Përmbajtja - mf.rks-gov.net · ka shënuar ngritje viteve të fundit si rezultat i avancimit të...

1

Përmbajtja

Shkurtesat ........................................................................................................................................................... 2

1. OBJEKTIVAT E MENAXHIMIT TË BORXHIT SHTETËROR .......................................................... 6

Mbulueshmëria e analizave të Programit të Borxhit Shtetëror .......................................................... 7

Përcaktimi i valutës bazë ................................................................................................................................. 7

2. KARAKTERISTIKAT E PORTOFOLIT TË BORXHIT SHTETËROR TË REPUBLIKËS SË

KOSOVËS (2017)............................................................................................................... 8

2.1. Portofoli ekzistues i borxhit të brendshëm ..................................................................................... 10

2.2. Portofoli ekzistues i borxhit ndërkombëtar .................................................................................... 12

2.3 Shërbimi i borxhit të përgjithshëm shtetëror .................................................................................. 13

3. ZHVILLIMET MAKROEKONOMIKE DHE RREZIQET KRYESORE ............................................... 14

3.1. Zhvillimet kryesore makroekonomike gjatë vitit 2017 ................................................................ 14

3.2. Faktorët kryesorë të riskut ................................................................................................................... 16

4. ANALIZA E RISQEVE KRYESORE QË LIDHEN ME STRUKTURËN E BORXHIT SHTETËROR........... 18

4.1 Risku i normave të këmbimit valutor ................................................................................................. 18

4.2 Risku i normave të interesit ................................................................................................................... 20

4.3 Risku i rifinancimit .................................................................................................................................... 21

4.4 Risku nga detyrimet kontigjente .......................................................................................................... 22

4.5 Risku operacional ...................................................................................................................................... 23

5. IDENTIFIKIMI I NEVOJAVE PËR FINANCIM DHE BURIMET E FINANCIMIT 2019-2021 .............. 25

5.1 Burimet e jashtme të financimit .......................................................................................................... 25

5.2 Burimet e brendshme të financimit .................................................................................................... 27

6. STRATEGJIA AFATMESME E BORXHIT 2019-2021 ................................................................ 29

6.1 Metodologjia .............................................................................................................................................. 29

6.2 Rezultatet dhe përzgjedhja e strategjisë afatmesme të borxhit ............................................... 29

ANEKS: BULETINI VJETOR 2017 MBI BORXHIN PUBLIK ............................................................ 32

2

Shkurtesat

ANZH Asociacioni Ndërkombëtar për Zhvillim

ASK Agjencia e Statistikave të Kosovës

AKP Agjencion Kosovar i Privatizimit

BB Banka Botërore

BERZH Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim

BEI Banka Evropiane për Investime

BIZH Banka Islame për Zhvillim

BNRZH Banka Ndërkombëtare për Ndërtim dhe Zhvillim

BPV Bruto Produkti Vendor

BRK Buxheti i Republikës së Kosovës

CNY Juani Kinez

DMB Divizioni për Menaxhimin e Borxhit

DIN Dinari Islamik

EURIBOR Norma ndërbankare e ofruar për EURO

FMN Fondi Monetar Ndërkombëtar

FSDK Fondi për Sigurimin e Depozitave

FOZHN Fondi OPEC për Zhvillim Ndërkombëtar

FSZh Fondi Saudit për Zhvillim

JPY Jeni Japonez

KfW Agjencia Gjermane për Rindërtim

KE Komisioni Evropian

KASH Korniza Afatmesme e Shpenzimeve

KKC Kredia e Konsoliduar C

LV Letra me Vlerë

LIBOR Norma ndërbankare e ofruar në Londër

MF Ministria e Financave

MASHT Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

MI Ministria e Infrastrukturës

MMPH Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor

MSh Ministria e Shëndetësisë

MZhE Ministria e Zhvillimit Ekonomik

NATIXIS Përfaqësuesi i Republikës Franceze për investime

PBSH Programi i Borxhit Shtetëror

SAR Saudi Riyal

SDR Të drejtat speciale të tërheqjes

ShBA Shtetet e Bashkuara të Amerikës

UniCredit Banka UniCredit në Austri

3

ë përputhje me Nenin 15, të Ligjit për Borxhet Publike Nr. 03/L-175,

Ministria e Financave paraqet në Qeveri për aprovim dhe në Kuvend

për informim, Programin për Borxhin Shtetëror 2019-2021. Programi i

Borxhit Shtetëror (PBSH) 2019-2021 është përpiluar sipas legjislacionit

përkatës të menaxhimit të financave publike dhe borxhit shtetëror,

dhe përfshin informacione rreth stokut të borxhit shtetëror dhe shërbimit të tij,

objektivave afatmesme të Qeverisë mbi huamarrjen, menaxhimin e rrezikut të

borxhit shtetëror, profilin e kthimit dhe strategjinë afatmesme të huamarrjes. PBSH

2019-2021 është në përputhje me kornizën makro ekonomike dhe fiskale - Korniza

Afatmesme e Shpenzime 2019-2021 dhe siguron qëndrueshmëri të borxhit

shtetëror. Po ashtu praktikat më të mira dhe udhëzuesit standard të dizajnuar nga

institucionet financiare ndërkombëtare janë marrë në konsideratë gjatë përgatitjes

së këtij dokumenti. Të gjitha definicionet e përdorura në dokument janë sipas

përcaktimeve në Ligjin për Borxhet Publike Nr. 03/L-175 dhe aktet tjera nën-ligjore.

Menaxhimi i borxhit shtetëror është proces i krijimit dhe ekzekutimit të një

strategjie për menaxhimin e borxhit shtetëror me qëllim të sigurimit të shumës së

kërkuar të financimit, arritjes së objektivave të kostos dhe rrezikut dhe

përmbushjes së çfarëdo qëllimi tjetër të qeverisjes së borxhit shtëtëror për të cilën

mund të ketë vendosur të tilla si zhvillimi dhe mbajtja e një tregu efikas për letrat

me vlerë të qeverisë. Fushëveprimtaria e kësaj strategjie mbulon të gjitha

aktivitetet që lidhen me marrjen e borxheve shtetërore duke lëshuar letra me vlerë

të qeverisë në tregun vendor apo duke hyrë në marrëdhënie kontraktuale të

financimit me kreditorë ndërkombëtarë. Këtu përfshihen të gjitha veprimet që

shoqërojnë procesin e lëshimit të letrave me vlerë, veprimet lidhur me shërbimin e

borxhit të jashtëm dhe të brendshëm, kryerjen e analizave të ndryshme financiare

dhe operacioneve që synojnë uljen e rreziqeve që lidhen me strukturën e borxhit

dhe optimizimin e shërbimit të borxhit shtetëror.

Në një kontekst më të gjerë makroekonomik për politikën publike, qeveritë duhet

të përpiqen të sigurojnë që niveli dhe ritmi i rritjes së borxhit të tyre publik është

në thelb i qëndrueshëm dhe mund të shërbehet (kthehet) në një gamë të gjerë

rrethanash, duke përmbushur objektivat e kostos dhe riskut. Menaxherët e borxhit

duhet të sigurojnë që autoritetet fiskale janë të vetëdijshme për ndikimin e

kërkesave të financimit të qeverisë dhe nivelet e borxhit në kostot e huamarrjes.

Kosova ka një nivel relativisht të ulët të borxhit shtetëror. Me normën 16.63% të

BPV-së rritja e borxhit është brenda kufizimeve ligjore dhe në krahasim me shtetet

e rajonit Kosova qëndron mirë në këtë raport. Megjithatë trendi nivelit të borxhit

ka shënuar ngritje viteve të fundit si rezultat i avancimit të tregut të borxhit

shtetëror. Portofoli aktual i borxhit shtetëror të Republikës së Kosovës përbëhet

nga borxhi i brendshëm, borxhi ndërkombëtar dhe garancionet shtetërore.

N

4

Historikisht, që nga fillimi i emetimit të Letrave me Vlerë (LV) në vitin 2012,

Ministria e Financave është përqendruar në financimin e buxhetit kryesisht nga

tregu i brendshëm, duke kontribuuar në këtë mënyrë në zhvillimin e tregut.

Ministria e Financave përmes strategjisë së emetimit të letrave me vlerë, në

përputhje me objektivat për zvogëlimin e riskut të rifinancimit, ka kontribuuar në

zgjatjen graduale të maturitetit të LV, duke ndërtuar një kurbë më stabile të

kthimit. Divizioni për Menaxhimin e Borxheve, në vazhdimësi ka zhvilluar

komunikim të rregullt me akterët primarë të tregut të LV, me qëllim të njohjes për

së afërmi me bazën investuese dhe parashikimin më të saktë të zhvillimeve të

ardhshme nga ana e investitorëve. Synim i këtyre takimeve ishte edhe përpjekja

për nxitje të zhvillimit të tregut sekondar. Deri në fund të vitit 2018, parashihet që

borxhi i brendshëm të arrijë në 679 milion euro ose 10.2% e Bruto Produktit

Vendor.

Pjesa tjetër e borxhit shtetëror të Kosovës është borxhi ndërkombëtar, i cili

përbëhet nga huazimet në kuadër të programeve me Fondin Monetar

Ndërkombëtar (FMN), Banka Botërore (BB), Banka Gjermane për Zhvillim (KfW),

Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) dhe kreditorë të tjerë me

pjesëmarrje më të vogël. Borxhi ndërkombëtar deri më tani ka pasur kryesisht

karakter koncesional - ku pjesa më e madhe e kredive janë financime nga

institucionet financiare ndërkombëtare me kushte të buta (soft loan). Me

përjashtim të programeve me FMN që shfrytëzohen për mbështetje buxhetore, të

gjitha huazimet tjera janë të ndërlidhura me financimin e projekteve specifike në

sektorë të ndryshëm si: infrastruktura rrugore, furnizimi me ujë, trajtimi i ujërave të

zeza, arsimi, shëndetësia dhe bujqësia. Deri në fund të vitit 2018, stoku i borxhit

ndërkombëtar parashihet të arrijë në rreth 498 milion euro, ose 7.4% e Bruto

Produktit Vendor (BPV).

Portofoli i borxhit shtetëror të Kosovës përmban edhe garancitë shtetërore në

shumën prej 44 milion euro. Në linjë me politikat makroprudente të zhvillimit të

qëndrueshëm të borxhit shtetëror shuma e garancioneve i shtohet shumës së

përgjithshme të borxhit shtetëror për qëllim të llogaritjes së kufizimit fiskal prej

40% të BPV-së.

Korniza Ligjore - Legjislacioni bazë për menaxhimin e borxhit shtetëror është Ligji

për Borxhin Publik Nr. 03/L – 175, i aprovuar në Kuvendin e Republikës së Kosovës

me 29 Dhjetor 2009. Përmes këtij ligji, Qeverisë i mundësohet “për të marrë hua,

për të dhënë garanci për hua, për të paguar shpenzimet për marrjen e borxhit dhe

për të paguar kryegjënë dhe interesin e borxhit shtetërorë”. Ligji ia delegon

Ministrit të Financave autoritetin e vetëm për të hyrë në borxh shtetëror, për

qëllime të caktuara (Neni 3 i Ligjit) si dhe përcakton Thesarit të Kosovës të drejtën

për menaxhimin dhe administrimin e borxhit shtetëror. Për më shumë, sipas Ligjit,

shuma e papaguar e total borxhit të përgjithshëm, në asnjë rast nuk duhet të

5

tejkalon 40% të BPV-së dhe garancitë shtetërore duhet të trajtohen si borxh

shtetëror gjatë llogaritjes së këtij kufizimi. Për të rritur transparencën e menaxhimit

dhe përcaktimin e përgjegjësive menaxhuese, Ministria e Financave ka hartuar Akte

nën-ligjore dhe Procedura, si vijon:

- Rregullorja QRK Nr. 22/2013 mbi Procedurat për Emetimin dhe Menaxhimin

e Borxheve shtetërore, Garancive Shtetërore dhe Borxheve Komunale,

- Rregullorja MF-BQK Nr.01/2014 për tregun Primar dhe Sekondar të Letrave

të Qeverisë së Republikës së Kosovës,

- Rregullore nr. 01/2016 Për Administrimin e Fondeve të Huamarrjes,

- Rregullore nr. 12/2017 për shitjen me pakicë të obligacioneve,

- Procedura për regjistrimin në SIMFK të pranimeve dhe pagesave të borxhit

shtetëror nga ana e Thesarit,

- Procedura për regjistrimin në SIMFK të pranimeve dhe pagesave të

borxheve ndërkombëtare shtetërore për projektet e caktuara nga OB, dhe

- Procedura mbi autoritetin dhe përdorimin e sistemit për menaxhimin e

Borxheve.

Korniza institucionale - Në Ministrinë e Financave, Divizioni për Menaxhimin e

Borxhit (DMB) vepron në kuadër të Thesarit. Ky divizion koordinohet me

Departamentin për Politika Makroekonomike dhe Bashkëpunim Ndërkombëtar

Financiar, Departamentin e Buxhetit në Ministrinë e Financave si dhe Bankën

Qendrore të Republikës së Kosovës, si agjent fiskal i Qeverisë. DMB është

përgjegjës për funksionet e menaxhimit të risk të huamarrjes shtetërore, negocimit

të kushteve financiare, menaxhimit të strategjisë së huamarrjes, raportimit,

regjistrimit dhe shërbimit të borxheve shtetërore.

PBSH 2019-2021 është organizuar në disa kapituj dhe fillon me përcaktimin e

objektivave të menaxhimit të borxhit dhe mbulueshmërinë e programit. Pjesa e

dytë paraqet një përmbledhje të karakteristikave të portofolit aktual të borxhit ku

përfshihet edhe vlerësimi i realizimeve të PBSH 2018-2020 dhe analiza e risqeve

ekzistuese. Në pjesën e tretë analizohen supozimet bazë dhe risqet kryesore

makroekonomike që ndërlidhen me menaxhimin e borxhit shtetëror. Një analizë

më e detajuar e risqeve kryesore që duhet të merren parasysh në menaxhimin e

borxhit shtetëror është paraqitur në pjesën e katërt ndersa pjesa e pestë elaboron

nevojën për financim ashtu siç është identifikuar në KASH 2019-2021, burimet e

jashtme dhe të brendshme të financimit. Pjesa e fundit përmban strategjinë e

përzgjedhur për realizimin e objektivave në periudhën afatmesme.

Për të rritur transparencën mbi menaxhimin e borxhit shtetëror dhe paraqitje sa

më të plotë të detajeve analitike, janë shpalosur në Buletinin vjetor (2017) të

dhënat e detajuara rreth borxhit shtetëror të Republikës së Kosovës, i cili si

dokument si Aneks i bashkangjitet Programit të Borxhit Shtetëror.

1. OBJEKTIVAT E MENAXHIMIT TË BORXHIT SHTETËROR

6


bjektiva kryesore e Qeverisë së Kosovës për menaxhimin e borxhit

shtetëror është që të sigurojë financimin e deficitit të buxhetit me kosto sa

më të ulët të mundshme, gjithmonë duke pasur parasysh nivelin e

pranueshëm të ekspozimit ndaj risqeve financiare.

Nën- objektiva 1:

Mbajtja e kontrollit mbi ritmin e ndryshimit të parametrave të borxhit.

Masat:

Plani vjetor i huamarrjes do të synojë sigurimin e financimit efikas të

deficitit buxhetor, në përputhje me Ligjin Vjetor të Buxhetit, në përputhje

me LMFPP, dhe në përputhshmëri me limitet e riskut të përcaktuara me

këtë Program. Gjatë viteve të ardhshme politika e huamarrjes së qeverisë

do të vazhdojë të lidhet me udhëzimet themelore të politikës fiskale të

ndjekur në përputhje me kufizimet e borxhit të përcaktuara në këtë

Program.

Monitorimi i vazhdueshëm i lartësisë dhe profilit të borxhit, si dhe

shpenzimeve për shërbimin e tij, është i një rëndësie të veçantë për

përcaktimin e karakteristikave të burimeve të huamarrjes.

Në kuadër të PBSH 2019-2021 do të menaxhohet parametrat e risqeve, të

cilat mbulojnë caqet ose udhëzimet për valuta, norma të kamatave dhe

riskun e rifinancimit të stokut të tërësishëm të borxhit, siç paraqitet në

tabelën në vijim:

Tabela. 1: Kufinjtë e vendosur të riskut për 2019-2021

Risku Kufiri

Risku i valutave Jo më shumë se 30% të stokut të borxhit të tërësishëm

mund të jetë në valuta të huaja

Risku i normës së kamatave Jo më shumë se 30% të stokut të borxhit të tërësishëm mund të kenë norma të kamatave variabile.

Risku i rifinancimit

Borxhi i brendshëm që maturon brenda vitit nuk duhet

të jetë më shumë se 50% e borxhit shtetëror.

Koha mesatare e maturimit të borxhit vendor duhet të

jetë më e gjatë se një vit

O


7

Nën- objektiva 2:

Zhvillimi i tregut të letrave me vlerë të qeverisë

Masat:

Zbatimi i një politike të parashikueshme dhe të balancuar të huamarrjes

duke aplikuar një qasje analitike në përzgjedhjen e instrumenteve të reja të

borxhit

Përgatitja e ndryshimeve të nevojshme ligjore dhe infrastrukturore për

inkurajimin e zhvillimit të tregut sekondar në letrat me vlerë të qeverisë

Fillimi i përgatitjeve të nevojshme për integrim në tregjet ndërkombëtare të

Letrave me Vlerë.

Mbulueshmëria e analizave të Programit të Borxhit Shtetëror

Analizat e Programit të Borxhit Shtetëror në këtë dokument mbulojnë periudhën

2019-2021 dhe bazohen në të dhënat aktuale të portofolit të borxhit të fundit të

vitit 2017 dhe parashikimet për fundin e vitit fiskal 2018. Fusha e analizave të PBSH-

së mbulon borxhin shtetëror duke u kufizuar në definimin që i bëhet në Ligjin për

Borxhin Publik, ku borxhi shtetëror definohet si “borxhi që merret në emër të

Institucioneve Qendrore Qeveritare të cilin Republika e Kosovës është e obliguar ta

paguajë, por nuk do të përfshijë asnjë detyrim të entiteteve të tjera të caktuara

qeveritare, duke përfshirë por duke mos u kufizuar në Komuna, ndërmarrje publike,

apo Bankën Qendrore të Kosovës”.

Përcaktimi i valutës bazë

Definimi i valutës bazë shërben për lehtësimin e përdorimit të veglës analitike që

mundëson matjen më të saktë të risqeve dhe kostove. Në shumicen e vendeve

tjera të rajonit ekziston valuta vendore, mirëpo meqenëse Kosova ka adaptuar

euron atëherë valuta bazë është Euro-ja.

Të gjitha vlerat e shprehura në këtë dokument janë të paraqitura në milionë euro,

përveç nëse shprehen ndryshe.

2. KARAKTERISTIKAT E PORTOFOLIT TË BORXHIT SHTETËROR TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS (2017)

8

2. KARAKTERISTIKAT E PORTOFOLIT TË BORXHIT

SHTETËROR TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS (2017)

Struktura e borxhit të përgjithshëm shtetëror përbëhet prej borxhit ndërkombëtar,

borxhit të brendshëm dhe garancioneve shtetërore. Bazuar në të dhënat e fundit të

vitit 2017, borxhi i tërësishëm shtetëror ishte 996.42 milion euro. Prej tyre 574.27

ishin borxh i brendshëm dhe 422.15 ishin borxh ndërkombëtar. Garancionet ishin

në shumën e tërësishme prej 44 milionë euro me rritjen e shënuar gjatë vitit 2017.

Treguesi Borxh/BPV sipas llojit të borxhit paraqitet në tabelën në vijim:

Tabela. 2: Struktura e borxhit të përgjithshëm, ndër vite

2013 2014 2015 2016 2017

Borxhi Ndërkombëtar 323.76 326.35 371.17 373.77 422.15

Borxhi i Brendshëm 152.51 256.52 377.78 478.97 574.27

Borxhi i Përgjithshëm 476.27 582.87 748.95 852.74 996.42

Garancitë Shtetërore 0.00 10.00 10.00 20.00 44.00

Borxhi si % e BPV-së 8.94 10.65 13.07 14.58 16.63

BPV 5,327 5,567 5,807 5,985 6,257

Kërkesë e Ligjit për Boxhin Publik është që shuma e garancioneve shtetërore t’i

shtohet borxhit të përgjithshëm, me qëllim të llogaritjes së raportit Borxh/BPV.

Grafiku. 1: Struktura e borxhit të përgjithshëm dhe raporti Borxh/BPV (2017)

Vlerësimi i zbatimit të PBSH 2018-2020 - Me qëllim të vlerësimit të zbatimit të

programit të kaluar (PBSH 2018-2020) në formë tabelare janë paraqitur treguesit

kryesorë të riskut me të dhënat e fundvitit të kaluar (2016) në krahasim me të

dhënat e portofolit aktual të borxhit (2017). Tabela përcillet me shpjegimet rreth

ecurisë së këtyre treguesve dhe nivelin e arritjes së caqeve të caktuara në program.

58%

42%

I brendshëm I jashtëm

0%

5%

10%

15%

20%

0.00

200.00

400.00

600.00

800.00

1,000.00

1,200.00

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

(% e

BP

V)

Mili

on

Eu

ro

Borxhi i Përgjithshëm


9

Tabela. 3: Krahasimi i indikatorëve të borxhit për vitin 2016 dhe 2017

Borxhi në fund të 2016 Borxhi 2017

Ndërko

mbëtar

I

brends

hëm

Total Ndërko

mbëtar

I

brends

hëm

Total

Shuma (në mil EUR) 373.8 479.0 852.7 421.2 574.2 996.42

Borxhi si % e BPV 6.2 7.9 14.58 6.7 9.2 16.63

Kosto e

borxhit

Pagesat e interesit si % e

BPV 0.2 0.1 0.3 0.2 0.1 0.3

Mesatarja e peshuar e

normave të interesit (%) 2.9 1.4 2.1 3.0 1.0 1.8

Risku i

rifinancimit

KMM (vite) 6.3 1.3 3.5 5.8 1.8 3.5

Borxhi që maturon në 1vit

(% e totalit) 15.7 57.2 39.0 13.7 46.9 32.9

Borxhi që maturon në 1vit

(% e BPV) 1.0 4.5 5.5 0.8 4.3 4.7

Risku i

normave të

interesit

KMR (vite) 5.8 1.3 3.3 4.9 1.8 3.1

Borxhi që ri-fiksohet në

1vit (% e totalit) 34.8 57.2 47.4 42.3 46.9 45.0

Borxhi me normë fikse (%

e totalit) 69.5 100.0 86.6 61.9 100.0 83.9

Risku i

normave të

këmbimit

valutor

Borxhi ndërkombëtar

(% e borxhit total) 46.7 42.3

Borxhi në EURO/ (% e

borxhit total) 87% 84%

Në vitin 2017, përqindja e total borxhit ndaj BPV-së ka shënuar rritje prej afërsisht

1.8% në krahasim me vitin e kaluar duke arritur në 16.63%, që është brenda

kufizimit prej 40% siç përcaktohet në Ligjin për Borxhin Publik.

Nga ana tjetër kosto e shërbimit të borxhit në total nuk ka pësuar ndryshime

relevante. Raporti i pagesave të interesit ndaj BPV-së ka qëndruar në nivelin e

njejtë me vitin paraprak. Mesatarja e peshuar e interesit ka shënuar një rënie të

lehtë në borxhin e brendshëm dhe një ngritje poashtu të lehtë në borxhin

ndërkombëtar, duke reflektuar rënie në total prej 0.3% krahasuar me vitin

paraprak.

Treguesit e riskut të rifinancimit kanë shënuar zhvillime pozitive. Përqindja e

borxhit të brendshëm që duhej të rifinancohej brenda vitit, ishte identifikuar si

çështje për vëmendje shtesë në programin e kaluar. Me marrjen e masave për

zgjatjen e maturitetit të portofolit vendor ky tregues është zvogëluar në 47%, apo

10 % më e ulët nga viti i kaluar, duke ruajtur kufizimin brenda përcaktimeve të

PBSH 2018-2020 (32.9%).


10

Koha mesatare e maturimit (KMM) e borxhit të brendshëm ka pasur poashtu rritje

dhe është në përputhje me PBSH 2018-2020, ku përcaktohet se ky tregues duhet të

jetë më i madh se 1 vit. KMM e portofolit të borxhit të brendshëm sipas fund vitit

2017 ishte 1.8 vite. Deri në fund të vitit 2018 ky tregues pritet të arrijë në 2.3 vite si

rezultat i një strukture të planifikuar të borxhit vendor me maturitete më të gjata,

përfshirë edhe paraqitjen e instrumenteve të reja.

Përqindja e borxhit me normë fikse të interesit është zvogëluar, në raport me

normat variabile të interesit. Borxhi me normë variabile është rritur mirëpo

vazhdon të qëndrojë brenda kufizimit prej 30% të përcaktuar në PBSH 2018-2020.

Është synim i përgjithshëm i menaxhimit të borxhit që borxhi i jashtëm të

kontraktohet me norma fikse, mirëpo meqenëse Kosova tanimë është vend ANZH i

Përzier1, ekspozimi ndaj ecurisë së normave në tregun ndërkombëtar është i

pashmangshëm.

Treguesit e riskut valutor poashtu kanë shënuar rënie. Në linjë me objektivën e

zhvillimit të tregut vendor, borxhi i brendshëm ka shënuar rritje, duke u zvogëluar

borxhi ndërkombëtar si përqindje e totalit për afër 2%. Adaptimi i Euros si valutë

vendore ka kontribuuar në zvogëlimin e riskut valutor. Kështu, 84% e borxhit të

përgjithshëm është i denominuar në euro. Për shkak se ky tregues ka shënuar rënie

në krahasim me vitin paraprak, përqindja prej 16% e borxhit total e denominuar ne

valuta tjera qëndron brenda kufizimit prej 30% të caktuar në PBSH 2018-2020.

Marrë parasysh vlerësimet e mësipërme, mund të shohim se objektivat e caktuara

në programin e kaluar janë përmbushur me sukses. Megjithatë, në funksion të

zhvillimit të mëtejmë të tregut të brendshëm shitja me pakicë e obligacioneve

mbetet synim për t`u realizuar në vitet e ardhshme.

2.1. Portofoli ekzistues i borxhit të brendshëm

Që nga themelimi i tregut të Letrave me Vlerë në vitin 2012, Ministria e Financave

ka punuar në drejtim të zhvillimit të një tregu të qëndrueshëm, me bazë të

diversifikuar të investitorëve dhe treg transparent në aspektin e operimit. Për këtë

qëllim është adoptuar ambient elektronik i menaxhimit të ankandeve i cili

menaxhohet nga BQK si agjent fiskal ne kuadër të tregut dhe të drejtën për qasje

dhe ofertim e kanë vetëm Akterët Primarë dhe Pjesëmarrësi Primar, si dhe Thesari i

Kosovës për aprovimin e rezultateve.

1 Vendet që konsiderohen IDA-Blend janë subjekt i kreditimit të butë me norma të ulëta të kamatës

dhe maturitete afatgjata mirëpo edhe i kreditimit jokoncesional më bazë në ecurinë e tregjeve.


11

Momentalisht statusin e akterëve primarë e kanë 8 banka komerciale të liqencuara

nga BQK, ndërsa statusin e pjesëmarrësit primar e ka Trusti Pensional i Kosovës.

Pjesëmarrësit tjerë si: entitetet publike, individët, bizneset private apo kompanitë e

sigurimeve investojnë në letrat me vlerë përmes Akterëve Primarë. Struktura në

fund të 2017-ës ishte si në vijim:

Grafiku. 2: Struktura e borxhit të brendshëm sipas investitorëve

Sic u nënvizua edhe më lart, KMM në kuadër të borxhit të brendshëm ka shënuar

rritje përderisa norma mesatare e interesit ka shënuar të kundërten kahasuar me

vitet paraprake duke nënkuptuar që qëllimi i Thesarit për zgjatjen e maturitetit ka

rezultuar të jetë efektiv në aspektin e kostos. Kjo mund të konsiderohet që vjen si

rezultat i zhvillimeve në tregjet e Eurozonës si dhe likuiditetit të lartë në sistemin

bankar të Kosovës. Kështu norma mesatare e interesit për portofolin e borxhit të

brendshëm nga 2.1% sa ishte në fund të vitit 2016 ka rënë në 1.8% në fund të vitit

2017.

Grafiku. 3: Normat e interesit në fund të vitit 2017

42%

18%

35%

4% 1%

Bankat Komerciale Fondet PensionaleInstitucionet Publike Kompanitë e Sigurimeve

0.00%

1.00%

2.00%

3.00%

4.00%

5.00%

6.00%

3 muaj 6 muaj 12 muaj 2 vite 3 vite 5 vite 7 vite

2012 2013 2014 2015 2016 2017


12

Kërkesa në tregun e brendshëm për investime në letra me vlerë gjatë vitit 2017 ka

qenë stabile, ku në të gjitha ankandet kërkesa nga ana e investitorëve ka plotësuar,

madje edhe tejkaluar shumën e shpallur nga ana e Thesarit të Kosovës për një

Ankand. Megjithatë vlen të theksohet se likuiditeti i shënuar në sektorin bankar si

rezultat kryesisht i rritjes së depozitave, jo domosdoshmërisht nënkupton mundësi

të rritjes së investimeve në LV nga ana e Akterëve Primar. Kjo për shkak të

kufizimeve eventuale të cilat organizatat amë ju përcaktojnë bankave komerciale

me kapital ndërkombëtar në Kosovë. Për këtë është diskutuar edhe në takimet e

rregullta më Aktëret Primar të tregut, me ç’rast Thesari është njoftuar nga shumica

e bankave për kufizimet dhe potencialet për investime në Letrat me Vlerë të

Republikës së Kosovës.

Tabela. 4: Ecuria e investimeve në letrat me vlerë sipas instrumenteve

Instrumenti 2012 2013 2014 2015 2016 2017

3 muaj 30.00 15.20 9.75 10.00 10.00 -

6 muaj 44.00 84.00 57.67 48.60 30.00 24.95

12 muaj 0 55.00 140.10 150.00 160.00 135.00

2 vite 0 0 52.00 126.95 159.95 175.00

3 vite 0 0 0 30.00 70.00 110.00

5 vite 0 0 0 15.00 50.00 110.00

7 vite 0 0 0 0 0 20.00

Total 74.00 154.20 259.52 380.55 479.95 574.95

2.2. Portofoli ekzistues i borxhit ndërkombëtar

Gjatë vitit 2017 borxhi ndërkombëtar ka pasur zhvillime të theksuara në krahasim

me vitin paraprak, si rezultat i disbursimeve në kuadër të programit me FMN dhe

disbursimeve nga kreditë për financimin e projekteve.

Në fund të vitit 2017 borxhi ndërkombëtar arriti shumën 422.15 milion Euro, që

paraqet rreth 42.3% të totalit të borxhit shtetëror, apo 6.75% të BPV-së. Pjesa më e

madhe apo 76% e portofolit të borxhit ndërkombëtar është ndaj BNRZH-së dhe

FMN-së.


13

Grafiku 4: Struktura e borxhit ndërkombëtar sipas kreditorëve dhe llojit të

kredive

2.3 Shërbimi i borxhit të përgjithshëm shtetëror

Me Ligjin për Borxhin Publik është përcaktuar përparësia e pagesës së borxhit

publik ndaj çdo obligimi tjetër shtetëror. “ …pretendimet lidhur me pagesën e

kryegjësë dhe interesit të Borxhit Shtetëror, do të përbëjnë pretendimin e parë

kundër llogarisë së përgjithshme të Ministrisë…dhe nuk do të jenë tani apo më pas

të varura nga asnjë tjetër pretendim”. Republika e Kosovës në vazhdimësi shlyen

borxhin në plotni dhe me kohë, dhe kërkesat për pagesa i trajton me efikasitet të

lartë, sipas marrëveshjeve financiare në fuqi. Të gjitha pagesat procedohen nga

Buxheti i Republikës së Kosovës nga ana e Divizionit për Menaxhimin e Borxhit në

kuadër të Thesarit.

Tabela në vijim paraqet shërbimin e Borxhit Shtetëror ndër vite nga Buxheti i

Republikës së Kosovës, i ndarë në kryegjë dhe interes.

Tabela. 5: Shërbimi i borxhit të përgjithshëm deri në fund të 2017

2013 2014 2015 2016 2017

Shërbimi i Borxhit 25.47 34.88 44.88 85.20 77.31

Kthimi i kryegjësë 13.99 22.05 28.87 65.99 58.63

Interesi 11.35 12.46 15.63 18.70 18.34

Tarifat tjera 0.13 0.37 0.37 0.50 0.34

Shërbimi i Borxhit/Të hyrat totale(%) 1.78 2.41 2.65 4.82 4.39

38%

10%38%

13%

2% 0%

BRNZh ANZh FMN

KfW UniCredit BIZh -IsDB

15%

85%

Kredi Multilaterale Kredi Bilaterale

3. ZHVILLIMET MAKROEKONOMIKE DHE RREZIQET KRYESORE

14


3.1. Zhvillimet kryesore makroekonomike gjatë vitit 2017

Rritja reale ekonomike - Sipas të dhënave preliminare nga Agjencia e Statistikave

të Kosovës (ASK), BPV gjatë vitit 2017 është rritur me 3.7% krahasuar me vitin

paraprak. Treguesit ekonomikë tregojnë se viti 2017 ka qenë vit i vazhdimësisë së

gjallërimit të ekonomisë si rezultat i përmirësimit të kushteve kredituese, si dhe një

mjedisi më të qëndrueshëm të biznesit. Rritja reale në 2018 pritet të jetë 4.6%. Kjo

rritje reflekton nga pikëpamjet më pozitive për rritjen e eksporteve dhe

investimeve, ndërkohë që rritja e konsumit parashihet të ofrojë kontributin kryesor

të rritjes.

Inflacioni - Sipas ASK-së, përkundër një inflacioni mesatar gjatë vitit 2017 prej 1.5%

në çmimet e konsumit dhe 4.0% në çmimet e importit përgjatë vitit 2017, rënia në

kostot e investimit dhe eksportit ka bërë që viti 2017 të përmbyllet me një rënie

prej 0.2% në nivelin e deflatorit të BPV-së.

Të hyrat totale buxhetore - pritet të rriten për rreth 6%, nga 1,817 milionë euro në

2018 në 1,920 milionë euro në 2019. Të hyrat parashikohen të arrijnë në 2,150

milionë në vitin 2021. Pjesëmarrja e tatimeve direkte në raport me inkasimin total

të tatimeve parashikohet të rritet nga 14.7% në 2018, në 15.4% në vitin 2021. TVSH

dhe akciza pritet të jenë kontribuuesit kryesor në vlerë, duke mbajtur një

pjesëmarrje prej mbi 71% në totalin e tatimit të arkëtuar.

Shpenzimet - për periudhën 2019-2021 parashikohen të rriten në vazhdimësi në

mënyrë të përmbajtshme, duke arritur 2394 milion euro në vitin 2021, një ngritje

prej rreth 4.8% në mesatare. Duhet theksuar se kjo rritje vjen kryesisht nga rritja në

shpenzimet kapitale, të cilat parashihen të rriten në masën prej 6.7% në mesatare

për periudhën e ardhshme afatmesme. Rregulli për pagat në sektorin publik, i

aprovuar në fillim të vitit 2016 nga Kuvendi përmes ndryshimit të Ligjin për

Menaxhimin e Financave Publike dhe Përgjegjësitë dhe menaxhim të kujdesshëm

të punësimit në sektorin publik janë masa që pritet të kontribuojnë në reduktimin e

shpenzimeve rrjedhëse dhe suksesin e konsolidimit fiskal. Këto ndryshime

shërbejnë si garanci e disiplinës e cila siguron stabilitetit makro-fiskal, duke mos

rrezikuar ofrimin adekuat të shërbimeve publike dhe mbështetjen e duhur

financiare për çështjet sociale.

Deficiti i fiskal - siç parashikohet në kornizën fiskale është planifikuar të financohet

nga huamarrja e brendshme, huamarrja e jashtme dhe të hyrat e njëhershme

përfshirë këtu të hyrat e lira nga likuidimi i ndërmarrjeve shoqërore. Borxhi i

jashtëm është planifikuar për qëllime të financimit të projekteve që tashmë janë


15

përfshirë në kornizën ekzistuese buxhetore si dhe projekteve në huadhënie për

organizatat për të cilat qeveria vepron si garantues. Bilanci bankar mbahet mbi

4.5% e BPV-së nominale ne mesatare, sipas kritereve të LMFPP2 për shfrytëzimin e

mjeteve të AKP-së. Deficiti po ashtu mbahet në nivelet e përcaktuara përmes

rregullës fiskale; nën 2% të BPV-së. Nevoja për financim e Qeverisë është bërë mbi

bazën e një planifikimi të rregullt për borxhin e brendshëm dhe atë të jashtëm,

duke e mbajtur në nivele të arsyeshme. Për sa i përket borxhit publik për periudhën

që mbulon KASH dhe PBSH, janë marrë për bazë huazimet për financimin e

projekteve specifike (të atyre të nënshkruara, por të padisbursuara si dhe të atyre

që pritet të nënshkruhen). Për më tepër, skenari i parashikimeve ekonomike e

fiskale merr për bazë edhe emetimin e letrave me vlerë, për financimin e deficitit.

Dhe duke i marrë për bazë edhe kthimet për periudhën afatmesme, pritet një rritje

graduale e stokut të borxhit publik, por totali i borxhit në raport me BPV do të

mbetet në nivele të pranuara dhe të qëndrueshme. Megjithatë, në projeksionet e

kësaj Kornize nuk është marr për bazë mundësia që Qeveria të emetoj ndonjë

garancion shtetëror për projektin Kosova e Re. Në rast se në të ardhmen, Qeveria

emeton një garancion të tillë, niveli i borxhit publik do të arrijë nivele mjaft të larta,

e potencialisht, do të arrihet edhe niveli më i lart i lejuar me Ligjin për Menaxhimin

e Financave Publike dhe Përgjegjësitë. Sipas Ligjit për Borxhin Publik, garancionet

shtetërore konsiderohen si borxh shtetëror. Rrjedhimisht, emetimi potencial i

garancionit shtetëror për projektin e sipërpërmendur do të rriste borxhin publik të

vendit, dhe kjo do të zvogëloj ose pamundësoj në tërësi huazimet për projekte

tjera, duke pasur parasysh treguesit e stabilitetit të borxhit publik.

Deficiti i llogarisë rrjedhëse të bilancit të pagesave do të mbetet pothuajse i njëjtë

në vitet 2019-2021 (rreth -9.7% të BPV-së) i nxitur kryesisht nga projektet e

(planifikuara) infrastrukturës publike. Bilanci tregtar për periudhën 2019-2021

përllogaritet të arrijë në rreth -27.4% të BPV-së; në nivel të ngjashëm me vitin

2018. Deficiti tregtar mbetet sfidë e ekonomisë kosovare prandaj Qeveria ka inicuar

disa ndryshime tatimore për nxitjen e prodhimit vendor dhe diversifikimin e

eksportit të cilat janë përfshirë, në masë të matur, në projeksionet për rritjen e

BVP-së.

‘Klauzola e Investimeve’ si dhe mjetet nga likuidimi i AKP-së pritet që të shfaqin

rezultatet e para përgjatë gjysmës së dytë të vitit 2018. Ka disa projekte ekzekutimi

i të cilave pritet të fillojë këtë vit, megjithëse në masë më të përmbajtur duke qenë

se bëhet fjalë për vitin e parë të funksionimit të kësaj iniciative. Efektet më të

mëdha pritet të transmetohen përgjatë periudhës së ardhshme afatmesme, e

mund të jenë të një intensiteti më të shtuar apo të ngadaltë, varësisht nga stadi I

negocimit të projekteve. Përveç mjeteve të parapara me projektet e Klauzolës (afro

2 Ligji për Menaxhimin e Financave Publike dhe Përgjegjësive


16

100 milionë euro në vit), ndikim të ngjashëm do të kenë edhe shfrytëzimi i mjeteve

të liruara nga likuidimi në AKP, që kalojnë në buxhetin e shtetit dhe destinohen

ekskluzivisht në projektet kapitale, konform kritereve ligjore për shfrytëzimin e

tyre.

Sektori bankar - vazhdon të shënoj rritje të përshpejtuar në dhënien e kredive. Në

muajin dhjetor, totali i kredive arrinë afër 2.5 miliardë Euro (2,486 milion), duke

shënuar kështu një rritje prej 11.4% në krahasim me periudhën e njëjtë kohore të

vitit paraprak. Njëherit, kjo rritje shënon edhe normën më të lartë të rritjes në

gjashtë vitet e fundit. Gjatë viteve në vijim pritet të ketë lehtësime të mëtutjeshme

për kredimarrje, andaj pritet që të rritet kërkesa për kredi.

Depozitat - Financimi kryesor i aktivitetit bankar vazhdon të bëhet përmes

depozitave. Në muajin dhjetor 2017 totali i depozitave arrinë vlerën prej 3 miliardë

Euro (3,092 milion), duke shënuar kështu një rritje vjetore prej 6.6%, normë kjo më

e vogël se mesatarja e rritjes në gjashtë vitet e fundit; njëherit edhe normë më e

ulët e rritjes krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit të kaluar. Ashtu si vitin e

kaluar, rritja e depozitave biznesore vazhdon të jetë dominuese në raport me

rritjen e depozitave individuale me nga 13.8% dhe 2.1% respektivisht.

3.2. Faktorët kryesorë të riskut

Faktorët kryesorë të riskut të cilët duhet të merren në konsideratë për periudha

afatmesme janë renditur në vijim:

Varshmëria e lartë ndaj remitencave e bën Kosovën të ndjeshme ndaj traumave të

jashtme. Kosova ende pranon një sasi të madhe të të hyrave nga dërgesat e

migrantëve, të cilat më së shumti kanë ndikim në konsumin e ekonomive familjare.

Gjatë vitit 2017 remitencat janë rritur për 9.9%. Një traumë makroekonomike në dy

ekonomitë kryesore të cilat punësojnë diasporën e Kosovës – Gjermani dhe Zvicër –

do të mund të barteshin në ekonominë e Kosovës përmes zvoglimit të nivelit të

dërgesave të diasporës, dhe prandaj përmes zvoglimit të konsumit vendor.

Përderisa këto trauma në të kaluarën janë zbutur përmes kursimeve të migrantëve,

nëse ndodhin prapë në të ardhmen, rezervat mund të jenë zvogluar.

Kapacitetet vendore të ndjeshme në prodhimin e rrymës elektrike do të mund të

kërkonin burime buxhetore shtesë në subvencionimin e sektorit të energjisë, duke

shpier në përkeqësimin e deficitit tregtar. Kapacitetet e prodhimit të energjisë

elektrike në Kosovë janë të zhvlerësuara dhe shpesh nuk punojnë e që mund të

shpie tek nevojat e financimit për sektorin e energjisë ndryshe nga planifikimet.

Qeveria ka lajmëruar përzgjedhjen e operatorit privat për ndërtimin dhe operimin e

kapaciteteve të reja prodhuese për energji elektrike Kosova e Re. Me një investim


17

të planifikuar përgjatë një periudhe 5 vjeçare, ndërtimi i kapaciteteve të reja

gjeneruese pritet të fillojë në 2018, do të ndikojë në rritjen e investimeve, duke

rezultuar ne nje rritje shume me te larte te ekonomise. Nga ana tjetër ndikimi që ky

faktor mund të ketë në menaxhimin e borxhit publik lidhet me menyrën që do të

përdoret për financim.

Dobësimi i përformancës së ndërmarrjeve në pronësi publike (NPP) – pronësia e

NPPve, të cilat janë në radhë të parë të parapara për të ofruar mallra publike e

ekspozon Qeverinë e Kosovës para rreziqeve të mëdha qoftë përmes nevojës për të

garantuar ofrimin e pandryshueshëm të mallrave publike, qoftë përmes ekspozimit

ndaj obligimeve financiare të mundshme. Aktualisht kreditë e nënhuazuara janë në

shumën 57 milion dhe kreditë e garantuara përshijnë shumën 44 milion.

Kapaciteti i kufizuar në ekzekutimin e projekteve kapitale së bashku me

shpenzimet shtesë do të mund të shpiente në nënekzekutimin e projekteve

kapitale dhe si rrjedhojë drejt rritjes më të ulët ekonomike. Përderisa financimi nga

IFN-të ka një rol shumë të rëndësishëm në nxitjen e rritjes ekonomike, me qëllim të

realizimit të këtij efekti, agjencionet shpenzuese do të duhet të ngrisin kapacitetet

e tyre absorbuese për financimin nga IFN-të, dhe të shmangin nënekzekutimin e

planifikimeve buxhetore.

Impakti i çmimeve të metaleve bazë në eksporte- Përbërja e eksporteve të

Kosovës karakterizohet kryesisht nga eksporti i metaleve bazë (edhe pse me një

trend në zbritje) dhe lidhet ngushtë me vlerën totale të eksporteve. Gjatë viteve të

fundit nxjerrja, përpunimi dhe eksporti i metaleve bazë është lidhur ngushtë me

çmimet e metaleve bazë (çmimet e nikelit). Prandaj, një rënie e çmimeve të

metaleve konsiderohet si risk negativ për vlerën e eksporteve dhe aktivitetit

ekonomik.

4. ANALIZA E RISQEVE KRYESORE QË LIDHEN ME STRUKTURËN E BORXHIT SHTETËROR

18

4. ANALIZA E RISQEVE KRYESORE QË LIDHEN ME

STRUKTURËN E BORXHIT SHTETËROR

Sigurimi i një qëndrueshmërie afatgjatë të borxhit shtetëror kërkon analiza të

mirëfillta të rreziqeve kryesore të tregut si dhe rreziqeve tjera përcjellëse. Në

kuadër të rreziqeve të tregut analizohen (a) risku i normave të këmbimit valuator

dhe (b) risku i normave të interesit, ndërsa në mënyrë të veçantë (c) risku i

rifinancimit, (d) risku nga detyrimet kontigjente dhe (e) risku operacional. Në vijim

do të paraqitet një analizë e këtyre rreziqeve në kuadër të portofolit ekzistues të

borxhit si dhe ndikimi që mund të kenë ato në strukturën e borxhit për periudhën

afatmesme.

4.1 Risku i normave të këmbimit valutor

Risku valutor është një formë e riskut të tregut që shfaqet kur huazimet bëhen në

valutë të huaj. Ndryshimet e pafavorshme në këtë variabël mund të rezultojnë në

kosto shtesë të shërbimit të borxhit, vlerë më të ulët të disbursimeve nga ato të

kontraktuara fillimisht, apo rritje të stokut të borxhit të përgjithshëm. Duke qenë se

të gjitha të hyrat e Qeverisë së Kosovës pranohen në valutën Euro, çdo huazim në

valuta tjera krijon ekspozim ndaj riskut valutor.

Portofoli i borxhit ndërkombëtar të Kosovës aktualisht përbëhet nga tri valuta:

Euro, SDR, dhe një pjesë shumë e vogël në Dinar Islamik. Qeveria e Republikës së

Kosovës ka të kontraktura dhe ratifikuara kredi edhe në valutat USD dhe SAR,

mirëpo tërheqjet/disbursimet nga këto kredi nuk kane filluar ende. Duke marrë

parasysh strukturen e mëposhtme ku vetëm 14% e stokut të përgjithshëm të

borxhit është në valuten jo-Euro, mund të konstatojmë se risku nga norma e

këmbimit është i ulët dhe është brenda limitit prej 30% të përcaktuar me PBSH

2018-2020.

Kësaj i kontribuon edhe fakti që Kosova ka adoptuar Euron si valutë vendore, kur

dihet se është një prej valutave me qëndrueshmëri të lartë. Ky është një avantazh

në krahasim me shtetet e rajonit që kanë valutat e veta kombëtare


19

Grafiku.5: Struktura e borxhit të përgjithshëm sipas valutës

Portofoli i borxhit shtetëror të Kosovës është i ekspozuar ndaj riskut valutor

kryesisht si rezultat i huazimeve nga FMN. Të gjitha fondet e huazuara nga FMN-ja

janë në valutën Special Drawing Rights (SDR3). Deri ne fund të 2017 ekspozimi ndaj

riskut valutor nga programet e FMN-së ishte rreth 160 milion Euro apo 38% e

borxhit ndërkombëtar. Për vitet në vijim kjo shumë do të shkojë drejt zvogëlimit

meqenëse nuk ka ndonjë planifikim për përtërirje të këtij lloj financimi.

Përveç borxhit ndaj FMN-së, portofoli i borxhit të Kosovës përmban edhe një pjesë

të kredive të ANZH-së të cilat janë të denominuara në SDR. Ekspozimi i

përgjithshëm valutor nga kreditë e ANZH-së deri në fund të 2017 ishte rreth 40

milion euro apo 10% e borxhit ndërkombëtar. Financimi nga ANZH ka qenë në

valutën SDR, ndërsa kjo praktikë ka filluar të ndryshojë dhe ANZH tanimë ofron

edhe kredi në valutën Euro.

Në disa raste shmangia e huazimeve në valutë të huaj është e pamundshme për

arsye se disa kreditorë, bazuar në politikat e tyre ofrojnë kredi vetëm në valutën e

adoptuar të tyre. Konsideruar kushtet e volitshme të huazimit është e pranueshme

dhe ekonomikisht e favorshme të huazohet edhe nga këta kreditorë.

3SDR është një ‘shportë’ valutash e cila përbëhet nga valutat: EUR, USD, GBP, CNY dhe JPY. Vlera e

SDR përcaktohet në bazë të një mesatare e cila është tërhequr nga vlerat e valutave të përmendura

më lartë. Duke pasur parasysh natyrën e SDR dhe mënyrën e përcaktimit të vlerës së saj, kjo valutë

konsiderohet të jetë mjaft stabile.

86%

14%

EUR SDR


20

4.2 Risku i normave të interesit

Ky lloj i riskut të tregut shfaqet kur norma e interesit të kredisë nuk është e fiksuar,

por është subjekt i lëvizjeve të interesit në treg. Lëvizjet e normave të interesit janë

më të vogla dhe më të parashikueshme në krahasim me lëvizjen e normave të

këmbimit valutor. Ndryshimet e pafavorshme në normat e interesit ndikojnë në

rritjen e shërbimit të borxhit vendor dhe ndërkombëtar.

Pjesa e borxhit me interes variabil është relativisht e vogël, 16.1 % të portofolit të

tërësishëm të borxhit, dhe brenda kufirit prej 30% të definuar në PBSH 2018-2020.

Megjithatë, risku i normës së interesit rritet nga rivendosja e normave të interesit

në çdo rast kur të rifinancohet borxhi vendor afat shkurtër. Në vitin 2016 përqindja

e tërësishme e borxhit që rivendoset brenda vitit ishte 47.4%, ndërsa vitin 2017 kjo

ka rënë në 45%. Ndaj riskut të rivendosjes të normave të interesit është e

ekspozuar kryesisht portofoli i borxhit të brendshëm. Në vazhdimësi të PBSH 2018-

2020 planifikohet zgjatja e mëtejme e maturitetit që do të kontribuojë edhe në

zvogëlimin e borxhit që duhet të rifiksohet brenda vitit.

Grafiku.6: Struktura e borxhit të përgjithshëm sipas llojit të interesit

Treguesi i dytë i riskut të normave të interesit lidhet me borxhin ndërkombëtar.

Rreth 40% e borxhit ndërkombëtar, përkatësisht 16% e borxhit total është me

normë variabile dhe kjo përbehet nga ekspozimi ndaj FMN-së. Siç u cek, deri në

fund të 2017 ekspozimi nga programet e FMN-së ishte rreth 160 milion Euro apo

38% e borxhit ndërkombëtar. Për vitet në vijim risku nga ky ekspozim specifik do të

shkojë drejt zvogëlimit meqenëse nuk ka ndonjë planifikim për përtërirje të këtij

lloj financimi. Mirëpo portofoli përmban edhe një pjesë të kredive të reja të cilat

janë kontraktuar me normë variabile por të cilat nuk janë disbursuar ende.

Varësisht nga niveli i zbatimit të projekteve më financimin përkatës dhe sipas

84%

16%

Fiks Variabil


21

shërbimit të borxhit të FMN-së ekspozimi ndaj riskut të normave të interesit mund

të rritet. Prandaj në periudhën afatmesme do të përkushtohet vëmendje në

monitorimin dhe menaxhimin e kujdeshëm të këtyre treguesve. Përbërja e

portofolit të borxhit sipas llojit të normës së interesit ishte si vijon:

Tabela. 7: Struktura e borxhit të përgjithshëm sipas llojit të interesit ndër vite

2013 2014 2015 2016 2017 %

Borxhi i përgjithshëm 476.27 582.87 748.95 852.74 996.42 100

Fiks 370.54 481.14 621.21 738.78 835.65 83.9

Variabil 105.73 101.73 127.74 113.96 160.77 16.1

Borxhi ndërkombëtar 323.76 326.35 371.17 373.77 422.15 100

Fiks 218.03 224.62 243.43 259.81 261.38 61.9

Variabil 105.73 101.73 127.74 113.96 160.77 38.1

Borxhi i brendshëm 152.51 256.52 377.78 478.97 574.27 100

Fiks 152.51 256.52 377.78 478.97 574.27 100

Sikurse në rastin e riskut valutor, në raste specifike, shmangia totale e riskut të

interesit është e pamundshme. Prandaj, një ekspozim i kontrolluar dhe i

menaxhueshëm i riskut të interesit është i pranueshëm në rastin e portofolit të

borxhit shtetëror të Republikës së Kosovës.

4.3 Risku i rifinancimit

Në kuadër të tregut të borxhit të brendshëm, risku i rifinancimit i referohet

mundësisë që një investitor/posedues i letrës me vlerë të mos jetë në gjendje të

zëvendësojë një investim ekzistues me një investim të ri në një kohë të caktuar. Për

shembull, në datën e ri-financimit të një instrumenti që maturon, jo të gjithë

investitorët mund të shfaqin interesim për ri-financim apo rritje të shumës së

investimit, ose vendosjes së një shume krejtësisht të re, dhe kjo mund të reflektojë

në koston e ri-financimit dhe në mos përmbushjen e shumës për huazim në një

ankand të caktuar.

Niveli i riskut të rifinancimit në kuadër të tregut të Letrave me Vlerë të Kosovës

është i lidhur përveç tjerash edhe me faktorët e jashtëm, si normat e interesit dhe

gjendja e përgjithshme e tregut në Eurozonë. Lidhur me këtë, duhet theksuar seme

rastin e ngritjes së normave në tregjet e Eurozonës risku i rifinancimit në kuadër të


22

tregut të brendshëm të Letrave me Vlerë do të rritet dhe kjo do të ndikojë edhe në

koston e shërbimit të tij.

Në portofolin e borxhit shtetëror të Kosovës niveli i riskut të rifinancimit ndër vite

është zvogëluar si rezultat i përcaktimit të objektivit për zgjatjen e maturitetit të

portofolit të borxhit brendshëm. Rrjedhimisht, shuma e borxhit të brendshëm që

maturon e që duhet të rifinancohet brenda vitit ka rënë në 47% nga 57 % sa ishte

vitin e kaluar (2016).

Profili i kthimit të borxhit është një nga treguesit më efikas i cili paraqet

përqendrimin e detyrimeve të borxhit në të ardhmen. Sipas Grafikut të

mëposhtëm, shihet se profili i kthimit për stokun aktual është i përqëndruar në

vitin 2018 si pasojë e zgjatjes graduale të KMM në harmoni me nivelin e zhvillimeve

të tregut.

Grafiku.7: Profili i kthimit të borxhit të përgjithshëm 2018-2024

4.4 Risku nga detyrimet kontigjente

Treguesit për vlerësimin e këtij risku janë raporti i borxhit të garantuar nga qeveria

ndaj shumës totale të borxhit shtetëror dhe ndaj BPV-së. Në portofolin e borxhit

shtetëror burim potencial të këtij risku paraqesin kreditë e garantuara të sektorit

publik dhe kreditë ndërkombëtare të nën-huazuara nga Ministria e Financave ndaj

kompanive që ofrojnë shërbime esenciale publike. Kreditë e garantuara në fund të

vitit 2017 janë 44 milion euro dhe përbëjnë me pak se 1% e borxhit të

përgjithshëm. Pjesa e portfolit që mund të kërkojë monitorim më të afërt janë

garancioni shtetëror ndaj Trafikut Urban dhe kreditë e nën-huazuara ndaj

kompanive që ofrojnë të mira publike. Analizat e rreziqeve makroekonomike kanë

0

50

100

150

200

250

300

2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024

I jashtëm I brendshëm


23

ngritur shqetësimet lidhur me performancën e dobët të kompanive publike. Një

devijim më i thellë i rezultateve financiare të këtyre kompanive mund shkaktojë

barrë për Qeverinë në afat të mesëm si për subvencionimin e shërbimeve që ato

ofrojnë ashtu edhe për marrjen përsipër të obligimeve financiare ndaj kreditorëve

të jashtëm.

Duke pasur parasysh mundësinë që gjatë viteve të ardhshme shuma e borxhit të

garantuar mund të rritet varësisht nga modeli i financimit të ndërtimit të

kapaciteteve të energjisë (termocentralit Kosova C dhe jo vetëm) qasja ndaj

miratimit të garancive të reja qeveritare do të vazhdojë të rregullohet rreptësisht,

duke ’'u nënshtruar kritereve specifike dhe të lidhura me riskun për buxhetin e

shtetit. Për të kufizuar ndikimin e riskut në lidhje me detyrimet e kontigjente do të

vazhdojë të zbatohet një numër masash si: (a) monitorimi i pozitës financiare

aktuale të përfituesve/kredimarrësve dhe (b) vlerësimi fillestar i riskut të

materializimit të detyrimeve kontingjente ekzistuese. Varësisht nga vlerësimet për

humbjet e supozuara, do të përcaktohen edhe tarifat e garancisë të aplikueshme

sipas Ligjit për Borxhin Publik. Duhet theksuar që në kuadër të masave për

menaxhim të kujdesshëm të riskut nga këto detyrime si një qasje sa më

konservatore, aktualisht total shuma e kredisë së zotuar nga kredimarrësi dhe e

garantuar nga sovrani, i shtohet borxhit të përgjithshëm shtetëror për qëllime të

llogaritjes së kufizimit fiskal prej 40% në treguesin Borxh/BPV.

4.5 Risku operacional

Përpjekjet në këtë fushë do të fokusohen në mënyren e organizimit të aktiviteteve

të menaxhimit të borxhit shtetëror. Këto aktivitete lidhen drejtpërdrejt me

zbatimin e një sistemi të kontrollit të brendshëm të qëndrueshëm dhe të

standardizuar. Menaxhimi i borxhit shtetëror ka vazhduar të bëhet në përputhje

me dispozitat ligjore të aplikuara deri më tani si dhe me rregullat dhe procedurat e

zhvilluara për funksinimin e divizionit përgjegjës për menaxhimin e borxhit në

Thesar/MF duke pasur përgjegjësi të qarta dhe të sistematizuara për punonjësit.

Risku operacional që vjen nga mungesa e stafit brenda divizionit është identifikuar

më parë edhe nga misionet e Bankës Botërore, ndërsa ka arritur të reduktohet këtë

vit me rekrutimin e stafit të ri me përgjegjësi të definuara qartë sipas përgjegjësive

brenda divizionit përegjegjës të borxheve. Megjithatë nevojitet kohë dhe trajnime

për adaptimin e stafit me specifikat e fushës në funksion të zbatimit të PBSH.

Duhet theksuar që, gjatë vitit 2017 ka filluar procesi i rishikimit të legjislacionit

primar dhe sekondar të borxhit shtetëror, me c’rast do të përcaktohen disa

mekanizma dhe jo vetëm, që kontribuojnë në minimizimin e riskut operacional.

Kështu do të formalizohen proceset e koordinimit të të gjithë akterëve të involvuar


24

në zinxhirin e shkaktimit të borxhit shtetëror. Ky process pritet të përfundojë deri

në fund të vitit 2017, në mbështetje teknike nga ekspertët e Bankës Botërore.

Hartimi i dokumenteve strategjike afatmesme siç janë: Analiza e Qëndrueshmërisë

së Borxhit, Korniza Afatmesme e Shpenzimeve dhe Programi i Borxhit Shtetëror

bëhet në koordinim të plotë me departamentin makroekonomike, si dhe strukturat

relavante brenda Ministrisë së Financave. Skenarët e tronditjeve dhe të dhënat për

kredi ndahen dhe përputhen ndërmjet njësive përgjegjëse në kuadër të Ministrisë

së Financave. Megjithatë, me qëllim të një menaxhimi të mirëfilltë në fushën e

borxhit shtetëror është esencial koordinimi paraprak në mes të DMB dhe

Departamentit për Bashkëpunim Financiar Ndërkombëtar në kuadër të MF-së për

të siguruar zbatimin e përpiktë të PBSH 2019-2021 përmes koordinimit të

financimeve me IFN sipas limiteve të identifikuara të riskut.

5. IDENTIFIKIMI I NEVOJAVE PËR FINANCIM DHE BURIMET E FINANCIMIT 2019-2021

25

5. IDENTIFIKIMI I NEVOJAVE PËR FINANCIM DHE BURIMET E

FINANCIMIT 2019-2021

Ministria e Financave do t’i përmbush nevojat neto tw financimit neto varësisht nga

destinimi. Financimi i projekteve kapitale planifikohet të bëhet përmes borxhit

ndërkombëtar, përkatësisht huamarrjes me kushte koncesionale nga institucionet

financiare ndërkombëtare. Ndërsa mjetet për mbështetje buxhetore do të

sigurohen në tregun e brendshëm. Në vijim janë të paraqitura burimet e

mundshme të financimit në të cilat ka qasje Qeveria e Republikës së Kosovës.

Fillimisht janë të paraqitura burimet për borxhin ndërkombëtar dhe më pas edhe

ato për borxhin e brendshëm.

5.1 Burimet e jashtme të financimit

Qeveria e Kosovës kontrakton borxhin ndërkombëtar nga kreditorët multilateralë

dhe bilateralë. Burimi kryesor i financimit multilateral janë institucionet financiare

ndërkombëtare siç janë BNRZH, AZHN dhe FMN në të cilat Kosova është e

anëtarësuar. Kreditë e AZHN kontraktohen në kushte tejet të favorshme me norma

të ulëta të interesit fiks dhe maturitet afatgjatë. Kreditë nga programet e FMN- së

kontraktohen me periudha më të shkurtra maturiteti, kanë norma variabile të

interesit dhe janë të denominuara në valutën SDR. Ndërkaq kreditorët bilateralë

përfshijnë Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) të Gjermanisë, UniCredit Bank të

Austrisë, Exim Bank në emër të Qeverisë së Hungarisë, dhe NATIXIS në emër të

Qeverisë Franceze. Edhe këta kreditorë financojnë me norma të ulëta të interesave

fikse me periudha të gjata maturimi prej 18 deri në 30 vjet. Disa kredi bilaterale

janë ofruar përmes një pakoje kombinimi mes granteve dhe kredive.

Varësisht nga politikat e aprovuara dhe të detyrueshme për huamarrësit, shumica e

kreditorëve financojnë vetëm projekte specifike në sektorë të caktuar. Procedurat

e efektivitetit për këtë lloj huamarrje karakterizohen me negociata dhe procedura

përcjellëse që mund të zgjasin 3-12 muaj. Përveç normës së interesit, në kreditë

ndërkombëtare aplikohen edhe – tarifa të shërbimit, tarifa të zotimit, dhe të

ngjashme e të cilat kalkulohen në shumën e padisbursuar duke filluar të rrjedhin

nga momenti i nënshkrimit (pa u bere efektive). Përparësia e këtij lloji të

huamarrjes, për dallim nga letrat me vlerë (nën supozimin se ka potencial), është se

mjetet e tërhequra nga kreditë shërbejnë si infuzion i parasë nga jashtë.

Kosova pritet të vazhdojë të marrë kredi nga këto burime zyrtare të jashtme. Duke

qenë së tashmë Kosova kategorizohet në kuadër të Grupit të Bankës Botërore

(‘GBB’) si shtet ANZH-i përzier (IDA-blend) Kosova pritet të vazhdojë të ketë qasje

në një periudhë afatmesme në financim me kushte të favorshme në kuadër të GBB.

Kreditë nga ANZH janë më koncesionalet (valute Euro, interes fiks, maturitet të


26

gjatë/ 15 vite) për Kosovën duke marrë parasysh edhe mbështetjen e ofruar nga

GBB në dizajnimin paraprak të projekteve. Huamarrjet nga kreditorët multilateralë

shpeshëherë mund të definohen si më të favroshme në krahasim me huamarrjet

nga kreditorët bilateral si pasojë e faktorit të kushtëzimit të implementimit të

projekteve vetem nga kompanitë e vendit huadhënës duke eleminuar kështu

mundësinë e konkurences (dhe jo vetem) për kompani vendore. Kreditorët tjerë

ndaj të cilëve janë kontraktuar kredi në kuadër të portfolit ndërkombëtar e për të

cilat priten të fillojnë disbursimet e mjeteve përfshijnë Fondin për Zhvillim

Ndërkombëtar të OPECut (FZHNO), BERZH, Banka Evropiane për Investime (BEI)

dhe Fondi Saudit Zhvillimor (FSZH).

Me qëllim të evitimit të niveleve të papërballueshme të riskut, huamarrja nga

burimet ndërkombëtare të financimit do të jetë sipas prioritetit në vijim, mirëpo do

të monitorohet konform kufizimeve të riskut të përcaktuara në këtë PBSH.

- Valutë EUR, Normë Interesi fikse

- Valutë EUR, Normë Interesi variabile

- Valutë jo-EUR, Normë Interesi fikse

- Valutë jo-EUR, Normë Interesi variabile

Në vijim janë të paraqitura të gjitha institucionet financiare (kreditorët e

mundshëm) në të cilat Kosova ka qasje për financim, të ndara sipas llojit të

financimit:

Financim i Buxhetit

Fondin Monetar Ndërkombëtar (FMN),

Banka Botërore (instrument i kushtëzuar me arritjen e reformave të

caktuara)

Financim i Projekteve:

Banka Botërore – Asociacioni Ndërkombëtar për Zhvillim (ANZH),

Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH),

Banka Evropiane Investuese (BEI),

Agjencia Gjermane për Rindërtim (KfW),

Republika Federale e Austrisë,

Banka Islamike për Zhvillim (ISDB),

Fondi Saudit për Zhvillim (SFD),

Fondi i OPEC për Zhvillim (OFID),

Agjencioni Japonez për Bashkëpunim Ndërkombëtar (JICA)

Këshilli i Bankës Zhvillimore Europiane (CEB)

Kreditues të tjerë me të cilët mund të krijohet bashkëpunim në të ardhmen


27

Bazuar në kushtet aktuale të kredive në fuqi, në vijim kemi paraqitur kushtet

financiare të aplikushme nga burimet e mundshme të financimit nga Qeveria e

Republikës së Kosovës.

Tabela. 9: Burimet e jashtme të financimit dhe kushtet e tyre, bazuar në të

dhënat aktuale

Kategoria e Kreditorëve Valuta Lloji i Interesit Norma e

Interesit (%)

Periudha

Grace vite

Maturiteti

(vite)

FMN SDR Variabil 1 + variabil 3 5

ANZh SDR Fikse 0.75 10 25

ANZh - EUR EUR Fikse 1.27 5 25

Multilaterale - Islamike USD/SDR Fikse 2-4 3-5 18-20

Multilaterale - BERZH/BEI EUR Variabil 1 + variabil 4 15

Bilaterale - Austria EUR Fikse 1.1 6 21

Bilaterale - KfW EUR Fikse/ Variabil 3.6 3 12-40

Bilaterale - Franca EUR Fikse 0.036 5 35

Bilaterale - Hungaria EUR Fikse 0 1.5 17

5.2 Burimet e brendshme të financimit

Huamarrja nga borxhi i brendshëm bëhet përmes emetimit të letrave me vlerë të

cilat dallojnë për nga afati i maturimit. Bonot e Thesarit emetohen me maturitet

deri në 12 muaj, ndërsa Obligacionet Qeveritare, me maturitet më të gjatë se 1 vit.

I tërë emetimi bëhet në valutën EUR, gjë që eliminon riskun valutor, dhe mjetet e

pranuara shërbejnë për financimin e drejtperdrejt të buxhetit. Emetimi i letrave me

vlerë karakterizohet me kosto të ulëta të transaksionit në njërën anë, kurse në

anën tjetër ndihmon në zhvillimin e tregut vendor duke ndikuar në rritjen e

efiçiencës së menaxhimit të likuiditetit, si për Qeverinë ashtu edhe për sistemin e

përgjithshëm financiar.

Bonot e Thesarit si instrumente afatshkurtra kanë maturitet prej 91 deri 364 ditë.

Portofoli në fund të vitit 2017 nuk përmbante Bono 3-mujore, ndërsa edhe shuma

e Bonove 6-mujore ishte e vogël . Ndërkaq edhe emetimi i bonove me maturitiet

1-vjeçar pritet të ketë një renie deri në fund të 2018-ës. Ky lloj instrumenti shitet

me zbritje ndaj vlerës nominale (discount), kurse në fund të maturitetit, investitorit

i kthehet vlera nominale. Zbritja në këtë rast për Qeverinë paraqet interesin e

paguar kurse për blerësin interesin e fituar. Emetimi i Bonove të Thesarit

karakterizohet me kosto më të ulët të interesit, për shkak të natyrës afat-shkurtë,

por bart riskun e ri-financimit, dhe tërthorazi edhe atë të normës së interesit ngase

me rastin e ri-financimit ndryshon edhe norma e interesit.


28

Obligacionet janë instrumente me maturitet afat-gjatë duke filluar nga 2 vjet e deri

në 20 vjet. Ministria e Financave, deri më tani ka emetuar Obligacione me

maturitet 2, 3, dhe 5 vjeçar. Ndërsa nga viti 2017 ka filluar me emetimin e

Obligacioneve 7-vjeçare duke emetuar shumën 20 milion në dy ankande. Kurse për

periudhën 2018-2021 në mënyrë që të zgjerojë edhe më tutje maturitetin e

portofolios, Ministria e Financave parasheh që të bëjë emetimin për herë të parë të

Obligacioneve 10 vjeçare. Ky lloj instrumenti paguan kupon në periudha semestrale

dhe kuponi përcaktohet bazuar në shifrën e parë pas presjes dhjetore të normës

mesatare të peshuar të realizuar në ankand4.

Obligacionet Qeveritare karakterizohen me kosto më të lartë të interesit, si rezultat

i maturitetit afatgjatë, por në anën tjetër risku i ri-financimit është më i ulët në

krahasim me bonot afat-shkurta. Përderisa bonot shërbejnë kryesisht për

menaxhim të likuiditetit të sektorit financiar, obligacionet janë instrument që

tërheq investitorë të cilët kërkojnë kthim më të lartë në investim dhe nuk kanë

nevoja të paparashikuara për likuiditet. Maturiteti i preferuar nga investitorët

duket të jete deri në 5 vite. Një paraqitje tabelare rreth strukturës së pritur të

borxhit të brendshëm sipas instrumenteve është paraqitur në vijim:

Tabela.10: Struktura e pritshme e borxhit sipas instrumenteve në fund të vitit

2018

Instrumenti

Struktura Kosto

(sipas

normave

aktuale)

Gjendj

a

aktual

e 2017

Gjendja e

pritshme

2018

Inputet nga akterët e tregut

T-bono E zbritshme

E njëhershme

0.32% Eur

160

milion

Eur 130

milion

Bankat dhe Sigurimet janë të gatshme të

investojnë në instrumente aftshkurtëra

Obligacione

2 vjeçare

E fiksuar

E njëhershme

0.47% Eur

175

milion

Eur 150

milion

Bankat dhe Sigurimet janë të gatshme të

investojnë në instrumente 2-vjeçare. Gjithashtu

të preferuara nga BQKja kur investon në emër

të Fondit të Privatizimit. BQK i blen përmes

tregut dytësor

Obligacione

3 vjeçare

E fiksuar

E njëhershme

0.87% Eur

110

milion

Eur 125

million

Bankat dhe Sigurimet të gatshme të investojnë

në instrumente 5- vjeçare.

Obligacione

5 vjeçare

E fiksuar

E njëhershme

1.15% Eur

110

milion

Eur 225

million

Penzionet dhe Sigurimet kërkojnë Letra me

Vlerë më afatgjata

4 Shembull: Nëse në ankand norma mesatare e peshuar del të jetë 2.87%, kuponi do të jetë 2.80%,

dhe do të paguhet dy herë në vit nga 1.40%. Diferenca prej 0.07% aplikohet si zbritje (discount) në

instrument.

6. STRATEGJIA AFATMESME E BORXHIT 2019-2021

29

Obligacione

7 vjeçare

E fiksuar

E njëhershme

3.25% Eur 20

milion

Eur 40

million



Obligacione

10 vjeçare

Eur 10

million

Nuk emetohen ende




6.1 Metodologjia

Bazuar në praktikat me të mira ekzistuese si dhe në udhëzuesit zyrtarë të Bankës

Botërore (BB) për dizajnimin e strategjisë afatmesme të borxhit, gjatë përzgjedhjes

së strategjisë për periudhën e ardhshme 2019-2021 janë marrë në konsideratë disa

strategji alternative me kombinime të ndryshme të portofolit të borxhit. Për

qëllime të analizave është përdorur Vegla Analitike e dizajnuar nga BB dhe e

mbushur me të dhënat nga databaza e borxhit, dhe parashikimi i të hyrave dhe

shpenzimeve, deficiti buxhetor nga KASH 2019-2021. Analizat janë bërë përmes

grupimit të instrumenteve të borxhit në bazë të kushteve të përbashkëta të njëjta

ose të ngjashme, duke shtuar edhe projektet e reja për të cilat nuk ka pasur

disbursime. Analizat kanë marrë parasysh kërkesën që të mbahet një balancë me

para të gatshme në 4.5% të BPV-së. Vegla Analitike e SAMB lejon analizat e kostove

dhe rreziqeve të strategjive të ndryshme të huamarrjes nën skenarë të ndryshëm

për normat e kamatave dhe normat e këmbimeve të ardhshme. Risku matet si

devijim i kostos nga skenari bazë kur tregjet tronditen (shokohen). Strategjia që

përzgjedhet është ajo e cila tregon qëndrueshmërinë më të madhe ndaj tronditjeve

të ndryshme që aplikohen.

6.2 Rezultatet dhe përzgjedhja e strategjisë afatmesme të borxhit

Analizat e bëra kanë treguar se strategjia aktuale e aplikuar karrshi emetimit të

borxhit qëndron mjaft mirë ndaj tronditjeve të ardhshme të tregut. Përzgjedhja për

të vazhduar në përiudhën afatmesme 2019-2021 me strategjinë status quo të

menaxhimit të borxhit mund të arsyetohet duke parë gërshetimin e rezultateve të

analizave të bëra me përmbushjen e objektivave të Qeverisë të definuara më lartë:

Mbajtja e kontrollit mbi ritmin e ndryshimit të parametrave të borxhit -

Menaxhimi i borxhit shtetëror do të vazhdojë të jetë në përputhje me perspektivat

afatmesme ekonomike dhe prioritetet kryesore të qeverisë, si dhe me masat për

arritjen e qëllimeve strategjike të përcaktuara të menaxhimit të borxhit, në

sigurimin me kohë të burimeve financiare me kushte të favorshme dhe ruajtjen e


30

stabilitetit të treguesve kryesorë të borxhit. Zbatimi i këtyre prioriteteve kërkon

monitorim të vazhdueshëm të statusit të borxhit aktual dhe vlerësimin e ndikimit

mbi barrën e borxhit si rezultat i transaksioneve të iniciuara të borxhit, të dyja në

bazë të gjendjes aktuale dhe në bazë të supozimeve të një ndryshimi.

Gjatë zbatimit të objektivit të synuar parashikohet ruajtja e prioritetit të marrjes së

borxhit të ri në Euro dhe me norma fikse të interesit, për aq sa është e mundur.

Zgjedhja e këtyre kushteve të financimit është e paracaktuar nga nevoja për të

ruajtur parashikueshmërinë e shpenzimeve buxhetore. Struktura e pritshme e

borxhit të përgjithshëm për vitet në vijim do të jetë si vijon:

Tabela.11: Indikatorët e parashikuar të borxhit 2019-2021

Risku Indikatori 2018 2019 2020 2021

Stoku i borxhit të përgjithshëm

Borxhi ndërkombëtar 497.69 626.97 743.83 822.71

Borxhi i brendshëm 679.27 771.27 871.27 971.27

Borxhi i përgjithshëm 1176.96 1398.24 1615.1 1793.98

Garancitë shtetërore 44 44 44 44

Borxhi i përgjithshëm plus garancionet

1,221 1,442 1,659 1,837

BPV 6,673 7,066 7,593 8,006

Borxhi si % e BPV-së 18.30 20.41 21.85 22.96

Risku i rifinancimit

Broxhi që maturon brenda vitit % 19.11 18.78 16.63 15.94

KMM 3.5 3.7 3.8 3.9

Kosto e borxhit Shpenzimet e interesit si % e BPV

0.35

0.37

0.28

0.25

Risku valutor Borxhi i jashtëm/Borxhi i brendshëm

42/58 45/55 46/54 46/54

Borxhi në valutë vendore %

81.22

83.75

88.83

93.32

Borxhi në valutë të jashtme %

18.78

16.25

11.17

6.68

Risku nga normat e interesit

Borxhi me interes fiks %

82.22

82.24

84.36

86.05

Borxhi me interes variabil %

17.78

17.76

15.64

13.95

Broxhi që rifiksohet brenda vitit % 19.11 18.78 16.63 15.94


31

Grafiku.8: Profili i kthimit 2021 (i parashikuar)

Zhvillimi i tregut të letrave me vlerë- sipas kësaj strategjie mirëmbahet portofolit

aktual të borxhit të brendshëm duke vazhduar në drejtim të zgjatjes së maturitetit

së portfolit dhe zhvillimit të tregut të brendshëm. Në favor të zgjatjes së maturitetit

të portfolit vendor, për të siguruar financim afatgjatë stabil, përvec zëvendësimit

kryesisht të maturimeve afatshkurtëra me ato afatgjatë planifikohet prezantimi i

intrumenteve të reja 10 vjeçare, ndërsa pjesa me e madhe e borxhit të brendshëm

deri në fund të vitit 2018 do të përbëhet prej instrumenteve 5-vjeçare.

Vëmendje e veçantë do t'i kushtohet zgjedhjes së saktë të instrumenteve të

mundshme të borxhit në rast të huamarrjes së re në aspektin e shumës, llojit,

parametrave kryesorë, strukturës etj., si dhe kryerjes së një analize komplekse të

qëllimit të saj, kushtet financiare dhe perspektivat e duhura kohore.

Brenda kohështrirjes së këtij dokumenti planifikohet emetimi i obligacionit me

pakicë që synohet të tërheq të hyrat nga remitencat, drejt zhvillimit ekonomik.

Gjithashtu do të fillohet me përgatitjet fillestare për emetimin e obligacioneve në

tregun e jashtëm - Eurobondeve. Këto përgatitje përfshijnë në radhë të parë

vlerësimin e rejtingut kredior (Credit Rating) në mënyrë që risku për Eurobondet e

Kosovës të mund të peshohet njësoj si obligacionet tjera sovrane. Një asistence

teknike e avancuar do të kërkohet në këtë drejtim.

Perspektivat në lidhje me huamarrjen nga institucionet financiare ndërkombëtare

ndjekin marrëdhëniet aktuale të vendosura dhe do të jenë kryesisht në formën e

kredive koncesionale direkte dhe të nënhuazuara kryesisht për të mbështetur

fushat strategjike.

0

50

100

150

200

250

300

350

20

18

20

21

20

24

20

27

20

30

20

33

20

36

20

39

20

42

20

45

20

48

20

51

20

54

20

57

20

60

20

63

20

66

20

69

20

72

20

75

Borxhi i jashtëm 2021 Borxhi i brendshëm 2021

Përmbajtja

HYRJE .................................................................................................................................................. 34

BORXHI I PËRGJITHSHËM ............................................................................................................. 35

1.1 Stoku i Borxhit të Përgjithshëm 2009-2017 ........................................................................... 35

1.2 Shërbimi i Borxhit të Përgjithshëm 2009-2017 ...................................................................... 37

1.3 Parapagimi i Borxhit ................................................................................................................ 38

BORXHI NDËRKOMBËTAR............................................................................................................ 39

2.1 Gjendja e Borxhit Ndërkombëtar ........................................................................................... 39

2.2 Kreditë e reja ndërkombëtare -2017 ....................................................................................... 40

2.3 Tërheqjet nga kreditë ndërkombëtare ................................................................................... 41

2.4 Shërbimi i Borxhit Ndërkombëtar ......................................................................................... 42

2.5 Portofoli i Borxhit Ndërkombëtar sipas llojit të valutës ..................................................... 43

2.6 Portofoli i Borxhit Ndërkombëtar sipas llojit të interesit ................................................... 44

BORXHI I BRENDSHËM .................................................................................................................. 45

3.1 Gjendja Borxhit të Brendshëm ................................................................................................ 45

3.2 Shërbimi i Borxhit të Brendshëm ........................................................................................... 45

3.3 Borxhi i Brendshëm sipas instrumenteve ............................................................................. 46

3.4 Normat mesatare të interesit .................................................................................................. 47

3.5 Mbajtësit e Letrave me Vlerë .................................................................................................. 48

GARANCITË SHTETËRORE ............................................................................................................. 49

4.1 Gjendja e garancive shtetërore ............................................................................................... 49

Shtojca 1. Shpalosje e Kredive Ndërkombëtare ............................................................................. 51

Shtojca 2. Kushtet financiare të kredive ndërkombëtare .............................................................. 53

Shtojca 3. Tërheqjet nga kreditë nëpër vite ........................................................................................... 56

Shtojca 4. Shërbimi i borxhit nëpër vite ............................................................................................... 58

34

34 Buletini Vjetor 2017 mbi Borxhin Publik

HYRJE

Bazuar në Ligjin për Borxhet Publike

nr. 03/L-175 dhe Rregulloren QRK Nr.

22/2013 mbi Procedurat për Emetimin

dhe Menaxhimin e Borxheve

Shtetërore, Garancive Shtetërore dhe

Borxheve Komunale, në mënyrë që të

sigurohet transparencë në raportimin e

Borxhit Shtetëror, Thesari i Kosovës

publikon Buletinin e tretë me radhë me

të dhënat për Borxhin e Përgjithshëm

Shtetëror që përfshin periudhën nga

krijimi i portofolit të borxhit shtetëror

në vitin 2009 e deri në fund të vitit fiskal

2017.

Sipas Ligjit për Borxhet Publike, Borxhi

i Përgjithshëm përkufizohet si “tërësia

e Borxhit Shtetëror dhe Borxhit

Komunal. Borxhi Shtetëror është borxh

që merret në emër të Institucioneve

Qendrore Qeveritare të cilin Republika

e Kosovës është e obliguar ta paguajë,

por nuk përfshinë asnjë detyrim të

entiteteve të tjera të caktuara

qeveritare, duke përfshirë por duke

mos u kufizuar në Komuna, ndërmarrje

publike, apo Bankën Qendrore të

Kosovës”.

Më tutje, Borxhi Shtetëror ndahet në

Borxh të Brendshëm dhe Borxh

Ndërkombëtar. “Borxhi i Brendshëm

përkufizohet si Borxh Shtetëror i cili i

nënshtrohen ligjeve të Republikës së

Kosovës ndërsa Borxhi Ndërkombëtar

si Borxh Shtetëror i cili i nënshtrohet

marrëveshjes me qeveritë e huaja,

agjencitë qeveritare, organizatat

ndërkombëtare financiare apo

organizata dhe kompani tjera të huaja

në bazë të marrëveshjeve

ndërkombëtare, traktateve, konventave

apo marrëveshjeve tjera të ngjashme të

cilat i nënshtrohen ligjeve të një

juridiksioni legal përveç atij të

Republikës së Kosovës”.

Portofoli i Borxhit Shtetëror deri në

fund të vitit 2017 përbëhet nga Borxhi i

Brendshëm dhe Borxhi Ndërkombëtar

Shtetëror, si dhe tri Garanci Shtetërore.

Deri më tani, Kosova nuk ka Borxh

Komunal dhe as Garanci Komunale të

emetuara. Buletini shpalosë edhe të

dhënat historike që nga krijimi i

portofolit të Borxhit Shtetëror.

Buletini përbëhet nga katër pjesë, në

pjesën e parë paraqiten të dhëna për

Borxhin e Përgjithshëm, në pjesën e

dytë të dhëna për Borxhin

Ndërkombëtar, në pjesën e tretë të

dhënat për Borxhin e Brendshëm dhe

në pjesën e fundit paraqiten të dhënat

për Garancitë Shtetërore. Të gjitha

vlerat e shprehura në këtë dokument

janë të paraqitura në milionë Euro,

përveç nëse shprehet ndryshe.

35


BORXHI I PËRGJITHSHËM

1.1 Stoku i Borxhit të Përgjithshëm 2009-2017

Portofoli i Borxhit Shtetëror të Kosovës

është krijuar në vitin 2009. Në atë kohë,

portofoli përbëhej prej vetëm një kredie

të quajtur Kredia e Konsoliduar C nga

Banka Botërore. Shuma totale e kësaj

kredie ishte 381.21 milion Euro. Kredia

KKC është trashëguar nga ish-

Jugosllavia si pjesë e Borxhit Shtetëror

të Kosovës. Kjo kredi u trashëgua me tri

transhe/pjesë afërsisht me shuma të

barabarta siç edhe janë të paraqitura në

Tabelën 1.

Kjo ishte kredia e parë shtetërore e

Republikës së Kosovës, për të vazhduar

në vitet në vijim me kredi të reja të

huazuara nga kreditorë të ndryshëm.

Kreditë e reja kishin si qëllim

financimin e projekteve në fushën e

arsimit, bujqësisë, kadastrës, energjisë,

shëndetësisë, ujit, ngrohjes qendrore,

sistemit bankar, rehabilitimit të

rrugëve dhe hekurudhave si dhe

mbështetjen e buxhetit. Në Shtojcën 1

janë shpalosur të gjitha projektet që

financohen përmes huamarrjes

shtetërore. Ndërsa, nga viti 2012 rritjes

së Borxhit të Përgjithshëm ka filluar t’i

kontribuoj emetimi i Letrave me Vlerë

të Republikës së Kosovës.

Tabela 1. Detajet për kredinë KKC (në kohën e trashëgimit – 2009)

Shënime: * Ky transh është parapaguar tërësisht ** Reduktimi i interesit përcaktohet çdo vit nga Bordi i Drejtorëve Ekzekutiv të Bankës Botërore. *** Norma LIBOR përcaktohet çdo gjashtë muaj në datat e pagesave të kredisë (15 mars dhe 15 shtator)

mirëpo, që nga marsi i vitit 2013 kjo normë është fiksuar në 3.13%.

Siç mund të shihet në Figurën 1, Borxhi

i Përgjithshëm ka pasur kryesisht trend

rritës në vlera nominale ndër vite. Në

vitin 2010 borxhi është rritur kryesisht

si rrjedhojë e tërheqjeve nga kreditë -

shpalosja e tërheqjeve për projekte

është paraqitur në Shtojcën 3. Në vitin

2011 Borxhi i Përgjithshëm është

zvogëluar krahasuar me vitin

paraprak, pasi që në këtë vit amortizimi

i Borxhit Shtetëror ka qenë më i lart se

sa tërheqjet nga kreditë e kontraktuara.

Në vitin 2012 Borxhi i Përgjithshëm ka

pasur rritje të theksueshme, dhe kjo për

dy arsyeje: e para, pranimi i tri

transheve nga Programi me FMN afro

93.6 mil Euro, program ky i arritur gjatë

Transhi Bilanci i

pakthyer

Norma e interesit para reduktimit**

0.25% të normës së interesit

Lloji i interesit

LIBOR BB

tarifat

Norma e interesit pas reduktimit

0.25% të normës së interesit

1 128.15 2.35% Variabile*** 1.80% 0.55% 2.10%

2* 126.53 2.35% Variabile 1.80% 0.55% 2.10%

3 126.53 5.81% Fikse - - 5.56%

36


vitit 2012, si dhe e dyta, implementimi i

tregut të brendshëm të borxhit pra,

fillimi i emetimit të Letrave me Vlerë të

Qeverisë së Republikës së Kosovës ku

në vitin 2012 u emetuan në shumën prej

73.3 milion Euro.

Ndërsa, në vitin 2013 dhe 2014 trendi

rritës i Borxhit të Përgjithshëm është

kryesisht si rezultat i emetimeve të

Letrave me Vlerë të Republikës së

Kosovës.

Në fund të vitit 2014 Borxhi i

Përgjithshëm shënon shumën 582.87

milion Euro dhe krahasuar me shumën

nominale të vitit paraprak është rritur

për 22%, dhe kjo gjithashtu, kryesisht si

rezultat i emetimeve të reja të Letrave

me Vlerë në shumë prej 104 milion

Euro.

Gjithashtu, edhe gjatë vitit 2015 Borxhi

i Përgjithshëm u rrit për 28% krahasuar

me vitin paraprak, duke shënuar

kështu shumën 748.95 milion Euro.

Rritja kryesisht rrjedh nga emetimet e

reja të Letrave me Vlerë në shumën 121

milion Euro, dhe pranimi i transhit të

parë nga Programi i Ri me FMN, i

arritur gjatë vitit 2015, në shumën 36

milion Euro.

Ndërsa, borxhi në fund të vitit 2016

shënon shumën 852.74 milion Euro,

dhe nëse e krahasojmë me shumën

nominale të vitit paraprak është rritur

për 14%. Kjo rritje rezulton kryesisht

nga emetimet e reja të Letrave me Vlerë

në shumën prej 101 milion Euro.

Në fund të vitit 2017 Borxhi i

Përgjithshëm shënon vlerën 996.42

milion euro, që krahasuar me vitin

paraprak nënkupton një rritje prej rreth

17%. Rritja vije si rrjedhojë e tërheqjes

së dy transheve në shumën 100.37

milion euro nga Programi me FMN-ën

i arritur në vitin 2015 dhe emetimeve të

reja të Letrave me Vlerë në shumën

95.30 milion euro. Përveç tërheqjeve të

cilat mund të shihen në Shtojcën 3 sipas

kredive, ka pasur edhe kthim të kredive

në shumën 58.63 milion euro, detajet

për kthimin e kredive janë paraqitur në

Shtojcën 4.

Figura 1. Stoku i Borxhit Shtetëror (2009-2017)

Figura 2. Përbërja e Borxhit Shtetëror

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

0.00

200.00

400.00

600.00

800.00

1,000.00

1,200.00

(% e

BP

V)

Mili

on

Eu

ro

Borxhi i Përgjithshëm

Borxhi i Përgjithshëm (% e BPV-së)

42%

58%

2017

Borxhi Ndërkombëtar Borxhi i Brendshëm

37


Tabela 2. Borxhi i Përgjithshëm

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Borxhi Ndërkombëtar

249.01 260.08 253.71 336.60 323.76 326.35 371.17 373.77 422.15

Borxhi i Brendshëm

0.00 0.00 0.00 73.31 152.51 256.52 377.78 478.97 574.27

Gjithsej Borxhi i Përgjithshëm

249.01 260.08 253.71 409.92 476.27 582.87 748.95 852.74 996.42

Garancitë Shtetërore

0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 10.00 10.00 20.00 44.00

Gjithsej Borxhi i Përgjithshëm (% e BPV-së)*

6.12 5.91 5.27 8.10 8.94 10.65 13.07 14.58 16.63

BPV 4,070 4,402 4,815 5,059 5,327 5,567 5,807 5,985 6,257

Shënim: Borxhi Ndërkombëtar ndryshon nëpër vite edhe si rrjedhojë e ndryshimit të kursit valutor. Vlerat e BPV-së për 2009-2016 janë marrë nga ueb faqja e Agjencionit të Statistikave të Kosovës, për vitin 2017

ështëmarrë nga Ligji i Buxhetit i Rishikuar 2017.

*Kalkulimi i treguesit përfshin edhe Garancitë.

1.2 Shërbimi i Borxhit të Përgjithshëm 2009-2017

Republika e Kosovës në vazhdimësi

shlyen borxhin në plotësi dhe me kohë,

dhe i trajton kërkesat për pagesa me

efikasitet të lartë sipas marrëveshjeve

financiare në fuqi dhe bazës ligjore mbi

shërbimin e borxhit. Të gjitha pagesat

procedohen nga Buxheti i Republikës

së Kosovës nga ana e Thesarit/DMB

(Divizioni për Menaxhimin e Borxhit).

Për më shumë, gjatë vitit 2010 dhe 2011,

për shërbim të borxhit të trashëguar të

Republikës së Kosovës i ka ndihmuar

ShBA dhe shteti i Zvicrës. ShBA ka

ndihmuar në pagimin e kësteve në

shumën 17.9 milion Euro ndërsa

Qeveria e Zvicrës në shumën 0.5 milion

Euro. Tabela 3 në vijim paraqet

shërbimin e Borxhit Shtetëror ndër vite

nga Buxheti i Republikës së Kosovës, i

ndarë në kryegjë, interes dhe tarifa

tjera.

Tabela 3. Shërbimi i Borxhit të Përgjithshëm

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Shërbimi i Borxhit 9.22 19.68 20.77 21.42 25.47 34.88 44.88 85.20 77.31

Kthimi 8.48 10.68 11.99 11.34 13.99 22.05 28.87 65.99 58.63

Interesi 0.74 8.59 8.68 9.26 11.35 12.46 15.63 18.70 18.34

Tarifat tjera 0.00 0.41 0.10 0.82 0.13 0.37 0.37 0.50 0.34

Shërbimi i Borxhit/Të hyrat totale (%)

0.80 1.67 1.59 1.39 1.78 2.41 2.65 4.82 4.39

38


1.3 Parapagimi i Borxhit

Në vitin 2009 Qeveria e Kosovës ka

parapaguar transhin e dytë të kredisë

KKC në shumën 123.71 milion Euro.

Me këtë rast nga BRK u pagua shuma

34.59 milion Euro, ndërsa pjesa tjetër

nga ShBA dhe KE, përkatësisht ShBA

kontribuoi me shumën 125 mil USD

apo të konvertuara në Euro 84.12 mil,

dhe KE me 5 milion Euro.

Tabela 4. Të dhënat për parapagimin e

transhit të kredisë KKC në vitin 2009

Viti 2009

Gjithsej shuma e parapaguar

123.71

BRK 34.59

Donatorët 89.12

- ShBA 84.12

- Komisioni Evropian 5.00

39


BORXHI NDËRKOMBËTAR

2.1 Gjendja e Borxhit Ndërkombëtar

Gjatë vitit 2017 Borxhi Ndërkombëtar

ka shënuar rritje për 13% krahasuar me

vitin paraprak, kjo për arsye të

tërheqjeve në shuma më të

konsiderueshme nga FMN dhe kreditë

e projekteve. Përgjatë vitit 2017

tërheqjet në shumat më të larta janë

realizuar nga FMN dhe KfW, siç edhe

mund të shihen në Shtojcën 3. Në fund

të vitit 2017 Borxhi Ndërkombëtar

shënon shumën 422.15 milion Euro, që

paraqet rreth 49.6% të total Borxhit

Shtetëror apo 6.75% e BPV-së.

Pjesa më e madhe apo 76% e portofolit

të Borxhit Ndërkombëtar është ndaj

BNRZh-së dhe FMN-së.

Figura 3. Borxhi Ndërkombëtar sipas

kreditorëve

Figura 4. Borxhi Ndërkombëtar sipas

kategorisë së kreditorëve

Tabela 5. Borxhi Ndërkombëtar nëpër vite sipas kreditorëve

Kreditori 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

BNRZh 249.01 238.33 226.34 215.00 203.66 192.33 180.99 169.65 158.32

ANZh 0 0 5.06 8.41 12.37 20.84 28.86 36.02 41.12

FMN 0 21.76 22.26 113.05 105.73 101.73 127.74 113.96 160.77

UniCredit 0 0 0 0 0 2.00 2.96 6.49 7.04

KfW 0 0 0.05 0.14 2.00 9.46 30.62 47.64 54.81

BIZh 0 0 0 0 0 0 0 0 0.10

Total 249.01 260.08 253.71 336.60 323.76 326.35 371.17 373.77 422.15

Shënim: Borxhi Ndërkombëtar ndryshon nëpër vite edhe si rrjedhojë e ndryshimit të kursit valutor. Borxhi në valutat e huaja është konvertuar me normat e këmbimit mbizotëruese në fund të vitit fiskal.

37%

10%

38%

2%13% 0%

2017

BERZh ANZh FMN UniCredit KfW BIZh

85%

15%

2017

Kredi multilaterale Kredi bilaterale

40


2.2 Kreditë e reja ndërkombëtare -2017

Përgjatë vitit 2017 janë negociuar dhe

nënshkruar pesë marrëveshje

financiare të reja, dy në sektorin e ujit,

përkatësisht për furnizimin me ujë dhe

trajtimin e ujërave të zeza, dhe tri të

tjerat në sektorët për bujqësisë, tregti

dhe infrastrukturë rrugore. Prej tyre,

dy janë ratifikuar në Kuvendin e

Kosovës, dhe tri të tjera pritet të

ratifikohen në fillim të vitit 2018. Në

tabelën në vijim janë paraqitur kreditë

e reja të nënshkruara gjatë vitit 2017. Të

dhënat për kushtet financiare për këto

kredi si dhe për kreditë e tjera që janë të

ratifikuara nga Kuvendi i Republikës së

Kosovës janë paraqitur në Shtojcën 2.

Tabela 6. Kreditë e reja ndërkombëtare 2017

Kredia/Projekti Kreditori Data e

Marrëv. Valuta Shuma

Tipi i huazimit

OB Zbatuese

Statusi

Projekti Trajtimi i Ujërave të Zeza

NATIXIS 19.1.17 EUR 66.00 HD MMPH E ratifikuar

Projekti për Sigurimin e Ujit dhe Mbrojtja e Kanalit

ANZh 27.1.17 EUR 22.00 HD, N MZhE E ratifikuar

Projekti për Konkurrueshmëri dhe Gatishmëri për Eksport

ANZh 02.8.17 EUR 14.30 HD MTI E ratifikuar

Financim shtesë për Projektin për Bujqësi dhe Zhvillim Rural

ANZh 02.8.17 EUR 20.80 HD MBPZhR E ratifikuar

Autostrada Kijeve-Zahaq

BERZh 18.12.17 EUR 71.00 HD MI E pa-ratifikuar

Shënim: HD-Huazim Direkt, N-Nën-huazim

41


2.3 Tërheqjet nga kreditë ndërkombëtare

Gjatë vitit 2017, është bërë tërheqja e

transhit të tretë dhe të katërt nga

Programi me FMN-ën i arritur në vitin

2015, gjithashtu Organizatat Buxhetore

të cilat financojnë projekte nga Borxhi

Ndërkombëtar kanë vazhduar të

tërheqin fonde nga kreditë. Për më

shumë edhe kompanitë publike kanë

vazhduar të tërheqin fonde nga kreditë

e nën-huazuara nga Ministria e

Financave, siç edhe mund të shihet në

Shtojcën 3. Në vijim janë paraqitur

tërheqjet e fondeve sipas kreditorëve

nëpër vite.

Tabela 7. Tërheqjet sipas kreditorëve

Kreditori 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ANZh 0 0 5.08 3.51 4.42 7.37 6.54 7.01 7.95

FMN 0 22.09 0 93.64 0 0 35.64 35.62 100.38

UniCredit 0 0 0 0 0 2.00 0.96 3.54 0.55

KfW 0 0 0.05 0.08 1.86 7.46 22.49 22.47 13.40

BIZh 0 0 0 0 0 0 0 0 0.10

Total 0 22.09 5.13 97.23 6.28 16.83 65.62 68.64 122.38

Shënim: Borxhi Ndërkombëtar ndryshon nëpër vite edhe si rrjedhojë e ndryshimit të kursit valutor. Për tërheqjet nga kreditë që janë në valuta të huaja është përdorur kursi i këmbimit i ditës së transaksionit.

42


2.4 Shërbimi i Borxhit Ndërkombëtar

Gjatë vitit 2017 për shërbimin e Borxhit

Ndërkombëtar u pagua shuma prej

70.63 milion Euro, që paraqet 4% të të

hyrave të buxhetit të vitit 2017. Nga

Shtojca 4 mund të vërehet se rreth 62%

e shumës së paguar është ndaj FMN-së,

ndërsa rreth 26% është shërbim i

borxhit ndaj BNRZh-së, dhe 12% ndaj

kreditorëve të tjerë. Në Tabelën 8 në

vijim është paraqitur shërbimi i borxhit

i ndarë për kryegjë, interes, tarifa

zotuese dhe tarifa të tjera.

Tabela 8. Shërbimi i Borxhit Ndërkombëtar nëpër vite

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Shërbimi i Borxhit Ndërkombëtar

9.22 19.68 20.77 20.76 24.28 32.37 39.38 77.29 70.63

Qeveria 9.22 9.50 0.73 0.41 4.15 1.83 7.14 0.15 2.41

- Kthimi 8.48 10.68 11.99 11.34 13.99 22.05 27.54 60.55 52.39

- Interesi 0.74 8.59 8.68 8.60 10.14 9.71 9.35 9.20 9.69

- Tarifat zotuese - 0.11 0.06 0.00 0.01 0.01 0.06 0.18 (0.18)

- Tarifat tjera 0.11 - 0.47 - 0.07 0.18 0.23 0.50

Institucionet publike ndaj të cilave MF ka Nën-huazuar

- 0.18 0.04 0.35 0.13 0.54 2.24 7.13 8.23

- Kthimi - - - - - - 1.33 5.45 6.24

- Interesi - - - 0.00 0.02 0.25 0.79 1.59 1.97

- Tarifat zotuese - 0.01 0.04 0.10 0.12 0.14 0.13 0.07 0.02

- Tarifat tjera - 0.17 - 0.25 - 0.15 - 0.02 -

Shërbimi i Borxhit/Të hyrat totale (%)

0.80 1.67 1.59 1.35 1.70 2.23 2.33 4.37 4.01

Shënim: Pozicioni tarifat zotuese dhe tarifat tjera paguhet nga ndarja buxhetore për interes.

43


2.5 Portofoli i Borxhit Ndërkombëtar sipas llojit të valutës

Portofoli i Borxhit Ndërkombëtar

aktualisht përbëhet nga tri valuta, Euro

SDR1, dhe DIN. Qeveria e Republikës

së Kosovës ka të kontraktura dhe

ratifikuara kredi edhe në valutat USD

dhe SAR, mirëpo akoma nuk kanë

filluar tërheqjet e kredive përkatëse, siç

mund të shihet edhe në Shtojcën 1.

Tabela 9. Stoku i Borxhit në valutë të huaj

Kred-itori

2013 2014 2015 2016 2017

ANZh 7.7 13.0 18.0 24.9 28.4

FMN 66.2 63.7 79.0 78.7 111.1

BIZh 0 0 0 0 0.07

Total 73.9 76.7 98.0 103.6 139.5

Në fund të vitit 2017, rreth 33% apo

139.5 2 milion Euro e portofolit të

Borxhit Ndërkombëtar është borxh në

valutën SDR, kryesisht i huazuar nga

FMN, ndërsa pjesa e mbetur prej rreth

67% është e huazuar në valutën Euro

nga kreditorë tjerë.

Figura 5. Borxhi Ndërkombëtar sipas llojit të

valutës 2017

Figura 6. Stoku i Borxhit në valutë të huaj

2017

1 SDR është një ‘shportë’ monedhash e cila përbëhet nga monedhat si në vijim: EUR, USD, GBP, JPY dhe CNY. Vlera e SDR përcaktohet në bazë të një mesatare e cila është e tërhequr nga vlerat e monedhave të përmendura më lartë. Kjo shportë rishikohet çdo pesë vite nga Bordi Ekzekutiv i FMN-së. Me rishikimin e bërë në nëntor 2015, Bordi ka vendosur të përfshihet

renminbi kinez si valutë e pestë e shportës me datë 1 tetor 2016. 2 Është vlera neto e ekspozuar, e cila nënkupton shumën e ekspozuar duke përjashtuar komponentin Euro. Me përfshirjen e valutës kineze me 1 tetor 2016, formula ka ndryshuar dhe tani pjesëmarrja në “shportën e re” e euros është 30.93 per cent.

33%

67%

SDR EUR

20%

80%

0%

ANZh FMN BIZh

44


2.6 Portofoli i Borxhit Ndërkombëtar sipas llojit të interesit

Pjesa e portofolit të borxhit e cila ka

normë variabile përbëhet nga borxhi

ndaj FMN-së. Kështu në fund të 2017,

rreth 38% e portofolit të Borxhit

Ndërkombëtar është i ekspozuar ndaj

normës variabile të interesit.

Tabela 10. Shuma e ekspozuar ndaj interesit

variabil

Inte-resi

2013 2014 2015 2016 2017

Fiks 218.0 224.6 243.4 259.8 261.4

Vari-abil

105.7 101.7 127.7 113.9 160.8

Total 323.7 326.3 371.1 373.7 422.2

Figura 7. Shuma e ekspozuar ndaj interesit

variabil në 2017

62%

38%

Fiks Variabil

45


BORXHI I BRENDSHËM

3.1 Gjendja Borxhit të Brendshëm

Republika e Kosovës ka filluar

emetimin e Letrave me Vlerë të saj nga

janari i vitit 2012. Zhvillimi i tregut ka

rezultuar të jetë mjaft i suksesshëm në

aspektin e interesimit të investitorëve

dhe kostos së huamarrjes me ç’rast ky

lloj i huamarrjes ka kontribuar si

katalizatori kryesor në financimin e

deficitit buxhetor.

Në vitin 2017, Borxhi i Brendshëm

shënoi 574.27 milion Euro, që paraqet

rreth 58% të total Borxhit Shtetëror apo

8.96% e BPV. Meqenëse portofoli i

Borxhit të Brendshëm është krijuar tek

në vitin 2012 dhe baza është relativisht

e vogël, rritja relative nga viti në vit del

të jetë e lartë fillimisht; 108% në vitin

2013, 68% në vitin 2014, 47% në vitin

2015, për të vazhduar me 27% në vitin

2016 dhe 20% në 2017.

Tabela 11. Borxhi i Brendshëm

Borxhi i Brendshëm (neto)

2012 2013 2014 2015 2016 2017

Stoku i Borxhit 73.31 152.51 256.52 377.78 478.97 574.27

Emetimet e Reja 73.31 79.20 104.01 121.26 101.19 95.30

Shënim: Emetimet dhe stoku janë pasqyruar në vlerën neto

3.2 Shërbimi i Borxhit të Brendshëm

Meqenëse Republika e Kosovës operon

me deficit buxhetor, me c’rast MF

përmes Kornizës Afatmesme të

Shpenzimeve (KASH) nuk ka paraparë

amortizim të Borxhit të Brendshëm,

atëherë Thesari/MF përveç që mban

ankande për ngritjen e mjeteve të reja

nga emetimi i Letrave me Vlerë, mban

ankande edhe për ri-financimin e

instrumenteve financiare të borxhit të

brendshëm i cili maturonë. Si rrjedhojë,

në vijim në tabelat 12 dhe 13 janë

paraqitur, shuma e emetuar për ri-

financim, dhe pagesat e interesit për

Letrat me Vlerë që nga themelimi i

tregut në 2012. Ndërsa, në tabelën 14

është shpalosur pagesa e interesit sipas

maturiteteve ndër vite.

Tabela 12. Shuma e emetuar për ri-financim

2012 2013 2014 2015 2016 2017

Shuma e emetuar për ri-financimi 90.00

228.20

272.17

261.02

320.60

249.95

46


Tabela 13. Shërbimi i Borxhit të Brendshëm

Borxhi i Brendshëm 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Pagesa e Interesit 0.66 1.19 2.50 5.50 7.91 6.67

Pagesat e Kryegjësë 0 0 0 0 0 0

Interesi/Të hyrat totale (%) 0.05 0.09 0.17 0.32 0.45 0.38

Tabela 14. Pagesa e interesit sipas maturiteteve

Instrumenti 2012 2013 2014 2015 2016 2017

3 muaj 0.66 0.23 0.07 0.07 0.03 0

6 muaj 0 0.95 1.06 0.89 0.40 0.04

12 muaj 0 0 1.09 2.39 2.34 0.76

2 vite 0 0 0.28 1.91 2.94 2.55

3 vite 0 0 0 0.24 1.20 1.68

5 vite 0 0 0 0 1.00 1.63

Total 0.66 1.19 2.50 5.49 7.91 6.67

3.3 Borxhi i Brendshëm sipas instrumenteve

Në vitin e parë të themelimit të tregut

janë emetuar Letra me Vlerë me

maturitet të shkurtër, kryesisht 3 dhe 6

muaj, ndërsa në vitet në vijim strategjia

emetuese ka kontribuar në zgjatjen

graduale të maturimeve. Kështu, në

vitin 2013 janë emetuar instrumente me

maturitet 12 muaj, për të vazhduar në

vitin 2014 me emetimin e

instrumenteve me maturitet 2 vjeçar

dhe më tutje me maturitet 3 dhe 5 vite

përgjatë vitit 2015. Gjatë vitit 2016

Thesari/MF ishte i orientuar në

emetimin e instrumenteve të reja me

maturitet 2, 3 dhe 5 vite. Në vitin 2017

strategjia emetuese e letrave me vlerë

ishte e fokusuar në zgjatjen e

mëtutjeshme të kohës mesatare të

maturitetit, duke emetuar kryesisht

instrumente të reja 5 vjeçare, dhe duke

prezantuar për herë të parë në tregun e

letrave me vlerë instrumentin e ri 7

vjeçar. Në Tabelën 15 mund të shihet

edhe dinamika e emetimit të

instrumenteve sipas maturitetit nëpër

vite.

Tabela 15. Borxhi i Brendshëm sipas instrumenteve (vlerë nominale)

Instrumenti 2012 2013 2014 2015 2016 2017

3 muaj 30.00 15.20 9.75 10.00 10.00 0

6 muaj 44.00 84.00 57.67 48.60 30.00 24.95

12 muaj 0 55.00 140.10 150.00 160.00 135.00

2 vite 0 0 52.00 126.95 159.95 175.00

3 vite 0 0 0 30.00 70.00 110.00

5 vite 0 0 0 15.00 50.00 110.00

7 vite 0 0 0 0 0 20.00

Total 74.00 154.20 259.52 380.55 479.95 574.95

47


3.4 Normat mesatare të interesit

Në vijim është paraqitur norma

mesatare e interesit për instrument si

dhe kurba e normave të interesit për

secilin instrument të emetuar ndër vite.

Siç shihet edhe në figurën 8 një kurbë

normale e normave të interesit është ajo

në të cilën letrat me vlerë me maturitet

më të gjatë kanë normë më të lartë të

interesit në krahasim me letrat me vlerë

afatshkurtër, për shkak të rreziqeve që

ndërlidhen më me kohën më të gjatë të

maturimit.

Tabela 16. Norma mesatare e interesit për instrument

Instrumenti 2012 2013 2014 2015 2016 2017

3 muaj 2.52% 0.57% 0.56% 0.63% 0.21% 0.07%

6 muaj 2.71% 1.27% 1.34% 1.64% 0.25% 0.17%

12 muaj - 1.99% 1.72% 1.57% 0.48% 0.23%

2 vite - - 2.76% 2.79% 0.83% 0.47%

3 vite - - - 3.09% 1.63% 0.87%

5 vite - - - 4.94% 2.49% 1.15%

7 vite - - - - - 3.25%

Figura 8. Kurba e normave të interesit ndër vite për instrument

0.00%

1.00%

2.00%

3.00%

4.00%

5.00%

6.00%

BonoThesari 3mujore

Bono Thesari6 mujore

Bono Thesari12 mujore

Obligacione2 vjeçare




2012

2013

2014

2015

2016

2017

48


3.5 Mbajtësit e Letrave me Vlerë

Sipas Rregullores MF-BQK Nr. 01/2014

për Tregun Primar dhe Sekondar të

Letrave me Vlerë të Qeverisë së

Republikës së Kosovës, përveç

Akterëve Primar dhe Participantëve

Primar, edhe personat e tjerë fizik dhe

juridik kanë të drejtë të blejnë Letra me

Vlerë në Tregun Primar si dhe atë

Sekondar të Letrave me Vlerë të

Qeverisë së Kosovës. Si rezultat, përveç

bankave komerciale që janë Akterë

Primar si dhe Trustit Pensional si

Participant Primar, Letra me Vlerë

mbajnë edhe investitorë të tjerë fizik

dhe juridik (biznese dhe individ

privat). Në vijim kemi paraqitur në

tabelë gjendjen sipas mbajtësve të

Letrave me Vlerë për vitet 2015, 2016

dhe 2017.

Tabela 17. Mbajtësit e Letrave me Vlerë

(vlerë nominale)

Mbajtësit e Letrave me Vlerë

2015 2016 2017

Bankat Komerciale

227.36 238.92 243.42

Fondet Pensionale

95.87 79.93 104.10

Institucionet Publike

26.56 127.33 198.74

Kompanitë e Sigurimeve

20.36 20.25 21.52

Të tjerë 10.40 13.52 7.17

Total 380.55 479.95 574.95

Figura 9. Mbajtësit e Letrave me Vlerë

42%

18%

35%

4%1%

2017

Bankat Fondet Pensionale

Instituc. Publike Komp. e Sigurimeve

Të tjerë

49


GARANCITË SHTETËRORE

4.1 Gjendja e garancive shtetërore

Deri në fund të vitit 2017 portofoli i

garancive shtetërore të Republikës e

Kosovës përbehej nga tri garanci

shtetërore të emetuara. Në vitin 2014,

Ministria e Financave ka emetuar

garancinë e parë shtetërore në shumën

prej 10 milion Euro, me të cilën

garanton FSDK-në për linjën kreditore

të ofruar nga BERZh. Kjo linjë kreditore

ka shërbyer që FSDK të rrisë vlerën e

depozitave të siguruara nga 2,000 në

3,000 Euro për depozitor.

Ndërsa, garancinë e dytë

ndërkombëtare Republika e Kosovës e

ka emetuar gjatë vitit 2016, përmes së

cilës e garanton ndërmarrjen publike

lokale Trafiku Urban për kredinë e

ofruar nga BERZh në vlerën 10 milion

Euro. Vlen të theksohet që kjo kredi

është e garantuar në kuadër të

institucioneve të Kosovës fillimisht,

nga Kuvendi Komunal i Prishtinës. Me

këtë kredi është paraparë avancimi i

Trafikut Urban të Prishtinës.

Në fund të vitit 2016 Republika e

Kosovës ka emetuar garancinë e tretë

shtetërore në shumën 24 milion euro, e

cila i është vënë në dispozicion FSDK-

së për linjën e dytë kreditore të ofruar

nga BERZh. Kjo linjë kreditore përbën

vazhdimësi të linjës së parë kreditore

që është vënë në dispozicion në vitin

2013, për mbulimin adekuat të

depozituesve të siguruar në mënyrë

proporcionale me rritjen graduale të

përcaktuar me ligj të limitit të mbulesës

për çdo depozitues.

Tabela 18. Gjendja e garancive shtetërore

2014 2015 2016 2017

Garancitë Shtetërore 10.00 10.00 20.00 44.00

Garancia për Linjën Kreditore të FSDK 10.00 10.00 10.00 10.00

Garancia për Trafikun Urban Prishtinë 0 0 10.00 10.00

Garancia për Linjën e Dytë Kreditore për FSDK

0 0 0 24.00

Garancitë Shtetërore (% e BPV-së) 0.18% 0.17% 0.33% 0.70%

50


Tabela 19. Shpalosje e garancive shtetërore

Kreditori Kreditë Zbatuesi i kredisë

Data e marrëv.

Shuma e garancisë

shtetërore

Tërheqjet nga

Huamarr-ësi 2016

Tërheqjet nga

Huamarr-ësi 2017

Shuma e pa-

tërhequr

BNRZh

Garancia për Linjën Kreditore të FSDK

FSDK 19.12.2013 10.00 EUR 0 0

10.00

BNRZh

Garancia për Tafikun Urban Prishtinë

Trafiku Urban

24.06.2016 10.00 EUR

2.92

2.92

4.16

BNRZh

Garancia për Linjën e Dytë Kreditore për FSDK

FSDK 22.12.2016 24.00 EUR 0 0 10.00

Shtojca 1. Shpalosje e Kredive Ndërkombëtare

Kreditori Kreditë/Emri i Projektit OB/Entiteti

zbatues

Shuma e kredisë në

valutën origjinale

Shuma e kredisë

Euro

Tërheqjet deri më

2016

Tërheqjet në 2017

Shuma e pa-tërhequr

Kreditë Direkte

BNRZh Kredia e Konsoliduar C N/A 381.21 EUR 381.21 - - -

ANZh Projekti për Modernizimin e Sektorit Publik MF, MAP, KRPP 2.76 SDR 3.33 3.28 0.05 -

ANZh Projekti për Regjistrimin e Pasurisë së Patundshme dhe Kadastër MMPH 4.00 SDR 4.77 4.56 0.21 -

FMN Aranzhimi për Kredi në Dispozicion 1 N/A 18.76 SDR 22.09 22.09 - -

ANZh Operacioni i Parë i Politikave për Zhvillimin e Qëndrueshëm të Punësimit

N/A 4.30 SDR 5.12 5.12 - -

ANZh Projekti për Bujqësi dhe Zhvillim Rural MBPZhR 12.80 SDR 15.20 11.61 2.37 1.22

ANZh Financim Shtesë për Fuqizimin e Sektorit Financiar dhe Infrastrukturën e Tregut I

MF 2.48 SDR 2.96 2.96 - -

FMN Aranzhimi për Kredi në Dispozicion 2 N/A 78.22 SDR 93.64 93.64 - -

ANZh Pastrimi dhe Rikultivimi i Tokave MMPH, KEK 2.57 SDR 3.17 3.17 - -

UniCredit Modernizimi i Sistemit të Edukimit në Kosovë përmes e-Edukimit MAShT 4.93 EUR 4.93 4.38 0.55 -

BIZh Financimi i Projektit për Përmirësimin e Rrugës M2 Milloshevë – Mitrovicë

MI 13.20 DIN 15.67 - 0.10 15.57

FOZhN Projekti i Zgjerimit të Magjistrales M2 Milloshevë-Mitrovicë MI 20.00 USD 16.64 - - 16.64

FSZh Projekti për Magjistralen Prishtinë-Mitrovicë MI 60.00 SAR 13.31 - - 13.31

ANZh Projekti i Shëndetësisë MSh 16.50 SDR 19.60 0.09 2.11 17.40

ANZh Projekti për Efiçiencën e Energjisë dhe Energjinë e Ripërtëritshme MZhE 20.10 SDR 23.87 0.94 2.75 20.18

FMN Aranzhimi për Kredi në Dispozicion 2015 N/A 135.40 SDR 171.64 71.26 100.38 -

ANZh Projekti për Përmirësimin e Sistemit të Arsimit në Kosovë MAShT 7.90 SDR 9.38 0.05 0.28 9.05

UniCredit Modernizimi i Shërbimeve të Kardiologjisë Invazive MSh 2.11 EUR 2.11 2.11 - -

BERZh Rehabilitimi i Rrugëve Rajonale MI 29.00 EUR 29.00 - - 29.00

BEI Rehabilitimi i Linjës Hekurudhore 10 MI, INFRAKOS 42.00 EUR 42.00 - - 42.00

ANZh Projekti për Sigurinë e Ujit dhe Mbrojtjen e Kanalit MZhE, Iber-

Lepenc Sh.A. 7.00 EUR 7.00 - - -

NATIXIS Projekti Trajtimi i Ujërave të Zeza MMPH 66.00 EUR 66.00 - - -

52


Kreditë e Nën-huazuara

KfW Furnizimi me Ujë dhe Largimi i Ujërave të Zeza, Faza II KURP 6.00 EUR 6.00 4.65 0.74 0.61

KfW Përmirësimi i Sistemeve të Ngrohtores Qendrore TERMOKOS 5.00 EUR 5.00 5.00 - -

KfW Ujësjellësi Komunal dhe Largimi i Ujërave të Zeza në Prishtinë, Faza III

KURP 20.00 EUR 20.00 18.49 1.51 -

KfW Linja e Transmisioni 400kw Kosovë-Shqipëri KOSTT 17.00 EUR 17.00 17.00 - -

KfW Përmirësimi i Rrjetit të Transmisionit KOSTT 20.50 EUR 20.50 9.27 11.15 0.07

ANZh Financim Shtesë për Fuqizimin e Sektorit Financiar dhe Infrastrukturën e Tregut II

BQK 1.82 SDR 2.26 2.13 0.13 -

BERZh Projekti i Rehabilitimit të Rrugës Hekurudhore 10 INFRAKOS 39.90 EUR 39.90 - - 39.90

KfW Projekti për Masat e Energjisë Efiçiencte në Komuna

Komunat (Ferizaj,

Prishtina, Gjakova, Gjilani)

2.50 EUR 2.50 - - 2.50

ANZh Projekti për Sigurinë e Ujit dhe Mbrojtjen e Kanalit Iber-Lepenc

Sh.A. 15.00 EUR 15.00 - - 15.00

Shënim: Tërheqjet nga kreditë në valutën SDR janë të konvertuara në valutën EUR me kursin e ditës së tërheqjeve, ndërsa për kreditë tjera të pa-tërhequra të cilat janë në

valutën SDR, USD, SAR dhe DIN është përdorur kursi i këmbimit i dt. 29.12.2017 (1SDR=1.1874Euro, 1DIN=1.1874Euro (burimi: www.imf.org); 1USD=0.83184Euro,

1SAR=0.2218Euro (burimi www.xe.com)).

53


Shtojca 2. Kushtet financiare të kredive ndërkombëtare

Kreditori Kreditë Data e

marrëveshjes Viti i

ratifikimit

Shuma e kredisë në valutën origjinale

Norma e Interesit Periudha e Maturitetit

Kreditë Direkte

BNRZh Kredia e Konsoliduar C 29.06.2009 N/A 381.21 EUR 4.46% (5.81% dhe

3.13%)

22.00

ANZh Projekti për Modernizimin e Sektorit Publik 10.03.2010 2011 2.90 SDR 0.75%

40.00

ANZh Projekti për Regjistrimin e Pasurisë së Patundshme dhe Kadastër 10.03.2010 2011 4.30 SDR 0.75%

40.00

FMN Aranzhimi për Kredi në Dispozicion 1 21.07.2010 N/A 18.76 SDR 1% + Norma e Interesit

SDR

5.00


11.03.2011 2011 4.30 SDR 0.75%

20.00

ANZh Projekti për Bujqësi dhe Zhvillim Rural 26.07.2011 2011 12.80 SDR 0.75%

20.00

ANZh Financim Shtesë për Fuqizimin e Sektorit Financiar dhe Infrastrukturën e Tregut I

03.08.2011 2011 2.48 SDR 0.75%

20.00


SDR

5.00

ANZh Pastrimi dhe Rikultivimi i Tokave 15.05.2013 2013 2.80 SDR 2.00%

25.00

UniCredit Modernizimi i Sistemit të Edukimit në Kosovë përmes e-Edukimit 27.02.2014 2014 4.93 EUR 1.10%

19.00


22.05.2013 2013 13.20 DIN 1.55% + EURIBOR 6m *

19.00

FOZhN Projekti i Zgjerimit të Magjistrales M2 Milloshevë-Mitrovicë 05.09.2013 2014 20.00 USD 2.75%

20.00

FSZh Projekti për Magjistralen Prishtinë-Mitrovicë 03.12.2013 2014 60.00 SAR 2.00%

20.00

ANZh Projekti i Shëndetësisë 15.01.2015 2015 16.50 SDR 2.00%

25.00

54


ANZh Projekti për Efiçiencën e Energjisë dhe Energjinë e Ripërtëritshme 15.01.2015 2015 20.10 SDR 2.00%

25.00


SDR

7.00

ANZh Projekti për Përmirësimin e Sistemit të Arsimit në Kosovë 20.11.2015 2016 7.90 SDR 2.00%

25.00

UniCredit Modernizimi i Shërbimeve të Kardiologjisë Invazive 29.10.2015 2016 2.11 EUR 1.10%

15.00

BERZh Rehabilitimi i Rrugëve Rajonale 24.12.2015 2016 29.00 EUR 1% + EURIBOR 6m

15.00

BEI Rehabilitimi i Linjës Hekurudhore 10 08.12.2015 2016 42.00 EUR Fikse ose Variabile**

27.00

NATIXIS Projekti Trajtimi i Ujërave të Zeza 19.01.2017 2017 66.00 EUR 0.036%

35.00

ANZh Projekti për Sigurimin e Ujit dhe Mbrojtja e Kanalit 27.01.2017 2017 7.00 EUR 1.40%

25.00


KfW Furnizimi me Ujë dhe Largimi i Ujërave të Zeza, Faza II 07.09.2010 2010 6.00 EUR 0.75%

40.00

KfW Përmirësimi i Sistemeve të Ngrohtores Qendrore 14.11.2011 2012 5.00 EUR 8.79%

15.00

KfW Ujësjellësi Komunal dhe Largimi i Ujërave të Zeza në Prishtinë, Faza III 05.06.2012 2012 20.00 EUR 3.20%

12.00

KfW Linja e Transmisioni 400kW Kosovë-Shqipëri 28.12.2009 2010 17.00 EUR 4.82%

15.00

KfW Përmirësimi i Rrjetit të Transmisionit 23.09.2013 2014

5.00 EUR 0.75%

40.00

15.50 EUR 3.30%

12.00

ANZh Financim Shtesë për Fuqizimin e Sektorit Financiar dhe Infrastrukturën e Tregut II

07.09.2010 2011 1.82 SDR 0.75%

20.00

55


BERZh Projekti i Rehabilitimit të Rrugës Hekurudhore 10 04.09.2015 2016 39.90 EUR 1% + EURIBOR 6m 15 deri

22

KfW Projekti për Masat e Energjisë Efiçiencte në Komuna 22.01.2016 2016 2.50 EUR 2.25%

21.00

ANZh Projekti për Sigurimin e Ujit dhe Mbrojtja e Kanalit 27.01.2017 2017 15.00 EUR 1.40%

25.00 *Sipas marrëveshjes financiare, përgjatë grejs periudhës tre vjeçare kredia ka norme të interesit variabile 1.55%+EURIBOR 6 muaj, dhe pas kalimit të grejs periudhës kreditori do ta fiksoj normën duke shfrytëzuar dhe bazuar normën e 'swaps-ëve'. Pas fiksimit të normës, ajo do të aplikohet përgjatë kthimit të kredisë. ** Bazuar në marrëveshjen financiare huamarrësi e zgjedh llojin e interesit për çdo Transh në momentin e Kërkesës për Disbursim, nëse Transhi do të jetë me Normë Fikse apo Normë Variabile. Norma e margjinës (varësisht nga lloji i interesit) do të caktohet për secilin Transh, në kohën e disbursimit.

56


Shtojca 3. Tërheqjet nga kreditë nëpër vite

Kreditori Projekti Implementuesi i projektit

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Kreditë Direkte

BNRZh Kredia e Konsoliduar C N/A Tërheqjet - - - - - - - - -

ANZh Projekti për Modernizimin e Sektorit Publik MF, MAP,

KRPP Tërheqjet - - - - 0.24 1.20 1.10 0.75 0.05

ANZh Projekti për Regjistrimin e Pasurisë së Patundshme dhe Kadastër

MMPH Tërheqjet - - - 0.51 1.03 1.18 0.99 0.84 0.21

FMN Aranzhimi për Kredi në Dispozicion 1 N/A Tërheqjet - 22.09 - - - - - - -


N/A Tërheqjet - - 5.08 0.04 - - - - -

ANZh Projekti për Bujqësi dhe Zhvillim Rural MBPZhR Tërheqjet - - - - 3.11 3.85 2.41 2.25 2.37

ANZh Financim Shtesë për Fuqizimin e Sektorit Financiar dhe Infrast. e Tregut I

MF Tërheqjet - - - 2.96 - - - - -

FMN Aranzhimi për Kredi në Dispozicion 2 N/A Tërheqjet - - - 93.64 - - - - -

ANZh Pastrimi dhe Rikultivimi i Tokave MMPH Tërheqjet - - - - - 0.83 1.68 0.66 -

UniCredit Modernizimi i Sistemit të Edukimit në Kosovë përmes e-Edukimit

MAShT Tërheqjet - - - - - 2.00 0.96 1.43 0.55

ANZh Projekti i Shëndetësisë MSh Tërheqjet - - - - - - 0.03 0.06 2.11

ANZh Projekti për Efiçiencën e Energjisë dhe Energjinë e Ripërtëritshme

MZhE Tërheqjet - - - - - - 0.02 0.92 2.75

FMN Aranzhimi për Kredi në Dispozicion 2015 N/A Tërheqjet - - - - - - 35.64 35.62 100.3

8

ANZh Projekti për Përmirësimin e Sistemit të Arsimit në Kosovë MAShT Tërheqjet - - - - - - - 0.05 0.28

UniCredit Modernizimi i Shërbimeve të Kardiologjisë Invazive MSh Tërheqjet - - - - - - - 2.11 0.00


MI Tërheqjet - - - - - - - - 0.10


KfW Furnizimi me Ujë dhe Largimi i Ujërave të Zeza, Faza II KURP Tërheqjet - - 0.05 0.09 0.80 1.31 1.67 0.73 0.74

KfW Përmirësimi i Sistemeve të Ngrohtores Qendrore TERMOKOS Tërheqjet - - - - 1.06 3.94 - - -


KURP Tërheqjet - - -

-

- 2.21 3.55 12.73 1.50

57


KfW Linja e Transmisioni 400kw Kosovë-Shqipëri KOSTT Tërheqjet - - - - - - 14.87 2.13 -

KfW Përmirësimi i Rrjetit të Transmisionit KOSTT Tërheqjet - - - - - - 2.39 6.88 11.15

ANZh Financim Shtesë për Fuqizimin e Sektorit Financiar dhe Infrast. e Tregut II

BQK Tërheqjet - - - - 0.03 0.31 0.31 1.48 0.13

58


Shtojca 4. Shërbimi i borxhit nëpër vite

Kreditori Projekti 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

KREDITË DIREKTE

BNRZh Kredia e Konsoliduar C

Kryegjëja 8.48 10.68 11.99 11.34 11.34 11.34 11.34 11.34 11.34 Interesi 0.74 8.53 8.37 8.14 8.94 8.46 7.98 7.50 7.03 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0 0

ANZh Projekti për Modernizimin e Sektorit Publik

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0 0 0.00 0.01 0.02 0.03 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0 0

ANZh Projekti për Regjistrimin e Pasurisë së Patundshme dhe Kadastër

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0.00 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0 0

FMN Aranzhimi për Kredi në Dispozicion 1

Kryegjëja 0 0 0 0 2.66 10.71 8.80 0 0 Interesi 0 0.06 0.30 0.25 0.23 0.17 0.05 0 0 Tarifat tjera 0 0.23 0.06 0 0 0.00 0 0 0


Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0.03 0.04 0.04 0.04 0.04 0.04 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0 0

ANZh Projekti për Bujqësi dhe Zhvillim Rural

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0 0.01 0.03 0.06 0.08 0.10 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0 0

ANZh Financim Shtesë për Fuqizimin e Sektorit Financiar dhe Infrast. e Tregut I

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0 0.02 0.02 0.02 0.02 0.02 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0 0


Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 7.40 49.21 41.06 Interesi 0 0 0 0.18 0.90 0.98 1.03 0.77 0.35 Tarifat tjera 0 0 0 0.47 0.01 0.00 0 0 0

59


ANZh Pastrimi dhe Rikultivimi i Tokave

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0 0 0.00 0.02 0.05 0.06 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0 0

UniCredit Modernizimi i Sistemit të Edukimit në Kosovë përmes e-Edukimit

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0 0 0.00 0.01 0.02 0.04 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0.07 0.01 0.01 0.00

ANZh Projekti i Shëndetësisë

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0 0 0 0 0.00 0.02 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0 0

ANZh Projekti për Efiçiencën e Energjisë dhe Energjinë e Ripërtëritshme

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0 0 0 0 0.00 0.02 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0 0


Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0 0 0 0.10 0.66 1.93 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0.23 0.34 0.32

UniCredit Modernizimi i Shërbimeve të Kardiologjisë Invazive

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0 0 0 0 0 0.03 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0.05 0

Total kryegjëja për kreditë direkte 8.48 10.68 11.99 11.34 13.99 22.05 27.54 60.55 52.39

Total interesi për kreditë direkte 0.74 8.59 8.68 8.60 10.14 9.71 9.35 9.20 9.69

Total tarifat tjera për kreditë direkte 0 0.23 0.06 0.47 0.01 0.08 0.24 0.41 0.32

KREDITË E NËN-HUAZUARA

KfW Furnizimi me Ujë dhe Largimi i Ujërave të Zeza, Faza II

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0.00 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 Tarifat tjera 0 0 0 0.03 0.01 0.01 0.01 0.00 0.00

KfW Përmirësimi i Sistemeve të Ngrohtores Qendrore

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0.22 0.43 0.43 Interesi 0 0 0 0 0.01 0.24 0.43 0.41 0.37 Tarifat tjera 0 0 0 0.06 0.01 0.01 0.00 0 0


Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 1.11 2.22 2.22 Interesi 0 0 0 0 0 0 0.07 0.31 0.50 Tarifat tjera 0 0 0 0.22 0.05 0.05 0.04 0.02 0.00

60


KfW Linja e Transmisioni 400kw Kosovë-Shqipëri

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 2.00 2.00 Interesi 0 0 0 0 0 0 0.25 0.75 0.69 Tarifat tjera 0 0.18 0.04 0.04 0.04 0.04 0.03 0.00 0

KfW Përmirësimi i Rrjetit të Transmisionit

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0.79 1.58 Interesi 0 0 0 0 0 0 0.01 0.08 0.34 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0.18 0.05 0.04 0.01

ANZh Financim Shtesë për Fuqizimin e Sektorit Financiar dhe Infrast. e Tregut II

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0 0 0.00 0.00 0.01 0.02 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0 0

KfW Projekti për Masat e Energjisë Efiçiente në Komuna

Kryegjëja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Interesi 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tarifat tjera 0 0 0 0 0 0 0 0.03 0.01

Total kryegjëja për kreditë e nën-huazuara 0 0 0 0 0 0 1.33 5.45 6.24 Total interesi për kreditë e nën-huazuara 0 0 0 0.00 0.02 0.25 0.79 1.59 1.97

Total tarifat tjera për kreditë e nën-huazuara 0 0.18 0.04 0.35 0.12 0.29 0.13 0.10 0.02

Përmbajtja - mf.rks-gov.net · ka shënuar ngritje viteve të fundit si rezultat i avancimit të...

Documents

Transcript of Përmbajtja - mf.rks-gov.net · ka shënuar ngritje viteve të fundit si rezultat i avancimit të...