatnych• Zamyka drogę do dalszego wykształcenia części

studentów, którzy zakończą studia licencjackie.• Obniża poziom kształcenia

• Można bez problemu studiować co się chce• Możliwe są przeskoki z najbardziej odległych dyscyplin naukowych do innych.• Bez wysiłku można studiować w uczelniach całej Europy

Opracowanie - Marek Wilczynski

Warto wiedzieć, że Proces Boloński

zapoczątkował „kulturę reform” w szkolnictwie wyższym, warunkujących gospodarczy i społeczny rozwój Europy

przyczynia się do zmian kulturowych pozwalających młodzieży dostosować się do wymogów rynków pracy, procesów związanych z globalizacją i geopolityką, do rozwoju nowoczesnych technologii i funkcjonowania w coraz bardziej złożonych sytuacjach społecznych

pozwala na zaspokajanie w coraz szerszym zakresie aspiracji edukacyjnych społeczeństw i rozwój osobowy jednostki

Przydatne materiały i linki:

(1) A. Kraśniewski, Proces Boloński to już 10 lat, Wyd. FRSE,

Warszawa 2009, s.19. (2), (3), (4), (5) E. Chmielecka, prezentacja pt. „Europejskie i

Krajowe Ramy Kwalifikacji – nowe narzędzie organizacji kształcenia”

M. Wilczyński, prezentacja pt. „Mobilność młodzieży, uznawalność i jakość w Procesie Bolońskim”

(6) zalecenie PE i RUE z 23 kwietnia 2008 r w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (w:) Od Europejskich do Krajowych Ram Kwalifikacji, (red.) Chmielecka E., MEN, Warszawa 2009, s.8.

www.frse.org.pl (dostęp na dzień 5 kwietnia 2010r.) www.ec.europa.eu (dostęp na dzień 20 kwietnia 2010r) www.ekspercibolonscy.pl (dostęp na dzień 5 kwietnia 2010r.) www.nauka.gov.pl (dostęp na dzień 5 kwietnia 2010r.) http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna/

(dostęp na dzień 7 kwietnia 2010r.)

Dziękuję za uwagę