NARODNI MUZEJ CRNE GOREATELJE DADO

PORTRETIiz fonda Umjetničkog muzeja Crne Gore

Ja snažno apelujem na Vas da studirate slikarstvo portreta, i da uradite onoliko portreta koli-ko možete… Moramo pobjediti javnost putem portreta, po mom mišljenju to je stvar budućnosti. (insert iz pisma Van Goga upućenog Emilu Bernaru)

Portret, koji se definiše kao individualna karakterizacija određenog čovjeka, predstavlja jedan od najznačajnijih likovnih motiva koji posredno svjedoči o političkim, religioznim i sociološkim kretanjima koji su pratili razvoj ljudske civilizacije. Njegovu ikonografiju apriorno nameću vrijeme i sredina.

Direr je govorio o pobjedi umjetnosti nad vremenom, upravo, preko lika čovjeka koji ostaje i poslije njegove smrti.

Kroz istoriju umjetnosti portretno slikarstvo uzimalo je bezbrojne oblike, od shvatanja primitivaca, preko religioznih ideja, do snova, vizija i fantazija savremenog čovjeka (Karl Gustav Jung). Razvoj modernog antropocentričnog slikarstva može se pratiti od Renesanse kada je Leonardo ostvario jedinstven psihološki lik pojedinca.

Danas se postavlja pitanje značenja portretnog slikarstva u savremenoj umjetnosti koja je novim tehnologijama i medijima vizuelnih komunikacija (fotografija, video, digitalne simulacije...) potisnula klasične forme izraza. To je uslovilo sve manje interesovanje likovnih stvaralaca za ovaj slikarski žanr tako da izložba u Ateljeu DADO posvećena portretnom slikarstvu predstavlja povratak intimizmu i toplini života u kojem se njeguju humane vrijednosti.

Savremeni umjetnik koji iza sebe ima bogato likovno naslijeđe radi portrete koje možemo smjestiti u domen idealizma, realizma i naturalizma. Osim oslanjanja na svoj métier, on je na neki način postao psihoanalitičar koji otkriva čovjekove unutrašnje prostore i njegove karakterne osobine.

Psihologija umjetnosti, kompleksna interdisciplinarna naučna oblast koja proučava psihološko jezgro kreativnosti, u domenu portretnog slikarstva definiše mentalne procese umjetnika koji uspostavlja psihološku interakciju sa portretisanim ili ulazi u autogenu analizu sopstvene ličnosti.

Ova konstatacija upućuje nas na tumačenje portretnog slikarstva XX vijeka kroz slikarska djela iz fonda Umjetničkog muzeja prezentirana na ovoj izložbi, koja predstavlja galeriju likova/portreta – građanskih, dječijih, intimnih, istorijskih i etno-socioloških, i autoportreta, od kojh svaki kao pojedinačno djelo predstavlja univerzum za sebe. Jer, svaki lik posjeduje vizuelnu originalnost – psihofizičku karakterizaciju po kojoj se jedna osoba razlikuje od druge.

U realizaciji ovih djela umjetnici su koristili uobičajene portretne sheme, figure u formatu biste i polufigure, u iskaznim okvirima akademizma, humanističkog realizma i ekspresionizma kojima je realizovan plastični sloj slike koji nerijetko otkriva i onaj unutrašnji sloj, psihološki motivisan, reflektovan u deformacijama, nekad dovedenim do granica karikaturalnosti.

Ova izložba posvećena je portretnom slikarstvu nastalom u periodu od kraja XIX vijeka do sedme decenije XX vijeka. Na njoj su zastupljena djela poznatih crnogorskih i jugoslovenskih umjetnika: Anastasa Bocarića, Marka Gregovića, Petra Lubarde, Mila Milunovića, Miloša Vuškovića, Đoka Popovića, Mihaila Vukotića, Sava Vujovića, Jovana Zonjića, Save Šumanovića, Pjera Križanića, Milenka Šerbana, Mirka Kujačića, Zore Petrović, Filipa Jankovića, Miodraga Dada Đurića, Rudolfa Sablića, Marina Tartalje, Maria Maskarelija, Bruna Bulića, Franja Baće, Jelice Žuže, Florisa Oblaka, Nikole Martinoskog i Ksenije Vujović-Tošić.

Ljiljana Zeković istoričar umjetnosti

Anastas Bocarić, Drač, 1864. – Perast, 1944.Autoportret, početak XX vijeka | Self-portrait, beg. of XX centuryulje na platnu | oil on canvas, 100, 3 x 100, 3 cm

Miodrag Dado Đurić, 1933. Cetinje – 2010. Eruval, FrancuskaPortret Miloša Vuškovića | Portrait of Milos Vuskoviculje na platnu | oil on canvas, 58 x 50 cm

I really urge you to study the portrait; make as many as possible and don’t give up – later we’ll have to attract the public through portraits — in my view that’s where the future lies. (an excerpt from Van Gogh’s letter to Emile Bernard)

Defined as individual characterization of a person, portrait is one of the most important artistic motives indirectly testifying to the political, religious and sociological trends which accompanied the evolution of human civilization. Its iconography is primarily defined by the time and society in question.

Dürer spoke of the triumph of art over time right through the image of a person which remains after death, too.

In the history of art, portrait painting has taken numerous forms, from the visions of primitive man, through religious ideas, to the dreams, visions and fantasies of modern man (Carl Gustav Jung). The development of modern anthropocentric painting can be traced back to the Renaissance period when Leonardo created a unique psychological image of an individual.

Nowadays, the question arises of the meaning of portrait painting in contemporary art as contemporary art has overshadowed the classical means of expression with its use of new technologies and visual media (photography, video, digital simulation...). This has led to a reduced interest in this genre among visual artists; thus, the exhibition devoted to portrait painting in the DADO Atelier represents a return to intimacy and the warmth of life cherishing human values.

Contemporary artists with a rich artistic heritage behind them create portraits which can be placed in the realm of idealism, realism and naturalism. Apart from their commitment to their métier, in a way they have become psychoanalysts revealing a person’s inner spaces and his/her character traits.

The psychology of art as a complex interdisciplinary field investigating the psychological core of creativity, in the domain of portrait painting defines the mental processes of an artist who establishes a psychological interaction with the portrayed person and makes an autogenous analysis of his/her own personality. These statements have led us to interpret 20th-century portrait painting through paintings from the holdings of the Art Museum presented in this exhibition; these paintings represent a gallery of images/portraits (civic, portraits of children, historical, intimate and ethno-sociological) and self-portraits, each of which as a separate work is a universe in itself. For, each image possesses visual originality – specific psychophysical features which distinguish one person from another.

While creating these works, the artists employed commonly used portrait schemes, figures in a bust and semi-figure format, working in the realm of academicism, humanistic realism or expressionism through which the plastic layer of a painting is realized, or the inner layer, the one which is psychologically motivated and which shows in deformities, sometimes brought to the point of caricature.

This exhibition is devoted to late 19 th and 20th-century portrait painting, created in the pre-1960s period. It includes works by renowned Montenegrin and Yugoslav artists: Anastas Bocarić, Marko Gregović, Petar Lubarda, Milo Milunović, Miloš Vušković, Đoko Popović, Mihailo Vukotić, Savo Vujović, Jovan Zonjić, Sava Šumanović, Pjer Križanić, Milenko Šerban, Mirko Kujačić, Zora Petrović, Filip Janković, Miodrag Dado Đurić, Rudolf Sablić, Marina Tartalja, Mario Maskareli, Bruno Bulić, Franjo Baća, Jelica Žuža, Floris Oblak, Nikola Martinoski and Ksenija Vujović-Tošić.

Ljiljana Zeković art historian

Zora Petrović, 1894. Dubica, Ali Bunar – 1962. BeogradPortret djevojčice | Portrait of a Little Girlulje na platnu | oil on canvas, 101 x 74 cm

Milenko Šerban, 1907. Čerević – 1979. BeogradMali čitalac | Little Readerulje na platnu | oil on canvas, 35 x 56 cm

Ksenija Vujović Tošić, 1930. Trst – 1999. PodgoricaAutoportret | Self-portraitulje na platnu | oil on canvas, 101 x 68 cm

Jovan Zonjić, 1907. Cetinje – 1961. BeogradAutoportret sa Milom Milunovićem | Self-portrait with Milo Milunović, 1932ulje na platnu | oil on canvas, 72, 5 x 58, 7 cm

Nikola Martinoski, 1903–1973. Kruševo (Makedonija)Šiptar, 5. decenija XX vijeka | Shqiptar, 5. dec XX centuryulje na platnu | oil on canvas, 97 x 85 cm

Frano Baće, 1911. Pakoštane (Hrvatska) –1993. ZagrebDalmatinka | Woman from Dalmatiapastel | 57 x 39 cm

Cetinje, septembar/oktobar, 2013.

Izdavač: Narodni muzej Crne Gore | Za izdavača: Pavle Pejović Izbor radova: Ljiljana Zeković i Mirjana Dabović Pejović | Tekst: Ljiljana Zeković | Prevod: Olivera Kusovac | Fotografija: Lazar Pejović | Dizajn: Branka Vujović | Štampa: DPC Podgorica | Tiraž: 300

Naslovna strana | Cover page: Mario Maskareli, 1918. Cetinje – 1996. RisanAutoportret | Self-Portrait, 1952.ulje na platnu | oil on canvas, 100 x 64, 4 cm

Marino Tartalja, 1894–1984. ZagrebAutoportret, 6. decenija XX vijeka | Self-portrait, 6. dec of XX centuryulje na kartonu | oil on cardboard, 26 x 20, 5 cm