Prehistoric Ladies from Macedonia/Праисториските дами од Македонија

ПРАИСТОРИСКИТЕ ДАМИ ОД МАКЕДОНИЈАPREHISTORIC MACEDONIAN LADIES

Katalog Skopje 2007.indd 3 8.12.2007 14:19:14

издавачМУЗЕЈ НА МАКЕДОНИЈА, Скопје

за издавачотЉиљана Стојчевска

автор на каталогот и организатор на изложбатаИрена Колиштркоска Настева

автори на каталошки единици-стручни соработнициИрена Колиштркоска Настева, И. К. Н.Музеј на Македонија, СкопјеМарија Василева, М. В.Завод и музеј - Битола, БитолаДрагиша Здравкоски, Д. З.Музеј на Македонија, СкопјеМарија Атанасова, М. А.Музеј на Македонија, СкопјеДушко Темелкоски, Д. Т.Завод и Музеј - Прилеп, ПрилепАлександар Миткоски, А. М.Завод и Музеј - Прилеп, ПрилепМаргарита Стаменова - Атанасова, М. С. А.Завод и музеј - Струмица, СтрумицаТрајанка Јовчевска, Т. Ј.Народен музеј - Велес, ВелесМилош Билбија, М. Б.Музеј на град Скопје, СкопјеЛенка Трајковска, Л. Т.Народен Музеј - Куманово, КумановоТрајче Нацев, Т. Н.Завод и музеј - Штип, Штип

лекторАлександар Јорданоски

превод на англиски јазикНада АндоновскаМузеј на Македонија, Скопје

дизајн и компјутерска обработкаЗоран Рунчев

фотографииМирослав ДимовскиМузеј на Македонија, Скопје

конзервација и препарацијаСтанка Петковска, Музеј на Македонија, СкопјеСлавица Стојковска, Музеј на Македонија, Скопје

Проектот Праисториските дами од Македонија е финансиран од Министерството за култура на Република Македонија

печатиТОТЕМ, Скопје, Р. Македонија

тираж500 примероци

СКОПЈЕ, 2007

published byMUZEJ NA MAKEDONIJA, Skopje

for the publisherLjiljana Stojčevska

author of the catalogue and organizer of the exhibitionIrena Kolištrkoska Nasteva

authors of the catalogue items - expert collaboratorsIrena Kolištrkoska Nasteva, I. K. N.

Museum of Macedonia, SkopjeMarija Vasileva, M. V.

Institute and Museum - Bitola, BitolaDragiša Zdravkovski, D. Z.Museum of Macedonia, SkopjeMarija Atanasova, M. A.

Museum of Macedonia, SkopjeDuško Temelkovski, D. T.

Institute and Museum - Prilep, PrilepAleksandar Mitkoski, A. M.

Institute and Museum - Prilep, PrilepMargarita Stamenova - Atanasova, M. S. A.

Institute and Museum - Strumica, StrumicaTrajanka Jovčevska, T. J.

National Museum - Veles, VelesMiloš Bilbija, M. B.

Museum of the City of Skopje, SkopjeLenka Trajkovska, L. T.

National Museum - Kumanovo, KumanovoTrajče Nacev, T. N.

Institute and Museum - Štip, Štip

proof readingAleksandar Jordanoski

translation into EnglishNada Andonovska

Museum of Macedonia, Skopje

design and layoutZoran Runčev

photographsMiroslav Dimovski

Museum of Macedonia, Skopje

conservation and preparationStanka Petkovska, Museum of Macedonia, Skopje

Slavica Stojkovska, Museum of Macedonia, Skopje

Realization of the project Prehistoric Macedonian Ladieswas funded by The Ministry of Culture of the Republic of Macedonia

printed byTOTEM, Skopje, R. Macedonia

edition500 copies

SKOPJE, 2007

ISBN 9989-917-32-9


�

The exhibition Prehistoric Macedonian Ladies is yet another distinguished contribution to the overall museum activities accomplished by the Museum of Macedonia.The idea and the efforts of the author are aimed to the scholarly circles and the public at large to represent the accomplishment from the six decades of researches in the domain of archaeology, through the prism of spiritual and aesthetic expression of the ancient population living on these territories.Ninety-five Neolithic and Eneolithic ladies have been collected dated to the sixth, the fifth and the fourth millennia BC from the Museum of Macedonia and from most of the other museum institutions in the country. On this occasion I would like to thank to the colleagues to their willingness to cooperate.I would like to express gratitude to the Ministry of Culture of the Republic of Macedonia for approving and financing the accomplishment of this project.

Director,Ljiljana Stojčevska

Изложбата Праисториските дами од Македонија е уште еден ценет придонес кон сеопфатната музејска дејност реализирана од страна на Музејот на Македонија.Идејата и заложбите на авторот е на стручната јавност и пошироката публика да се претстават резултатите од шестдецениските истражувања од областа на археологијата низ призмата на духовното и естетското изразување на древната популација што живеела на овие простори.Колектирани се 95 неолитски и енеолитски дами од шестиот, петтиот и четвртиот миленум п.н.е. од Музејот на Македонија и од повеќето музејски институции во државата. Во оваа прилика им благодарам на колегите за нивната отворена соработка.Изразувам особена благодарност до Министерството за култура на Република Македонија што го одобри и финансираше реализирањето на проектот.

ДиректорЉиљана Стојчевска


�


�

Многубројноста од откриените теракотни фигурини со претстава на жена од пра-историјата, поточно, од периодот на неолитот и енеолитот во Р. Македонија, ја наметна идејата да се соединат најголем број од нив и да се презентираат во една заедничка изложба насловена Праисториските дами од Македонија. Ова е обид на едно место да се изложат археолошки артефакти кои меѓусебно ги поврзува само една идеја - жената. Целта е да се прикаже сегмент од богатиот духовен живот на праисториските жители што ја населувале оваа територија, од шестиот милениум п.н.е. па до средината на третиот милениум п.н.е..На изложбата се експонирани деведесет и пет фигурини, изработени од глина, со исклучок само на една која е изведена во мермер (сл. 1). Оваа збирка е оформена со археолошките ископувања низ изминатите 60-ина години македонска археологија.

ИСТРАЖУВАЧИНиз годините наназад, бројни археолози ги допираа праисториските дами: Грбиќ М., Гоцкова П,Мачкиќ П., Гарашанин М., Китаноски Б., Симоска Д., Санев В., Саржоски С., Билбија М., Миотревски Д., Здравковски Д., Колиштркоска Настева И., Стаменова Атанасова М., Василева М., Јовчевска Т., Трајковска Л., Атанасова М., Темелкоски Д., Миткоски А., Нацев Т. и други.

АНАЛОГИИ, ХРОНОЛОШКИ РАМКИ И КУЛТУРНИ ГРУПИАналогии на наодите (фигурини) се вршат, пред сé, со анализи на севкупниот откриен археолошки материјал, како недвижен (куќи, објекти, земјанки и др.) така и движен од одредено наоѓалиште. Тие сознанија и резултати се споредуваат со најблиските и најсродни културни групи во регионот, а и пошироко. На тој начин откриениот материјал добива хронолошки рамки. Во повеќегодишните археолошки ископувања, истражувања и рекогносцирања, од кои последните триесетина години се со поинтензивен ритам, на територијата на Р. Македонија се осознаени околу четиристотини праисториски локалитети од периодот на неолитот и енеолитот. Само на мал дел од нив се вршеле археолошки ископувања кои досега дале солидна слика за праисторискиот хронолошки развој. Приклонувајќи се кон анализите вршени на севкупниот откриен археолошки материјал, фигурините ја добиваат определената хронолошка рамка, како и карактеристиките и особеностите од дефинираниот период.Со лабораториските испитувања С-14, вршени кај нас и пошироко во соседните држави, а воедно и по пат на споредби и анализи, неолитот се определува од 6500-4800 год. п.н.е., а енеолитот од 4800-2500 год. п.н.е.За периодот на неолитот на територијата на Р. Македонија прифатени се основните културни групи Анзабегово-Бршник, Зелениково и Велушина-Породин. Според севкупните хронолошки анализи, неолитот се дели на ран, среден и доцен. Истите приклонуваат кон пошироките балкански културни коплекси првично кон Балканско-анадолскиот, потоа Старчево, односнo


�

Винча-Тордош, Зелениково, Караново, Протосескло, Сескло и Димини. Секоја од наведените културни групи според одредени стилски карактеристики и хронолошки определби, има и свои одбележувања во подгрупи.За периодот на енеолитот основна енеолитска група кај нас е Шуплевец-Бакарно Гумно која приклонува кон поширокиот културен комплекс во регионот Бубањ-Салкутца-Криводол. И енеолитот е поделен во подетални хронолошки рамки - на ран, среден и доцен., со внатрешни определувања на подгрупи.

НАСЕЛБИ И ЖИВЕАЛИШТАНаселбите во неолитот се релативно мали, од 20-30 куќи, кои најчесто се поставувани на тумби во рамнините. Секогаш во близина имало чиста вода за пиење, плодна почва за одгледување житарици, основни ресурси, како што е земјената сол, која била неопходна за одгледување на добитокот и други потреби. Куќите ги граделе од носечки вертикални столбови, меѓу кои се преплетувани прачки. Врз нив налепувале кал измешана со измет, што служела како врзивно средство. Над оформените ѕидови поставувале покрив со лесна конструкција, веројатно на две води и покриен со слама. Ентериерните решенија ги изведувале со парапетни ѕидови. Во ширина димензиите на куќите се 5-6 м, а во должина 10 м. Во енеолитот населбите се помали, со помалку куќи, поставени на повисоки места, со стратешка точка. Куќите се речеси идентични со неолитските.

МЕСТА НА ОТКРИВАЊЕ НА ДАМИТЕОткривани се речеси секогаш во куќите, во одреден простор кој е на некој начин назначен како култно место, каде што тие биле поставувани, на пиедестален подиум (Gimbutas M., Goddesses and Gods of Old Europe 6500-3500, Los Angeles 1982, 72). Некогаш се претпоставува дека целиот објект бил определен како светилиште за изведување одредени култни обреди. (Санев В., Macedonia acta archaeologica IX, Skopje 1988, 9-30).

ТИПОЛОШКА ОПРЕДЕЛБАВо периодот на неолитот типолошката анализа ги распознава фигурините како: 1. слободни фигурини со израз и поза од секојдневието, стоечки и седечки (сл. 1-17, 17-26, 28-37); 2. слободни фигурини - стилизирани, честопати столбовидно претставени со акцентирани одредени женски атрибути (сл. 8-16) и 3. цилиндрични фигурини, поставени на модел од куќа (сл. 38-40, 42-54). Повеќето од нив биле украсени со белегзии, ѓердани и разновидни фризури.Во периодот на енеолитот цилиндерот со модел од куќа отсуствува, а преостануваат: 1. слободни, реалистични, стоечки и седечки фигурини, честопати украсени со врежани декорации врз телото, кои наликуваат на тетоважи (своите тела ги исцртувале веројатно на одредени празнувања и верувања) (сл. 89-95) и 2. слободни фигурини - стилизирани, стоечки и седечки или делумно стилизирани, со акцентирани женски атрибути, накит, фризури и делови од облека (сл. 55-80, 82-88).Кон ова може да се додаде дека во изведбата се забележуваат одредени разлики: неолитските


�

фигурини често се прикажани без облека или, пак, се делумно облечени, а повеќето од енеолитските се претставени со назначена облека. Во обата периода не постојат суштествени разлики во идејата за претставувањето на жената, освен горенаведените.Тука би се издвоиле артефакти со друг карактер, како утилитарните предмети - вази со претстави на жена (сл. 27 и 81) за кои истражувачите сметаат дека имале одредена функција при изведување култни церемонии (Тодорова Х., Вайсов И., Ново каменнaта епоха в България, София 1983, 214). Необична и единствена засега е претставата на тотемот од Маџари (сл. 41), која со својот волумен предизвикува чувство на восхит, почит и заштита.

ИЗРАБОТКАФигурините се изведени рачно, речеси секогаш од добро прочистена глина, а по обликувањето се добро испечени на температура од 900°С до 1000°С. Поголемите фигурини или жртвеници при извдбата биле обликувани врз дрвен колец кој имал улога на носач и сигурносна основа за тешкиот глинен материјал кој се нанесувал. При печењето тие согорувале. Така, од внатрешната страна на скулптурите видливи се траги од дрвени колци. Декорациите врз телата ги нанесувале како апликации или со врежување со остри коскени алетки.Изведени се со силен творечки дух. Секоја од нив е уникатна, иако по стилско-типолошките анализи кои се правени, често наликуваат една на друга. Таков е случајот, на пример со Големата Мајка-Божица, која е откривана како во скопскиот, тетовскиот, кумановскиот и овчеполскиот регион (сл. 38-40, 42, 44, 46, 48, 49, 52 и 53) така и во пелагонискиот регион (сл. 43, 45, 47, 50, 51 и 54). Ова секако треба да го земеме во обзир, пред сé, бидејќи ни кажува за меѓусебни контакти на населението од овие области, како и почитување и верување во исти идеи и божества. Споменатите божици имаат ограничени територијални рамки. Имено, тие засега се откриени само во Р. Македонија. Во нашето поблиско соседство се евидентирани фрагменти кои не може со сигурност да се утврдат дека се од овој тип жртвеници, што укажува за одредени локални верувања и карактеристики на ова тло.Се наметнува прашањето - кој ги изработувал дамите, маж или жена? Во прилог на ова, интересен е податокот што произлезе при анализите на отисоците од прсти останати на глината. Во одредени примери тие се потенки, така што наметнуваат претпоставка дека некогаш биле создавани од женски раце (сл. 78, видливи се и траги од ткаенина врз глината, преку која се вршело обликување на фигурината). Меѓутоа, не секогаш се видливи траги од прсти, така што со сигурност не би можеле да го тврдиме претходно наведеното. Прашањето бездруго ќе остане недефинирано. Факт е дека речеси секогаш станува збор за вешти раце, кои се грижеле за верно претставување на објектот. Во случај ако претставата на фигурините била со стилизиран израз, авторот се трудел на неа ликовно да ги акцентира женските атрибути. Богатството и разновидноста на фризурите и накитот упатува на реални примери од секојдневниот живот.

ВЕРУВАЊАСледејќи ги сознанијата од археолошките ископувања, заклучуваме дека фигурините се откриени во самите куќи, во домот каде битисувале нашите предци. Ги поставувале на


10

осмислен простор во вид на платоа, пиедестали, жртвени маси, назначени како култен простор. Претставите на бремени жени ги има во поголем број (сл. 3, 4, 5, 6, 7, 46 и 60) и веројатно ги почитувале, пред сé, како носители на идниот живот кој доаѓа, на поколението кое следи. Поради честата фрагментарност на фигурините при откривањето се смета дека тие биле ритуално кршени, веројатно при изведување на одредени обреди кои во себе носеле желба и порака за плодност, успешен и лесен пород - како за мајаката-родилка при самото породување, без губитоци, така и за мајката-земја. Според семантиката и стилските особености на фигурините и она што ги побудувало праисториските творци да ги создавааат, успеавме да ги спознаеме и како симбол на убавината. Од определени фигурини рефлектира нејзината грижа за огништето - домот, куќата и семејството. Такви се примероците со жртвеници познати како Големата Мајка (Мајка-Божица, Magna Mater), која, покрај споменатите, го носи во себе и космогонскиот симбол, врската меѓу мајката-земја и вселената. Веројатно тие претстави токму затоа имаат отвори на главите-цилиндри, а понекогаш и на дното од моделот на куќа, за лесна комуникација на силите земја-куќа-мајка-плодородие-вселена.Жената преточена во симбол, обликувана во фигурина, мултиплицирана во разни варијанти, укажува дека таа била мнгоу почитувана во сферата на тогашниот општествен поредок, а нејзиниот придонес во заедницата бил особено почитуван.Гледано од денешен аспект, општествениот статус на жената, главно, сé уште ги има истите особености, барем на нашите простори, па така не ни претставува особена тешкотија да ги толкуваме симболичните елементи кои ги среќаваме на одредени фигурини.Восхитот, обожувањето и почитувањето на жената во праисторијата е потврден тукуречи во секој дом. Речеси не постои истражена куќа во која не е откриен идол на жена, како во неолитот така и во енеолитот.Низ изложбата може да се видат и почуствуваат вештите раце на нашиот предок, со неизмерно чувство за убавина, складност, во одредени моменти и неодолива потреба за стилизираност, а секогаш со цел да се прикаже ТАА многу почитуваната, многу обожуваната праисториска Дама. Силно почитувана и изведувана во глина во периодот на неолитот и енеолитот, а подоцна кон крајот на енеолитот и почетокот на бронзеното време приматот во животот го презема новооткриениот метал (бакарот и бронзата) и сите креации и апетити се вперени кон него. Така, глината и обликувањето на фигурини од неа полека замира. За сметка на нив се акцентираат новите трендови во изработка на детали. Почнуваат да се прават култни предмети, висулци, копчи, токи, игли, појаси и др. кои го задоволуваат духовниот здив и потреба на праисториската популација.

Ирена Колиштркоска Настева


11

The abundance of terracotta figurines depicting women from prehistory. i.e. from the Neolithic and Eneolithic, discovered in R. Macedonia, have imposed the idea of conjoining the most of them together and displaying them in an exhibition titled Prehistoric Macedonian Ladies. It embraces an attempt to present, in a single display, archaeological artifacts that are inter-related merely by one concept - the woman. The exhibition aims to elucidate a segment of the rich spiritual life of the pre-historic populace settling these territories from the sixth until the third millennia BC. The exhibition displays ninety four figurines, all of which have been made in clay, with the exception of one statuette in marble (fig.1). This collection has been compiled from excavations carried out throughout the sixty years of Macedonian archaeology.

RESEARCHERSIn the course of years, archaeologists have been tackled by a number of archaeologists. Among them are Grbić M., Gočkova P., Mačkić P., Garašanin M., Kitanoski B., Simoska D., Sanev V., Saržoski S., Bil-bija M., Mitrevski D., Zdravkovski D., Kilištrkoska Nasteva I., Stamenova Atanasova M., Vasileva M., Jovčevska T., Trajkovska L., Atanasova M., Temelkoski D., Mitkoski A., Nacev T. etc.

ANALOGIES, CHRONOLOGICAL FRAMEWORKS AND CULTURAL GROUPSAnalogies to the finds (figurines) are being found, mainly by analysis of the overall discovered ar-chaeological material, including both the architecture (houses, structures, dug-outs, etc.) and the movable material excavated at particular sites. These observations and accomplishments are being compared with the features of the nearest and most closely associated cultural groups in the region and further afield. In this way the archaeological artifacts are assigned within a certain chronological framework.Throughout the decades of archaeological excavations, researches and reconnaissance activities that were rather intense in the past thirty years, about four hundred prehistoric sites have been identi-fied on the territory of R. Macedonia dating from Neolithic and Eneolithic period. Archaeological excavations have been carried out only at some of them, having resulted with pretty clear picture of the prehistoric chronological development. Having been correlated by the overall analysis of the archaeological material, the figurines have been ascribed to a given chronological framework. They have also been attributed specific features and traits of the designated period.By C14 analysis carried out in R.Macedonia and in neighboring countries, and also by comparative analysis, the chronological framework of the Neolithic has been set to 6500 - 4800 BC and of the Eneolithic to 4800 - 2500 BC.Concerning the Neolithic on the territory of R. Macedonia the basic widely accepted cultural groups are Anzabegovo-Višnik, Zelenikovo and Velušina-Porodin. On the grounds of overall chronological analysis three stages have been identified in the Neolithic, classified as Early, Middle and Late Neo-lithic. They correlate with the wider cultural complexion in the Balkans, more particularly with the Balkan-Anatolian complex, than with the Starčevo, i.e. Vinča-Tordoš complex, Zelenikovo; and the


12

complexes Karanovo; Proto-Sesklo, Sesklo and Dimini. Each of the mentioned cultural complexions has been classified into sub-groups according to specific stylistic features and the chronological definition. As to the Eneolithic, the basic cultural group in R. Macedonia is Šuplevec-Bakarno Gumno, which corresponds to the wider cultural complexion in the region Bubanj-Salkutica-Krivodol. The Eneolithic has also been assigned a more detailed chronology, having been classified as Early, Middle and Late Eneolithic with further division into sub-groups.

SETTLEMENTS AND DWELLINGS Neolithic settlements were relatively small, consisting of twenty or thirty houses located on mounds in plains. In their vicinity there was clear drinking water, fertile soil for cultivating grains, natural resources of salty earth for the cattle and other necessities. Houses were built of vertical support beams with wattle-and-daub between them. They were coated with mud mixed with cattle manure as binding material. Walls built in this way were covered with thatched straw of light structure, presumably with a pitched type of roof. The interior was divided with partition walls. The width of houses was normally five to six meters, their length measuring up to ten meters. In the Eneolithic, the settlements were smaller, with fewer houses, situated on higher spots with a particular strategic position. Houses were more or less the same as the Neolithic dwellings.

PLACES OF DISCOVERY OF THE LADIES The figurines of the Prehistoric ladies were discovered mainly in houses, or places which were in some way marked as cult sites, where they were placed on pedestal altars (M. Gimbutas, The God-desses and Gods of Old Europe, 6500-3500, Los Angeles 1962, p.72). Sometimes there are assump-tions that the entire structure was used as a shrine for performing certain ritual activities. (V. Sanev, Macedoniae Acta Archaeologica, No.9, Skopje 1988, p.9-30).

TYPOLOGICAL CLASSIFICATIONIn regard to the Neolithic, based on typological analysis, figurines have been classified as: 1. free-style figurines expressing postures from everyday life, standing or seated (figs. 1-7, 17-26 and 28-37); 2. free-style figurines showing stylization, often column-shaped with emphasized feminine features (figs. 8-16) and 3. cylinder-figurines, laid on top of the house models (figs. 38-40, 42-54). Most of the depicted women were adorned with bracelets, armbands, necklaces and diverse hairdos.The Eneolithic period lacked the type of cylinder-figurine on house model, whereas production con-tinued of: 1. free-style realistic, standing and seated figurines, often adorned with engraved decora-tion on the body, resembling tattoos (bodies were presumably painted on the occasion of festivi-ties or to express some beliefs (figs. 89-95), 2. free-style figurines showing stylization, standing and seated also slightly stylized, with emphasized feminine attributes, jewelry, coiffure and pieces of clothing (figs. 55-80, 82-88).It should be added that certain differences can be perceived in the execution: Neolithic figurines were often depicted nude or partly dressed, whereas clothing was rendered on most of the Eneolith-ic ones. There are no essential differences between the two periods in the concept of representing


13

women, apart from the ones stated above.Some artifacts of different nature should be singled out, such as domestic utensils - vases depicting women (figs. 27 and 81), which are considered by some scholars to have played a particular role in performing cult ceremonies (Todorova H., Vaisov I., Ново каменнaта епоха в България , София 1983, p.214). Very unusual and so far unique is the totem from Madzari (fig.41), which arouses a sense of admiration, respect and protection by its voluptuousness.

PRODUCTIONThe figurines were made by hand, mainly out of well purified clay. After modeling they were baked at a high temperature from 900°C to 1000°C. Larger figurines or altars were molded around a wooden pole, which served as a carrier for holding the heavy clay. These poles must be burnt in the process of baking, but there are visible imprints of them on the inside of the figurines. Decorations on the bodies were made either by applying amounts of clay ornamentation or by carving with sharp bone tools.The figurines have been executed with a high sense of creativity. Each figurine is unique, although they often resemble each other, according to the stylistic-typological analysis carried out. Such is the case with the Great Mother - Goddess, whose image has been discovered in the regions of Skopje, Tetovo, Kumanovo and Ovče Pole (figs. 38-40, 42, 44, 46, 48, 49, 52 and 53), as well as in Pelagonija (figs. 43, 45, 47, 50, 51 and 54). This should certainly be taken into consideration, since it indicates close contact between the populations of these areas, showing also that they worshiped the same gods and shared the same beliefs. These goddess-figurines were confined to a specific area. Namely, so far they have been discovered merely in R. Macedonia. In some neighboring countries fragments have been discovered, that might have belonged to the type of altar-figurine but this cannot be con-firmed with any certainty. This is an argument in favor of certain local beliefs and features distinctive only to this territory.One question arises – who were these ladies made by - a man or a woman? In that sense, interesting information has been obtained from analyses of fingerprints preserved on the clay. In some cases, fingers were thinner, which leads to an assumption that they were sometimes created by woman’s hands (fig. 78, traces of textile are visible on the clay, with which the figurine was modeled). How-ever, obvious traces of fingers have not always been preserved, so what we have stated above can only be a presumption, not a given fact. The question shall almost certainly remain unanswered. The fact is that they were always designed by the hands of a skilled artisan showing concern for accurate depiction. In cases where the image showed stylized expression, the creator made a particular effort to emphasize the feminine attributes. The abundance and diversity of coiffures and jewelry point to realistic examples from everyday life.

BELIEFS Following the data acquired from the archaeological excavations we can conclude that figurines have been discovered inside the houses, within the home of our ancestors. These images were placed in areas designed especially for that purpose, forming podiums, pedestals, altar tables, identified as


14

cult places.There are a considerable number of images of pregnant women (figs. 3, 4, 5, 6, 46 and 60). They were probably adored, above all, as carriers of the forthcoming new life, of the generations to come. Due to the fact that figurines were frequently found in fragments, they are considered to have been ritually broken during performance of certain rites, conveying wishes for fertility, easy birth with-out loss for the mother-to-be, and invoking regeneration for the Mother-Earth. According to the semantics and the stylistic features of the figurines, as well as the issues that inspired the creative spirit of prehistoric artisans, woman was sometimes captured as a symbol of beauty. Some figurines reflect women’s concern for the hearth and the home, the house and the family. Example for this are altars with the image of the Great Mother (Mother Goddess, Magna Mater) embracing the cosmo-gonic symbol, the relation between Mother-Earth and the universe. Presumably, this is the reason why these images have holes on the top of the cylinder-heads and, occasionally, on the floor of the house model. They are to facilitate the communication of the earth-house-mother-birthing-cosmos forces.The woman epitomizing a symbol, modeled into a figurine and multiplied in diverse varieties implies that she was highly esteemed in the prehistoric community.From the present view, the social status of women was about the same characteristics, at least in these territories, so, we find no difficulties in interpreting the symbolic elements encountered in some figurines. The worship, adoration and respect of women in prehistory was confirmed in almost every house. There was hardly any of the researched Neolithic and Eneolithic houses that did not contain an idol of woman.In the exhibition, one can feel the skillful hands of our ancestors showing a sense of beauty, harmony and, at some points, the irresistible urge for stylization, always with the sole purpose of depicting HER - the highly respected and widely worshiped prehistoric Lady. Women were adored intensively and modeled in clay in the Neolithic and Eneolithic periods. However, towards the end of the En-eolithic and the beginning of the Bronze Age the predominance was taken by the newly discovered metal (copper and bronze) and the creative potentials of artisans was focused on these new media instead. Designing figurines of clay gradually died out. New trends emerged in execution of details as cult objects, including pendants, buttons, buckles, pins, belts, etc., inspiring new breath in the spirit of the prehistoric population.

Irena Kolištrkoska Nasteva


1�

GR

BG

SR

AL

НАОЃАЛИШТА НА ДАМИТЕ ВО МАКЕДОНИЈАFINDING SITES OF THE LADIES IN MACEDONIA

1. АЛИ ЧАИР, ПРИЛЕП 2. АМАМ, с.ЛОПАТЕ, КУМАНОВСКО 3. БАКАРНО ГУМНО, с.ЧЕПРИГОВО, ПРИЛЕПСКО 4. БАРУТНИЦА, с.АМЗАБЕГОВО, СВЕТИНИКОЛСКО 5. ВЕЛУШКА ТУМБА, с.ПОРОДИН, БИТОЛСКО 6. ВИСОК РИД, с.БУКРИ, БИТОЛСКО 7. ВРШНИК, с.ТАРИНЦИ, ШТИПСКО 8. ВРБЈАНСКА ЧУКА, с.СЛАВЕЈ, ПРИЛЕПСКО 9. ГОЛЕМА ТУМБА, с.ТРН, БИТОЛСКО10. ГОЛЕМИ КАМЕН, с.ЛОПАТИЦА, ПРИЛЕПСКО11. ГРГУР ТУМБА, БИТОЛА12. ДОЛНО ОРЕОВО, с.ШУПЛЕВЕЦ, БИТОЛСКО13. ЃОРЕВ РИД, с.СУВОДОЛ, БИТОЛСКО14. ЃУМУШНИЦА, ПРИЛЕП15. ЖЕГЛИГОВСКИ КАМЕН, с.МЛАДО НАГОРИЧАНЕ, КУМАНОВСКО16. ЅУНИВЕР, с.ИЗВОР, ВЕЛЕШКО17. КАРТАЛИЦА, с.ИЗВОР, ВЕЛЕШКО18. КРУШЕАНСКА ЧУКА, с.ВРБЈАНЕ, ПРИЛЕПСКО19. КУТЛИНЕ, с.РАКЛЕ, ПРИЛЕПСКО20. МАЧЕВО, БЕРОВО

21. МОГИЛА, с.СЕНОКОС, ПРИЛЕПСКО22. МРАМОР, н.ЧАШКА, ВЕЛЕШКО23. ПИЛАВО, с.БУРЛИЧЕВО, КОЧАНСКО24. РУГ БАИР, с.ГОРУБИНЦИ, СВЕТИНИКОЛСКО25. СТОБИ, ГРАДСКО26. СТРАНАТА, с.АНГЕЛЦИ, СТРИМИЧКО27. ТРЕШТЕНА СТЕНА, с.МАНАСТИР, ПРИЛЕПСКО28. ТУМБА СРЕДСЕЛО, с.МОГИЛА, БИТОЛСКО29. ТУМБА, н.ЧАИР, СКОПЈЕ30. ТУМБА, с.ДОЛНО ПАЛЧИШТЕ, ТЕТОВСКО31. ТУМБА, с.МАЏАРИ, СКОПЈЕ32. ТУМБА, с.ЦРНОБУКИ, ПРИЛЕПСКО33. ТУМБА, с.МРШЕВЦИ, КУМАНОВСКО34. ТУМБА, с.ОПТИЧАРИ, БИТОЛСКО35. УСТИЕ НА ДРИМ, СТРУГА36. ЦАРЕВИ КУЛИ, СТРУМИЦА37. ЦЕРЈЕ, с.ГОВРЛЕВО, СКОПСКО38. ЦРКВЕНИ ЛИВАДИ, СТРУШКО39. ЧУКА, с.ТОПОЛЧАНИ, ПРИЛЕПСКО


1�


1�

1. FEMALE FIGURINE, marbleTumba, v. Madžari, Skopje region

Middle Neolithic, Anzabegovo-Vr�nik III cultureH. 6.8 cm, inv. No. 317

Stylized female figurine sculpted in marble. The broken-off head is missing and the triangular torso shows small breasts.

The hands are resting on the belly. The thin waist continues in steatopygous hips in short legs with emphasized thighs.

The figurine is made of fine-grained marble in dark and light gray colour. It was discovered at House VI in 1989.

Museum of Macedonia - Skopje; M. A., D. Z.

1. ЖЕНСКА СТАТУЕТКА, мермерТумба, с. Маџари, скопскоСреден неолит (5800-5300 год п.н.е.), Анзабегово-Вршник III културна групаВис. 6.8 см, инв. бр. 317

Стилизирана женска статуетка извајана од еден камен со стеаотопигија. Главата е откршена, а торзото е триаголно со мали гради. Рацете се спуштени на стомакот, а пубичниот дел е слабо нагласен. Половината е тенка, нозете куси и набиени, а глутеите се нагласени. Мермерот е ситнозрнест со светло и темно сива боја и траги од горење. Откриена е во Куќата 6 во 1989 год.Музеј на Македонија - Скопје; М. А., Д. З.


1�

2. FEMALE FIGURINE, terracottaAmam, v. Lopate, Kumanovo region

Late Neolithic, Anzabegovo-Vr�nik IV cultureH. 5.1 cm, inv. No. A80

Lower part of seated female figurine. The backside is finely modeled and legs are joined.

The light ochre figurine was discovered in 1978.Museum of Macedonia - Skopje; M. A., D. Z.

2. ЖЕНСКА СТАТУЕТКА, теракотаАмам, с. Лопате, кумановскоДоцен неолит (5300-4800 год п.н.е.), Анзабегово-Вршник IV културна група Вис. 5.1 см, инв. бр. А80

Долна половина од женска статуетка што седи. Задникот е фино обликуван, а нозете се составени. По боја е светлоокер. Откриена 1978 год.Музеј на Македонија - Скопје; М. А., Д. З.


1�

3. FIGURINE, terracottaGurgur Tumba, Bitola

Middle Neolithic, Velu�ina-Porodin cultureH. 5.5 cm, inv. No. 953

Standing female figurine of column-shaped upper body.She has flattened top of the head and modeled nose, hands

resting on the belly. Thighs are emphasized and the belt depicted on the waist is adorned with applied ornaments.

The colour is grayish-brown.Institute and Museum - Bitola; M. V.

3. СТАТУЕТКА, теракотаГургур Тумба, БитолаСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 5.5 см, инв. бр. 953

Жена што стои. Горниот дел е столбест. Главата на темето е зарамнета, а носот е пластично обликуван. Рацете се поставени на стомакот. Има нагласени глутеи, а на струкот е прикажан колан со пластични брадавичести апликации. Бојата е сивокафена.Завод и музеј - Битола; М. В.


20

4. FIGURINE, terracottaTumba, v. Optičari, Bitola region


Stylized figurine of a seated woman, hands resting on emphasized hips. The backside is emphasized as well. She has long nose and finely modeled eyes and ears.

The coiffure is brown in six buns at the nape. The colour of the figurine is light brown.

Institute and Museum - Bitola, M. V.

4. СТАТУЕТКА, теракотаТумба, с. Оптичари, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 6.2 см, инв. бр. 1054

Стилизирана женска фигурина што седи. Рацете се поставени на колковите, а задникот е нагласен. Главата наликува на птичја. Има издолжен нос, а очите и ушите се пластично поставени. Косата е собрана на темето во шест кокчиња. Бојата е светлокафена.Завод и музеј - Битола; М. В.


21

5. FIGURINE, terracottaVeluška Tumba, v. Porodin, Bitola region

Middle Neolithic, Velu�ina-Porodin cultureH. 6 cm, inv. No. 3606

Stylized figurine with a slightly roundish belly and emphasized thighs. The pubic area is represented with round application

and two pierces. The colour is ochre.Institute and Museum - Bitola, M. V.

Simoska D., Sanev V., Prehistory in central Pelagonia, Bitola 1976, 33, fig. 35

5. СТАТУЕТКА, теракотаВелушка Тумба, с. Породин, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 6 см, инв. бр. 3606

Женска фигурина што стои. Има благо заоблен стомак и нагласени глутеи. Пубичниот дел е поставен со кружна апликација и две продупчувања. Бојата е окер. Завод и музеј - Битола; М. В.Симоска Д., Санев В., Праисторијата во централна Пелагонија, Битола 1976, 33, сл. 35


22

6. FIGURINE, terracottaTumba, v. Opti�ari, Bitola region


Stylized figurine of a seated woman, with hands resting on the belly.

The triangular head resembles a bird head. The mouth and the navel are rendered

with impresso technique. The colour is ochre.


6. СТАТУЕТКА, теракотаТумба, с. Оптичари, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 8.4 см, инв. бр. 1095

Стилизирана женска фигура што седи. Рацете се поставени на стомакот. Главата (триаголна) наликува на птичја. Устата и папокот се означени со импресо украсување. Бојата е окер.Завод и музеј - Битола; М. В.


23

7. FIGURINE, terracottaVeluška Tumba, v. Porodin, Bitola region


Seated pregnant woman, head missing. Arms are folded, one resting on the belly the other one under

the breasts. Knees are marked on the legs. The figurine is reddish brown.

Institute and Museum - Bitola, M. V.Simoska D., Sanev V., Neolitska naselba Veluška Tumba kaj

Bitola, Macedoniae Acta Archaeologica 1, Prilep 1975,T. XI, fig. 1, T.XX, fig. 1; Симоска Д., Санев В., Prehistory in

Central Pelagonia, Bitola 1976, 33, fig. 35

7. СТАТУЕТКА, теракотаВелушка Тумба, с. Породин, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 7 см, инв. бр. 10209

Бремена жена која седи. Главата е откршена, а рацете се свиткани, едната на стомакот, а другата под градите. Колената на нозете се пластично нагласени. Бојата е црвенкастокафена.Завод и музеј - Битола; М. В.Симоска Д.,Санев В., Неолитска населба Велушка тумба кај Битола, Macedoniae Acta Archaeologica 1, Прилеп 1975, T. XI, сл. 1, T.XX, сл. 1; Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелагонија, Битола 1976, 33, сл. 35


24

8. FIGURINE, terracottaMramor, v. Čaška, Veles region

Late Neolithic, Anzabegovo-Vr�nik cultureH. 3.4 cm, inv. No. I-8

Fragment of a female figurine where only the torso, the neck and the column-shaped head have been preserved.

Only the emphasized nose is modeled on the stylish head.The torso is flat with slightly indicated belly.

Arms are marked with angular shape. The colour is brown.National Museum - Veles, T. J.

8. ФИГУРИНА, теракотаМрамор, нас. Чашка, велешкоДоцен неолит, Анзабегово-Вршник културна група Вис. 3.4 см, инв. бр. I-8

Фрагмент од женска статуетка од која е зачувано торзото и столбовидно изведениот врат и глава. Главата е стилизирана и единствено се забележува нагласениот пластично изведен нос. Торзото е плоскато со благо нагласен стомак. Рацете се брадавичесто изведени и се благо нагласени. Бојата е кафена,Народен музеј - Велес; Т. Ј.


2�

9. FEMALE FIGURINE WITH BIRD-EYES, terracottaStranata, v. Angelci, Strumica region

Late Neolithic, Anzabegovo-Vr�nik cultureH. 7.2 cm, inv. No. 1022

Stylized female figurine with a flat oblong body, very thin in profile. Under the roundish top are incised eyes

and a modeled nose reminiscent of a bird’s beak. Small breasts aresculpted below the face. There are traces of

arms at the belly. The colour is dark brown.Institute and Museum - Strumica; M. S. A.

Sanev V., Stamenova M., Collection of works, Strumica 1989, 9-24

9. ЖЕНСКА ФИГУРИНА СО ПТИЧЈИ ОЧИ, теракотаСтраната, с. Ангелци, струмичкоДоцен неолит, Анзабегово-Вршник културна група Вис. 7.2 см, инв. бр. 1022

Стилизирана женска фигурина со рамно издолжено тело, а во профил со плосната форма. Под заоблениот горен крај, врежани се очи, а носот е извлечен и потсеќа на лик од птица. Под лицето истакнати се мали гради. Аплицираните раце над стомакот недостасуваат. Бојата е темнокафена.Завод и музеј - Струмица; М. С. А.Санев В. Стаменова М., Зборник на трудови, Струмица 1989, 9-24


2�

10. FEMALE FIGURINE, terracottaTumba, v. Madžari, Skopje regionMiddle Neolithic (5800-5300 BC),

Anzabegovo-Vr�nik III cultureH. 9.5 cm, inv. No. 634

Female figurine of flat body. The long head and face portray eyes carved in low relief, small nose and finely

sculpted thin eyebrows. The hair is elaborate in a afro hairdo.The top of the head is pearced and has burnt traces.

Its colour is ochre.Museum of Macedonia - Skopje; M. A., D. Z.

10. ЖЕНСКА СТАТУЕТКА, теракотаТумба, с. Маџари, скопскоСреден неолит (5800-5300 год. п.н.е.), Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 9.5 см, инв. бр. 634

Женска статуетка со плоскато тело. Главата и лицето се издолжени со плитко врежани очи. Носот е мал, а веѓите се тенки, полукружни и се пластично претставени. Косата е пластично обликувана со афро-фризура. Темето е продупчено со траги од горење. По боја е окер.Музеј на Македонија - Скопје; М. А., Д. З.


2�

11. FIGURINE, terracottaTumba, v. Porodin, Bitola region


Column-shaped female figurine. The nose and the eyes are finely modeled and the wide open mouth shows the cavity.

The figure is adorned with a necklace. The ears and the preserved right arm are pierced for suspending.

The colour of the figurine is gray.Institute and Museum - Bitola, M. V.

Grbić M., Mačkić P., Nađ Š., Simoska D., Stalio B., Porodin, kasno neolitsko naselje na tumbi kod Bitolj,

Bitolj 1960, Pl.XXIX, fig. 3; Simoska D., Sanev V., Prehistory in Central Pelagonija, Bitola 1976, p.35, fig. 80

11. СТАТУЕТКА, теракотаТумба, с. Породин, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 9.5 см, инв. бр. 14

Столбеста женска фигура. Носот и очите се пластично обликувани. Отворената уста е прикажана со вдлабнување. На вратот има ѓердан. Ушите и зачуваната десна рака, која е претставена како израсток се продупчени за обесување. Бојата е сива. Завод и музеј - Битола; М. В.Грбиќ М., Мачкиќ П., Наѓ Ш., Симоска Д., Санев В., Породин, касно неолитско насеље на тумби код Битољ, Битољ 1960, T. XXIX, сл. 3; Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелагонија, Битола 1976, 35, сл. 80


2�



Column-shaped female figurine. The nose and the eyes are finely modeled and the wide open mouth shows the cavity. The

figure is adorned with a necklace. The ears and the preserved left arm are pierced for suspending.

The colour of the figurine is gray.Institute and Museum - Bitola, M. V.

Simoska D., Sanev V., Prehistory in Central Pelagonija, Bitola 1976, p.35, fig.79

12. СТАТУЕТКА, теракотаТумба, с. Породин, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 10 см, инв. бр. 13

Столбовидна женска фигура. Носот и очите се пластично обликувани. Отворената уста е прикажана со вдлабнување. На вратот има ѓердан. Ушите и зачуваната лева рака, која е претставена рудиментирано, се продупчени за обесување. Бојата е сива.Завод и музеј - Битола; М. В.Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелагонија, Битола 1976, 35, сл. 79


2�

13. STANDING FIGURINE, terracottaČuka, v. Topolčani, Prilep region


Figurine shaping a column with oval, flattened top and modeled nose.

Eyes are depicted with deep slanting incisions. Arms and breasts are slightly indicated.

The colour is gray.Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

Macedonian Heritage 17, Skopje 2001, p.61, Pl. I, fig. 1

13. СТОЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаЧука, с. Тополчани, прилепскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 8.6 см, инв. бр. 907

Фигурина со столбовидно тело, овално зарамнето теме и пластично извлечен нос. Очите се претставени со коси длабоки зарешки, а рацете и градите се назначени. По боја е сиваЗавод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.Македноско наследство 17, Скопје 2001, 61, Т. I, 1


30

14. FEMALE FIGURINE, terracottaBarutnica, v. Amzabegovo, Sveti Nikole region

Late Neolithic, Anzabegovo-Vr�nik IV cultureH. 10 cm, inv. No. N/A

Column-shaped standing figurine, oval in plan. The prosopomorphic face shows carved eyes, modeled nose and slightly marked eyebrows. Folded arms are merged with

the body and marked with engraved line. The hair is depicted on the top with incised zigzag line.

The light ochre figurine is a random find.Museum of Macedonia - Skopje; M. A., D. Z.

Korošec P. and J., Barutnica, Prilep 1973, T.XI, fig.11

14. ЖЕНСКА СТАТУЕТКА, теракотаБарутница, с. Амзабегово, светиниколскоДоцен неолит (5300-4800 год. п.н.е.), Анзабегово-Вршник IV културна група Вис. 10 см, инв. бр. бб

Столбовидна женска статуетка во стоечка положба и сплескана елипсовидна форма. Лицето е просопоморфно, со врежани очи, пластичен нос и благо нагласени веѓи. Рацете се собрани и потенцирани со по две врежани линии. Косата на темето има цик-цак врежани линии. По боја е светлоокер. Случаен наод.Музеј на Македонија - Скопје; М. А., Д. З.Корошец П. и Ј., Барутница, Прилеп 1973, Т. XI, сл. 11


31

15. FEMALE FIGURINE, terracottaStobi, Gradsko

Late Neolithic, Anzabegovo-Vr�nik IV cultureH. 8.5 cm, inv. No. MF 675

Column-shaped figurine in standing position, oval in plan. The prosopomorphic face shows engraved eyes,

modeled nose and slightly marked eyebrows. Hands are slightly indicated and marked with two small holes.

The figurine of light ochre colour was discovered in 1978. Museum of Macedonia - Skopje; M. A., D. Z.

Sanev V., Guide of the Archaeological Exhibition, Skopje 1992, p.23

15. ЖЕНСКА ФИГУРИНА, теракотаСтоби, ГрадскоДоцен неолит (5300-4800 год. п.н.е.), Анзабегово-Вршник IV културна група Вис. 8.5 см, инв. бр. MF 675

Столбовидна женска статуетка во стоечка положба, со сплескана елипсовидна форма. Лицето е просопоморфно, со врежани очи, пластичен нос и веѓи благо нагласени. Рацете се извлеченми и потенцирани со две дупчиња. По боја е светлоокер. Откриена е 1978.Музеј на Македонија - Скопје; М. А., Д. З.Санев В., Водич низ археолошката поставка, Скопје 1992, 23


32

16. FIGURINE, terracottaTumba, v. Madžari, Skopje region

Late Neolithic, Anzabegovo-Vršnik IV cultureH. 2.7 cm, inv. No. 528

Miniature female figurine of column-shaped body.The prosopomorphic face shows emphasized nose and incised

slanting eyes. The hair is drawn in a chignon at the top. The figurine is slightly wider at the bottom.

It colour is light ochre. It was discovered in 2003.Museum of Macedonia - Skopje; D. Z.

16. СТАТУЕТКА, теракотаТумба, с. Маџари, скопскоДоцен неолит (5300-4800 год. п.н.е.), Анзабегово-Вршник IV културна група Вис. 2.7 см, инв. бр. 528

Минијатурна женска статуетка со столбесто тело, просопоморфно лице со нагласен нос и коси врежани очи. Косата е собрана во сплескана пунџа, а кај вратот е малку задебелена. По боја е бледоокер. Откриена 2003 год.Музеј на Македонија - Скопје; Д. З.


33

17. FEMALE FIGURINE, terracottaMačevo, Berovo

Late Neolithic, Anzabegovo-Vr�nik III cultureH. 10.1 cm, inv. No. N/A

Lower part of a female standing figurine. It has three rows of impressed decoration on the belly.

The hips are slightly steatopygous and on the legs are impressed dots forming angular patterns.

The figurine colour is light brown and is accidental finding. Museum of Macedonia - Skopje; M. A., D. Z.

Sanev V., Guide of the Archaeological Exhibition at MM,Skopje 1992, p.22

Keramitčiev A., Berovo, Archaeological Map, T2, Skopje 1996, p.10-11

17. ЖЕНСКА СТАТУЕТКА, теракотаМачево, БеровоДоцен неолит (5300-4800 год. п.н.е.), Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 10.1 см, инв. бр. бб

Долен дел од женска фигурина во стоечка положба. На мевот има три боцнати точки. Има слаба стеатопигија, а на нозете врежани точки во ленти со остра аглеста форма. По боја е светлокафена.Музеј на Македонија - Скопје; М. А., Д. З.Санев В., Водич низ археолошката поставка, Скопје 1992, 22, Керамитчиев А., Берово, Археолошка карта, Т 2, Скопје 1996, 10-11


34

18. FIGURINE, terracottaZuniver, v. Izvor, Veles region


Part of a female figurine modeled in reddish clay. Only legs, the hips and the waist have been preserved.

The figurine shows steatopygia and emphasized hips. The legs preserved down to the knees

are narrower at the bottom. The waist also becomes slightly narrower. The inner side the leg is roughly flattened.

National Museum - Veles; T. J.

18. ФИГУРИНА, теракотаЅунивер, с. Извор, велешкоДоцен неолит, Анзабегово-Вршник културна група Вис. 4.2 см, инв. бр. I-59

Дел од женска статуетка изработена од црвена глина. Од статуетката е зачуван само дел од десната нога, бедрото и половината. Фигурината има стеатопигија и нагласени бедра, а ногата надолу благо се стеснува, но некаде на средината е откршена. Од половината е сочуван само дел кој исто така благо се стеснува. Од внатрешната страна ногата е грубо зарамнета.Народен Музеј - Велес; Т. Ј.


3�

19. FIGURINE OF STANDING WOMAN, terracottaStranata, v. Angelci, Strumica region


Female figurine showing steatopygia. Small breasts are finely

modeled on the flat upper body and the legs are bell-shaped at the bottom,

presumably for the purpose of stability of the figurine. The colour is light brown.

Institute and Museum -Strumica; M. S. A.Sanev V., Stamenova M.,

Collection of Works, Strumica 1989, 9-24

19. ФИГУРИНКА НА ЖЕНА ШТО СТОИ, теракотаСтраната, с. Ангелци, струмичкоДоцен неолит, Анзабегово-Вршник културна група Вис. 7.4 см, инв. бр. 1023

Женска статуетка со нагласена стеатопигија, а горниот дел од телото е плоснато со мали пластично нагласени гради. Нозете ѝ се со ѕвонолик завршеток, веројатно за стабилно стоење на фигуринката. Бојата е светлокафена.Завод и музеј - Струмица; М. С. А.Санев В., Стаменова М., Зборник на трудови, Струмица 1989, 9-24


3�

20. SEATED FIGURINE, terracottaVrbjanska �uka, v. Slavej, Prilep region


Figurine of flat body leaning backwards, head missing. It has slightly indicated arms, emphasized steatopygia. The pubic area is indicated with a small circular pierce.

The legs are marked with a notch and end in oval shape.The colour is brown.

NI Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.Macedonian Heritage 17, Skopje 2001, 61, Pl.II, 7

20. СЕДЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаВрбјанска Чука, с. Славеј, прилепскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 4.2 см, инв. бр. 48

Фигурина со плоскат горен дел од телото кој е зафрлен наназад. Главата е откршена, рацете се слабо назначени и има стеатопигија. Пубичниот дел назначен со мало кружно импресо втиснување. Нозете се разделени со рез и завршуваат заоблено. По боја е кафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.Македонско наследство 17, Скопје 2001, 61 Т. II, 7


3�

21. FEMALE FIGURINE, terracottaStranata, v. Angelci, Strumica region


Lower part of a female figurine with short, finely modeled steatopygous tights cut flat at the bottom.

The pubic area is marked with a carved V-shape line. The figurine is brown on the front and dark gray on the back.

Institute and Museum - Strumica; M.S.A.Sanev V., Stamenova M.,

Collection of Works, Strumica 1989, 9-24

21. ЖЕНСКА ФИГУРИНА, теракотаСтраната, с. Ангелци, струмичкоДоцен неолит, Анзабегово-Вршник културна група Вис. 3.3 см, инв. бр. 1024

Долна половина од женска статуетка со куси, рамно засечени нозе, убаво обликувани и нагласени глутеи, а пубичниот дел е акцентиран со врежана латинична буква V. Од напред бојата е кафена, а на задниот дел е темносива. Завод и музеј - Струмица; М. С. А.Санев В., Стаменова М., Зборник на трудови, Струмица 1989, 9-24


3�



Part of a seated female figurine modeled in purified reddish clay.

The fragment depicts the thighs, the rear and the waist. The steatopygous rear and hips

probably continued in short legs. Only the waist has been preserved of the torso,

which is considerable thinner than the hips.National Museum - Veles; T. J.


Дел од женска статуетка во седечка положба. Изработена е од пречистена глина со црвена боја. Фрагментот претставува дел од левото бедро, задникот и половината. Задникот и бедрата се стеатопигни и масивни, и веројатно преминувале во куси нозе. Од торзото на статуетката е зачуван само дел од половината, која е значително потесна во однос на телото.Народен музеј - Велес; Т. Ј.


3�

23. SEATED FIGURINE, terracottaMogila, v. Senokos, Prilep region

Late Neolithic, Velušina-Porodin cultureH. 5.4 cm, inv. No. N/A

Figurine showing steatopygia. The upper body and the lower part of the legs are broken off. Pubic area is marked with

incised triangle. Legs are depicted with carved line.The colour is brown.

Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

23. СЕДЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаМогила, с. Сенокос, прилепскоДоцен неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 5.4 см, инв. бр. бб

Фигурина со стеатопигија. Горната половина и долниот дел од нозете се откршени, а пубичниот дел е назначен со врежан триаголник. Нозете се означени со длабок рез. По боја е кафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


40

24. TWO-PART FIGURINE, terracottaAli Čair, Prilep

Late Neolithic, Velu�ina-Porodin cultureH. 5.5 cm, inv. No. 420

Lower body of a figurine with slightly indicated pregnancy and pubic area marked with a deep notch.

Legs indicated with carved line are broken-off in the lower part and the knees are pierced through.

On the back side a vertical row of slanting notches depicts the spinal column.

The top of almost triangular cross-section has a hole for inserting head.

The colour of the figurine is brown.Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

Macedonian Heritage 17, Skopje 2001, 60, Pl.I, 2

24. ДВОДЕЛНА ФИГУРИНА, теракотаАли Чаир, ПрилепДоцен неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 5.5 см, инв. бр. 420

Сочуван долен дел од фигурина со малку нагласена бременост. Пубичниот дел и нозете се назначени со длабок рез. Тие се откршени во долниот дел и имаат продупчени колена. На задната страна е претставен �рбетот со вертикална врежана низа од коси зарешки. Во горниот, речеси триаголен пресек, се забележува отвор за вметнување спојка. По боја е кафена. Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.Македонско наследство 17, Скопје 2001, 60 Т. I, 2


41



Anthropomorphic female figurine in a sitting position. The figurine depicts merely the rear, voluminous hips and legs.

The short legs end sharply at the bottom.The colour is brownish-red.


25. ФИГУРИНА, теракотаЅуницер, с. Извор, велешкоДоцен неолит, Анзабегово-Вршник културна група Вис. 4.2 см, инв. бр. I-57

Предметот претставува фрагмент од антропоморфна женска статуетка во седечка положба од која е зачувана само десната нога, која во долниот дел е оштетена. Зачуваната нога е куса и набиена, со остар (брадавичест) завршеток во пределот на стапалото. Бедрото е масивно и нагласено. Од внатрешната страна ногата е рамна, а во пресекот има полутопчеста форма. Бојата е кафено-црвена. Народен Музеј - Велес; Т. Ј.


42



Standing female figurine with hands resting on the hips.Pubic area is indicated with round appliqué.

The colour of the figurine is brown.Institute and Museum - Bitola, M. V.

Simoska D., Sanev V., Prehistory in Central Pelagonija, Bitola 1976, p.35, fig.76

26. СТАТУЕТКА, теракотаТумба, с. Породин, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. а2.4 см, инв. бр. 8

Женска фигурина што стои со рацете на колковите. Пубичниот дел е претставен со кружна апликација. Бојата е кафена.Завод и музеј - Битола; М. В.Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелагонија, Битола 1976, 35, сл. 76


43

27. ANTHROPOMORPHIC VASE - JOFKA, terracottaVršnik, v. Tarinci, Štip region

Neolithic, Anzabegovo-Vr�nik cultureH. 7.5 cm, inv. No. I/103

Anthropomorphic vase depicting lower part of female body modeled with pronounced steatopygia and very short legs. It is decorated with impressed dots to form triple parallel lines and

double zigzag patterns. When is discovered in an archaeological campaign, a necklace of snails and shells was found inside.

It could be assumed to have been used for keeping jewelry or for certain ritual purposes.

It has polished surface in gray colour. The left thigh has been slightly damaged.

Institute and Museum - Štip., T. N.Garašanin M., Sanev V., Simoska D., Kitanoski B.,catalogue,

Les civilisations prehistoriques de la Macedonie, Štip 1971, 40, fig.48

Sanev V., Simoska D., Kitanoski B., S.Saržoski, catalogue,Urgeschichte Makedoniens, Skopje 1976, 39, fig.91; Sanev V.,

Guide Through Archaeological Exhibition at the Museum of Macedonia, Skopje 1992, 12

27. АНТРОПОМОРФНА ВАЗА - ЈОФКА, теракотаВршник, с. Таринци, штипскоНеолит, Анзабегово-Вршник културна група Вис. 7,5 см, инв. бр. I/103

Антропоморфен сад со претстава на долната половина од женско тело, изведено со изразена стеатопигија. Извлечени се кузи нозе. Украсен е со вдлабнати ситни втиснувања во хоризонтални, паралелни тројни низи и цик-цак двојни низи. При археолошкото откривање на предметот, во него е пронајден ѓердан од полжави и школки. Може да претпоставиме дека служел за чување накит или за изведување на одредени ритуали. Површината е полирана, а делумно е оштетен левиот бут. Бојата е сива.Завод и музеј - Штип; Т. Н.Гарашанин М, Санев В., Симоска Д., Китаноски Б., Предисториски култури во македонија, Штип 1971, 40, сл. 48; Санев В., Симоска Д., Китаноски Б., Саржоски С., Праисторија во Македонија, Скопје 1976, 39, сл.91; Санев В., Водич низ археолошката поставка на Музеј на Македонија, Скопје 1992, 12


44

28. SEATED FIGURINE, terracottaMogila, v. Senokos, Prilep region

Middle Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 7.7 cm, exc. No. 1946

Figurine of flat body with special hole for inserting head.Hands, legs and one breast are broken-off.

It has slightly indicated pregnancy. The colour is brown.Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

28. СЕДЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаМогила, с. Сенокос, прилепскоСреден енеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна група Вис. 7.7 см, инв. бр. 1946

Фигурина со плоскато тело и отвор за вденување на главата. Рацете, нозете и едната града се откршени. Има малку нагласена бременост. По боја е кафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


4�

29. CRUCIFORM FIGURINE, terracottaGolem Kamen, v. Lopatica, Prilep region

Late EneolithicH. 6.1 cm, inv. No. N/A

Cruciform stylized figurine of flat body. It is cut-flat on the top and roundish at the bottom,

showing modeled breasts and arms sculpted horizontally. The colour is brown.


29. КРСТОВИДНА ФИГУРИНА, теракотаГолеми Камен, с. Лопатица, прилепскоДоцен енеолитВис. 6.1 см, инв. бр. бб

Крстовидна стилизирана женска фигурина со плоскато тело. Горниот дел, кај нозете е заоблен. Рацете се хоризонтално извлечени. По боја е кафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


4�

30. UPPER BODY OF A FIGURINE, terracottaÐumušica, Prilep

Middle Neolithic, Velu�ina-Porodin cultureH. 6.2 cm, inv. No. N/A

Figurine with a head of triangular cross-section has emphasized nose, almond eyes depicted with slanting notches

and modeled mouth and breasts. Arms and lower body are missing. The coiffure depicted of densely incised lines drown

into a chignon at the nape.The colour is brown.


30. ГОРНА ПОЛОВИНА ОД ФИГУРИНА, теракотаЃумушица, ПрилепСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 6.2 см, инв. бр. бб

Фигурина со глава со триаглест пресек, пластично извлечен нос и бадемасти очи со коси засеци. Устата и градите се назначени, а рацете и долниот дел се откршени. Косата е претставена со густи паралелни врeжувања која во долниот дел, од задната страна, завршува со кружна апликација. По боја е кафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


4�

31. STYLIZED FIGURINE, terracottaCrkveni Livadi, Struga region

Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 5 cm, inv. No. 125

Completely preserved figurine depicting a woman. The body is flat in profile, showing small sculpted breasts.

Rudmintary hands are spread and the head is merged with the body.

The figurine‘s colour is light brown.Museum of Macedonia - Skopje; I. K. N.

31. СТИЛИЗИРАНА ФИГУРИНКА, теракотаЦрквени Ливади, струшкоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна група Вис. 5 см, инв. бр. 125

Целосно сочувана фигуринка со претстава на жена. Телото во профил е плоскато. а однапред се назначени само градите. Рацете се кусо извлечени и раширени, а главата се слева во телото, која е сосема стилизирана. По боја е светлокафена.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.


4�

32. STANDING FIGURINE, terracottaMogila, v. Senokos, Prilep region

Late Neolithic, Velu�ina-Porodin cultureH. 5.8 cm, inv. No. N/A

Figurine of flat upper body, broken-off head and arms missing. It has triangular rear, column-shaped legs

with sculpted feet and emphasized hips. The colour is brown.


32. СТОЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаМогила, с. Сенокос, прилепскоДоцен неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 5.8 см, инв. бр. бб

Фигурина со плоскат горен дел, столбести нозе со обликувани стапала и триаглесто извлечен заден дел. Главата и рацете се откршени, а колковите се брадавичесто нагласени. По боја е кафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


4�

33. STANDING FIGURINE, terracottaMogila, v. Senokos, Prilep region

Late Neolithic, Velu�ina-Porodin cultureH. 5.8 cm, inv. No. N/A

Figurine of column-shaped body and broken-off arms, legs and one breast. It has finely sculpted nose.

The colour is brown.Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

33. СТОЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаМогила, с. Сенокос, прилепскоДоцен неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 5.8 см, инв. бр. бб

Фигурина со столбовидно тело. Рацете, нозете и едната града се откршени, а носот е пластично извлечен.По боја е кафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


�0



Fragment of a female figurine modeled in reddish-brown clay mixed with sand.

Only the flat upper body has been preserved, down to the waist, where symmetrical arms have been

merely indicated by the angular shape and small breasts finely modeled.



Статуетка изработена од црвена глина со примеси на зрнца од песок. Од фигурината е зачуван само горниот дел, односно торзото од рамениците до стомакот. Торзото е плоскато изведено. Рацете се симетрично претставени. Тие се брадавичести и благо извлечени од трупот на статуетката. Градите се пластично изработени и се незначително нагласени.Народен музеј - Велес; Т. Ј.


�1



Fragment of a female figurine modeled in light brown clay. The long thin legs has an emphasized rear.

The upper body of the figurine must have been flat.National Museum - Veles; T. J.

35. ФИГУРИНА, теракотаМрамор, с. Чашка, велешкоДоцен неолит, Анзабегово-Вршник културна група Вис. 6.4 см, инв. бр. I-9

Фрагмент од женска статуетка, изработена од светлокафена глина. Нозете се тенки и издолжени со пластично нагласен заден дел. Горниот дел од статуетата веројатно бил плоснато изведен.Народен музеј - Велес; Т. Ј.


�2

36. SEATED FIGURINE, terracottaKutline, v. Rakle, Prilep region

Late Neolithic, Velu�ina-Porodin cultureH. 4.5 cm, inv. No. 126

Figurine of flat body, head and legs missing.It shows steatopygia, modeled arms

and slightly indicated pregnancy. It’s colour is brown.


36. СЕДЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаКутлине, с. Ракле, прилепскоДоцен неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 4.5 см, инв. бр. 126

Фигурина со плоската горна половина и стеатопигија. Главата и нозете се откршени, а рацете се пластично изведени. Има малку нагласена бременост. По боја е кафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


�3

37. FIGURINE, terracottaDolno Oreovo, v. Šuplevec, Bitola region

Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 9.5 cm, inv. No. 845

The flat torso of a female figurine has a deep opening on the top for inserting head. Breasts are sculpted and

the emphasized belly is depicted with engraved lines.The colour is dark gray with shiny surface.

Institute and Museum - Bitola; M. V.

37. СТАТУЕТКА, теракотаДолно Ореово, с. Шуплевец, битолскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна група Вис. 9.5 см, инв. бр. 845

Плоската претстава на женско торзо. Има длабок отвор за всадување на главата. Градите се пластично претставени. Рацете крилјасто се шират од рамениците, а над лактите се откршени. Нагласениот стомак е украсен со врежани линии. Бојата е темносива и има сјајна површина.Завод и музеј - Битола; М. В.


�4

38. ANTHROPOMORPHIC CYLINDER, terracottaTumba, v. Madžari, Skopje

Middle Neolithic, Anzabegovo-Vr�nik III cultureH. 18 cm, inv. No. 591

The anthropomorphic cylinder is part of an altar portraying the Great Mother. Its has soft quadrangle shape.

Has been sculpted around a wooden stick. The face portrays closed eyes carved in low relief. The line of the eyes goes

slightly downwards the inside touching the small nose, which continues in the fine lines of the eyebrows. The hair is parted

in many tresses and fastened with vertical hair-pin. The cylinder has a hole on the top.

Its colour is ochre. It was discovered in 1985. Museum of Macedonia - Skopje; M. A., D. Z.

38. АНТРОПОМОРФЕН ЦИЛИНДЕР, теракотаТумба, с. Маџари, скопскоСреден неолит (5800-5300 год. п.н.е), Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 18 см, инв. бр. 591

Антропоморфен цилиндер е дел од жртвеникот Големата Мајка. Има блага четвртеста форма. Извајан е околу дрво. Лицето е со плитко врежани затворени очи кои се спуштени на крајот од носот. Тој е мал и од него започнуваат убави полукружни веѓи. Косата е пластично обликувана во двојни плетенки фатени со вертикална шнола. Темето е продупчено и има траги од горење. По боја е светлоокер. Откриен е во 1985 год.Музеј на Македонија - Скопје; М. А., Д. З.


��

39. ANTHROPOMORPHIC CYLINDER, terracottaTumba, v. Madžari, Skopje region


The anthropomorphic cylinder is part of an altar portraying the Great Mother. Its has soft quadrangle shape.

Has been sculpted around a wooden stick. Almond-eyes are modeled on the face and the fine vow-lines of eyebrows start

from the small nose, marking the eye-hole. The mouth is sculpted with a small circle. Bellow the mouth are finely mod-eled breasts. Broken-off arms are missing. The hair is modeled

with fine curls. The cylinder has a hole on the top. Its colour is reddish. It was discovered in 1981.

Museum of Macedonia - Skopje; D. Z., M. A.

39. АНТРОПОМОРФЕН ЦИЛИНДЕР, теракотаТумба, с. Маџари, скопскоСреден неолит (5800-5300 год. п.н.е), Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 14 см, инв. бр. 66

Дел од жртвеникот - Големата Мајка. Има блага четвртеста форма. Извајан е околу дрво. Лицето е со пластично прикажани бадемести очи. Веѓите со убав лак поаѓаат од малиот нос, назначувајќи ја очната дупка. Устата е назначена со мало пластично крукче. Под него се наоѓаат малите пластично обликувани гради. Рацете се откршени. Косата е обработена со афро-фризура. На темето има дупка. По боја е црвеникав. Откриен е во 1981 год.Музеј на Македонија - Скопје; Д. З., М. А.


��

40. ANTHROPOMORPHIC HEAD, terracottaTumba, v. Madžari, Skopje region


Head from and altar depicting the Great Mother preserve down to the bottom of the neck. The face of slightly triangular

form has half-open incised eyes with modeled edges of the eyelids and eyebrows starting from the small nose. The mouth

is small as well. The hair is depicted with deep carved lines. On the top of the head there is a hole with burnt traces.

The reddish-ochre figurine was discovered accidentally in 1988.

Museum of Macedonia - Skopje; M.A., D.Z.

40. АНТРОПОМОРФНА ГЛАВА, теракотаТумба, с. Маџари, скопскоСреден неолит (5800-5300 год. п.н.е), Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 9 см, инв. бр. 418

Глава од жртвеник од типот Големата Мајка, откршена во коренот на вратот. Лицето е стилизирано со блага триаглеста форма. Очите се полуотворени, врежани со пластично нагласени краеви на капаците. Веѓите во благ лак почнуваат од малиот нос. Под него устата е собрана во грч. Косата е со длабоки врежани линии. На темето има дупка со траги од горење. По боја е светлоцрвена. Откриен е во 1985 год.Музеј на Македонија - Скопје; М. А., Д. З.


��

41. ANTHROPOMORPHIC HEAD - TOTEM, terracottaTumba, v. Madžari, Skopje region


The head of impure clay has been simply modeled around a thick pole. The eyes are carved in low-relief on the flat face.

The nose is small and the eyebrows are slightly marked. The face is coated with several layers of clay and merged

with the thick neck. The hair is modeled in tresses to form a chignon on the right side. The head has been broken-off

presumably from a monumental statue - totem. Its colour is pale-ochre. Was founded accidentally in 1984.

Museum of Macedonia - Skopje; D. Z.

41. АНТРОПОМОРФНА ГЛАВА - TOTEM, теракотаТумба, с. Маџари, скопскоСреден неолит, Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 29 см, инв. бр. 493

Глава изработена од непречистена земја. Таа е многу едноставно обликувана околу голем колец. Лицето е сплескано, очите се плитко врежани, веѓите се слабо назначени, а носот е мал. Лицето е премачкано со неколку премази од глина и е споено со масивниот врат. Косата е исплетена во прцлиња и е собрана во кок на левата страна. Главата е откршена, најверојатно од монументална статуа - тотем. По боја е бледоокер. Случаен наод од 1984 год.Музеј на Македонија - Скопје; Д. З.


��

42. THE GREAT MOTHER, terracottaTumba, v. Madžari, Skopje region

Middle Neolithic, Anzabegovo-Vršnik III cultureH. 39 cm, inv. no. 68

Altar with the image of the Great Mother depicted down to the waist on top of a house model. The column-shaped head and

body have been modeled around a pole, of which there are im-prints on the inside. The fine bow-shaped eyebrows start from

the nose on the flat face. Closed eyes are engraved in low-relief. Small breasts and a big navel have been modeled on the body.

The elaborate coiffure shows finely sculpted curls and three brown painted fringes on the forehead. There is a small hole on

the top. The face has been coated with several layers of clay. Folded arms adorned with two bracelets rest on the house with

finger-spread palms. The altar depicts the birth of the Mother emerging from the house and watching over the serenity of the

home. The quadrangular house has two oval openings on the front and rear side respectively. Each of the flanking walls has a quadrate opening. There are small holes for suspending in each

corner of the roof. The brownish-ochre altar was discovered in House 1 in 1981.

Museum of Macedonia - Skopje; D. Z.Sanev V., Neolitsko svetilište od Tumba vo s. Madžari, Skopje 1981, (catalogue); Neolitsko svetilište od Tumba vo Madžari,

Skopsko, Macedoniae acta archeaologica 9-39, Skopje

42. ГОЛЕМА МАЈКА, теракотаТумба, с. Маџари, скопскоСреден неолит, Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 39 см, инв. бр. 68

Жртвеник од типот - Големата Мајка. Таа е прикажана допојасно врз четириаголна куќа. Главата и телото се столбесто обликувани врз колец од кој има остатоци на позитив. Лицето е рамно, а веѓите се полукружни и започнуваат од носот. Очите се затворени и плитко врежани. Градите се мали, а стомакот е со голем папок. Косата е пластично прикажана во убава фризура. На челото се насликани три шишки со кафена боја. На темето има дупче. Лицето е премачкано со неколку премази од глина. Во ниво на градите, рацете се свиткани и потпрени со дланките врз куќата со раширени прсти. Прикажан е мигот кога Мајката се раѓа и бдее врз мирот над домашното огниште. На рацете има по две масивни белезници. Куќата е четириаголна со по два елипсовидни отвора на фронталната и задната страна. Отстрана отворите се големи и четвртести. На четирите агли од поривот има дупчиња за закачување. По боја е светлокафена. Откриена е во 1981 год. во Куќата 1.Музеј на Македонија - Скопје; Д. З.Санев В., Неолитско светилиште од Тумба во с.Маџари, Скопје 1981, (каталог); Неолитско светилиште од Тумба во с.Маџари, Скопско, Macedoniae Acta Archaeologica 9-39,Скопје


��

43. ALTAR, terracottaTumba, v. Porodin, Bitola region

Middle Neolithic Velušina-Porodin cultureH. 25.5 cm, inv. No. 55

Anthropomorphic model of a house, topped with chimney-shaped cylinder depicting the head of the Great Goddess (Magna Mater). The goddess rendered as protector of the

house wears a ray-shaped necklace ornate with pellets. The house has inverted T-shaped openings on all four sides. The

altar of burnished surface is in dark brown colour.Institute and Museum - Bitola; M. V.

43. ЖРТВЕНИК, теракотаТумба, с. Породин, БитолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 25.5 см, инв. бр. 55

Антропоморфен модел на куќа со отвори на сите четири страни, кои се во форма на буквата Т обратно поставена. На оџакот е претставена главата на Големата Богинка (Магна Матер), која овде се среќава како заштитничка на домот. Околу вратот има зракасто поставен ѓердан, со аплицирани топчиња - монистра. Површината е мазнета, а бојата е темнокафена.Завод и музеј - Битола; М. В.


�0

44. THE GREAT MOTHER, terracottaTumba, v. Madžari, Skopje region


Altar with the image of the Great Mother depicted down to the waist on top of the house model. The flat face portray a pointed nose, slightly marked eyebrows and closed slanting eyes carved in low relief. The house of a cubic plan has four

oval openings on the front and read sides respectively. On one side wall there is M-shaped opening and on the op-posite wall are two slanting holes. There are small holes for suspending on each corner of the roof. The colour is brown.


44. ГОЛЕМА МАЈКА, теракотаТумба, с. Маџари, скопскоСреден неолит, Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 31,5 см, инв. бр. 592

Жртвеник од типот Големата Мајка. Таа е прикажана допојасно врз четириаголна куќа. Лицето е рамно, а очите се затворени и коси, и се плитко врежани. Веѓите се слабо истакнати. Носот е остар. Косата е собрана во убава афро-фризура. На темето има дупче со траги од горење. Куќата е четвртеста со по четири елипсовидни отвори на фронталната и задната страна. Странично има голем отвор во форма на буквата М. На четвртата страна има два коси отвора. На четирите агли од покривот има дупчиња за закачување. По боја е светлокафена.Музеј на Македонија - Скопје; Д. З.


�1

45. ALTAR, terracottaDjorev rid, v. Suvodol, Bitola region


Anthropomorphic model of a house topped with chimney depicting a woman down to the waist. Her skirt is the roof and the house itself symbolizes the womb. The entrance depicted

by incised triangle symbolizes the pubic area. It is cubic in plan and has a round opening on the floor, two triangular windows on each of the flanking walls and rectangular entrance on the

rear wall. The colour of the figurine is reddish-brown with traces of burning.

Institute and Museum - Bitola; M. V.

45. ЖРТВЕНИК, теракотаЃорев Рид, с. Суводол, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 16 см, инв. бр. 1139

Антропоморфен модел на куќа. На оџакот е претставена жена до половина. Нејзиното здолниште е покривот, а самата куќа - утробата. Влезот е прикажан со врежан триаголник кој го симболизира пубичниот дел. Има квадратна основа, кружен отвор на подот, а на страничните ѕидови по два триаголни прозорци. На задниот ѕид има еден правоаголен влез. Бојата е црвенокафена, на места прегорена.Завод и музеј - Битола; М. В.


�2

46.ГОЛЕМА МАЈКА, теракотаЦерје, с. Говрлево, скопскоСреден неолит, Анзабегово-Вршник културна група Вис. 35 см, инв. бр. 176

Фигура со тело и глава цилиндрично моделирани на кубусно овален постамент, со отвори од напред и назад. Над очите се нагласени веѓи, а носот е извлечен. Рацете се свиткани во лактите кои со прстите се потпираат на постаментот. Посебно се нагласени дојките и бремениот стомак со папокот. На засеченото теме има дупка, како и на четирите агли на постаментот, кој наликува на модел од куќа. Надлактиците и подлактиците се украсени со по два пара белегзии, а околу вратот, на градите, рамениците и грбот е врзан лентест ѓердан, со по една алка, додека преку струкот има колан во вид на бобинки. Фризурата е назначена со коси врежувања.Музеј на град Скопје - Скопје; М. Б.Miloš Bilbija, Arheološki pregled 26, Ljubljana 1986, 36; Георгиев З., Билбија М., Културно наследство, Завод за заштита на спомениците, Скопје 1984, 41; Санев В., Археолошка карта на Република Македонија, Том 1, МАНУ, Скопје 1994, 40; Чаусидис Н., Лилќиќ В., Серафимова А., Алексиев Е., Македонија - културно наследство, Скопје 1995, 33

46. THE GREAT MOTHER, terracottaCerje, v. Govrlevo, Skopje region

Middle Neolithic, Anzabegovo-Vršnik cultureH. 35 cm, inv. no. 176

Figurine with cylindrically modeled body and head on top of the cubic and oval post with openings at the front and the

back. Above the eyes, the eyebrows are accented and the nose is pointed. The arms are bent on the elbows and leaning on

the post. The notched top has a hole as well as the four angles on the post, resembling the model of the house. The upper

and the lower part of the arms are decorated with pair of arm bands, and around the neck, on the chests, on the shoulders and the back is knotted a stripe-like necklace with a link, but

around the waist it has a berry-like belt. The hairdo is marked with angled cuts.

Museum of the City of Skopje - Skopje; M. B.Miloš Bilbija, Archaeological Report 26, Ljubljana 1986, 36;

Georgiev Z., Bilbija M.; Culture Heritage, Institute for Pro-tection, Skopje 1984, 41; Sanev V., Archaeological Map of

Macedonia, T. I, MANU, Skopje 1994, 40; Čausidis N., Lilčić V., Serafimova A, Aleksiev E., Macedonia - Culture Heritage, Skopje

1995, 33


�3

47. ANTHROPOMORPHIC CYLINDER, terracottaTumba Sredselo, v. Mogila, Bitola region


The hollow cylinder is part of an altar, depicting the Great Mother. A big nose is modeled

over the eyebrow line. Almond-shaped eyes are looking down, showing emphasized eyelid.

The round lips are merely indicated, as association of the first shy kiss. The bottom of the neck is adorned with

M-shaped necklace. The colour is reddish. Museum of Macedonia - Skopje; M.A., D.Z.

Sanev V., From the Archaological Treasure of the SR Makedonija,

catalogue, Skopje 1980, 21, cat. No.56

47. АНТРОПОМОРФЕН ЦИЛИНДЕР, теракотаТумба Средсело, с. Могила, битолскоСреден неолит (5800-5300 год. п.н.е.),Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 13.3 см, инв. бр. 339

Празен цилиндер, дел од жртвеникот- Големата Мајка. Носот е пластично нагласен. Тој е голем и излегува од линијата на веѓите. Очите се бадемести со спуштен поглед и нагласени горни капаци. Устата е собрана и назначена со едно задебелување, како да сака да асоцира срамежлив бакнеж. Вратот завршува со пластичен ѓердан во форма на буквата М. По боја е црвена.Музеј на Македонија- Скопје; М. А., Д. З.Санев В., Од археолошкото богатство на СР Македонија, каталог, Скопје 1980, 21, кат. бр. 56


�4

48. THE GREAT MOTHER, terracottaTumba Sredselo, v. Mrševci, Skopje region


Altar with the image of the Great Mother depicted down to the waist on top of the house model. The column-shaped head

and body have been modeled around a pole. The front part of the head is missing. Folded arms rest on the house finger-spread palms. Armband is depicted on the right upper arm.

The house plan shapes a roundish quadrangle. The light brown altar was descovered in 1987.

Museum of Macedonia - Skopje; M. A., D. Z.Sanev V., Sredselo Mrševci, Archaeological Map of Macedonia,

T II, Skopje 1996, 378-379

48. ГОЛЕМА МАЈКА, теракотаТумба Средсело, с. Мршевци, скопскоСреден неолит, Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 15,7 см, инв. бр. 318

Жртвеник од типот Големата Мајка. Таа е прикажана допојасно врз четириаголна куќа. Главата и телото се столбесто обликувани врз колец од кои се остатоци во позитив. Главата недостига. Во ниво на градите рацете се свиткани и потпрени со дланките врз куќата со раширени прсти. На десната надлактица има белезница. Куќата е со четвртеста заоблена форма. По боја е светлокафена.Откриена во 1987 год.Музеј на Македонија - Скопје; Д. З.Санев В., Средсело Мршевци, Археолошка карта од Македонија, Том 2, Скопје 1996, 378-379


��

49. ANTHROPOMORPHIC CYLINDER, terracottaTumba, v. Madžari, Skopje


The hollow cylinder is part of an altar portraying the Great Mother. Big nose is portrayed on the face, touching the semi-

round eyebrows. Almond-shaped eyes are wide-open. The hair is modeled in tresses fastened on the back in a form

of triangle. The cylinder has a hole on the top. Its colour is ochre-brown. It was discovered in 1982


49. АНТРОПОМОРФЕН ЦИЛИНДЕР, теракотаТумба, с. Маџари, битолскоСреден неолит (5800-5300 год. п.н.е.),Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 10.5 см, инв. бр. 339

Празен цилиндер, дел од жртвеникот - Големата Мајка. Лицето е со голем нос во кој завршуваат полукружните веѓи. Очите се бадемести и широко отворени. На темето има дупче. Косата е сплетена во прцлиња кои се триаголни собрани. По боја е бледоцрвена. Откриен е во 1982 год.Музеј на Македонија - Скопје; М. А., Д. З.


��

50. ANTHROPOMORPHIC CYLINDER, terracottaTumba, v. Optičari, Bitola region

Middle Neolithic, Velušina-Porodin cultureH. 19 cm, inv. No. 2326

The cylinder is modeled to form a human countenance of finely modeled chin. Earrings are depicted on the ears and the

necklace is rendered by semi-spheric applications. The colour is brown.

Insitute and Museum - Bitola; M. V.

50. АНТРОПОМОРФЕН ЦИЛИНДЕР, теракотаТумба, с. Оптичари, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 19 см, инв. бр. 2326

Цилиндерот е со пластично изработен човеков лик и нагласена брада. На ушите има полутопчести обетки,а на вратот ѓердан од полутопчести апликации. Бојата е кафена.Завод и музеј - Битола; М. В.


��

51. ANTHROPOMORPHIC CYLINDER, terracottaVeluška Tumba, v. Porodin, Bitola region


Part of an altar that must have been chimney on top of a house model. The cylinder portrays the image of a goddess referred to as the Great Mother, wearing earring-pendants.

The hollow cylinder is flat on the top and has an opening in the middle. The colour is brown.

Institute and Museum - Bitola; M. V.Simoska D., Sanev V., Neolithic settlement Veleška Tumba near

Bitola, Macedoniae Acta Archaeologica 1, Prilep 1975, Pl. XXII, fig. 1; Simoska D., Sanev V.,

Prehistory in Central Pelagonia, Bitola 1976, 33, fig. 42

51. АНТРОПОМОРФЕН ЦИЛИНДЕР, теракотаВелушка Тумба, с. Породин, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 10 см, инв. бр. 10220

Дел од жртвеник во облик на куќа. Оџакот е со пластично аплициран лик на богинката, т.н. Големата Мајка. На ушите има обетки т.е. висулци. Жртвеникот е шуплив, бидејќи бил моделиран на парче од дрво. Темето е зарамнето, а во средината има отвор. Бојата е кафена.Завод и музеј - Битола; М. В.Симоска Д., Санев В., Неолитска населба Велушка тумба кај Битола, Macedoniae acta archaeologica 1, Прилеп 1975, Т. XXIII, сл. 1; Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелагонија, Битола 1976, 33, сл. 42


��

52. ANTHROPOMORPHIC CYLINDER, terracottaTumba, v. Dolno Palčište, Tetovo region

Middle Neolithic, Anzabegovo-Vršnik III cultureH. 6.5 cm, inv. No. 255

Part of a head showing finely portrayed, wide open almond-shaped eyes with ‘far-away’ look. Eyebrows are depicted by

fine bows starting from the small nose, marking the eye-hole. Two incised slanting lines at the bottom are presumably part

of a necklace. The hair is rendered by zigzag lines carved in low relief. The cylinder is in reddish-ochre colour with traces of

burning. It was discovered in 1987.Museum of Macedonia - Skopje; D. Z.

Zdravkovski D., Saržoski S., Archaeological Report 28, Ljubljana 1989, 43; Saržoski S., Zdravkovski D., Macedoniae

Acta Archaeologica 12, Skopje 1991, 131-144

52. АНТРОПОМОРФЕН ЦИЛИНДЕР, теракотаТумба, с. Долно Палчиште, тетовскоСреден неолит (5800-5300 год. п.н.е.),Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 6.5 см, инв. бр. 255

Дел од лице со пластично прикажани и широко отворени бадемести очи. Погледот е “надалеку”, а веѓите со убав лак поаѓаат од носот, назначувајќи ја очната дупка. Носот е мал. Главата завршува со две косо врежани линии, кои веројатно се дел од ѓердан. Косата е пластично прикажана со врежани плитки цик-цак линии. По боја е црвеникава. Има траги од горење. Откриен е во 1987 год.Музеј на Македонија - Скопје; Д. З.Здравковски Д., Саржоски С., Arheološki pregled, Ljubljana 1989, 43; Саржоски С., Здравковски Д., Macedoniae acta archaeologica 12, Скопје 1991, 131-144


��

53. ANTHROPOMORPHIC CYLINDER, terracottaTumba, Čair, Skopje

Middle Neolithic, Anzabegovo-Vršnik III cultureH. 15.5 cm, inv. No. 501

The anthropomorphic cylinder is a part of an altar portraying the Great Mother. Its basic plan forms an irregular square and

has been sculpted around a wooden stick. The face is depicted with incised eyes and a small nose

continuing in fine semi-circular eyebrows. The small mouth is engraved in low-relief. The hair is modeled with fine curls.

The cylinder has a hole on the top. It’s colour is ochre. Found accidentally in 1999.


53. АНТРОПОМОРФЕН ЦИЛИНДЕР, теракотаТумба, нас. Чаир, СкопјеСреден неолит (5800-5300 год. п.н.е.),Анзабегово-Вршник III културна група Вис. 15.5 см, инв. бр. 501

Антропоморфен цилиндер, дел од жртвеникот - Големата Мајка. Има блага четвртеста форма. Извајан е околу дрво од кое се останати траги во позитив. Лицето е со врежани очи и мал нос, од кои започнуваат убави полукружни веѓи. Устата е мала и е плитко врежана. Косата е пластично обликувана во афро-фризура. Темето е продупчено. По боја е светлоокер. Откриен е случајно во 1999 год.Музеј на Македонија - Скопје; М. А., Д. З.


�0



The cylinder must have been a part of an altar shaping a house model, representing its chimney. It portrays the image

of the Great Mother wearing semi-spherical earrings and a necklace depicted by two lines of impressed dots.

The figurine is in brown colourInstitute and Museum - Bitola; M. V.

Grbić M., Mačkić P, Nađ S., Somoska D., Stalio B., Porodin, kasno neolitsko naselje na Tumbi kod Bitolj, Bitola

1960; Simoska D., Sanev V., Prehistory in Central Pelagonia, Bitola 1976, 35, fig. 93

54. АНТРОПОМОРФЕН ЦИЛИНДЕР, теракотаТумба, с. Породин, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 12 см, инв. бр. 33

Цилиндер кој претставува дел од жртвеник во облик на куќа. На оџакот е претставена Големата Мајка. Овде се среќава со овални обетки и ѓердан претставен со лента од по два реда импресо* украсувања. Бојата е кафена.Завод и музеј - Битола; М. В.Грбиќ М., Мачкиќ П., Наѓ Ш., Симоска Д., Сталио Б., Породин, касно неолитско насеље на тумби код Битољ, Битољ 1960; Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелогонија, Битола 1976, 35, сл. 93

*Втиснувања (украсувања) во керамиката со нокти или остар предмет.


�1

55. SEATED FIGURINE, terracottaTreštena Stena, v. Manastir, Prilep region

Late EneolithicH. 6 cm, exc. no. 1356

Figurine with head broken-off, left arm

and legs are missing. It has modelled breasts, the folded right arm touching the belly.

The coulour is grayish-brown.Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

55. СЕДЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаТрештена стена, с. Манастир, прилепскоДоцен неолитВис. 6 см, тер. бр. 1356

Фигурина со откршени глава, лева рака и нозе.Десната рака е свиткана и се допира на стомакот, градите се пластично назначени. По боја е сивокафена.Завод и музеј – Прилеп; Д. Т., А. М.


�2

56. SEATED LADY, terracottaRiver Drim Outfall, Struga


Woman sitting in a yoga position. It has polished round head merging with a long cylindric neck, which stands on an upright

body. Eyes,nose and mouth are slightly marked on the face. Hands are depicted on the belly with impressed line.

The bottom and the legs forming a triangle, stable for sitting. The back bears engraved pattern of double diamond.

The colour i dark gray.Museum of Macedonia - Skopje; I. K. N.

Garašanin M., Sanev V., Simoska D., Kitanoski B., Les Civili-sations préhistoriques de la Macedonie, Štip 1971, fig 129;

Kolištrkoska Nasteva I., Guide through the Archaeologic Exhibition at the Museum of Macedonia, Skopje 1992, p.30;

Sanev V., Simoska D., Kitanoski B., Saržoski S., Urgeschichte Macedoniens, Skopje 1976, 48, fig.359

56. ДАМА ШТО СЕДИ, теракотаУстие на Дрим, СтругаЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 7.5 см, инв. бр. 276

Жена што седи во јога положба. Има кружна мазна глава која продолжува на високиот цилиндричен врат, поставен на исправeното тело во седечка положба. Има благо назначени очи, нос и уста. Рацете се обележени со втисната линија врз стомакот, а задникот и нозете во основа се триаголнести, со мазна стабилна површина за седење. На грбот е врежана шара со двоен ромб. По боја е темносива.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.Гарашанин М., Санев В., Симоска Д., Китаноски Б., Предисториски култури во Македонија, Штип 1971, сл 129; Колиштркоска Настева И., Водич низ археолошката поставка на Музеј на Македонија, Скопје 1992, стр. 30, Санев В, Симоска Д., Китаноски Б., Саржоски С., Праисторија во Македонија, Скопје 1976, 48, сл. 359


�3

57. SEATED WOMAN, terracottaCarevi Kuli, Strumica


Lower part of a seated female figurine preserved up to the thin waist. It has a small belly and joined legs

with emphasized thighs, but without feet. The figurine is light brown with ttraces of darker nuance

in the pubic area and under the belly.Institute and Museum - Strumica; M. S. A.

57. ЖЕНА ШТО СЕДИ, теракотаЦареви Кули, СтрумицаЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 4.9 см, инв бр. 1079

Долна половина од фигурина на жена што седи, со спастрени нозе без стапала. Изведена е со нагласени глутеи и мало стомаче, а во тенкиот струк е прекршена. Бојата е светлокафена со траги на потемна боја кај спојот на нозете и под стомакот.Завод и музеј - Струмица; М. С. А.


�4



Seated female figurine. The head is missing, folded hands rest below the belly. Thighs are emphasized.

The polished surface is in grayish-black colour.Insitute and Museum - Bitola; M. V.

Grbić M., Mačkić P, Nađ S., Somoska D., Stalio B., Porodin, Porodin, Late Neolitic Setlement at Tumba near Bitola, Bitola

1960; Simoska D., Sanev V., Prehistory in Central Pelagonia, Bitola 1976, 35, fig. 77

58. СТАТУЕТКА, теракотаТумба, с. Породин, битолскоСреден неолит, Велушина-Породин културна група Вис. 7 см, инв. бр. 7

Фигурина на жена што седи. Главата е откршена, рацете се преклопени под стомакот, а глутеите се нагласени. Површината е мазнета и има висок сјај, а бојата е црносива.Завод и музеј - Битола; М. В.Грбиќ М., Мачкиќ П., Наѓ Ш., Симоска Д., Сталио Б., Породин, касно неолитско насеље на тумби код Битољ, Битољ 1960; Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелогонија, Битола 1976, 35, сл. 77


��

59. STYLIZEED SEATED WOMAN, terracottaTumba, v. Crnobuki, Bitola region

Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 4.7 cm, inv. No. N/A

Pear-shaped seated figurine with rudimented legs, hands resting on the hips. The figurine

has been modeled hastily in stylized manner. Its colour is brown.

Museum of Macedonia; I. K. N.

59. СТИЛИЗИРАНА ФИГУРА ШТО СЕДИ, теракотаТумба, с. Црнобуки, битолскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 4.7 см, инв. бр. бб

Крушковидна фигуринка што седи. Има рудиментирани нозе и поставени раце на колкови. Изведена е со брз потег, т.е. стилизирано. По боја е кафена. Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.


��



Depiction of a pregnant woman seated on a four-legged stool, with modeled breasts. The head is missing. The colour of the figurine is reddish-brown.

Institute and Museum - Bitola; M. V.Simoska D., Sanev V., Prehistory in cenrtal Pelagonia,

Bitola 1976, 48, fig. 225

60. СТАТУЕТКА, теракотаДолно Ореово, с. Шуплевец, битолскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 8 см, инв. бр. 953

Претстава на бремена жена што седи на четириножно столче. Главата е откршена, а градите назначени. Бојата е црвенокафена.Завод и музеј- Битола; М. В.Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелагонија, Битола 1976, 48, сл. 225


��

61. FIGURINE, terracottaGolema Tumba, v. Trn, Bitola region

Late Neolithic, Trn cultureH. 7 cm, inv. No. 298

Female figurine seated on a chair, head and arms missing.Breasts are modeled on the flat upper body.

The colour is reddish-brown.Institute and Museum - Bitola; M. V.

Simoska D., Sanev V., Prehistory in cenrtal Pelagonia, Bitola 1976, 44, fig. 159

61. СТАТУЕТКА, теракотаГолема Тумба, с. Трн, битолскоДоцен неолит, Трнска културна групаВис. 7 см, инв. бр. 298

Женска фигурина што седи на столче. Главата и рацете се откршени. Телото е плоскато, а градите се пластично претставени. Бојата е црвено-кафена.Завод и музеј - Битола; М. В.Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелагонија, Битола 1976, 44, сл. 159


��

62. SEATED FEMALE FIGURINE, terracottaTumba, v. Crnobuki, Prilep region


Female figurine of flat body in profile. At the front, carved lines mark the breasts and the pubic area, depicting also pieces of garment. There are traces of hair-do on the top of the head.

The countenance is stylized. The legs form a cone at the bottom. The colour of the figurine is brown.

Museum of Macedonia - Skopje; I. K. N.Nasteva Kolištrkoska I., Guide through the archaeological

exhibition at the MM, Skopje 1992, 30; Kolištrkoska Nasteva I., Archaeological Map of Macedonia, Vol. I,

MANU, Skopje 1994, 50

62. ФИГУРИНА ШТО СЕДИ, теракотаТумба, с. Црнобуки, битолскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 9.5 см, инв. бр. 47

Изведена женска фигура со плоскато тело во профил. На предната страна се врежани линии нагласени се делови од гардероба, гради и пубичен дел. Има траги од фризура на темето, а ликот е стилизиран, односно извлечен со три прста. Нозете се со конусна основа. По боја е кафена.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.Настева Колиштркоска И., Водич низ археолошката поставка на Музеј на Македонија, Скопје 1992, 30; Колиштркоска Настева И., Археолошка карта на Р. Македонија, МАНУ, Скопје 1994, 50


��



Coarsely modeled depiction of a seated woman wearing hat. The arms are spreaded. The colour of the figurine is brown.

Institute and Museum - Bitola; M. V.Simoska D., Sanev V., Prehistory in cenrtal Pelagonia,

Bitola 1976, 48, fig. 225

63. СТАТУЕТКА, теракотаДолно Ореово, с. Шуплевец, битолскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 8.3 см, инв. бр. 5877

Грубо изработена претстава на жена што седи. На главата има капа во вид на шубара. Рацете се раширени. Бојата е кафена.Завод и музеј - Битола; М. В.Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелагонија, Битола 1976, 48, сл. 225


�0

64. FIGURINE OF A SEATED WOMAN, terracottaTumba, v. Crnobuki, Bitola region

Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 6.2 cm, inv. No. N/A

Stylized figurine of a seated woman with cone-shaped head merging with the shoulders. Spread hands are raised to the

level of the breasts. The woman has emphasized and swallen belly and ineptly applied breasts. The legs folded at the knees

are shorter, without feet. The figurine is dark-brown.Museum of Macedonia - Skopje; I. K. N.

Simoska D., Sanev V., Prehistory in cenrtal Pelagonia, Bitola 1976, 46, fig. 205;

Sanev V., Simoska D., Kitanoski B., Saržoski S., Prehistory in Macedonia, Skopje 1976, 50, fig. 414

64. ФИГУРИНА НА ЖЕНА ШТО СЕДИ, теракотаТумба, с. Црнобуки, битолскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 6.2 см, инв. бр. бб

Стилизирана фигурина на жена што седи. Има конусно изведена глава која се прелева во рамениците. Рацете и се раширени и кренати во висина на градите. Стомакот е набрекнат и нагласен. Има невешто аплицирани гради, а нозете се подвоени кај колената и скусени. Фигурината е без стапала. По боја е темнокафена.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелагонија, Битола 1976, 46, сл. 205; Санев В., Симоска Д., Китаноски Б., Саржоски С., Праисторија во Македонија, Скопје 1976, 50, сл. 414


�1

65. UPPER BODY OF A WOMAN, terracottaPilavo, v. Burilčevo, Kočani region

Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 6.7 cm, inv. No. 3/II

Upper part of a woman with stylized head. Only two-humped nose has been modeled on the face. On both sides on the

big ears there are two pierced holes one above another, which might have been used for passing a tread and used as a pendant. It is decorated with short slanting notches under

the armpits. The breasts and the pubic area are marked with incised triangles. There are traces of red colouring on the bur-

nished light brown surface.Museum of Macedonia - Skopje; I. K. N.

Kolištrkoska Nasteva I., Macedoniae Acta Archaeologica 15, Skopje 1999,28

65. ДОПОЈАСНА ФИГУРИНА НА ЖЕНА, теракотаПилаво, с. Бурилчево, кочанскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 6.7 см, инв. бр. 3/II

Горна половина на жена со стилизирана глава. На ликот има двогрбаво извлечен нос. На местата кај развлечените уши издупени се, едно под друго, по две дупчиња, кои можеби служеле за протнување на врпца, доколку фигурината била висулец. Недостасува долниот дел од телото и рацете. Под пазувите е декорирана со куси коси засеци. Нагласени се градите и пубичниот дел со врежани триаголници. Видливи се траги од црвена боја врз мазната, светлокафена основа.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.Колиштркоска Настева И., Macedoniae acta archaeologica 15, Скопје 1999, 28


�2

66. FIGURINE, terracottaKartalica, v. Izvor, Veles region


Fragment of a female figurine of which pnly part of the neck and the torso have been preserved down to the breasts.

The massive neck shapes a column. It continues in slightly modelled shoulders. In the breast area a moulded round

medallion is suspended on a necklace rendered by carved line. The colour is ochre.


66. ФИГУРИНА, теракотаКарталица, с. Извор, велешкоДоцен неолит, Анзабегово-Вршник културна групаВис. 3.7 см, инв. бр. I-187

Фрагмент од женска статуетка од кој е зачуван само дел од вратот и мал дел од торзото во пределот на рамениците и градите. Вратот е масивен и столбовиден. Од него надолу продолжуваат благо нагласените раменици. Во пределот на градите теракотата има пластично извден медалјон прицврстен на врежано изведена нишка. Бојата е окер.Народен музеј - Велес; Т. Ј.


�3

67. FIGURINE - TORSO, terracottaBakarno Gumno, v. Čepigovo, Prilep region

Middle Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 5 cm, inv. No. 1206

Figurine of oval body with special hole for inserting head. Arms and lower body are missing. It has burnished surface and

modeled breasts. The colour is dark gray.Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

Prehistory in Macedonia, Skopje 1976, (catalogue), cat. No.388

67. ФИГУРИНА - ТОРЗО, теракотаБакарно Гумно, с. Чепигово, прилепскоСреден енеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 5 см, инв. бр. 1206

Фигурина со овално тело и отвор за вметнување на глава. Површината е сјајно измазнета. Рацете и долниот дел се откршени, а градите се пластично назначени. По боја е темносива.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.Праисторија во Македонија, Скопје 1976 (каталог), кат. бр. 388


�4

68. FIGURINE - TORSO, terracottaCarevi Kuli, Strumica


Fragment of a figurine where only the torso and part of the arms have been preserved.

Two vertical lines are carved between the slightly marked breasts. The colour is reddish-brown.

Institute and Museum - Strumica; M. S. A.

68. ФИГУРИНА - ТОРЗО, теракотаЦареви Кули, СтрумицаЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 2.6 см, инв. бр. 544

Фрагмент од статуетка од кое е сочувано торзото, пласното обликувана, со остатоци од откршени раце. Градите се благо нагласени, а помеѓу нив се врежани две вертикални линии. Бојата е црвенкасто-кафена.Завод и музеј - Струмица; М. С. А.


��

69. BELL-LIKE FIGURINE, terracottaMogila, v. Senokos, Prilep region

Late Neolithic, Velu�ina-Porodin cultureH. 7.3cm, inv. No. N/A

Hollow figurine of which the broken-off lower body is missing.It has portrayed nose, eyes depicted with slanting notches, modeled arms and breasts. The figurine is decorated with

incised lozenges at the front. The colour is brown.Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

69. ЅВОНЕСТА ФИГУРИНА, теракотаМогила, с. Сенокос, прилепскоДоцен енеолит, Велушина-Породин културна групаВис. 7.3 см, инв. бр. бб

Ѕвонеста фигурина со шуплива внатрешност. Долниот дел е откршен, носот е пластично извлечен, а очите се претставени со коси зарешки. Рацете и градите се назначени. Предната површина е украсена со врежани ромбови. По боја е кафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


��

70. FIGURINE OF A WOMAN, terracottaStranata, v. Angelci, Strumica region


Middle part of female figurine showing streatopygia. The upper body is broken-off and the legs are missing.

The pubic area is marked with an incised triangle. The belly is emphasized possibly showing pregnancy. Two concave spots

mark the lumbar-sacral area. The colour is light brown.Institute and Museum - Strumica; M. S. A.

Sanev V., Stamenova D., Collection of Works, Strumica 1989, 9-24

70. СТАТУЕТКА НА ЖЕНА, теракотаСтраната, с. Ангелци, струмичкоДоцен неолит, Анзабегово-Вршник културна групаВис. 7.8 см, инв. бр. 1025

Средишен дел од женско тело, недостасуваат горниот дел од телото и нозете. Изведена е со нагласена стеатопигија, а пубичниот дел е нагласен со врежан триаголник. Стомакот е нагласен, можеби покажува бременост, а над задникот,со две длабнатини, потенциран е лубо-сакралниот дел. Бојата на фигурината е светлокафена.Завод и музеј - Струмица; М. С. А.Санев В., Стаменова М., Зборник на трудови, Струмица 1989, 9-24


��

71. TORSO OF FEMALE FIGURINE, terracottaPilavo, v. Burilčevo, Kočani region


Upper part of female figurine. Broken-off head is missing and hands raised in posture of adoration

have not been fully preserved. Below the neck, a V-shaped double line is incised and the same

inverted pattern is carved at the back near the waist. There are traces of the partly broken-off belly.

The surface is burnished, showing remaining of red colouring. The torso is light brown.

Museum of Macedonia - Skopje; I. K. N.

71. ТОРЗО ОД ФИГУРИНА НА ЖЕНА, теракотаПилаво, с. Бурилчево, кочанскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 6.5 см, инв. бр. 134/II

Зачувана горна половина од женско тело. Главата и рацете, кои биле раширени во поза на адорација, се откршени. Под вратот, во латинична буква V, врежани се двојни линии, а на грбот во пределот на слабината, врежани се исти такви но обратно поставени. Видливи се траги од откршен стомак. Површината е замазнета, а наместа има остатоци од црвена боја. Во основа торзото е со светлокафена боја.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.


��

72. FIGURINE WITH ENGRAVED DECORATION, terracottaKutline, v. Rakle, Prilep region

Late Neneolithic, Angelci-Zelenikovo cultureH. 8.3 cm, inv. No. N/A

Upper part of a figurine of flat body, head is missing. The figurine has modeled arms and breasts, showing slightly

indicated pregnancy. Clothing is depicted with engraved lines and attached round ornaments on the front and on the back.

At the bottom a hole can be seen for inserting a stick in the process of modeling. The colour is brown.Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

Macedonian Heritage No.17, Skopje 2001.60, T.III, 1

72. ФИГУРИНА СО ВРЕЖАНИ ЕЛЕМЕНТИ, теракотаКутлине, с. Ракле, прилепскоДоцен неолит, Ангелци-Зелениково културна групаВис. 8.3 см, инв. бр. Бб

Горен дел од фигурина со плоскато тело. Главата е откршена, а рацете и градите се пластично назначени. Има малку нагласена бременост. Во долниот дел се забележува отвор за вметнување на спојка. Со врежани линии и кружни пластични апликации, од предната и задната страна, е прикажан дел од облеката. По боја е кафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.Македонско наследство, број 17, Скопје 2001, 60, Т. III, 1


��



Fragment of a female figurine showing flat torso with no marks for arms. One horizontal line is incised on the belly.

Breasts are adorned with a modeled round medallion suspended on three incised lines.

The colour is brownish-gray.National Museum - Veles; T. J.

73. ФИГУРИНА, теракотаМрамор, нас. Чашкa, велешкоДоцен неолит, Анзабегово-Вршник културна групаВис. 5.2 см, инв. бр. I-2

Фрагмент од женска фигурина со плоскато изведено торзо и ненагласени раце. На стомакот од торзото е врежана една хоризонтална линија. Градите се декорирани со еден пластично изведен кужен медалјон прицврстен на три врежани нишки. По боја е кафено-сива.Народен музеј - Велес; Т. Ј.


�0



Female figurine of flat body with deep opening for inserting a head. Legs are shattered, the breasts and belly finely

modeled. The pubic triangle is rendered with double incised line.

The colour is light brown. Institute and Museum - Bitola; M. V.

Simoska D., Sanev V., Prehistory in Central Pelagonia, Bitola 1976, 47, fig. 223

74. СТАТУЕТКА, теракотаДолно Ореово, с. Шуплевец, битолскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 10 см, инв. бр. 845

Плоската престава на жена со длабок отвор за всадување на главата. Нозете се откршени, а градите и стомакот се пластично изведени. Под стомакот е означен триаголник со по две врежани линии. Бојата е светлокафена.Завод и музеј - Битола; М. В.Симоска Д., Санев В., Праисторија во централна Пелагонија, Битола 1976, 47, сл. 223


�1

75. FIGURINE, terracottaVIsok Rid, v. Bukri, Bitola region


Lower part of damaged female figurine. It has modeled belly, emphasized thighs and incised pubic triangle below the belly.

Its colour is grayish-brown.Institute and Museum - Bitola; M. V.

75. СТАТУЕТКА, теракотаВисок Рид, с. Букри, битолскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 7.4 см, инв. бр. 2210

Долен дел од оштетена женска фигура. Има пластично нагласени стомак и бутови. Под стомакот одбележан е пубичниот триаголник со врежување. Бојата е сиво-кафена.Завод и музеј - Битола; М. В.


�2

76. FRAGMENT OF ANTHROPOMORPHIC FIGURINE, terracottaStranata, v. Angelci, Strumica region


Part of the upper body and lower part of a figurine with emphasized thighs.

Two concave spots mark the lumbar-sacral area. The colour is light brown.

Institute and Museum - Strumica; M. S. A.Sanev V., Stamenova D., Collection of Works,

Strumica 1989, 9-24

76. ФРАГМЕНТ ОД АНТРОПОМОРФНА СТАТУЕТКА, теракотаСтраната, с. Ангелци, струмичкоДоцен неолит, Анзабегово-Вршник културна групаВис. 9.5 см, инв. бр. 1021

Дел од тело и долна половина на статуетка со нагласени глутеи над кои има вдлабнатинка. Горниот дел недостасува. Бојата е светлокафена.Завод и музеј - Струмица; М. С. А.Санев В., Стаменова М., Зборник на трудови, Струмица 1989, 9-24


�3

77. FIGURINE, terracottaVisok Rid, v. Bukri, Bitola region


Lower part of a damaged female figurine. The modeled belly and hips are emphasized. The pubic triangle is rendered with

cannelures. The colour is geayish-brown.Institute and Museum - Bitola, M. V.

77. СТАТУЕТКА, теракотаВисок Рид, с. Букри, битолскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 12 см, инв. бр. 2211

Долен дел од оштетена женска фигура. Стомакот и бедрата се пластично нагласени. Под стомакот има зарамнет триаголник со канелури. Нозете се споени и без стапала.Бојата е сиво-кафена.Завод и музеј - Битола: М. В.


�4

78. SEATED GFEMALE FIGURINE, terracottaTumba, v. Crnobuki, Bitola region


Roughly modeled figurine of a seated woman. Her head, now missing, must have been set on a stick and attached to the body. There are peculiar imprints of textile on the surface, which show that the figurine must have been molded with

a piece of fabric. Breasts are slightly indicated. The arms are short and spread wide, whereas the legs are roundish at the

bottom. The coarse surface of the figurine is brown.Museum of Macedonia - Skopje; I. K. N.

78. СЕДЕЧКА ФИГУРИНА НА ЖЕНА, теракотаТумба, с. Црнобуки, прилепскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 15 см, инв. бр. 5131

Грубо изработена фигура на жена што седи, главата недостасува, а била поставена на стапче и припоена кон телото. Необични се втиснатите траги од ткаенина на нејзината површина, што говори дека таа била обликувана преку парче текстил. Градите се благо нагласени, рацете се куси и раширени, а нозете се со полукружен завршеток. Површината е груба, а бојата е кафена.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н


��

79. FRAGMENT OF FEMALE FIGURINE, terracottaPilavo, v. Burličevo, Kočani region


Fragment of a female figurine preserved from the waist down to the knees. It has emphasized back and indicated pubic area.

The colour is light brown with traces of burning.Museum of Macedonia - Skopje; I. K. N.

Kolištrkoska Nasteva I., Macedoniae Acta Archaeologica 15, Skopje 1999, 28

79. ДОПОЈАСНА ФИГУРИНА НА ЖЕНА, теракотаПилаво, с. Бурилчево, кочанскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 7.4 см, инв. бр. 68/II

Дел од долна половина на женска фигурина, сочувана до колена. Нагласен пубичен дел и стеатопигија. По боја е светлокафена со траги од горење.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.Колиштркоска Настева И., Macedoniae acta archaeologica 15, Скопје 1999, 28


��


Late EneolithicH. 6.1 cm, exc. No. 1125

Upper part of the body and lower part of the legs of the figurine are missing.

It has incised pubic triangle. The colour is light brown.Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

80. СЕДЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаТрештена стена, с. Манастир, прилепскоДоцен енеолитВис. 6.1 см, тер. бр. 1125

Од фигурината откршен е горниот дел од телото и долниот дел од нозете. Пубичниот дел е назначен со врежан триаголник. По боја е светлокафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


��

81. ANTHROPOMORPHIC VESSEL, terracottaTreštena Stena, v. Manastir, Prilep region

Late Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 20.7 cm, exc. No. 39

Vessel of burnished surface. It has a high cylindrical neck with a spout on the top, modeled breasts and rudimentary arms.

The colour is brown.Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

81. АНТРОПОМОРФЕН САД, теракотаТрештена стена, с. Манастир, прилепскоДоцен енеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 20.7 см, тер. бр. 39

Оштетен сад со мазнети површина. Има висок цилиндричен врат кој во горниот дел е со изливник. Градите се пластично назначени, а рацете се во вид на извлечени брадавици. По боја е кафен.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


��


Late EneolithicH. 11 cm, exc. No. 595

Figurine with the head missing. It has modeled breasts, folded arms resting on the hips and engraved pubic triangle.

Joined legs end with roundish cone. The colour is reddish.


82. СЕДЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаТрештена стена, с. Манастир, прилепскоДоцен енеолитВис. 11 см, тер. бр. 595

Фигурина со откршена глава. Градите се пластично назначени, а рацете се свиткани и се потпираат на колковите. Пубичниот дел е предимензионирано назначен со врежан триаголник. Нозете се споени и завршуваат конусно заоблени. По боја е црвеникава.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


��



Fragment of a seated female figurine showing steatopygia. Only the right thigh and the top part of the leg have been

preserved. The legs are decorated with incised horizontal and vertical lines featuring cobwebs and

with incised circles at the bottom. The colour is dark brown.


83. ФИГУРИНА, теракотаMрамор, нас. Чашка, прилепскоДоцен енеолит, Анзабегово-Вршник културна групаВис. 4.1 см, инв. бр. I-11

Фрагмент од женска статуетка во седечка положба. Има нагласена стеатопигија. Од статуетката е зачувано десното бедро и горниот дел од ногата. Ногата е декорирана со хоризонтални и вертикални линии во вид на пајакова мрежа. Долниот дел од ногата е декориран со кружни линии. Бојата е темносива.Народен музеј - Велес; Т. Ј.


100



Figurine of a seated woman. The broken-off upper part is missing. It has emphasized sculpted belly and incised pubic

triangle. Knees are marked with protrusions.The colour is brown.


84. СТАТУЕТКА, теракотаДолно Ореово, с. Шуплевец, битолскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 6 см, инв. бр. 956 Долна половина на жена што седи. Има нагласен стомак и врежан триаголник на потстомачниот дел. Колената се нагласени пластично со испупчување. Бојата е кафена. Завод и музеј - Битола; М. В.


101

85. UPPER PART OF A VESSEL, terracottaGolemi Kamen, v. Lopatica, Prilep region

Late EneolithicH. 3.6 cm, inv. No. N/A

Fragment of a vessel bearing engraved depiction of female figure laid horizontally under the rim.

The colour is dark gray.Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.

85. ФРАГМЕНТ ОД ГОРЕН НА САД, теракотаГолеми камен, с. Лопатица, прилепскоДоцен енеолитВис. 3.6 см, инв. бр. бб

Фрагмент од сад со врежана претстава на женска фигура која е хоризонтално поставена под венецот на ободот. По боја е темносива.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.


102

86. FEMALE FIGURINE, terracottaŽegligovski Kamen, v. Mlado Nagoričane, Kumanovo region

Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 3.5 cm, inv. No. I/2-97

Torso of a female figurine. The head, the arms and the legs are missing. It shows slightly modeled hips and finely sculpted

back-side. The top layer of the clay has been peeled-off.The colour of the figurine is dark gray.

National Museum - Kumanovo; L. T.

86. ЖЕНСКА СТАТУЕТКА, теракотаЖеглиговски Камен, с. Младо Нагоричане, кумановскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 3.5 см, инв. бр. I/2-97

Торзо од женска фигурина. Недостасуваат главата, нозете и рацете. Горниот слој од предната страна е излупен. Има назначени глутеи, а задникот е складно изведен. По боја е темносива.Народен музеј - Куманово; Л. Т.


103

87. KNEES OF FEMALE FIGURINE, terracottaPilavo, v. Burilčevo, Kočani region

Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 7 cm, inv. No. 135/II

Only the knees and the lower part of the legs with slightly modeled feet have been preserved of a seated female figurine.

Joined legs are marked with a deep carved line in-between. Traces of horizontal lines and traces of reddish colouring have

been preserved as applied above the knees, i.e. on the preserved part of the thighs.

The decoration resembles a piece of garment (skirt).The colour is light brown.


87. КОЛЕНА ОД ФИГУРИНА НА ЖЕНА, теракотаПилаво, с. Бурилчево, кочанскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 7 см, инв. бр. 135/II

Зачувани колена, потколена и благо извлечени стапала од фигурина на жена во седечка положба. Споените нозе се назначени со длабоко врежана линија меѓу нив. Црти од хоризонтални линии и траги од црвеникава боја се нанесени над колената, односно врз бутовите. Наликуваат на дел од облекa (здолниште). Во основа е светлокафена.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.


104

88. HALF-SEATED FIGURINE, terracottaBakarno Gumno, v. Čepigovo, Prilep region

Middle Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 8.2 cm, inv. No. 1205

Figurine where the upper part of the body is missing. It has incised pubic triangle. The legs are marked with deeply incised

line and end with modeled feet. The colour is grayish brown.

Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.Sanev V., Simoska D., Kitanoski B., Saržoski S.,

Urgeschichte Makedoniens, Skopje 1976 (catalogue), cat. No. 387

88. ПОЛУСЕДЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаБакарно Гумно, с. Чепригово, прилепскоСреден енеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 8.2 см, тер. бр. 1205

Фигурина со откршена горна половина. Пубичниот дел е назначен со врежан триаголник, а нозете со длабок рез. Завршуваат со обликувани стапала. По боја е сиво-кафена.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.Санев В., Симоска Д, Китаноски Б., Саржоски С.,Urgeschichte Makedoniens, Скопје 1976, (каталог) кат. бр. 387


10�

89. FIGURINE OF STANDING WOMAN, terracottaPilavo, v. Burilčevo, Kočani region

Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 11 cm, inv. No. 133/II

Figurine of a standing woman with joined legs, without feet. The upper part is broken at the thin waist is missing.

The figurine showing steatopygia is decorated with incised horizontal, slanting and angular lines.

The decoration resembles a tattoo. The colour is dark gray.


89. ФИГУРИНА НА ЖЕНА ШТО СТОИ, теракотаПилаво, с. Бурилчево, кочанскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 11 см, инв. бр. 133/II

Фигурина на жена што стои со споени нозе. Недостасуваат стапалата и горната половина до нагласениот струк. Изведена е со стеатопигија. Телото е украсено со хоризонтални, коси и аглести врежани линии. Декорацијата наликува на тетоважа. По боја е темносива.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.


10�

90. FEMALE FIGURINE, terracottaPilavo, v. Burilčevo, Kočani region


Figurine of a woman standing with joined legs, without feet. The upper broken-off part below the waist is missing. It is

decorated with incised horizontal, angular lines and circles, the bottom is showing carved “double-egg” pattern.

The decoration resembles a tattoo. The colour of the figurine is dark gray.

Museum of Macedonia - Skopje; I. K. N.Atanasova I., Angelov V., Guide to the cultural values of Kočani i

Kočani region, Kočani 2004, 7; Kolištkoska Nasteva I., Guide to the Archaeological Exhibition, Museum of

Macedonia, Skopje 1992, 26; Kolištkoska Nasteva I., Archeological Map of the Republic of Macedonia, MANU,

Skopje 1994, 50; Kolištkoska Nasteva I., Archaeological Review 28, Ljubljana 1989, 49; Kolištkoska

Nasteva I., Macedoniae Acta Archaeologica 15, Skopje 1999, 27

90. ФИГУРИНА НА ЖЕНА, теракотаПилаво, с. Бурилчево, кочанскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 10.2 см, инв. бр. 1/II

Фигурина на жена што стои. Нозете с еспоени, а стапалата ги нема. Горната половина недостасува. Украсена е со врежани хоризонтални, аглести и кружни линии, а на задникот е врежан мотив т.н. двојно јајце. Декорацијата наликува на тетоважа. Изведена е со стеатопигија. По боја е сиво-кафена.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.Атанасова И., Ангелов В., Водич низ културните вредности на Кочани и кочанско, Кочани 2004, 7; Колиштркоска Настева И., Водич низ археолошката поставка, Музеј на Македонија, Скопје 1992, 26; Колиштркоска Настева И., Археолошка карта на Република Македонија, МАНУ, Скопје 1994, 50; Nasteva I., Arheološki pregled 28, Ljubljana 1989, 49; Колиштркоска Настева И., Macedoniae acta archaeologica 15, Скопје 1999, 27


10�

91. SEATED FEMALE FIGURINE, terracottaPilavo, v. Burilčevo, Kočani region


Figurine of a seated woman, showing steatopygia. The upper part, broken at the waist, is missing.

It is decorate with carved horizontal lines, angular patterns. Slanting leaf-shaped patterns are carved below the pubic area.

The decoration resembles a tattoo. The legs modeled without feet are set slightly apart.

The colour is dark gray.Museum of Macedonia - Skopje; I. K. N.

91. ФИГУРИНА НА ЖЕНА ШТО СЕДИ, теракотаПилаво, с. Бурилчево, кочанскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 9.5 см, инв. бр. 132/II

Фигурина на жена што седи. Недостасува горната половина до струкот. Украсена е со врежани хоризонтални линии, аглести шари, а листовидните шари кои се косо поставени под назначениот пубичен дел. Декорацијата наликува на тетоважа. Нозете се изведени без стапала и се благо одвоени. Фигурината е претставена со стеатопигија. По боја е темносива.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.


10�

92. LOWER PART OF FEMALE FIGURINE, terracottaPilavo, v. Burilčevo, Kočani region


Lower part of female figurine, the upper part is missing. It is decorated with incised horizontal and slanting lines, show-

ing double spiral on the hips and a “double-egg” pattern on the bottom. The figurine has emphasized femminine shape.

The colour is brownish-gray. The colour is dark gray.Museum of Macedonia - Skopje; I. K. N.

Kolištrkoska Nasteva I., Macedoniae Acta Archaeologica 15, Skopje 1999, 27

92. ДОЛНА ПОЛОВИНА ОД ЖЕНСКА ФИГУРИНА, теракотаПилаво, с. Бурилчево, кочанскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 3.9 см, инв. бр. 69/II

Долна половина од женска фигуринка. Недостасува горниот дел. Декорирана е со врежани хоризонтални и коси линии. Мотивот е двојна спирала на колковите и “дупло јајце” на задникот. Женските облини се нагласено обликувани. По боја е темнокафено-сива.Музеј на Македонија - Скопје; И. К. Н.Колиштркоска Настева И., Macedoniae acta archaeologica 15, Скопје 1999, 27


10�

93. FRAGMENT OF ANTHROPOMORPHIC FIGURINE, terracottaCarevi Kuli, Strumica


Lower part of a figurine preserved up to the waist. The waist is thin and flat. The figurine is decorated with carved parallel

angular lines at the waist and a double-egg pattern at the rear. The legs are adorned with slanting lines.

The figurine is light brown, burnt at some spots.Institute and Museum - Strimica; M. S. A.

Sanev V., Stamenova M., Collection of Works, Strumica 1989, 9-24

93. ФРАГМЕНТ ОД АНТРОПОМОРФНА СТАТУЕТКА, теракотаЦареви Кули, СтрумицаЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 9.1 см, инв. бр. 1080

Долна половина од статуетка, која во горниот дел од телото продолжува плоснато. Во висина на стомакот е прекршена. Декорирана е со врежани линии, над задникот со паралелни аглести мотиви, на задникот со кружни “дупло јајце”, а на нозете коси шари. Бојата е светлокафена, на места изгорена. Завод и музеј - Струмица; М. С. А.Санев В., Стаменова М., Зборник на трудови, Струмица 1989, 9-24


110

94. STANDING FIGURINE, terracottaKrušeanska Čuka, v. Vrbjani, Prilep region

Middle Eneolithic, Šuplevec-Bakarno Gumno cultureH. 14 cm, inv. No. 1885

Figurine of flat body with special hole for inserting head. The arms and the left breast are broken-off.

The pubic area is indicated with a notch. The legs are marked with incised line and end with modeled feet. The entire

surface is adorned with engraved slanting and horizontal lines depicting the clothing or body painting. The colour is gray.

Institute and Museum - Prilep; D. T., A. M.Macedoniae Acta Acta Archaeologica 15,

Skopje 1999, fig. 10

94. СТОЕЧКА ФИГУРИНА, теракотаКрушеанска Чука, с. Врбјани, прилепскоСреден енеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 14 см, инв. бр. 1885

Фигурина со плоскато тело и отвор за вметнување на глава. Рацете и левата града се откршени. Пубичниот дел е назначен со врежана линија, а нозете се споени, назначен со длабок рез. Завршуваат со обликувани стапала. Целата површина е украсена со косо и хоризонтално поставени врежани линии кои ја претставуваат облеката. По боја е сива.Завод и музеј - Прилеп; Д. Т., А. М.Macedoniae acta archaeological 15, Скопје 1999, сл. 10


111



Damaged female figurine with carved ornaments.The belly and the knees are slightly accented.

Its colour is dark gray.Institute and Museum - Bitola; M. V.

95. СТАТУЕТКА, теракотаДолно Ореово, с. Шуплевец, битолскоЕнеолит, Шуплевец-Бакарно Гумно културна групаВис. 9.5 см, инв. бр. 843

Оштетена женска фигурина со претставени украси на телото изведена со врежување. Стомачето и колената се нагласени. Бојата е темносива.Завод и музеј - Битола: М. В.


112

СОРАБОТНИЦИ

МАРИЈА АТАНАСОВА, автор на каталошки единици ДРАГИША ЗДРАВКОВСКИ, автор на каталошки единици

МАРИЈА ВАСИЛЕВА, автор на каталошки единици ДУШКО ТЕМЕЛКОСКИ, автор на каталошки единици

АЛЕКСАНДАР МИТКОСКИ, автор на каталошки единици ТРАЈАНКА ЈОВЧЕВСКА автор на каталошки единици

ЛЕНКА ТРАЈКОВСКА, автор на каталошки единици МИЛОШ БИЛБИЈА, автор на каталошки единици

ТРАЈЧЕ НАЦЕВ, автор на каталошки единици АЛЕКСАНДАР ЈОРДАНОСКИ, лектор

НАДА АНДОНОВСКА, превод на англиски јазик ЗОРАН РУНЧЕВ, компјутерско-дизајнерски решенија

ИРЕНА КОЛИШТРКОСКА НАСТЕВА, автор на каталошки единици

МАРГАРТИРА СТАМЕНОВА-АТАНАСОВА, автор на каталошки единици


113

УЧЕСНИЦИ И РЕАЛИЗАТОРИ НА ИЗЛОЖБАТА

МИРОСЛАВ ДИМОВСКИ, фотографии ТРАЈЧЕ ДИМЧЕВСКИ, ликовни решенија

МАРИЈА ВИДЕСКА, ентерирни решенија АНГЕЛ ГЕОРГИЕВ, ликовни решенија

ВЕСНА ЈАНКОВСКА, тејничко обликување ВЕРА ТОДОРОВА, техничко обликување

СТАНКА ПЕТКОВСКА, конзерваторски зафати СЛАВИЦА СТОЈКОВСКА, конзерваторски зафати

ВЛАДО ДЕЛОВСКИ, ликовни решенија МИХАЈЛО СТОЈАНОВСКИ, записи на камера

НАУМ СПИРОВСКИ, осветлување


114

CIP - Каталогизација во публикацијаНародна и универзитетска библиотека �Св.Климент Охридски”, Скопје

903:730.031.12/.13(497.7)(083.824)730.031.12/.13(497.7)(083.824)

КОЛИШТРКОСКА Настева, ИренаПраисториските дами од Македонија : [каталог] � [автор на каталогот и организатор на изложбата Ирена Колиштркоска Настева ; стручни соработници-автори на каталошки единици Ирена Колиштркоска Настева, ... [и др.] ; превод на англиски јазик Нада Андоновска; Фотограф Мирослав Димовски] = Prehistoric Macedonian Ladies : [catalogue] / [author of the catalogue and organiser of the exhibition Irena Kolistrkoska Nasteva ; expert collaborators and authors of the catalogue items Irena Kolistrkoska Nasteva, ... [и др.] ; translation into English Nada Andonovska ; photos Miroslav Dimovski]. - Skopje : НУ музеј на Македонија = Skopje : Museum of Macedonia, 2005. - 114 стр. : илустр. во боја ; 21х21 см

Текст напоредно на англ. јазик

ISBN 9989-917-32-9I. Kolistrkoska Nasteva, Ирена види Колиштркоска Нaстева, Иренаа) Женски фигурини - Археолошки наоди, предисториски - Македонија - Каталози од изложби


Prehistoric Ladies from Macedonia/Праисториските дами од Македонија

Documents

Transcript of Prehistoric Ladies from Macedonia/Праисториските дами од Македонија