Pretplatnički uređaji

Ulazne jedinice u TK terminale su one, u kojima se informacije na polazištu pretvaraju u električne signale, koji će dalje biti prenijeti do odredišta .

S obzirom da informacije dijelimo na tri glavne vrste, razlikujemo i tri glavne vrste ulaznih jedinica:

- pretvarači zvučnih informacija u električne signale (mikrofoni),

- pretvarači slikovnih informacija u električne signale (optički čitači), te

- pretvarači znakovnih informacija u električne signale (tastature).

Uloga ulazne jedinice je pretvaranje izvornog signala u električni signal .

Izlazne jedinice iz TK terminala su one, u kojima se električni signali pretvaraju natrag u prvobitni (izvorni) oblik informacije.

S obzirom da informacije dijelimo na tri glavne vrste, razlikujemo i tri glavne vrste izlaznih jedinica:

- pretvarači električnih signala u zvučne informacije (slušalice i zvučnici) ,

- pretvarači električnih signala u slikovne informacije (zasloni i štampači) , te

- pretvarači električnih signala u znakovne informacije (zasloni, pokazivači i pisači) .

Uloga izlazne jedinice je vraćanje signala u prvobitni (izvorni) oblik informacije .

Telefon

Klasični telefonski aparat sastoji se od nekoliko jedinica, a prikazan je na blok-šemi :

- Komutacijska jedinica je naprava, na koju se odlaže MT kombinacija i koja svojim kontaktima u mirnom položaju uključuje na vod pozivnu jedinicu, a u radnom položaju uključuje na vod elektroakustičnu jedinicu.

- Pozivna jedinica daje na znanje korisniku da je pozvan. Kao indikator poziva u prvo vrijeme koristilo se el. zvono, zatim razne zujalice, a danas se uglavnom koriste razni tonski pozivi (najčešće se koristi piezoelektrični zvučnik).

- Biračka jedinica bila je u prvim automatskim tel. aparatima običan prekidač. U kasnijim izvedbama u tu svrhu koristi se brojčanik za dekadsko (impulsno) biranje broja, a novije izvedbe imaju biračku jedinicu u obliku tastature za impulsno i za tonsko biranje broja.

- Elektroakustična jedinica služi za pretvaranje zvuka u električni signal i električnog signala u zvuk.

Na donjem crtežu prikazan je princip povezivanja pozivnika. Kondenzator K propušta samonaizmjeničnu pozivnu struju (ne propušta struju iz centralne baterije). Indikator poziva IP djeluje samo kada na priključni vod (parica a-b ) djeluje naizmjenični napon iz generatora poziva telefonske centrale.

Princip povezivanja indikatora poziva

Zastarjeli način biranja brojeva dekadskim impulsima realovao se pomoću brojčanika, koji mehaničkim putem prekidaju strujni krug napajanja telefonskog aparata iz telefonske centrale prema jednostavnom kodu: broj prekida = birana cifra za sve cifre osim za ''0'' za koju treba 10 prekida.

Najčešća izvedba je brojčanik u obliku koluta sa rupama nad ciframa u koje se ubada prst da bi se kolut zakrenuo do graničnika, a povratak je omogućen silom opruge. Nešto novije rješenje je impulsno biranje pomoću tastera: pritisak na pojedinu tipku (cifru) uključuje elektronički odašiljač dekadskih impulsa koji generiše odgovarajući broj impulsa.

Savremeni način biranja cifri je tonsko biranje, a realizuje se pomoću tastature kojom se aktiviraju određene kombinacije tonova. Svakoj tipki pridružene su dvije tonske frekvencije i to po jedna iz grupe viših i jedna iz grupe nižih frekvencija. Raspored frekvencija i princip rada prikazani su na slici:

Digitalni telefon

U digitalnom telefonskom aparatu vrši se pretvaranje zvuka u analogne električne signale, a zatim se oni pretvaraju u digitalne električne signale, koji se šalju dalje prema digitalnoj centrali.

U suprotnom smjeru ( od digitalne centrale ) je postupak obrnut, tj. digitalni signali pretvaraju se u analogne, a zatim ovi u zvuk. Navedene konverzije vrše se u sklopu za kodiranje i dekodiranje (KODEK ). Primjenjuje se metoda uzimanja uzoraka frekvencijom 8 kHz, a svakom uzorku pridružuje se odgovarajuća 8-bitna kombinacija prilagođena formatu PCM. Bitska riječ šalje se na digitalni adapter (DASL) u kojem se digitalizovane informacije (govor i podaci) i signali grupišu u pakete uz postupak kompresije.

Paket sadrži 37 bita. Prenos paketa do centrale vrši se metodom vremenskog multipleksa uz linijski kod AMI (Alternated Mark Inversion) brzinom, koja mora biti barem 2,5 puta veća od normalne brzine.

Na taj način omogućava se prenos u oba smjera, a uzima se u obzir i kašnjenje signala duž linije.

Bitska brzina iznosi 256 do 384 kbit/sek. Na slici je prikazan raspored bitova u paketu :

SIN = bit za sinkronizaciju paketa

B1 i B2 = bitovi govorne informacija za 2 kanala ( Bearer = nosivi )

D = bitovi za prenos podataka u manjim količinama ( Delta = mala količina )

Osnovna struktura digitalnog telefona

Digitalni telefon sastoji se od tri cjeline koje obavljaju slijedeće funkcije :

- Korisničko sučelje (korisnički interfejs) podržava komunikaciju između korisnika i terminala, a sastoji se od :

a) vizuelni korisnički elementi: alfanumerički pokazivač (LCD) i svijetleći indikatori (LED),

b) akustički korisnički elementi (mikrofon, slušalica i zvučnik),

c) skup tipki (tastatura i programske tipke), te

d) X-sučelje (sklopovi za snimanje razgovora i slično).

- Upravljačka jedinica upravlja komunikacijom između korisničkog i linijskog sučelja, odnosno digitalnog komutacijskog sistema, te s ostalim funkcijama terminala. Sastoji se od mikroprocesora koji obavlja sve navedene funkcije.

- Linijsko ( mrežno ) sučelje podržava komunikaciju između terminala i centrale, a sastoji se od :

a) linijska zaštita (štiti od naponskih udara sa linije),b) linijski transformator (odvaja galvanski terminal od linije) c) digitalni adapter za pretplatničku petlju (eng. DIGITAL ADAPTER FOR SUBSCRIBER LOOPS )

DASL za pripremu električnih signala za prenos do centrale na način da obavlja njihovo vremensko multipleksiranje s kompresijom (eng. TIME COMPRESSION MULTIPLEX – TCM),

d) kodek (sklop za A/D i D/A pretvorbu), te e) sklop za napajanje (napon iz centralne baterije pretvara u napone potrebne za rad

telefona).

Bežični (DECT) telefon

Naziv Telefon bez žice (eng. Cordless Telephone) potiče od njegove konstrukcije, u kojoj je veza između kućišta aparata i MT-kombinacije realizovana bežično, radio vezom. Time je omogućeno uspostavljanje telefonske veze i pri udaljavanju od fiksnog priključka, ali samo za kraće udaljenosti (do 300 m). Na crtežu je prikazana blok šema prenosnog dijela telefona bez žice. Radio primopredajnik na strani fiksnog priključka prosljeđuje vezu od prenosnog dijela prema fiksnoj mreži i obrnuto.

Blok šema prijenosnog dijela telefona bez žice

Razvijene su tri generacije telefona bez žice, označene kao CT1, CT2 i DECT ( Cordless Telephone).Pregled razvoja prikazan je u tabeli:

Bežične telefone je prvi izumio Teri Pol, 1965. godine. Oni se sastoje od bazne stanice koja je kablovima spojena sa fiksnom telefonijom, i slušalice koja je radio talasima spojena sa ovom baznom stanicom. To korisnicima dozvoljava da nose slušalicu bez bazne stanice, u okviru dosega ove bazne stanice. Baznim stanicama je potreban napon da bi komunicirale sa prenosnom slušalicom, tako da bežični telefoni u principu ne funkcionišu pri nestanku struje. Bežični telefoni su u početku koristili frekvenciju od 1.7 MHz za komunikaciju baze sa slušalicom. Da bi se poboljšao kvalitet i prevazišli problemi ograničenosti dosega, ovo je kasnije promijenjeno tako da se koristi FM (frekventna

modulacija) na višim frekvencijama (49 MHz, 900 MHz, 2.4 GHz, i 5.8 GHz. Telefoni koji rade na frekvenciji od 2.4 GHz se često miješaju sa određenim bežičnim mrežnim protokolima (802.11b/g) jer koriste istu frekvenciju. Danas je doseg bežičnih telefona obično par stotina metara.

DECT sistemu u Evropi pripada frekventno područje od 1.88-1.9 GHz. DECT sistem je zasnovan na TDMA (Time Division Multiple Access) tehnologiji koja je osnovni standard mobilnih telefona u sistemu GSM, D-AMPS, PDC... Ova tehnologija omugućava da veliki broj korisnika koristi telefon u isto vreme. Jedna od mogućnosti DECT bežičnih telefona je da se mogu koristiti kao GSM mobilni telefoni. Svi DECT telefoni su GAP (Generic Access Profile) kompaktibilni, odnosno svaka baza i slušalica mogu prijaviti na neki drugi DECT telefon bez obzira na marku proizvođača. Slušalica DECT telefona se može prijaviti na četiri baze, a na jednu bazu se može prijaviti šest slušalica!

Telefaks

TELEFAKS ili FAKSIMIL ili skraćeno FAKS dobio je naziv od latinskih riječi facesso = činiti i similiter = slično . Naziv odgovara djelovanju terminala, jer na odredištu reprodukuje sliku sličnu originalu na polazištu . Osnovna namjena terminala je prenos nepomičnih slika pomoću električnih signala, a pored toga služi i kao telefonski terminal.

Telefaks se sastoji od ulazne i izlazne jedinice te od funkcijskih sklopova prema blok šemi na slici:

Blok šema telefaks terminala

Ulazna jedinica je optički čitač, koji nepomičnu sliku pretvara u električne signale (engl. OPTIC SCANER). Izlazna jedinica je pisač (engl. PRINTER) pomoću kojeg se reprodukuje slika. Ulazni i izlazni sklopovi služe za prilagodbu električnih signala od ulaza i na izlaz.

Memorije služe za pohranu podataka o slici. Mrežni kontrolni sklop indicira poziv, isključuje telefon, a uključuje prijem slike, a nakon primljene slike vraća sve u prvobitni položaj. Modem vrši modulaciju i demodulaciju električnih signala (unutar govornog područja 300 do 3400 Hz). CPU upravlja radom svih sklopova terminala.

Telegraf i Teleprinter

Telegraf predstavlja svaki onaj uređaj ili sistem za prenošenje pisanih poruka na daljinu pomoću posebnog sistema signala.

U 19. vijeku je izmišljen elektromagnetski telegraf, što danas predstavlja najpopularnije značenje riječi. Kao sredstvo za prenošenje signala je korištena bakrena žica i Morseova azbuka.

Electroiman - elektromagnet

Bobina de papel - papirni kalem

Punzon - šilo, igla

Rodillo entintado - valjak za boju

Roddillos de arrastre -valjci za povlačenje

Cinta de papel - papirna traka

Od 1895. se za prenos signala počinju koristiti radio-talasi, a uređaji se nazivaju radio-telegrafi.

U 20. vijeku se pojavljuju teleprinteri, odnosno teleks uređaji koji telegrafske signale automatski konvertuju u slova na papiru. Još kasnije se pojavljuju telefoto uređaji koji umjesto poruka prenose sliku. Iza njih su došli telefaks uređaji.

E-mail i drugi sistemi za prijenos poruka preko Interneta se također mogu podvesti pod telegrafske sisteme

Teleprinter ima osnovnu namjenu pisanje na daljinu . Sastoji se od više jedinica :

- ulazna jedinica- funkcijske jedinice i- izlazne jedinice

Ulazna jedinica terminala je tastatura, pomoću koje se za svaki znak generiše određena kombinacija impulsa sa strujom i bez struje.

Elektromehanički i poluelektronički teleprinteri radili su s međunarodnom telegrafskom azbukom br. 2. Ova azbuka je petobitna pa je broj kombinacija 25 = 32, a to bi bilo premalo za sve

znakove, te se to riješilo odabirom SLOVA ili ZNACI, pa se time broj kombinacija skoro udvostručuje. Teleprinteri rade na principu ,, START – STOP '': svakoj seriji od 5 kodnih impulsa prethodi jedan startni impuls bez struje (start , a nakon serije kodnih impulsa slijedi impuls sa strujom (stop). Bit ovoga principa je da se predajnik i prijemnik aktiviraju samo za vrijeme prenosa svakog pojedinog znaka nakon čega se odvajaju od pogonskog mehanizma, a svoje gibanje započinju uvijek iz istog položaja. Elektronički teleprinter i teleteks terminali rade s međunarodnom telegrafskom azbukom broj 5. Ova azbuka ima 7-bitno kodiranje te je broj kombinacija 27 = 128, a to daje daleko širi asortiman znakova. Tastature ovih terminala su elektroničke tako da se generisanje kodnih kombinacija vrši potpuno elektronički. U novije doba uglavnom se koriste teleteks terminali sa brzinom prenosa 2400 bita/sek, a mogu se uključiti i u teleprintersku vezu brzinom od 50 , 100 , 200 i 300 bita/sek .

Funkcijske jedinice su predajnik , prijemnik i memorije, te motor i prenos kod elektromehaničkih teleprintera )

Predajnik služi za otpremu određenih kombinacija strujnih impulsa za pojedine znakove. Upravljan je pomoću tastature. Prijemnik služi za prijem strujnih impulsa, te upravljanje sa pisačem, koji na osnovu primljene kombinacije ispisuje određeni znak.

Memorija je sastavni dio savremenih elektroničkih teleprintera i teleteks terminala. Elektromehanički i poluelektronički teleprinteri nisu opremljeni memorijom.

Izlazne jedinice su pisač i videopokazivač. U teleprinterima se uglavnom koriste igličasti ili lepezasti pisači, koji osim originala mogu raditi i više kopija. Video pokazivač služi za prikaz teksta

Video telefon

Predstavlja proširenje klasičnog telefona, koji uz zvuk daje i sliku sagovornika na displeju. Posjeduje integrisanu kameru. Koristi se i za video konferencije.

Javni telefoni sa automatskom naplatom

Omogućuju telefoniranje s javnih trgova, ulica, javnih objekata i sl. Plaćanje usluge se vrši kovanicama, žetonima, magnetnim karticama i elektronskim karticama. Telefon posjeduje, osim standardnih dijelova, i odgovarajući utor za sredstvo plaćanja. Na displeju se može pratiti stanje neutrošenog dijela uplate, odnosno neutrošene vrijednosti kartice.

Postoji još mnoštvo TK korisničkih uređaja:

- mobilni telefoni- radio i TV prijemnici- računari, laptopi, tableti- GPS- kontrola pristupa- praćenje vozila- telemetrija- telenavigacija- ….