PRAKSA USTAVNOG SUDA BOSNE I HERCEGOVINEpf.untz.ba/dokumenti/casopisi/2016/12.pdfno ustavno pravo na...

PRAKSA USTAVNOG SUDA BOSNE I HERCEGOVINE

Pripremili:

Akademik prof. dr Miodrag N. Simovićsudija ustavnog suda Bosne i Hercegovine iredovni profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci

Prof. dr. Vladimir M. Simovićtužilac Tužilaštva Bosne i Hercegovine

NADLEŽNOST USTAVNOG SUDA U PITANJIMA KOJA MU UPUTI BILO KOJI SUD U BOSNI I HERCEGOVINI (ČLAN VI/3C) USTAVA BOSNE I HERCEGOVINE)

Odredbe člana 86 st. 1. i 2. i člana 88. Zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesreća kompatibilne su sa odredbama čl. 1, 2. i 42. Zakona o deminiranju u Bosni i Hercegovini.

Iz obrazloženja:

Ustavni sud, kao prvo, podsjeća da je zadatak ovog suda, u smislu odredbe člana VI/3c) Ustava Bosne i Hercegovine, da odgovori na pitanje podnosioca za-htjeva da li je zakon o čijoj valjanosti zavisi njegova odluka kompatibilan sa zakonima Bosne i Hercego-vine. U ovoj odluci Ustavni sud neće davati redov-nom sudu bilo kakva mišljenja i uputstva u pogledu

314

rješavanja konkretnog predmeta povodom kojeg je podnesen zahtjev, budući da je pitanje primjene i tumačenja materijalnog prava u nad-ležnosti redovnih sudova.

Stoga će Ustavni sud ispitati da li su odredbe člana 86 st. 1 i 2 Zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirod-nih i drugih nesreća („Službene novine Federacije BiH“ broj 39/03) kompatibilne sa odredbama čl. 1, 2 i 42 Zakona o deminiranju u Bo-sni i Hercegovini („Službeni glasnik BiH“ broj 5/02). Pri tome, Ustavni sud zapaža da je federalni zakon donesen nakon donošenja državnog zakona. S tim u vezi, Ustavni sud konstatuje da je odredbama čl. 1 i 2 Zakona o deminiranju u BiH propisana organizaciona struktura za uklanjanje i izviđanje mina i „neeksplodiranih ubojnih sredstava“ (NUS), na teritoriji Bosne i Hercegovine, te se utvrđuju organi nadlež-ni za sprovođenje deminiranja. Takođe, navedena odredba propisuje i šta podrazumijeva pojam deminiranja. Dalje, Ustavni sud zapaža da je odredbom člana 2 Zakona o deminiranju u BiH propisano da su poslo-vi deminiranja značajni za bezbjednost Bosne i Hercegovine i zaštitu životne okoline i zdravlja, te je određeno da je izvršenje zadataka de-miniranja u nadležnosti vlasti Bosne i Hercegovine i vlasti entitetā. Iz navedenog proizilazi da su navedenim odredbama propisani opšti principi u oblasti deminiranja na nivou Bosne i Hercegovine.

Ustavni sud zapaža da se ovi opšti principi iz državnog zakona razrađuju odredbom člana 86 st. 1 i 2 Zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesreća na način da se određuje šta podrazumijeva zaštitu od NUS-a, kao i da se u pogledu izviđanja i obilježavanje mina u minskim poljima zadržava nadležnost Centra za uklanjanje mina u Bosni i Hercegovini, u skladu sa Zakonom o deminiranju u BiH. Stoga, prema mišljenju Ustavnog suda, odred-ba člana 86 st. 1 i 2 Zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesreća nije u koliziji sa odredbama čl. 1 i 2 Zakona o deminiranju u BiH, budući da odredbe federalnog za-kona razrađuju ove opšte odredbe državnog zakona uz napomenu da je takva razrada, prema mišljenju Ustavnog suda, upravo dozvoljena odredbama člana 2 Zakona o deminiranju u BiH, koji u relevantnom dijelu propisuje da je izvršenje zadataka deminiranja u nadležnosti vlasti Bosne i Hercegovine „...i vlasti entitetā...“.

Zbornik radova Pravnog fakulteta u Tuzli

315GODINA II • BROJ 1 • 2016.

Dalje će Ustavni sud ispitati da li je odredba člana 86 st. 1 i 2 Zako-na o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i dru-gih nesreća kompatibilna sa odredbom člana 42 Zakona o deminiranju u BiH, koja propisuje nastavak rada Centra za uklanjanje mina u BiH i entitetskih centara za uklanjanje mina - do momenta njihove zamjene novim organima. Prema mišljenju Ustavnog suda, navedene odredbe nisu u koliziji, jer je i stavom 2 člana 86 federalnog zakona zadržana nadležnost državnog Centra za uklanjanje mina u poslovima izviđanja i obilježavanje mina. Iz navedenog, prema mišljenju Ustavnog suda, proizilazi da su odredbe člana 86 st. 1 i 2 Zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesreća kompatibilne sa odredbama čl. 1, 2 i 42 Zakona o deminiranju u BiH, jer se međusob-no dopunjuju. Naime, bitno je da odredbe člana 42 Zakona o demini-ranju u BiH propisuju nastavak rada Centra za uklanjanje mina BiH, kao i entitetskih centara za uklanjanje mina - sve do njihove zamjene novim organima.

Naposlijetku, Ustavni sud će ispitati kompatibilnost odredaba člana 88 Zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesreća sa odredbama čl. 1, 2 i 42 Zakona o demi-niranju u BiH. S tim u vezi, Ustavni sud zapaža da odredba člana 88 Zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesreća propisuje nadležne organe Federacije BiH i kantona za organizovanje poslova iz stava 1 člana 86 navedenog zakona. Da-kle, navedenom odredbom se razrađuje pitanje nadležnosti organa za obavljanje poslova u pogledu uklanjanja NUS-a, koji su bliže definisa-ni odredbom člana 86 stav 1 Zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i ma-terijalnih dobara od prirodnih i drugih nesreća. Ustavni sud ne može da zaključi da je navedena odredba u koliziji sa odredbom čl. 1, 2 i 42 Zakona o deminiranju u BiH, jer se njome samo razrađuje pitanje nad-ležnosti federalnih i kantonalnih organa u pogledu uklanjanja NUS-a, a takva pitanja mogu biti razrađena federalnim zakonom s obzirom na to da je odredbama člana 2 Zakona o deminiranju BiH propisano da je izvršenje zadataka deminiranja u nadležnosti vlasti Bosne i Hercego-vine i vlasti entitetā.

Prema mišljenju Ustavnog suda, izmijenjeni član 86 stav 2 je kom-patibilan sa odredbama čl. 1, 2 i 42 Zakona o deminiranju u BiH, jer

Miodrag N. Simović i Vladimir M. Simović

316 GODINA II • BROJ 1 • 2016.

upravo još detaljnije propisuje obavezu da poslovi deminiranja budu usklađeni sa opštim principima iz Zakona o deminiranju u BiH, kao i sa Standardima donesenim na nivou BiH. Dakle, navedena izmjena odredbe člana 86 stav 2 Zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materi-jalnih dobara od prirodnih i drugih nesreća („Službene novine FBiH“ broj 22/06) nije u koliziji sa odredbama čl. 1, 2 i 42 Zakona o demi-niranju u BiH. Takođe, Ustavni sud zapaža da i izmijenjena odredba člana 88 detaljnije propisuje obavezu postupanja „timova za demini-ranje“ na način propisan u Zakonu o deminiranju u BiH, kao i Stan-dardima na nivou BiH i FBiH. Pored navedenog, propisuje i obavezu da pomenuti timovi moraju da ispunjavaju uslove utvrđene Zakonom o deminiranju u BiH i da imaju ovlašćenja Centra za uklanjanje mina u Bosni i Hercegovini. Iz navedenog Ustavni sud zaključuje da izmije-njena odredba člana 88 nije u koliziji sa odredbom čl. 1, 2 i 42 Zakona o deminiranju u BiH, budući da navedena odredba ekplicitno propisuje obavezu da se poslovi deminiranja izvršavaju u skladu sa Zakonom o deminiranju u BiH, a relevantnim odredbama Zakona o deminiranju u BiH (član 2 navedenog zakona) data je nadležnost (i) entitetima u oblasti izvršavanja zadataka deminiranja.

(Odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj U 5/13 od 5. jula 2013. godine)

PRAVO NA PRAVIČNO SUĐENJEStambeni odnosi

Postoji kršenje prava na pravično suđenje iz člana II/3e) Us-tava Bosne i Hercegovine kada su sudovi pri donošenju svoje od-luke očigledno proizvoljno primijenili odredbe Zakona o stam-benim odnosima, u potpunosti zanemarujući odredbe Zakona o prestanku primjene Zakona o napuštenim stanovima.

Iz obrazloženja:

S obzirom na to da je apelantica nosilac javne vlasti, Ustavni sud podsjeća na to da ona ne uživa zaštitu prava zagarantovanih odredba-ma Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovih sloboda (u



daljem tekstu: Evropska konvencija) i njenih protokola, koji regulišu odnos javne vlasti i pojedinaca i pružaju pojedincima zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda u odnosu sa javnom vlašću. Međutim, Ustav-ni sud se poziva na svoj stav ustanovljen u Odluci broj AP 39/03 od 27. februara 2004. godine (vidi, Ustavni sud, odluka o dopustivosti i me-ritumu, „Službeni glasnik Bosne i Hercegovine“ broj 19/04) u kojoj je zaključeno da Evropska konvencija pruža minimum zaštite u pogledu ljudskih prava i osnovnih sloboda, a Ustav Bosne i Hercegovine daje širu zaštitu, te da, prema članu VI/3b) Ustava Bosne i Hercegovine, svako ko je bio stranka u određenom postupku i ko ima presudu bilo kojeg suda za koju smatra da su mu njome povrijeđena prava - može podnijeti apelaciju Ustavnom sudu. U citiranoj odluci je zaključeno i da državni organi i javna vlast, kao učesnici sudskih postupaka, uži-vaju garancije prava na pravičan postupak i prava na imovinu iz čla-na II/3e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine. Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud će ispitati dopustivost apelacije u odnosu na apelantici-no ustavno pravo na pravično suđenje i pravo na imovinu iz člana II/3e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine (vidi, Ustavni sud, Odluka broj AP 1207/07 od 10. juna 2009. godine, dostupna na www.ustavnisud.ba).

Navodi iz apelacije o povredi prava na pravično suđenje pokreću pitanje da li su sudovi proizvoljno primijenili materijalno pravo, od-nosno da li su proizvoljno primijenjene odredbe Zakona o stambenim odnosima („Službeni list SRBiH“ br. 14/84, 12/87 i 36/89, te „Službene novine FbiH“ br. 11/98, 38/98, 12/99 i 19/99) i Zakona o prestanku primjene Zakona o napuštenim stanovima („Službene novine FbiH“ br. 11/98, 38/98, 12/99, 18/99, 27/99, 43/99, 31/01, 56/01,15/02, 24/03 i 29/03) kada su utvrdili da je tužilac stekao sva svojstva nosioca sta-narskog prava na predmetnom stanu i obavezali apelanticu da tužio-cu prizna sva prava i obaveze koje po osnovu zakona pripadaju nosi-ocima stanarskog prava koji su stanarsko pravo stekli do 6. decembra 2000. godine, te da mu navedeni stan preda u posjed.

Ustavni sud ukazuje da je, usljed ratnih sukoba u Bosni i Herce-govini, došlo do masovnog raseljavanja stanovništva, te samim tim do stvaranja novih situacija koje su zahtijevale da budu pravno regulisane. S tim ciljem je donesen i Zakon o prestanku primjene Zakona o napu-štenim stanovima. Ovaj zakon je u članu 3 stav 2 definisao da se lica koja



su napustila svoje stanove između 30. aprila 1991. i 4. aprila 1998. go-dine smatraju izbjeglicama i raseljenim licima prema Aneksu 7 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini. Dakle, prema ovom zakonu, sva lica koja su napustila svoje stanove, bez obzira na razloge napuštanja stana i razloge zbog kojih im je onemogućeno vraćanje u predmetne stanove, smatraju se izbjeglicama i na njih se primjenjuje Zakon o prestanku primjene Zakona o napuštenim stanovima. Dalje, ovim zakonom u članu 5 propisani su rokovi za podnošenje zahtjeva za vraćanje stanova u posjed - bilo da se radi o stanovima koji su bili proglašeni napuštenim ili ne, kao i to da nepodnošenje zahtjeva u pro-pisanim rokovima kao posljedicu ima gubitak stanarskog prava.

Imajući u vidu da je tužilac napustio stan 1996. godine radi posje-te porodici i da nije bio u mogućnosti da se vrati u njega, dakle, da je tužilac predmetni stan napustio u periodu između 30. aprila 1991. i 4. aprila 1998. godine, na sporni odnos (nezavisno od razloga zbog kojeg je stan napušten i razloga zbog kojih je tužilac bio onemogućen da se vrati u predmetni stan, osim Zakona o stambenim odnosima) trebalo je primijeniti i odredbe Zakona o prestanku primjene Zakona o napu-štenim stanovima, koji je u konkretnom slučaju lex specialis u odnosu na Zakon o stambenim odnosima.

Stoga, Ustavni sud smatra da je način na koji su sudovi u ospo-renim presudama primijenili odredbu člana 30 Zakona o stambenim odnosima, u potpunosti zanemarujući odredbe Zakona o prestanku primjene Zakona o napuštenim stanovima, proizvoljan i da predstav-lja kršenje apelanticinog prava na pravično suđenje iz člana II/3e) Us-tava Bosne i Hercegovine.

(Odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj AP 876/12 od 28. marta 2014. godine)

PRAVO NA PRAVIČNO SUĐENJERadni odnosi

Postoji kršenje prava na pravično suđenje iz člana II/3e) Us-tava Bosne i Hercegovine i člana 6 stav 1 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovih sloboda kada su redovni sudovi



pri donošenju svoje odluke očigledno proizvoljno tumačili i pri-mijenili pojedine relevantne odredbe Zakona o radu, a druge re-levantne odredbe nisu uopšte primijenili.

Iz obrazloženja:

Ustavni sud zapaža da su se redovni sudovi u obrazloženjima os-porenih presuda pozvali na odredbu člana 90 Zakona o radu Republi-ke Srpske - Prečišćeni tekst („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 55/07), kojom je propisano da radnik ostvaruje pravo na platu u skla-du s kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu, te istakli da je plata naknada za izvršeni rad, a kako iz provedenih dokaza nesporno proizlazi da apelantica kod poslodavca nije vršila ni-kakav rad po osnovu radnog odnosa, zaključili su da joj iz tih razloga ne pripada pravo na platu, kao ni naknada plate, u skladu sa navede-nom odredbom člana 90 Zakona o radu. U tom kontekstu, Ustavni sud prvenstveno zapaža kako navedena odredba, upravo suprotno obra-zloženju osporenih odluka, garantuje pravo na platu u skladu s kolek-tivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu, te garantuje da poslodavac ne može radniku isplatiti manju platu od one koja je utvrđena na upravo navedeni način. Dakle, iz navedene odredbe ne proizlazi da poslodavac ima ovlaštenje da ne isplaćuje radniku platu za vrijeme trajanja ugovora o radu.

Dalje, Ustavni sud zapaža da nijednom odredbom Zakona o radu nije propisano da poslodavac, u slučaju nedostatka posla, može rad-nika uputiti na „čekanje posla“ i da mu u tom periodu ne isplaćuje nikakvu naknadu. Stoga se shvatanje Osnovnog suda, koje nije doveo u pitanje ni Okružni sud, da je apelantica samo formalno bila radnik tužene - ukazuje potpuno proizvoljnim. Naime, na taj način bi se pri-hvatila situacija nezakonitog čekanja posla i nezakonito ponašanje poslodavca bi ostalo nesankcionisano, odnosno radniku bi bilo uskra-ćeno pravo na pravnu zaštitu od ovakvog nezakonitog ponašanja poslodavca. Na taj način bi se dovela u pitanje suština samog radnog odnosa kao pravnog odnosa između poslodavca i radnika uređenog zakonom, kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu. Suprotno tuma-čenje odredbi relevantnog zakonodavstva (Zakona o radu i kolektiv-nih ugovora) vodilo bi zaključku da radnik može biti u radnom odnosu



kod poslodavca, a bez obaveze poslodavca da izvršava osnovne oba-veze iz ugovora koji je zaključio sa radnikom, što nije niti može biti intencija zakonodavca.

Stoga, Ustavni sud smatra da u okolnostima konkretnog predme-ta redovni sudovi svoje odlučenje nisu mogli utemeljiti na tumačenju odredbi člana 90 Zakona o radu na način na koji su redovni sudovi te odredbe tumačili i primijenili, pa je primjena odredaba navedenog člana na način na koji su to učinili redovni sudovi - proizvoljna, što je suprotno pravu na pravično suđenje.

Pored navedenog, Ustavni sud zapaža da su redovni sudovi u cijelosti zanemarili odredbu člana 130 Zakona o radu, kojom je propisano da će u slučaju kada nadležni sud utvrdi da je poslodavac nezakonito otkazao radniku ugovor o radu, naložiti poslodavcu, pored vraćanja radnika na posao, da mu isplati i naknadu na ime izgubljene plate. Imajući u vidu da je osporenim presudama utvrđeno da je apelantici nezakonito prestao radni odnos, Ustavni sud smatra da je u konkretnom slučaju na dio tužbe-nog zahtjeva koji se odnosio na isplatu plata trebalo primijeniti i odredbe člana 130 Zakona o radu, kojim je jasno propisano da radniku kojem je ne-zakonito prestao radni odnos - pripada naknada na ime izgubljene plate. Naime, s obzirom na to da je osporenim presudama pravnosnažno poni-štena odluka o prestanku radnog odnosa apelantici i obavezana tužena da je vrati na rad, apelantica je došla u položaj kao da joj status radnika nije ni prestao, te joj pripadaju prava koja bi ostvarila kao da ta odluka nije ni donesena, tj. pripadaju joj prava koja imaju radnici u radnom odnosu, pravo na isplatu plata i ostalih primanja iz radnog odnosa.

Stoga su dodatno kontradiktorni i nejasni stavovi sudova koji su utvrdili da je poslodavac nezakonito otkazao apelantici ugovor o radu zbog nejavljanja na posao i naložili poslodavcu da je vrati na rad, te istovremeno utvrdili da apelantici ne pripada naknada zbog nezako-nitog prestanka radnog odnosa s obzirom na to da apelantica nije ra-dila. Takvim odlučenjem sudovi su doveli u pitanje samu bit radnog odnosa, jer su na taj način praktično odlučili da apelantica, iako je u radnom odnosu, nema pravo na platu iako ono predstavlja osnov-no pravo uposlenika. To dalje znači da apelantica nema pravo ni na penziono i invalidsko osiguranje koje se određuje s obzirom na visinu plate iako su posljedice otkaza ugovora o radu, zbog kojeg apelantica



i nije mogla dolaziti na posao, odlukom suda u cijelosti poništene. U tom kontekstu, Ustavni sud smatra da bi suprotno tumačenje vodilo zloupotrebi instituta otkaza ugovora o radu koji bi koristili poslodavci s nadom da će na taj način izbjeći plaćanje obaveza koje imaju prema zaključenim ugovorima o radu.

(Odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj AP 1166/10 od 29. maja 2014. godine)

PRAVO NA PRAVIČNO SUĐENJEArbitrarna primjena zakona

Postoji kršenje prava na pravično suđenje iz člana II/3e) Us-tava Bosne i Hercegovine i člana 6 stav 1 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovih sloboda u odnosu na pravo na pristup sudu kada su sudovi zbog arbitrarne primjene zakona odbili da odlučuju o meritumu apelantovog tužbenog zahtjeva.

Iz obrazloženja:

Ustavni sud ističe da je članom 4 stav 1 Zakona o građevinskom zemljištu Federacije Bosne i Hercegovine (ZGZ) - „Službene novine Fe-deracije BiH“ br. 25/03 i 67/05 propisano da gradsko građevinsko ze-mljište može da bude u državnoj i privatnoj svojini, dok je članom 4 stav 2 ZGZ definisano gradsko građevinsko zemljište u privatnoj svojini (izgrađeno gradsko građevinsko zemljište, i to zemljište ispod objekta i zemljište koje služi za redovnu upotrebu objekta, odnosno zemljište na kojem je do sada postojalo trajno pravo korištenja a prema članu 39). Shodno članu 39 ZGZ, kojim je regulisano prenošenje trajnog prava ko-rišćenja u privatnu svojinu, sopstvenik zgrade, stupanjem na snagu toga zakona (ex lege), stiče pravo svojine na zemljištu, pod zgradom i onom koje je potrebno za redovnu upotrebu zgrade. Ustavni sud zapaža da odredba člana 39 stav 1 ZGZ ne daje ovlašćenje organu uprave za imo-vinskopravne poslove, a ni nekom drugom organu da donosi rješenje kojim se utvrđuje prestanak državne svojine i prenošenje trajnog prava korišćenja u privatnu svojinu na gradskom građevinskom zemljištu pod zgradom i onom koje služi za redovnu upotrebu zgrade. Iz navedenog



Ustavni sud zaključuje da se u konkretnom slučaju, imajući u vidu da je na snagu stupio novi ZGZ, predmetno gradsko građevinsko zemljište smatra građevinskim zemljištem u privatnoj svojini.

S druge strane, Ustavni sud zapaža da je članom 6 ZGZ propisa-no da opština upravlja i raspolaže gradskim građevinskim zemljištem koje je u državnoj svojini. Ustavni sud ističe da je stupanjem na sna-gu ZGZ, tj. od 16. maja 2003. godine, pravo opštine na upravljanje i raspolaganje gradskim građevinskim zemljištem ograničeno samo na gradsko građevinsko zemljište u državnoj svojini, dok je gradsko gra-đevinsko zemljište u privatnoj svojini u slobodnom prometu i njime raspolaže sopstvenik tog zemljišta (član 7 ZGZ).

U kontekstu navedenog, Ustavni sud zapaža da iz odredbi čl. 4 i 39 ZGZ ne proizilazi obaveza učešća Opštine (odnosno pravobranilaštva) u predmetnom postupku, niti to proizlazi iz člana 6 ZGZ-a. Posebno treba imati u vidu da upis u teretnom listu „pravo korištenja u korist sop-stvenika zgrade dok na tom zemljištu postoji zgrada“ (dakle izgrađe-nom građevinskom zemljištu) ima akcesorni karakter i nije vezano za neko konkretno ime već za sopstvenika zgrade. S obzirom na navedeno, Ustavni sud zaključuje da su redovni sudovi arbitrarno primijenili ZGZ, zbog čega nisu uopšte odlučivali o meritumu apelantovog tužbenog za-htjeva u pogledu sticanja svojine na predmetnim nekretninama. Stoga je u konkretnom postupku odbijanje apelantovog tužbenog zahtjeva is-ključivo zbog toga što apelant, osim tuženog koji je nesporno sopstvenik predmetne kuće i kao takav pasivno legitimisan u konkretnom sporu, kao tuženog nije označio i Opštinu, onemogućilo apelantu ostvarenje same suštine njegovog „prava na pristup sudu“ iz člana II/3e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6 stav 1 Evropske konvencije.

(Odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj AP 2717/09 od 30. okto-bra 2012. godine)

PRAVO NA PRAVIČNO SUĐENJEDonošenje odluke u razumnom roku

Povrijeđeno je apelantovo pravo na pravično suđenje iz člana II/3e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6 stav 1 Evropske kon-



vencije za zaštitu ljudskih prava i osnovih sloboda u odnosu na donošenje odluke u razumnom roku kada se ukupno trajanje po-stupka povodom tužbe u upravnom sporu u periodu od pet godi-na i jedan mjesec i 28 dana može u potpunosti da se stavi na teret Vrhovnom sudu, te kada taj sud nije dao razloge koji bi mogli da se smatraju razumnim i objektivnim opravdanjem za ovako dugo trajanje postupka.

Iz obrazloženja:

Ustavni sud ističe da, shodno konzistentnoj praksi Evropskog suda i Ustavnog suda, razumnost dužine trajanja postupka mora da se ocijeni u svjetlu okolnosti pojedinog predmeta, vodeći računa o kri-terijumima koji su uspostavljeni sudskom praksom Evropskog suda za ljudska prava, a naročito o složenosti predmeta, ponašanju strana u postupku i nadležnog suda ili drugih javnih vlasti, te o značaju koji konkretna pravna stvar ima za apelanta (vidi Evropski sud za ljudska prava, Mikulić protiv Hrvatske, aplikacija broj 53176/99 od 7. februara 2002. godine, Izvještaj broj 2002-I, stav 38).

U konkretnom slučaju apelant smatra da je postupak u njegovom predmetu pred Vrhovnim sudom trajao nerazumno dugo jer je Vr-hovnom sudu tužbu podnio 15. oktobra 2002. godine, a presuda je do-nesena 13. decembra 2007. godine. Dakle, relevantan period koji će u konkretnom slučaju Ustavni sud uzeti u obzir je period od pet godina jedan mjesec i 28 dana.

U ovom slučaju se radilo o upravnom sporu koji je pokrenut pro-tiv rješenja Federalnog ministarstva u vezi s odobravanjem apelantu da obavlja djelatnosti priređivanja igara na sreću. Imajući u vidu da se upravni spor, po pravilu, rješava na podlozi činjenica koje su utvrđene u upravnom postupku, Ustavni sud smatra da se ne radi o naročito složenim činjeničnim i pravnim pitanjima koja je sud trebao da raz-motri.

Ustavni sud zapaža da je Vrhovnom sudu trebalo pet godina, je-dan mjesec i 28 dana da odluči o tužbi protiv rješenja drugostepenog organa. Dalje, nesporno je da Zakonom o upravnim sporovima („Služ-bene novine Federacije BiH“ broj 9/05) nije predviđen rok za rješava-



nje o tužbi u upravnom sporu, ali je, s obzirom na dosljednu primjenu Zakona o parničnom postupku („Službene novine Federacije BiH“ br. 53/03, 73/05 i 53/06), sud odluku o apelantovoj tužbi trebao da done-se bez odugovlačenja (član 10 Zakona o parničnom postupku). Stoga, Ustavni sud zaključuje da je dužina predmetnog sudskog postupka a priori nerazumna i mogla bi da se opravda samo u izuzetnim okol-nostima. U konkretnom slučaju Ustavni sud ne nalazi takve izuzetne okolnosti niti ih je Vrhovni sud predočio, odnosno nije pružio nika-kve argumente kojima bi bar pokušao da opravda svoje nepostupanje u ovom sporu. Vođenje postupka u okviru razumnog vremena je za cjelokupan pravni sistem od fundamentalne važnosti, jer svako ne-potrebno odugovlačenje često dovodi do, de facto, lišavanja pojedinca njegovih prava i gubitka efikasnosti i povjerenja u pravni sistem. Ta-kođe, Ustavni sud nije mogao da utvrdi da je apelant na bilo koji način doprinio dužini postupka u konkretnom slučaju.


PRAVO NA PRAVIČNO SUĐENJE I PRAVO NA LIČNU SLOBODU I BEZBJEDNOSTNema povrede prava na pravično suđenje iz člana II/3e) Ustava

Bosne i Hercegovine i člana 6 st. 1 i 2 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovih sloboda u situaciji kada su osporene pre-sude jasne i obrazložene i kada način na koji je utvrđeno činjenično stanje i primijenjeno materijalno pravo, odnosno način na koji su pribavljeni i izvedeni dokazi ne ostavlja utisak bilo kakve nezakoni-tosti, nepravilnosti, niti proizvoljnosti, niti bilo šta u vezi s izvođe-njem dokaza dovodi u sumnju pravičnost postupka u cjelini i utvrđe-nje redovnih sudova da je apelant na način preciziran u osporenim presudama počinio krivično djelo za koje je osuđen, a razlozi dati u osporenim odlukama zadovoljavaju standard obrazložene presude. Uz to, nije povrijeđeno pravo na ličnu slobodu i bezbjednost iz člana II/3d) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 5 stav 1a Evropske kon-vencije, jer je apelant lišen slobode na osnovu pravnosnažne sudske presude kojom mu je izrečena kazna zatvora.



Iz obrazloženja:

Ustavni sud podsjeća da pravo na pravično suđenje ne propisuje niti jedno pravilo o prihvatljivosti dokaza, već je prevashodno zada-tak nacionalnog zakonodavstava da reguliše ovo pitanje (vidi Evrop-ski sud za ljudska prava, Schenk protiv Švajcarske, 12. juli 1988. godine, st. 45-46, serija A, broj 140 i Teixeira de Castro protiv Portugalije, 9. juli 1998. godine, stav 34, Izvještaji 1998-IV). Shodno stanovištu Evrop-skog suda za ljudska prava, njegov zadatak nije da utvrđuje da li je određena vrsta dokaza prihvatljiva ili da utvrđuje da li je lice koje je u pitanju krivo ili ne, već da odgovori na pitanje da li je postupak u cjelini bio pravičan, uključujući i način na koji su dokazi prikupljeni. To uključuje ispitivanje nezakonitosti o kojoj je riječ i u slučaju kada je u pitanju povreda nekog drugog prava iz Konvencije i prirodu utvrđene povrede (vidi Evropski sud za ljudska prava, Khan protiv Ujedinjenog Kraljevstva, aplikacija broj 35394/97, stav 34, ECHR 2000-V; P. G. i J. H. protiv Ujedinjenog Kraljevstva, aplikacija broj 44787/98, stav 76, ECHR 2001-IX i Allan protiv Ujedinjenog Kraljevstva, aplikacija broj 48539/99, stav 42, ECHR 2001-IX).

Na kraju, Ustavni sud podsjeća da pravo na pravično suđenje pret-postavlja da svi dokazi moraju da budu provedeni na javnoj raspravi u prisustvu optuženog s mogućnošću da budu preispitani u kontradik-tornom postupku. Korišćenje dokaza, kao što su iskazi pribavljeni od policije ili u fazi sprovođenja istrage, samo po sebi nije u suprotnosti s članom 6 Evropske konvencije pod uslovom da su obezbijeđena pra-va optuženog, između ostalog, da mu bude data adekvatna i potpuna mogućnost da osporava i ispituje svjedoke optužbe bilo u trenutku kada su dali izjavu ili u kasnijim fazama postupka (vidi Evropski sud za ljudska prava, Kapenko protiv Rusije, presuda od 13. marta 2012. godine, st. 61 i 62).

U vezi s apelantovim navodima da nije dokazano da je izvršio kri-vično djelo koje mu je stavljeno na teret, odnosno da su povrijeđe-ni principi presumpcije nevinosti i in dubio pro reo iz člana 6 stav 2 Evropske konvencije, Ustavni sud ukazuje da je prema praksi Evrop-skog suda i Ustavnog suda, kao što je već navedeno u ovoj odluci, za-datak redovnih sudova da ocijene dokaze koji su pred njima, a da je zadatak Ustavnog suda da ocijeni da li je postupak, gledan u cjelini,



bio pravičan, što u slučaju krivičnog postupka uključuje i poštovanje pretpostavke nevinosti. Shodno praksi Evropskog suda, presumpcija nevinosti znači da optuženi nije dužan da se brani, mada ima pravo na odbranu, odnosno nije dužan da dokazuje svoju nevinost, a teret dokazivanja je na tužiocu. U skladu s tim, sud mora da donese oslo-bađajuću presudu ne samo kad je uvjeren u nevinost optuženog nego i onda kada nije uvjeren ni u njegovu krivicu, ni u njegovu nevinost. Dakle, kada ima sumnju, sud mora da primijeni princip in dubio pro reo, što je i bitan elemenat prava na pravično suđenje iz člana 6 Evropske konvencije (vidi Evropski sud, Barbera, Messeque i Jabardo protiv Špa-nije, presuda od 6. decembra 1988. godine, serija A broj 146, stav 77 i Odluka Ustavnog suda, broj AP 5/05 od 14. marta 2006. godine, stav 29, „Službeni glasnik Bosne i Hercegovine“ broj 49/06). U tom smislu, sudovi su dužni da ocijene sve dokaze pojedinačno i u vezi s ostalim dokazima, pa da onda, na osnovu takve, brižljive ocjene, izvedu za-ključak da li je neka činjenica dokazana.

S obzirom na to da se navodi o kršenju principa presumpcije ne-vinosti i in dubio pro reo vezuju isključivo za sudsku ocjenu dokaza, te da apelant, u vezi s tim navodima, nije ponudio bilo kakvu drugu ar-gumentaciju kojom bi se poštovanje ovih principa, eventualno, moglo da dovede u pitanje, osim što nije zadovoljan zaključcima o njegovoj krivici do kojih su sudovi došli - Ustavni sud smatra da su i ovi apelan-tovi navodi neosnovani.

Apelant smatra da mu je osporenim presudama povrijeđeno pravo na ličnu slobodu i sigurnost iz člana II/3d) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 5 Evropske konvencije. U vezi s tim, Ustavni sud ukazuje da je u više svojih odluka naglasio da se pravo na slobodu ličnosti ubraja u jedno od najznačajnijih ljudskih prava, te da član 5 Evropske konven-cije daje zaštitu da niko ne smije da bude proizvoljno lišen slobode. Izuzeci od zabrane lišavanja slobode dati su u članu 5 stav 1 Evropske konvencije, koji sadrži pobrojane slučajeve kada je lišavanje slobo-de dozvoljeno. To je jedan iscrpan popis koji mora usko da se tumači (vidi Evropski sud za ljudska prava, Irska protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 18. januara 1978 godine, serija A-25). Samo takav pristup je konzistentan s ciljem i svrhom člana 5 Evropske konvencije, tj. da obezbijedi da niko neće biti proizvoljno lišen slobode (vidi presude



Evropskog suda za ljudska prava Quinn, od 22. marta 1995. godine, se-rija A-311 i Winterwerp, od 24. oktobra 1979, serija A-33). Proizvoljnost lišavanja slobode ocjenjuje se u prvom redu u odnosu na poštovanje proceduralnih zahtjeva Zakona o krivičnom postupku BiH koji je pri-mijenjen u konkretnom slučaju i koji mora da bude usklađen i sa stan-dardima iz Evropske konvencije.

Ustavni sud nalazi da je osporenim odlukama apelant prav-nosnažno osuđen na kaznu zatvora, koju je počeo da izdržava, što je u saglasnosti sa zahtjevom iz člana 5 Evropske konvencije „da niko ne smije da bude lišen slobode osim, po postupku propisanom zako-nom, u slijedećim slučajevima: a) zakonitog lišenja slobode po presudi nadležnog suda“. Stoga, Ustavni sud zaključuje da se u konkretnom slučaju nesporno radi o „zakonitom lišavanju slobode po presudi nad-ležnog suda“ kako to propisuje član 5 stav 1a Evropske konvencije.

(Odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj AP 2008/09 od 20. de-cembra 2012. godine)

PRAVO NA PRAVIČNO SUĐENJE I PRAVO NA IMOVINUNe postoji kršenje člana II/3e) Ustava Bosne i Hercegovine

i člana 6 stav 1 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovih sloboda, te člana II/3k) Ustava Bosne i Hercegovine i čla-na 1 Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju budući da su redov-ni sudovi detaljno i jasno obrazložili svoje odluke, primjenjujući relevantne odredbe Zakona o svojinskopravnim odnosima, a ta-kva obrazloženja Ustavni sud ne smatra proizvoljnim.

Iz obrazloženja:

Ustavni sud ukazuje da je u postupku utvrđeno da je, nakon za-ključenja spornih ugovora o kupoprodaji nekretnina, stara kuća poru-šena i umjesto te kuće izgrađen poslovni objekat, dok je nedovršena nova kuća pretvorena u stambeno-poslovni objekat. Ustavni sud za-paža da je apelant, nezavisno od tog utvrđenja, postavljenim tužbe-nim zahtjevom tražio da se uknjiži kao vlasnik i posjednik nekretnina upisanih u zk. ul. i da mu se predaju u posjed te nekretnine. Pri tome,



Ustavni sud zapaža da apelant svojim postavljenim tužbenim zahtje-vom nije izričito tražio da se uknjiži kao vlasnik i posjednik spornih objekata, ali da, takođe, nije izričito tražio ni da se uknjiži samo kao vlasnik i posjednik zemljišta. Međutim, imajući u vidu, kako to jasno proizlazi iz činjeničnog stanja predmeta, da se apelant (na osnovu presuda kojima je usvojen njegov tužbeni zahtjev) uknjižio kao vla-snik i posjednik svih nekretnina, dakle i zemljišta i novoizgrađenog objekta i nadograđenog objekta, te da su mu te nekretnine predate u posjed, Ustavni sud smatra da je na taj način u potpunosti otklonjena sumnja u pogledu opredijeljenosti apelantovog tužbenog zahtjeva. S obzirom na to, Ustavni sud smatra da su potpuno neosnovani apelan-tovi navodi da u predmetnom postupku nije tražio da mu pripadne pravo vlasništva na objektima koje je izgradio drugotuženi.

Ustavni sud, dalje, zapaža da je Vrhovni sud jasno ukazao na odredbe člana 28 stav 1 Zakona o svojinskopravnim odnosima („Služ-bene novine FbiH“ br. 6/98 i 29/03) kojima je propisano da „ako je graditelj znao da gradi na tuđem zemljištu ili ako to nije znao, a vla-snik se odmah usprotivio gradnji, vlasnik zemljišta može zahtijeva-ti da mu pripadne pravo svojine na građevinski objekat ili da gradi-telj poruši građevinski objekat i vrati zemljište u prvobitno stanje ili da mu graditelj isplati prometnu vrijednost zemljišta“. U vezi s tim, Vrhovni sud je obrazložio da se apelant, u smislu citirane zakonske odredbe, opredijelio da mu pripadne pravo svojine na objektima koje je izgradio drugotuženi, te da je stoga dužan da naknadi drugotuže-nom vrijednost tih objekata prema odredbama člana 28 stav 4 Zakona o svojinskopravnim odnosima. Dovodeći u vezu odredbe člana 28 st. 1 i 4 Zakona o svojinskopravnim odnosima s odlučenjem Vrhovnog suda, te obrazloženjem koje je dao u vezi s tim, Ustavni sud ne nala-zi bilo kakvu proizvoljnost u pogledu primjene navedenih zakonskih odredaba na predmetnu situaciju.

(Odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj AP 1769/09 od 5. jula 2013. godine)



PRAVO NA SLOBODU MIRNOG OKUPLJANJA I SLOBODU UDRUŽIVANJAU okolnostima konkretnog slučaja nije povrijeđeno apelan-

ticino pravo na slobodu mirnog okupljanja iz člana II/3i) Usta-va Bosne i Hercegovine i člana 11 Evropske konvencije za zašti-tu ljudskih prava i osnovih sloboda kada je apelantica, u skladu sa relevantnim zakonskim odredbama, kažnjena u prekršajnom postupku zbog činjenice da nije prethodno dobila odobrenje od nadležnih organa za mirno okupljanje.

Iz obrazloženja:

Ustavni sud podsjeća da je pravo na slobodu okupljanja, kao i pra-vo na slobodu govora osnova demokratskog društva kao takvog. Zbog toga se ne treba tumačiti restriktivno (vidi, Evropski sud za ljudska prava, G. protiv Njemačke, aplikacija broj 13079/87, odluka Komisije od 6. marta 1989, DR 60, str. 256, Rai i drugi protiv Ujedinjenog Kraljevstva, aplikacija broj 25522/94, odluka Komisije od 6. aprila 1995. godine, DR 81-A, str. 146). Pravo na slobodu okupljanja obuhvata i privatna i javna okupljanja, okupljanja na jednom mjestu i javne procesije, te skupove pojedinaca, kao i skupove koje organiziraju asocijacije (vidi, Evropski sud za ljudska prava, Christians against Racism and Fascism pro-tiv Ujedinjenog Kraljevstva, aplikacija broj 8440/78, odluka Komisije od 16. jula 1980. godine, DR 21, str. 138-148).

U skladu sa članom 11 Evropske konvencije, obaveza države jeste ne samo da osigura pravo na mirno okupljanje već da se uzdrži od primje-ne neopravdanih indirektnih ograničenja u odnosu na ovo pravo (vidi, Evropski sud za ljudska prava, Ezelin protiv Francuske, presuda od 26. aprila 1991, Serija A broj 202, str. 20). Mada je suština člana 11 Evropske konvencije da zaštiti pojedinca od arbitrarnog miješanja javnih vlasti u uživanju ovog prava, postoji i pozitivna obaveza da se osigura efektivno izvršenje ovog prava (vidi citiranu odluku Christians against Racism and Facism, str. 148). Dalje, pojam „ograničenja“ (u smislu stava 2 člana 11 Evropske konvencije) nije ograničen samo na mjere preduzete prije ili u toku okupljanja već uključuje i mjere preduzete nakon okupljanja kao što su krivične mjere (vidi već citiranu odluku Ezelin, stav 39).



Ustavni sud podsjeća da je u svojoj skorijoj praksi analizirao pravo na slobodu mirnog okupljanja u situaciji kad je apelant kao predsjednik udruženja u tom predmetu proglašen odgovornim za prekršaj iz člana 22 Zakona o javnom redu i miru, jer su apelant i okupljeni građani - čla-novi Udruženja građana za povrat stare devizne štednje u BiH izašli na magistralni put i blokirali ga iako je rješenjem nadležne Policijske sta-nice izričito bilo zabranjeno održavanje javnog skupa (vidi, Ustavni sud, Odluka o dopustivosti i meritumu broj AP 3552/09, 31. januara 2013. godine, dostupna na www.ustavnisud.ba). U navedenoj odluci apelant je ukazivao da je protiv njega pokrenut prekršajni postupak zbog orga-nizovanja i učešća u okupljanju za koje prethodno nije dobijeno odo-brenje, te je osporenim rješenjima apelantu izrečena novčana kazna. Ustavni sud je zaključio da ne postoji povreda prava na slobodu mirnog okupljanja kada je, zbog organiziranja i učestvovanja u okupljanju koje je prethodno zabranjeno i koje je izgubilo karakter mirnog okupljanja i radnjama samog apelanta, upotrijebljena fizička sila kako bi se osigurao javni red i mir i zaštitila prava drugih na način koji ne ukazuje da je u okolnostima konkretnog slučaja bila pretjerana, te kada je apelantu izrečena novčana sankcija koja se ne može smatrati pretjeranim tere-tom u uživanju prava na mirno okupljanje.

Dovodeći u vezu činjenice apelantovog predmeta sa navedenim, Ustavni sud zapaža da apelantica ukazuje na povredu prava na slobodu udruživanja, jer joj je utvrđena odgovornost u prekršajnom postupku zbog činjenice da nije tražila prethodno odobrenje, čime je na apelan-ticu stavljen pretjeran teret pogotovo što apelantica (njeni članovi) nije predstavljala prijetnju nacionalnoj ili javnoj sigurnosti, zdravlju ljudi, moralu, pravima i slobodama drugih. Ustavni sud primjećuje da je protiv apelantice pokrenut prekršajni postupak zbog organizovanja mirnog okupljanja za koje prethodno nije dobijeno odobrenje, te je osporenim rješenjima apelantici izrečena uslovna kazna. U vezi s tim, Ustavni sud smatra da osporena rješenja, u smislu garancija člana 11 Evropske konvencije, nesporno predstavljaju miješanje u apelanticino pravo na slobodu okupljanja.

S obzirom na navedeno, Ustavni sud treba, kako bi procijenio osnovanost apelanticinih navoda, u smislu garancija člana II/3i) Us-tava Bosne i Hercegovine i člana 11 Evropske konvencije, odgovoriti



na pitanje da li je miješanje u apelanticino pravo na slobodu mirnog okupljanja i slobodu udruživanja s drugima bilo propisano zakonom, da li miješanje teži legitimnom cilju i da li je ono bilo nužno u demo-kratskom društvu, odnosno da li je bilo proporcionalno legitimnom cilju kojem se teži.

U vezi s tim, Ustavni sud zapaža da iz osporenih rješenja proizlazi da je apelantica proglašena odgovornom i da joj je izrečena uslovna osuda i u skladu sa članom 9 Zakona o javnom okupljanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 118/08). Naime, apelantica ne ospo-rava da za održavanje „performansa“ nije dobila odobrenje, čime je postupila suprotno članu 9 navedenog zakona kojim je propisano da je organizator dužan da podnese prijavu za održavanje mirnog okup-ljanja pet dana prije početka održavanja mirnog okupljanja. Shodno navedenom, a pošto apelantica i ne spori da nije tražila odobrenje, evidentno je da je miješanje u apelanticino pravo na slobodu mirnog okupljanja zasnovano na zakonu.

Dalje, u vezi sa postojanjem legitimnog cilja, Ustavni sud primje-ćuje da je Zakonom o javnom okupljanju utvrđeno da su okupljanja građana slobodna, ali da se ostvaruju na način propisan ovim zakonom na prostoru koji je primjeren za održavanje javnog skupa na kome okupljanje građana ne dovodi do ometanja javnog saobraćaja, ugro-žavanja zdravlja, javnog morala ili sigurnosti ljudi i imovine. Takođe, prostorom primjerenim za javni skup smatra se i prostor na kome se odvija javni saobraćaj prevoznim sredstvima kad je moguće dodatnim mjerama osigurati privremenu izmjenu režima saobraćaja, kao i za-štitu zdravlja i sigurnost ljudi i imovine - za šta se osiguravaju sred-stva u skladu s navedenim zakonom. Dakle, nepostupanje u skladu sa članom 9. Zakona o javnom okupljanju, odnosno nedobijanje dozvo-le, može dovesti u opasnost život i zdravlje ljudi, sigurnost imovine, ometanje javnog saobraćaja i drugo zbog čega dobijanje prethodne dozvole kako bi država na adekvatan način zaštitila ljude i imovinu, kao i spriječila nerede i haos u svakom slučaju - ima legitiman cilj.

Najzad, potrebno je odgovoriti na pitanje da li miješanje u apelan-ticino pravo na slobodu mirnog okupljanja zadovoljava i standard pro-porcionalnosti. U konkretnom slučaju nesporno je da se radilo o sku-pu koji nije dobio prethodno odobrenje i da je apelantici ova činjenica



bila poznata. Osim toga, apelantici je izrečena uslovna osuda kojom joj je utvrđena kazna od 3.000 KM, koja se neće izvršiti ukoliko apelantica u roku od 12 mjeseci ne učini novi prekršaj. Svrha održavanja skupa, prema apelanticinim tvrdnjama, bila je da se skrene pažnja na goruće društveno-političke i socijalne probleme - bez namjere da se izazovu neredi ili nemiri. Međutim, Ustavni sud smatra da legitimni cilj, u smi-slu osiguravanja svih neophodnih pretpostavki za održavanje javnih skupova na miran i demokratski način i sa adekvatnim instrumenti-ma, kako bi se izbjegla svaka eventualna opasnost koju takvo okuplja-nje može imati u pogledu ometanja javnog saobraćaja, ugrožavanja zdravlja, javnog morala ili sigurnosti ljudi i imovine (kako je to defi-nisano u Zakonu o javnom okupljanju) - u svakom slučaju preteže nad apelanticinim pravom, odnosno ne stavlja na nju pretjeran teret time što je uslovljava da prije organizocanja takvog skupa ispuni zakonom propisane uslove za njegovo održavanje. Ovo osobito imajući u vidu da se iz dokumenata predočenih Ustavnom sudu ne može zaključiti zašto je za održavanje ovakvog skupa bilo neophodno da to bude kon-kretnog dana, bez prethodno pribavljenog odobrenja, pogotovo ako se ima u vidu činjenica da je sedam dana nakon toga (kako proizlazi iz osporenih rješenja) na istom mjestu najavljeno i održano okupljanje apelanticinih članova.

Osim toga, imajući u vidu da apelantica smatra da je na njoj bio pre-velik teret da traži odobrenje, iako to nije ničim potkrijepila, Ustavni sud, imajući u vidu okolnosti konkretnog slučaja, posebno podsjeća da je, u skladu sa praksom Evropskog suda, utvrđeno da okupljanja jav-nog karaktera iziskuju nalaženje mnogih praktičnih rešenja zbog čega su potrebni makar minimalni dogovori sa vlastima o vremenu, lokaci-ji, režimu saobraćaja i drugim faktorima. Ova pitanja mogu obuhvatiti sigurnost, sve neprijatnosti do kojih može doći prilikom okupljanja, pa čak i problem eventualnog ekonomskog gubitka onih na koje se skup odnosi. Stoga, određena propisana forma, kao što je obaveza da se dostavi prethodno obavještenje ili da se dobije odobrenje, odnosno dozvola za okupljanje - ne predstavlja miješanje u pravo na slobodno okupljanje. Prema mišljenju Evropskog suda, razlog se nalazi u činje-nici da su vlasti dužne da garantuju neometano održavanje skupa, te blagovremeno obavještavanje vlasti o planiranim demonstracijama jeste preduslov da država osigura prisustvo policije koja će omogućiti



mirni karakter okupljanja (vidi, Evropsku sud, Rassemblement jurassien and Unite Jurassienne protiv Švajcarske, odluka broj 8191/78, od 10. ok-tobra 1979. godine). Pošto država ima pravo da zahtijeva da se pribavi odobrenje, ona mora biti u stanju da primjenjuje i sankcije prema oni-ma koji ne postupaju u skladu s tim zahtjevom, inače bi pravo države da kontroliše javno okupljanje bilo iluzorno (vidi, Evropski sud, Zili-berberg protiv Moldove, presuda od 1. maja 2005. godine).

Imajući u vidu činjenicu da se apelantica poziva na predmet Eze-lin, koji je i Ustavni sud u određenim dijelovima navodio u prethodnim tačkama odluke, u kojem je Evropski sud utvrdio povredu prava iz čla-na 11 Evropske konvencije, Ustavni sud samo upućuje na činjenicu da je u predmetu Ezelin postojalo odobrenje za održavanje demonstraci-ja, što je ključna činjenica koja taj predmet razlikuje od apelanticinog slučaja.

(Odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj AP 1319/11 od 10. aprila 2014. godine)

PRAVO NA NEDISKRIMINACIJUNema kršenja prava na nediskriminaciju iz člana II/4 Usta-

va Bosne i Hercegovine i člana 14 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovih sloboda u vezi sa pravom na pravično suđenje, jer ne postoji mogućnost da su redovni sudovi u odno-su na apelanta kao pravno lice prekršili član II/4 Ustava Bosne i Hercegovine i član 14 Evropske konvencije koji se, s obzirom na domen zaštite, može vezati isključivo za fizička lica.

Iz obrazloženja:

Apelant smatra da mu je prekršeno i pravo na nediskriminaciju iz člana II/4 Ustava Bosne i Hercegovine i člana 14 Evropske konvencije u vezi sa pravom na pravično suđenje iz člana II/3e) i člana 6 stav 1 Evropske konvencije, jer sudovi nisu prihvatili da se provedu neki od dokaza koje je predložio. U vezi s ovim navodima, Ustavni sud ima u vidu domen zaštite tog člana (uživanje prava i sloboda bez diskri-minacije po bilo kojem osnovu kao što su pol, rasa, boja, jezik, vjera,



političko i drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, poveza-nost sa nacionalnom manjinom, imovina, rođenje ili drugi status), te činjenicu da je apelant pravno lice, slijedom čega Ustavni sud smatra da ne postoji mogućnost da su redovni sudovi u odnosu na apelanta prekršili član II/4 Ustava Bosne i Hercegovine i član 14 Evropske kon-vencije (vidi, Ustavni sud, Odluka o dopustivosti i meritumu broj AP 2512/09 od 20. decembra 2012. godine, objavljena na www.ustavnisud.ba). Naime, iz sadržaja odredbe navedenog člana proizlazi da se radi o ličnom pravu na koje se mogu pozivati isključivo fizičke osobe, pa zbog toga Ustavni sud smatra da su apelantovi navodi o kršenju prava iz člana II/4 Ustava Bosne i Hercegovine i člana 14 Evropske konven-cije u vezi s pravom na pravično suđenje, također, neosnovani.

(Odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj AP 1621/11 od 10. aprila 2014. godine)

PRAVO NA IMOVINUPostoji povreda prava na imovinu iz člana II/3k) Ustava Bo-

sne i Hercegovine i člana 1 Protokola broj 1 uz Evropsku kon-venciju za zaštitu ljudskih prava i osnovih sloboda kada su sudo-vi, pri određivanju naknade materijalne štete, zateznu kamatu dosudili počev od dana kada je izvršeno vještačenje, umjesto od dana nastanka štete, kako je to regulisano relevantnim zakon-skim odredbama, odnosno od dana podnošenja tužbe, kako je apelant u tužbi tražio, budući da sud mora da se kreće u grani-cama tužbenog zahtjeva. Međutim, ne postoji povreda prava na imovinu iz člana II/3k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1 Pro-tokola broj 1 uz Evropsku konvenciju kada su sudovi, primjenom odredbi čl. 14 i 15 Zakona o zakupu poslovnih zgrada i prostorija i voljom stranaka iskazanom u zaključenom ugovoru o zakupu, apelantu dosudili naknadu nužnih i korisnih radova na adaptaciji zakupljenog poslovnog prostora koje je izvršio u skladu s ugovo-rom o zakupu, a odbili njegov tužbeni zahtjev za naknadu sred-stava koja je uložio u opremanje zakupljenog poslovnog prostora u svrhu otvaranja i rada diskoteke, jer ugovorom o zakupu nije predviđena obaveza vraćanja tih sredstava.



Iz obrazloženja:

Ustavni sud ukazuje da je u svojoj Odluci broj AP 658/07 (vidi Ustavni sud, Odluka o dopustivosti i meritumu od 10. juna 2009. go-dine, objavljena na web stranici Ustavnog suda http://www.ustavnisud.ba) zaključio da je, u navedenom predmetu, Kantonalni sud proizvolj-no primijenio materijalno pravo u pogledu početka toka zakonske za-tezne kamate, zbog čega je miješanje u pravo na imovinu bilo nezako-nito u smislu člana II/3k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1 Proto-kola broj 1 uz Evropsku konvenciju. Pri tom, Ustavni sud se pozvao na isto obrazloženje kao i u citiranim slučajevima kada je utvrdio kršenje prava na pravično suđenje iz člana II/3e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6 stav 1 Evropske konvencije.

Imajući u vidu da je Ustavni sud zauzeo ovakvo stanovište u odno-su na primjenu relevantnih odredbi Zakona o obligacionim odnosima („Službeni list SFRJ“ br. 29/78, 39/85, 45/89 i 57/89, „Službeni list RbiH“ br. 2/92, 13/93, 13/94 i „Službene novine Federacije BiH“ broj 29/03), koje su i u vrijeme donošenja osporenih presuda Apelacionog suda, kao i ove odluke, u nepromijenjenom sadržaju, i dalje na snazi, te da pred-metna apelacija pokreće identično pitanje koje je već bilo raspravljeno u citiranim odlukama, Ustavni sud i kod odlučivanja u konkretnom slu-čaju ne nalazi razloge da mijenja svoju već uspostavljenu praksu.

U konkretnom slučaju Ustavni sud zapaža da je apelant svoj tužbe-ni zahtjev postavio tako da je tražio da mu se zakonske zatezne kamate dosude od dana podnošenja tužbe, a ne od dana nastanka štete. Ustavni sud takođe zapaža da je odredbom člana 2 Zakona o parničnom postup-ku („Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH“ br. 5/00, 1/01, 6/02, 11/05 i 20/06) propisano da u parničnom postupku sud odlučuje u granicama zahtjeva koji su postavljeni u postupku. Stoga, Ustavni sud zaključuje da je u konkretnom slučaju povrijeđeno apelantovo pravo na imovinu, a umjesto posebnog obrazloženja merituma ove odluke, u pogledu ape-lantovih žalbenih navoda poziva se na citirano stanovište, a uzimajući u obzir apelantov tužbeni zahtjev da mu zakonske zatezne kamate budu dosuđene od dana podnošenja tužbe izakonsku obavezu suda da odlu-čuje u granicama zahtjeva koji su postavljeni u postupku.




PRIMA FACIE NEOSNOVANOST APELACIJEApelacija će se odbaciti kao očigledno (prima facie) neosnovana,

ukoliko ne postoji opravdan zahtjev stranke u postupku, odnosno da predočene činjenice ni na koji način ne mogu opravdati tvrdnju da postoji kršenje Ustavom zaštićenih prava i/ili kada se za stran-ku u postupku utvrdi da nije „žrtva“ kršenja Ustavom zaštićenih prava, tako da je ispitivanje merituma apelacije nepotrebno.

Iz obrazloženja:

Ustavni sud, u fazi ispitivanja dopustivosti predmeta, mora utvr-diti, između ostalog, i da li su ispunjeni uslovi za meritorno odlučiva-nje, koji su nabrojani u članu 16 stav 2 Pravila Ustavnog suda. S tim u vezi, Ustavni sud ukazuje na to da, prema vlastitoj jurisprudenciji i praksi Evropskog suda za ljudska prava, apelant mora navesti povre-du svojih prava koje štiti Ustav Bosne i Hercegovine i ove povrede moraju djelovati vjerovatno. Apelacija je očigledno neosnovana uko-liko joj manjkaju prima facie dokazi koji dovoljno jasno pokazuju da je navedena povreda ljudskih prava i sloboda moguća (vidi Evropski sud, Vanek protiv Slovačke, presuda od 31. maja 2005. godine, aplika-cija broj 53363/99 i Ustavni sud, Odluka broj AP 156/05 od 18. maja 2005. godine), te ako činjenice u odnosu na koje se podnosi apelacija očigledno ne predstavljaju kršenje prava koje apelant navodi, tj. ako apelant nema „opravdan zahtjev“ (vidi Evropski sud, Mezotur-Tisza-zugi Vizgazdalkodasi Tarsulat protiv Mađarske, presuda od 26. jula 2005. godine, aplikacija broj 5503/02), kao i kad se utvrdi da apelant nije „žr-tva“ kršenja Ustavom Bosne i Hercegovine zaštićenih prava.

Apelant smatra da su osporenim presudama prekršeni pravo na pravično suđenje i imovinu zbog proizvoljne ocjene dokaza i proi-zvoljne primjene materijalnog prava. U vezi s tim, Ustavni sud pod-sjeća na to da, prema praksi Evropskog suda i Ustavnog suda, zadatak ovih sudova nije da preispituju zaključke redovnih sudova u pogledu činjeničnog stanja i primjene materijalnog prava (vidi Evropski sud, Pronina protiv Rusije, odluka o dopustivosti od 30. juna 2005. godine, aplikacija broj 65167/01). Naime, Ustavni sud nije nadležan supstitu-irati redovne sudove u procjeni činjenica i dokaza, već je, uopšteno,



zadatak redovnih sudova da ocijene činjenice i dokaze koje su izveli (vidi Evropski sud, Thomas protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 10. maja 2005. godine, aplikacija broj 19354/02). Zadatak Ustavnog suda je da ispita da li je, eventualno, došlo do povrede ili zanemarivanja ustavnih prava (pravo na pravično suđenje, pravo na pristup sudu, pravo na djelotvoran pravni lijek i dr.), te da li je primjena zakona bila, eventualno, proizvoljna ili diskriminacijska. Dakle, u okviru apelaci-one nadležnosti Ustavni sud se bavi isključivo pitanjem eventualne povrede ustavnih prava ili prava iz Evropske konvencije u postupku pred redovnim sudovima, pa će u konkretnom slučaju Ustavni sud ispitati da li je postupak u cjelini bio pravičan u smislu člana 6 stav 1 Evropske konvencije, odnosno da li je prekršeno pravo na imovi-nu (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP20/05 od 18. maja 2005. godine, objavljena u „Službenom glasniku BiH“ broj 58/05).

U konkretnom slučaju, Ustavni sud smatra da su redovni sudovi u obrazloženjima osporenih odluka dali detaljne, jasne i precizne razlo-ge zbog čega su odbili apelantov tužbeni zahtjev, uz pozivanje na rele-vantne odredbe materijalnog i procesnog prava, a takva obrazloženja Ustavni sud ne smatra proizvoljnim. Ustavni sud zapaža da su redovni sudovi u konkretnom slučaju analizirali sve predložene i izvedene do-kaze u smislu načela slobodne ocjene dokaza i na osnovu toga utvr-dili činjenično stanje. Stoga, imajući u vidu stavove Evropskog suda i Ustavnog suda navedene u ovoj odluci, Ustavni sud smatra da u vezi sa apelantovim navodima o kršenju prava na pravično suđenje i prava na imovinu nema ničega što ukazuje na to da apelant ima „opravdan zahtjev“ koji pokreće pitanje iz Ustava Bosne i Hercegovine ili Evrop-ske konvencije koje bi trebalo meritorno ispitati.

(Odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj AP 216/10 od 16. janu-ara 2013. godine)



PRAKSA USTAVNOG SUDA BOSNE I HERCEGOVINEpf.untz.ba/dokumenti/casopisi/2016/12.pdfno ustavno pravo na...

Documents

Transcript of PRAKSA USTAVNOG SUDA BOSNE I HERCEGOVINEpf.untz.ba/dokumenti/casopisi/2016/12.pdfno ustavno pravo na...