การเคลื่��อนที่��ของสิ่��งมี�ชี�วิ�ต

การเคลื่��อนที่��ของสิ่��งมี�ชี�วิ�ต

การเคลื่��อนที่��ของสิ่��งมี�ชี�วิ�ตการเคลื่��อนไหวิ เป็�นการเคลื่��อนย้�าย้เพี�ย้ง

บางสิ่�วินของร�างกาย้การเคลื่��อนที่�� เป็�นการเคลื่��อนย้�าย้จากที่��

หน �งไป็ย้!งอ�กที่��หน �ง

* การเคลื่��อนที่��จะต�องมี�การเคลื่��อนไหวิด้�วิย้เสิ่มีอ แต�การเคลื่��อนไหวิไมี�จ%าเป็�นต�องมี�การเคลื่��อนที่��ด้�วิย้

โครงร�างสั�ตว์�(animal skeleton) แบ่�งออกเป็�น 2 ป็ระเภท ค�อ

1. Hydroskeleton or hydrostatic skeleton

2. Hard skeleton 2.1 Exoskeleton 2.2 Endoskeleton

การเคลื่��อนที่��ของสิ่��งมี�ชี�วิ�ตเซลื่ลื่'เด้�ย้วิการเคลื่��อนไหวิโด้ย้อาศั!ย้การไหลื่ของไซโที่พีลื่าสิ่

ซ มีอมี�บ่า(amoeba)

การเคลื่��อนไหวิของอมี�บา

การเคลื่��อนไหวิอาศั!ย้การไหลื่ของไซโที่พีลื่าสิ่ซ มี โด้ย้แบ�งเป็�น 2 สิ่�วิน ค�อ ectoplasm(แข*ง) แลื่ะ endoplasm(เหลื่วิ)

Actin แลื่ะ Miosin ป็ระกอบก!นเป็�น microfilament(เป็�นเสิ่�นใย้โป็รต�นเลื่*กๆ) หด้ต!วิแลื่ะคลื่าย้ต!วิได้� ที่%าให�เก�ด้การไหลื่ของไซโที่พีลื่าสิ่ซ มี

ที่%าให�เก�ด้เที่�าเที่�ย้มี(pseudopodium) การเคลื่��อนที่��แบบอะมี�บา (amoebiod

movement) ได้�แก� อมี�บา เมี*ด้เลื่�อด้ขาวิ ราเมี�อก

ในเซลล�อมี�บ่า การยื่��น pseudopodium ออกไป็เก!ดจากการยื่�ดและหดต�ว์ของ actin filaments

การเคลื่��อนไหวิโด้ย้การใชี�แฟลื่กเจลื่ลื่!มี หร�อซ�เลื่�ย้

แฟลกเจลล�มี(flagellum)

Euglena

ซ!เล�ยื่(cilia)

A comparison of the beating of flagella and cilia

Microtubules เป็�นแกนของ flagellum และ cilia

Centrosome containing a pair of centrioles

ต�ลื่!งกา เคลื่�อบคลื่าน

เหมี�อนหนอนลื่อย้ไป็ตามีน%.า

การเคล��อนท��ของไฮดรา(Hydra)

planaria

การเคลื่��อนที่��ของพีลื่านาเร�ย้(planaria)

Phylum platyhelminthes มี�กลื่�ามีเน�.อ 3 ชีน�ด้ ค�อ circular

muscle ,longitudinal muscle,oblique muscle เคลื่��อนที่��ไป็โด้ย้การลื่อย้ไป็ตามีผิ�วิน%.าหร�อคลื่�บ

คลื่าน ที่างด้�านลื่�างมี�ซ�เลื่�ย้ชี�วิย้ในการโบกพี!ด้ชี�วิย้ให�

เคลื่��อนต!วิได้�ด้�ย้��งข .น

การเคลื่��อนที่��ของหนอนต!วิกลื่มี(round worm) Phylum nematoda ได้�แก� พีย้าธิ�ไสิ่�เด้�อน

พีย้าธิ�ป็ากขอ พีย้าธิ�เสิ่�นด้�าย้ หนอนน%.าสิ่�มีสิ่าย้ชี1

มี�เฉพีาะกลื่�ามีเน�.อตามีย้าวิของลื่%าต!วิ(longitudinal muscle)

การเคลื่��อนที่��ที่%าให�เก�ด้ลื่!กษณะสิ่�าย้ไป็สิ่�าย้มีา

การเคลื่��อนที่��ของไสิ่�เด้�อน(earth worm)

การเคลื่��อนที่��ของไสิ่�เด้�อน(earth worm)

- Phylum annelida

- กลื่�ามีเน�.อ 2 ชี5ด้ค�อ กลื่�ามีเน�.อวิงกลื่มี(circular muscle) อย้1�ที่างด้�านนอก แลื่ะกลื่�ามีเน�.อตามีย้าวิ(longitudinal muscle) ตลื่อด้ลื่%าต!วิอย้1�ที่างด้�านใน

- เด้�อย้(setae)

การเคลื่��อนที่��ของแมีงกะพีร5น(jelly fish)

Phylum coelenterata เคลื่��อนที่��โด้ย้การหด้

ต!วิของเน�.อเย้��อที่��อย้1�บร�เวิณของร�มีแลื่ะผิน!งลื่%าต!วิที่%าให�น%.าพี�นออกมีาที่างด้�านลื่�าง

การเคลื่��อนที่��ของหมี ก(squid)

การเคลื่��อนที่��ของหมี ก(squid)

การเคลื่��อนที่��ของด้าวิที่ะเลื่(sea star)

Exoskeleton-พบ่ในพว์ก mollusk และแมีลง-เป็�นโครงร�างเป็ล�อกแข)งห*+มีอยื่,�ภายื่นอกร�างกายื่ โดยื่สั�ว์นป็ระกอบ่ของเป็ล�อกเป็�นพว์ก crystallized mineral salt และไมี�มี�เซลล� (acellular) เช่�น แคลเซ�ยื่มีคาร�บ่อเนตใน mollusk, chitin ในแมีลง-exoskeleton นอกจากจะท.าหน+าท��ค./าจ*นร�างกายื่แล+ว์ ยื่�งช่�ว์ยื่ป็0องก�นการสั,ญเสั�ยื่น./า-การเคล��อนไหว์เก!ดข2/นโดยื่การหด-คลายื่ต�ว์ของกล+ามีเน�/อท��ยื่2ดต!ดก�บ่ exoskeleton

-กล+ามีเน�/อท��ท.าให+เก!ดการเคล��อนไหว์มี� 2 ช่*ด ค�อ

1. Flexors ท.าให+เก!ดการโค+งงอของข+อต�อเมี��อหดต�ว์

2. Extensors ท.าให+เก!ดการยื่�ดต�ว์ของข+อต�อเมี��อหดต�ว์

-กล+ามีเน�/อท�/งสัองช่*ดน�/จะท.างานตรงข+ามีก�น เมี��อกล+ามีเน�/อช่น!ดหน2�งหดต�ว์ อ�กช่น!ดหน2�งจะคลายื่ต�ว์ (antagonism)

การเคล��อนท��ของแมีลง

insect

Exoskeleton เป็�นสิ่ารพีวิกไคต�นข�อต�อข�อแรกของขาก!บลื่%าต!วิ แบบ

ball and socket สิ่�วินข�อต�ออ��นๆเป็�นแบบบานพี!บ

การเคลื่��อนไหวิเก�ด้จาการที่%างานสิ่ลื่!บก!นของกลื่�ามีเน�.อ flexer ก!บ extensor เป็�นแบบ antagonism

Moving the exoskeleton: Joints and muscle attachments

Flexor = งอExtensor = คลายื่

การเคล��อนท��ของป็ลา

มี�ร1ป็ร�างแบนเพีร�ย้วิบาง แลื่ะเมี�อก มี�เกลื่*ด้ ชี�วิย้ลื่ด้แรงเสิ่�ย้ด้ที่าน

เมี��อกลื่�ามีเน�.อที่��ย้ ด้ต�ด้ก!บกระด้1กสิ่!นหลื่!งด้�านใด้ด้�านหน �งหด้ต!วิ(เร��มีจากสิ่�วินห!วิมีาที่างหาง)ที่%าให�เก�ด้การโบกพี!ด้ของคร�บหาง(cadal fin) ด้!นให�ต!วิพี5 �งไป็ข�างหน�าโด้ย้มี�คร�บหลื่!ง(drosal fin) ชี�วิย้ในการที่รงต!วิไมี�ให�เสิ่�ย้ที่�ศัที่าง

เมี��อกลื่�ามีเน�.อที่��ย้ ด้ต�ด้กระด้1กสิ่!นหลื่!งด้�านหน �งหด้ต!วิ(เร��มีจากสิ่�วินห!วิมีาที่างสิ่�วินหาง)

คร�บอก(pectoral fin) แลื่ะคร�บตะโพีก (pelvicfin) ซ �งเที่�ย้บได้�ก!บขาหน�าแลื่ะขาหลื่!งของสิ่!ตวิ'บก จะที่%าหน�าที่��ชี�วิย้พีย้5งลื่%าต!วิป็ลื่า แลื่ะชี�วิย้ให�เก�ด้การเคลื่��อนที่��ในแนวิด้��ง

การเคล��อนท��ของเต�าทะเล แมีว์น./า และสั!งโตทะเล

มี�ขาค1�หน�าที่��เป็ลื่��ย้นแป็ลื่งไป็มี�ลื่!กษณะเป็�นพีาย้ ที่��เร�ย้กวิ�า ฟลื่�บเป็อร'(flipper)

การเคล��อนท��ของสั�ตว์�ป็3ก

การเคลื่��อนที่��ของนก มี�กระด้1กที่��กลื่วิง ที่%าให�เบา มี�กลื่�ามีเน�.อที่��ใชี�ในการขย้!บ

ป็6กที่��แข*งแรง- กลื่�ามีเน�.อ pectoralis major

- กลื่�ามีเน�.อ pectoralis minor

มี�ถุ5งลื่มี (air sac) มี�ขน (feather)

ถุ*งลมี (air sac)

Endoskeleton-พบ่ในสั�ตว์�มี�กระด,กสั�นหล�งท*กช่น!ด -เป็�นโครงร�างแข)งท��แทรกต�ว์อยื่,�ในเน�/อเยื่��อ (soft tissues) หร�อภายื่ในร�างกายื่ -endoskeleton ป็ระกอบ่ด+ว์ยื่ living and metabolizing cells (ต�างจาก exoskeleton) แบ่�งเป็�น 1. cartilage เป็�นสั�ว์นป็ระกอบ่ของ protein collagen และ complex polysaccharide 2. bone ป็ระกอบ่ด+ว์ยื่ collagen ป็นอยื่,�ก�บ่ apatite (calcium and phosphate salt)-น�กกายื่ว์!ภาคศาสัตร�แบ่�งกระด,กออกเป็�น 2 สั�ว์น 1. Axial skeleton: กระด,กกะโหลก (skull), กระด,กสั�นหล�ง (vertebral column), กระด,กซ��โครง (rib) 2. Appendicular skeleton: เป็�นกระด,กท��ต�อออกมีาจาก axial skeleton แบ่�งเป็�น 2.1 Fore-limb bone (กระด,กแขน) ยื่2ดต!ดก�บ่ axial skeleton โดยื่กระด,ก pectoral girdle (clavicle, scapula) 2.2 Hind-limb bone (กระด,กขา) ยื่2ดต!ดก�บ่ axial skeleton โดยื่กระด,ก pelvic girdle (ilium, sacrum, pubis, ischium)

โครงสัร+างของกระด,ก

การจ.าแนกช่น!ดกระด,ก1 .กระด้1กแที่�งย้าวิ (long bone) ได้�แก� ต�น

แขน,ป็ลื่าย้แขน,ต�นขา,หน�าแข�ง,กระด้1กน�อง,ไหป็ลื่าร�า

2. กระด้1กแที่�งสิ่!.น (short bone) ได้�แก� ข�อมี�อ,ข�อเที่�า

3. กระด้1กแบน (flat bone) ได้�แก� กะโหลื่ก,เชี�งกราน,สิ่ะบ!ก,อก,ซ��โครง

4. กระด้1กร1ป็ร�างไมี�แน�นอน (irregular bone) ได้�แก� สิ่!นหลื่!ง,แก�มี,ขากรรไกร

(pectoral girdle)

iliumsacrum

pubis

ischium

สิ่�น%.าเง�น ค�อ กระด้1กแกน 80 ชี�.นสิ่�เหลื่�อง ค�อ กระด้1กรย้างค' 126 ชี�.น

ข+อต�อ (articulation หร�อ Joint)-ข+อต�อ: เป็�นบ่ร!เว์ณท��กระด,กมีาต�อก�บ่ กระด,ก มี� synovial memebranes มีาห*+มีบ่ร!เว์ณข+อต�อ เพ��อป็0องก�นการ เสั�ยื่ดสั�ระหว์�างกระด,ก จะมี�กระด,ก อ�อนมีาท.าหน+าท��เป็�นหมีอนรอง และ มี� synovial fluid ท.าหน+าท��เป็�นสัาร หล�อล��น-Ligament: เป็�นเอ)นท��ยื่2ดระหว์�าง กระด,กก�บ่กระด,ก-Tendon: เป็�นเอ)นท��ยื่2ดระหว์�าง กล+ามีเน�/อก�บ่กระด,ก

ชีน�ด้ข�อต�อ1 . ข�อต�อไฟบร!สิ่ (fibrous joint) เป็�นข�อต�อที่��

เคลื่��อนไหวิไมี�ได้�แลื่ะมี�เน�.อเย้��อเก��ย้วิพี!นบางๆ ย้ ด้กระด้1กสิ่องชี�.นไวิ� หร�ออาจห5�มีภาย้นอกไวิ� เชี�น กระด้1กกะโหลื่กศัร�ษะ

2. ข�อต�อกระด้1กอ�อน (cartilagenous joint) เป็�นข�อต�อที่��เคลื่��อนไหวิได้�เลื่*กน�อย้ เชี�นข�อต�อระหวิ�างกระด้1กซ��โครงก!บกระด้1กอก ข�อต�อระหวิ�างที่�อนกระด้1กสิ่!นหลื่!ง ข�อต�อระหวิ�างกระด้1กเชี�งกรานซ�กซ�าย้ก!บซ�กขวิาที่างด้�านห!วิหน�าวิ

3. ข�อต�อซ�ลื่โนเวิ�ย้ลื่ (sylnovial joint) เป็�นข�อต�อที่��เคลื่��อนไหวิได้�มีาก ป็ระกอบด้�วิย้กระด้1กอย้�างน�อย้ 2 ชี�.น

ข+อต�อซ!ลโนเว์�ยื่ล (sylnovial joint) แบ่บ่ต�างๆ

แบบที่�� 1 พีบที่��ใด้ของร�างกาย้..........

แบบที่�� 2 พีบที่��ใด้ของร�างกาย้..........

แบบที่�� 3 พีบที่��ใด้ของร�างกาย้..........

1

3

2

The skeleton-muscle connection

-การเคล��อนไหว์สั�ว์นต�าง ๆ ของ ร�างกายื่เก!ดจากการท.างานร�ว์มีก�น ของ nerves, bones, muscles-การหด-คลายื่ต�ว์ของกล+ามีเน�/อ เป็�นการท.างานร�ว์มีก�นของ กล+ามีเน�/อ 2 ช่*ด ท��ท.างานตรงข+ามี ก�น เช่�น การงอแขน :กล+ามีเน�/อ biceps (flexor) หดต�ว์ (เป็�น agonist) :กล+ามีเน�/อ triceps(extensor) คลายื่ ต�ว์ (เป็�น antagonist)

The power arm-load arm concept

-ในการเคล��อนของกระด,ก จะมี�กระด,กท�อนหน2�ง ท.าหน+าท��เป็�นจ*ดหมี*น (falcum)-คว์ามีเร)ว์ในการเคล��อนท�� หร�อคว์ามีสัามีารถุใน การรองร�บ่น./าหน�กของกระด,กข2/นอยื่,�ก�บ่ อ�ตราสั�ว์นของ power arm ต�อ load arm-power arm: ระยื่ะทางระหว์�างจ*ดท��กล+ามีเน�/อยื่2ด ก�บ่กระด,กถุ2งจ*ดหมี*น-load arm: ระยื่ะทางระหว์�างจ*ดหมี*นถุ2งบ่ร!เว์ณท�� ใช่+ในการเคล��อนไหว์ เช่�น เท+า หร�อมี�อ-ถุ+าอ�ตราสั�ว์น power arm/load arm ต.�า เช่�น ใน เสั�อช่�ต+า กระด,กจะเคล��อนท��ได+เร)ว์-ถุ+าอ�ตราสั�ว์น power arm/load arm สั,ง เช่�น ในต�ว์ badger กระด,กจะร�บ่น./าหน�กได+มีาก

Origin and insertion

-ท��ป็ลายื่ท�/งสัองข+างของกล+ามีเน�/อ แต�ละมี�ดจะยื่2ดต!ดก�บ่กระด,ก โดยื่ ด+านท��ยื่2ดต!ดก�บ่กระด,กเฉยื่ ๆ (ต!ดก�บ่กระด,กท��ไมี�เคล��อนท��) เร�ยื่ก origin สั�ว์นป็ลายื่ท��ยื่2ดก�บ่ กระด,กท��มี�การเคล��อนไหว์ เร�ยื่ก insertion-Tendon ท�� origin มี�กจะกว์+าง ท�� insertion มี�กจะแคบ่ เพ��อจ.าก�ด คว์ามีแรงในการหดต�ว์ของ กล+ามีเน�/อเก!ดข2/นเฉพาะจ*ด

กล+ามีเน�/อ (Muscular tissue)

กล+ามีเน�/อท.าหน+าท��เก��ยื่ว์ก�บ่การเคล��อนไหว์ของร�างกายื่ ป็ระกอบ่ด+ว์ยื่เซลล�ท��มี�ล�กษณะยื่าว์ อาจเร�ยื่กเซลล�กล+ามีเน�/อได+ว์�า เสั+นใยื่กล+ามีเน�/อ (muscle fiber) ในไซโตพลาสัซ2มีของเสั+นใยื่กล+ามีเน�/อมี�โป็รต�นท��เป็�นองค�ป็ระกอบ่ท��สั.าค�ญ 2 ช่น!ด ค�อ actin และ myosin

กล+ามีเน�/อแบ่�งออกได+เป็�น 3 ช่น!ด

กล+ามีเน�/อแบ่�งออกได+เป็�น 3 ช่น!ด ข2/นอยื่,�ก�บ่ต.าแหน�งท��พบ่ โครงสัร+าง และหน+าท�� ได+แก�

1. กล+ามีเน�/อเร�ยื่บ่ (smooth muscle)

2. กล+ามีเน�/อสัเกเลท�ล (skeletal muscle)

3. กล+ามีเน�/อห�ว์ใจ (cardiac muscle)

สั�ว์นป็ระกอบ่ของเซลล�กล+ามีเน�/อจะมี�ช่��อเฉพาะแตกต�างไป็จากเซลล�ช่น!ดอ��นๆ ได+แก� Cell membrane ของเซลล�กล+ามีเน�/อ

= Sarcolemma

Cytoplasm = Sarcoplasm

Endoplasmic reticulum

= Sarcoplasmic reticulum

กล+ามีเน�/อสัเกเลท�ล (Skeletal muscle)

กล+ามีเน�/อในร�างกายื่สั�ว์นใหญ�เป็�นกล+ามีเน�/อสัเกเลท�ล กล+ามีเน�/อน�/เกาะยื่2ดต!ดก�บ่กระด,ก สัามีารถุหดต�ว์ได+เมี��อถุ,กกระต*+น และอยื่,�ภายื่ใต+การคว์บ่ค*มีของระบ่บ่ป็ระสัาทสั�ว์นกลาง (voluntory muscle)

อ�างอ�งwww.udomsuksa.ac.th/Latphrao/knowledge/cai/biology/unit1.ppt

www.skr.ac.th/link/web_education/web_teacher/science/.../cheva.ppt

www.pil.in.th/.../วิ�ที่ย้าศัาสิ่ตร'-ชี�วิวิ�ที่ย้า-การเคล��อนท��ของสั!�งมี�ช่

www.sl.ac.th/html_edu/sl/temp_e_learning/temp.../355.1move