Pomorskie w realizacji Inicjatywy Wsplnotowej

INTERREG III

Gdask 2011

Pomorskie w realizacji Inicjatywy Wsplnotowej

INTERREG III

Pomorskie studia regionalne

Urzd Marszakowski wojewdztwa PoMorskiego

Gdask 2011

WYDAWCA:URZD MARSZAKOWSKI WOJEWDZTWA POMORSKIEGO

ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdasktel.: 58 32 68 684, fax 58 32 61 688, e-mail: ewt@woj-pomorskie.pl

Pomorskie w realizacji Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III.

Opracowa zesp w skadzie:Monika Cholewczyska-Dmitruk, Karina Rembiewska, Sylwia Skwara, Jacek Zaucha

Redakcja: Klaudia Komiel

pod kierunkiem:Radomira Matczaka

Opracowanie graficzne, redakcja map:Monika Cholewczyska-Dmitruk, Micha Ostrowski, Bartosz Ppek

Recenzent: dr hab. Witold Toczyski

Koncepcja projektu graficznego okadki:Indygo Grzegorz Filip

Przygotowanie do druku i druk:ARTIKOM Sp. z o. o.

Copyright by Urzd Marszakowski Wojewdztwa Pomorskiego

Gdask 2011

ISBN 978-83-88262-98-2

Szanowni Pastwo,Drodzy Mieszkacy Wojewdztwa Pomorskiego,

Zakoczy si pierwszy okres czonkostwa Polski w Unii Europejskiej. Jednym z najbardziej wymiernych i natychmiastowych skutkw naszej akcesji bya dostpno do rodkw finansowych w ramach Europejskiej Polityki Spjnoci. Dziki funduszom struktu-ralnym moglimy w Wojewdztwie Pomorskim zrealizowa wiele przedsiwzi w wymiarze lokalnym, regionalnym, krajowym, a take midzynarodowym, przypieszajc tym samym rozwj naszego regionu.

Programy wsppracy terytorialnej daj moliwo realizacji do zoonych przedsiwzi, ktre w redniej i dugiej perspektywie mog przyczyni si do wprowadzenia istotnych zmian w zakresie skutecznej i efektywnej realizacji polityk publicznych w wielu obszarach tematycznych.

Niniejsza publikacja prezentuje realizowane w naszym regionie projekty, ktre byy wspfinansowane w ramach Programw Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III. Ostatnie z nich zakoczyy si w roku 2008, a ich efekty dopiero si ujawniaj. Beneficjenci z Wojewdztwa Pomorskiego zaangaowali si w ponad 100 takich przedsiwzi, ktrych czny budet przekroczy 12 mln euro.

Mam gbok nadziej, e przedstawione przykady wsppracy bd stanowi dla Pastwa inspiracj dla realizacji ciekawych i potrzebnych przedsiwzi wymagajcych zacienienia lub zainicjowania nowych kontaktw midzynarodowych, przyczyniajc si do wikszej sprawnoci funkcjonowania naszej wsplnoty regionalnej.

Jestem przekonany, e pomorskie instytucje wzorem lat ubiegych powinny na-dal wiadomie i aktywnie wcza si w przygraniczne, transnarodowe i midzyregionalne przedsiwzicia realizowane w ramach programw Celu 3 Polityki Spjnoci Europejska Wsppraca Terytorialna, a take w inicjatywy w okresie programowania po 2013 roku.

Mieczysaw Struk

Marszaek Wojewdztwa Pomorskiego

Gdask, marzec 2011.

7OBJANIENIE SKRTW STOSOWANYCh W PUBlIKACJI: ...........................................11WPROWADZENIE DO INICJATYWY WSPlNOTOWEJ INTERREG III .......................13ANAlIZA UDZIAU WOJEWDZTWA POMORSKIEGO W PROGRAMACh INICJATYWY WSPlNOTOWEJ INTERREG III ..............................17I: INTERREG III A PROGRAM SSIEDZTWA lITWA POlSKA OBWD KAlININGRADZKI FEDERACJI ROSYJSKIEJ ...............................................................................................................19II : INTERREG III B PROGRAM REGION MORZA BATYCKIEGO .......................................................................27III: INTERREG III B CADSES - OBSZAR EUROPY RODKOWEJ, ADRIATYCKIEJ, NADDUNAJSKIEJ I POUDNIOWO - WSChODNIEJ ..........................................................35IV: PROGRAMY WSPPRACY MIDZYREGIONAlNEJ INTERREG IIIC ...................45PODSUMOWANIE INICJATYWY WSPlNOTOWEJ INTERREG III W WOJEWDZTWIE POMORSKIM. ........................................................................................55VI: WYZWANIA I SZANSE DlA POMORSKICh BENEFICJENTW W RAMACh EUROPEJSKIEJ WSPPRACY TERYTORIAlNEJ TERAZ I PO 2013 ROKU ...............................................................................................................61OPISY PROJEKTW REAlIZOWANYCh W WOJEWDZTWIE POMORSKIM W RAMACh INICJATYWY WSPlNOTOWEJ INTERREG III ..............75INTERREG III A ..............................................................................................................................77Priorytet 1 Wzrost konkurencyjnoci i produktywnoci obszaru wsppracy poprzez modernizacj i rozbudow infrastruktury transgranicznej, ochron granic oraz wspprac gospodarcz i naukowo techniczn .......................................................77

Amber Route ...............................................................................................................................77BAlTINNO .................................................................................................................................78Blisko i Daleko - chromy wsplnie Batyk ............................................................................79hERMAN ....................................................................................................................................80lOSSEB ........................................................................................................................................81Marynarki Polskiej ......................................................................................................................81MWC ............................................................................................................................................83RAINNET ....................................................................................................................................84SDI-4-SEB ....................................................................................................................................85Waterways ....................................................................................................................................86

Priorytet 2 Wsppraca pomidzy spoecznociami, integracja spoeczno-kulturowa, wzmocnienie rynku pracy ............................................................................87

BAlTEES ......................................................................................................................................87Choral Conducting Seminar .....................................................................................................88Competency Development of Business Management and Cooperation .............................89

SpiS treci:

8 9

creActive NET .............................................................................................................................90CROSSBAlT ................................................................................................................................91DIAG-DYS ...................................................................................................................................92European Days of Dance in Malbork .......................................................................................93Increasing Accessibility to Tourist Objects in Baltic Coast Border ......................................94International Theatre Festival ....................................................................................................95International Review of Wonderful Theatres ..........................................................................96MWC2 ..........................................................................................................................................97Organizing children soccer games ...........................................................................................98Partnership for Sustainable Development of Costal Urban Areas .......................................99POl-lIT .....................................................................................................................................100PO-MOST Kultur .....................................................................................................................101SupPort-Promotion ..................................................................................................................102Thematic Village........................................................................................................................103Tosamo ..................................................................................................................................104Trzy Porty ...................................................................................................................................105POWER ......................................................................................................................................106Environmental education of citizens ......................................................................................107New Approach to Migration Regulation in South-Eastern Baltic Sea area: the European context................................................................................................................108Studzienka 2007 ........................................................................................................................109

INTERREG III B BAlTIC SEA REGION ...................................................................................110Priorytet 1 Wspieranie dziaa na rzecz rozwoju przestrzennego w odniesieniu do okrelonych regionw i sektorw .......................................................................110

AGORA ......................................................................................................................................110ASTRA .......................................................................................................................................111BAlTCOAST .............................................................................................................................112BalticFortRoute .........................................................................................................................113BBN .............................................................................................................................................114Baltic SeaBrezze ........................................................................................................................115SEAGUll ..................................................................................................................................116SEAREG .....................................................................................................................................117SEBco ..........................................................................................................................................118South Baltic Arc ........................................................................................................................119SuPortNet II ...............................................................................................................................120

Priorytet 2 Promocja struktur terytorialnych wspierajcych zrwnowaony rozwj Regionu Morza Batyckiego .....................................................................121

BalticBroadband ........................................................................................................................121BAlTIC GATEWAY .................................................................................................................122

Baltic Gateway+ ........................................................................................................................123Baltic MaSTER ..........................................................................................................................124BaSIM .........................................................................................................................................125BSRehealth ................................................................................................................................126BUSTRIP ....................................................................................................................................127Castle Tomorrow .......................................................................................................................128Decision Support ......................................................................................................................129hINTERlAND .........................................................................................................................130InloC ..........................................................................................................................................131InterBaltic ..................................................................................................................................132INTRASEA ................................................................................................................................133lagomar .....................................................................................................................................134logOn Baltic ..............................................................................................................................135MECIBS......................................................................................................................................136MoCuBa .....................................................................................................................................137NeloC ........................................................................................................................................138NEW hANSA ...........................................................................................................................139RENET .......................................................................................................................................140SEBTrans-link ..........................................................................................................................141SuhiTo ........................................................................................................................................142B-SME ........................................................................................................................................143

Priorytet 3 Wspieranie instytucji transnarodowych i bilateralnych poprzez rozwijanie potencjau instytucjonalnego ................................................144

B-SME ........................................................................................................................................145BSVC...........................................................................................................................................146Eco Forum Baltica ....................................................................................................................147FEM ............................................................................................................................................148InWater .......................................................................................................................................149MARITOUR ..............................................................................................................................150RECO ..........................................................................................................................................151ScanBalt Campus ......................................................................................................................151Seagull II ....................................................................................................................................152SUSTAINMENT .......................................................................................................................153EuRoB II .....................................................................................................................................154Eurobaltic I ................................................................................................................................155

Priorytet 4 Specjalne wsparcie dla regionw graniczcych z krajami kandydujcymi ................................................................................................................156

ABC ............................................................................................................................................156

10 11

BERNET-CATCh / BERNET-CATCh (Part II) ..................................................................156BUUF / BUUF Part II ...............................................................................................................157CONVERNET / CONVERNET Part II .................................................................................158WEBSR / WEBSR Part II .........................................................................................................159

INTERREG III B CADSES ............................................................................................................160Priorytet 1 Wspieranie rozwoju przestrzennego i dziaa podejmowanych dla osignicia spjnoci spoeczno-gospodarczej .........................................................................160

CITYREGIO II ..........................................................................................................................160hist.Urban .................................................................................................................................161PlanCoast ...................................................................................................................................162

Priorytet 2 Wydajne i zrwnowaone systemy transportu oraz dostp do spoeczestwa informacyjnego ...................................................................................................163

A-B lANDBRIDGE .................................................................................................................163RAIRDev ....................................................................................................................................164

INTERREG III C WSChD ........................................................................................................165REGENERGY ............................................................................................................................165

INTERREG III C PNOC ..........................................................................................................166CosCo-Project ...........................................................................................................................166DEAR ..........................................................................................................................................167MarMuCommerce ....................................................................................................................168InterMareC ................................................................................................................................169Destilink ....................................................................................................................................170

INTERREG III C POUDNIE ......................................................................................................171CUlTOUREST ..........................................................................................................................171DEDUCE....................................................................................................................................172REVOS ........................................................................................................................................173

INTERREG III C ZAChD .........................................................................................................174PRAXIS ......................................................................................................................................174SusSET ........................................................................................................................................175hanse Passage ............................................................................................................................176CENTURIO ...............................................................................................................................177INhERIT ...................................................................................................................................178GATE ..........................................................................................................................................179

SPIS RYCIN: .....................................................................................................................................180BIBlIOGRAFIA ..............................................................................................................................182

Objanienie skrtw stosowanych w publikacji:BSR Baltic Sea Region, Region Morza Batyckiego

CADSES Central, Adriatic, Danubian and South-Eastern European Space - Obszar Europy rodkowej, Adriatyckiej, Naddunajskiej i Poudniowo-Wschodniej

CBC (ang. Cross Border Cooperation), Wsppraca Transgraniczna

EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ang. ERDF - European Regional Development Fund)

EWT Europejska Wsppraca Terytorialna

INTERREG III Inicjatywa Wsplnotowa dziaajca w latach 2000-2006, ktrej gwnym celem jest denie do tego, aby granice pastwowe nie stanowiy przeszkody dla zrwnowaonego rozwoju oraz integracji europejskiej, a moliwa wsppraca wzmacniaa spjno spoeczno-gospodarcz

IZ Instytucja Zarzdzajca

KE Komisja Europejska

KPZK Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju

NUTS (ang. Nomenclature of Units for Territorial Statistics), standard geokodowania rozwinity w Unii Europejskiej na potrzeby identyfikowania statystycznych jednostek terytorialnych

PhARE Poland and hungary Assistance for Reconstructing of their Economies - fundusz przedakcesyjny, dziaajcy w latach 1989-2007 ktrego zaoeniem byo przygotowanie nowych pastw do czonkostwa w Unii Europejskiej oraz pomoc w wyrwnaniu rnic gospodarczych

TACIS Technical Assistance for the Commonwealth of Independent States - Program Pomocy Technicznej dla Wsplnoty Niepodlegych Pastw

UE Unia Europejska (ang. EU - European Union)

WST Wsplny Sekretariat Techniczny (ang. JTS - Joint Technical Secretary)

13

Wprowadzenie do Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III

Wstp

Niniejsza publikacja stanowi podsumowanie oraz indywidualny zbir przedsiwzi podejmowanych przez instytucje z wojewdztwa pomorskiego w ramach Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III w latach 2004-2006. Pomorscy beneficjenci aktywnie uczestniczyli w wielu programach. Efekty ich pracy zostay zebrane i opisane w tej publikacji.

Gwnym celem jest przedstawienie krtkich opisw wszystkich projektw realizowanych przez podmioty z wojewdztwa pomorskiego oraz przekazanie syntetycznej wiedzy na temat wykorzystania rodkw oraz budowania sieci partnerskich.

W prezentowanym materiale zawarte s rwnie zarysy Programw INTERREG III, wyniki ich realizacji oraz osignicia wojewdztwa pomorskiego na tle innych regionw. Opis pomorskich dowiadcze oraz zwrcenie uwagi na szanse i wyzwania, ktre czekaj na pomorskich beneficjentw w kolejnych okresach programowania, stanowi podsumowanie caoci.

Zaoenia metodologiczne

W niniejszej publikacji przedstawiono analiz wdraania Programw Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III na terenie wojewdztwa pomorskiego w latach 2004-2006.

Skupiono si na zbadaniu roli i miejsca wojewdztwa pomorskiego w poszczeglnych programach, przeprowadzono rwnie analiz porwnawcz w odniesieniu do innych regionw. Duym utrudnieniem w przeprowadzeniu rzetelnej i wszechstronnej oceny dotychczasowych dowiadcze w realizacji i wdraaniu Programw Inicjatywy INTERREG III jest niesymetryczno materiaw rdowych, tym samym porwnywanie wszelkich danych dotyczcych rnych regionw jest ograniczone.

Wojewdztwo Pomorskie byo zaangaowane we wszystkie trzy rodzaje wsppracy. Instytucje z regionu uczestniczyy:

w 33 projektach w ramach komponentu A Inicjatywy INTERREG III (54 part-nerw),w 59 projektach w ramach komponentu B Inicjatywy INTERREG III (110 part-nerw),w 15 projektach w ramach komponentu C Inicjatywy INTERREG III (19 part-nerw).

Koncepcja opisu poszczeglnych programw i projektw bazowaa na nastpujcych zaoeniach:1. Informacje odnosz si do projektw realizowanych w poszczeglnych Programach

Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III. Projekty te zostay zrealizowane z udziaem beneficjentw z wojewdztwa pomorskiego w latach 2004-2006.

14 15

2. Analiza poszczeglnych Programw zostaa przeprowadzona od ogu do szczegu, tzn. przeanalizowano dane finansowe dotyczce wykorzystania rodkw w caym Programie, nastpnie alokacj krajow, rozmieszczenie rodkw w wojewdztwie pomorskim oraz rzeczywiste wykorzystanie rodkw w poszczeglnych projektach.

3. W opisach Programw analizie zostay poddane rodki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), ktre zostay faktycznie wypacone beneficjentowi, za w przypadku Programu litwa - Polska Obwd Kaliningradzki przeanalizowano czne rodki z EFRR oraz Programu TACIS. W Programie CADSES nie udao si pozyska danych dotyczcych ostatecznie wypaconych rodkw z EFRR, analizie poddana zostaa wysoko rodkw aplikowanych przez beneficjentw. Taka sytuacja miaa miejsce rwnie w przypadku analizy czci danych z Programw INTERREG III C.

4. Programy realizowane na terenie wojewdztwa pomorskiego wpisuj si w rne komponenty Inicjatywy INTERREG III. Biorc pod uwag ich specyfik oraz zasig terytorialny mog charakteryzowa si inn szczegowoci oraz rdem danych.

5. Kierunki oraz si powiza wsppracy midzynarodowej wojewdztwa pomorskiego okrelono (ustalono) na podstawie pocze partnerskich podmiotw z wojewdztwa pomorskiego z partnerem wiodcym projektu. W przypadkach, kiedy pomorskie instytucje wcieliy si w role partnera wiodcego analizowane byy poczenia ze wszystkimi partnerami biorcymi udzia w projekcie.

6. W poszczeglnych opisach projektw, tzw. fiszkach, uwzgldniono budet cakowity projektu oraz rodki z EFRR rzeczywicie wypacone beneficjentom z wojewdztwa pomorskiego.

7. W fiszkach wyszczeglniono instytucje partnerskie z wojewdztwa pomorskiego oraz instytucj partnera wiodcego. W przypadkach, kiedy partnerem wiodcym by beneficjent z wojewdztwa pomorskiego instytucje z innych regionw nie zostay wyszczeglnione w opisie projektu.

8. Na mapkach umieszczonych w poszczeglnych fiszkach zielonym punktem zaznaczono partnera wiodcego, natomiast punktami czerwonymi instytucje z wojewdztwa pomorskiego.

Publikacja opiera si na kilku podstawowych grupach rde informacji. Nale do nich: - dane z Sekretariatw Technicznych Programw: litwa Polska - Rosja, Region Morza

Batyckiego, CADSES, INTERREG III C - Strefy Pnoc, Poudnie, Wschd, Zachd,- dane z Wydziau Monitoringu i Ewaluacji Ministerstwa Rozwoju Regionalnego we

Wrocawiu,- informacje pozyskane od beneficjentw Programw INTERREG III realizowanych na

terenie wojewdztwa pomorskiego,- dane zawarte w raportach kocowych (ewaluacyjnych) powyszych Programw.

Inicjatywa Wsplnotowa INTERREG III

Badania rezultatw Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG, a nastpnie programw Europejskiej Wsppracy Terytorialnej dla rozwoju regionalnego w Polsce, maj niemal dziesicioletni tradycj. Zapocztkowano je w orodku gdaskim (Urzd Marszakowski

Wojewdztwa Pomorskiego oraz Rzdowe Centrum Studiw Strategicznych), gdzie dokonano przegldu projektw Interreg II C Regionu Morza Batyckiego, w ktrych uczestniczyli polscy partnerzy. Analiz objto jedenacie projektw wsppracy transnarodowej realizowanych w latach 1998-2001 na obszarze wsparcia (wojewdztwa nadmorskie objte komponentem Phare CBC/Interreg - fundusz przedakcesyjny, ktrego zaoeniem byo przygotowanie nowych pastw do czonkostwa w Unii Europejskiej oraz pomoc w wyrwnaniu rnic gospodarczych). Badania te kontynuowano w roku 20051, poddajc analizie projekty z polskim udziaem wspfinansowane ze rodkw INTERREG III B. W roku 2007 Urzd Marszakowski Wojewdztwa Pomorskiego dokona wszechstronnej oceny efektw projektw realizowanych w ramach Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG, koncentrujc si na dowiadczeniach podmiotw z obszaru wojewdztwa pomorskiego ze wsppracy przygranicznej, transnarodowej i midzyregionalnej w latach 2004-20062. Wreszcie, w latach 2008-2009 na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego opracowano raporty z ewaluacji ex-post programw wsppracy transnarodowej CADSES i BSR, ktre jednak skupiy si na zagadnieniach implementacyjnych, przykadajc mniejsz wag do oceny trwaych rezultatw wspdziaania3.

Programy INTERREG koncentruj si na dziaaniach tzw. mikkich, takich jak: wymiana dowiadcze i najlepszych praktyk oraz tworzenie nowych i wzmocnienie ju istniejcych ponadnarodowych powiza sieciowych w zakresie planowania przestrzennego i rozwoju regionalnego. Dziaania te realizowane s poprzez przygotowywanie ponadnarodowych koncepcji, planw i programw rozwoju oraz sprawdzanie tych koncepcji w ramach dziaa pilotaowych o wymiarze ponadnarodowym.4

INTERREG III A: Wsppraca ponadgraniczna (transgraniczna)

Wsppraca transgraniczna jest jedn z form pogbiania integracji europejskiej oraz stanowi wany instrument polityki rozwoju regionalnego Unii Europejskiej. Od wielu lat jest aktywnie wspierana przez UE, w ramach finansowanej od 1989 roku Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG. Gwnym celem programw przygranicznych jest promowanie wsppracy i bezporednich kontaktw wspierajcych rozwj gospodarczy i spoeczny oraz ochron rodowiska w obszarach przygranicznych, charakteryzujcych si zwykle niszym poziomem rozwoju w porwnaniu do redniej krajowej. Priorytety wsppracy transgranicznej oraz przewidziane dziaania s szczegowo okrelone odrbnie dla kadego programu5.1 Zaucha J., Szydarowski W., 2005, Transnational co-operation and its contribution to spatial development and

EU enlargement. The case of INTERREG IIIB in Northern Poland, Informationen zur Raumentwicklung, nr 11/12, Bonn

2 Pactwa T., 2007 (red.), Od Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III do Europejskiej Wsppracy Terytorial-nej. Dowiadczenia pomorskie, Pomorskie Studia Regionalne, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Pomor-skiego, Gdask

3 Europejska Wsppraca Terytorialna po 2013 r. podane kierunki ewolucji, EKSPERTYZA WERSJA KOCOWA z dnia 12 czerwca 2010 r, Wiktor Szydarowski

4 Nowiska- Raniewska E., Nowak P., 2007,Wsppraca midzynarodowa w ramach projektw INTERREG III na wybranych przykadach, Studia Regionalne i lokalne, Pozna

5 Pactwa T, 2007 (red.), Od Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III do Europejskiej Wsppracy Terytorial-nej. Dowiadczenia pomorskie, Pomorskie Studia Regionalne, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Pomor-skiego, Gdask , str.72

16

W 2004 roku po wstpieniu Polski do Unii Europejskiej, Polska rozpocza wdraanie Programw INTERREG III A. Ze rodkw tej Inicjatywy w Polsce zrealizowano 7 Programw na czn kwot 440,87 mln 6.

INTERREG III B: Wsppraca ponadnarodowa (transnarodowa)

Wsppraca ponadnarodowa jest to kooperacja wadz narodowych, regionalnych i lokalnych suca wspieraniu przestrzennej integracji w Unii Europejskiej. Dziki wsppracy ponadnarodowej dochodzi do formowania duych grup regionw europejskich. W ramach tego komponentu mona byo wspiera przede wszystkim rozwj infrastruktury transeuropejskiej oraz opracowanie strategii rozwoju przestrzennego w skali midzynarodowej. Finansowane byy rwnie projekty z zakresu ochrony rodowiska i rozwoju spoeczestwa informacyjnego. Wikszo realizowanych projektw to projekty tzw. mikkie, stanowice przygotowanie do przedsiwzi infrastrukturalnych, wdraanych w ramach regionalnych lub krajowych programw finansowanych z funduszy strukturalnych.

Wojewdztwo pomorskie w ramach Inicjatywy INTERREG III B brao udzia w dwch programach wsppracy transnarodowej: Program Region Morza Batyckiego oraz Program Obszar Europy rodkowej, Adriatyckiej, Naddunajskiej i Poudniowo Wschodniej7.

INTERREG III C: Wsppraca midzyregionalna (interregionalna)

Programy wsppracy midzyregionalnej wspieraj przedsiwzicia polegajce na wymianie dowiadcze z zakresu rozwoju regionalnego oraz wykorzystania funduszy strukturalnych midzy miastami, regionami i innymi podmiotami z obszaru Unii Europejskiej, jak i spoza niej. Nadrzdnym celem Programw INTERREG III C bya poprawa efektywnoci polityk i instrumentw rozwoju regionalnego i spjnoci poprzez wymian informacji na du skal. Programy INTERREG III C w szczeglnoci wspieray wspprac w skali europejskiej pomidzy regionami oraz gminami, ukierunkowan na przepyw i wymian informacji, wiedzy i dobrych praktyk.

6 Klimczak T, Centrum Rozwoju Spoeczno Gospodarczego, 2010 (red), Raport kocowy, Badanie ewaluacyjne ex-post efektw transgranicznej wsppracy polskich regionw w okresie 2004-2006, Szczecin, str. 33-34

7 Pactwa T., 2007 (red.), Od Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III do Europejskiej Wsppracy Terytorial-nej..str.28

ANALIZA UDZIAU WOJEWDZTWA POMORSKIEGO W PROGRAMACH INICJATYWY

WSPLNOTOWEJ INTERREG III

19

I: INTERREG III A PROGRAM SSIEDZTWA LITWA POLSKA OBWD KALININGRADZKI FEDERACJI

ROSYJSKIEJ

Wojewdztwo pomorskie byo objte tylko jednym programem w ramach Inicjatywy INTERREG III A. Program Ssiedztwa litwa Polska - Obwd Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej (lPR) wspiera wspprac w regionach przygranicznych trzech krajw partnerskich. Polska cz obszaru przygranicznego, objtego wsparciem w ramach Programu lPR, usytuowana jest w Polsce pnocno-wschodniej i obejmuje powierzchni 62 676 km2. Cakowita liczba ludnoci na tym obszarze wynosia okoo 4,9 mln i charakteryzowaa si stosunkowo nisk gstoci zaludnienia, wynoszc 78 mieszkacw na km2.

Program trjstronnej wsppracy by wanym elementem w procesie zmian politycznych w obszarze Morza Batyckiego. Specyficzna geopolityczna sytuacja regionu kaliningradzkiego spowodowaa, e wczenie tego regionu w sfer programw Unii Europejskiej stao si wanym elementem relacji pomidzy Uni Europejsk a Federacj Rosyjsk. W Programie lPR znalazy si zrnicowane z politycznego punktu widzenia obszary. Z jednej strony litwa i Polska kraje czonkowskie UE, ktre zgodnie z zasadami europejskiej polityki regionalnej nie powinny stanowi bariery dla zrwnowaonego rozwoju i integracji terytorium europejskiego. Za z drugiej strony specyficzny obszar Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej, stanowicy enklaw wrd regionw krajw czonkowskich UE8.

Budet Programu wynis 48 mln . W jego skad wchodziy rodki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w wysokoci 40 mln oraz 8 mln z Programu TACIS9.

Programem objte byy nastpujce regiony:po stronie Polski wojewdztwo pomorskie, warmisko-mazurskie, podlaskie,po stronie Rosji Obwd Kaliningradzki, po stronie litwy powiaty Kajpeda (Klaipedos Apskritis), Mariampol (Marijampoles Apskritis), Taurogi (Taurages Apskritis), Olita (Alytaus Apskritis).

8 tame9 Prezentacja Wsplnego Sekretariatu Technicznego, Programme Statistic JMSC meeting in Gdask, Poland

17 November 2009.

20 21

Ryc. 1 Zasig Programu Ssiedztwa Litwa - Polska - Obwd Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej 2004-2006, (podzia wedug jednostek NUTS)

Program zosta podzielony na dwa gwne priorytety10

Priorytet 1. Rozwj konkurencyjnoci i produktywnoci w regionie poprzez rozwj infrastruktury transgranicznej, wzmocnienie bezpieczestwa na granicy oraz wsp-prac gospodarcz i naukowo-technologiczn. Dziaanie 1.1. Stymulowanie wsppracy gospodarczej i naukowo-technologicznej.Dziaanie 1.2. Modernizacja infrastruktury fizycznej oraz infrastruktury bezpieczestwa granicy w celu stymulowania rozwoju obszaru przygranicznego.Dziaanie 1.3. Ochrona rodowiska, wzrost rozwiza energooszczdnych i promowanie odnawialnych rde energii.Dziaanie 1.4. Rozwj turystyki i infrastruktury turystycznej w celu rozwoju turystyki i rekreacji transgranicznej oraz modernizacji obiektw dziedzictwa kulturowego o znaczeniu transgranicznym.

Priorytet 2. Wsppraca pomidzy lokalnymi spoecznociami, wzmocnienie integracji spoeczno-kulturalnej oraz poprawa warunkw rynku pracy.Dziaanie 2.1. Wsparcie inicjatyw spoecznoci lokalnych.Dziaanie 2.2. Zachowanie regionalnej tosamoci kulturowej i dziedzictwa kulturowego.Program sfinansowa szeroki zakres dziaa. Wrd zatwierdzonych projektw znalazy

10 Program zosta podzielony na 3 priorytety, jednake priorytet 3 dotyczy pomocy technicznej i zosta prze-znaczony na funkcjonowanie administracyjne programu.

si te dotyczce bada naukowych, wsppracy gospodarczej, poprawy jakoci drg, rozwoju turystyki, promocji wsplnego dziedzictwa kulturowego, ochrony rodowiska oraz wsppracy spoecznoci lokalnych. Kady z projektw musia wykaza istotne oddziaywanie transgraniczne, tzn. udowodni oddziaywanie projektu po obydwu stronach granicy.

Wdraanie Programu

W okresie od 23 maja 2005 r. do 20 padziernika 2006 r. przeprowadzono 6 rund apli-kacyjnych, podczas ktrych zatwierdzono 158 projektw. Beneficjentami Programu byy 352 instytucje partnerskie11.

cznie wykorzystano prawie 97% rodkw przeznaczonych na Program, czyli okoo 47 mln . Ponisza tabela przedstawia alokacj rodkw na poszczeglne priorytety i dziaania w Programie oraz wysoko rodkw wypaconych beneficjentom podczas caego okresu trwania Programu12:

Dziaanie Alokacja rodkw w Programie (EFRR plus finansowanie krajowe) w tys.

Wypacone rodki (EFRR plus finansowanie krajowe w tys.

Alokacja rodkw TACIS w tys.

rodki TACIS wypacone w tys.

1.1 8 335 4 896 1 900 2 337

1.2 9 687 11 782 1 900 0

1.3 6 082 6 761 1 900 868

1.4 9 687 13 521 1 425 456

2.1 6 758 3 720 1 235 1 371

2.2 4 506 3 621 665 951

3.1 2 533 2 274 237,5 0

3.2 1 120 373 237,5 162

cznie 48 708 46 948 9 500 6 145

Tabela 1 Podzia rodkw na poszczeglne priorytety, rdo: Prezentacja Wsplnego Sekretariatu Technicznego, Programme Statistic JMSC meeting in Gdask, Poland 17 November 2009

Najwicej rodkw z EFRR zostao przeznaczonych na dziaania w Priorytecie 1 zwizanych z rozwojem turystyki i infrastruktury turystycznej oraz modernizacj infrastruktury obszarw przygranicznych. Przyczyn takiego rozkadu wydatkowania funduszy jest kilka. Po pierwsze, taki rozkad rodkw by oczekiwany i w duej mierze zaplanowany w budecie programu13. Po drugie, aktywno organizacji pozarzdowych, do ktrych w gwnej mierze skierowane 11 Podana liczba instytucji partnerskich wykazuje kadorazowy udzia partnera w projekcie.12 Prezentacja Wsplngo Sekretariatu Technicznego, Programme Statistic JMSC meeting in Gdask, Poland, 17 November 200913 Budet programu zakada wykorzystanie 75% rodkw na Priorytet 1, a 25% rodkw na Priorytet 2.

22 23

byy Dziaania Priorytetu 2, bya zdecydowanie mniejsza ni zakadano14. Najwicej projektw zrealizowano w ramach Priorytetu 2 - 90 projektw. W ramach Priorytetu 1 zrealizowano 68 projektw.

Rozkad ilociowy i przestrzenny rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz rodkw z TACIS w ramach obszaru kwalifikowanego programu litwa Polska - Obwd Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej 2004- 2006 przedstawia si nastpujco:

Ryc. 2 Rozkad rodkw EFRR oraz TACIS w regionach objtych Programem Litwa- Polska- Obwd Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej 2004-2006, rdo: opracowanie wasne na podstawie danych otrzymanych ze Wsplnego Sekretariatu Technicznego w Wilnie.

Biorc pod uwag rozkad rodkw z EFRR oraz TACIS15 mona zauway, i regiony, ktre pozyskay najwicej rodkw to tereny polskich wojewdztw: pomorskiego, podlaskiego oraz warmisko-mazurskiego. Najmniej rodkw przypado regionowi Taurag. Wyniki te wprost proporcjonalnie przekadaj si na liczb partnerw biorcych udzia w projektach. Beneficjenci z Polski aktywnie uczestniczyli w realizacji 82% wszystkich projektw.

14 Organizacje pozarzdowe realizoway zaledwie 24 projekty w ramach Priorytetu 2.15 Suma rodkw EFRR i TACIS rzeczywicie wypacona beneficjentom na obszarze kwalifikowanym programu.

Analizujc alokacje rodkw z EFRR oraz TACIS w odniesieniu do liczby mieszkacw sytuacja przedstawia si w zupenie odmienny sposb.

Ryc. 3 Rozmieszczenie rodkw EFRR oraz TACIS na jednego mieszkaca w regionach objtych programem Litwa Polska - Obwd Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej; rdo: opracowanie wasne na podstawie danych otrzymanych ze Wsplnego Sekretariatu Technicznego w Wilnie.

Regiony, ktre pozyskay najwysze dofinansowanie, charakteryzuj si najwiksz liczb mieszkacw, tym samym suma rodkw przypadajca na jednego mieszkaca jest bardzo niska (wynosi mniej ni 5 na osob). Dla przykadu w wojewdztwie pomorskim w latach 2004-2006 liczba ludnoci na obszarze kwalifikowalnym wynosia 1,7 mln mieszkacw, mimo i wojewdztwo uzyskao najwysze dofinansowanie (ponad 7,9 mln ), to suma rodkw przypadajca na jednego mieszkaca to zaledwie 4,61 .

Mae litewskie regiony (Alytus czy Marijampole) pozyskay rodki wynoszce 27,46 i 23,7 na jednego mieszkaca i s to najwysze alokacje na terenie caego obszaru.

Mimo niskiej alokacji rodkw w przeliczeniu na mieszkaca wnioskodawcy z wojewdztwa pomorskiego aktywnie uczestniczyli w realizacji projektw finansowanych ze rodkw programu, wykorzystujc 93% wnioskowanych rodkw. Analiza ich aktywnoci przedstawiona zostaa na rycinie nr 4.

24 25

Ryc. 4 Litwa - Polska - Obwd Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej 2004-2006, rdo: opracowanie wasne na podstawie danych z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Wydzia Monitoringu i Ewaluacji we Wrocawiu.

Najwicej rodkw z EFRR udao si pozyska instytucjom z powiatw: tczewskiego, gdaskiego, supskiego oraz z miasta Gdyni. Na szczegln uwag zasuguje aktywno powiatu supskiego, ktry jako obszar przylegy uzyska bardzo wysokie dofinansowanie w wysokoci prawie 1,2 mln . Rozmieszczenie rodkw w wojewdztwie byo nierwnomierne. Poowa powiatw charakteryzowaa si znikom aktywnoci i brakiem zaangaowania w Program.

Beneficjenci z wojewdztwa pomorskiego uczestniczyli w projektach obejmujcych wszystkie dziaania Programu. Podobnie jak w caym Programie najwicej projektw dotyczyo dziaa nastawionych na integracj spoecznoci lokalnych (Dziaanie 2.1) oraz wymian kulturaln (Dziaanie 2.2). Instytucjonalnie najwiksz aktywno wykazay Instytut Morski z Gdaska oraz Uniwersytet Gdaski, uczestniczc kadorazowo w 3 projektach. Po dwa projekty zrealizoway samorzdy Sopotu, Tczewa, Malborka, Krynicy Morskiej, Pruszcza Gdaskiego, a take takie instytucje jak: Gdyskie Centrum Innowacji, Miejski Dom Kultury w Malborku, Pomorska Regionalna Organizacja Turystyczna i lokalna Organizacja Turystyczna Powiatu Wejherowskiego.

Podsumowujc, 43 organizacje i instytucje uczestniczyy 54 razy w 33 projektach w ramach Programu16. Ponisza mapa przedstawia kierunki i si powiza partnerskich

16 Pactwa Tomasz, 2007 (red.), Od Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III do Europejskiej Wsppracy Terytorialnej....str.25

wojewdztwa pomorskiego z innymi regionami Programu.

Ryc. 5 Wsppraca midzynarodowa wojewdztwa pomorskiego w ramach Programu Litwa - Polska - Obwd Kaliningradzki, sia i kierunki powiza; rdo: opracowanie wasne

Spord 33 projektw, w ktrych finansowo uczestniczyli beneficjenci z wojewdztwa pomorskiego, 26 projektw byo przez nich zarzdzane, a w kolejnych 7 penili rol partnera finansowego odpowiedzialnego za polsk cz projektu. Zdecydowanie najsilniej wojewdztwo pomorskie wsppracowao z regionem miasta Kajpedy (30 powiza).

27

II : INTERREG III B PROGRAM REGION MORZA BATYCKIEGOProgram Region Morza Batyckiego (BSR), zwany potocznie Programem Batyckim,

dotyczy wsppracy ponadnarodowej ukierunkowanej na wzmocnienie harmonijnego i zrwnowaonego rozwoju.

Dziaanie Programu obejmowao obszar zamieszkay przez 100 mln osb posugujcych si 12 jzykami urzdowymi i yjcych w 8 pastwach czonkowskich Unii Europejskiej oraz 3 pastwach ssiadujcych z Uni Europejsk (Norwegia, Rosja, Biaoru). W obszar gwny Programu wpisano cae terytorium Danii, Estonii, Finlandii, otwy, litwy, Polski i Szwecji, oraz niemieckie landy: Berlin, Brandenburgia, hamburg, Brema, Meklemburgia Pomorze Przednie, Szlezwik holsztyn i Dolna Saksonia (czciowo). W programie w obszarze przylegym mogli uczestniczy rwnie partnerzy z Norwegii, partnerzy rosyjscy z Kaliningradu, St. Petersburga oraz Obwodw: leningradzkiego, Pskowskiego, Nowogrodzkiego, Murmaskiego i Archangielskiego, a take z republiki Karelii i Okrgu Nenets. Na Biaorusi Programem objte byy Obwody: Miski, Grodzieski, Brzeski i Witebski.

Budet Programu wynis 214,6 mln 17. Program by finansowany w gwnej mierze przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego oraz wspfinansowany ze rodkw krajowych uczestniczcych w nim pastw. rdem finansowania udziau partnerw rosyjskich i biaoruskich w projektach realizowanych w ramach Programu byy rodki Programu TACIS. Przeznaczona suma rodkw z EFRR dla czci transnarodowej Programu Batyckiego w okresie 2000-200618 wyniosa 121,4 mln , w tym wkad strony polskiej w latach 2004-2006 wynis 18,6 mln .

Poniej przedstawiono map obszaru kwalifikowanego Programu.

17 rodki z budetu programu rozdzielone zostay na trzy pierwotne priorytety, priorytet 4 dotyczcy wspierania regionw graniczcych z krajami kandydujcymi, pomoc techniczn oraz dwa komponenty transgraniczne.

18 Rozkad rodkw z EFRR podzielony zosta pomidzy cztery priorytety Programu, rdo: podrcznik Pro-gramu BSR.

28 29

Ryc. 6 Obszar kwalifikowany Programu Region Morza Batyckiego 2000-2006; rdo: www.interreg.gov.pl

W ramach Programu dla Obszaru Morza Batyckiego wyznaczono trzy gwne kierunki dziaa zawarte w trzech priorytetach.

Priorytet 1. Wspieranie dziaa na rzecz rozwoju przestrzennego w odniesieniu do okrelonych regionw i sektorw.Dziaanie 1. Wspieranie opracowania wsplnych strategii i planw dziaa dla makroregionw. Dziaanie 2. Wspieranie zrwnowaonego rozwoju przestrzennego w okrelonych sektorach. Dziaanie 3. Wzmacnianie zrwnowaonego i zintegrowanego rozwoju obszarw przybrzenych, wysp i innych obszarw szczeglnych.Priorytet 2. Promocja struktur terytorialnych wspierajcych zrwnowaony rozwj Regionu Morza Batyckiego. Dziaanie 1. Wspieranie zrwnowaonych policentrycznych struktur osadniczych. Dziaanie 2. Tworzenie zrwnowaonych pocze komunikacyjnych dla poprawy integracji przestrzennej.

Dziaanie 3. Poprawa waciwego zarzdzania dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym, a take krajobrazem i zasobami naturalnymi.Priorytet 3. Wspieranie tworzenia instytucji oraz wzmacnianie transnarodowego rozwoju przestrzennego.Dziaanie 3.1 Promowanie budowy instytucji transnarodowych oraz rozwoju potencjau.Dziaanie 3.2 Dwustronna wsppraca morska nad Morzem Batyckim.Priorytet 4. Specjalne wsparcie dla regionw graniczcych z krajami kandydujcymi.

Wdraanie Programu

Podczas caego okresu realizacji Programu cznie wykorzystano 88% przeznaczonych rodkw z EFRR. W trakcie omiu rund aplikacyjnych zostao zatwierdzonych 129 projektw, w ktrych uczestniczyo ponad 3200 instytucji19 partnerskich.

Ponisza tabela przedstawia podzia rodkw pomidzy trzy pierwotne priorytety Programu oraz priorytet dedykowany dziaaniom wspierajcym wspprac regionw graniczcych z krajami kandydujcymi.

Dziaanie Alokacja rodkw z EFRR w Programie w tys. Rzeczywiste rodki wypacone

z EFRR w tys. Dziaanie 1.1 12 783 11 638Dziaanie 1.2 10 938 9 828 Dziaanie 1.3 8 616 7 462 Priorytet 1 32 337 28 928

Dziaanie 2.1 23 581 20 964Dziaanie 2.2 26 186 23 227 Dziaanie 2.3 16 636 15 236 Priorytet 2 66 403 59 427

Dziaanie 3.1 20 484 17 336 Dziaanie3.2 559 387Priorytet 3 21 043 17 723 Priorytet 4 1 577 1 587

Suma rodkw 121 360 107 665

Tabela 2 Rozkad rodkw EFRR w Programie Region Morza Batyckiego 2000-2006, rdo: Baltic Sea Region INTERREG III B Neighbourhood Programme FINAL REPORT 2000-2008

Zdecydowanie najwicej rodkw przeznaczono na Priorytet 2 wspierajcy zrwnowaony rozwj Regionu Morza Batyckiego. Zgodnie z zaoeniami programu, priorytetowo traktowano projekty wymagajce dziaa midzynarodowych oraz wykazujce warto dodan dziki wsplnym rozwizaniom. W zaoeniach Projekty powinny przyczynia si do harmonijnego i zrwnowaonego rozwoju oraz poprawy gospodarczej i spoecznej spjnoci Regionu Morza Batyckiego; odnosi si do 19 Partnerzy projektu liczeni tyle razy, w ilu projektach uczestnicz.

30 31

problemw planowania przestrzennego oraz w moliwie jak najwikszym zakresie zawiera rozwizania uwzgldniajce powizania z innymi sektorami, by zgodne z politykami wsplnotowymi UE20.

Znaczca ilo realizowanych projektw bya efektem aktywnego udziau rnych instytucji, jako beneficjentw Programu. Mapa poniej przedstawia aktywno partnerw w caym obszarze Regionu Morza Batyckiego poprzez wskazanie liczby instytucji w regionie.

Ryc. 7 Rozmieszczenie przestrzenne partnerw projektw Programu Region Morza

Batyckiego 2000-2006, rdo: opracowanie wasne na podstawie danych zebranych przez Sekretariat Techniczny Programu.

Bez wtpienia najbardziej aktywnym pastwem pod wzgldem tworzenia nowych kontaktw partnerskich jest Szwecja (671 partnerw), za ni Niemcy (440 partnerw) oraz Finlandia (380 partnerw). Wytworzona sie wsppracy pomidzy partnerami

20 Kocielecki P. Ocena efektw udziau polskich partnerw w projektach realizowanych w ramach programu wsppracy transnarodowej III B BSR- Raport kocowy, Grupa Doradcza Wspierania Rozwoju Regionalne-go TROJDEN, Warszawa 2009

z regionw objtych Programem stanowia istotn baz pod tworzenie nowych sieci partnerskich w nastpnym okresie programowania 2007-2013.

Porwnujc obszar oraz liczb ludnoci, Polska na tle pastw, ktre w 2004 roku razem wstpiy do Unii Europejskiej odnotowaa dosy nisk aktywno (260 partnerw). liczba partnerw spord nowych pastw czonkowskich oscyluje w granicach pomidzy 190 (Estonia) a 221 (litwa), podczas gdy liczba partnerw w najaktywniejszym regionie Polski (woj. pomorskie) wyniosa 10021. Analizujc sytuacj w kategoriach zrelatywizowanych22, w odniesieniu do liczby mieszkacw, aktywno polskich beneficjentw jest jeszcze nisza. liczba partnerw na terenie Polski wynosi 7 partnerw na milion mieszkacw, podczas gdy w Estonii liczba ta siga nieco ponad 146 partnerw, a na otwie ponad 8323.

Koncentracj aktywnoci polskich partnerw finansujcych projekty oraz alokacj pozyskanych przez nich rodkw przedstawia ponisza mapa.

Ryc. 8 Alokacja rodkw z EFRR oraz liczba partnerw finansowych na wojewdztwa w ramach Programu Region Morza Batyckiego 2000-2006, rdo: opracowanie wasne na podstawie danych zebranych przez Sekretariat Techniczny Programu.

21 Na liczb partnerw skadaj si instytucje, ktre posiaday wkad finansowy oraz te, ktre uczestniczyy jako partnerzy z zerowym budetem.

22 W tym przypadku liczba partnerw w przeliczeniu na 1 milion mieszkacw.23 Opracowanie wasne na podstawie danych zebranych przez Sekretariat Techniczny Programu.

32 33

Mimo, i projekty w ramach Programu BSR mogy by realizowane przez beneficjentw z caej Polski, istniej wyrane dysproporcje w przestrzennym ujciu zaangaowania w Program. Widoczna jest zwaszcza dominacja wojewdztw: pomorskiego i zachodniopomorskiego. W wojewdztwie pomorskim zlokalizowanych jest 38% polskich partnerw24, w zachodniopomorskim 19%. Stosunkowo znaczna liczba partnerw projektw zlokalizowana jest w wojewdztwach: warmisko-mazurskim, mazowieckim oraz wielkopolskim. W wielu regionach aktywno w Programie bya jednak bardzo maa. Rozmieszczenie rodkw z EFRR jest wprost proporcjonalne do przestrzennego rozkadu partnerw. Najwiksza alokacja rodkw wystpia w wojewdztwie pomorskim - prawie 2,5 mln , wojewdztwo zachodniopomorskie pozyskao niewiele ponad 1 mln , a kolejne wojewdztwo wielkopolskie - 936 tys. . Wojewdztwom: witokrzyskiemu i podkarpackiemu nie udao si pozyska dofinansowania z Programu. cznie polskim beneficjentom wypacono 81% aplikowanych rodkw.

Silna koncentracja aktywnoci w ramach projektw BSR na pnocy kraju wpisuje si w charakter Programu. Szczeglnie dla regionw pomorskiego i zachodniopomorskiego, bezporednio ekonomicznie i kulturowo zwizanych z Batykiem, udzia we wsppracy batyckiej by naturaln konsekwencj usytuowania geograficznego. Dotyczy to rwnie warmisko-mazurskiego oraz podlaskiego, chocia w tym przypadku waniejsz rol odgrywaj ssiedztwo i powizania z tzw. krajami batyckimi: litw, w mniejszym stopniu otw i Estoni. Jak wane dla uczestnictwa w projektach jest pooenie niedaleko Batyku podkrela take lokalizacja polskich liderw projektw BSR. Dwch z nich dziaa bezporednio nad morzem (Gdask i Elblg). Natomiast trzeci, Kostrzyn nad Odr, pooony jest okoo 100 kilometrw od portu w Szczecinie25.

Sytuacj w wojewdztwie pomorskim zobrazowano na mapie poniej.

24 Zebrane dane dotycz tylko partnerw finansujcych projekty.25 Kocielecki P.Ocena efektw udziau polskich partnerw w projektach realizowanych w ramach programu

wsppracy transnarodowej III B BSR- Raport kocowy, Grupa Doradcza Wspierania Rozwoju Regionalne-go TROJDEN, Warszawa 2009

Ryc. 9 Alokacja rodkw EFRR w wojewdztwie pomorskim wedug powiatw w Programie Region Morza Batyckiego 2000-2006, rdo: opracowanie wasne na podstawie danych zebranych przez Sekretariat Techniczny Programu.

W wojewdztwie pomorskim zrealizowane zostay 54 projekty, w ktrych udzia wzio 56 partnerw. Partnerzy z wojewdztwa pomorskiego otrzymali czne dofinansowanie w wysokoci 2,5 mln , co stanowio 76% wysokoci aplikowanych rodkw. Najbardziej rozbudowane formy wsppracy prezentoway instytucje z duych orodkw Gdaska, Gdyni, Sopotu oraz powiatu lborskiego. Zdecydowanie najwicej rodkw udao si pozyska beneficjentom z Gdaska ponad 1,5 mln , miasto to jest niekwestionowanym liderem w aktywnoci w Programie BSR. Gdascy partnerzy uczestniczyli w wikszej iloci projektw ni wszyscy projektodawcy z wojewdztwa zachodniopomorskiego, ktre zajmuje drug pozycj w kraju. Kolejnym najaktywniejszym miastem jest Gdynia, ktrej instytucje pozyskay ponad 270 tys. oraz lbork z wypaconym dofinansowaniem na poziomie 250 tys. .26 Biorc pod uwag liczb projektw, w ktrych uczestniczyli pomorscy beneficjenci, najaktywniejsz instytucj by Samorzd Wojewdztwa Pomorskiego, ktry uczestniczy w 8 projektach, kolejne aktywne instytucje realizujce po 6 projektw to Instytut Morski, Politechnika Gdaska oraz Urzd Miejski w Gdasku.

Projekty dotyczce powiza transportowych cieszyy si najwiksz popularnoci wrd pomorskich instytucji. Projekty te dotyczyy przede wszystkim transportu morskiego, bardzo duy nacisk kadziono rwnie na transport intermodalny. W ramach tych projektw powstao wiele wsplnych strategii, promujcych rne korytarze transportowe w obszarze Morza Batyckiego. W ramach tego dziaania przygotowano rwnie dokumentacj dla niektrych inwestycji infrastrukturalnych, przykadem moe by nowy terminal promowy w Gdyni. 26 Pactwa T., 2007 (red.), Od Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III do Europejskiej Wsppracy Terytorial-

nej. str.30

34 35

Inn bardzo popularn dziedzin wsppracy bya szeroko rozumiana wsppraca miast z otoczeniem. W ramach tych projektw powstay koncepcje m.in. dla: rewitalizacji obszarw miejskich, rozwoju transportu zbiorowego w aglomeracjach, rewitalizacji zawieszonych linii kolejowych.

Partnerzy z wojewdztwa pomorskiego aktywnie uczestniczyli rwnie w dziaaniach zwizanych z tworzeniem ponadnarodowych inicjatyw. Powstay m.in. wsplne strategie marketingowe, ujednolicano lokalne regulacje i przepisy.

Wszyscy beneficjenci wskazywali jednoznacznie, e najwiksz korzyci projektw bya moliwo wymiany dowiadcze i pozyskania dobrych praktyk.

Najczstsze kierunki wsppracy wojewdztwa pomorskiego z pozostaymi regionami objtymi programem przedstawia ponisza mapa.

Ryc. 10 Wsppraca midzynarodowa wojewdztwa pomorskiego w ramach Programu Region Morza Batyckiego, sia i kierunki powiza; rdo: opracowanie wasne.

Regiony, z ktrymi wojewdztwo pomorskie wsppracowao najaktywniej to Meklemburgia- Pomorze Przednie (23 powizania), poudniowy region Finlandii (16 powiza) oraz poudniowy region Szwecji ( 11 powiza). Tylko w projekcie InWater instytucja pomorska przeja na siebie role partnera wiodcego.

III: INTERREG III B CADSES - OBSZAR EUROPY RODKOWEJ,

ADRIATYCKIEJ, NADDUNAJSKIEJ I POUDNIOWO - WSCHODNIEJ

Program INTERREG III B CADSES by jednym z dwch programw INTERREG III B (wsppracy transnarodowej), realizowany w Polsce.

Gwnym celem Programu CADSES by rozwj wsppracy ponadnarodowej promujcej zrwnowaony i skoordynowany rozwj przestrzenny (terytorialny). Spord obszarw wsppracy wyznaczonych w ramach komponentu B program ten obejmowa najwiksze terytorium, w jego skad wchodzio a 18 pastw. Ze wzgldu na du rnorodno krajw i regionw biorcych udzia we wsppracy problematyka integracji przestrzennej w obszarze CADSES miaa bardzo istotne znaczenie.

Program INTERREG III B by finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ang. ERDF), a wspfinansowany ze rodkw krajowych uczestniczcych w nim pastw. Cakowity budet EFRR w okresie 2000-2006 wynosi 128,13 mln .

Obszar wsppracy w ramach INTERREG IIIB CADSES obejmowa z krajw czonkowskich UE: Austri, Bugari, Czechy, Grecj, cz Niemiec, Polsk, Sowacj, Soweni, Wgry, cz Woch, za spoza UE: Rumuni (przyjt do UE w 2007), Albani, Boni-hercegowin, Chorwacj, Czarnogr, Serbi, Macedoni (FYROM), Modawi oraz Poudniowo-Zachodni Ukrain.

36 37

Ryc. 11 Zasig programu CADSES 2000-2006, rdo: www.cadses.net

W programie operacyjnym okrelono nastpujce priorytety i dziaania:Priorytet 1: Wspieranie rozwoju przestrzennego i dziaa podejmowanych dla osignicia spjnoci spoeczno-gospodarczejDziaanie 1.1: Wspieranie wdraania wsplnych strategii i dziaa Dziaanie 1.2: Ksztatowanie rozwoju miast, wspieranie sieci miejskich i wsppracy miast Dziaanie 1.3: Ksztatowanie rozwoju obszarw wiejskich Dziaanie 1.4: Oddziaywanie przestrzenne imigracjiPriorytet 2: Wydajne i zrwnowaone systemy transportu oraz dostp do spoeczestwa informacyjnego

Dziaanie 2.1: Rozwj sprawnych systemw transportowych wspomagajcych zrwnowaony rozwj Dziaanie 2.2: Poprawa dostpu do wiedzy i tworzenie spoeczestwa informacyjnego Priorytet 3: Zarzdzanie krajobrazem oraz dziedzictwem naturalnym i kulturowymDziaanie 3.1: Ochrona i rozwj dziedzictwa kulturowego Dziaanie 3.2: Ochrona i rozwj dziedzictwa naturalnego Dziaanie 3.3: Ochrona i rozwj krajobrazu Priorytet 4: Ochrona rodowiska, gospodarowanie zasobami i przeciwdziaanie ryzykuDziaanie 4.1: Wspieranie ochrony rodowiska i gospodarowania zasobami Dziaanie 4.2: Wspieranie zarzdzania kryzysowego i zapobiegania katastrofom Dziaanie 4.3: Wspieranie zintegrowanej gospodarki wodnej i ochrony przeciwpowodziowej

W Programie INTERREG III B CADSES mona byo realizowa nastpujce rodzaje projektw: ponadnarodowe koncepcje, plany i programy rozwoju przestrzennego; ustanowienie nowych i wzmocnienie ju istniejcych ponadnarodowych powiza sieciowych w zakresie planowania przestrzennego i rozwoju regionalnego; dziaania pilotaowe o wymiarze ponadnarodowym (w oparciu o ponadnarodowe koncepcje lub strategie); wymiana wiedzy oraz dowiadcze pomidzy podmiotami realizujcymi polityk rozwoju przestrzennego; organizacja konferencji, seminariw, rozpowszechnianie informacji; finansowanie inwestycji na ma skal27.

Wdraanie Programu

W czasie trwania Programu przeprowadzono 4 rundy aplikacyjne, podczas ktrych zatwierdzono do realizacji 134 projekty. Beneficjentami programu byo ponad 1600 instytucji partnerskich z 18 pastw objtych Programem.

27 Raport kocowy z badania ewaluacyjnego Ocena udziau polskich partnerw w projektach realizowanych w ramach programu INTERREG IIIB CADSES Grupa Doradcza Wspierania Rozwoju Regionalnego TROJDEN, Warszawa 2008

38 39

Podzia rodkw na priorytety przedstawia si nastpujco:

Dziaanie Alokacja rodkw EFRR w Programie w tys.

Dziaanie 1.1 21 350Dziaanie 1.2 19 587Dziaanie 1.3 8 350Dziaanie 1.4 4 594Priorytet 1 53 907

Dziaanie 2.1 15 733Dziaanie 2.2 12 425Priorytet 2 28 158

Dziaanie 3.1 12 312Dziaanie 3.2 7 131Dziaanie 3.3 7 830Priorytet 3 27 274

Dziaanie 4.1 9 949Dziaanie 4.2 6 603Dziaanie 4.3 18 084Priorytet 4 34 637

Tabela 3 Rozkad rodkw w Programie CADSES, rdo: Raport kocowy z badania ewaluacyjnego Ocena udziau polskich partnerw w projektach realizowanych w ramach programu INTERREG IIIB CADSES Grupa Doradcza Wspierania Rozwoju Regionalnego TROJDEN, Warszawa 2008

Najwicej rodkw finansowych przeznaczono na priorytet 1, dotyczcy planowania przestrzennego (cznie okoo 37% alokacji), nastpnie na priorytet 4 powicony ochronie rodowiska (okoo 24% alokacji).

Rozmieszczenie partnerw w poszczeglnych krajach zostao przedstawione na poniszej mapie28.

28 W czasie trwania Programu CADSES 2000-2006 Bugaria i Rumunia nie posiaday statusu pastw czon-kowskich.

Ryc. 12 Rozmieszczenie partnerw w projektach Programu CADSES na terenie pastw objtych Programem; rdo: opracowanie wasne na podstawie danych z raportu wydanego przez Wsplny Sekretariat Techniczny Programu.

Koncentracja aktywnoci partnerskich w poudniowej czci obszaru kwalifikowalnego odzwierciedla charakter Programu. liderem pod wzgldem liczby instytucji biorcych udzia w Programie s Wochy (336 partnerw). Kolejne miejsca przypady poudniowo-wschodnim terenom Niemiec (215 partnerw), Grecji (184 partnerw) oraz Austrii (171 partnerw). W przypadku Polski byo to 98 inicjatyw partnerskich.

Wnioskowane przez polskich partnerw rodki z EFRR wynosiy prawie 9 mln . O najwysz warto rodkw aplikowali beneficjenci z wojewdztwa mazowieckiego ponad 2 mln oraz maopolskiego 1,6 mln , kolejne wojewdztwo lskie wnioskowao o 1,2 mln . Najmniej aktywne wojewdztwa: podlaskie, witokrzyskie oraz opolskie ubiegay si o kwoty dofinansowania nieprzekraczajce 100 tys. . Rozmieszczenie przestrzenne

40 41

beneficjentw Programu oraz wysoko wnioskowanych rodkw przedstawia mapa poniej:

Ryc. 13 Aplikowane rodki oraz liczba partnerw polskich partnerw na wojewdztwa w ramach Programu CADSES 2000 2006, opracowanie wasne na podstawie danych zebranych przez Krajowy Punkt Kontaktowy CADSES.

W Programie mogli bra udzia beneficjenci z caej Polski. W przypadku 5 wojewdztw udzia w Programie wzi tylko jeden partner, s jednak i takie wojewdztwa, z ktrych w Programie uczestniczyo po kilkunastu partnerw. Najwicej beneficjentw zlokalizowanych jest w poudniowych regionach kraju. Wszyscy partnerzy wiodcy reprezentuj poudniowe wojewdztwa (dwch partnerw wiodcych w wojewdztwie lskim i po jednym w maopolskim i dolnolskim). Uzasadniony jest udzia wojewdztw z poudniowej czci kraju oraz wojewdztwa mazowieckiego, ktry wynika z kierunku zainteresowa instytucji na poudnie i zachd Europy. Zaskakujcy natomiast jest aktywny udzia instytucji z Pomorza, ukierunkowanych przede wszystkim na wspprac z instytucjami zwizanymi z basenem Morza Batyckiego. Szacuje si, i aktywno ta wynika z duego potencjau wewntrznego instytucji oraz zainteresowania owych instytucji przedsiwziciami, ktre cho oddalone kulturowo i geograficznie od rodowiska krgu hanzo-batyckiego, dotykaj ich bezporednio (np. projekty dotyczce korytarzy transportowych pnoc-

poudnie, dla ktrych Pomorze jest istotnym obszarem zainteresowania).29W wojewdztwie pomorskim aktywnych byo 9 instytucji, ktre uczestniczyy 10 razy

w 5 projektach wnioskujc o kwot 768 tys. z EFRR. Sytuacj w wojewdztwie pomorskim przedstawiono na mapie poniej.

Ryc. 14 Aplikowane rodki przez pomorskich beneficjentw w Programie CADSES 2000 2006, rdo opracowanie wasne.

W Programie CADSES instytucje z czterech powiatw z wojewdztwa pomorskiego wykazay inicjatyw w pozyskaniu finansowania z EFRR. Zdecydowanym liderem pod wzgldem aplikowanych rodkw jest miasto Gdask, ktrego beneficjenci wnioskowali o ponad 366 tys. , kolejnym aktywnym regionem jest powiat supski z aktywnoci beneficjentw opiewajc na 187 tys. oraz miasta: Gdynia 160 tys. i Sopot 53 tys. . Instytucje z pozostaych powiatw nie bray czynnego udziau w Programie.

Gwne kierunki wsppracy midzynarodowej wojewdztwa pomorskiego zostay przedstawione na poniszej mapie.

29 Olejniczak K.Raport kocowy z badania ewaluacyjnego Ocena udziau polskich partnerw w projektach realizowanych w ramach programu INTERREG IIIB CADSES Grupa Doradcza Wspierania Rozwoju Regio-nalnego TROJDEN, Warszawa 2008

42 43

Ryc. 15 Wsppraca midzynarodowa wojewdztwa pomorskiego w ramach Programu CADSES, kierunki i sia powiza; rdo: opracowanie wasne.

Porwnanie Programw INTERREG III B Region Morza Batyckiego i INTERREG IIIB CADSES.

Interpretujc analiz przebiegu obu programw na terenie Polski mona wyodrbni podstawowe cechy je rnice. Odmiennoci w obu programach widoczne s przede wszystkim w rozlokowaniu projektw i beneficjentw. Na pnocy kraju wystpia silna koncentracja projektw realizowanych w Programie Region Morza Batyckiego, obejmujca gwnie wojewdztwo pomorskie oraz wojewdztwo zachodniopomorskie. Z kolei wikszo projektw realizowanych w ramach Programu CADSES jest rozlokowanych w pasie wojewdztw poudniowych. Rozmieszczenie partnerw w projektach w czci poudniowej jest bardziej rwnomierne, partnerzy w pnocnej czci s natomiast skoncentrowani na terenie trzech wojewdztw: pomorskiego, zachodniopomorskiego oraz z Polski centralnej mazowieckiego. Zesp badawczy Pawa Kocieleckiego30 wyznaczy umown lini demarkacyjn przechodzc przez centraln Wielkopolsk, wojewdztwo dzkie oraz dalej przez centraln lubelszczyzn, dzielc Polsk na dwie czci znajdujce si pod wpywem programw. W Programie CADSES poza lini demarkacyjn wystpuje silna reprezentacja projektw i beneficjentw w Gdasku i Warszawie, a dla Programu BSR na lsku. Zatem mona mwi o pewnej strefie przestrzennej wpyww obu programw, co zreszt jest zgodne w znacznej mierze z podziaem kulturowo-historycznym obszaru Polski na krg kultury batycko-hanzeatyckiej (na pnocy) i krg naddunajski (na poudniu).

Sia orodkw gdaskiego, warszawskiego i katowickiego w Programach determinowana jest przede wszystkim potencjaem instytucjonalnym oraz zapleczem intelektualnym w postaci dobrze rozwinitych jednostek planistycznych (Pomorze), uczelnianych (lsk) oraz administracyjnych (Warszawa).

Na znaczn uwag zasuguje analiza porwnawcza liczby partnerw obydwu Programw. W przypadku BSR jest ona ponad 3,5-krotnie wiksza ni w CADSES. Na taki stan rzeczy miay wpyw czynniki systemowe. Programy zostay powoane w tym samym czasie w ramach Inicjatywy INTERREG II C (1994-1999), jednak program INTERREG IIC CADES przed 2000 r. obejmowa jedynie Austri, Niemcy, Grecj, Wochy i Wgry. Zatem w warunkach polskich koncepcja wsppracy instytucjonalnej na obszarze wok Batyku bya bardzo mocno usankcjonowana programowo i instytucjonalnie (w odrnieniu od Programu CADSES), za wiedza na temat moliwoci wspierania wsppracy instytucjonalnej przez rodki UE szerzej rozpowszechniania przez dugi czas realizacji tych Programw. Ponadto warunki uczestnictwa w projektach w Programie CADSES byy bardziej restrykcyjne. Partnerzy z zerowym budetem i nie ponoszcy adnych kosztw nie mogli przystpi do projektu. W Programie Region Morza Batyckiego sytuacja taka bya w peni akceptowalna, tym samym z cznej liczby 279 partnerw, a 126 nie posiadao adnego budetu (posiadao status partnera zerowego). Jeli nawet ograniczymy liczb partnerw Programu BSR do partnerw tylko z wkadem finansowym, to i tak jest ona dwukrotnie wiksza od liczby instytucji zaangaowanych w CADSES.

30 Kocielecki P.Ocena efektw udziau polskich partnerw w projektach realizowanych w ramach programu wsppracy transnarodowej III B BSR- Raport kocowy, Grupa Doradcza Wspierania Rozwoju Regionalne-go TROJDEN, Warszawa 2009

44 45

Ryc. 16 Rozmieszczenie partnerw projektw INTERREG III B BSR i CADSES, rda: Kocielecki P. Ocena efektw udziau polskich partnerw w projektach realizowanych w ramach Programu wsppracy transnarodowej III B BSR - Raport kocowy, Grupa Doradcza Wspierania Rozwoju Regionalnego TROJDEN, Warszawa 2009

Zasady kwalifikowalnoci partnerw w poszczeglnych Programach przyczyniy si do znacznego przyrostu beneficjentw w Programie BSR o nikym zaangaowaniu finansowym lub jego braku, co przeoyo si na brak widocznych efektw w niektrych projektach. W CADSES zrealizowano mniejsz liczb projektw, jednak zaangaowanie partnerw w ich realizacj byo znacznie wiksze i dokadniejsze. Konsekwencj takiego stanu rzeczy jest take budowanie bardziej trwaych partnerstw31.

31 Kocielecki P. Ocena efektw udziau polskich partnerw w projektach realizowanych w ramach programu wsppracy transnarodowej III B BSR- Raport kocowy, Grupa Doradcza Wspierania Rozwoju Regionalne-go TROJDEN , Warszawa 2009

IV: PROGRAMY WSPPRACY MIDZYREGIONALNEJ INTERREG IIIC

Programy INTERREG III C byy jednymi z trzech elementw Inicjatywy Wsplnoty Europejskiej INTERREG III, ktry mia na celu wzmocnienie spjnoci gospodarczej i spoecznej w Unii Europejskiej poprzez propagowanie wsppracy midzyregionalnej.Projekty w ramach tego komponentu realizowane byy w czterech strefach poudniowej, zachodniej, pnocnej i wschodniej.

Ryc. 17 Strefowo Programw INTERREG IIIC, rdo: opracowanie wasne na podstawie danych ze strony www.interreg3c.net

Programy obejmoway swym zasigiem wszystkie kraje UE (w tym nowe pastwa czonkowskie oraz najbardziej peryferyjne regiony), kraje ssiadujce (Norwegi oraz Szwajcari), kraje MEDA32 oraz inne kraje zainteresowane programami, przy czym finansowanie ze rodkw INTERREG dostpne byo tylko dla regionw nalecych do Wsplnoty, partnerzy zewntrzni za musieli zapewni finansowanie z innych rde. Polska uczestniczya w Programie Strefy Pnoc (5 wojewdztw pnocnych: 32 Pastwa biorce udzia w programie wsparcia Unii Europejskiej dla krajw partnerskich basenu Morza

rdziemnego (MEDA)

46 47

zachodniopomorskie, pomorskie, kujawsko-pomorskie, warmisko-mazurskie, podlaskie) i w Programie Strefy Wschd (pozostae wojewdztwa).

Wan cech midzyregionalnej wsppracy w porwnaniu ze wspprac transnarodow (INTERREG IIIB) i transgraniczn (INTERREG IIIA) bya moliwo wyboru partnerw europejskich opierajc si bardziej na dotychczasowych dowiadczeniach i zainteresowaniach tematycznych, ni na lokalizacji w ramach odrbnego obszaru geograficznego. Z tego powodu, dziaania w ramach komponentu INTERREG IIIC angaoway zazwyczaj partnerw z wicej ni jednej strefy programowej INTERREG IIIC (Pnoc, Wschd, Poudnie i Zachd).

Cztery strefy programowe miay znaczenie jedynie dla celw administracyjnych (proces skadania wnioskw i finansowanie). Podzia na strefy w aden sposb nie wpywa na zakres uczestnikw ani go nie determinowa; mogli oni bra udzia w dowolnej inicjatywie, a wybierani byli z uwzgldnieniem sfery zainteresowania programu i ich znaczenia w tym kontekcie.

Programy INTERREG IIIC byy finansowane przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ang. ERDF), a wspfinansowane ze rodkw krajowych uczestniczcych w nich pastw. Cakowity budet EFRR w okresie 2000-2006 wynosi 304 mln EUR na wszystkie cztery strefy (Pnoc 31,7 mln EUR, Wschd 69,7 mln EUR).

Zdecydowanie najwicej rodkw zostao przeznaczonych i ulokowanych w strefie poudniowej, najmniej za w strefie pnocnej. Takie rozdysponowanie rodkw miao istotny wpyw na wysoko alokacji w poszczeglnych krajach bdcych beneficjentami programw. Bardziej szczegowa analiza zostanie przedstawiona w dalszej czci rozdziau. Priorytety i dziaania programw

Zgodnie ze wspomnianym wczeniej celem nadrzdnym Programw INTERREG IIIC, koncentrujcym si na wsppracy w skali europejskiej pomidzy regionami oraz gmina-mi, poniej wymieniono tematy wsppracy, ktre byy przedmiotem dofinansowania w ramach Programw:

1. Wymiana w zakresie rodzajw dziaa wspieranych w ramach Celu 1 oraz 2 Funduszy Strukturalnych.

Programy Celu 1 Funduszy Strukturalnych miay na celu udzielenie pomocy opnio-nym regionom, aby propagowa ich rozwj, tzn. dostarczy im brakujcej infrastruktury i stymulowa inwestowanie w dziaalno biznesow. Programy Celu 2 Funduszy Struktu-ralnych wspieray przeksztacenia gospodarcze i spoeczne w regionach przemysowych, wiejskich, miejskich lub bazujcych na rybowstwie, ktre borykay si z problemami strukturalnymi.

2. Wymiana w zakresie wsppracy midzyregionalnej czcej organy publiczne lub ich odpowiedniki zaangaowane w inne Programy INTERREG.

3. Wymiana w zakresie wsppracy midzyregionalnej w obszarze rozwoju miejskiego.

4. Wymiana w zakresie wsppracy midzyregionalnej czcej regiony zaangaowane w trzy tematy regionalnych dziaa innowacyjnych na lata 2000-2006.

5. Wymiana w zakresie innych tematw istotnych dla wsppracy midzyregionalnej.

Dodatkowo przewidziano specjalny priorytet majcy na celu integracj regionw przygranicznych UE z pastwami trzecimi. Projekty realizowane w ramach tego priorytetu winny mie na celu wzmocnienie potencjau lokalnych lub regionalnych podmiotw dziaajcych na tych obszarach.

Wsppraca dotyczya wadz i innych podmiotw publicznych i moga przybiera nastpujce formy:

regionalne dziaania ramowe (Regional Framework Operation) te szeroko zakrojone dziaania wsppracy regionalnej obejmoway rne podprojekty, w ktrych powinni uczestniczy partnerzy z przynajmniej trzech krajw, (z czego przynajmniej dwch z UE); sieci wsppraca majca przede wszystkim na celu wymian okrelonych informacji, w ktrej powinni uczestniczy partnerzy z przynajmniej piciu krajw, (z czego przynajmniej trzech z UE);projekty indywidualne dziaania dotyczce jednego tematu, w ktrych powinni uczestniczy partnerzy z przynajmniej piciu krajw (z czego przynajmniej dwch z UE).

Dziaania typowe dla wsppracy midzyregionalnej obejmuj: badania, przygotowanie analiz i studiw pod przysze projekty, szkolenia, seminaria, warsztaty, konferencje, wizyty studyjne, wsplne spotkania, strategie i dziaanie marketingowe, dziaanie informacyjne i PR, zarzdzanie i koordynacja, projekty pilotaowe i pokazowe.

Wdraanie Programw

Podczas caego okresu realizacji Programw cznie wykorzystano 79% przeznaczonych rodkw z EFRR na realizacj 268 projektw. W Programach wzio udzia ponad 2650 partnerw z 194 regionw. Dokadny obraz sytuacji przedstawiaj ponisze mapy z rozmieszczeniem rodkw w poszczeglnych strefach w podziale na kraje.

48 49

Strefa Pnoc

Ryc. 18 Alokacja rodkw z EFRR oraz liczba partnerw z podziaem na kraje w Programie INTERREG III C Strefa Pnoc, rdo: opracowanie wasne na podstawie danych z Raportu Kocowego Effectiveness and Impact Assessment of INTERREG IIIC Operations on Regions located in the INTERREG III C East Zone City of Vienna Municipal Department for EU-Strategy and Economic Development 2006.

Strefa Poudnie

Ryc. 19 Alokacja rodkw z EFRR oraz liczba partnerw z podziaem na kraje w Programie INTERREG III C Strefa Poudnie, rdo: opracowanie wasne na podstawie danych z Raportu Kocowego Effectiveness and Impact Assessment of INTERREG IIIC Operations on Regions located in the INTERREG III C East Zone City of Vienna Municipal Department for EU-Strategy and Economic Development 2006.

50 51

Strefa Wschd

Ryc. 20 Alokacja rodkw z EFRR oraz liczba partnerw z podziaem na kraje w Programie INTERREG III C Strefa Wschd, rdo: opracowanie wasne na podstawie danych z Raportu Kocowego Effectiveness and Impact Assessment of INTERREG IIIC Operations on Regions located in the INTERREG III C East Zone City of Vienna Municipal Department for EU-Strategy and Economic Development 2006.

Strefa Zachd

Ryc. 21 Alokacja rodkw z EFRR oraz liczba partnerw z podziaem na kraje w Programie INTERREG III C- Strefa Zachd, rdo: opracowanie wasne na podstawie danych z Raportu Kocowego Effectiveness and Impact Assessment of INTERREG IIIC Operations on Regions located in the INTERREG III C East Zone City of Vienna Municipal Department for EU-Strategy and Economic Development 2006.

W globalnym ujciu Programw INTERREG III C najwicej rodkw zostao pozyskanych przez beneficjentw z Woch (ponad 50 mln ). Na drugim miejscu znalaza si hiszpania z kwot 46 mln , a zaraz za ni Niemcy z kwot opiewajc na 38 mln . Polska z koncentracj rodkw wynoszc 13,6 mln zaja sidme miejsce wrd 25 pastw objtych Programami. Fakt, i Strefa Poudniowa dysponowaa najwiksz pul rodkw moe wpywa w istotny sposb na wiksz alokacj dofinansowania wrd krajw z poudnia Europy. Bez wzgldu jednak na przynaleno terytorialn, moliwa bya wsppraca z partnerami z caej Unii Europejskiej. W wielu przypadkach wystpowaa bliska wsppraca midzy pastwami z innych stref. Przykadowo w Strefie Zachodniej kraje, ktre pozyskay najwiksze dofinansowanie to gwni czonkowie strefy (holandia, Wielka Brytania, Niemcy), ale te hiszpania i Wochy, nie bdce w gwnym obszarze Strefy.

52 53

Polscy partnerzy mogli uczestniczy w projektach finansowanych z budetw wszystkich Stref, jednak funkcj Partnera Wiodcego mogli peni tylko w projektach realizowanych w Strefie Pnocnej i Wschodniej.

rodki EFRR wnioskowane przez Polsk w INTERREG IIIC w latach 2004-2006 wyniosy 13,633 mln (Pnoc 3,6 mln , Wschd 8,4 mln ).

Ryc. 22 Interreg IIIC, wnioskowane rodki przez polskich partnerw wedug wojewdztw, opracowanie wasne na podstawie danych z publikacji T. Pactwa Od Inicjatywy INTERREG III do Europejskiej Wsppracy Terytorialnej, Dowiadczenia Pomorskie; Pomorskie Studia Regionalne; Gdask 2007

Najwiksz aktywnoci pod wzgldem aplikowanych rodkw wykazao si wojewdztwo maopolskie - ponad 3 mln oraz pomorskie z koncentracj wynoszc 2,5 mln , co stanowi 44% polskiego udziau finansowego (rodki pastwowe oraz dofinansowanie EFRR).

Do wojewdztw wykazujcych najmniejsz aktywno, ktre zoyy wnioski na znikom ilo rodkw nale wojewdztwa podlaskie, witokrzyskie, lubuskie, dzkie i warmisko-mazurskie, nie przekraczajc 1 % cznego wkadu.

Ogem w zatwierdzonych projektach komponentu C wzio udzia 126 polskich beneficjentw. Projekty z polskim udziaem dotyczyy midzy innymi wspierania przedsibiorczoci, zagospodarowania obszarw postindustrialnych, wsppracy i wymiany dowiadcze w dziedzinie administracji na szczeblu regionalnym i lokalnym.33 Alokacja rodkw aplikowanych z EFRR ze wszystkich czterech Stref.

W ramach caego komponentu III C34 z wojewdztwa pomorskiego wzio udzia 19 rnych instytucji. Sytuacj w wojewdztwie pomorskim przedstawia kolejna mapa.

Ryc. 23 Udzia finansowy pomorskich partnerw wedug powiatw w Programach INTERREG III C, rdo: opracowanie wasne na podstawie danych uzyskanych z Sekretariatw Technicznych Stref : Pnocnej, Poudniowej, Wschodniej i Zachodniej.

W wojewdztwie pomorskim zrealizowano 15 projektw w ramach Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III C. Partnerzy z wojewdztwa pomorskiego zoyli wnioski na czn kwot dofinansowania 2,5 mln , przyznane dofinansowanie wynioso 1,6 mln , co stanowio 70% wysokoci aplikowanych rodkw. W wojewdztwie wystpio kilka aktywniejszych jednostek, ktre podjy si realizacji wikszoci projektw. Gwni beneficjenci pochodzili z nastpujcych miejscowoci: Gdask (11), lbork (3), eba, Sopot, Supsk, Puck, Szymbark, Kaliska po jednej instytucji35.

Zdecydowanym liderem pod wzgldem pozyskanego dofinansowania jest Gdask, ktrego beneficjenci zrealizowali projekty na czn sum 866 tys. . Kolejnym aktywnym regionem jest powiat lborski z alokacj rodkw rwn 225 tys. , powiat pucki, ktrego instytucje uzyskay dofinansowanie wynoszce 213 tys. oraz miasto Gdynia z wypaconymi rodkami na poziomie 157 tys. .

Regiony, z ktrymi wojewdztwo pomorskie wsppracowao najaktywniej zobrazowane zostay na poniszej mapie.

34 W powyszej analizie uwzgldniono udzia wojewdztwa we wszystkich Programach INTERREG IIIC.35 Pactwa T., 2007 (red.), Od Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III do Europejskiej Wsppracy Terytorial-

nej. Dowiadczenia pomorskie, Pomorskie Studia Regionalne, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Pomor-skiego, Gdask

54 55

Ryc. 24 Wsppraca midzynarodowa wojewdztwa pomorskiego w ramach

Programu INTERREG III C, kierunki i sia powiza; rdo: opracowanie wasne.

Gwne destynacje wsppracy midzynarodowej wojewdztwa pomorskiego ukierunkowane s na tereny Wielkiej Brytanii (38% powiza) oraz wschodnie landy niemieckie (27% powiza).

Podsumowanie Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III

w wojewdztwie pomorskimWojewdztwo pomorskie wykazao si bardzo duym zaangaowaniem w Programy

Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III. W okresie programowania 2004-2006 183 pomorskich beneficjentw zrealizowao 107 projektw na czn kwot dofinansowania ponad 12 mln 36.

Skadowe sukcesu to dua aktywno pomorskich partnerw w Programie Region Morza Batyckiego, wysoka koncentracja rodkw pozyskanych w Programie Ssiedztwa litwa Polska Rosja (Obwd Kaliningradzki) oraz znaczne zaangaowanie pomorskich instytucji w Programy INTERREG III C.

Struktur aktywnoci wojewdztwa pomorskiego zawiera ponisza tabela.

WOJEWDZTWO POMORSKIE

Liczba partnerw Liczba projektw rodki wypacone w ramach EFRR

Wsppraca transgraniczna Komponent A

54 33 7,8 mln 1

Wsppraca transnarodowa Komponent B

110 59 2,7 mln 2

Wsppraca miedzyregionalna

Komponent C19 15 1,6 mln

cznie 183 107 12,1 mln

W Programie Ssiedztwa litwa Polska Obwd Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej wojewdztwo pomorskie pozyskao najwicej rodkw spord wszystkich regionw objtych Programem. Alokacja sigajca blisko 8 mln stanowi rwnie najwysz koncentracj rodkw spord wszystkich komponentw Inicjatywy INTERREG III. Koncentracja rodkw komponentu A jest niemal trzykrotnie wysza od sumy rodkw komponentu B, pomimo prawie dwukrotnie niszej liczby partnerw oraz niszej liczby projektw w stosunku do komponentu B. Jest to efektem wikszego zaangaowania pomorskich instytucji oraz czstego przyjmowania roli partnera wiodcego w projektach w komponencie A, ale take mniejszych budetw projektw wsppracy transnarodowej w porwnaniu do pozostaych komponentw Inicjatywy INTERREG III. W komponencie A pomorscy beneficjenci przejli na siebie obowizki partnera wiodcego w 26 projektach, co stanowio 78% realizowanych przez nich przedsiwzi w Programie lPR. W dwch pozostaych komponentach z inicjatyw partnera wiodcego wystpi tylko jeden pomorski beneficjent. 36 Warto dofinansowania w ramach EFRR, rzeczywicie wypacona beneficjentom z wojewdztwa pomorskiego.

56 57

W Programie Wsppracy Transnarodowej Region Morza Batyckiego zaangaowanych byo 100 partnerw z wojewdztwa pomorskiego, lecz tylko 56 z nich wnioso do projektw wkad finansowy. Dua cz pomorskich instytucji przyja biern postaw, nie poszukiwali partnerw, uczestniczyli w projektach, ktrych zasadniczymi adresatami byy obce instytucje, czerpic niewiele z efektw zakoczonych projektw. W Programie CADSES zrealizowano znacznie mniejsz liczb przedsiwzi, jednak zaangaowanie partnerw w ich realizacj byo wiksze i dokadniejsze. W piciu projektach udzia wzio 10 partnerw, wszyscy z wkadem finansowym. Porwnujc wartoci aplikowanych rodkw w obu Programach, beneficjenci Programu Region Morza Batyckiego zoyli wnioski o patno opiewajce na kwot 3,2 mln , podczas gdy w Programie CADSES wnioskowano o 0,7 mln . Porwnujc alokacje w odniesieniu do iloci wszystkich partnerw projektw, zauwaono i aplikowane dofinansowanie przypadajce na jednego partnera w Programie Region Morza Batyckiego wynioso 32 393 , podczas gdy w Programie CADSES byo to 72 526 .

W Programach Wsppracy Midzyregionalnej INTERREG III C37 instytucje z wojewdztwa pomorskiego wnioskoway o 2,5 mln i byo to drugim najlepszym wynikiem w Polsce po wojewdztwie maopolskim 3,2 mln . W ramach komponentu C zrealizowano 15 projektw. Porwnujc liczb partnerw w komponentach B i C zauwaalna jest znaczna przewaga liczby partnerw komponentu B (110 partnerw) nad liczb partnerw komponentu C (19 partnerw). Analizujc rodki wypacone pomorskim beneficjentom w obu komponentach rnica nie jest a tak znaczca 2,7 mln wypaconych w komponencie B do 1,6 mln w komponencie A. Przeliczajc na jednego beneficjenta realizujcego projekt w ramach komponentu B, suma rodkw wynosi 24,5 tys. , w komponencie C natomiast 84,2 tys. .

czn alokacj rodkw ze wszystkich Programw Inicjatywy INTERREG III w wojewdztwie pomorskim przedstawia ponisza mapa38.

37 Kada strefa bya odrbnym Programem.38 Analizie poddano rodki faktycznie wypacone beneficjentom w Programach Inicjatywy INTERREG III, za

wyjtkiem Programu CADSES, w ktrym uwzgldniono warto rodkw aplikowanych.

Ryc. 25 Alokacja wypaconych rodkw z EFRR w wojewdztwie pomorskim wedug powiatw we wszystkich Programach Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III, rdo: opracowanie wasne

Zdecydowanie najwicej rodkw, ponad 3 mln , pozyskay instytucje z terenu miasta Gdaska. Kolejnymi prnymi orodkami, ktre aktywnie uczestniczyy w projektach s: miasto Gdynia ponad 1,6 mln , powiat tczewski ponad 1,5 mln , powiat gdaski prawie 1,5 mln oraz powiat supski koo 1,4 mln . Natomiast instytucje z zachodnio-poudniowych powiatw wojewdztwa nie bray czynnego udziau w Programach Inicjatywy INTERREG III.

Poddajc analizie regiony najbardziej nastawione na wspprac z wojewdztwem pomorskim stwierdzono, i 30%39 wszystkich zagranicznych partnerw pochodzi z Niemiec, kolejna jest litwa (21%) oraz Szwecja (17%).

Sie powiza partnerskich wojewdztwa pomorskiego obrazuje ponisza mapa.

39 Analizie poddano poczenia partnerskie podmiotw z wojewdztwa pomorskiego z partnerem wiodcym projektu. W przypadkach, kiedy pomorskie instytucje wcieliy si w role partnera wiodcego analizowane byy poczenia ze wszystkimi partnerami biorcymi udzia w projekcie.

58 59

Ryc. 26 Kierunki i sia powiza wsppracy midzynarodowej wojewdztwa pomorskiego w ramach Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III. rdo: opracowanie wasne.

Regiony najsilniej wsppracujce z wojewdztwem pomorskim to region miasta Kajpedy, gdzie partnerstwa zawizay si 32 razy oraz Meklemburgia - Pomorze Przednie z 25 powizaniami partnerskimi. Kolejne aktywne regiony to Obwd Kaliningradzki z 14 poczeniami oraz poudniowy region Finlandii z 16 zawartymi partnerstwami. Powyszy rozkad aktywnoci wynika z uwarunkowa geograficznych oraz orientacji wojewdztwa na blisz wspprac z krajami z basenu Morza Batyckiego. Wsppraca z poudniowymi regionami europejskimi bya znikoma. Skupiajc si na podmiotach z wojewdztwa pomorskiego zauwaono, e najbardziej rozbudowane formy wsppracy miay due orodki: Gdask, Gdynia, Supsk, Sopot. Tylko 15 spord 42 miast posiadao przynajmniej jednego partnera. Bardzo nisk aktywnoci charakteryzuj si miasta pooone na poudniu wojewdztwa.40 Wiksze miasta wojewdztwa z uwagi na 40 Pactwa T., 2007 (red.), Od Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III do Europejskiej Wsppracy Terytorial-

nej. Dowiadczenia pomorskie, Pomorskie Studia Regionalne, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Pomor-skiego, Gdask

dugotrwa wspprac midzynarodow mogy poszczyci si wspprac we wszystkich dziedzinach. Umowy podpisywane przez mniejsze miasta dotyczyy najczciej wsppracy dotyczcej zagadnie spoecznych.

61

VI: Wyzwania i szanse dla pomorskich beneficjentw w ramach Europejskiej Wsppracy Terytorialnej

teraz i po 2013 roku41

Polskie dowiadczenia wane dla caej Unii

Pomorskie jest liderem w Polsce w zakresie wykorzystania funduszy unijnych. Do maja 2010 udao si podpisa kontrakty na 62,3% wartoci zarzdzanych przez wojewdztwo pomorskie programw, podczas gdy wiele wojewdztw nie osigno puapu 30%. Wojewdztwo pomorskie dobrze wykorzystuje swoj unijn szans np. jako polski lider projektw wsppracy terytorialnej EWT42.

Pomorze jest zauwaalnym aktorem polityki spjnoci Unii Europejskiej. Moe o tym wiadczy raport Panteia (2009) bdcy kompleksow ocen ex post efektw Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG na obszarze Unii Europejskiej. W tym raporcie, dotyczcym caej UE, cytowane s przykady z Polski pochodzce wanie z Pomorza43. Analitycy unijni czytaj wic polskie analizy, badaj regionalne dowiadczenia i wycigaj z nich wnioski. Okazuje si, i nie jestemy regionem peryferyjnym, przynajmniej w wymiarze mentalnociowym, ale inspirujemy i jestemy wysuchiwani.

Pomimo tak dobrych wskanikw ilociowych, strona jakociowa wykorzystywania funduszy UE dla rozwoju regionu, wymaga jeszcze sporych wysikw.

Ewolucja priorytetw Unii i ich terytorializacja

Programy wsppracy terytorialnej stanowi nie tylko rdo dodatkowego zasilenia finansowego, co jest niejako oczywiste i wynika z ich natury, ale take nios