POMORSKI PRIVILEGIJI NA BRODU...brod i o pomorskim privilegijama, 30. svibnja 1939 Uredba o upisima...

ĐORĐE IVKOVIĆ

POMORSKI PRIVILEGIJI NA BRODU

PRIRUČNIK

Piran 2007

PREDGOVOR

“Glede jednog te istog broda privilegirani i hipotekarni vjerovnici mogu biti različitih državljanstava, dok hipoteke i privilegiji mogu nastati u posve različitim zemljama, te, u slučaju privilegija, i na otvorenom moru. Prije, ili nakon, zasnivanja nekolicine privilegija sam brod može promijeniti državnu pripadnost; slično tome,hipoteka može biti upisana i prije i nakon što je brod promijenio državnu pripadnost. Konačno, često se događa da se brod zaustavi i proda na području države koja ni s jednim od gore spomenutih elemenata nije ni u kakvoj svezi...“.1

Moto ovog predgovora kristalno jasno informira o privilegijima. Mislim da mogu dodati da se privilegiji koji su odraz tražbina također pojavljuju najčešće u privremenim mjerama i predstavljaju još problematičnije institute pogotovo zato što su najčešće povezane sa brodovima koji viju strane zastave, a odredbe Pomorskog Zakonika tada upućuju na strano pravo.

Problematika pomorskih privilegija može izgledatidosta jednostavna, međutim već sama činjenica da pojam„pomorski privilegij“ ne postoji u odredbama drugih propisa, nego samo u Pomorskom Zakoniku, zahtjeva pomnije razmatranje tog pojma.2 U stvari, odredbe o tome što se

1 V. Asser J., Preliminary Report and Questionnaire, CMI, XXVII York, 1965, Report and Amendments, Delegates, Minutes, Draft Convention, 1965, str. 75-86.cit. Citirano prema Stanković. Međunarodna konvencija o privilegijima i hdpotekama iz 1993., UPP v.37.,(1-4.)83-133,(1995).

2 Jedan pisac je napisao:“ Maritime liens are like a cloud hanging over a ship. It is a black cloud that both the debtor and lien holder can see, but to the innocent purchaser it is a colourless, odourless and invisible vapour, that only turns into a visible black cloud when the lien holder claims.”

I

određuje kao privilegij nisu komplicirane. Komplikacije se pojavljuju kada postoje odredbe u svezi sa primjenom privilegija u privremenim mjerama, podjeli kupovnine u sudskoj dražbi tj. rangiranju privilegija, naročito kada se radi o brodu koji vije stranu zastavu obzirom na priličnu razliku u pravnim sistemima civilnog prava i common law prava, a i razlikama unutar prava pojedinih common law država.

Možda je kompliciranost vidljiva i iz činjenice da su izvršena tri pokušaja u međunarodnim konvencijama i to1926, 1967 i 1993, ali je odaziv država vrlo slab.Hrvatska nije članica niti jedne od tih konvencija.

Obzirom da se vrlo često, možda najčešće, postupci vode protiv brodova koji viju stranu zastavu, pojavljuje se i problematika međunarodnog privatnog prava koje ima posebne odredbe u Pomorskom Zakoniku.Procesualne odredbe mogu također stvarati određene teškoće. U stvari poteškoće se pojavljuju zbog toga što su granice između pomorskih tražbina, pomorskih privilegija i privilegija koji se pojavljuju prilikom raspodjele kupovnine međusobno povezana, a ipak se razlikuju ili za određeni moment nisu jasno utvrđene.

Za sada postoji relativno malo radova o privilegijima općenito, dok su neki specifični privilegiji detaljno obrađeni. Ovo je pokušaj.

Ovdje nije obuhvaćen dio Pomorskog Zakonika oprivilegijima na teretu ( čl.592 – 597).

Posvećujem ovaj rad uspomeni na prijatelja i velikog pomorskog pravnika Velimira Filipovića.

Đorđe Ivković

II

SADRŽAJ

Predgovor..................................................................................... ............................................. I

Sadržaj.......................................................................................... ............................................. III

Uvod.......................................................................................................................................... 1

ODNOS PRIVILEGIJA 1 POMORSKIH TRAŽBINA............................................................... 6

Pomorski Zakonik-Članak 241 -- Članak 953.......................................................................... 6

ODREDBEOPRIVILEGIJIMA.................................................................. ............................... 9

Konvencija 1993-Č1.4........................................................................................ ...................... 11

PRIMJENA POMORSKOG ZAKONIKA.................................................................................. 18

Odredbe o mierodavnom pravu................................................................................................ 19

UZAJAMNOST.......................................................................................................................... 27

ODREDBE POMORSKOG ZAK.ONIKA 0 PRIVILEGIJIMA.................................................... 28

USPOREDBA PRIVILEGIJA I POMORSK.E TRAŽB1NE........................................................ 29

PASlVNA LEGITlMACIJA l PREStANAK PRlVlLEGIJA......................................................... 33

POSTUPAK............................................................................................................ .................. 39

ZABILJEŽBA.............................................................................................................................. 45

SUD U R. HRVATSKOJ ZAUSTAVLJA BROD......................................................................... 46

POVEZANOST TRAŽBINA I PRIVILEGIJA......................................................................... ..... 56

RAZDIOBA KUPOVNINE....................................................................................................... 57

BRITANIJA I COMMON LAW DRŽAVE.............................................................................. 59

Traditional Maritime Liens ....................................................................................................... 59

Statutory Rights in Rem ............................................................................................................ 60

Possesory Liens-Statutory Maritime Liens-Special Legislative rights....................................... 60

Amerika ..................................................................................................................... ................. 63

Kanada ....................................................................................................................................... 67

Ostale države ............................................................................................................................. 70

ČLANSTVOU KONVENCIJAMA 0 PRIVILEGUIMA 1926. 1967 i 1993................................. 72

UPUĆIVANJE NA STRANO PRAVO - PRIZNAVANJE STRANIH

PRIVILEGIJA-PODJELA KUPOVINE [ČL.966-988./92]........................................................ 72

PRISTUP U PRAKSJ ZA TRAŽBINE l/ILI PRIVILEGIJE.......................................................... 78

III

RANGIRANJE PRIVILEGIJA................................................................................................... 78

NAPOMENE U SVEZI SA STRANIM PRAVIMA..................................................................... 79

JAMČEVINA............................................................................................................................. 81

POSTUPAK PRED STRANIM SUDOM.................................................................................... 82

TABELA I.................................................................................................................................. PROBLEMATIKA NEKIH ODNOSA U PRAKSI........................................................................................................................................

83

87

PROBLEM ZAPOSLENJA POMORACA OD STRANE TREĆIH

(POSLODAVACA) U SVRHU RADA ZA BRODOVLASNIKA.......................................... 87

NABAVKE................................................................................... ............................................ 88

KONTEJNERI............................................................................................................ ............... 95

BUNKER/MORTGAGEE........................................................................................... .............. 97

TROŠKOVI ZAUSTAVLJENOG BRODA............................................................................. 101

UGOVORNI PRIVILEGIJI i UGOVORNE VARIJANTE .................................................... 104

NEGATIVNI, ZABRANJUJUĆI UGOVOR.................................................................. ............. 105

UGOVORNl PRIVILEGIJ ZA KONTEJNER............................................................................. 107

PRIDRŽANO VLASNIĆKO PRAVO............................................................................ .............. 107

ZAKUP PREDMETA RADI IZBJEGAVANJA PR1V1LEGUA............................................. 108

LEASED EQUIPMENT ON VESSELS....................................................................................... 109

USTUPANJE...................................................................................................................... .......... 109

Assignement and subrosation....................................................................................................... 110

SOLIDARNA ODGOVORNOST................................................................................................ 110

AMERIKA..................................................................................................................... ................. 111

Applicable law.............................................................................................................. .................. 111

SISTER-SHIPS....................................................................................................................... ..... 112

UNUTARNJE VODE................................................................................... .............................. 113

MARINE - neki problemi............................................................................................... .............. 115

Nekoliko publikaciia o marinama i problemima............................................................................ 124

JAHTA........................................................................................................................ .................. 125

BRODICA..................................................................................................................................... 126

BRODOGRADITELJ-BRODOPOPRAVLJAĆ................................................................ ............ 130

IV

KANADA.............................................................................................. ......................................... 131

COMMON LAW......................................................................................................................... 132

ITALIJA............................ ............................................................... ............................................. 132

STEČAJ............................................................................................................. ........................... 137

1.Brod viie zastavu R. Hrvatske............................................................................................. 138

2. Brod vije stranu zastavu.................................................................................. ................... 140

ITALIJA................................................................................................................. ....................... 141

PRIVILEGIJI NA STVARIMA UKRCANIM NA BRODU........................................................... 142

HRVATSKA ZASTAVA - BROD U STRANOJ LLCl .................................................................. 144

ZAUSTAVLJANJE................................................................................................................... 144

ad 2). zastava.,flag register"........................................................................................... ........... 144

ad 1). zastava »real rights register« ............................................................................. ............ 145

PRIVILEGIJl............................................................................................................................. 145

ad l).“real rights register ..ˮ ................................................................................................ ...... 145

ad 2. “flag registerˮ.................................................................................................... .............. 146

RANGIRANJE........................................................................................................................... 146

Primjer............................................................................................................... ........................ 147

STRANI BROD V LUCI U R.HRVATSKOJ.............................................................................. 149

KONVENCIJA 1993. NAPOMENE ........................................................................................... 153

KONVENCIJA 0 UVJETIMA ZA REGISTRACIJU BRODOVA 1986...................................... 156

PRESTANAK-ZASTARA-LASHES.......................................................................... .................. 159

STRANA PRAVA..................................................................................................................... 159

JUDIKATURA PO DRŽAVAMA................................................................................................ 161

AMERIKA-/-HAVAJI.................................................................................................. ................ 161

Preferred Marine Mortgages .......................................................................... ............................ 162

AMERICA AND CHINA - usporedba.......................................................................................... 163

III Maritime arrest................................................................. ...................................................... 163

BANCRUPTCY--THE Z.P. CHANDON ..................................................................................... 165

POLJSKI ZAKON........................................................................................................................ 166

The 1926 convention on maritime liens and mortgages........................................................ 166

V

AUSTRALIJA..................................................................... .................................................. 171

Foreign Maritime Liens....................................................................................................... 171

C1PAR.................................................................................................................... .............. 172

ENGLESKA....................................................................................................................... 172

Halcyon lsle........................................................................................................................ 172

ESTONIJA......................................................................................................................... 175

FRANCUSKA.................................................................................................................... 176

GRČKA.............................................................................................................................. 177

Ugovorni privilegij.......................................................................................................... 177

HONGKONG.................................................................................................................... 178

HRVATSKA..................................................................................................................... .. 178

INDIA................................................................................................................................. 179

ITALIJA................................................................................................................... ............. 179

Fomiture..................................................................................................................... ......... 180

Credito dello spedizioniere............................................................... ................................... 181

Credito per assistenza e salvataggi....................................................................................... 181

Credito per fomitura .......................................................................................................... 181

Credito per diritti di agenzia............................................................................................... 181

Credito per custodia della nave............................................................................................ 181

Credito per fomitura di viveri ......................................................... .................................... 182

Credito per fomitura............................................................................................................. 182

Deposito del carico................................................................................. .............................. 182

Deposito del carico................................................................................................................ 182

Estinzione / Fallimento............................................................................................................ 183

Legge regolatrice.................................................................................................................. 183

Sospensione dellanazionalita................................................................................................. 183

Seguestro.................................................................................................................................. 184

JUŽNA AFRIKA........................................................................................................................ 184

Maritime lien for supplies and services South Africa.................................................................. 185

VI

Supplies and services (Art. 2 (5)).......................................................................................... 186

KANADA............................................................................................................................... 186

Priorities — Severance Pay - Maritime Liens...................................................................... 189

Lien for Necessaries - Vessel Under Charter- U.S. Law.................................................... 190

Necessaries Suppliers.......................................................................................................... 191

Bankruptcies – Stay of Proceedings................................................................................... 191

Applicable Law................................................................................................... ................ 193

Supplies to Ships Under Charter.......................................................................................... 194

Priorities - Validity of Seizure Under Mortgage................................................................... 195

Priorities - Duties of Mortgagees - Merger - American Liens - Brussels Convention - SisterShips........................................................................................................................................... 195

Priorities - Charterer's Claims - Foreign Maritime Liens - Sister Ships –

Equitable Jurisdiction......................................................................... .................................. 197

Priorities - Port Corporations - Pilotage - Foreign Maritime Liens - Sister Ships –

Contractual Liens......................................................................................... ...................... 200

Priorities - Storage Charges............................................................... ............................... 203

Priorities - Bunkers.............................................................................................................. 203

Removal ofCargo................................................................................................................. 204

Priorities - Master's Disbursements..................................................................................... 204

Priorities - Classification and Survev Fees........................................................................... 205

Container storage charges as Marshall's expenses............................................................... 206

Pavment out of Court Pendente Lite .................................................................................. 206

Equitable Jurisdiction to Depart From Normal Order of Priorities....................................... 207

Priorities-Sisterships................................................................................... .......................... 207

Mortages - Duties of Mortgagee in Possession - Improvident Sale........................................ 209

Priorities-Sisterships.............................................................................................................. 210

Providing necessaries to a vessel that has been.................................................................... 212

Ranking of in rem claims and some applicable principles...................................................... 214

Ranking......................................................................................... ........................................... 215

Maritime Law — Liens and Mortgages................................................................................ 215

VII

KINA................................................................................ .................................................... 216

AMERICA AND CHINA - usporedba................................................................................. 219

MALTA........................................................................... ..................................................... 219

Bare boat charter............................................................................................................... 219

NOVI ZELAND.................................................................................................................... 220

NJEMAČKA................................................................................................ ......................... 220

PANAMA........................................................................................................................... 222

Process In Rem................................................................................................................... 222

Release of Arrest.............................................................................................. ................... 223

Applicable Law......................................................................................... ........................... 223

POLJSKA........................................................................................................... .................. 223

Zapovjednik-nabave: Konvencija 1926................................................................................. 223

SINGAPORE- MALAYSIA.................................................................................. ................. 225

SLOVENIJA................................................................................................. ........................ 225

Applicable law as to maritime privileges.............................................................................. 225

ŠVEDSKA........................................................................................................... ................. 226

Mortgages and maritime liens.............................................................................................. 226

Izabrane odluke stranih sudova ......................................................................................... . 228

HALCYON ISLE............................................................................. ....................................... 228

IOANNIS DASKALETIS............................................................................... ......................... 228

HAR RAI................................................................................................................ ................ 228

MONICA S. ............................................................................................ ............................... 228

RIVER RIMA.................................................................................................... ...................... 228

BOLD BUCCLEUGH................................................................... .......................................... 228

ATLANTIS TWO.................................................................................................... ................. 228

Zanimljivo obrazloženje „NESTOR“..................................................................................... 228

Konvencija 1926.................................................................................................. .................. 253

Konvencija 1967.................................................................................................... ................. 264

Konvencija 1993................................................................................................. ..................... 275

Članice Konvencije 1926....................................................................................................... 297

VIII

Članice Konvencije 1967..................................................................................... .................. 297

Članice Konvencije 1993................................................................................. ...................... 297

Konvencija o upisu brodova 1986............................................................... .......................... 298

Članice Konvencije 1986........................................................................... ............................. 308

Konvencija o upisu, 1986 – prijevod....................................................................... ............... 309

Konvencija o ugovorima (Rimska) 1980......................................................... ....................... 322

LITERATURA............................................................................................... ........................... 325

IX

1

UVOD„Qui in navem extruendam vel instruendam credidit, vel

etiam emendam, privilegium habet,“ (Dig. lib. 42, 5, 26);

Pravo koje se primjenjuje na privilegije ima u povijesti vrlo dugu tradiciju. Tako se spominju: Rodijski zakon (Νоμоς Ρоδίων Ναυτικός), Justinijanova Digesta, Lex maritima, kao sastavni dio legis mercatoria, Oleronska pravila (Rôles d' Oléron), Consolato del Mare, Zakoni Visby, Ordonnance de laMarine (1681),1 ,Državni oglas o plovidbi)(1774), Codede Commerce (1807).

Razvoj pomorskog prava na Jadranskom moru, općenito je slijedio promjene u državnosti. Pisani tragovi postoje u statutima naših primorskih gradova. Međutim, povijesna je činjenica, da su odredbe u statutima bile manjkave, pa se je u takovim slučajevima koristilo običajno pravo, pa čak, ako nije bilo niti običaja, koristilo se je pravo statuta drugih gradova, pa i šire.

Dubrovnik, kao država, donio je nekoliko važnihpropisa.2

Na istočnoj obali Jadranskog mora tokom XVIII stoljeća nastalo je nekoliko propisa koji su se bazirali, manje više, na odredbama Ordonanse Luja XIV od 1681. i to : 1774 Politički edikt za trgovačku austrijsku mornaricu, 1786 Codice veneto za dio obale, i 1794 za Dubrovački dio.

Uzduž naše obale statutarno pravo korišteno je negdje do uvođenja Code de Commerce 1808/1812. i koji je sadržavao u II. knjizi, odredbe plovidbenog prava. Nakon povratka pod Austriju u pogledu plovidbenog prava ostale su na snazi i u praksi odredbe II. knjige francuskog zakona.

U bivšoj Kraljevini SHS/Jugoslaviji sve do1939 nije ništa učinjeno u pogledu donošena propisa.

Na našim područjima donijete su odredbe i to:

1 Pomorska Enciklopedija Vol.7. (Ri-Šaj) str. 575 – Stvarna prava na brodu - -(E.Pallua).---- NB. U Pomorskoj Enciklopediji nema natuknice: „privilegij“.

2 Ordo marinaritiae (1511) i kasnije Regolamenti.

2

I. U bivšoj Kraljevini Jugoslaviji:Uredba sa zakonskom snagom o stvarnim pravima na

brod i o pomorskim privilegijama, 30. svibnja 1939Uredba o upisima stvarnih prava na brod i o

odnosnom postupku, 21.ožujka 1940,Uredba o ustrojstvu upisnika, 21.ožujka 1940,Uredba o izvršenju i obezbjeđenju na brodu zbog

novčanih tražbina i o privremenim naredbama u pogledu broda, 21.ožujka 1940.

II. U bivšoj Banovini Hrvatskoj:Uredba o izvršenju i obezbeđenju na brodu zbog

novčanih tražbina i o privremenim naredbama u pogledu broda, 14.05.1940.3

III. Nakon 1945 spomenute uredbe primjenjivale su se u pogledu privilegija kao pravna pravila sve do stupanja na snagu u SFRJ Zakona o pomorskoj i unutrašnjoj plovidbi (Sl.l.SFRJ, 22/1977) u kojem je napušten naziv „privilegij“ i uveden novi naziv„zakonsko založno pravo“, a Pomorski Zakonik 2004. se je vratio na stari naziv „privilegij“.

Izrazi za privilegij u stranim su jezicima: maritime liens (za razliku od maritime claims-pomorske tražbine); privilèges sur le navire; Schiffs- gläubigerrechte; privilegios maritimos; privilegi marittimi; привилегирoвaнныe требования.Riječa “lien” potiče iz francuskog jezika i ima značenje konop, lanac, svežanj.

Smatra se da su se običaji u svezi sa privilegijem pojavili na područjima koji se danas smatraju zemlje sa civilno pravnom tradicijom, iako je bilo i mišljenja da je primjena došla iz zemalja common law-a. Međutim i pravnici common law zemalja, otvoreno su priznavali da je porijeklo privilegija došlo iz tradicija civilno- pravnih sistema. Tako Tetley navodi :„Even in England, the civil law origin of admiralty law, including the law of maritime liens, was recognized at Doctor's Commons, the admiralty court, where doctors of civil law trained at Oxford and Cambridge decided maritime cases until Doctor's Commnos was disolved in 1858.“4

3 Vidi Ivković, Međ. Konvencija, 1999, Piran 2006,str. 7.

4 Tetley, William, MARITIME LIENS IN THE CONFLICT OF LAWS,Essays in Honor of A. von Mehren, 2002, pp. 439-457. Vidi tamo fusnotu br .12. : „ As late 1835 it was pleaded

3

Još i u 1981 g. Sir John Jervis definirao jeprivilegij:

„Having its origin in this rule of the Civil Law, a maritime line is well defined by Lord Tenerden, to mean a claim or privilege upon a thing to be carried into effect by legal process to be a proceeding in rem....“5

Karakteristično je da na pr. u fancuskojdoktrini nema defincije o privilegiju.6

Naziv u engleskom „maritime liens“ upotrebljenje prvi puta u Sjedinjenim državama u predmetu„NESTOR“, 1831.g. U predmetu „THE RIPON CITY“definiran privilegij kao ius in re aliena.

Godine 1946 sudac Scott u predmetu »TOLTEN«, naveo je:

»The essence of the 'privilege' was and still is, whether in Continental or in English law, that it comes into existence automatically without any antecedent formality, and simultaneously with the cause of action, and confers a true charge on the ship and freight of a proprietary kind in favor of the 'privileged' creditor. The chargegoes with the ship everywhere, even in the hands of a purchaser for value without notice, and has a certain ranking with other maritime liens, all of which take precedence over mortgages.7

by Sir D.Dodsonm .C.: „By the civil law, and laws of Oleron, which have been generally adopted by the nations of Europe as the basis of their maritime law, whoever reparied or fitted a ship had lien on the ship for the amount of his demand. It is useless to cite authorities on this head, for they are undoupted, and are collected in a note in Lord Tenterden's „Treatise on Shipping“,Part2. cap.3, s.9.“

5 Tetley, loc. cit. fusnota 12.6 En France, il n’existe pas unedéfinition

obligatoire pour l’institution du privilège maritime. Par exemple, ni Rodière, ni du Pontavice donnent une définition du privilège maritime, ils fontque des références aux privilèges, aux créances privilégiées et aux privilèges maritimes. Zanetos,I.,L'hypotheque maritime.

7 Tetley, loc. cit. fusnota 16.

4

Unatoč toga dasu privilegiji porijeklom iz civilnog prava, tijekom vremena nastale su izvjesne razlike naročito između država sa common-law sistemom i onih sa civilno pravnim sistemom. Zbog toga se je pokušalo stvoriti međunarodne konvencije pa su tako donesene konvencije 1926, 1967 i 1993 godine. Odaziv bio je slab. R. Hrvatska nije članica niti jedne konvencije pa prema tome nije niti vezana njihovim odredbama. Općenito vrlo mali broj država su postale članice.

Postoji izvjesna isprepletenost između pomorskih tražbina, privilegija i podjele kupovnine nakon dražbe.Pojavljuju se poteškoće koje nastaju zbog mjesta gdje je nastala tražbina, mjesta gdje se brod zaustavlja, zastave koju brod vije, prava odnosno propisa kojise primjenjuju, članstva u izvjesnim međunarodnim konvencijama, odredbama međunarodnog privatnog prava i još nekih drugih mogućnosti kao na pr. presedani, običaji, judikature i sl. Na te teškoće ukazao je Asser na slijedeći slikoviti način:

“Glede jednog te istog broda privilegirani i hipotekarni vjerovnici mogu biti različitih državljanstava, dok hipoteke i privilegiji mogu nastati u posve različitim zemljama, te, u slučaju privilegija, i na otvorenom moru. Prije, ili nakon, zasnivanja nekolicine privilegija sam brod može promijeniti državnu pripadnost; slično tome, hipoteka može biti upisana i prije i nakon što je brod promijenio državnu pripadnost. Konačno, često se događa da se brod zaustavi i proda na području države koja ni s jednim od gore spomenutih elemenata nije ni u kakvoj svezi...“.8U praksi privremenih mjera (arrest) utvrđivanjeprivilegija nije uvijek od primarnog značenja, jer se zapravo, najčešće kao osnov za privremenu mjeru koristi popis pomorskih tražbina, u praksi po Pomorskom Zakoniku, iako bi se u većini slučajeva zapravo trebao koristiti popis iz Konvencije 1952. Problem privilegija dolazi kasnije kada se treba odlučiti rangiranje po čl.912. o podjeli kupovnine, ali i prije kada se mora primjeniti strano pravo za rangiranje po tom stranom pravu (katkada i po više stranih prava.

8 V. Asser J., Preliminary Report and Questionnaire, CMI, XXVII York, 1965, Report and Amendments, Delegates, Minutes, Draft Convention, 1965, str. 75-86.cit. Citirano prema Stanković. Međunarodna konvencija o privilegijima i hpotekama iz 1993., UPP v.37.,(1-4.)83-133,(1995).

5

Obzirom na odredbu čl. 2.st.1. Pomorskog Zakonika odredbe za brodove primjenjuju se i na jahte, pa se u tom smislu daljni navodi za brodove, odnose i na jahte.9

Najprije se započinje sa privremenom mjerom na koju se mora primjeniti prvenstveno Međunarodna konvencija za izjednačenje nekih pravila o privremenom zaustavljanju pomorskih brodova, 1952., a u pogledu privilegija često postupak ovisi o taktičkim razlozima, pa je potrebno odlučiti da li će se već u prijedlogu za privremenu meru, pozivati na privilegij, ili tek u postupku za opravdanje ili čak i posebnomparnicom na utvrđenje, uz zabilježbu tužbe itd.10

U daljnjoj razradi izostavljeni su problemi radnog prava pomoraca za koje se upućuje na stručne radove koncentrirane na te probleme. 11

9 Za pojam strane jahte, čini se, da bi mogle postojati velike teškoće. Vidi, Ivković, Međ. Konvencija1952.str.32.

10 čl. 339,347. Upitno je da li sud u R. Hrvatskoj, ako zaustavi brod, ima i

nadležnostza tužbu radi utvrđenja privilegija koji je nastao izvan granica R. Hrvatske, u stranoj državi. Vidi čl. 911.st.3. i čl. 912. po kojem MORA primjeniti red prvenstva tj. privilegij. Ovdje nije mjesto za obradu tog problema. Da li bi brod ostvario forum imovine?

11 Prof.Dr.sc. Vesna Tomljenović, Odredbe pomorskoga zakonika o mjerodavnom pravu i nadležnosti sudova RH, Zbornik radova HDPP, 2005, str. 163-187, i tamo navedene radove, odredbe, doktrinu, judikaturu, citate i literaturu.

Ivković, Privilegiji, 2007 6

ODNOS

PRIVILEGIJA I POMORSKIH TRAŽBINA

Pomorski Zakonik - Članak 241 -- Članak 953

Poteškoće koje su se pojavile u svezi sa privilegijima, naročito u slučajevima kada dolazi do primjene međunarodno privatno pravo, ponukale su Comite Maritime Inernational da sroči prvu Konnveciju 1926.godine.

Unatoč uloženom trudu i najboljim namjerama uspjeh je bio razočaravajući.

Niti druga Konvencija iz 1967 nije imala bolji uspjeh.

Konačno niti Konvencija iz 1993 nije baš uspjela.

Međutim problemi su ostali i kada se radi o pomorskimtražbinama, ali čim se pojavi u sporu pitanje privilegija,situacija postaje komplicirana i zahtjeva puno vremena, ašto kod privremenih mjera nije prihvatljivo.

Činjenica je da su privremene mjere koje se osnivaju na pomorskim tražbinama, a koje su pupčanom vrpcom povezane sa privilegijima u određenim slučajevima, isto tako naišle na poteškoće u pogledu Konvencije 1952, koja je doduše skupilaimpresivan broj članica, ali se je pokazala dosta lošom,pa je donesena Konvencija 1967 i 1999, koje također nisunaišle, na prihvačanje.

Zbog toga, zapravo, vrlo često dolazi do primjene propisa pojedinih država, što, uz ogromnu pokretljivost brodova, dovodi do primjene odredba o upućivanju na strano pravo, a vjerojatno katkada i na renvoi. Čini se da primjena pojedine konvencije dolazi samo onda ako upućivanje na strano pravo vodi u državu koja je članica jedne od konvencija i koja primjenjuje tu konvenciju, a ne, neko svoje drugo pravo.

Obzirom da je R. Hrvatska vezana, kao članica, saodredbama Konvencije 1952, ali nije sa odredbama konvencija1926, 1967 i 1993, kojih nije članica, mnogo je lakše


primjenjivati odredbe te Konvencije 1952, nego odredbe iz Pomorskog Zakonika čl. 966 i sl., o upućivanju na strano pravo, iz sasvim praktičkih razloga pribavljanja odredba stranog prava, a u nizu zemalja i sudske prakse (presedana). Iz tog razloga nemoguće se ovdje skupitistrane odredbe i presedane.I

Činjenica je da postoje velike sličnosti a u nekim slučajevima i identičnost između odredba o privilegiju i odredba o pomorskim tražbinama.

Ne upuštajući se, ovdje, u uspoređivanje i analizu, potrebno je ali, naglasiti da taj odnos stvara poteškoće i nedoumice, a u teoriji i praksi i katkada neosnovane zaključke. Događa se naime, ili bi se moglo dogoditi, da kod podjele kupovnine nakon sudske prodaje broda, utužena tražbina nema više status privilegija i gubi dakle prvi rang po odredbama čl. 912. To se može dogoditi ako u postupku privremene mjere i/ili opravdanja privremene mjere nije utvrđeno da je tražbina privilegij a silom odredbe čl. 246 i sl. privilegij je »prestao« u postupkunakon sudske prodaje odnosno1 prije podjele kupovnine,.

Tako na pr. izričitom odredbom čl. 241.st.1. toč. 5. - gubitak ili oštećenje tereta, kontejnera i putničke prtljage naglašeno je da NIJE PRIVILEGIJ. Prema tome, te štete, nemaju prvenstvo kod primjene čl. 912.st.1. gdje privilegiji iz čl. 241. st.1. imaju prvenstvo. Postoje još neke pomorske tražbine iz čl. 953. koje omogućavaju zaustavljanje broda, ali nisu ujedno i privilegij.Općenito govoreći, privilegiji i pomorske tražbine imaju mnogo zajedničkih karakteristika ali ipak i razlika.

Zajedničko je svakako to da je za postojanje i privilegija i pomorske tražbine osnovno da postoji tražbina. Međutim nije svaka pomorska tražbina ujedno i privilegij. Ima i drugih razlika. Tako na pr. privilegij»prestaje« obično u roku od 1. godine a u slučaju pomorskihtražbina nastaje zastara, koja može ovisiti o nizuelemenata, kao na pr. gdje je nastala, koje se pravo na nju primjenjuje, što praktički znači da pomorska tražbina može ovisiti o mjestu gdje je tražbina nastala, dakle ne

1 Čl.966. upućuje na odnose iz „pomorske plovidbe".


mora biti po pravu države zastave broda, već neovisno od zastave broda, dok je privilegij uvijek određen, na neki način, zastavom broda direktno ili indirektno t.j. prema odredbama u čl. 966-969. Skoro uvijek zastara za pomorske tražbine je duža od 1. godine. Osim toga to znači da za pomorske tražbine ili uopće tražbine ne vrijede odredbe iz Dijela X, (čl. 966. – 988) Pomorskog Zakonika, jer Pomorski Zakonik upućuje na primjenu mjerodavnog prava, samo za odnose iz pomorske plovidbe (čl.966 u svezi sa čl. 969. koji specificira slučajeve, ali ne spominje tražbine.

Protekom određenog vremenskog razdoblja prestaje svojstvo privilegija, ali tražbina kao takova ostaje (čl.249).

Može se slobodno reći da privilegij nije aktivan sve dok ne dođe do zahtjeva, a to se, skoro u svim slučajevima, događa započetim postupkom za privremenu mjeru. U stvari takav postupak iako se može osnivati na pomorskoj tražbini, u slučaju većeg broja zahtjeva, podjela kupovnine ovisiti će o privilegijima (čl.912.).

Samo nastajanje privilegija je vrlo interesantno, jer privilegij nastaje i postoji bez objave, prijave, upisa, bez vlasništva i posjeda. Privilegij nastaje umomentu samog nastajanja tražbine. Nastaje na principu da je brod nešto kao pravna stvarnost (res), bez obzira na vlasništvo, bez potrebe o ugovornomodnosu. Brod ostaje »dužnik« pa makar je i promjenio vlasništvo jedanput ili više puta, ako su ispunjeni ostali uvjeti (čl. 243). Konačnoprivilegij postoji samo u pomorskompravu. U žargonu katkada se privilegiji (maritime liens) nazivaju»silentliens«,»secrete«, »hidden«, »indelible« itd. Pravi naziv uengleskom je »maritime lien«, za razliku od »maritime claim«, »possessory lien«, »statutory lien« i sl.2

2 Navodi se u literaturi: „LIEN, in law. The word lien is literally the French for a band, cord or chain, and keeping in mind that meaning we see in what respect it differs from a pledge on the one hand and a mortgage on the other. It is the bond which attaches a creditor's right to a debtor's property, but which gives no right ad rem, i.e. to property in the thing; if the property is in the possession of the creditor he may retain it, but in the absence of statute he cannot sell to recover what is due to him without the ordinary legal process against the debtor; and if it is not in possession, the law

http://www.1911encyclopedia.org/Cordhttp://www.1911encyclopedia.org/Mortgagehttp://www.1911encyclopedia.org/Pledge


U Pomorskom Zakoniku nisu uvijek sve tražbine istovremeno i pomorske tražbine, a jednako vrijedi i za međunarodne konvencije.

ODREDBE O PRIVILEGIJIMA.

neInstitut privilegija je specifičan zasamo u pojedinostima nego u cjelini

pomorsko pravo, pa se ne može

oslanjati na nijedan institut građanskog prava ili nekeposebne grane građanskog prava, za razliku od pomorskehipoteke koja je u svojim glavnim načelima ipak utemeljena na građanskom pravu.

U Pomorskom Zakoniku odredbe o privilegijima prvenstveno se nalaze u čl. 241 – 252., ali se spominju i drugdje.3

Čl.214.st.2. Važna je odredba:

»Za postanak pomorskog privilegija i pravne učinke koji iz tog prava slijede prema trećim osobama nije potreban upis u upisnik brodova odnosno upisnik jahti.«

Čl. 241. specificira privilegije:

(1) Svaka od sljedećih tražbina prema vlasniku, zakupcu ili brodaru broda, a tražbine iz stavka 1. točke 1) ovoga članka i prema poslodavcu, te tražbine

would indeed assist him to seize the property, and will hold it for him, and enable him to sell it in due course and pay himself out of the proceeds, but does not give him the property itself. It is difficult to say at what period the term lien made its appearance in English la w ; it probably came from more than one source. In fact, it was used as a convenient phrase for any right against the owner of property in regard to the property not specially defined by other better recognized species of title.”

3 Na brodu (i teretu) čl. 209,214,241-52. 339,347,591-597,855,910-914,919,923,953,954,(969.st.2.toč.2).)

http://www.1911encyclopedia.org/English_law


iz stavka 1. točke 2) ovog članka i prema poslovođi broda i poslodavcu osigurana je pomorskim privilegijem koji postoji na onom brodu u odnosu na kojeg je nastala:

1). tražbine za plaće i druge iznose koji se duguju zapovjedniku broda, časnicima i drugim članovima posade u svezi s njihovim zaposlenjem na brodu, uključujući troškove povratnog putovanja i doprinose za socijalno osiguranje koji se plaćaju u njihovo ime,

2). tražbine za smrt ili tjelesne ozljede koje su se dogodile na kopnu ili moru u neposrednoj vezi s iskorištavanjem broda,

3). tražbine s naslova nagrade za spašavanje broda,

4). tražbine za lučke naknade, troškove plovidbe kanalima i drugim plovnim putevima, te troškove peljarenja,

5). tražbine po osnovi izvanugovorne odgovornosti za materijalne gubitke ili oštećenja prouzročena uporabom broda, izuzev gubitka ili oštećenja tereta, kontejnera4 i putničkih stvari koje se prevoze brodom.

Potrebno je još upozoriti da je Pomorski Zakonik u ovom dijelu inspiriran odredbama Konvencije 1993., međutim budući da R.Hrvatska nije njezina članica, to Hrvatsku Konvencija ne obavezuje. Ipak korisno je ukratko osvrnuti se za pojedine odredbe, informandi causa.5

4 Kontejneri: Eleventh Circuit Court of Appeals, November 22,2000 Maritime Liens: Cargo containers leased in bulk to theowner of a group of vessels for unrestricted use on board the vessels in that group, are not "provided" to any particular vessel within the meaning of 46 U.S.C. § 31342(a), thus liens cannot be claimed for containers furnished in bulk to a fleet owner who then decides upon which vessels the containers will be placed.

5 Vidi: Ćosić D., Treći pokušaj međ. unifikacije, Pomorski zbornik, knj.31(1993); Stanković, G., Međ. Konvencija o pomorskim privilegijima i hipotekama, 1993, UPP, v.37.,(1.-4.),83-133.(1995).


Potrebno je odmah spomenuti da postoji niz pomorskih tražbina, koji nisu privilegij, ali i da neke druge tražbine koje nisu niti pomorske tražbine nakon prodaje broda na dražbi imaju apsolutno prvenstvo i pred privilegjem a što je određeno u 912.st.2.

Ističem da je na vozarini također bio privilegij i to u:

A).Konvenciji 1926

B).ZPUP u čl. 218

C).Pomorskom Zakoniku 1994 u čl. 252.

Prema tome ukoliko bi se temeljem čl. 968 i 969 trebala primjeniti Konvencija 1926 postojala bimogućnost privilegija i na vozarini. Osim toga i broj privilegija je znatno veći nego u kasnijim Konvencijama i Pomorskom Zakoniku.Slično je i sa uzgrednostima broda.

Konvencija 1993-čl.4.

Maritime liens:

1. Each of the following claims against the owner, demise charterer 6, manager or operator of the vessel shall be secured by a maritime lien on the vessel:

6 Come già accennato, non sembra che la distinzione tra locazione a scafo nudo e locazione di nave armata abbia un riscontro nella pratica. Né sembra che il contratto “by demise” corrisponda a quest’ultima figura. In realtà le espressioni “bare boat charter” e “charter by demise” sono usate indifferentemente. La Convenzione MLM del 1993 e la Convenzione sul sequestro del 1999 usano ambedue il termine “demise charterer” e durante i lavori preparatori è risultato che tale termine ha lo stesso significato di “bareboat charterer”. Del resto sarebbe impensabile che in ambedue tali convenzioni si sia inteso escludere la locazione di nave a scafo nudo.

Né sembra che il contratto “by demise” corrisponda a quest’ultima figura. In realtà le espressioni “bare boat charter” e “charter by demise” sono usate indifferentemente. La Convenzione MLM del 1993 e la Convenzione sul sequestro del 1999 usano ambedue il termine “demise charterer” e durante i lavori preparatori è risultato che tale termine ha lo stesso


(a) Claims for wages and other sums due to the master, officers and other members of the vessel's complement in respect of their employment on the vessel, including costs of repatriation and social insurance contributions payable on their behalf;

(b) Claims in respect of loss of life or personal injury occurring, whether on land or on water, in direct connection with the operation of the vessel;

(c) Claims for reward for the salvage of the vessel;

(d) Claims for port, canal, and other waterway duesand pilotage dues;

(e) Claims based on tort arising out of physical loss or damage caused by the operation of the vessel other than loss of or damage to cargo, containers and passengers' effects carried on the vessel.

Iz odredbe čl. 241.st.1. vidljivo je da je bitni osnov za postojanje privilegija postojanje TRAŽBINE, koje su detaljno nabrojene od toč.1. do toč.5.7

Isto je tako vidljivo da se te tražbine odnose prema:

a).vlasniku b).zakupcu c).brodaru 8

significato di “bareboat charterer”. Del resto sarebbe impensabile che in ambedue tali convenzioni si sia inteso escludere la locazione di nave a scafo nudo.

7 Maritime lien is a non-possessory property right of a non- owner in maritime property giving the lienholder the right to foreclose the lien in admiralty.; Pierside Terminal Operators v. M/V FLORIDIAN, 389 F. Supp. 25 (E.D. Va. 1974).--- Maritime liens represent a legal charge against a ship for a debt unpaid by the owner for services rendered to the ship, or a tortious act occurring on, or committed by a ship.


Tražbine iz toč.1. i 2. se odnose i prema „poslodavcu“ (čl.5.st.1.toč.35.).

Tražbine iz toč.2 se odnose i prema:

i).poslovođi broda (čl.5.st.1. toč. 33.) i

ii).poslodavcu . izvjesne razlike između dva teksta odkojih je možda najvažnija razlika uvrštenje „poslodavca“ uPomorskom Zakoniku.

Možda bi se moglo spomenuti da se čini da postoje neke nejasnosti u čl. 241. Pomorskog Zakonika. Naime, dikcija bi mogla biti jednostavnija tj.: ».. prema poslodavcu tražbine iz st.1., toč. 1. i 2. ovog članka, a prema poslovođi iz st.1.toč.2. ovog članka.....«.

Razni troškovi (sudski i odvjetnički, čuvanje broda, izdržavanje posade za vrijeme zaustavljanja i sl.) nisu ovdje nabrojani, pa iz toga slijedi da nemaju položaj privilegija i tako ne bi imali prvi red prvenstva iz čl.912.st.1., dok bi temeljem iste odredbe troškovi»....nastali u postupku prodaje broda« imali prednost iispred privilegija. Ako se dakle ova dikcija shvaća uže,troškovi nastali u toku privremene mjere, a i opravdanje privremene mjere, ne bi bili baš »postupak prodaje broda«, pa bi se rangirali prema odredbi čl. 912. st.1. toč. 3.9

Ad čl.241. st.1.U st.1. P.Z., je uvrstio i odredbu »....a tražbine iz

stavka 1. točke 1. ovoga članka i prema poslodavcu«, a prema poslodavcu i poslovođi za tražbine toč.2.

To je bitna razlika prema Konvenciji 1993 i ta jeodredba povezana sa čl.953.st.2.10 Međutim odredba čl.6.

8 Vidi Filipović,V., Zašto nam više ne treba »brodar uPomorskom Zakoniku, Zbornik Pravnog Fakulteta u Zagrebu, 2006,555-576.

9 Stanković,op.cit. str.128. pod 7.4.

10 Vjerojatno je da ovakov privilegij nije čest u stranimzakonima, pa je upitno da li bi bio priznat, kako za


Konvencije 1993, (koja R. Hrvatsku ne veže, dok ne postane članica) u čl.6. određuje krug osoba samo za: ».... against the owner, demise charterer, manager or operator«, što ne obuhvaća “poslodavca”(PZ.čl.5.st.1.toč. 35).

ad čl.241.st.1.toč.1.Ovaj je privilegij možda jedan od najstarijih i iz

najdavnijih vremena. Jedan sudac je rekao da su to:»....sacred liens, and, so long as a plank of the shipremains, the sailor is entitled, against all other persons, to proceed as a security for his wages.« K.1993, se tumači da obuhvaća doprinose koji se plaćaju u ime pomorca. 11

Vidi čl. 242.

ad čl.241.st.1.toč.2.Primjenjuje se dakle i na događaje na moru i na kopnu,

pod određenim uvjetima. Primjena »na kopnu« je tumačena u sudskoj praksi i uže i šire, a doktrina tumači odredbu da je široko formulirana.12

ad čl.241.st.1.toč.3.Zahtjeva se „iskorištavanje“ (čl. 442.)

ad čl.241.st.1.toč.4.

zaustavljanje broda, tako naročito i kod podjele kupovnine nakonsudske prodaje broda.

11 Stanković,op.cit. str.106: «PRVU kategoriju čine tražbine s osnova plaća i ostalih iznosa koji se duguju zapovjedniku, časnicima i ostalim članovima brodskog osoblja glede njihova zaposlenja na brodu, uključujući troškove repatrijacije kao i doprinosa za socijalno osiguranje koji se plačaju u njihovo ime (čl. 4, st. 1, toč. (a)).

12 Stanković,op.cit. str.108. «DRUGAkategorija ovih privilegija obuhvača tražbine u svezi s gubitkom života ili tjelesnom ozljedom nastalom na kopnu ili na moru u izravnoj svezi s upotrebom broda (čl. 4, st. 1, toč. (b)). »


To su, manje više, razne naknade. Možda je korisno navesti da doktrina navodi da u te naknade ne spada trošak usluge »lučkog tegljenja«.13

ad čl.241.st.1.toč.5.Potrebno je istaknuti da je ovom odredbom izričito

određeno IZUZIMANJE gubitka ili oštećenja tereta, kontejnera i putničkih stvari koje se prevoze brodom.14Međutim za privremene mjere čl. 953. st.1. toč.1. uključuje te štete »..prouzročene tim brodom na koji drugi način« smatrajući ih pomorskim tražbinama. Praktički to znači da se za te tražbine može zaustaviti brod, ali da kod podjele kupovnine nakon sudske prodaje, te tražbine neće doći u prvi red, nego prema čl. 912.st.1.toč.4.

Vidi čl. 242.

Čl. 241. st.2. glasi:

Pomorski privilegij u korist glavnice postoji i za kamate.

Čl. 241. st.3. glasi:

Pomorski privilegij prostire se i na pripadak broda.15

Čl. 242.

Odredbe o pomorskim privilegijima ne primjenjuju se radi osiguranja tražbina iz članka 241. stavka 1. točke1) i 5) ovoga Zakonika koje su nastale ili su posljedica:

13 Stanković,op.cit.str.111.

14 Stanković,op.cit.str.111. „PETA kategorija prethipotekarnih traŽbine koje proizlaze iz materijalnog gubitka ili oštečenja prouzročenog uporabom broda izuzev gubitka ili oštečenja tereta, kontejnera ili imovine putnika koji se prevoze na brodu.«

15 Čl. 217. i čl. 218.st.2.


1) šteta nastalih u svezi s prijevozom ulja ili drugih opasnih i štetnih tvari morem za koje se plaća naknada prema međunarodnim konvencijama ili nacionalnom pravu koje predviđa kauzalnu odgovornost i obvezno osiguranje ili drugi način osiguranja tražbine, ili

2) radioaktivnih svojstava ili kombinacije radioaktivnih svojstava s otrovnim, eksplozivnim ili drugim opasnim svojstvima nuklearnih goriva, ili radioaktivnih proizvoda ili smeća.

Preuzima odredbe Konvencije.1993, čl.4.st.2. Izuzeti su neki privilegiji iz čl.241. u svezi sa tjelesnim i materijalnim štetama16 posebno od ulja, opasnih i štetnih stvari, radioaktivnih, otrovnih, eksplozivnih i sl.

Čl. 243.

određuje da privilegij ne prestaje promjenom a).vlasnika, b). upisa i c). zastave, ako nije drugačije određeno. Timese privilegij približava hipoteci ali hipoteka ne „prestaje“ automatski protekom vremena.

Čl. 244.

Privilegiji na brodu ne odnose se na tražbine koje sevlasniku broda duguju s osnove ugovora o osiguranju.

Čl. 245. u st.1. određuju red prvenstva pa upućuje na odredbe čl. 252. u pogledu privilegiranih tražbina, a čl.252. govori o založnim pravima, dakle i o hipoteci, pa i obrodici a koji se svi objekti nalaze u gradnji iuplutajućem stanju.17 Doktrina smatra da je tekst nejasan.18

16 Stanković,op.cit. str.111. pod 3.1.3.3.

17 Vidi Ivković, Međ.Konvencija 1952, str. 42. i sl.18 Tasić, op.cit. str. 5.,“ ......stavak 1. je nejasan.

Pretpostavljam da se njime htjelo reči: „Privilegirane tražbine imaju red prvenstva koji odgovara redoslijedu kojim su te tražbine navedene u članku 241. ovoga Zakona.“Ujedno, isti se stavak pogrešno poziva na članak 252. Zakonika, što je vjerojatno još jedna tiskarska pogreška.“


Čl. 246 – 247, određuju u svezi sa »prestankom« privilegija i računanja rokova. Upozorujem na činjenicu da Pomorski Zakonik koristi izričaj »prestanak« a ne»zastara«. U nekim prethodnim odredbama korišten je izričaj»utrnuće«.

Čl. 248. govori o iskorištavanju broda osobe koja nijevlasnik.19

Čl.249. određuje o prestanku privilegija ali i o pomorkoj tražbini koja ne prestaje te o ustupu.

Čl. 252.

Odredbe ovoga Zakonika o založnim pravima primjenjuju se i na brodice, jahte, brodove u gradnji i jahte u gradnji koji se nalaze u plutajućem stanju.

ad čl. 247.Bitan je problem i donekle komplicirana odredba st.2.

Vidi dalje pod »PASIVNA LEGITIMACIJA I PRESTANAK PRIVILEGIJA«.

ad čl. 252Odredba mi se ne čini jasnom. Nalazi se na kraju

dijela o privilegijima a spominju se »založna prava« što znači da se odnosi i na hipoteku. Čl. 245.st.1. govori o privilegiranim tražbinama »iz čl. 252« gdje nisu specificirane?. Uvjet je i »gradnja i plutajuće stanje«. Nomotehnički, ako odredba obuhvaća sva založna prava trebala je vjerjatno biti uvrštena negdje ispred čl. 219. Sa brodicom nije jasno da li na njoju opće postoje privilegiji (i hipoteka itd.) koji nisu određeni uPomorskom Zakoniku ali su određeni u Pravilniku20 i da liova odredba u čl. 252 ovlašćuje Ministra da u Pravilniku

19 Da li poslodavac i poslovođa „iskorištavaju“ brod?čl.241.st.1.toč.2.

20 vidi i Pravilnik o brodicama i jahtama (NN čl24.st.5. u svezi sa čl. 1021.st.3. Pomorskog Zakonika i dalje ovdje pod»BRODICA«


odredi privilegije i za brodice. Ovaj problem, ako postoji, ne spada ovamo.21

PRIMJENA POMORSKOG ZAKONIKA

Kada brod vije stranu zastavu za zaustavljanja broda prema odredbama Konvencije 1952. i Pomorskog Zakonika zapravo bi se odredbe o pomorskim tražbinama i o privilegijama, primjenjivale rijetko. Hrvatska je vezana odredbama Konvencije 1952. kao članica, a kada se radi o privilegijima upućuje na primjenu stranog prava u čl. 966 i slijedećim. Međutim kada dođe do ovrhe i podjele kupovnine primjenjuje se Pomorski Zakonik ali u pogledu privilegija a naročito rangiranja i opet može doći do primjene strani zakon.

Pomorski zakonik dolazi, eventualno do primjene i ako brod vije PRIVREMENO hrvatsku zastavu »flag register» ali i onda samo ako »pravo države pripadnosti broda« „real rights register“ (čl.968.st.2.) predviđa da se može primjeniti pravo države čiju zastavu brod privremeno vije -„flag register“ (čl.188). Ako takovog »predviđanja« nema MORA se primijeniti, argumento a contrario, pravo države pripadnosti broda temeljem odredbe čl.968.st.1.

Dokazivanje da je neko potraživanje privilegij može seprovoditi putem:

A).tužbe, bez zahtjeva za privremenu mjeru (argument izčl. 339,347.)

B).privremene mjere,

C).postupka za opravdanje privremene mjere (čl.953.st.2. (?), 958.) što bi značilo u praksi da se uprijedlogu za privremenu mjeru ne spomene da se osniva naprivilegiju, ali bi se to zatražilo u postupku za opravdanje privremene mjere. Može se spomenuti i u priijedllgu da se radi o privilegiju ali onda postoji opasnost da sud mora riješiti to pitanje kao prejudicijalno, što može predstavljati gubitak vremena.

21 Vidi čl. 214.t.2.koji ne spominje uopće brodicu.


D).konačno može se provoditi i u toku ovrhe i u toku podjele kupovnine, ali je velika vjerojatnost da je u tom času tražbina izgubila status privilegija zbog prestanka (čl. 246 i sl.). Ako i nije predstavlja i gubitak vremena.

Ovdje treba ukazati na veliku međusobnu povezanost neke pomorske tražbine i pomorskih privilegija u sudskom postupku. Uobičajeno je u praksi da se kod prijedloga za privremenu mjeru poziva samo na pomorsku tražbinu (najčešće, ne specifirajući uopće po kojoj odredbi čl. 953. stava 1. i određene točke 1. do 12..--, odnosno eventualno odredbe Konvencije 1952 ) iako je tražbina ujedno i privilegij, ispuštajući navesti zahtjev da se ta kvalifikacija, kao privilegij, utvrdi u Rješenju sa detaljnom specifikacijom, ako je to uopće moguće obzirom na potrebnu brzinupostupka kod ulaganja prijedloga za privremenu mjeru ili postupku opravdanja privremene mjere kad se vodi parnični postupak).

Ovu specifikaciju je sud obavezan navesti i u Rješenju o privremenoj mjeri. (čl. 19.Ovršnog zakona tj. ZPP. čl. 354. )22 i iz praktičnog razloga primjene čl. 912.

Odredbe o mjerodavnom pravu

Pomorski Zakonik sadrži odredbe o mjerodavnom pravu u čl. 966 – 987 (988)) i primjenjuje se na brod u DVA slučaja i to kada se na brod primjenjuje: čl. 967.,ili čl.968.st.2.

Čl. 966.

Odredbe ovoga dijela Zakonika primjenjuju se na sve odnose iz pomorske plovidbe.

22 USTAVNI SUD REPUBLIKE HRVATSKE Broj: U-III-1162/20015. prosinca 2001. “Po ocjeni Ustavnog suda nenavođenjemjerodavne odredbe hrvatskog zakona po kojoj je slučaj presuđenpredstavlja bitnu povredu postupka iz članka 354. stavka 2. točke 13. ZPP (presuda ima nedostatke zbog kojih se ne može ispitati) a istu povredu postupovnih odredaba počinio je i drugostupanjski sud. Stoga Ustavni sud ne može ispitati razloge kojima su se u konkretnom slučaju prvostupanjski i drugostupanjski sud vodili u odlučivanju o nadležnosti hrvatskog suda i primjeni hrvatskog prava.“


Čl. 967.

Odredbe ove glave Zakonika primjenjuju se na svaki plovni objekt koji je brod prema hrvatskom pravu te na svaki objekt koji je brod prema pravu države čiju državnu pripadnost ima.

Čl. 968.

(1) Upućivanje na mjerodavno strano pravo znači upućivanje na njegove materijalne odredbe uz isključenje njegovog kolizijskog prava.23

(2) Kada kolizijske odredbe ovog dijela Zakonika upućuju na njenu prava državne pripadnosti broda, a to pravo dopušta da brod privremenovije zastavu druge države u kojoj se vodi zakupovni registar, za sporni će se odnos primijeniti pravo države čiju brod zastavu privremeno vije ako to predviđa pravo državne pripadnosti broda.

Čl. 969

(1)Prema pravu države čiju državnu pripadnost brod imaocjenjuju se:

...

2). stvarna prava na brodu.

čl. 970.

Na pravo vlasništva i na stvarna prava na brodu u gradnji, a koji se gradi u Republici Hrvatskoj primjenjuje se hrvatsko pravo.

Čl. 971.

(1)Za privatno pravne odnose koji proizlaze iz ugovora o zapošljivanju članova posade broda mjerodavno je pravo koje su stranke izabrale.

23 Tomljenović,V., Odredbe Pomorskog Zakonika o mjerodavnompravu.....Zbornik radova, HDPP, 2005. str. 163 i sl.;163-


(2) Ako stranke nisu izabrale mjerodavno pravo, mjerodavno je pravo državne pripadnosti broda ako okolnosti ne upućuju na neko drugo pravo koje je činjenično ili pravno u bližoj vezi sa spornim odnosom i strankama.

(3) Primjena prava iz stavaka 1. i 2. ovoga članka ne isključuje primjenu prisilnih propisa prava najbliže veze o odgovornosti za smrt i tjelesne ozljede člana posade ako su oni za člana posade povoljniji.

ad čl. 967.Odredba je centrirana na »plovni objekt koji je brod

prema hrvatskom pravu, odnosno prema pravu čiju državnu pripadnost ima. Nespominje se jahta. Definicija čl.5.st.1.toč.21. za stranu jahtu navodi koja ».....se takvim smatra prema propisima države čiju državnu pripadnost ima.« Da li je zakonodavac namjerno propustio išta spomenuti o jahti? Problem je u tome, da strani brod ima isprave na stranom jeziku čiji naziv (izraz) ne mora u prijevodu biti baš brod/jahta. Ovo je još problematičnije kod stranog plovnog objekta koji bi u svakom pogledu mogao biti jahta, ali se ne naziva izrazom jahta nego nekimdrugim izrazom stranog jezika.24 Dakle niti definicijustrane jahte iz čl.5.st.1. toč.21. nije jednostavno primijeniti. Šta se događa ako postoji plovni objekt sastranom zastavom a u dokumentima nije niti izraz brod niti jahta? Za pokušaj detaljnijeg razmatranja tog problema vidi: Ivković, Međ.Konvencija 1952, str. 32-39.: „JAHTA – NEKI PROBLEMI PZ i K52”.

Čini se sasvim jasno da se ta odredba ne odnosi na brodicu, iako je brodica navedena u čl. 252. Je li moguće da iz toga slijedi da se odredbe Pomorskog Zakonika primjenjuju na stvarna prava po čl. 252.. i da li i za stranu brodicu?

ad čl. 968.st.1.

24 Zapažene su jahte sa zastavom: Turske, Kuvaita,Gibraltara,Cipra, Bermuda, itd.


Radi se o izričitoj odredbi kojom se isključuje renvoi.25

ad čl. 968.st.2.

Odredba rješava 2. situacije26:

a). brod vije privremenu zastavu jer to dopušta pravo državne pripadnosti broda „real rights register«.

b). to pravo državne pripadnosti broda predviđa da se u tom slučaju primjenjuje pravo države čiju zastavu privremeno vije brod „flag register“.

Može se reći da su ove odredbe vrlo moderne. Citiramovdje Tetley-a.op.cit. fusnota 75.:

»The ship's flag or registry is no longer appropriate or satisfactory as a conflict rule in our contemporary world, where flags of convenience, double-flagging and»flagging out« are so prevalent, and where there isfrequently no genuine link between the flag or registry and the owners or operators or insurers of vessels. Theflag or registry today is but one contact among others, and is rarely a decisive connecting factor. It should certainly not be relied upon as the final word on what law governs the recognition and enforcement of foreign maritime claims.«

Pomorski Zakonik predviđa da je vidljivo iz prava državne pripadnosti broda da „dopušta“i da „predviđa“. Takovo „dopuštenje“ i „predviđanje“ ne nalazi se na pr. u

25 Tomljenović,V. Odredbe pomorskog zakonika o mjerodavnompravu i nadleržnosti sudova RH., Zbornik radova, HDPP,2005,str.167,pod 2.1.

26 Tomljenović,V. op.cit., str.167.:“ Kada se u hrvatskoj literaturi, a i u judikaturi, govori o pravu državne pripadnosti broda, sintagma „pravo državne pripadnosti broda“ često se zamjenjuje i sintagmom „pravo zastave broda“, a to može„...uputiti na dva različita mjerodavna prava.” Prema engleskoj vrlo praktičnoj terminologiji su to »real right register« i flag register«.


Pomorskom Zakoniku. Vjerojatno u drugim državama takoveodredbe postoje kada Pomorski Zakonik upućuje na njih.27

ad čl. 969. st.1. toč. 2.Očito je da se odredba »Prema pravu države čiju državnu

pripadnost brod ima.....« mora tumačiti u svezi sa čl.968.st.2. onamo da je to pravo države u koju je brod upisant.zv. »real rights register« ali da kada to pravo države»real rights register-a« PREDVIĐA DA SE PRIMJENI PRAVODRŽAVE ČIJU ZASTAVU BROD PRIVREMENO VIJE, dakle je upisan u»flag register« i koristi se pravo države »flag registra« (čl. 968.st2.).

U praksi to znači da se mora najprije utvrditi da li zakon države »real right registra« predviđa primjenu odredbi države »flag registra«.Čini se da Pomorski Zakonik takovog »predviđanja« nema, ali postoje strani zakoni koji to detaljno određuju.28 Moglo bi dakle biti sporno, akobrod ima državnu pripadnost R. Hrvatske „real rights register“ , ali privremeno vije zastavu države zakupa „flag register“, da li odredbe Pomorskog Zakonika ili nekog drugog zakona, određuju da se po hrvatskom pravu, u ovakovom slučaju, može primijeniti pravo države čiju zastavu privremeno vije „flag register“? Da li bi tu mogla nekako doći do primijene odredba čl. 987, ovisno o situaciji ? Činjenica da Pomorski Zakonik ne predviđa ništa da to znači da je moguća primjena „flag register“ ne bi se mogla prihvatiti jer Pomorski Zakonik zahtjeva dopuštenje i predviđanje, dakle aktivnu odredbu.

Bilo bi korisno da se problem na neki način riješi odredbom u Pomorskom Zakoniku, kada je Pomorski Zakonik to predvidio u čl. 968.st.2., očito, za strane zakone.

ad čl. 971.

27 Vidi navod kod Tomljenović, V., op.cit. str. 169. fusnota27.

28 Tomljenović,V. op.cit.: str. 169. „Talijanski zakonodavac izričito je predvidio u kojim se slučajevima primjenjuje pravo (privremene) zastave, a u

kojima pravo državne pripadnosti broda.“


Ova odredba koja je povezana sa ugovorima o zapošljavanju čini se da se može dosta teško primjenjivati na slučajeve kada je pomorac sklopio ugovor sa»poslodavcem«29(čl.5.st.1.toč.35 – često nazivanim »crewagent«) koji je treća osoba, jer taj »crew agent« i pomoracmogu odrediti neko pravo sasvim strano pravu zastave broda(u času spora). Kada Pomorski Zakonik, sasvim opravdano, štiti pomorca u mnogim svojim odredbama, ovdje je postavio pomorca/vjerovnikau vrlo tešku situaciju da dokazuje svoj pravo iz ugovora o zapošljivanju, neko strano pravo koje se primjenjuje na ugovor, brod, itd.Vjerojatno je zakonodavac odlučio da je baš takova odredba ona kojanajbolje štiti pomorca.30

Doktrina je međutim detaljno obradila problematikupomoraca koja nije predmet ovog rada.31

Može se ali raspravljati o pitanju, da li bi neki strani sud čije pravo također predviđa da se primjeni zakon zastave broda, slično ili isto kao i čl. 971. i čl. 968., dakle u slučaju vijanja hrvatske zastave primjenio odredbu iz čl. 241.st.1. u slučaju ugovora pomorca sa „poslodavcem“ (čl.5.st.1.toč. 35.), unatoč odredbe čl. 241.st.1. (vidi i čl.4.st.1. Konvencije 1993,gdje se ne spominje neki pojam sličan »poslodavcu«) ili bi tu odredbu izbjegao, primjenomnekog tumačenja iz međunarodnog privatnog prava?32

29 Čl.5.st.1.toč. 35: »Poslodavac je osoba koja je s pomorcemzakljućila/sklopila ugovor o radu u svoje ime.«

30 Tomljenović,V., op.cit. str. 175.: “ Novo kolizijsko rješenje za izbor prava mjerodavnog za privatnopravne odnose koji proizlaze iz ugovora o radu pomoraca ukida pravu državne pripadnosti broda status isključivog mjerodavnog prava. Pravo državne pripadnosti broda postaje tako supsidijarno kolizijsko rješenje.“; isti pisac: Prijedlog novele Pomorskog Zakonika, Pomorski Zbornik 36.(1998)1,101-135.-gdje se o nadoveznim okolnostima raspravljai izvan radnih odnosa pomoraca. Vidi str.111 i sl.

31 Tomljenović, V., oop.cit. str. 163-187. i literatura tamo navedena.

32 Privilegij ipak mora biti neka tražbina koja tereti ili personificirani brod ili vlasnika, zakupoprimatelja itd., a ne treću osobu, konkretno »poslodavca«, kojega je eventualno njena ugovorna strana (vlasnik, zakupoprimatelkj itd., isplatila a


Međutim, pred hrvatskim sudom, ako bi crewing agent bio pojedinac ili pravna osoba iz Hrvatske, mislim, da čak ako bi i u ugovoru bilo ugovoreno neko drugo pravo, privilegij bi ipak postojao, vjerojatno primjenom odredbe čl. 987., ali o tome bi se moralo vidjeti kako će to primjenivati sudska praksa.

Čl. 248.

»Odredbe ovog Zakonika o privilegijama na brodu primjenjuju se i kad brod iskorištava osoba koja nije vlasnik broda, osim ako je brod vlasniku oduzet nedopuštenom radnjom, a vjerovnik koji ima privilegij za tražbinu nije savjestan«.

ad čl. 248Odredba zahtjeva kumulativno:

A).nedopuštenu radnju

B). nesavjesnost.

Mislim da je ovdje bitna riječ »iskorištava«, koja bi mogla unijeti zabunu u slučaju ako se radi o »poslodavcu« jer je teško zamisliti da poslodavac »iskorištava« brod.

Jasno je da se ovo ograničava na privilegij, a da je takva pomorska tražbina dovoljna za zaustavljanje broda čl.953.st.1.toč.1.), no nije za rangiranje po čl. 912.

Ova je odredba, po mom mišljenju, daleko sveobuhvatnija od stranih propisa i konvencija, 33 jer silom zakona stvara privilegij ».....i kad brod iskorištava osoba koja nije vlasnik broda....«. Vice versa ovu bi odredbu mogli koristiti sudovi u zemljama, koje imaju isto takovu odredbukao čl. 966. – 969., t.j. mogli bi je primjenjivati na brod

poslodavac nije nadalje isplatio pomorce. U krajnjem slučaju pomorac bi imao dva pravna naslova: privilegij prema vlasniku broda i sl. i pravo iz ugovora o radu prema poslodavcu gdje su protivne stranke dvije različite osobe.

33 Konvencija 1993, čl. 6.“....against owner, demise charterer, manager or operator...“


koji vije hrvatsku zastavu,eventualno i privremeno!.34953.st.2. i 3.

čl. 953.st.2.

(1)…...(2) Pored slučajeva iz stavka 1. ovoga članka, privremeno zaustavljanje broda može se odrediti i radiostvarenja pomorskog privilegija ili hipoteke na broduili hipoteci slična sredstva osiguranja.

ad čl. 953.st.2.Ovoj odredbi nema prigovora, osim što je dosta teško

zamisliti da predlagatelj već ima u rukama dokaz da je tražbina ujedno i privilegij. Odredba Ovršnog zakona naime za tražbinu zahtjeva samo »vjerojatnost« a ova odredba čl.953. doduše ne zahtjeva dokaz, ali jer se za privilegij ne može primijeniti odredba Ovršnog zakona o »vjerojatnosti«,trebati će ili dokaz, ili će trebati da sudac ocijeni postojanje privilegija, što u hitnosti koja je najčešće i obično bitan elemenat privremene mjere, nije lako očekivati.

Donekle začuđuje riječ »može se« jer to kao da ovisi oocijeni suca. Isti izričaj doduše postoji i u čl.953.st.1., ali je upotrebljen uz riječi ».može se..samo za tražbine....«, dakle u drugoj funkciji. Ne čini se vjerjatnim da odluka ovisi o sucu, da može ali ne mora!

čl. 953. st.3.

3) Odredbe o ograničavanju privremenog zaustavljanja broda samo za tražbine iz stavka 1. i 2. ovoga članka primjenjuju se na strane brodove samo ako između države čiju zastavu strani brod vije i Republike Hrvatske postoji uzajamnost.

ad čl. 953. st. 3.

34 Za promisliti je da li je to ugodna odredba za brodovlasnika koji bi upisao brod u hrvatski upisnik (čl.188.)privremeno na temelju zakupa?


Ova se odredba dakle primjenjuje kod stranog broda i zahtjeva se uzajamnost. Čini se, kao da postoji nekakav nesklad ove odredbe i odredba Konvencije o zaustavljanju1952 koja nema spomena o uzajamnosti, ali po čl. 140 Ustavaima veću snagu od odredbe zakona. Ako je ovo rezoniranje točno onda ova odredba čl. 953. st.3. ne bi došla doprimjene. Povrh toga ova odredba čl. 953.st.3. kao da bi morala biti ocijenjena i po odredbama čl. 966.- 969. tj. ako strani zakon određuje da je tražbina ujedno privilegij a nema odredaba o uzajamnosti, pitanje je da li se uzajamnost može uopće ocijenjivati?

Moglo bi se dakle reći da se odredba st.3. o uzajamnosti može primijeniti na pomorske tražbine, ali ako je neka tražbina privilegij koji je na snazi, tada se ne može st.3. primijeniti. Naime,odredba čl. 968 i 969. određuje o stvarnim pravima što predstavlja privilegij. Ta se odredba ne odnosi na pomorske tražbine. To su dva režima. Baš zbog toga je oportuno poduzeti korake da se tražbina koja je osnov za privremenu mjeru identificira i kao privilegij.

UZAJAMNOST

Postojale su odluke sudova o uzajamnosti,još po prethodnim zakonima u kojima je bilo i stajalište da ne postoji uzajamnost jer država čiju zastavu brod vije nije članica Konvencije 1952.35 Obzirom da je R.Hrvatska članica Konvencije 1952. mora primjenjivati temeljem čl. 140. Ustava odredbe promulgiranih konvencija čije su odredbe jače od zakona. Konvencija 1952. nema odredbe o uzajamnosti. Dapače postoji odredba čl. 8.st.1. da seKonvencija 1952. primjenjuje na svaki brod koji vijezastavu države članice, a st.2. glasi:

(2)Brod koji vije zastavu države neugovarateljice moći će biti zaustavljen na području države ugovarateljice radi jedne od tražbina navedenih u članku 1. ili radi druge tražbine za koje nacionalni zakon te države ugovarateljice dopušta zaustavljanje.

35 Vrhovni sud R, br. Gzz-8/1992-2; TS Split, R1-97/99.


Dakle, Konvencije 1952. praktički znači da se primjenjuje na sve brodove, osim u slučaju st.4.. Ova je odredba tumačena suglasno od strane doktrine da se odnosi samo na tražbine koje su navedene u lex fori. 36 U Pomorskom Zakoniku su tražbine navedene samo u čl. 953.st.1. i (eventualno) st.2.

Odredba u Pomorskom Zakoniku čl. 953.st.3. glasi:

(3) Odredbe o ograničavanju privremenog zaustavljanja broda samo za tražbine iz stavka 1. i 2. ovoga članka primjenjuju se na strane brodove samo ako između države čiju zastavu strani brod vije i Republike Hrvatske postoji uzajamnost.

Nema dakle uvjeta za primjenu ove odredbe niti po odredbama Konvencije 1952. niti Pomorskog Zakonika. Ovlaštenje Konvencije 1952. odnosi se samo na tražbine».....tražbine za koje nacionalni zakon te državeugovarateljice dopušta zaustavljanje«. I to je, u tompogledu, jedino ovlaštenje za lex fori.

Doktrina je protivnog mišljenja Vidi i: PSH II-Pž-2456/91-27.08.1991 Vidi Ivković, op.cit. str. 218, str. 29-66.;.i str. 29-66.;Vidi Pavliha-Grbec, op.cit.str.87.

ooooooooooooooooooooooooooooo

ODREDBE POMORSKOG ZAKONIKA O PRIVILEGIJIMA

Odredbe o privilegijima nalaze se u čl. 241 – 252Pomorskog Zakonika, ali se spominju i u većem broju drugih članaka.37

36 Vidi Ivković, Priručnik-Compendium,2006, str. 154.

37 Na brodu (i teretu) čl. 209,214,241-52.339,347,591,597,855,910914,919,923,953,954,(969.st.2.)


Uspoređujući popis privilegija iz čl.241. sa odredbama o pomorskim tražbinama iz čl. 953. proizlazi da je samo manji broj pomorskih tražbina ujedno i privilegij.

USPOREDBA PRIVILEGIJA I POMORSKE TRAŽBINE

Čl. 241--PRIVILEGIJI ČL.535--POMORSKE

TRAŽBINE1) tražbine za plaće i

druge iznose koji se duguju zapovjedniku broda, časnicima i drugim članovima posade u svezi s njihovim zaposlenjem na brodu, uključujući troškove povratnog putovanja i doprinose za socijalno osiguranje koji se plaćaju u njihovo ime

10) prava posade po

osnovi rada,

2) tražbine za smrt ili tjelesne ozljede koje su se dogodile na kopnu ili moru u neposrednoj vezi s iskorištavanjem broda,

2) smrti ili tjelesne ozljede prouzročene brodom čije se zaustavljanje traži ili koje su nastale u svezi s iskorištavanjem toga broda,

3) tražbine s naslova nagrade za spašavanje broda,

3) spašavanja

4) tražbine zalučke naknade, troškove plovidbe kanalima i drugim plovnim putevima, te troškove peljarenja,

NB. Peljarenje,činise, nije tegljenje


5) tražbine po osnovi izvanugovorne odgovornosti za materijalne gubitke ili oštećenja prouzročena uporabom broda, izuzev gubitka ili oštećenja tereta, kontejnera i putničkih stvari koje se prevoze brodom.

1) štete prouzročene sudarom broda čije se zaustavljanje traži ili štete prouzročene tim brodom na kojidrugi način,

PREOSTALE DOLE NABROJENE POMORSKE TRAŽBINE NISU UJEDNOI PRIVILEGIJE PO POMORSKOM ZAKONIKU,

POSEBNO SE ISTIČE ČL. 241.ST.1.TOČ.5. KOJIM SU ISKLJUČENI DA BI BILI PRIVILEGIJI TRAŽBINE ZBOG:

„......gubitka ili oštećenja

a). --tereta, b)--kontejnera i

c). --putničkih stvari

koje se prevoze brodom.“

NISU PRIVILEGIJI POMORSKE TRAŽBINE iz čl.953.st.1. točke br.:

4) ugovora o iskorištavanju broda čije se zaustavljanje traži,5) zajedničke havarije,6) tegljenja,7) peljarenja,8) opskrbe broda čije se zaustavljanje traži radi njegova

održavanja ili iskorištavanja,9) gradnje, preinake, opravka, opreme ili dokovanja broda

čije se zaustavljanje traži,


11) izdataka koje učini zapovjednik, krcatelj, naručitelj ili agent za račun broda, odnosno vlasnika broda ili brodara, a u svezi s brodom,38

12) posredničkih provizija ili agencijskih nagrada koje seduguju u svezi s brodom.

oooooooooooooooooooooo

Ukoliko se poveže odredbe čl. 241. i čl. 953 sa čl.912. o podjeli kupovnine nakon dražbe broda, mora se utvrditi da pomorske tražbine od toč. 4-9 te 11 i 12., nikako ne mogu doći prije privilegija, zadržaja (čl. 438) ihipoteka i spadaju u 4-ti tj., zadnji red prvenstva.

Odmah treba naglasiti:

A). ovo je prema Pomorskom Zakoniku iz čega proizlazi da temeljem čl. 968.st.1.toč.1. 2. na stranom brodu

38 Čl.241.st.1. pazi čl. 953.--NEMA PRIVILEGIJA, ali je pomorska tražbina čl. 953.st.1. toč.11). KANADA---5.0 MASTER'S DISBURSEMENTS.---Master's disbursements are similarly granted a high priority. In The "Atlantis Two" the court stated that such claims now rank pari passu with wage claims (para. 26, note 3). Maritime liens for Master's disbursements are now very rare because it is a necessary requirement of the lien that the Master must have been unable to communicate with the owner before making the disbursement. With modern communication systems this requirement can rarely be met. Nevertheless, in The "Atlantis Two" the Master's disbursements for food for the crew was recognized. (para. 27) Undoubtedly, this was because the ship owner had abandoned the vessel and her crew leaving the crew stranded in Vancouver without adequate provisions. In contrast, in Doris v The Ferdinand, (1999), 155 F.T.R. 236, the court disallowed a claim for Master's disbursements. The Plaintiff was the C.E.O. of a company that in turn owned 12 other companies each of which owned one ship. The ships were floating homes. The Plaintiff alleged that as Master of the ships he disbursed funds for the payment of maintenance expenses. The Plaintiff claimed a maritime lien for Master's disbursements in respect of such payments. The court held that the payments by the Plaintiff were for operating expenses of the company (primarily for principal and interest payments on loans) and not for necessaries. Further, the court held the payments were not made by the Plaintiff in the capacity of Master but in his capacity as a shareholder. Finally, the court held that a critical element of a Master's disbursement is the Master's inability to communicate with owners and that such element was totally missing in this case.


odnosno na privilegiju nastalom u inozemstvu, može biti i drugačija situacija u pogledu postojanja privilegija (maritime lien)

B). također može biti i drugačiji red prvenstva u stranom pravu, što ali nije baš važno jer se podjela kupovnine uvijek provodi po lex fori. tj. Pomorskom Zakoniku čl. 912 i sl. Ipak redoslijed u stranom pravu može utjecati.

C). važno je imati na umu da privilegiji kada se bilo koji brod nalazi u inozemstvu, tamo nastaju po lex loci i tamo tako i vrijede, a drugo je da li vrijede i po lex fori ili po stranom pravu (čl. 968.st.1.toč.2.) ili eventualno po nekoj konvenciji.

Čim se pojavi strano pravo (ili međunarodna konvencija) situacija se može i bitno promijeniti. I za odredbe konvencija o pomorskim tražbinama takođe se pokazuju razlike. Dati jednu sveobuhvatnu sliku je nemoguće, može se samo razmatrati pojedini slučaj, a i onda nije uvijek jasna situacija. Zaključak koji se može na temelju izloženoga donijeti je samo to da se u inozemstvu skoro nikada unaprijed nije sasvim sigurno kakav će biti konačnirezultat.39

39 „U Kanadi postoji mogućnost da sud može u izvanrednim slučajevima i promijeniti redoslijed privilegija kod podjele kupovnine. Tako na pr. Variations to the usual ranki ng »The court has an inherent discretion to depart from the usual ranking of priorities in appropriate cases. The equitable jurisdiction of the Court was considered in great detail by Prothonotary Hargrave in Scott Steel Ltd. v The "Edmonton Queen" et.al., [1996] 2 F.C. 883, affirmed (1997) 125 FTR 284. In order to depart from the usual order of priorities the Court must be satisfied that the usual ranking would produce "an obvious injustice" or " aplainly unjust result". Vidi za takav primjer: Montreal Dry Docks v Halifax Shipyards Ltd. (1920) 60 SCR 359, in which the Supreme Court of Canada granted a ship repairer a priority for work done after an arrest on the grounds that the repairer had added to the value of the res. Vidi i Fraser Shipyard v The "Atlantis Two" et.al, (June 11, 1999) No. T-11-98 (F.C.T.D.) (Reversed in part (July 28, 1999) No. T-11-98 (F.C.T.D.))«.Vidi za takav primjer: Montreal Dry Docks v Halifax Shipyards Ltd. (1920) 60 SCR 359, in which the Supreme Court of Canada granted a ship repairer a priority for work done after an arrest on the grounds that the repairer had added to


Ovdje treba upozoriti na činjenicu da je R. Hrvatska članica Konvencije 1952 o zaustavljanju pa da je prema odredbama čl. 8. dužna primjenjivati odredbe Konvencije u cijelosti na brodove koji viju zastavu države članice, a također na brodove koji viju

POMORSKI PRIVILEGIJI NA BRODU...brod i o pomorskim privilegijama, 30. svibnja 1939 Uredba o upisima...

Documents

Transcript of POMORSKI PRIVILEGIJI NA BRODU...brod i o pomorskim privilegijama, 30. svibnja 1939 Uredba o upisima...