Prehistorikong Pamayanan Sa Indo-Pasipiko

62

MGA PREHISTORIKONG PAMAYANAN SA INDO‐PASIPIKO: REBYU NG MGA PAG‐AARAL SA ILANG AUSTRONESYANONG CHIEFDOM MJ Paluga UP Mindanao Target na papel sa Unang Talakayan sa Bagong Kasaysayan, ika‐29 ng Agosto 2000, Pulungang Claro M. Recto, Bulwagang Rizal, Kolehiyo ng Agham Panlipunan at Pilosopiya, Unibersidad ng Pilipinas‐Diliman

Abstrak. Nirebyu/sinuri ng artikulo ang laman ng kategoryang chiefdom. Ang kategorya ay prinsipal na nakatuon sa kaayusang pampulitika ng bayan at ang kalikasán ng kapangyarihan ng mga namumuno. Ikinakabit/nakakabit ito sa isang klasipikatoryong taypolohiya (band‐tribe‐chiefdom‐state) ng "panlipunang kompleksidad" (social complexity) na nasa unibersal na komparatibong perspektiba. Kahit nakatuon ang kasalukuyang mga pag‐aaral sa dinamiks ng diyakronikong pagbabago, nanatiling implisito ang kinakapitan nitong taypolohiya. Apat na mga prehistorikong bayang Austronesyano sa Indo‐Pasipiko ay tinukoy, batay sa magkaibang arkeyolohikal na pag‐aaral, upang ipakita ang magkakaibang ebolusyunaryong proseso ng mga bayang hinahanay sa kategoryang chiefdom. Mahalaga ang mga pag‐aaral sa masusi nitong pananaliksik sa dinamiks ng paglitaw at pagpapanatili ng kapangyarihang pampulitika. Sinisikap din ng mga pag‐aaral na makaambag sa pagte‐teorya sa mekanismo ng panlipunang ebolusyon. Mahalaga ang bistang binubuksan ng kategoryang chiefdom sa pagpapaliwanag sa ebolusyon ng mga bayang Austronesyano at magagamit ng mga historyador ang data ng mga ispisipikong pag‐aaral. Sa kabilang banda, may mga limitasyong makikita kung ipapasok ang lapit at perspektibang pangkabihasnan. Maaaring hindi angkop o limitado ang pokus ng karamihang pag‐aaral at ang mga kadalasang tema nito sa mga layunin ng pagsasaKasaysayan ng bansa.

Mahalaga ang kaayusang pampulitika sa ebolusyon ng mga prehistorikong bayan. Ang dinamiks ng pamumunong‐bayan ay isang importanteng larangan ng pananaliksik, lalong lalo na sa konteksto ng kabihasnang Austronesyano. Sa antropolohikal na pagsusuri, mahalaga ang konsepto/kategoryang chiefdom sa pag‐aaral ng mga lipunang "di‐estado" (non‐state o pre‐state). May mga pinagtutuunan itong mga tema at interes upang masuri ang kaayusang pampulitika ng pinag‐aaralang bayan, at kadalasang sentral dito ang pagpapaliwanag (explanation) sa paglitaw at pagpapanatili ng kapangyarihan ng mga namumuno. Sa ebolusyong panlipunan, tinitingnan na isang mahalagang historikal na yugto ang antas na naabot ng kaayusang chiefdom. Hinuhudyat nito ang pagkakabuo ng mga unang makapangyarihang pamumuno, ng organisadong pananalakay at digmaan, at ng pagtindi ng di‐pantay na relasyong pampulitika at pang‐ekonomiya.

63

Bago natatag ang mga mas kompleks na kaayusang "estado" (state)—sa anyong "estadong siyudad" (city state), malalawak na imperyo (empire o kingdom), at nitong huli, "estadong nasyon" (nation‐states)—chiefdom ang pampulitikang gulugod sa panlipunang pamumuhay ng mga sinaunang bayan. Ang chiefdom ay minsan ngang tinuturing bilang isang transisyunal na yugto lamang patungo sa pagiging "estado." Sa kabilang banda, maaaring tingnan ito bilang "terminal" na yugto sapagkat, sa iilang kaso, "ang panloob na salik sa pagsulong ay lumikha ng chiefdom ngunit hindi tumungo sa pagiging estado."1 Paksa ng papel ang konsepto/kategorya ng chiefdom at ang papel nito sa pag‐aaral sa ebolusyon ng mga prehistorikong bayang Austronesyano sa Indo‐Pasipiko. Tatalakayin sa partikular ang apat na ispisipikong lugar: Rehiyong Bais, Negros Oriental (Pilipinas); Look ng Hawke, Hilagang Pulo (New Zealand); at mga arkipelagos ng Tonga at Marquesas. Susuriin ng papel ang "chiefdom" bilang kategorya at ang mga kadalasang tema sa kasalukuyang pag‐aaral tungkol dito. Nais ding buksan ng papel ang panimulang pag‐aaral sa mga prehistorikong Austronesyanong bayan tungo sa paglilinaw sa kaayusan, pag‐galaw at pagbabago‐‐sa madaling salita, sa ebolusyon‐‐ng sinaunang bayang Pilipino. Interesado rin ang papel sa kahalagahan ng mga pag‐aaral sa prehistorikong chiefdom sa pagsasaKasaysayan ng mga sinaunang bayan. Sa proyektong pagsasaKasaysayan, papasukin ng isang historyador ang prehistorikong larangan na kadalasang pinamamayanihan ng mga kategorisasyon, tema, at lapit na nagmumula sa iba't ibang programa ng pananaliksik at magkaibang mga pananaw at paninindigang teoretikal. Sa panahon ng inter/multi‐disiplinaryong pag‐aaral, nagiging madulas, at madalas, ang pag‐aangkin ng mga kategorya at pananaw, nagiging maluwag ang disiplina, at maaaring makalimutan ng isang iskolar ang pagkakaiba ng mga tradisyon ng disiplina at, lampas pa dito, ang mga kultural at pangkabihasnang angkla ng pananaliksik. Ano ang dalang halaga at peligro ng pagtatalabang pang‐disiplina at pananaw? Mahalaga ang hamon ng "pantayong pananaw"2 sa pagpapalalim ng usaping ito sa diskurso/praxis ng pagbubuo ng ating mga kalinangan at ng bansa. Ang papel na ito ay isa ring pagtugon sa hamong iyan sa pamamagitan ng paksa ng chiefdom at pag‐aaral tungkol sa prehistorikong bayan. Hahatiin ang laman ng papel sa tatlong bahagi: (a) Ang chiefdom: taypolohiya, kategorya, at mga tema; (b) Ang mga Austronesyanong chiefdom sa Indo‐Pasipiko; at, (c) Tungo sa malapitang pag‐aaral sa mga sinaunang bayang Pilipino at sa makahulugang pagsasaKasaysayan. I. ANG CHIEFDOM: TAYPOLOHIYA, KATEGORYA, AT MGA TEMA Sa kasalukuyang pagsusuring antropolohikal, tinitingnan ang kategoryang chiefdom bilang isang "sistemang pampulitika" (political system) at kaya sentral na nakatuon sa paksain ng pamumuno at paghawak ng kapangyarihan sa bayan.3 Lamang, dahil tungo rito'y tinatalakay din ang kaugnayan ng pamumuno sa larangang pang‐ekonomiya at pang‐ideolohiya, at pati na ang ekolohikal na mga kondisyon, maaari ring ituring ang chiefdom bilang isang panlipunang tipo (social type). Unang nagamit ang termino bilang isang panlipunang tipo sa pag‐aaral ni Kalervo Oberg sa ilang katutubong grupo sa Amerika. Sa sumusunod na mga pag‐aaral nina Elman Service, Marshall

64

Sahlins at Karl Polanyi, nalinang ang konsepto at nalapatan ng kahalagahang teoretikal lalong‐lalo na sa perspektiba ng ebolusyong panlipunan.4 Marami ang pumuna sa mga naunang pormulasyon ng chiefdom, lalo na sa unilinear na tendensiya ng naratibong bumabalangkas dito. Kahit umaalis na sa istatikong taypolohikal na diin ang kasalukuyang mga pag‐aaral sa chiefdom at nakatuon na ito sa dinamiks ng diyakronikong pagbabago, nanatiling implisito sa ebolusyunaryo5 nitong balangkas ang halaga ng kinakapitang taypolohiya (band‐tribe‐chiefdom‐state).6 Sa arkeyolohiya at antropolohiyang pulitikal, nananatili ang kategorya nitong chiefdom bilang lundagang konsepto/kategorya sa maraming pag‐aaral sa "di‐estadong lipunan".7 Ngunit makikita na ang diin sa analisis ng mga kasalukuyang pag‐aaral ay mas nakatuon sa mga proseso kung saan nalilikha/napapanatili/nababago ang kaayusang pampulitika kaysa sa pagtukoy sa mga pormal na karakteristiks nito. Taypolohiya. Maraming taypolohiya sa ebolusyong panlipunan ang ginagamit upang sukatin ang antas ng panlipunang pagbabago. Ilan sa mga ito ay makikita sa tabula sa ibaba (Tabula 1, pah. 4). Dito, ang chiefdom ay tumutumbas (kasama ng "estado") sa yugto ng "sibilisasyon" ni Childe at halos kapareho ng "may‐ranggo" (ranked) at "na‐istratipikong" (stratified) lipunan ni Morton Fried.8 Ipinaloob naman ni Sahlins, na kilala sa kanyang mga panimulang pag‐aaral sa mga Polinesyanong chiefdom, ang konsepto sa kategoryang "tribo" ng kanyang unilinear na taypolohiya: band (nangangalap‐at‐nangangasong pangkat) ς tribe (neolitikong pamayanan) ς state (na itinuring niyang batayang katangian ng sibilisasyon). Ang "tribo" ni Sahlins ay nahahati sa segmentary tribe proper at sa chiefdom.9 Kadalasang nasa likuran ng kategoryang chiefdom ang isang balangkas na sumusukat sa antas ng "panlipunang kompleksidad" (social complexity). Ang interes nga sa chiefdom ay bilang unang pag‐aanyo ng mga tinatawag na lipunang "kompleks"10 (complex societies). Dito papasok ang papel ng taypolohiyang band‐tribe‐chiefdom‐state. Hindi na unilinear at deterministiko tulad ng mga naunang pormulasyon. Ang mga kategorya nito ay mga klasipikatoryang panaklaw lamang para sa komparatibong pagsusuri at binibigyang‐diin na bawat kategorya ay walang nilalamang telyolohiya sa ebolusyunaryong direksiyon. Ang mga katangian ng bawat kategorya ay makikita sa Tabula 2 (pah. 5). Katangian ng kategorya. Kahit may pagka‐arbitraryo ang paglalagay ng demarkasyon sa ebolusyong panlipunan, tinitingnan na may mahalagang mga katangian ang chiefdom na nagtatangi rito bilang tiyak na kategorya/antas. Sa larangang pampulitika, ang chiefdom ay may sentralisado at hereditaryong posisyon ng pamumuno. Ang namumuno ay nagtataglay ng kapangyarihan at awtoridad na may komparatibong katatagan. Sa ekonomiya, may konsiderableng antas ng espesyalisasyon sa paglikha (craft specialization), lumilikha ng surplas na produkto, at ang dating reciprocal na pagpapalitan ay napangingibabawan ng isang bagong sistemang batay sa redistribution (ipapaliwanag sa ibaba). Ilan pang katangian ang sumusunod: pirmihang paninirahan na sa kalakhang bahagi ay batay sa agrikultura/hortikultura at pag‐aalaga ng hayop (food production); may mga pámahayán (villages) na may dominanteng "sentro" (paramount village); at may malawak na populasyong umaabot sa libo.11

65

Ganito ang isang paliwanag ni Diamond sa kaibahan ng kaayusang chiefdom sa tribe at state sa larangang pampulitika:

Tribes still have an informal, "egalitarian" system of government. Information and decision making are both communal. In the New Guinea highlands, I have watched village meetings where all adults in the village were present, sitting on the ground, and individuals made speeches, without any appearance of one person's "chairing" the discussion. Many highland villages do have someone known as the "big‐man," the most influential man of the village. But that position is not a formal office to be filled and carries only limited power .... Big‐men achieve that status by their own attributes; the position is not inherited.12 In contrast to a tribe's big‐man, a chief held a recognized office, filled by hereditary right .... The chief's orders might be transmitted through one or two levels of bureaucrats, many of whom were themselves low‐ranked chiefs. However, in contrast to state bureaucrats, chiefdom bureaucrats had generalized rather than specialized roles. In Polynesian Hawaii the same bureaucrats (termed konohiki) extracted tribute and oversaw irrigation and organized labor corvées for the chief, whereas state societies have separate tax collectors, water district managers, and draft boards.13

TABULA 1. Mga Taypolohiya ng Ebolusyong Panlipunan14

V. G. Childe E. Service M. Sahlins M. Fried Hunter‐Gatherers

Band

BAND Head Man

Egalitarian Society

Farmers

Tribe

SEGMENTARY TRIBE PROPER Big Man CHIEFDOM Simple Chiefdom

Ranked Society

Chiefdom

Complex Chiefdom

Stratified Society

Civilization

State

State Civilization

State

Sa ekonomiya, ang malaking bahagi ng surplas na produkto ay napupunta sa pamunuan upang ipamahagi‐muli pana‐panahon ("redistribusyon") o di‐kaya'y kamkamin para sa pagpapatatag ng posisyon at kapangyarihan. Ang ilang mga elemento ng "redistribusyon" ay mapapansin pa rin sa mga kasalukuyang "modernong" lipunan; ngunit ang buong anyo nito ay lumitaw lamang sa loob ng chiefdom:

The most distinctive economic feature of chiefdoms was their shift from reliance solely on the reciprocal exchanges characteristic of bands and tribes, by which A gives B a gift while expecting that B at some unspecified time will give a gift of comparable value to A. We modern state

66

dwellers indulge in such behavior on birthdays and holidays, but most of our flow of goods is achieved instead by buying and selling .... While continuing reciprocal exchanges and without marketing or money, chiefdoms developed an additional new system termed a redistributive economy. A simple example would involve a chief receiving wheat at harvest time from every farmer in the chiefdom, then throwing a feast for everybody and serving bread or else storing the wheat and gradually giving it out again in the months between harvests. When a large portion of the goods received from commoners was not redistributed to them but was retained and consumed by the chiefly lineages and craftspeople, the redistribution became a tribute, a precursor of taxes that made its first appearance in chiefdoms.15

TABULA 2. Mga Tipo ng Lipunan16

Band Tribe Chiefdom State MEMBERSHIP Number of people

dozens

hundreds

Thousands

over 50,000

Settlement pattern nomadic fixed: 1 village Fixed: 1 or more villages

fixed: many villages and cities

Basis of relationship kin kin‐based groups kin, social classes, residence

class and residence

Etnicities and languages

1 1 1↗1 or more 1 or more

GOVERNMENT Decision making, leadership

"egalitarian"

"egalitarian" or big‐man

centralized, hereditary

centralized

Bureaucracy none none none, or 1 or 2 levels

many levels

Monopoly of force and information

no no yes yes

Conflict resolution informal informal centralized laws, judges Hierarchy of settlement

no no no↗paramount village

capital city

RELIGION Justifies kleptocracy?

no

no

yes

yes↗no

ECONOMY Food production

no

no↗yes

yes↗ intensive

intensive

Division of labor no no no↗yes yes Exchanges reciprocal reciprocal redistributive

("tribute") redistributive ("taxes")

Control of land band community, families

community↗chief various

SOCIETY Stratified

no

no

yes, by kin

yes, not by kin

Slavery no no yes yes Luxury goods for elite

no no yes yes

67

Narito ang ilan pang pagpapakahulugan sa chiefdom ng ibang mag‐aaral tungkol dito. Ang sentralisasyon ng kapangyarihan sa pamunuan at ang hereditaryong relasyong hirarkikal ay binibigyang‐diin dito:

Chiefdoms are based on hereditary inequality: in a chiefdom, if you are the first son of a chief, chances are you will become chief no matter how unsuitable you may be, and if you are able but a "commoner" your options in life will be narrowly circumscribed. These differences in prestige usually correlate with preferential access to wealth; chiefs and their families can claim the best farmlands or fishing places as well as more food and more exotic and expensive items than "commoners".... (Akin ang pagdidiin) [Robert J. Wenke]17 ... it is not management that distinguishes "chiefdom" from "tribes," but rather the nature of superordinate status: in chiefdoms such status is ascribed rather than achieved. Before the development of social stratification leaders had always achieved their positions through service to their followers. (Akin ang pagdidiin) [Antonio Gilman ]18 ... a polity that organizes centrally a regional population in the thousands. Some degree of heritable social ranking and economic stratification is characteristically associated. (Akin ang pagdidiin) [Timothy Earle]19 ... "regionally organized political entities with a centralized decision‐making hierarchy coordinating activities among several village communities," in which the size and spatial organization of settlement is strongly correlated with the number of levels in the decision‐making hierarchy. (Akin ang pagdidiin) [Laura Lee Junker]20

Malawak na pagkakaiba‐iba. Matapos matukoy ang mga mahahalagang katangian, kailangan na ngayong salungguhitan ang malawak na pagkakaiba (variation) ng mga bayang inihahanay bilang chiefdom. Ipinaalala ito ni Diamond:

We have been talking about chiefdoms generically, as if they were all the same. In fact, chiefdoms varied considerably. Larger ones tended to have more powerful chiefs, more ranks of chiefly lineages, greater distinctions between chiefs and commoners, more retention of tribute by the chiefs, more layers of bureaucrats, and grander public architecture. For instance, societies on small Polynesian islands were effectively rather similar to tribal societies with a big‐man, except that the position of chief was hereditary. The chief's hut looked like any other hut, there were no bureaucrats or public works, the chief redistributed most goods he received back to the commoners, and land was controlled by the community. (Akin ang pagdidiin)21

Sa iilang pag‐aaral ng chiefdom, binibigyang importansya ang sistematikong pagsuri sa pagkakaiba‐iba (variability) ayon sa ilang kritikal na dimensiyon.22 Tatlong iskima, halimbawa, na maaaring pagbabatayan para ipakita ang pagkakaiba ng mga chiefdom ay ibinigay ni Earle: 1. pagkakaiba sa antas ng paglaki (scale of development): simple23 o kompleks;24 2. pagkakaiba sa batayan ng pinansiya, na maaaring uriin ayon sa midyum ng pagbabayad na umiiral sa bayan: staple finance25 o wealth finance;26 at 3. pagkakaiba sa istruktura/tunguhin ng chiefdom: group‐oriented27 o individualizing.28

Mga Tema sa pag‐aaral. Ang pinagmulan at dinamiks ng mga "di‐estadong" lipunan ang sumasaklaw na (meta‐)tema ng mga pananaliksik sa chiefdom kung saan masusing tinitingnan ang mga kaparaanan sa pagkontrol, pagpapalawak, at pagpapanatili ng kapangyarihan: "ano ba ang ginagawa ng mga boss upang makuha at mapanatili ang kapangyarihan?"29

68

Sa mga kasalukuyang pag‐aaral sa chiefdom,30 makikita ang sumusunod na mga paksa/katanungan:

1. Ang ugat ng kapangyarihan ng mga namumuno at ang kanilang mga "estratehiya" sa pagpanatili at pagpalawak ng posisyon at kontrol sa bayan: ang "kombinasyon ng pang‐ekonomiyang kontrol, lakas‐militar, at seremonyal na lehitimasyon" bilang nauulit na tema.31 Sa larangang pang‐ekonomiya, nababanggit ang kontrol/hawak/pag‐aari sa lakas‐paggawa, kritikal na teknolohiya, estratihikong lugar, komersiyo, atbp. 2. Ang kontradiksyon at kompetisyon ng mga namumuno: ipinapakita dito ang mga bitak sa delikadong katatagan ng kaayusang chiefdom.32 3. Kung papaano nakuha ng mga namumuno ang kooperasyon ng mga sakop sa gitna ng relasyong di‐pantay. Halimbawa, ang "kooperasyon" ng mga karaniwang‐tao sa paglikha ng kaayusang chiefdom bilang isang "negosasyon" at pagbabalanse sa makukuhang pakinabang (benefit) at ang kaakibat nitong "kabayaran" (cost).33 4. Ang pagpapanatili ng mga katangian ng relasyong egalitaryan, na tumatanggi sa nagaganap na pagbabago, at iba pang anyo ng pagtutol sa bagong kaayusan.34 5. Ang ekolohikal at demograpikal na mga kondisyon na pumapailalim at nagsisilbing mahigpit na larangan sa pagkakabuo ng chiefdom at sa pag‐galaw nito.35 Maidaragdag din na isang mahalagang lapit sa ilang mga pag‐aaral ang paghihiwalay (decoupling) sa mga dating pinag‐uugnay na mga aspeto (variables) sa pagsusuri. Sinasalungguhitan ng ilang mga pag‐aaral ang pagkakaiba ng mga proseso ng pagbabago. Halimbawa, ang kapal ng populasyon (population density) at intensibong agrikultura36 ay hindi awtomatikong hahantong sa hirarkikal na pamumuno, at kaya di‐sapat bilang batayang inferens ng chiefdom. Ayon kay Netting,

there is no evidence that some high population density threshold must be passed to enable a chiefdom to exist. Chiefdoms occur in conjunction with intensive agriculture, with shifting cultivation, and even occasionally with locally abundant and reliable wild foods.37

Ang sentralisadong pamumuno ay hindi rin aksiomatik na mangangahulugang pagkawasak ng egalitaryanismo; o ang hirarkikal na organisasyon sa elitismo ng kapangyarihan.38 Ang tinutungo ng mga pagsisikap na ito ay ang mas maingat na pag‐gawa ng mga masaklaw na pahayag (generalizations) tungkol sa direksiyon ng panlipunang pagbabago, paghihigpit sa mga inferens, at pagbibigay‐diin sa malapitang pagsusuri ng mga ispisipikong kaso para sa mas matatag na komparatibong pag‐aaral.

Komparatibong lapit at ispisipikong mga pag‐aaral. Sa kabuuan, ang kategorya ng chiefdom ay kapwa may diin sa komparatibong pag‐aaral at sa ispisipikong pananaliksik sa dinamiks ng mga indibidwal na bayan.

69

Mahalaga sa disiplina ng antropolohiya ang komparatibong lapit. Sa pananaw ni Upham, isa itong mahalagang hakbang tungo sa pagbubuo ng matatag na teorya sa ebolusyong panlipunan (general theory of history):

Like cladism, the purpose of studying social and political evolution is to identify homologous similarities of development. History defined in this manner is thus scientific and of great relevance to anthropology. By pursuing issues related to social and political evolution, anthropologists are actually contributing to a general theory of history.(Akin ang pagdidiin)39

Ngunit ang komparatibong lapit, kasama ng mga kasangkapan nitong taypolohiya/taxonomiya, ay kailangan ding mabalanse ng masusing ispisipikong pag‐aaral. Bilang paglalagom sa mga punto ng bahaging ito ng papel, angkop ang sumusunod na sipi mula kay Allen:

The past two decades have seen a marked resurgence of interest among anthropologists in theoretical approaches to the study of complex pre‐state societies. One payoff of this work has been the recognition that the proliferation of typologies for complex societies and the concern with the taxonomy of particular cases is not likely to add much to our understanding of the cyclical development and collapse of chiefdoms. Cross‐cultural comparisons across narrow checklists of arbitrary traits have given way to the careful documentation of individual cases ... In addition, studies of long‐term change have been recognized as essential for a better understanding of the evolution of cultural complexity. History and archaeology are, thus, best poised to address this process.40

II. ANG MGA AUSTRONESYANONG CHIEFDOM SA INDO‐PASIPIKO Ang Austronesyanong diyaspora. Magsisimula ang kasaysayan ng mga neolitikong bayan sa Indo‐Pasipiko sa naganap na pagpapalawak ng mga Austronesyano41 sa bahaging ito ng mundo. Pinagtibay ng linggwistika at arkeyolohikal na mga pananaliksik nitong nakaraang dekada ang diyaspora ng mga ninuno ng kasalukuyang mga Austronesyano simula noong 4,000‐3,500 B.K.42 Ang lalim ng kasaysayan ng mga Austronesyanong pamayanan sa Indo‐Pasipiko, kung gayon, ay sumasaklaw ng mga anim na milenyo.

Dala ng naganap na pagpapalawak, nabuo ang mga bayang may magkakaibang lebel ng panlipunang kompleksidad. Sa dinamiks ng magkakaibang ekolohiya at sa diyalektikang panlipunan, natatag sa maagang yugto ang mga bayang kakikitaan ng relatibong antas ng integrasyong pulitikal (small‐scale systems of political integration and ranking).43 Natawag itong maliliit na mga "chiefdom" (small‐scale ranked chiefdoms) ni Bellwood sa isang artikulo at maaaring nabuo na sa iilang dako bago pa man pumasok sa rehiyong Indo‐Malayo ang impluwensiyang Hindu‐Budhista at Islam.44 Sa isa pang pag‐aaral, ipinapalagay ni Bellwood na ang lumalawak na mga Austronesyanong lipunan ay mayroong anyo ng istratipikasyon, na naging mahalagang salik sa pagsasanga‐sanga ng mga pamayanan:

The expansion was slow and peicemeal, and an initial source through population growth and a need for new land seems to me to be a perfectly adequate explanation for the first millenium [B.K.] or so. As groups expanded [,] so they developed better methods of canoe construction and navigation, and since they almost certainly had a stratified form of society ... there would perhaps be every reason for younger sons of chiefs, restricted in their inheritances at home, to attempt to found villages and chiefly lineages in newly‐cleared areas. (Akin ang pagdidiin)45

70

Nagsimulang pumasok sa Karagatang Pasipiko ang pagpapalawak na ito pagdating ng 1,500 B.K. Sa naganap na ekspansiyon, nagkakahiwalay ang mga pamayanan sa patuloy na ebolusyon at nagkaroon ng pagkakaiba‐iba sa mga wika at kalinangan. Nilagom ni Kirch ang prosesong ito:

As typically happens when a linguistic group expands and colonizes new territory, differentiation within the group occurs, due to network breaking (isolation) and distance, and to innovation in the now separated daughter communities. Thus by 1,500 BC, the Austronesian speakers were already differentiated into a significant number of daughter languages, in some regions probably arrayed geographically as a complex network of dialect chains. One of the new Austronesian subgroups ‐ situated in the area around southern Halmahera and Cenderwasih Bay in Northeast New Guinea ‐ then expanded eastwards along the New Guinea coast into the Bismarck Archipelago. This movement and the distance‐isolation and subsequent linguistic innovations resulting from it, gave rise to the Oceanic subgroup of Austronesian languages.46

Ang Osyanikong47 kawing ng super‐pamilyang Austronesyano ang nagkolonisa sa malawak na bahagi ng mga kapuluan sa Karagatang Pasipiko. Mababakas ang uri ng pamumuhay ng mga direktang ninuno ng mga Osyanikong pamayanan, ang proto‐Osyaniko, sa tinaguriang "kalinangang Lapita"48 ng mga arkeyologo. Patuloy ni Kirch:

the speakers of Proto Oceanic language and the makers of Lapita pottery were one and the same ... These people continued to expand eastwards into the soutwest Pacific, leading to the rapid differentiation of Oceanic languages. Ultimately, descendants of Proto Oceanic speakers who first moved into the Bismarck Archipelago about 1,500 BC would discover and colonize the farthest reaches of Remote Oceania, including the far‐flung islands of Polynesia and the archipelagoes of central and eastern Micronesia.49

Ang mga pamayanang nabuo dala ng patuloy na Osyanikong pagpalawak ay nagpausbong, sa kalaunan, ng mga kaayusang chiefdom sa iba't ibang kapuluan ng Karagatang Pasipiko.

Tatalakayin natin ngayon ang mga partikular na bayan sa Negros, Look ng Hawke, Tonga, at Marquesas upang makita ang ilang ispisipikong dinamiks ng mga sinaunang bayang Austronesyano. Ang mga sumusunod ay batay sa mga partikular na arkeyolohikal (kinokomplementuhan ng etnohistorikal na data) na pag‐aaral na naisagawa tungkol sa mga nabanggit na lugar.

Ang chiefdom ng Tanjay, Rehiyong Bais, Negros Oriental.50 Ang rehiyon ng Bais ay isang malawak na kapatagan kung saan makikita ang Ilog Tanjay. Pag‐aagrikultura ang batayang pamumuhay ng mga naninirahang pamayanan. Ang unang indikasyon ng kaayusang chiefdom ay makikita sa maagang bahagi ng unang milenyo M.K. (500 M.K.). Sumasaklaw ito ng dalawang pamayanang may relasyong hirarkikal (two‐level settlement hierarchy). Katulad ng maraming inter‐etniko, ilawud‐ilayang ugnayan ng mga pamayanan sa maraming lugar sa Pilipinas,51 nakikipagpalitan ng produkto ang bayang ito sa mga nagkakainging "tribo" (tribally organized) at nangangalap‐at‐nangangasong mga "pangkat" sa bulubunduking bahagi ng rehiyon. Ang ugnayang ito ay bumubuo ng isang "pang‐ekonomiyang simbiyosis" (economic symbiosis):

Surrounding the agriculturally productive lowland alluvial plain are the volcanic‐formed mountains and highland plateaus of the interior, traditionally ocupied by linguistically and ethnically diverse tribally organized swiddeners farming the rugged interior hillsides (known ethnohistorically as the Bukidnon and Magahat) and mobile hunter‐gatherers collecting wild

71

resources in the interior tropical forests (known ethnohistorically as the Ata) .... [There are] ethnographic references to both Ata and Bukidnon specialization in collection of forest products (e.g., rattan, beeswax, honey, tree resins, and spices) specifically for exchange with Visayan lowlanders to obtain critical manufactured goods and coastal resources (e.g., pottery, textiles, fish, salt, and metal tools). (Akin ang pagdidiin)52

Sa pagpasok ng pangalawang milenyo M.K. (simula ika‐10 at 11 dantaon M.K.), may matatag nang sentro (chiefly center) ang bayan ng Rehiyong Bais na makikita sa Tanjay. Simula ito ng bagong yugto ng panlipunang pagbabago. Lumahok ang chiefdom ng Tanjay sa malayuang pagpapalitan ng "prestihiyong kalakal" (prestige goods) na mas tumingkad pa pagdating ng ika‐15 at 16 dantaon. Kasabay nito, nagkaroon din ng konsentrasyon ng populasyon sa sentro ng Tanjay; sampung beses na paglawak ng kabahayan dito, at may paglawak ng agwat pang‐ekonomiya sa pagitan ng mga namumunong elit at karaniwang‐tao. Sa mga pagbabagong naganap, makikita ang pagtaas ng panlipunang istratipikasyon (social stratification) at pulitikal na kompleksidad (political complexity).

Ang mga katangian ng pagbabagong ito ay nagaganap din sa ilang mga baybaying bayan (coastal trading polities) sa Pilipinas: sa Jolo, Magindanaw, Cebu, Manila, at iba pang lugar. Nagkaroon ng sentral na papel ang mga kasapi ng uring maginoo/datu (chiefly class) sa pamamahala ng ekonomiya (complex regional economy): kontrol sa pag‐gamit ng lupa (controlled agricultural livelihood through restrictive land tenure); mobilisasyon ng surplas sa pamamagitan ng pormal na sistema ng tributo; pag‐iipon ng "yaman" sa pamamagitan ng pananalakay (raiding) at expedisyong pangkalakalan para sa "prestihiyong kalakal." Naging "materyal na pondo ng kapangyarihan" sa pulitikal na pakikipag‐alyansa ang "yamang" ito at makikita sa kanilang magagarang kagamitan, mga ornamentasyon sa katawan, at espesyal na paglilibing ang angat na sitwasyon ng namumunong‐uri:

Chinese texts and archaeological data from Philippine sites indicate that Philippine chiefs began to obtain a substantial portion of their prestige‐enhancing luxury goods through long‐distance trade with the Chinese state (as well as other state‐level polities of mainland Southeast Asia) by the tenth century AD. Chinese‐derived porcelains, silks, magnetite mirrors, and metal jewelry functioned as powerful social status symbols and as important currency for political authority in the early second‐millenium AD Philippines, as evidenced in their frequent use in elite bodily ornamentation, their common use as accompaniments to high‐status burials, and their ubiquitous presence as "wealth" objects in the households of hereditary elite.53

Partikular sa chiefdom ng Tanjay, binanggit ni Junker ang apat na tema ng pagbabago bilang repleksiyon ng nagaganap na sosyo‐pulitikal na pagsasaayos: 1. paglawak ng kabahayan at di‐pagkakapantay sa loob ng bayan; 2. pagtingkad ng kalakalang "panlabas;" 3. pagbabago sa "panloob" na kaayusan ng produksiyon; at 4. pagtindi ng kompetisyon at pananalakay ng mga bayan. Ang mga mahahalagang arkeyolohikal na data na ibinigay ni Junker sa kanyang pag‐aaral54 ay sisipiin sa sumusunod. 1. Paglawak ng kabahayan sa sentro ng Tanjay at di‐pagkakapantay sa loob ng bayan

1.1 pagkakahiwalay ng magagarang kabahayan (na kadalasang may mga tanggulan) sa mga karaniwang kabahayan:

Excavations at Tanjay revealed the existence of two distinct residential zones within the fifteenth‐ to sixteenth‐century center, exhibiting status‐related differences in domestic

72

architecture and strong patterns of differential household access to "prestige goods." (Akin ang pagdidiin)55 ... excavations yielded the remnants of three substantial‐sized pile‐houses surrounded by ditch‐and‐stockade complexes. The size and comparative complexity of these structures is consistent with sixteenth‐century and later European accounts of large stockaded chiefly residence. Associated with these atypically elaborate domestic structures were significantly higher densities of Chinese porcelain, locally produced decorated earthenwares, bronze and iron objects, glass beads, and other presumed "prestige goods" ...56 ... paleozoological analyses of faunal material associated with the fifteenth‐ to sixteenth‐century house‐compounds at Tanjay support this identification of spatially segregated "elite" and "non‐elite" residential zones. The presumed chiefly household middens were shown to contain significantly greater densities of carabao (water buffalo), domesticated pig, and other animals known ethnohistorically to have had comparatively high "value" as political currency in chiefly alliance‐building activities such as gift exchange, sacrifice and feasting.57

1.2 elit na paglilibing:

Burials exhibiting what appear to be ascribed status‐related differences in mortuary treatment were excavated in association with both Santiago Phase (eleventh‐fourteenth century) and Osmena Phase (fifteenth‐sixteenth century).58

2. Pagtingkad ng kalakalang panlabas

2.1 pagtaas ng dami ng mga porselanang galing sa Tsina, Thailand, Vietnam, at sa mga rehiyon ng Pilipinas:

Chinese porcelain densities increase more than two‐fold between the Santiago Phase (eleventh‐fourteenth century) and Osmena Phase (fifteenth‐sixteenth century), and Siamese and annamese trade porcelains appear in substantial quantities in the archaeological record for the first time.59 ... foreign porcelain generally constitutes more than 15 percent of the total ceramic assemblage at fifteenth‐ to sixteenth‐century Tanjay. Furthermore, analyses of the spatial distibution of porcelains within the chiefly centar show that both "poor" and "rich" households (as distinguished by architectural features and local luxury goods) had access to foreign foods, but varied primarily in terms of porcelain quantities. 60 At least two of these foreign‐made wares [i.e., galing labas ng bayan ng Tanjay] ... appear to be widespread Philippine‐made trade‐potteries at that time, because they can be linked directly to wares excavated from similarly dated deposits at Manila, Cebu, and Zamboanga.61

3. Pagbabago sa "panloob" na kaayusan sa produksiyon

3.1 indikasyon na iniangkop ng chiefdom ang kaayusang pang‐ekonomiya nito upang tugunan ang pangangailangan ng mga pang‐export na produktong wala sa kanyang direktang kontrol (hal., mga pampalasa, matitigas na kahoy, abaka, at iron‐ore):62

On a regional level, foreign porcelains were not confined to highest‐echelon "elites" at the coastal center of Tanjay, but moved in substantial quantities to upriver secondary centers and to upland settlements ...63

73

... quantitative data on the regional distribution of lowland "prestige goods" (including Chinese porcelain, metal weaponry, and Tanjay‐manufactures high‐quality decorated earthenwares) suggest that Tanjay chiefs may have been intensifying their efforts to consolidate trade relations with upland tribal leaders ... through more frequent and more voluminous ceremonial gift exchange.64

3.2 indikasyon ng espesyalisasyon65 sa paglikha ng mga kinakailangang kasangkapan, lalo na ang palayok:

Statistical analyses of vessel rims from ten Aguilar Phase (AD 500‐1000) and Osmena Phase (AD 1400‐1600) surface surveyed sites indicate that the Aguilar Phase wares had a level of standardization comparable with that of part‐time Kalinga potters [sa pag‐aaral nina Longacre, et al.] (i.e., had a high coefficient of variation) and the Osmena Phase wares had a level of standardization comparable with full‐time Paradijon pottery (i.e., a low coefficient of variation).66

4. Pagtindi ng kompetisyon at pananalakay ng mga bayan 4.1 indikasyon ng mapusok na pananalakay dala ng kompetisyon sa nakitang mass grave:

... excavations adjacent to one fifteenth‐ to sixteenth‐century domestic structure yielded a large mass grave containing at least nine individuals, including several male‐female pairs and a male‐female‐child triad. The mass grave, unlike most early to mis‐second‐millennium AD burials at Tanjay and similar coastal trading centers, yielded no manufactured burial goods, but contained four detached skulls as grave accompaniments and exhibited a number of skeletal abnormalities amongst intact individuals.67

4.2 pagkakaroon ng kuta‐at‐muog na kompleks:68

... the boundaries of the fifteenth‐ to sixteenth‐century settlement of Tanjay has indicated the possible presence of a ditch‐and‐stockade complex ...69

Mayroon bang malinaw na sanhi‐epektong relasyon (causal relation) ang mga nabanggit? Hindi nagbigay ng konklusibong pahayag si Junker. Sinalungguhitan lamang nito ang temporal na pagkakasabay ng mga nabanggit lalong‐lalo na sa ika‐15 at 16 dantaon: may "dinamikong relasyon" ang pagtaas ng pampulitikal na kompleksidad, panloob na pagbabagong pang‐ekonomiya, at pagbuo ng mga estratehiya sa gitna ng kompetisyon. Ang pokus ng pag‐aaral ni Junker sa chiefdom ng Rehiyong Bais ay ang tanong: paano nagtatagumpay (gain political ascendancy) ang isang chiefdom sa kompetisyong pangangalakal laban sa ibang bayan sa harap ng sumusulong na kalakalang panlabas? Sentral na interes nito ang paglalagay sa dinamiks ng bayan sa "konteksto ng kumpetitibong kalakalang panlabas." Sa pagbubuong argumento ni Junker, ang katatagan at tagumpay ng chiefdom ng Tanjay ay nakasalalay sa "dobleng estratehiya" nitong pang‐ekonomiya at pang‐militar: una, pagsasaayos ng kanilang ekonomiya para umangkop sa pangangailangan ng panlabas na pangangalakal; at pangalawa, pagpapalakas ng kanilang organisasyong pang‐militar at pananalakay sa kakompetensiyang mga bayan:

this essay argues that the ability of a competing polity to gain regional political ascendancy is frequently dependent on a dual strategy: (1) the reorganization of its internal economy (i.e., internal trade networks and tribute mobilization systems) to mobilize resources more efficiently

74

for foreign export; and (2) the development of more effective military organization, weaponry, and strategies of interpolity warfare aimed at disrupting the participation of competitors in foreign luxury good trade.70

Ang chiefdom ng mga Maori sa Look ng Hawke, Hilagang Pulo, New Zealand.71 Ang mga Austronesyano ay unang nakapagtayo ng mga pamayanan sa New Zealand noong mga dantaon‐8 at 10 (800‐1000 M.K.). Hinarap ng mga Polinesyanong ninuno ng mga Maori ang malamig na klima ng lugar. Namuhay sila sa pamamagitan ng holtikultura, lalong‐lalo na iyong mga nanirahan sa Hilagang Pulo. Kamote ang pangunahin nilang pagkain at siyang sentral sa kanilang ekonomiya. Sa kanilang paghahardin, matinding hamog ang kanilang pangunahing kalaban dahil sinisira nito ang kanilang mga halamang‐ugat. Sa mga cultigen na nabubuhay sa lugar, tulad ng ubi, gabi, ti, gourd, at kamote (kumara), itong huli lamang ang matibay laban sa matinding hamog. Nabuo ang dalawang malalaking chiefdom sa may Look ng Hawke, Hilagang Pulo, pagpasok ng ika‐16 at 17 dantaon M.K. Pinamunuan ang bayang ito ng mga pinuno (ariki) na may malaking papel sa pagtatatag ng mga kabahayang may fortipikasyon, ang pa (fortified settlements). Ang pa ay nasa matataas na lugar at kadalasang napapalibutan ng mga tanggulan at istakada.72 Ito ang deskripsiyon ni Allen sa mga pa at ang kahalagahan nito:

The location of pa ... were carefully chosen to take advantage of natural defenses, strategic concerns, and clear field of vision. Their effectiveness was much enhanced by earthworks in the form of ditches and banks, terraces, and scarps, as well as palisades and elevated fighting stages. Pa commonly functioned as fortified villages and/or storage facilities for sweet potatoes, though some were merely refuges to be occupied only in the face of imminent attack.73

Sentral ang papel ng pamunuan sa pagtatayo ng mga ganitong pamayanan, lalo na sa mga malalaki at mas kompleks na pa, dahil nangangailangan ito ng extensibong pagpaplano, pagmomobilisa ng lakas‐paggawa, at matatag na organisasyon. Sa perspektibang arkeyolohikal, mahalaga ang pa dahil ang distribusyon at pagkukumpol ng mga ito ang pangunahing batayan ng rekonstruksiyon sa mga prehistorikong bayan at pagtantiya sa lawak ng mga kaayusang pampulitika (polities). Batay dito, makikita na, maliban sa dalawang malalaking chiefdom, may apat pang mga bayan sa rehiyon (na maaaring nasa antas ng "tribo") at ilan pang mga maliliit na pamayanang malalayo sa mga bayang ito at may magkakaibang lebel ng awtonomiya. Ang pagkakatatag ng mga bayang Maori ay naganap sa gitna ng pagbabagong ekolohikal at demograpikal. Kaugnay ng paglawak ng populasyon at degradasyong pangkalikasan, nagkaroon ng intensipikasyon sa hortikultura at dumalas ang pananalakay sa mga pamayanan. Sa tumataas na panganib sa kabuhayan, nagiging kritikal ang pangangailangan ng pa:

Increased investment in horticulture and storage was a critical process, for it created the need to protect horticultural investments from raids or attempts at conquest. Sweet potato gardens and storage pits located on cleared slopes, hills, and ridges were highly visible and vulnerable targets.74

Sentral sa argumento ni Allen na ang kapangyarihan ng mga namumuno ay naka‐ugat nga sa kontrol nila sa mga mayayamang lugar na pinagtayuan ng mga matatatag na pa. Ipinakita ng detalyadong arkeyolohikal na analisis75 ni Allen ang iba't ibang ekolohikal at pang‐kapaligirang

75

kondisyon na kinatatayuan ng mga pamayanan at ang komparatibong bentahe sa pag‐kontrol ng mga lugar na ito. Sa anim na bayan sa rehiyon, ang dalawang pinakamalalakas na chiefdom ang siyang humahawak sa pinaka‐optimal na lugar (dahil sa lokasyon, tipo ng lupa, klima, atbp.) sa Look ng Hawke. Ayon kay Allen, ang mga pa na naitayo dito ay ekspresyon ng pag‐kontrol ng mga namumuno sa mga produktibong lugar at dito rin nakatuntong ang kapangyarihan nila. Sa pag‐kontrol ng pa, at sa relatibong kaseguruhang dala nito, naakit ng mga namumuno ang karaniwang tao na pumailalim sa kanilang paghahari:

Maori traditional history makes it clear that leaders who organized and financed pa owned or at least controlled them .... With pa, or the promise of pa, chiefs offered followers increased security in the form of more dependable (and likely, more varied) food as well as security from raiders.76

Ngunit hindi ito tinitingnan ni Allen bilang isang kaso ng isahang‐panig na pagtatakda ng kapangyarihan. May antas ng pagsang‐ayon ng mga sakop ang nabuong kaayusan dahil maaari pa ring mabuhay sa mga lugar na labas sa kontrol ng mga chiefdom ang mga pamilyang pumiling humiwalay dito. Ang kinakailangang teknolohiya at kaaalaman sa produksiyon ay nasa kapasidad ng bawat indibidwal na pamilya at mabubuhay pa rin ang mga halamang‐ugat sa mga lugar na ito maliban nga lang sa relatibong inseguridad dito. Sa mga nagpailalim naman sa mga kaayusang chiefdom, kapalit ng kaseguruhang pang‐militar at pang‐ekonomiya ay ang dalang bigat ng pagpapasakop. Sa paningin ni Allen:

People within the polity's social system likely bemoaned several costs of their participation. They live in denser concentrations than did any other people in the region. In addition, the storage facilities ... are the physical remnant of extra labor expended for a political economy controlled by chiefs .... They were also coerced, cajoled, or persuaded into digging ditches, hauling palisade poles, and constructing elite houses. The most obvious reason these costs would have been paid, at least initially, was that the enhanced security was viewed as worth it.77

Sa pagbubuod, ang nalikhang kaayusang chiefdom ng mga Maori ay bunga ng isang "kinontratang pagsasama" ng mga "ambisyosong pamunuan" at ng mga "maingat ngunit balisang grupo ng mga sakop."78

Ang chiefdom ng Kapuluang Tonga.79 Ang arkipelago ng Tonga ay sumasakop ng mga dalawang daang isla na nagkukumpol sa apat na grupo ng magkakalapit na pulo: ang Tongatapu, Ha'apai, Vava'u, at Niuatoputapu (sa pagkakasunod‐sunod nito sa heograpiya mula timog patungong hilaga). Malaking bahagi ng arkipelago ang may matabang lupa (85 porsyento) na angkop sa kultibasyong di‐tubigan (dry land cultivation). Ang kawalan ng mga ilog at permanenteng pagkukunan ng tubig para sa irigasyon at mga panahunang tagtuyot at bagyo ay ilan sa pangkalikasang kondisyon na kailangan nilang pakibagayan sa kanilang pag‐aagrikultura. Ubi (yam) ang kanilang pangunahing tinatanim at sinusuplementuhan ng kamote, gabi, at niyog.

Maaaring natuklasan at kinolonisa ng mga Austronesyanong Lapita (proto‐Osyaniko) ang arkipelago ng Tonga noong mga 1000 B.K. Sa mga panahong ito naganap ang pagkokolonisa sa karatig nitong kapuluan ng Fiji at may matibay na batayang arkeyolohikal para dito.

Ang Tongatapu ay napailalim sa isang matatag na chiefdom sa maagang yugto ng ikalawang milenyo M.K. Bago nito, sa mga panahong 1000 M.K., ang kambal na salik ng lumalaking populasyon at intensipikasyong pang‐agrikultura ay humantong sa kompetisyon ng mga bayan

76

(polities). Tinatantiya na sa mga 700 M.K. pa lang (o mas maaga pa) ay napasok na ng tao ang lahat ng mapagtatanimang lupain sa Tongatapu. Mababakas ang kompetisyon ng mga bayan sa itinayong mga monumental na istruktura sa iba't ibang dako, na mag‐uumpisa sa mga panahong ito (1000 M.K.).

Nagkaroon ng masiglang ugnayan ang chiefdom ng Tongatapu sa mga bayan ng Ha'apai at Vava'u pagpasok ng ika‐12 dantaon M.K. Dala ng kompetisyon ng mga naghaharing‐uri at ekspansiyonistang pananalakay, nasakop ang mga grupong ito ng Tongatapu pagdating ng ika‐15 hanggang 17 dantaon M.K. Nagpalawak pa mula rito ang mga taga‐Tonga hanggang sa Niuatoputapu at nagkaroon ng impluwensiya sa mga malalayo pang kapuluan: Niue, Futuna, Uvea, Rotuna, at sa ilang dako ng mga kapuluan ng Solomon, Cook at Tokelau.

Ano ang mga kaparaanan ng mga naghaharing‐uri ng Tonga sa mga kaganapang ito ng pagpapatatag/pagpapalawak ng kapangyarihan? Masusing tinalakay ito ng pag‐aaral nina Aswani at Graves. Makikita na ang pagtindi ng ekspansiyonistang direksiyon sa mga dantaon‐16 hanggang 19 ay panahon din ng pagtindi ng demograpikal na presyur at intensibong agrikultura. Una, upang maiwasan ang matinding komprontasyon laban sa mga ambisyosong kamag‐anak, lumikha ng mga bagong posisyon at titulo ang mga namumuno para ma‐akomodeyt sila dito habang napapanatili ang kanilang mataas na posisyon. Makikita, halimbawa, na ang namumunong posisyon, na simula noong mga ika‐12 at 13 dantaon M.K. ay hinahawakan ng dinastiyang Tu'i Tonga, ay mahahati sa dalawa pagdating ng ika‐15 at 16 danataon M.K. Ang Tu'i Ha'atakalaua ang magiging direktang tagapangalaga sa larangang sekular ng kaharian at ang orihinal na Tu'i Tonga ay magiging "simbolikong monarkiya," isang inkarnasyon ng bathala, habang nananatiling may malaking hati sa nakokolektang tributo mula sa mga karaniwang tao at maliliit na mga datu. Magkakaroon muli ng isa pang hagdan sa pamunuan pagdating ng ika‐17 dantaon M.K., kung kaya't ito'y magiging isang uri ng "tatluhang pamumuno" (tripartite rule): ang Tu'i Ha'atakalaua ay magiging isa na ring "bathalang hari" tulad ng Tu'i Tonga, habang ang Tu'i Kanokupolu ang magiging direktang sekular na tagapamahala. Sa pananaw nina Aswani at Graves:

By creating new niches for competing siblings, two things happened: the Tu'i tonga ang Tu'i Ha'atakalaua again quelled the ambitions of younger kinsmen by providing them with powerful positions, while at the same time they maintained differential access to resource themselves.80

Pangalawa, sa pamamagitan ng "ideolohikal na manipulasyon," hinimok ng mga namumunong elit ang mga malapit na kamag‐anak na magsagawa ng mga ekspansiyonistang pananalakay "sa ngalan ng relihiyon." Isang huling halimbawa ng estratehiyang ito ay makikita noong ika‐19 dantaon:

In 1845, Aleamotu'a died having named Taufa'ahau as his successor. Many chiefs who did not submit to the new ruler left for Fiji, which became a caucus for defecting chiefs and warriors from Tonga. Taufa'ahau's succession was not undisputed, for Ma'afu, his younger kinsman, had as much of a claim as Taufa'ahau. Foreseeing a possible alliance between Ma'afu and the dissatisfied chiefs in Fiji, Taufa'ahau used Christianity and the spread of the gospel to instigate Ma'afu to convert nonabiding Fijian chiefs to the new religion. It was ideological manipulation, or the issuance of an "artificial currency," that prompted Ma'afu to sail on to Fiji. By sending Ma'afu to Fiji, Taufa'ahau solved three major problems: [1] he rid himself of his most dangerous rival by providing him authority and a title; [2] he organized the freelance warriors and chiefs by sending a popular noble to control them; and [3] he ensured that Fijian chiefs would remain affiliated

77

with Tonga rather than becoming its aggressors. Ma'afu was dispatched in 1848 with a force of soldiers strong enough to enforce his authority in Lakemba, of the Lau Islands of eastern Fiji.81

Pangatlo, pinatatag ng mga elit ang kanilang kontrol sa likas‐yaman at gamit‐pangkabuhayan (lupa, piling lugar, at teknolohiya sa paglalayag) at lumahok sila sa malawak na maritimong kalakalan. Nitong huli, mahalaga ang naging papel ng mga malalaking sasakyang pandagat sa pangangalap ng mga pangunahing pangangailangan (lupa, kalakal, isklabo). Sineguro ng mga namumunong‐uri na mahawakan ang teknolohiyang ito upang maisulong ang kanilang paghahari. Nangopya sila ng teknolohiya sa mga taga‐Fiji, na sinasabing may mataas na kasanayan sa paggawa ng mga sasakyang pandagat, at bumili sa kanila ng mga troso upang makagawa ng mga gayon. Sa linya nina Aswani at Graves,

voyaging canoes were excludable resources that had been appropriated by Tongan ruling elites to extend the dominance of their chiefdoms and to direct competition from within the polity to interisland trade and intergroup aggresssion and expansionist warfare.82

At panghuli, nagkaroon ng pag‐aasawahan ng mga elit sa magkakaibang bayan bilang teknika sa pagpapatuloy ng relasyong pampulitika.

Sentral sa pokus ng pag‐aaral nina Aswani at Graves ang pagte‐teorya sa pang‐ilalim/elemental na sanhi (ultimate causes) ng ebolusyon ng mga kompleks na chiefdom. Sinikap nitong bigyan ng malalimang paliwanag ang ebolusyon ng bayang Tonga gamit ang Darwinistang lapit/mekanismo ng "ekolohiyang ebolusyunaryo" (evolutionary ecology). Tinuwid nito ang mga naunang "ebolusyunaryo"/"adaptasyunistang" pagpapaliwanag (partikular ang mga naunang pormulasyon sa "ebolusyong kultural") sa panlipunang proseso dahil sa: [1] hindi nito pagpapagitna sa mekanismo ng "seleksiyong natural" (natural selection)83 bilang sentral na mekanismo ng Darwinistang perspektiba sa mga proseso ng buhay (at dahil dito, sa maling konseptuwalisasyon ng "adaptasyon"); at [2] hindi nito pagtukoy sa indibidwal bilang batayang yunit ng seleksiyon (at dahil dito, sa pananaw na tumuturing sa lipunan bilang parang "organismo").

Sa Darwinistang pananaw nina Aswani at Graves, laging may pagkukulang sa mga pagpapaliwanag ng mga sanhi ng panlipunang ebolusyon hanggang nananatili lamang ito sa pagtumbok ng iilang mga kondisyon/salik (demograpikal na presyur, agrikultural na intensipikasyon, ekolohikal na degradasyon, hidwaan ng kaayusang panlipunan, pananalakay at digmaan, mga estratehiya/taktika sa kapangyarihan at buhay) at ang interaksiyon ng mga ito. Totoong mahalaga ang pagtumbok sa mga ito: ito nga ang mga direktang sanhi (proximate causes) sa pagbubuo at paggalaw ng mga chiefdom. Ngunit ang mas buong paliwanag ay ang pagpapaloob ng lahat ng ito sa masaklaw na Darwinistang perspektiba: sa pinaka‐elemental na lebel, ang mga ito ay resulta ng kabuuang (aggregate) mga estratehiya (kooperatibo o kompetitibo) ng mga indibidwal na pagkilos (action/behavior). At dito papasok ang mekanismo ng seleksiyong natural: sa magkakaibang mga kilos/estratehiyang ito‐‐at sa pagbabalanse sa dalang peligro/pakinabang ng bawat estratehiya at sa interaksiyon nila at sa umiiral na kaayusan/kapaligiran‐‐mas mauulit (replicate) sa mga sumusunod na henerasyon ang mga estratehiyang magbibigay ng mataas na relatibong pakinabang sa kaligtasan at reproduktibong kapasidad ng mga indibidwal kumpara sa ibang naririyang estratihiya. Magiging matatag ang mga estratehiyang ito sa daloy ng panahon,

78

magkakaroon ng integrasyon sa isa't isa at matibay na pag‐aanyo sa perspektiba ng mahabang panahon. Sa pananaw nina Aswani at Graves, sa ganitong paraan nabuo at nanatili ang komprehensibong estratehiya ng pagpapalawak (maritime expansionism) ng mga namumunong‐uri ng Tonga, na tumagal ng mga pitong daang taon mula ika‐12 hanggang ika‐19 dantaon M.K. Sa nabanggit na, ang mga direktang sanhi (proximate causes) ay kailangang ipaloob sa isang masaklaw na Darwinistang perspektiba upang maipaliwanag ang mga elemental na sanhi (ultimate causes) sa panlipunang ebolusyon ng kaayusang chiefdom.

Itinanong nina Aswani at Graves: kung nabuo ang lipunan, grupo o sistema/kaayusan dahil sa paghuhugpong/pagtatalaban ng mga parehong pansariling‐ interes (mutual self‐interests), paano maipapaliwanag ang paglitaw ng di‐pagkakapantay‐pantay at eksploytasyon at bakit ito tinanggap ng mga sakop? Sa Darwinistang pagpapaliwanag, naganap ito dala ng matinding pangangailangan ng mga sakop na manatili at mabuhay sa gitna ng gumigipit na kapaligiran/kaayusang nagpapaliit sa mga naiiwang opsyon. Sa gitna na mga restriksiyong umiiral, tinitimbang ng mga indibidwal ang relatibong pakinabang ng kanilang bawat estratehiya at maaaring sumiksik sila sa isang opresibong ugnayan para lamang manatili/mabuhay.

Ganito, sa pagbubuod, ang paliwanag nina Aswani at Graves sa pakinabang/kabayaran (benefits/costs) na pagbabalanse ng mga naghaharing‐uri at karaniwang‐tao sa kanilang mga pagkilos na maaaring magresulta, sa huli, ng pagkakabuo ng isang kompleks at di‐pantay na kaayusan, katulad ng chiefdom ng Tonga:

Because individuals hold a wide array of self‐interests, the costs and benefits of reciprocity do not fall equally among all members of a group. Mutual cooperation turns into "manipulation" when some members receive a greater per capita share while carrying a lower burden. For those disadvantaged, collective action and affiliation may still be beneficial (i.e., outweigh the costs) under conditions of low inter‐territorial mobility, circumscription of land, fixed technological investments, resource scarcity and/or unpredictability, and high intergroup competition. Hierarchical social relations, even under relatively oppressive circumstances, are reciprocal transactions of goods and/or services of one kind or another between dominant and subordinate individuals, and the costs and benefits of their relative resource positions may be quite different. Ruling elites will tolerate up to a certain number of subordinates (sharing resources) and thus limiting their access, while they may be more vulnerable to aggression. At the same time, subordinates will tolerate (to varying degrees) some degreee of authoritarian control and resource differentials favoring those of higher rank as long as they continue to benefit from the collective action and protection of the group or if they can anticipate the possibility of elite replacement. When emigration or disbanding groups are not feasible strategies, environmental circumscription instigates intragroup competition and the concomitant emergence and persistence of stratified societies.84

Binibigyang‐puwang ng pormulasyon nina Aswani at Graves ang halaga ng perspektibang nakatuon sa posisyon ng mga indibidwal na aktor ng lipunan at ang kapasidad nito sa pagbuo ng mga estratehiya sa pakikipagbuno sa iba't ibang porma ng kagipitan. Ngunit hindi dito nakatuon ang sentral na argumento: mariing pinoposisyon nina Aswani at Graves ang punto na sasaklawin ng isang biyolohikal na batas ng seleksiyong natural ang "kapalaran" ng mga estratehiyang ito sa long‐term na perspektiba. Mulat man o di‐mulat, may materyal na epekto ang mga estratehiya at, sa gitna ng iba't ibang anyo ng ugnayan‐hidwaan, sasalain ng seleksiyon ang mga ito: makakalusot lamang (ibig sabihin, mauulit sa mga susunod na salinlahi) ang mga estratehiyang nagtataglay ng komparatibong pakinabang‐‐ito ang laman ng ideya ng "kaangkupan" o

79

"adaptasyon," ang kaayusan/katangiang resulta ng mahabang proseso ng seleksiyon. Ano sa partikular ang mas "angkop" na estratehiya ay batay sa interaksiyon ng ispisipikong kapaligiran/kaayusan at sa mga naririyan/aktwal na mga estratehiya (varied behavioral traits) na paulit‐ulit na sasalain ng seleksiyon. Kaya hindi humihinto, kung gayon, ang bisa ng seleksiyong natural kahit pa sa paglitaw ng mga taong may malay‐sariling kapasidad. Makikita na isang mahalagang bista sa pagte‐teorya sa panlipunang ebolusyon ang binubuksan ng Darwinistang lapit nina Aswani at Graves. Maraming katulad na pag‐aaral sa iba't ibang larangan (pisikang teoretikal, biyolohiyang molekular, sikolohiyang ebolusyunaryo, kognitibong agham, atbp.) ang kasalukuyang kumikilala sa halaga ng mekanismo ng "seleksiyong natural" sa paghuhulma ng mga ebolusyunaryong direksiyon ng mga bagay.85 Ngunit may makikitang bitak/kakulangan sa kanilang malinis na pormulasyon. Sa larangan ng transmisyon ng mga estratehiya sa nibel ng beheybyor ng tao, napaka‐kompleks ng penomeno at hindi madali/maaaring idugtong direkta sa henetikong mekanismo ng transmisyon. Kung kultural na mekanismo ng transmisyon naman ang sasandalan, hindi ito kasing tatag ng henetikong mekanismo. Maaalala na ang tagumpay ng "seleksiyong natural" sa Biyolohiya ay nakatuntong sa matatag na mekanismo ng henetikong pagkokopya/transmisyon. Ang pagpapahigpit sa Darwinistang perspektiba sa larangan ng lipunan ng tao at sa ebolusyon nito ay nakasalalay sa paglilinaw ng kaparaanan sa relatibong katatagan ng kros‐henerasyong transmisyon ng mga estratehiya (o di‐kaya'y tendensiya sa pagkilos). Maaaring may papel tungo rito ang mga ebolusyunaryong pag‐aaral sa "modyular" na algoritmo ng utak/isip sa pormulasyon ng mga kognitibong agham (cognitive sciences). Ngunit ang diskusyon tungkol dito ay lampas na sa hangganan ng papel. Ang mga chiefdom ng Kapuluang Marquesas.86 Ang pagtatatag ng mga unang Austronesyanong pamayanan sa Kapuluang Marquesas ay naganap noong mga dantaon‐3 B.K. hanggang dantaon‐6 M.K. Arborikultura ang pangunahing ikinabubuhay ng mga natayong pamayanan at sentral dito ang pagtatanim ng breadfruit, maliban pa sa pagtatanim nila ng gabi, saging, ubi, niyog, tubo, atbp. Ang mga tinatanim na pagkaing ito ng mga taga‐Marquesas ay sinusuplementuhan ng mga nanggagaling sa kanilang domestikasyon ng kahayupan (halimbawa, manok at baboy), pagkaing‐dagat (isda, susò, atbp.) at, ayon kay Kirch, 'sa mga seremonyal na piyesta, karne ng tao.'

Sa larangang pampulitika, ang talagang pinagmulan ng pamumuno (chiefship), tulad ng nabanggit na sa itaas, ay labas sa rehiyon ng Marquesas. Sinalungguhitan ng pag‐aaral ni Kirch ang puntong ito. Ang tinatawag na Sinaunang Polinesyanong Lipunan (Ancestral Polynesian Society) ay dati nang may istrukturang hirarkikal:

based on comparative ethnographic, linguistic, and archaeological evidence, Ancestral Polynesian Society was already hierarchically structured, probably at the level which [could be termed] "simple chiefdom." Thus the origins of Polynesian chiefship must be sought in the preceding Lapita cultural complex, marking the Austronesian‐speaking colonization (between ca. 1600‐500 BC) not only of Polynesia but of Melanesia and eastern Micronesia as well.87

Sa naunang pag‐aaral ni Kirch, tinukoy niya ang ilang batayang kondisyon na pumapailalim sa pagsulong ng kompleksidad ng pamumuno sa Polinesya: ang ekolohikal na instabilidad, pagbabagong demograpikal, intensipikasyon sa produksiyon, at kompetisyon ng mga panlipunang grupo.

80

Gayumpaman, pinapahalagahan ni Kirch ang partikular na pag‐aaral sa pag‐unlad ng pamumunong‐bayan sa malawak na Pasipiko dahil sa malawak na pagkakaiba‐ibang ipinapakita ng mga ebolusyonaryo nitong proseso. Partikular sa kaso ng Marquesas, tinukoy ni Kirch ang isang kaibahan nito: sa loob ng mga bayan ay makikita ang matinding hidwaan sa pagitan ng hereditaryong pamunuan, ang haka'iki (kogneyt ng ariki), ng ibang haliging personahe ng lipunan, ang babaylan o tau'a (kogneyt ng kaula, kaura) at ang "pinuno ng hukbo"/bagani o toa88 (namumuno sa pananalakay o digmaan). Kung may ganitong panloob na hidwaan man ng mga haliging personahe sa ibang Polinesyanong bayan, ipinapalagay ni Kirch na ang umiiral na salungatan sa Marquesas ay may mas matinding antas na nagsadlak sa kanila sa isang pa‐ikit (involuted) na "pag‐unlad." Kaiba sa kaso ng Tonga (tingnan sa itaas), o sa Hawaii, ang arkipelago ng Marquesas ay kakikitaan lamang ng isang pulo, ang 'Ua Pou, na pinag‐isa ng isang dominanteng pamumuno (paramount chief). Isang halimbawa ng hidwaan at kompetisyon ng mga personaheng ito ang makikita sa pagkontrol ng pang‐ekonomiyang kapangyarihan. Ang pagkontrol/pagmamay‐ari89 sa gamit‐pamproduksiyon ay "tipikal sa buong Polinesya." Ang mga namumunong haka'iki ay may makapangyarihang kontrol sa mahalagang teknolohiya at gamit pang‐ekonomiya (means of production): ang ma (imbakang‐hukay ng breadfruit); ang mga sasakyang pandagat; at mayayamang lupain. Dahil seasonal ang breadfruit, mahalaga ang papel ng imbakang ma sa mga pagitang buwan ng tag‐bunga at sa teknolohiya nila ng fermentasyon nito. Ang pagkontrol sa malalaking ma ay isang maaaring pag‐uugatan ng kapangyarihang maisasalin sa larangang pampulitika. Ito ang paliwanag ni Kirch sa gamit ng ma at ang kaugnayan nito sa kapangyarihang pulitikal:

A key component of Marquesan subsistence was the storage of semianaerobically preserved breadfruit in large subterranean pits or silos. The technique of fermenting and storing breadfruit paste, or ma, is known throughout much of Oceania, but reached a technological peak in the Marquesas. Ma storage pits are frequently part of household platforms, and large communal pits were situated in defensible positions in valley interiors or on ridge‐top fortifications. While each household had its own smaller ma pits, the large reserves were under direct chiefly control, and thus formed one component of economic intensification which could be deployed directly to political ends.90

At sa papel ng mga sasakyang pandagat sa kapangyarihang pampulitika, ito ang pagpapatuloy ni Kirch:

The Marquesan marine environment with its deep bays lacking reef requires the use of canoes for effective exploitation. These were under the control not only of the fishermen themselves, but of the elite chiefs and "persons of property."91

Ito ang kaibahan ng kaayusang umiiral sa Marquesas: hindi buo ang pagkontrol ng mga namumunong haka'iki sa mga estratehikong gamit‐pang‐produksiyon dahil nakikipagkompetensiya dito ang mga babaylan, ang "pinuno ng hukbo," ang "panday" o tuhuna (craft specialists), at iba pang mga "nagmamay‐aring uri."

Makikita rin sa pamamahala ng aspetong ritwal ang kompetisyong ito. Sa buong Polinesya, ang ariki ay isang imbakan ng gahum o supernatural na bisa (mana). May kaugnayan ang

81

kapangyarihang ito sa pagsasagawa ng mga taónang ritwal para maseguro ang pag‐aani, ang matagumpay na pangingisda, at ang buong kaginhawaan ng bayan. Sa interpretasyon ni Kirch sa kaso ng Marquesas, ang papel ng ariki sa gawaing ito ay hinahamon/"inagaw" (usurped) ng tau'a, at kung minsan ay ng toa pa:

To a greater degree than in virtually any other society, the ritual prerogatives and power of chiefs were usurped by tau'a, and to some degree even by warriors. It was tau'a who officiated at virtually all of the critical rituals and ceremonials of the tribe, who prescribed the times for war, and to whom human sacrifices were offered for "transmittal" to the deities. Although priestly offices were developed in some other Polunesian groups (e.g., the kahuna ng Hawaii), nowhere else did the power of the priests so thoroughly eclipse that of the hereditary chiefs (the only case which rivals that of the Marquesas is Easter Island). This dispersion of ritual power away from the chiefs is thus a significant departure from the general evolutionary trend in Polynesia, one that points to fundamental contradictions within Marquesan society. (Akin ang pagdidiin)92

Bakit may ganitong hidwaan sa mga haliging personahe ng Marquesas? Hindi na ito pinalawig ni Kirch: ipinahiwatig ng kanyang pag‐aaral na may "likas" na kontradiksiyon ang posisyong hereditaryo (hereditary status) at posisyong nakakamit (achieved status). Mas sentral sa kanyang pagpapaliwanag ang pagtukoy sa pagbabago ng "materyal na kondisyon" bilang "dinamikong konteksto" sa umiiral na hidwaan. Ito ang kanyang pagbubuod na paliwanag sa nangyaring proseso:

[the] changing material conditions provided a dynamic context within which certain inherent and pre‐existing structural contradictions in Polynesian socio‐political organization were played out. Rather than allowing the hereditary chiefs to strengthen their power, the ecological stresses that began to mount ... provided oppurtunities for chiefly rivals to usurp traditional chiefly status. A contradiction between hereditary and ascribed status positions is well known for Polynesia as a whole, especially between sacred and secular aspects of power. In the Marquesas, there was competition for both the sacred and the secular prerogatives of the chiefs. On the one hand, opportunistic shaman‐priests (an achieved, rather than inherited form of priesthood) could seize upon the opportunity presented by an ecological crisis (precipitated, in many instances, by a drought) to claim that the mana of the hereditary chiefship was no longer efficacious. Surely, this was the strategy utilized by tau'a to elevate their positions. On the other hand, the increasing competition over land and other scarce resources gave ample opportunity for warriors (toa) to strengthen their particular brand of achieved, secular power. (Akin ang pagdidiin)93

Komparatibong pagsuri at paglilinaw sa kaayusan at dinamiks ng mga Austronesyanong bayan. Makikita sa mga natalakay na pag‐aaral sa chiefdom na kahit pare‐parehong nakatuon ang mga ito sa mga kaparaanan ng kapangyarihan ng mga bayan at mga namumuno nito, may mga pagkakaiba‐iba ito sa lapit, pokus, at interes: pagtugon sa "kalakalang panlabas" ang sentral sa pag‐aaral ni Junker sa chiefdom ng Tanjay ; korelasyon ng mga bayan at ng ekolohikal na kaangkupan ng kinatatayuang lugar sa pag‐aaral ni Allen sa chiefdom ng mga Maori sa Hilagang Pulo, New Zealand; pagbubuo ng ekspansiyonistang estratehiya (at malalimang pagte‐teorya sa panlipunang ebolusyon gamit ang Darwinistang perspektiba) sa pag‐aaral nina Aswani at Graves sa chiefdom ng Tonga; at panloob na hidwaan ng mga haliging personahe sa pag‐aaral ni Kirch sa mga bayan ng Marquesas. Makikita sa mga lapit nito ang kahalagahan ng pag‐aaral sa mga "materyal na kondisyon" (ekolohiya, demograpiya, atbp.) at paggawa ng mga estratehiya sa kapangyarihan sa ebolusyon ng kompleksidad ng mga bayan.

82

May nabubuksan bang mahahalagang pang‐unawa sa kaayusan/dinamiks ng mga sinaunang bayan sa Pilipinas dala ng komparatibong pagtingin sa ebolusyon ng mga Austronesyanong chiefdom? Kahit sa isang panimulang pagtatangkang ito, ang pagbubukas ng mga katanungan sa pagkakaiba ng mga ebolusyunaryong proseso ng mga bayan ay isa nang positibong hakbang sa malapitang pang‐unawa. Maaaring tingnan, halimbawa, ang bayan ng Tanjay sa prisma ng kategoryang chiefdom, ihambing ito sa kaso ng Tonga, at itanong: bakit nakapagpalawak ang Tonga hanggang sa malalayong kapuluan habang ang Tanjay ay nanatiling limitado ang kapangyarihan sa isang bahagi ng Negros? Bakit hindi pumasok sa ekspansiyonistang direksiyon ang parehong estratehiya ng pananalakay ng bayang Tanjay katulad ng sa Tonga?

Mula sa pagkakatatag ng mga neolitikong pamayanan sa Pilipinas (ca.3000 B.K.) hanggang sa kasalukuyan, sumasaklaw ito ng mga limang milenyong lalim ng kasaysayan. May mahabang panahon ang kaayusang chiefdom (mga 1,000 taón sa pinaka‐mababa: halimbawa, ang Tanjay [ca.500 M.K. ‐ ca.1500/1600 M.K.]) kumpara sa kaayusang state (mga 400 taón: mula dantaon‐16 ng panananakop/imposisyon ng estadong kolonyal hanggang kasalukuyang "estadong nasyon" ng Republika). (Tingnan: Linyang‐panahon, pah. 24). Ang chiefdom ng Tanjay ay halos may parehong tagal ng panahon ng chiefdom ng Tonga bilang nagsasariling kabuuan bago sinakop ng makakapangyarihang kaayusang "estado." Pareho din silang umabot sa antas ng pampulitikang katatagang matatawag na "kompleks na chiefdom" at may kapangyarihang manalakay at manakop ng ibang bayan. Bakit hindi pareho ang tinungong direksiyon ng kanilang pagsulong? Maaaring may mahalagang papel dito ang demograpikal na presyur. Di‐katulad ng sa Tonga, walang ganitong indikasyon sa Kabisayaan. Hindi pinasok ng pag‐aaral ni Junker ang usapin ng demograpiya, ngunit ayon kay Scott kakikitaan ang mga dating bayan ng "kakulangan ng trabahador" (shortage of labor) para sa eksploytasyon ng kanilang kapaligirang mayaman sa likas‐yaman.94 Habang ang pananalakay ng mga Austronesyanong Tonga ay tinulak ng demograpikal na presyur, agrikultural na intensipikasyon, at matinding hidwaan ng mga naghaharing kamag‐anakan, tila walang indikasyon para sa ganitong kondisyon sa bayan ng Tanjay para humantong ang pananalakay sa pananakop.

Tungkol naman sa kaayusan ng kapangyarihan sa loob ng bayan, makikita na sa prisma ng kategoryang chiefdom na ang kaayusang pampulitika ng Tanjay ay mahahati sa dalawa: ang naghaharing‐uri (ruling elites) at ang mga sakop na "karaniwang tao" (commoners). Mahalaga ang pagtukoy sa kaayusang ito upang masuri ang nibel ng paghawak/pagkontrol sa dominanteng kapangyarihan sa loob ng bayang lumampas na sa kaayusang band o tribe kung saan nangingibabaw pa ang relasyong egalitaryan. Bilang chiefdom, may malaking antas na ito ng pampulitika at pang‐ekonomiyang di‐pagkakapantay kumpara sa sinundang mga kaayusan. Makikita sa ganitong kaayusan na ang panlipunang istatus na "timawa" ng Kabisayaan ay bahagi ng namumunong‐uri. Mga personal na tagasunod sila ng datu: ang kanyang "mandirigmang mandaragat" at "pwersang militar" para mapatatag at maisulong ang kapangyarihan. 95

Ngunit tulad ng ibang mga Austronesyanong chiefdom na napag‐aralan sa itaas, ang kapangyarihan ng mga namumuno sa Tanjay at iba pang mga chiefdom sa Kabisayaan ay nakatuntong sa isang madulas na ugnayan. Ang kanilang kontrol sa mga mandirigmang timawa at sa lakas‐paggawa ng karaniwang mga oripun (ang "mayoryang" uri sa loob ng bayan, ayon kay Scott96) ay nangangailangan din ng "pagsang‐ayon" nila. Kapwa ang teknolohiya/teknika sa produksiyon at paggawa ng mga sandata ay maaaring hawakan ng mga grupong pumiling humiwalay sa umiiral na kaayusan at magtayo ng nagsasariling pamayanan.

83

Sa kabuuan, ang mga pag‐aaral sa prehistorikong chiefdom ay magbubukas ng mahalagang perspektiba sa disenyo/dinamiks ng pampulitika at pang‐ekonomiyang paghawak ng kapangyarihan sa loob ng bayan, na mahalaga sa pagpapaliwanag sa magkakaibang ebolusyunaryong direksiyon ng mga bayan.

84

LINYANG‐PANAHON. Ang Pilipinas sa Ebolusyunaryong Balangkas ng Band‐Tribe‐Chiefdom‐State BAND/TRIBE

§ CHIEFDOM

¶ STATE

3000 BK [500 BK] 0 [1500 MK] 2000 MK

State

Chiefdom (simple‐‐complex)

Band/Tribe NEOLITIKO METAL

3000 BK Pagpasok ng mga Austronesyano sa Pilipinas. Batay sa linggwistika at arkeyolohikal na rekonstruksiyon, ang ekonomiya ng mga sinaunang pamayanang ito ay kakikitaan ng: kagamitang yari sa bato at buto (pang‐hiwa at pamukpok); pag‐aalaga ng hayop (baboy at aso); pagtatanim (bigas, millet, tubo); paghahabi ng damit; at paggamit ng mga bankang‐may‐katig [Bellwood, Prehistory of the Indo‐Malaysian Archipelago, op. cit., pah. 311‐312]

200 BK Sa Manunggul Chamber B, na may radiocarbon date na 200 BK, makikita ang glass bracelets, glass at carnelian beads, acid‐etched beads, at mga kagamitang copper o bronze (socketed axes, spearheads, tanged and barbed arrowhead) [Bellwood, ibid.,pah. 311‐312] ca. 500 MK Paglilibing sa tapayan; at sa trosong‐kabaung pagpasok ng pangalawang milenyo [Bellwood, ibid.,pah. 304, 312‐313] Chiefdom ng Tanjay: tumagal ng mga 1,000 taón bago sinakop ng kaayusang state, ang "estadong kolonyal" ng mga Espanyol [Junker, loc. cit.]

1565 MK Simula ng sapilitang pagpapaloob ng mga chiefdom (at mga nananatiling band/tribes)sa balangkas ng "estadong kolonyal" Hindi pa umaabot sa 500 taón ang pamamayani ng kaayusang state, ang "estadong kolonyal" at ang pumalit ditong "estadong nasyon" ng kasalukuyang Republika

§ Ang isang neolitikong pamayanan na may sedentaryong pamumuhay ay maaaring magbago patungo sa pagiging "nangangalap‐at‐nangangasong pangkat" na "nomadiko" dala ng pag‐angkop (kaya hindi isang "pag‐atras") nito sa ekolohikal na kondisyon ng bagong kapaligirang mapapasukan. Isang Austronesyanong halimbawa ang nangyari sa kaso ng mga Moriori ("kamag‐anak" ng mga Maori) sa Kapuluang Chatham. Tingnan sa: Diamond, op. cit., pah. 53‐57. ¶ Malawak ang maaaring saklawing kaayusan ng kategoryang chiefdom. (Tingnan ang komento dito ni Kristiansen: Tala, 6 ng papel). Maluwag ang kategorya at depende sa kategorisasyong ginagamit ng isang iskolar, maaaring magkaroon ng iba't ibang termino para sa isang pampulitikang kaayusan na may sentralisasyon at hereditaryong posisyon ng pamumuno. Maaaring ipaloob dito ang mga tinaguriang "supra‐tribal" na kaayusan ni Bellwood (Bellwood, Prehistory ..., pah. 271ff.); ang mga "segmentary states" nina Kiefer at Warren (Kiefer, loc. cit.; Warren, op. cit.); ang mga tinawag ding "chiefdom" ni Scott sa Kabisayaan bilang "loose federation of chiefs" [Scott, Barangay, op. cit. , pah. 129] at ang kanya ring "petty plutocracies" at "principalities" [William Henry Scott, "Class Structure in the Unhispanized Philippines," sa: W. H. Scott, Cracks in the Parchment Curtain (Quezon City: New Day Publishers, 1982), pah. 135‐147]; o ang mga "bayan" (kadatuan) "estadong bayan" ("kaharian," karadyahan) at "estadong etniko/sultanato" ni Salazar (Salazar, "Si Andres Bonifacio ...," pah. 11‐17).

85

III. TUNGO SA MALAPITANG PAG‐AARAL NG MGA SINAUNANG BAYANG PILIPINO AT SA MAKAHULUGANG PAGSASAKASAYSAYAN Ang mga pag‐aaral sa mga sinaunang bayan at sa kaayusan/dinamiks ng pamumuno nito ay tumatagos sa mga importanteng tunguhin ng disiplinang Antropolohiya (lalong‐lalo na sa antropolohiyang pulitikal at arkeyolohiya) at Kasaysayan. Ang mga pag‐aaral sa prehistorikong chiefdom sa partikular ay may mahalagang kontribusyon sa pagpapaliwanag sa ebolusyon ng lipunang Austronesyano/Pilipino at sa pagte‐teorya sa ebolusyong panlipunan sa kabuuan. Sa disiplina ng Kasaysayan at sa pagsasaKasaysayan ng mga sinaunang bayan sa Pilipinas, maaaring hindi direkta ang halaga ng mga nabanggit na mga pag‐aaral dala ng ibang lapit/pokus/layunin ng disiplinang interesado sa ebolusyunaryong paggalaw ng bayan o chiefdom. Ano ang mga mahahalagang direksiyon ng mga pag‐aaral sa prehistorikong chiefdom? Ano naman ang mga limitasyon nito, kapwa sa perspektiba ng disiplinang Antropolohiya at Kasaysayan? Tatalakayin sa sususunod ang mga ito sa dalawang bahagi: [1] ang halaga at limitasyon ng mga pag‐aaral sa pananaliksik tungkol sa ebolusyon ng prehistorikong lipunan (angkop sa Antropolohiya); at [2] ang halaga at limitasyon ng mga pag‐aaral sa proyekto ng pagsasaKasaysayan ng mga sinaunang bayan (angkop sa disiplina ng Kasaysayan). Makikita sa pagtatalakay ng papel na ito na nangingibabaw sa ebolusyunaryong perpektiba ng pagsasapanahon ang pagtukoy sa mga mekanismo ng panlipunang paggalaw at interaksiyon ng mga babanggiting salik. Ang ebolusyunaryong lapit at ang pagsasaKasaysayan ay maaaring tingnan na magkaibang moda ng pagsasapanahon ng presesong panlipunan. Sentral sa ebolusyunaryong lapit ang sanhi‐epektong mekanismo. Sa pagsasaKasaysayan, ang pagsasalaysay sa daloy ng panahon ng mga kaganapang pinapahalagahan ng/makahulugan sa historyador/kalinangan ang sentral nitong tunguhin/gawain. Maaaring isang bahagi lamang ng mga pinapahalagahang salaysay ang usapin ng sanhi‐epektong mekanismo. Ang pagpipiliang uniberso ng mga temang isasalaysay ng isang historyador ay malawak; ispisipiko ang pokus ng ebolusyunaryong lapit. Ebolusyon ng mga lipunang Austronesyano/Pilipino: halaga ng mga pag‐aaral sa chiefdom. Makikita na isang mahalagang ambag ng mga kasalukuyang pag‐aaral sa mga partikular na chiefdom ay ang pagbubukas ng landas para sa mas matatag na pagbabatayan ng komparatibong lapit. Mahalaga ang pagbibigay‐diin ngayon sa diyakroniko at long‐term na dinamiks sa pagpapaliwanag sa magkakaibang kaayusan ng mga pinag‐aaralang bayan. Mahalaga din sa mga kasalukuyang direksiyon ng pag‐aaral ng chiefdom ang teoritisasyon ng panlipunang paggalaw. 1. Masusing analisis sa diyakronikong dinamiks ng mga prehistorikong bayan at ang inter‐relasyon ng mga mahahalagang elemento sa pag‐galaw at pagbabago ng lipunan. Ang diyakronikong diin ngayon ng pag‐aaral sa mga "di‐estadong" lipunan ay bumabalanse sa sobrang preokupasyon sa taypolohiya ng lipunan. Diyalektikal ang kahalagahan ng sinkronikong taypolohiya at diyakronikong dinamiks ng pagbabago, ngunit maaaring nakaligtaan ito ng mga naunang iskolar. Sa tradisyong Marxista, kahit nabanggit na noon pa man nina Althusser at Balibar na kailangang isulong pa ang pagtiteorya sa mekanismo ng "reproduksiyong panlipunan" bilang kawing na konsepto ng "moda ng produksiyon" at "pormasyong panlipunan" (social

86

formation),97 nitong dekada‐90 lamang talagang makakabasa ng kaparehong pagdidiing ibinigay ni Lee sa diyakronikong lapit ng "reproduksiyong panlipunan:"

Social reproduction is or could be the central concept in social theory. All social processes can be viewed as forms of social reproduction .... I would argue that social reproduction offers more analytical leverage than the culture concept. Culture has a static quality, like a map or blueprint. Social reproduction is dynamic: forms of social life and of meaning constantly reproducing themselves through the acts of people. Further, large scale social change ... always manifest itself initially as a crisis in social reproduction.98

2. Pagsisikap na makaambag sa pagteteorya sa mekanismo ng ebolusyong panlipunan. Angkop sa tunguhin ng antropolohiya, lalo na sa panig ng mga antropolohistang maka‐agham (science), ang pagsisikap na makabuo ng lapit at teorya na magdudugtong sa agham panlipunan/pang‐tao sa siyentipikong pundasyon ng "agham‐natural/pisikal" at konsistent sa mga batayang prinsipyo nito, lalong‐lalo na sa Biyolohiya.99 Salungat sa iilang radikal na porma ng postmodernismong antropolohikal, matatag pa rin ang layuning maka‐agham para sa pagbubuo ng isang teorya na may solidong puwang para sa unibersal na aplikasyon, talaban man ito ng mga sosyo‐kultural na elemento. Ang pag‐aaral ni Aswani at Graves sa "ebolusyunaryong ekolohiya" ng chiefdom sa Tonga ay bumabatis sa tradisyong ito.100 Ebolusyon ng mga lipunang Austronesyano/Pilipino: limitasyon ng mga pag‐aaral sa chiefdom. Sa perspektibang kumikilala sa pangkabihasnang posisyon ng isang nagte‐teorya, isang limitasyon ang unibersal na saklaw ng komparatibong pag‐aaral dahil maaaring matabunan nito ang mga ispisipikong pag‐aanyo ng mga pinag‐aaralang bayan.

1. Ang balangkas/tema na nakatuon sa antas ng "kompleksidad" ng pampulitika at panlipunang kaayusan ay kailangang maipook sa isang pangkabihasnang konteksto. Dahil nakatuon ang kategorya at kinakapitang balangkas sa isang komparatibong lapit na nasa pinakamataas na lebél101 ng saklaw/deskripsyon (ang antas ng "kompleksidad" ng lahat ng mga pamayanan sa buong daigdig), maaaring maplantsa nito ang mga mahahalagang hibla sa pag‐aanyo ng bayang pinag‐aaralan sa mas ispisipikong konteksto. Maaari namang maiwasan ito kung bibigyan ng mas detalyadong pagtalakay ang mga pinag‐aaralang chiefdom. Ngunit dahil napakalawak ng tinutukoy na komparatibong konteksto, hindi natutumbok ang mas angkop na pagpopookan ng pinag‐aaralang pamayanan kung kaya't maaaring mag‐imbita ito ng palukso at hilaw pang pagkukompara doon sa napakalayo nang kabihasnan. Kung hahakbang pababa ng lebél (o sa kaparehong punto, palapit sa ating kabihasnan), sa loob ng Austronesyanong mundo o, mas malapit pa, sa Dunia Melayu,102 mas umaayon sa kabuuang tinutukoy kung gagamitin ang mga kategoryang taal dito. Kaya't maaaring itanong: Anong kategorya sa loob ng wikang Austronesyano103 ang may potensyal para sa komparatibong pag‐aaral ng kaayusang pampulitika ng mga bayan sa loob nito? PagsasaKasaysayan ng mga sinaunang bayan: halaga ng mga pag‐aaral sa chiefdom. Napakahalaga sa isang historyador ang arkeyolohikal na data sa mga prehistorikong bayan. Nililinaw din ng mga pag‐aaral sa chiefdom na hindi "pre‐pulitikal"104 ang mga panlipunang sistemang umiiral sa loob ng Pilipinas labas sa sultanatong kaayusan at estadong kolonyal.

87

1. Data sa mga prehistorikong bayan. Labas sa ilang pilosopikal na bagahe, may matitibay na data na mahuhugot kahit sa pinaka‐bias na dokumento: may mga "bitak," sa kataga pa ni Scott, para pagbabatayan ng isang pagsasalaysay na mas angkop sa mga layunin ng historyador at sa pinapahalagahan niyang mga tunguhin ng bayan. Ang "data" na makukuha ay kailangang "galangin at angkinin," kung hihiramin ang linya ni Padre Ferriols. 2. Paglilinaw sa umiiral na kaayusan ng mga prehistorikong bayan sa Pilipinas. Sa nabanggit na, kakikitaan ng masiglang hidwaang pampulitika at pang‐ekonomiya ang kaayusan ng mga prehistorikong bayan. PagsasaKasaysayan ng mga sinaunang bayan: limitasyon ng mga pag‐aaral sa chiefdom. Mahalaga man ang mga tunguhin ng pag‐aaral sa chiefdom at sa "panlipunang kompleksidad" sa kabuuan, lalong‐lalo na sa perspektiba ng pinag‐uugatang tradisyong pang‐agham (science) ng Antropolohiya, may mga limitasyon ito sa perspektibang pangkabihasnan. Sapagkat hindi maiwasang maipasok sa diskurso ang paksa ng "kabihasnan."105 Sa pagsisikap na makabuo ng matatag na tradisyong maka‐agham at sa harap ng mga tunguhin ng pagsasaKasaysayang pambansa, mahalaga ang larangan ng wika (o mga wika)106 sa pagsasakonsepto at kategorisasyon ng mga bagay,107 at ang larangang ito ay larangang pangkabihasnan din. Partikular sa mga tunguhin ng isang historyador, makikita na ang mga sentral na katanungan ng Pilipinong historyador: para kanino siya nagsasalaysay at sa anong layunin, ay hindi itinatakda ng mga pinagmumulang tradisyon ng mga pag‐aaral sa chiefdom. 1. Ang paksa ng "panlipunang kompleksidad" at pagsusuri tungkol sa mekanismo ng panlipunang pagbabago ay hindi ang sentral na paksa/layunin ng pagsasaKasaysayan: ang usapin ng sanhi‐epekto (causation) ng mga panlipunang pag‐galaw ay isang bahagi lang ng saklaw ng Kasaysayan. May maisasalaysay pa rin ang isang historyador kahit wala pang buong kapasyahan sa problemang sanhi‐epekto ng panlipunang paggalaw. Ang pagpresenta ng mga relasyong kawsal (causal relations) ay hindi ang tanging paraan ng pagsasalaysay. Angkop para sa puntong ito ang mga sumusunod na sipi:

... causation must moderate the claims it dare make upon the historian's exclusive attention. It can no longer be argued that the historian must make it his primary task to acquire a knowledge of the causes of events or of things. Instead of wondering all the time why events did happen, he can give his attention to the question "what did actually happen?" and this will greatly improve the quality of the story he has to tell. He will still look for the anterior event that "guides" him to the subsequent event. He will still have recourse to the postulate of causation as to one of the methods available for the serialization of his events. But he will do it in a spirit of freedom.108

It is none the less properly historical if a and b are linked by coincidence, coexistence, or mere temporal sequence ...109

Ang Marxistang tradisyon kung saan ang peryodisasyon ng ebolusyong panlipunan ay siya ring peryodisasyon ng kasaysayan (i.e., ang ebolusyong panlipunan at pagsasaKasaysayan ay titingnang iisa) ay isang tradisyon na maaaring makapukaw ng interes sa panig ng isang

88

Pilipinong historyador. Totoo namang interesante ang pananaw na ito. Isa itong ideolohikal/teoretikal na pagpoposisyon na sa tono at timpla ay bumabatis sa isang sosyolohikosng tradisyon ng Kanluran. Ang pagsasaPilipino ng tradisyong ito ay nagpapatuloy na hamon para sa mga Marxista. 2. Maaaring hahantong sa malabís na interpretasyon ng umiiral na kaayusan ng bayan ang binibigyang‐diin ng maraming mga tema ng pag‐aaral ng chiefdom. May tendensiya ang ilang pag‐aaral sa chiefdom na magbigay ng interpretasyong kumikiling sa ideya na "lahat ng namumuno ay mapagsamantala." Halimbawa, matatawag bang "usurpasyon" ng kapangyarihan ng datu/ariki ang pamumuno ng babaylan sa ritwal, tulad ng binigay na interpretasyon ni Kirch? Babasahin bang ganito ang umiiral na kaayusan ng mga bayan sa Pilipinas? Totoong mahalaga ang pagsusuri sa mga hidwaan na umiiral sa isang bayan. Ngunit may dalang peligro ito kung hindi ipapaloob sa malalawak na pangkabihasnang kabuuan.

Maaaring baliwalain ang lapit sa "kabuuan" dala nang ilang postmodernistang pangwawasak/dekonstruksiyon sa anumang tatawaging "buo."110 Maaaring sabihin, halimbawa, na ang mga kalinangan/kabihasnan ay hindi mga "unipormado at 'may integrasyong' kabuuan" kundi 'mga uniberso ng diskurso na problematiko at hindi buong‐buo.'111 At ito nga'y totoo. Ngunit ito'y isa pa ring "uniberso" na may relatibong bigat ng ugnayan at pagkakaunawaan kaysa sa ibang "uniberso." Nasa istilo at pragmatiks ng isang iskolar kung sa isang tiyak na kabihasnang tinutukoy ay bibigyang‐diin ng kanyang diskurso ang "hidwaan" o "kabuuan." Sa sining ng isang maka‐bansang historyador, maaaring mas "kabuuan" ang angkop na lundagang diskurso nito dahil hindi naman maaaring maliitin ang bigat ng pagkakaugnay‐ugnay ng mga wika‐at‐kalinangan sa loob ng Austronesyanong kabihasnan. Ang pagbibigay‐diin nito ay hindi nangangahulugang humihiwalay na siya sa "meron" ng matinong diskurso at iniisip nang "unipormado" ang tinutukoy na kabuuan. Ang lipunan ay kapwa may hidwaan at kabuuan: sa daloy ng ating kasaysayan na dumaan sa mapang‐wasak na epekto ng kolonisasyon/neokolonisasyon, isa pang "pangunahing sandata sa punyaging pagpapalaya"112 ang pagbibigay‐diin sa pinag‐uugatan nating mga historikal/pangkabihasnang kabuuan. Nakita ito ng mga Propagandista noon pa man.113 3. Ang taypolohikal na balangkas ng mga pag‐aaral sa chiefdom ay hindi ang tanging mahalaga/makahulugang balangkas na pagbabatayan sa pagsasalaysay ng Kasaysayan ng Pipilinas. Maaaring mapuna na ang tinutuntungang balangkas ng chiefdom ay batay sa ebolusyunaryong problematiko ng Antropolohiya. Ito ay isa lamang sa mga maaaring gawing balangkas upang bigyang‐hugis ang kasaysayan/panahon (o bigyang‐kaayusan ang deskripsyon ng pinagkukumparang mga pamayanan). Isang alternatibong humaharap dito, sa pag‐aaral ng Kasaysayan ng Pilipinas, ay ang balangkas na nalikha ni Dr. Zeus A. Salazar.114 Ang sukatáng antas nito ay ang paglawak ng ugnayang pampamayanan at pagtaas ng kamalayang "bayan."

Abot‐tanaw. Sinikap ng papel na buksan ang komparatibong pag‐aaral sa mga Austronesyanong bayan ng Indo‐Pasipiko. Binigyan din ng kritikal na pagsusuri ang papel ng chiefdom bilang kategorya sa ilang mga pag‐aaral sa mga prehistorikong bayan.

89

Maaaring mapalawig pa mula rito ang ilan sa mga magkakaugnay na mga nadaplisang tema: ang mga layunin ng pambansang pagsasaKasaysayan, ang pagbubuo ng teorya sa pangkabuuang ebolusyong panlipunan, ang pagtatalaban ng mga disiplina at diskurso, at, sa malawakang perspektiba, ang pang‐akademikong praxis para sa pagbubuo/pagpapalalim ng kabihasnang Pilipino.

Pagkilala. Ang panimulang konseptwalisasyon ng "pamumunong‐bayan" at "bayan," ay larangang nililinang sa ilang mga akda ni Dr. Zeus A. Salazar. Ang problematiko ng pagsasaPilipino ng disiplina ng Antropolohiya ay hamon ni Dr. Prospero Covar. Napakaliit na ambag ang kasalukuyang papel sa binuksang direksiyong ito.

Mga Tala 1 Robert J. Wenke, Patterns in Prehistory (New York: Oxford University Press, 1990): pah. 284. 2 Tingnan ang paglilinaw ni Zeus A. Salazar sa "pangkabihasnang diskurso" ng pananaw at ang mga pagtalakay ng patnugutan sa: Atoy Navarro, Mary Jane Rodriguez at Vicente Villan (mga pat.), Pantayong Pananaw: Ugat at Kabuluhan (Lunsod Mandaluyong: Palimbagang Kalawakan, 1997). 3 Timothy Earle, "The evolution of chiefdoms," sa: Timothy Earle (pat.), Chiefdoms: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991), pah. 1‐15. 4 Patrick Vinton Kirch, "Chiefship and competitive involution: the Marquesas Islands of eastern Polynesia," sa: Timothy Earle (pat.), Chiefdom: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991), pah. 119. 5 Ang "ebolusyunaryong" lapit/iskima na tinutukoy ay mas maihahalintulad sa kladistang perspektiba ng ebolusyon sa biyolohiya kaysa sa "ebolusyunismo" ng mga naunang pormulasyong antropolohikal. 6 Tingnan ang ebalwasyon ni Kristiansen sa kategorya, taypolohiya at ebolusyunaryong balangkas sa: Kristian Kristiansen, "Chiefdoms, states, and systems of social evolution," sa: Timothy Earle (pat.), Chiefdom: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991), pah. 16‐43. Ito ang partikular na sipi mula kay Kristiansen:

Several recent works stress the inadequacy of our present evolutionary typology and emphasize that an individual type, such as chiefdom, spans too broad a range of variation. Although some might propose abandoning evolutionary theory, it remains the most persuasive explanatory framework in archaeology ... (pah. 16).

7 Tingnan ang mga pagtalakay nito sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990) at, Timothy Earle (pat.), Chiefdoms: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991). 8 Tingnan din: Morton Fried, The Evolution of Political Society, An Essay in Political Anthropology (New York: Random House, 1991) at, V. Gordon Childe, Man Makes Himself, Nirebisang edisyon (New York: New American Library, 1951). Maaari pang lagyan ng mga hagdang hakbang ang ebolusyon mula chiefdom tungong state: Para kay Kristiansen, ang "istratipikadong lipunan" (stratified societies) ang

90

intermedyaryong antas: chiefdom ς stratified societies (na may dalawang uri: decentralized stratified societies at centralized archaic state) ς state. 9 Marshall D Sahlins, Tribesmen (New Jersey: Prentice‐Hall, Inc.). 10 Ang isang sistema ay maaaring tawaging "simple" o "kompleks" depende sa tinutukoy na katangian, kaya't may tumatangi sa ganitong lapit sa pagtingin ng lipunan. (Tingnan, halimbawa: Giddens, Anthony. A Contemporary Critique of Historical Materialism [California: Stanford University Press, 1995], pah. 90‐91). Ngunit sa isang set ng mga tinutukoy na katangian (variable), ang isang sistema na hindi kakikitaan ng ilang elemento kumpara sa isa pang sistemang pinag‐aaralan ay maaaring bigyan ng magkaibang bigat sa kompleksidad. Maaaring sabihing mas kompleks ang eucaryotes (may nucleo) kaysa procaryotes (walang nucleo) na mga organismo; sa lipunan, mas kompleks ang isang sistemang may sentralisasyon at isa o maraming antas ng burukrasya kumpara sa isang sistema na walang gayong katangian. 11 Ngunit maaaring tawaging "chiefdom" ni Kirch ang isang polity na sumasakop lamang ng 500 katao, sa: Kirch, "Chiefship and competitive involution...," loc. cit., pah. 124. Tingnan din ang: Robert McC. Netting, "Population, permanent agriculture, and polities" unpacking the evolutionary portmanteau," sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990), pah. 21‐61, para sa paghihiwalay (decoupling) ng lawak ng populasyon at paglitaw ng sentralisasyon. Ikumpara naman ito sa: Steadman Upham, "Analog or digital?: Toward a generic framework for explaining the development of emergent political systems," sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990), pah. 87‐115, para sa medyo salungat na argumento tungkol sa demograpikal na "prekondisyon na kailangang maabot bago maganap ang isang mahalagang ebolusyunaryong pagbabago." (pah. 112) Mahalagang tema sa kasalukuyang mga pananaliksik sa chiefdom ang papel ng demograpiya. 12 Diamond, op. cit., pah. 272. 13 Ibid., pah. 273‐274. 14 Hinango na may kaunting pagribesa sa: Timothy Earle, "Political domination and social evolution," sa: Tim Ingold (pat.), Companion Encyclopedia of Anthropology (London: Routledge), pah. 941. 15 Ibid., pah. 275. 16 Hinango na may kaunting pagribesa sa: Jared Diamond, Guns, Germs, and Steel: The Fates of Human Societies (New York: W.W. Norton & Company), pah. 268‐269. 17 Wenke, op. cit., pah. 284. 18 Antonio Gilman, "Trajectories towards social complexity in the later prehistory of the Mediterranean," sa: Timothy Earle (pat.), Chiefdom: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991), pah. 148. 19 Earle, "The evolution of chiefdoms," loc. cit., pah. 1. 20 Laura Lee Junker, "Trade competition, conflict, and political transformations in sixth‐ to sixteenth‐century Philippine chiefdoms," sa: Asian Perspectives, Tomo 33 (Blg. 2), 1994, pah. 239. 21 Diamond, op. cit., pah. 275. 22 Earle, "The evolution of chiefdoms," loc. cit., pah. 2‐3. Sa Upham, "Analog or digital?...," loc. cit., pah. 98‐ 109, may makikitang ibang variables para sa pag‐aaral ng pagkakaiba‐iba ng mga sistemang pampulitika na magandang ikumpara sa iprenisenta ni Earle. Tingnan din: Kristiansen, loc. cit. 23 May mababang libo ang populasyon; isang lebel ng pulitikal na hirarkiya sa itaas ng lokal na komunidad; sistema ng pagra‐ranggo (graduated ranking). Tingnan: Earle, "The evolution of chiefdoms," loc. cit., pah. 2‐3. 24 May mataas na libong populasyon; dalawang lebel ng hirarkiya; matatag na istratipikasyon. Ibid. 25 Ang pagtustus sa batayang pangangailangan ay sa pamamagitan ng pagbibigay ng pagkain o ilang kagamitan kapalit ng serbisyo (isang anyo nito ang pagpapapiyesta). Ibid. 26 Pagbibigay ng mga bagay na may simbolikong halaga. Ibid. 27 Pagbibigay‐diin sa identitad ng grupo sa pamamagitan, halimbawa, ng "pamumuhunan" sa pang‐grupong konstruksiyon ng mga monumental na arkitektura (investment in corporate labor constructions). Ibid.

91

28 Pagbibigay‐diin sa identidad ng mga namumunong elit sa pamamagitan ng kanilang "yaman," mga tattoo at dekorasyon sa katawan, magagarang bahay at espesyal na pagpapalibing. Ibid. 29 Ibid., pah. 5. 30 Tingnan ang iba't ibang mga pag‐aaral sa: Earle (pat.), Chiefdoms ..., op. cit., at Upham (pat.), The Evolution of Political Systems ..., op. cit. 31 Earle, "The evolution of chiefdoms," loc. cit., pah. 14‐15. Ang papel ng ideolohiya sa pagbubuo ng gahum ng mga namumunong‐uri ay pareho ding binibigyang‐diin ng mga kasalukuyang Marxistang pagsusuri. Ayon kay Bender, ang spatlayt ngayon ng Marxistang pag‐aaral sa mga prehistorikong lipunan ay nakatuon sa diyakronikong 'dinamiks ng panlipunang pagkilos at ideolohiya.' Ito, mangyari pa, ay napabayaan ng mga Marxista ng Inglaterra at Pransiya dahil sa sinkronikong kiling nito na nakatuon lamang sa "relasyong panlipunan at sa feed‐back (basahing tensyon) sa pagitan ng pwersa at relasyon sa produksyon." Tingnan sa: Barbara Bender, "The dynamics of nonhierarchical societies," sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990), pah. 258. 32 Ang mga pag‐aaral nina Junker, loc. cit.; Shankar Aswani at Michael W. Graves, "The Tongan maritime expansion: a case in the evolutionary ecology of social complexity," sa: Asian Perspectives, Tomo 37 (Blg. 2), 1998, pah. 135‐164; at Kirch, "Chiefship and competitive involution...," loc. cit., pah. 119‐145, ay tumukoy na temang ito at sa naunang nabanggit. Tatalakayin sa susunod na bahagi ng papel ang kanilang mga pag‐aaral. 33 Makikita ang temang ito sa pag‐aaral ni Aswani at Graves, loc. cit.; at sa: Mark W. Allen, "Pathways to economic power in Maori chiefdoms: ecology and warfare in prehistoric Hawke's Bay," sa: Barry L. Isaac (pat.), Research in Economic Anthropology (Connecticut: Jai Press, Inc., 1996), pah. 171‐225, na tatalakayin din sa susunod na bahagi nitong papel. 34 Tingnan: Bender, loc. cit., at Richard B. Lee, "Primitive communism and the origin of social inequality," sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990), pah. 225‐246. 35 Halos lahat sa mga pag‐aaral na makikita sa Earle (pat.), Chiefdoms..., op. cit., at Upham (pat.), The Evolution of Political Systems ..., op. cit., ay tumukoy sa paksang ito sa magkakaibang antas ng pagbibigay‐bigat sa papel nito sa pagbabago. 36 Halimbawa, pagpaiksi ng agwat ng pagtatanim, pagpalawak ng taniman, pag‐gawa ng irigasyon, at pag‐gamit ng bagong teknolohiya. 37 Netting, loc. cit., pah. 55. Ipinakita ng komparatibong pagsusuri ni Netting na walang korelasyon ang "pang‐ekonomiya/demograpiyang sistema" sa "kawalan o presensya ng sentralisasyong pampulitika, dependensiyang relasyon, at digmaan." Sa kabilang banda,

there is a strong probability that a dense local population of farmers will (a) practice intensive cultivation, (b) substitute labor and capital for scarce resources, (c) produce and consume in family households rather than unilineal descent groups, (d) maintain individualized, heritable rights to property, and (e) have unequal access to resources, including the possibility of nonagricultural means of support. (pah. 22)

38 Dean J. Saitta at Arthur S. Keene, "Politics and surplus flow in prehistoric communal societies," sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990), pah. 203‐224. Tingnan din ang: Lee, loc. cit. 39 Upham, "Analog or digital?...," loc. cit., pah. 97. May mahalagang punto ang Diamond, op. cit., pah. 405‐425, tungkol sa magkakahawig na katangian ng "mga historikal na agham" (na maliban sa historya/kasaysayan at arkeyolohiya, ay sumasakop din sa: astronomiya, klimatolohiya, ekolohiya, biyolohiyang ebolusyunaryo, geolohiya, at paleontolohiya), na nagpa‐iba sa kanila sa "mga di‐historikal na agham" (pisika, kemistri, at biyolohiyang molekular). 40 Allen, loc. cit., pah. 172. 41 Ang Austronesyanong pamilya ng mga wika ay may apat na sub‐pamilya: tatlo ay nasa Taiwan, at ang isa, ang sub‐pamilyang Malayo‐Polinesyano ay makikita sa kalawakan ng Indo‐Pasipiko at sa Madagascar.

92

Ang Malayo‐Polinesyanong sub‐pamilya ang pinakamalawak (pumapaloob ng 945 wika sa 959 wikang Austronesyano [Diamond, op. cit., pah. 338]) at nahahati naman sa dalawa: ang Kanlurang Malayo‐Polinesyano (kasali ang Pilipinas) at Sentral‐Silangang Malayo‐Polinesyano (kasali ang mga wikang Osyaniko sa Pasipiko). 42 Narito ang peryodisasyon ni Bellwood: ca.4500‐4000 BK, pagbubuo ng mga pamayanan ng mga Naunang Austronesyano sa Taiwan; ca.3000 BK, umpisa ng pagbubuo ng sub‐pamilyang Malayo‐Polinesyano; pagpasok ng mga Austronesyano sa Hilagang Pilipinas; ca.2500 BK, pagpasok sa Katimugang Pilipinas, Borneo, Moluccas, atbp. Maraming mga pag‐aaral tungkol dito, ngunit tingnan sa partikular ang: Peter Bellwood, Prehistory of the Indo‐Malaysian Archipelago (Honolulu: University of Hawaii Press, 1985); Peter Bellwood, "A hypothesis for Austronesian origins," sa: Asian Perspectives, Tomo 26 (Blg. 1), 1988, pah. 107‐117; Patrick Vinton Kirch, The Lapita Peoples, Ancestors of the Oceanic World (Masachusetts: Blackwell Publishers, 1997); Matthew Spriggs, "Pacific Archaeologies: Contested Ground in the Construction of Pacific History," sa: The Journal of Pacific History, Tomo 34 (Blg. 1), 1999, pah. 109‐121; at maikling paglalagom sa, William Henry Scott, Barangay, Sixteenth‐century Philippine Culture and Society (Quezon City: Ateneo de Manila University Press, 1994), pah. 1‐14. 43 Bellwood, Prehistory of Indo‐Malaysian Archipelago, op. cit., pah. 146. 44 Ibid., pah. 147. 45 Peter Bellwood, "A hypothesis for Austronesian origins," loc. cit., pah. 109. 46 Kirch, The Lapita Peoples ..., op. cit., pah. 15. 47 Ang "sub‐sub‐subpamilyang" Osyaniko (tingnan, Tala 41, sa itaas) ay pumapaloob sa mga katutubong wika ng Melanesya, Mikronesya, at Polinesya (maliban sa Palau at Marianas, interyor ng New Guinea, at ilang dako sa Arkipelago ng Bismarck at Kapuluang Solomon). 48 Makikita ang mga sityong "Lapita" sa mga kapuluan ng Solomon, Samoa, Fiji, Tonga, at New Caledonia. Ang "kalinangang Lapita" ay pangunahing tumutukoy sa naiibang dekorasyon sa palayok, ngunit binigyang‐diin ni Spriggs na ito'y talagang pumapaloob ng isang malawak na "pangkalinangang kompleks" at hindi "puro palayok lang." Tungkol naman sa lumalabas na debate tungkol sa pinagmulan ng "Lapita," iginiit ni Spriggs na talagang Timog‐Silangang Asya ang "lupang‐tinubuan" ng kalinangang ito. Tingnan sa: Spriggs, "Pacific Archaeologies..., loc. cit. 49 Kirch, The Lapita Peoples ..., op. cit., pah. 15‐16. 50 Ang sumusunod na pagtalakay ay batay sa: Junker, loc. cit. 51 Tinawag ni Hutterer na primate dendritic system. Tingnan sa: Karl L. Hutterer, "Prehistoric trade and the evolution of Philippine societies: a reconstruction," sa: K.L. Hutterer (pat.), Economic Exchange and Social Interaction in Southeast Asia (Ann Arbor: University of Michigan, 1977), pah. 177‐196. 52 Junker, loc. cit., pah. 235. 53 Ibid., pah. 234. 54 Ang mga extensibong proyektong arkeyolohikal sa Rehiyong Bais ay nag‐umpisa noon pang taóng 1979. 55 Junker, Ibid., pah. 240. 56 Ibid. 57 Ibid. 58 Ibid. 59 Ibid., pah. 242. 60 Ibid. 61 Ibid. pah. 243. 62 Maaaring sinisiguro ng chiefdom ang pagpapatuloy ng palitan sa pamamagitan ng pag‐gamit ng dahas sa mga taga‐interyor, ngunit, sa kalakhang bahagi, naniniwala si Junker na ito'y isinagawa sa mapayapang paraan sa kadahilanang maaaring napakahirap ang pananalakay sa mga armado at palipat‐lipat na mga grupo sa bulubunduking lugar. Ibid., pah. 244. 63 Ibid., pah. 242; tingnan din, pah. 244‐245. 64 Ibid., pah. 245, 247 65 Ang teknolohikal na istandardisasyon bilang batayan sa pagtaya ng pagkakaroon ng ispesyalisasyon sa paglikha (craft specialization) ay naunang ginamit ng grupo nina Dr. William Longacre sa lugar ng Kalinga‐Apayao (Kalinga) at Bikol (Paradijon) sa kanilang pag‐aaral sa mga magpapalayok doon.

93

66 Junker, ibid., pah. 245. 67 Ibid., pah. 249. 68 Inihambing ito ni Junker sa mga etnohistorikal na data sa Pilipinas na nagpapakitang ang mga chiefdom ay target at lunsaran ng organisadong pananalakay: pagkakaroon ng mga fortipikasyon palibot sa mga sentrong bayan, pag‐gamit ng mga sopistikadong kanyon at sandatang bakal, pagtatayo ng mga sekondaryong sentro sa matataas at estratehikong lugar para malilikasan sa panahon ng pananalakay. Ang pagsasagawa ng mga "sekondaryong sentro" ay inilagay sa malawak na pangkabihasnang konteksto ni Salazar sa: Zeus A. Salazar, "Ang 'Real' ni Bonifacio Bilang Teknikang Militar sa Kasaysayan ng Pilipinas," sa: Bagong Kasaysayan: Mga Pag‐aaral sa Kasaysayan ng Pilipinas, Lathalain Blg. 1, Lunsod Mandaluyong, Palimbagang Kalawakan, 1997. 69 Junker, loc. cit., pah. 249. 70 Ibid., pah. 229. 71 Ang sumusunod na pagtalakay ay batay sa: Allen, loc. cit. 72 Tingnan, Tala 68, sa itaas. Cf. Julie S. Field, "Natural and Constructed Defenses in Fijian Fortifications," sa: Asian Perspectives, Tomo 37 (Blg. 1), 1998: pah. 32‐58. 73 Allen, loc. cit., pah. 175. 74 Ibid., pah. 177. 75 Hindi na ito matatalakay dito maliban sa pagtala na ang kalakhang bahagi ng pag‐aaral ni Allen ay nakatuon sa pang‐kalikasang analisis, pagtukoy sa mga angkop na dimensiyong dapat tingnan, at arkeyolohikal na metodolohiyang ilalapat. 76 Allen, loc. cit., pah. 178. 77 Ibid., pah. 216. 78 Ibid., pah. 178: a negotiated partnership between ambitious leaders and wary but worried groups of followers. 79 Ang sumusunod na pagtalakay ay batay sa: Aswani at Graves, loc. cit. 80 Ibid., pah. 147. 81 Ibid., pah. 151. 82 Ibid., pah. 154‐155. 83 Dahil kadalasang may misinterpretasyon sa konsepto ng "seleksiyong natural" ("pagpipiling likas") at sa "adaptasyon," kailangang matukoy ang mekanismo nito. Ang tanging tinutukoy ng "seleksiyong natural" ay ang magkakaibang tagumpay sa pagpaparami (differential replicative/reproductive success) ng mga indibidwal (phenotype/genotype) dala ng mga taglay na hereditaryong pagkakaiba‐iba (inherited variations) sa mga katangiang (traits/characters) biyolohikal o beheybyoral. Istatistikal na konsepto ito kaya't hindi "sirkular" ayon sa kadalasang pagkakaunawa dito dala ng popular ngunit hindi tumpak na mga linyang tinutumbas: "matira ang matibay," "matira ang nagkataong matira," atbp. Dahil istatistikal, hindi ito naglalaman ng deterministikong tantiya: probisyunal lagi ang bigat/halaga ng pakinabang ng isang katangiang nakakalusot sa batas ng seleksiyong natural dala ng nagbabagong ugnayan/kaayusan sa kapaligiran. Hindi pinaka‐optimal na solusyon ang bubuuin ng seleksiyong natural sa dumidiing suliranin ng kaayusan/kapaligirang ginagalawan ng isang organismo. Sa set ng naririyang "pagpipilian" (available variations), mas makokopyang‐muli at dadami, kumpara sa iba, ang mga elemento na nagtataglay ng mataas na komparatibong pakinabang para sa kinapapalooban nitong indibidwal (phenotype) sa isang tiyak na panahon. Ito lang ang sinasaad ng selesiyong natural. Masdan na walang pakialam ang mekanismong ito sa pinagmulan ng mga elementong pagpipilian: itong huli ay ipinapaliwanag kaugnay sa mekanismo ng pagkokopya (mutation, recombination), na pinapalagay na siyang "di‐matuyuang balon" ng mga lumilitaw na pagkakaiba‐iba (variabilities). Tingnan: Ernst Mayr, Population, Species, and Evolution (Cambridge: Cambridge University Press, 1970); at, David P. Braun, "Selection and evolution in nonhierarchical organization," sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990), pah. 62‐86. 84 Aswani at Graves, loc. cit., pah. 138. 85 Tingnan, halimbawa: Daniel Dennett, Darwin's Dangerous Idea (New York: Simon and Schuster, 1995).

94

86 Ang sumusunod na pagtalakay ay batay sa: Kirch, "Chiefship and competitive involution...," loc. cit. 87 Ibid., pah. 120. 88 Maaaring ikumpara ito sa papel ng "raha muda" o "raha kechil/kachil" ng ilang kompleks na chiefdom (tatawaging "estadong bayan" ni Salazar) sa Pilipinas. Tingnan: Zeus A. Salazar, "Si Andres Bonificaio at ang Kabayanihang Pilipino," sa: Bagong Kasaysayan: Mga Pag‐aaral sa Kasaysayan ng Pilipinas, Lathalain Blg. 2, Lunsod Mandaluyong, Palimbagang Kalawakan, 1997, pah. 15. 89 Sa sipi ni Kirch sa isang pag‐aaral: property appears privatised to an unusual degree. Kirch, "Chiefship and competitive involution...," loc. cit., pah. 130. 90 Ibid., pah. 128‐129. 91 Ibid., pah. 129. 92 Ibid., pah. 130‐131. 93 Ibid., pah. 141‐142. 94 Scott, Barangay, op. cit., pah. 133. 95 Tingnan: William Henry Scott, "Filipino Class Structure in the Sixteenth Century," sa: W. H. Scott, Cracks in the Parchment Curtain (Quezon City: New Day Publishers, 1982), pah. 96‐126; at, Scott, Barangay, op. cit., pah. 128‐135. 96 Scott, Barangay, op. cit., pah. 135. Ang mga oripun (commoners) ay binubuo ng mga "peasants, peons, serfs, tenants, or farmhands" (pah. 131) na may iba't ibang antas ng pagkakautang/pagkakatali. 97 Louis Althusser at Etienne Balibar, Reading Capital (New York: Pantheon Books, 1970 [1965, Unang Edisyong Pranses]), pah. 254‐308. Cf. Sherry B. Ortner, "Theory in Anthropology since the sixties," sa: Comparative Studies in Society and History, Tomo 26, 1984, pah. 126‐166. 98 Lee, loc. cit., pah. 228. 99 Marami sa pag‐aaral na nabanggit dito ang matutukoy, ngunit tingnan sa partikular ang: Stephen J. Athens, "Theory building and the study of evolutionary process in complex societies," sa: Lewis R. Binford (pat.), For Theory Building: Essays on Faunal Remains, Aquatic Resources, Spatial Analysis, And Systemic Modelling (New York: Academic Press, 1977), pah. 353‐384. Maaaring napakahigpit nga ng paninindigang siyentipiko ni Athens tungkol sa panlipunang pagti‐teorya. Narito ang kanyang kritisismo sa ilang maka‐agham ding pagte‐"teorya:"

... their theory is not theory in the scientific sense of the word. What they consider to be theory really amounts to "descriptive mechanics" or the study of internal dynamic processes of system states .... [They are] unsuccessful because they cannot predict state formation. This is symptomatic of an inability to address adequately the problem of causation .... (Akin ang pagdidiin sa huling pangungusap) [pah. 360]

Tingnan din ang balanseng diskusyon tungkol sa pagkakaisa ng mga agham at disiplina sa: Murray Gell‐Mann, The Quark and the Jaguar (New York: W.H. Freeman & Company, 1994). Nagbigay ng malawak na bista si Gell‐Mann sa iba't ibang lebel ng "kumpleksidad:" mula sa sub‐atomikong lebel hanggang sa iba't ibang porma ng "kompleks, umaangkop na mga sistema" (complex, adaptive systems) at sa umiiral na "gulo" (chaos) sa mga transaksiyong panlipunan. 100 Aswani at Graves, loc. cit., pah. 135‐140. Tingnan din: Diamond, op. cit., pah. 405‐425, para sa pagsasa‐agham (sa huwaran ng biyolohiyang ebolusyunaryo) ng "kasaysayan ng tao" (human history). 101 Cf., Gell‐Mann, op. cit., para sa ideya ng mga lebél ng deskripsiyon at ng "coarse graining" para sa naaayong lebél ng pag‐aaral sa "complex systems." Dahil ang puntong binabanggit dito ay tungkol sa lebél ng deskripsyon/analisis, angkop pa rin ang punâ kahit na ang taxonomiyang gagamitin ay "pangkat," "angkan" ("tribo"), "kapunuan," at "estado." 102 Para kay Salazar, ang Dunia Melayu (ang "Malayan ecumene" ng kapuluang Indo‐Malaysia at Pilipinas) ay isang mahalagang yunit historikal/pangkabihasnan na bukas pa sa seryosohang pag‐aaral. Tingnan: Zeus A. Salazar, "The Matter with Influence: Our Asian Linguistic Ties," sa: Zeus A. Salazar, The Malayan Connection: Ang Pilipinas sa Dunia Melayu (Quezon City: Palimbagan ng Lahi, 1999), pah. 59‐80, partikular ang pah. 71‐72; Zeus A. Salazar, "The Malay World: Bahasa Melayu in the Philippines," sa: Zeus A. Salazar, The Malayan Connection: Ang Pilipinas sa Dunia Melayu (Quezon City: Palimbagan ng Lahi, 1999), pah. 81‐

95

107, partikular ang pah. 82‐89; at Zeus A. Salazar, "'Malay,' 'Malayan,' and 'Malay Civilization' as Cultural and Anthropological Categories in the Philippines," sa: Zeus A. Salazar, The Malayan Connection: Ang Pilipinas sa Dunia Melayu (Quezon City: Palimbagan ng Lahi, 1999), pah. 111‐143. 103 Ihambing ito, halimbawa, sa mungkahi ni Salazar tungkol sa konsepto ng AC*anitu sa pag‐aaral ng relihiyong Austronesyano. Tingnan sa: Salazar, The Malayan Connection, op. cit. , pah. 364‐366. 104 Onofre D. Corpuz, The Roots of the Filipino Nation, Tomo 1 (Quezon City: Aklahi Foundation, Inc., 1989), pah. 67. 105 Cf. Zeus A. Salazar, "Ang Pantayong Pananaw Bilang Diskursong Pangkabihasnan," sa: Atoy Navarro, Mary Jane Rodriguez at Vicente Villan (mga pat.). Pantayong Pananaw: Ugat at Kabuluhan (Lunsod Mandaluyong: Palimbagang Kalawakan, 1997), pah. 67‐125; at, Zeus A. Salazar, The Malayan Connection: Ang Pilipinas sa Dunia Melayu (Quezon City: Palimbagan ng Lahi, 1999). 106 Masalimuot para sa iba ang usapin ng "wikang pambansa:" kung mayroon na nga ba tayo nito. Ngunit maaari namang baguhin ang tanong: paano ba maisusulong ang pagbubuo nito? 107 Hindi na papasukin dito ang isa pang masalimuot ngunit kaugnay na isyu tungkol sa hangganan at limitasyon ng pagkakatumbas (commensurability) ng mga kategoryang batay sa magkakaibang wika. May interesanteng ilustrasyong ibinigay si Hofstadter tungkol dito na sensitibo sa ilang mahalagang tema ng postmodernismo ngunit di nagpapatianod sa malabís nitong anyo. Ipinakita ni Hofstadter, sa perspektiba ng kognitibong agham, na may pagtatalaban ang mga wika kahit may mga limitasyon ang pagsasalin ng mga kategoryang batay sa magkakaibang wika. Tingnan ang: Douglas Hofstadter, Le Ton Beau de Marot (New York: Basic Books, 1997), pah. 305‐366. 108 G. J. Renier, History: Its Purpose and Method (New York: Harper and Row, Publishers, 1950), pah. 183‐184. 109 G. R. Elton, sinipi sa: Keith Windschuttle, The Killing of History (Sydney: Madea y Press, 1994), pah. 218. 110 Katulad ng tinutukoy ng penomenong ito, walang isahang depinisyon ang "postmodernismo." Dito sa papel, tinutukoy ang isang istilo ng pag‐iisip na radikal ang pagpapahalaga/selebrasyon sa pagkakaiba‐iba at hidwaan hanggang sa puntong tinutumbas na nito sa "Sindak" at "Terorismo" ang anumang diskurso sa "kabuuan" (whole, totality), "pagkakaisa"/"pagkakapareho" (similarity/identity), "katotohanan" (truth), o mga usapin tungkol sa "taal" at "batayang pundasyon/ugat" ng kabihasnan. Maaaring isa lamang itong radikal na anyo. Ngunit anumang halaga ang makikita sa ibang bersyon nito‐‐mababanggit ang posisyon ni Lyotard, sa: Lyotard, Jean‐Francois. The Postmodern Condition: A Report on Knowledge (Minneapolis: University of Minnesota Press, 1984)‐‐sa perspektiba ng ating kabihasnan at sa kasalukuyang konteksto, seguradong hindi tayo kasali sa "tayo" noong manawagan si Lyotard:

[w]e have paid a high enough price for the nostalgia of the whole and the one … Let us wage a war on totality … let us activate the differences and save the honor of the name[,] (Akin ang pagdidiin) [Ibid., pah. 81‐82]

dahil hindi pa nga buo sa atin ang kamalayan ng pangkalinangang pag‐uugnayan/pagkakaisa ng mga Austronesyano. Iba rin ang "kabuuang" pinaghihimagsikan ni Lyotard at ang "kabuuang" maaaring pahalagahan ng bayan/bansa. 111 Michelle Z. Rosaldo, Knowledge and Passion: Ilongot notions of self and social life (Cambridge: Cambridge University Press, 1980), pah. 28:

Cultures are not uniform and "integrated" wholes, but universes of conventional discourses whose coherence, however partial, problematic, and incomplete, enables recognition of connections among the things that people do ‐‐ connections that make activities not just "appropriate" but intelligible and fraught with sense.

112 Salazar, The Malayan Connection, op. cit., pah. xxi. 113 Salazar, "The Malay World ...," loc. cit. 114 Zeus A. Salazar, "Bagong Balangkas ng Kasaysayan ng Pilipinas," sa: Navarro, et al., pah. 199.

96

Mga Sanggunian Allen, Jane. "The role of agriculture in the evolution of the pre‐contact Hawaiian state." Sa: Asian

Perspectives, Tomo 30 (Blg. 1), 1991: pah. 117‐132. Allen, Mark W. "Pathways to economic power in Maori chiefdoms: ecology and warfare in prehistoric

Hawke's Bay." Sa: Barry L. Isaac (pat.), Research in Economic Anthropology (Connecticut: Jai Press, Inc., 1996): pah. 171‐225.

Althusser, Louis at Etienne Balibar. Reading Capital (New York: Pantheon Books, 1970 [1965, Unang Edisyong Pranses]).

Aswani, Shankar at Michael W. Graves. "The Tongan maritime expansion: a case in the evolutionary ecology of social complexity." Sa: Asian Perspectives, Tomo 37 (Blg. 2), 1998: pah. 135‐164.

Athens, Stephen J. "Theory building and the study of evolutionary process in complex societies." Sa: Lewis R. Binford (pat.), For Theory Building: Essays on Faunal Remains, Aquatic Resources, Spatial Analysis, And Systemic Modelling (New York: Academic Press, 1977): pah. 353‐384.

Bellwood, Peter. Prehistory of the Indo‐Malaysian Archipelago (Honolulu: University of Hawaii Press, 1985).

Bellwood, Peter. "A hypothesis for Austronesian origins." Sa: Asian Perspectives, Tomo 26 (Blg. 1), 1988: pah. 107‐117.

Bender, Barbara. "The dynamics of nonhierarchical societies." Sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990): pah. 247‐263.

Braun, David P. "Selection and evolution in nonhierarchical organization." Sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990): pah. 62‐86.

Childe, V. Gordon. Man Makes Himself (Nirebisang edisyon). (New York: New American Library, 1951). Corpuz, Onofre D. The Roots of the Filipino Nation, Tomo 1 (Quezon City: Aklahi Foundation, Inc., 1989). Dennett, Daniel. Darwin's Dangerous Idea (New York: Simon and Schuster, 1995). Diamond, Jared. Guns, Germs, and Steel: The Fates of Human Societies (New York: W.W. Norton &

Company). Drennan, Robert. "Pre‐Hispanic chiefdom trajectories in Mesoamerica, Central America, and Northern

South America." Sa: Timothy Earle (pat.), Chiefdoms: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991): pah. 263‐287.

Earle, Timothy (pat.). Chiefdoms: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991).

Earle, Timothy. "The evolution of chiefdoms." Sa: Timothy Earle (pat.), Chiefdoms: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991): pah. 1‐15.

Earle, Timothy. "Property rights and the evolution of chiefdoms." Sa: Timothy Earle (pat.), Chiefdoms: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991): pah. 71‐99.

Earle, Timothy. "Political domination and social evolution." Sa: Tim Ingold (pat.), Companion Encyclopedia of Anthropology (London: Routledge): pah. 940‐956.

Fagan, Brian M. People of the Earth, An Introduction to World Prehistory, Ika‐9 Edisyon (New York: Longman, 1994).

Field, Julie S. "Natural and Constructed Defenses in Fijian Fortifications." Sa: Asian Perspectives, Tomo 37 (Blg. 1), 1998: pah. 32‐58.

Fried, Morton. The Evolution of Political Society, An Essay in Political Anthropology (New York: Random House, 1991).

Gell‐Mann, Murray. The Quark and the Jaguar (New York: W.H. Freeman & Company, 1994). Giddens, Anthony. A Contemporary Critique of Historical Materialism (California: Stanford University

Press, 1995). Gilman, Antonio. "Trajectories towards social complexity in the later prehistory of the Mediterranean."

Sa: Timothy Earle (pat.), Chiefdom: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991): pah. 146‐168.

Hofstadter, Douglas. Le Ton Beau de Marot (New York: Basic Books, 1997).

97

Hutterer, Karl L. "Prehistoric trade and the evolution of Philippine societies: a reconstruction." Sa: K.L.

Hutterer (pat.), Economic Exchange and Social Interaction in Southeast Asia (Ann Arbor: University of Michigan, 1977): pah. 177‐196.

Junker, Laura Lee. "Trade competition, conflict, and political transformations in sixth‐ to sixteenth‐century Philippine chiefdoms." Sa: Asian Perspectives, Tomo 33 (Blg. 2), 1994: pah. 229‐260.

Limuell‐Gabriel, Nancy. "Ang Timawa sa Kasaysayang Pilipino." Sa: Bagong Kasaysayan: Mga Pag‐aaral sa Kasaysayan ng Pilipinas, Lathalain Blg. 3, Lunsod Mandaluyong, Palimbagan ng Lahi, 1999.

Kiefer, Thomas M. "The Tausug polity and the Sultanate of Sulu: A segmentary state in the southern Philippines." Sa: Sulu Studies, Tomo 1, 1972: 19‐64.

Kirch, Patrick Vinton. "Chiefship and competitive involution: the Marquesas Islands of eastern Polynesia." Sa: Timothy Earle (pat.), Chiefdom: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991): pah. 119‐145.

Kirch, Patrick Vinton. The Lapita Peoples, Ancestors of the Oceanic World (Masachusetts: Blackwell Publishers, 1997).

Kirch, Patrick V. et al. "Prehistory and human ecology in Eastern Polynesia: excavations at Tangatatau Rockshelter, Mangaia, Cook Islands." Sa: Archaeology in Oceania, Tomo 30, 1995: pah. 47‐65.

Kristiansen, Kristian. "Chiefdoms, states, and systems of social evolution." Sa: Timothy Earle (pat.), Chiefdom: Power, Economy, and Ideology (Cambridge: Cambridge University Press, 1991): pah. 16‐43.

Lee, Richard B. "Primitive communism and the origin of social inequality." Sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990): pah. 225‐246.

Lewellen, Ted C. Political anthropology, An Introduction (Massachusetts: Bergin & Garvey Publishers, Inc., 1983).

Lyotard, Jean‐Francois. The Postmodern Condition: A Report on Knowledge (Minneapolis: University of Minnesota Press, 1984).

Mayr, Ernst. Population, Species, and Evolution (Cambridge: Cambridge University Press, 1970). Navarro, Atoy, Mary Jane Rodriguez at Vicente Villan (mga pat.). Pantayong Pananaw: Ugat at Kabuluhan.

Ikalawang Paglimbang. (Lunsod Mandaluyong: Palimbagang Kalawakan, 1997 [2000]). Netting, Robert McC. "Population, permanent agriculture, and polities" unpacking the evolutionary

portmanteau." Sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990): pah. 21‐61.

Ortner, Sherry B. "Theory in Anthropology since the sixties." Sa: Comparative Studies in Society and History, Tomo 26, 1984: pah. 126‐166.

Pasternak, Burton. Introduction to Kinship and social Organization (New Jersey: Prentice‐Hall, Inc., 1976). Renier, G. J. History: Its Purpose and Method (New York: Harper and Row, Publishers, 1950). Rosaldo, Michelle Z. Knowledge and Passion: Ilongot notions of self and social life (Cambridge: Cambridge

University Press, 1980). Saitta, Dean J. at Arthur S. Keene. "Politics and surplus flow in prehistoric communal societies." Sa:

Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990): pah. 203‐224.

Sahlins, Marshall D. "Differentiation by adaptation in Polynesian societies." Sa: Alan Howard (pat.), Polynesia, Readings on a Cultural Area (Scranton: Chandler Publishing Company, 1957).

Sahlins, Marshall D. Tribesmen (New Jersey: Prentice‐Hall, Inc.). Sahlins, Marshall D. at Elman Service. Evolution and Culture (Ann Arbor: The University of Michigan Press). Salazar, Zeus A. "Ang Pantayong Pananaw Bilang Diskursong Pangkabihasnan." Sa: Atoy Navarro, Mary

Jane Rodriguez at Vicente Villan (mga pat.). Pantayong Pananaw: Ugat at Kabuluhan (Lunsod Mandaluyong: Palimbagang Kalawakan, 1997): pah. 67‐125.

Salazar, Zeus A. "Ang 'Real' ni Bonifacio Bilang Teknikang Militar sa Kasaysayan ng Pilipinas." Sa: Bagong Kasaysayan: Mga Pag‐aaral sa Kasaysayan ng Pilipinas, Lathalain Blg. 1, Lunsod Mandaluyong, Palimbagang Kalawakan, 1997.

98

Salazar, Zeus A. "Si Andres Bonificaio at ang Kabayanihang Pilipino." Sa: Bagong Kasaysayan: Mga Pag‐

aaral sa Kasaysayan ng Pilipinas, Lathalain Blg. 2, Lunsod Mandaluyong, Palimbagang Kalawakan, 1997.

Salazar, Zeus A. "Ang Babaylan sa Kasaysayan ng Pilipinas." Sa: Bagong Kasaysayan: Mga Pag‐aaral sa Kasaysayan ng Pilipinas, Lathalain Blg. 4, Lunsod Mandaluyong, Palimbagan ng Lahi, 1999.

Salazar, Zeus A. The Malayan Connection: Ang Pilipinas sa Dunia Melayu (Quezon City: Palimbagan ng Lahi, 1999).

Salazar, Zeus A. "The Matter with Influence: Our Asian Linguistic Ties." Sa: Zeus A. Salazar, The Malayan Connection: Ang Pilipinas sa Dunia Melayu (Quezon City: Palimbagan ng Lahi, 1999): pah. 59‐80.

Salazar, Zeus A. "The Malay World: Bahasa Melayu in the Philippines." Sa: Zeus A. Salazar, The Malayan Connection: Ang Pilipinas sa Dunia Melayu (Quezon City: Palimbagan ng Lahi, 1999): pah. 81‐107.

Salazar, Zeus A. "'Malay,' 'Malayan,' and 'Malay Civilization' as Cultural and Anthropological Categories in the Philippines." Sa: Zeus A. Salazar, The Malayan Connection: Ang Pilipinas sa Dunia Melayu (Quezon City: Palimbagan ng Lahi, 1999): pah. 111‐143.

Salazar, Zeus A. "Pilipinolohiya: Pagtatakda at Pagpapaibayo." Sa: Zeus A. Salazar, The Malayan Connection: Ang Pilipinas sa Dunia Melayu (Quezon City: Palimbagan ng Lahi, 1999): pah. 327‐351.

Salazar, Zeus A. "Bagong Balangkas ng Kasaysayan ng Pilipinas." Sa: Ma. Carmen V. Peñalosa (tagapagtipon), Ilang Babasahin sa Pantayong Pananaw, Enero 2000, kompilasyon: apendise.

Scott, William Henry. "Filipino Class Structure in the Sixteenth Century." Sa: W. H. Scott, Cracks in the Parchment Curtain (Quezon City: New Day Publishers, 1982): pah. 96‐126.

Scott, William Henry. "Class Structure in the Unhispanized Philippines." Sa: W. H. Scott, Cracks in the Parchment Curtain (Quezon City: New Day Publishers, 1982): pah. 127‐147.

Scott, William Henry. Barangay, Sixteenth‐century Philippine Culture and Society (Quezon City: Ateneo de Manila University Press, 1994).

Spriggs, Matthew. "Pacific Archaeologies: Contested Ground in the Construction of Pacific History." Sa: The Journal of Pacific History, Tomo 34 (Blg. 1), 1999: pah. 109‐121.

Upham, Steadman (pat.). The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990).

Upham, Steadman. "Decoupling the processes of political evolution." Sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990): pah. 1‐17.

Upham, Steadman. "Analog or digital?: Toward a generic framework for explaining the development of emergent political systems." Sa: Steadman Upham (pat.), The Evolution of Political Systems: Sociopolitics in Small‐scale Sedentary Societies (Cambridge: Cambridge University Press, 1990): pah. 87‐115.

Warren, James Francis. The Sulu Zone, 1768‐1898 (Quezon City: New Day Publishers, 1985). Watson, Patty Jo, S.A. LeBlanc, at C.L. Redman. Explanation in Archaeology (New York: Columbia

University, 1971). Wenke, Robert J. Patterns in Prehistory (New York: Oxford University Press, 1990). Windschuttle, Keith. The Killing of History (Sydney: Madea y Press, 1994). Winthrop, Robert H. Dictionary of Concepts in Cultural Anthropology (New York: Greenwood Press, 1991).

Prehistorikong Pamayanan Sa Indo-Pasipiko

Documents

Transcript of Prehistorikong Pamayanan Sa Indo-Pasipiko