PRAWO i POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE w pigułce · Prawo administracyjne to bardzo obszerny...
Transcript of PRAWO i POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE w pigułce · Prawo administracyjne to bardzo obszerny...
Na egzamin!
PRAWO i POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNEw pigułce
szybkozwięźlei na temat
4. wydanie
PRAWO i POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNEw pigułce
www.ksiegarnia.beck.pl
Polecamy inne nasze publikacje:
W. Federczyk, M. Klimaszewski, B. Majchrzak
POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE
Wykłady Becka
B. Szmulik, S. Serafi n, K. Miaskowska
ZARYS PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Skrypty Becka
Inne w tej serii:
Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w pigułce
Prawo cywilne w pigułce
Postępowanie cywilne w pigułce
Prawo karne w pigułce
Postępowanie karne w pigułce
Prawo handlowe w pigułce
Prawo gospodarcze publiczne w pigułce
Prawo fi nansowe w pigułce
Prawo rodzinne i nieletnich w pigułce
Prawo konstytucyjne w pigułce
Prawo rzymskie w pigułce
Logika w pigułce
Historia ustroju i prawa Polski w pigułce
Powszechna historia państwa i prawa w pigułce
Prawo Unii Europejskiej w pigułce
Podstawy prawa i wiedzy o społeczeństwie w pigułce
WYDAWNICTWO C.H.BECKWARSZAWA 2016
PRAWOi POSTĘPOWANIE
ADMINISTRACYJNE
w pigułce4. wydanie
© Wydawnictwo C.H.Beck 2016
Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: IDENTIADruk i oprawa: Drukarnia Drogowiec-PL Sp. z o.o., Kielce
ISBN 978-83-255-8869-4 ISBN e-book 978-83-255-8870-0
Redaktor prowadzący: Aneta Gacka-Asiewicz
Stan prawny: październik 2016 r. Darmowe aktualizacje dostępne na www.testy-prawnicze.pl!
Spis treści
Wstęp ............................................................................................................................................. IX
Wykaz skrótów ......................................................................................................................... XI
DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO ADMINISTRACYJNE .......................................................... 1
Część I. Uwagi ogólne o prawie administracyjnym ................................................ 3Rozdział 1. Definicja prawa administracyjnego ..................................................... 3Rozdział 2. Kontrola i nadzór ........................................................................................ 3
Część II. Źródła prawa administracyjnego .................................................................. 5Rozdział 1. Uwagi ogólne ............................................................................................... 5Rozdział 2. Źródła konstytucyjne ................................................................................ 5Rozdział 3. Źródła europejskie ..................................................................................... 9Rozdział 4. Akty prawa miejscowego ........................................................................ 9
Część III. Administracja publiczna – uwagi ogólne ................................................. 11Rozdział 1. Definicja administracji publicznej ........................................................ 11Rozdział 2. Podział, funkcje i cechy administracji publicznej ............................ 11Rozdział 3. Organy administracji publicznej ........................................................... 12Rozdział 4. Centralizacja i decentralizacja administracji publicznej ............... 14
Część IV. Administracja rządowa ..................................................................................... 16Rozdział 1. Prezydent RP ................................................................................................ 16Rozdział 2. Prezes Rady Ministrów .............................................................................. 24Rozdział 3. Rada Ministrów ........................................................................................... 25Rozdział 4. Ministrowie ................................................................................................... 26Rozdział 5. Administracja rządowa w województwie .......................................... 27
Część V. Administracja samorządowa ........................................................................... 34Rozdział 1. Samorząd terytorialny – zagadnienia ogólne .................................. 34Rozdział 2. Samorząd gminny ...................................................................................... 35Rozdział 3. Samorząd powiatowy ............................................................................... 39Rozdział 4. Samorząd wojewódzki ............................................................................. 43Rozdział 5. Dochody jednostek samorządu terytorialnego .............................. 45
VI Spis treści
Część VI. Administracja publiczna – formy działania ............................................. 46Rozdział 1. Podział form działania administracji publicznej .............................. 46Rozdział 2. Akt administracyjny ................................................................................... 46Rozdział 3. Uznanie administracyjne ......................................................................... 50Rozdział 4. Umowa cywilnoprawna ........................................................................... 50Rozdział 5. Ugoda administracyjna ............................................................................ 51
Część VII. Stosunek administracyjnoprawny ............................................................. 53Rozdział 1. Uwagi ogólne ............................................................................................... 53Rozdział 2. Rodzaje stosunków administracyjnoprawnych .............................. 54Rozdział 3. Cechy stosunku administracyjnoprawnego ..................................... 55
Część VIII. Plan zagospodarowania przestrzennego ............................................. 56Rozdział 1. Uwagi ogólne ............................................................................................... 56Rozdział 2. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego .................... 58Rozdział 3. Wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego ................ 62
Część IX. Prawo budowlane ................................................................................................ 65Rozdział 1. Podstawowe zagadnienia prawa budowlanego ............................. 65Rozdział 2. Drogi publiczne ........................................................................................... 75
Część X. Prawo geodezyjne i kartograficzne ............................................................. 78Rozdział 1. Zagadnienia ogólne .................................................................................. 78Rozdział 2. Rozgraniczenie nieruchomości ............................................................. 82
Część XI. Gospodarka nieruchomościami ................................................................... 86Rozdział 1. Zagadnienia ogólne .................................................................................. 86Rozdział 2. Sprzedaż i oddawanie w użytkowanie wieczyste ........................... 88Rozdział 3. Trwały zarząd ............................................................................................... 90Rozdział 4. Podział nieruchomości ............................................................................. 92Rozdział 5. Prawo pierwokupu ..................................................................................... 94Rozdział 6. Wywłaszczenie ............................................................................................. 96
Część XII. Scalanie i wymiana gruntów oraz nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców ............................................................................................................. 98
Rozdział 1. Scalanie i wymiana gruntów .................................................................. 98Rozdział 2. Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców .......................... 99
Część XIII. Gospodarowanie nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz kształtowanie ustroju rolnego ............................................................................... 101
Rozdział 1. Gospodarowanie nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa ........................................................................................................... 101
Rozdział 2. Kształtowanie ustroju rolnego ............................................................... 103
VII
Część XIV. Prawo zamówień publicznych .................................................................... 109Rozdział 1. Uwagi ogólne ............................................................................................... 109Rozdział 2. Zakres podmiotowy .................................................................................. 109Rozdział 3. Definicje ......................................................................................................... 110Rozdział 4. Wyłączenia przedmiotowe ...................................................................... 111Rozdział 5. Udzielanie zamówienia ............................................................................ 116
Część XV. Prawo o zgromadzeniach ............................................................................... 134Rozdział 1. Zagadnienia ogólne .................................................................................. 134Rozdział 2. Organizowanie, odbywanie i rozwiązywanie zgromadzeń ........ 135
Część XVI. Informacja publiczna ...................................................................................... 139Rozdział 1. Uwagi wprowadzające ............................................................................. 139Rozdział 2. Rodzaje i sposób udostępniania informacji publicznej ................ 140
DZIAŁ DRUGI. POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE ............................................... 143
Część I. Uwagi ogólne ............................................................................................................ 145Rozdział 1. Zakres obowiązywania KPA .................................................................... 145Rozdział 2. Zasady postępowania administracyjnego ........................................ 146Rozdział 3. Właściwość organów ................................................................................. 149Rozdział 4. Wyłączenie pracownika oraz organu .................................................. 151Rozdział 5. Strony i ich pełnomocnicy ....................................................................... 152Rozdział 6. Załatwianie spraw ...................................................................................... 154Rozdział 7. Doręczenia .................................................................................................... 155Rozdział 8. Wezwania ...................................................................................................... 159Rozdział 9. Terminy ........................................................................................................... 159
Część II. Postępowanie .......................................................................................................... 161Rozdział 1. Wszczęcie postępowania ......................................................................... 161Rozdział 2. Metryki, protokoły i adnotacje .............................................................. 163Rozdział 3. Dowody .......................................................................................................... 164Rozdział 4. Rozprawa ....................................................................................................... 168Rozdział 5. Zawieszenie postępowania .................................................................... 169Rozdział 6. Decyzja administracyjna .......................................................................... 171Rozdział 7. Ugoda ............................................................................................................. 173Rozdział 8. Odwołania ..................................................................................................... 175Rozdział 9. Zażalenia ........................................................................................................ 177Rozdział 10. Wznowienie postępowania .................................................................. 177Rozdział 11. Uchylenie, zmiana i stwierdzenie nieważności decyzji .............. 179Rozdział 12. Udział prokuratora ................................................................................... 181Rozdział 13. Wydawanie zaświadczeń ....................................................................... 182
Spis treści
VIII Spis treści
Część III. Ustrój sądów administracyjnych .................................................................. 185Rozdział 1. Właściwość i zagadnienia ogólne ......................................................... 185Rozdział 2. Sędziowie ...................................................................................................... 186Rozdział 3. Wojewódzkie sądy administracyjne .................................................... 188Rozdział 4. Naczelny Sąd Administracyjny .............................................................. 190
Część IV. Postępowanie przed sądami administracyjnymi ................................. 193Rozdział 1. Zagadnienia ogólne .................................................................................. 193Rozdział 2. Strony .............................................................................................................. 196Rozdział 3. Pełnomocnicy .............................................................................................. 198Rozdział 4. Pisma procesowe – zagadnienia ogólne ........................................... 199Rozdział 5. Skarga ............................................................................................................. 200Rozdział 6. Wszczęcie postępowania ......................................................................... 204Rozdział 7. Doręczenia .................................................................................................... 204Rozdział 8. Terminy ........................................................................................................... 206Rozdział 9. Posiedzenie sądowe .................................................................................. 207Rozdział 10. Postępowanie mediacyjne i uproszczone ....................................... 208Rozdział 11. Zawieszenie postępowania .................................................................. 209Rozdział 12. Orzeczenia sądowe ................................................................................. 210Rozdział 13. Środki odwoławcze ................................................................................. 212
Część V. Postępowanie egzekucyjne w administracji ............................................ 213Rozdział 1. Egzekucja administracyjna – zagadnienia ogólne ......................... 213Rozdział 2. Organy egzekucyjne ................................................................................. 214Rozdział 3. Tytuł egzekucyjny ....................................................................................... 215Rozdział 4. Zbieg egzekucji ........................................................................................... 218
DZIAŁ TRZECI. PYTANIA KONTROLNE ............................................................................ 219
Wstęp
Zapewne czujesz presję przed zbliżającym się egzaminem i zastanawiasz się jak przebrnąć przez setki stron tekstu tak, aby wiadomości zostały w Twojej głowie. Konieczne są notatki, zakreślacze itp., których zadaniem jest pomóc Ci w uporządkowaniu wiedzy. Co jednak jeśli czasu jest coraz mniej, a po przeczytaniu tych setek stron nie starczyło go już na notatki i rysowanie tabel? Rozwiązanie stanowi właśnie ta publikacja. To kompak-towe opracowanie wszystkich najważniejszych zagadnień, których znajo-mość pomoże w zdaniu egzaminu. Przedstawiamy Ci idealne narzędzie zarówno do nauki, jak i do powtórki przed egzaminem. Dzięki zwięzłe-mu ujęciu tematu, tabelom, wykresom i wyróżnieniom szybko przyswoisz i powtórzysz wiedzę, a podejście do egzaminu stanie się mniej stresującym przeżyciem.
Korzystaj także z testów, do których odeśle Cię QR Code z okładki. Wydanie czwarte zostało wzbogacone o pytania kontrolne, które pozwolą
sprawdzić stopień przygotowania do egzaminu.
Powodzenia! Redakcja
Wykaz skrótów
1. Akty prawne
AdmRządWojU....... ustawa z 23.1.2009 r. o wojewodzie i administracji rządo-wej w województwie (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 525 ze zm.)
DrogPublU .............. ustawa z 21.3.1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 460 ze zm.)
EgzAdmU ............... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w ad-ministracji (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 599 ze zm.)
GospNierU ............. ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1774 ze zm.)
InforPublU ............. ustawa z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2058 ze zm.)
KC ............................ ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.)
Konstytucja RP ...... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.)
KPA ......................... ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administra-cyjnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 23 ze zm.)
KPC ......................... ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.)
PrBud ...................... ustawa z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 290 ze zm.)
PrGeod .................... ustawa z 17.5.1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 520 ze zm.)
PrPostSądAdm ....... ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sąda-mi administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 718 ze zm.)
PrUSA ..................... ustawa z 25.7.2002 r. – Prawo o ustroju sądów administra-cyjnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1066)
PrZamPubl ............. ustawa z 29.1.2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2164)
PrZgrom ................. ustawa z 24.7.2015 r. – Prawo o zgromadzeniach (Dz.U. z 2015 r. poz. 1485)
RadaMinU .............. ustawa z 8.8.1996 r. o Radzie Ministrów (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 392 ze zm.)
SamGminU ............. ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446)
XII Wykaz skrótów
SamPowU ............... ustawa z z 5.6.1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 814)
SamWojU ................ ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 486)
ScalWymGrU ......... ustawa z 26.3.1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 700 ze zm.)
SwobDziałGospU ... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 584 ze zm.)
ZagospPrzestrzU ... ustawa z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 788)
2. Publikatory
ONSA ...................... Orzecznictwo Naczelnego Sądu AdministracyjnegoOSPiKA ................... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych
3. Inne skróty
n. .............................. następny (-e, -a)NSA ......................... Naczelny Sąd Administracyjnyorz. ........................... orzeczeniepost. ......................... postanowienier. ............................... rokRM ........................... Rada MinistrówRP ............................ Rzeczpospolita Polskat.j. ............................. tekst jednolitytj. .............................. to jestwyr. .......................... wyrok
DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO ADMINISTRACYJNE
Część I. Uwagi ogólne o prawie administracyjnym
Rozdział 1. Definicja prawa administracyjnego
Prawo administracyjne to bardzo obszerny zespół norm zróżnicowanych pod względem ich przedmiotu i budowy, regulujący organizację i działanie administracji publicznej w sposób swoisty, tzn. nieodnoszący się zarazem do innych dziedzin życia społecznego.
W prawie administracyjnym rozróżnia się:•normy ustanawiające bezpośrednio uprawnienia lub obowiązki ad-
resata, który znajdzie się w sytuacji określonej przez prawo, wraz z nor-mami ustanawiającymi kompetencje organów administracji do kontroli przestrzegania prawa i orzekania o skutkach jego naruszenia;
•normy, których realizacja następuje w formie decyzji administracyj-nych, wydawanych przez właściwe organy administracyjne i ustalających prawa i obowiązki adresatów normy;
•normy prawa procesowego regulujące tok podejmowanych przez or-gany administra cyjne czynności procesowych mających na celu wy-dawanie decyzji administracyjnych i kontrolowanie ich prawidłowości, a także czynności mających na celu przymusowe wy konanie decyzji ad-ministracyjnych.
Należy podkreślić, że pomimo iż pojęcie administracji publicznej występuje w wielu aktach prawnych, jest ono pojęciem doktrynalnym.
Rozdział 2. Kontrola i nadzór
1. Kontrola. Pojęcie to używane jest dla określenia funkcji organu polega-jącej wyłącznie na sprawdzeniu działalności innych jednostek, bez stałych możliwości wpływania na działalność jednostek kontrolowanych poprzez wydawanie wiążących nakazów lub poleceń (M. Wierzbowski (red.), Prawo administracyjne, Warszawa 2007, s. 103).
4 Część I. Uwagi ogólne o prawie administracyjnym
Kontrola nie obejmuje egzekwowania udzielonych zaleceń oraz wyciąga-nia konsekwencji stwierdzonych naruszeń (Leksykon prawa administracyj-nego, E. Bojanowski, K. Żukowski (red.), Warszawa 2009, s. 128).
Najczęstsze kryteria kontroli to kryteria:• legalności – zgodności z prawem,• celowości – zgodności działalności z przypisanymi zadaniami,• rzetelności – uczciwości, staranności,•gospodarności – optymalnego wykorzystania zasobów,•przejrzystości – dostępu do procedur,• jawności – podawania do publicznej wiadomości sprawozdań, bilansów.
Z przeprowadzonej kontroli sporządzane jest sprawozdanie, przedsta-wiane następnie wraz z wnioskami wynikającymi z kontroli organowi wyż-szego stopnia.
W ramach kontroli możemy wyróżnić:• inspekcję – będącą kontrolą wykonywaną poprzez bezpośrednią obser-
wację danej jednostki i porównanie jej do pewnego wzorca poprawnego zachowania/działania;
• lustrację – nakierowaną nie na zachowanie podmiotu, a na określony przedmiot.
2. Nadzór. Jest to pojęcie szersze od pojęcia kontroli, gdyż polega na sta-łym i bieżącym kontrolowaniu danej jednostki. Organ nadzorujący wypo-sażony jest w środki oddziaływania na postępowanie organów nadzoro-wanych, czyli podległych lub podporządkowanych (M. Wierzbowski (red.), Prawo administracyjne…, s. 103).W przeciwieństwie do kontroli nadzór wiąże się z możliwością wpływania na nadzorowane organy. Nadzór dozwolony jest tylko w przypadkach prawem przewidzianych.
Środki nadzoru mogą być następujące:•merytoryczne, np. stwierdzenie nieważności aktu, zawieszenie rozstrzy-
gnięcia,•personalne, np. zawieszenie w czynnościach członka organu,•prewencyjne, np. wcześniejsze zatwierdzanie aktu przez organ nadzoru-
jący,• represyjne, np. uchylenie aktu prawnego naruszającego prawo.
Część II. Źródła prawa administracyjnego
Rozdział 1. Uwagi ogólne
Charakterystyczne dla źródeł prawa administracyjnego są następujące cechy:• źródłami prawa administracyjnego materialnego mogą być wyłącznie
akty normatywne o mocy powszechnie obowiązującej;• liczba źródeł prawa administracyjnego jest większa niż w innych ga-
łęziach prawa, ponieważ przedmiot regulacji jest rozległy i zmienny, a prawo musi dostosowywać się do zmieniających się warunków społecz-nych, ekonomicznych, politycznych itp.;
•prawo administracyjne powstaje w wielu ośrodkach prawotwórczych – nie tylko w centralnych organach państwowych, ale i terenowych or-ganach administracji publicznej; niekiedy generuje to problemy prawne wyłaniające się na tle relacji hierarchicznych pomiędzy poszczególnymi źródłami prawa administracyjnego;
• źródła prawa administracyjnego są co do zasady nieskodyfikowane – wyjątki stanowią regulacje KPA;
• ciężar regulacji prawnej w zakresie prawa administracyjnego spoczywa na aktach rangi podustawowej (Leksykon prawa administracyjnego…, s. 577).
Rozdział 2. Źródła konstytucyjne
1. Konstytucja. Zgodnie z art. 87 Konstytucji RP źródłami prawa powszech-nie obowiązującego w Rzeczpospolitej Polskiej są:•Konstytucja,•ustawy,• ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz• rozporządzenia.
Dodatkowo, źródła prawa na obszarze działania organów, które je ustano-wiły, stanowią akty prawa miejscowego.
6 Część II. Źródła prawa administracyjnego
W Konstytucji RP zostały określone:• zasada, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach
prawa (art. 7 Konstytucji RP),• zasada trójpodziału władz (art. 10 Konstytucji RP),• tryb rozpoznawania petycji, skarg i wniosków (art. 63 Konstytucji RP),•określenie innych niż gmina jednostek samorządu terytorialnego (art. 164
ust. 2 Konstytucji RP),•kompetencje Rady Ministrów (art. 146 Konstytucji RP),• skład oraz organy Rady Ministrów (art. 147 Konstytucji RP),•kompetencje Prezesa Rady Ministrów (art. 148 Konstytucji RP),•uprawnienia kierownicze ministrów (art. 149 Konstytucji RP),• tryby powoływania i odwoływania wymienionych podmiotów,•odpowiedzialność związana z wykonywaniem władzy,•kwestie związane z samorządem terytorialnym.
2. Umowy międzynarodowe. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:•pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,•wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,• członkostwa Rzeczpospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,• znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,• spraw uregulowanych w ustawie, lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
O zamiarze przedłożenia Prezydentowi RP do ratyfikacji umów między-narodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.
Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodo-wej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodo-wemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację takiej umowy międzynarodowej jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów
7
w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być także uchwalone w referen-dum ogólnokrajowym.
3. Ustawy. W Rzeczpospolitej Polskiej inicjatywa ustawodawcza przysłu-guje:•posłom,• Senatowi,•Prezydentowi RP,•Radzie Ministrów,• grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przy-sługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia dru-giego czytania projektu.
Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co naj-mniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja RP przewi-duje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.
Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi. Se-nat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Se-natu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną więk-szością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Następnie Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi RP, który podpisuje ją w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.
Przed podpisaniem ustawy Prezydent może wystąpić do Trybunału Kon-stytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją RP. Prezydent RP nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją RP, natomiast jeśli zostanie uznana za niezgodną z Konstytucją RP, Prezydent odmawia jej podpisania. Jeżeli jednak niezgod-ność z Konstytucją RP dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a TK nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent, po za-
Rozdział 2. Źródła konstytucyjne