P o l s k a s t r a t e g i a g o s p o d a r c z a w o b e c C h i n : j a k i e p r i o r y t e t y ?

2011THINKTANK DOSSIER NA TEMAT STRATEGII ROZWOJU CHIN I WSPÓŁPRACY POLSKA – CHINY

www.mttp.pl

Dossier

POLSKA – CHINY

EGZEMPLARZ bEZPŁATNY

中波关系

Globalna rola Chin wzrasta – jakie będą tego konsekwencje?

Nowa chińska strategia rozwoju – szanse i możliwości

Partner merytoryczny:

1

机会发展繁荣

szanse

rozwój

pomyślność

2

点

点

REKOMENDACJE THINKTANKPolska – Chiny

Postrzeganie świata przez chińskie elity się zmienia – są one świadome własnej roli oraz związanego z tym ryzyka. Przekształceniom ulega też sposób, w jaki europa patrzy na Chiny. Zachód stara się prowadzić z Chinami strategiczny dialog o kształcie przyszłego światowego ładu i  podkreślać ich współodpowiedzialność za globalną stabilizację.

Zarówno dla Polski, jak i dla całej europy kluczowe znaczenie ma wypracowanie jednolitej, spójnej strategii wobec Chin. Bilateralne, krótkoterminowe działania będą skutkować „rozgrywaniem” europy przez Chiny. Polska musi jednak budować w Chinach własną pozycję, podążając drogą podobną do tej, którą poszli Francuzi czy Niemcy, i podkreślając silną asocjację z Ue. okres przewodnictwa Polski w radzie Ue jest do tego dobrą okazją.

W niniejszej publikacji, która jest wynikiem wizyty studyjnej w Chinach oraz rozmów z  przedstawicielami polskiego i  chińskiego biznesu, administracji, dyplomacji oraz środowisk akademickich, THINKTANK rekomenduje oparcie relacji Polski z Chinami na dwóch filarach: spójnym przekazie polityczno-dyplomatycznym oraz na pragma-tycznym, skoordynowanym działaniu firm, samorządów oraz instytucji akademickich:

1] Pierwszy filar: stworzenie przez polską administrację spójnej długoterminowej strategii określającej ramy i  modele chińskich inwestycji w  Polsce, a  także wypracowanie narzędzi wsparcia dla firm mających w  Chinach największe szanse („porcelanowi czempioni”) i  wchodzących w  nowe nisze (dobra luksusowe, produkty niskoe-misyjne, usługi dla starszych) oraz działań informacyjno-promocyjnych, budujących w  Chinach skojarzenia z  Polską poprzez jasny przekaz, wybrane produkty i  marki.

2] Drugi filar: zmiana opinii polskich przedsiębiorców, samorządowców i naukowców o Chinach. Chiny to bowiem nie miejsce taniej siły roboczej i kiepskich jakościowo produktów, lecz rosnący rynek konsumpcyjny oraz aktywny inwestor zagraniczny.

Chińczycy nie potrzebują Polski jako kolejnej bramy do europy, chętnie natomiast oce-nią jakość polskich produktów i usług, ponieważ ich rynek wciąż jest daleki od nasyce-nia. Ściślejsza współpraca dostarczyłaby wartości dodanej obu stronom. Doprowadzenie do niej wymaga jednak połączenia zabiegów polskiej administracji oraz pragmatycz-nych, pozbawionych nadmiernej ostrożności czy fascynacji działań samorządów i firm.

3

4

s P I s T R E ś C I

Misją THINKTANK jest dostarczanie polskim liderom w biznesie i administracji publicznej inspiracji i narzędzi do podejmowania lepszych decyzji. THINKTANK prowadzi projekty dotyczące polityk publicznych oraz skutecznego zarządzania, przywództwa oraz innowacji w firmach i instytucjach publicznych; publikuje raporty oraz kwartalnik THINKTANK.

5

www.mttp.pl

THINKTANK łączy liderów biznesu i administracji publicznej, by wspólnie wypracowywać nowe idee i strategiczne rozwiązania

NA CHIńSKIm rYNKu LICzą SIę reLACjeDLATegO jeSTeśmY DObrze uSTOSuNKOwANI

机会

Rosnące zainteresowanie europejczyków Chinami wynika z tego, iż coraz wy-raźniej dostrzegają oni zasadnicze zmiany w świato-wym układzie sił. Zachód traci dominację na rzecz nowego ładu, w  którym pierwsze skrzypce grać będą wschodzące potęgi niezachodnie, z Chinami

na czele. Jeśli Państwo Środka utrzyma swoje tempo roz-woju, to do 2050 r. Chiny staną się pierwszą potęgą świata – prześcigną gospodarczo UsA. Na trzecim miejscu znaj-dą się indie, na czwartym Brazylia, potem kolejno Meksyk, rosja, indonezja i Japonia. Jedynymi państwami zachodni-mi w pierwszej dziesiątce będą Wielka Brytania i Niemcy. Według części prognoz dominacja Chin nastąpi szybciej i będzie większa.

Wielkość i złożoność Chin sprawia, że niemal wszystko, co napisano na ich temat, może być w równym stopniu praw-dziwe, jak i nieprawdziwe. Współczesne Chiny są wielkim eksperymentem. od końca lat 70. chiński rząd świadomie i konsekwentnie tworzy państwo o cechach nieznanych w hi-storii zachodniego świata, ale nietypowych także dla Azji. Do rozwiązań i rezultatów dochodzi zaś metodą prób i błędów.

Wbrew zachodniemu przekonaniu, że socjalizm i kapi-talizm są sprzeczne, Chiny starają się połączyć najlepsze elementy pierwszego ustroju (egalitarne społeczeństwo, powszechna edukacja i  praca dla wszystkich, ale także silna obecność państwa w życiu obywateli) z najlepszymi cechami drugiego ustroju (wolny rynek, przedsiębiorczość, swobody gospodarcze, dobrobyt). Wybierając jednak do-bre cechy obu systemów, Państwo Środka poszło odwrotną drogą, niż sąsiednie indie za rządów Jawaharlala Nehru, które postawiły na demokrację przy znacjonalizowanej, re-gulowanej gospodarce. Po ponad trzech dekadach Chiny udowodniły, że funkcjonowanie kapitalizmu bez demokra-cji jest możliwe. ostatecznie – jak mawiał Deng Xiaoping,

Przykładanie do Chin zachodnich miar nie prowadzi do ich lepszego poznania. bez tego z kolei nie jest możliwe zrozumienie, do jakiej roli w świecie może aspirować ten kraj.

Chiny budują wyjątkowy model polityczno- -gospodarczo-społeczny. Podobnie jak Unia Europejska jest on swoistym eksperymentem.

Model ten zakłada możliwość funkcjonowania kapitalizmu bez demokracji, pogodzenie swobód wolnego rynku z autorytarnym zarządzaniem państwem przy jednoczesnym formowaniu nowego społeczeństwa w oparciu o zmieszanie lokalnych tradycji z zachodnimi wzorcami.

Świat obawia się wzrostu roli Chin oraz ich dominacji – ale nie jest to jedyny możliwy scenariusz.

Puzzle jeszcze ułożonenie zostały

autorzy: MAŁGORZATA BONIKOWsKA, PAWEŁ RABIEJ

增长wz

ro

st

6

s T R A T E G I A J E D N O l I T O ś C I : o p t y m a l n y m o d e l o r g a n i z a c j i r e l a c j i z C h i n a m i

3. SpoSób myślenia – strategiczne, długofalowe w połączeniu z eksperymentowaniem

4. Wizja polityczna – konkretne wyobrażenie o miejscu Chin w globalnym świecie.

ZDETERMINOWANI PRZEZ PRZEsZŁOść Przeszłość Chin determinuje ich teraźniejszość – to

pozwala zrozumieć, dlaczego nie pociąga ich demokracja. Historia starożytnych Chin to ciąg wojen i nieustanne próby scalania olbrzymiego terytorium. Zjednoczone w iii stule-ciu p.n.e. państwo wielokrotnie odebrało lekcję mówiącą, że to właśnie w jedności siła i klucz do dobrobytu. Doświad-czenie kilkudziesięciu wieków nauczyło Chińczyków, że gdy każdy forsuje inne zdanie, autorytet władcy się zmniejsza, a państwo rozpada, co przynosi nieszczęścia. Chaos nie leży w interesie obywateli, a jeśli władza temu nie przeciwdziała, nie działa na rzecz społeczeństwa, traci więc „mandat nieba”.

Panując nad dużym krajem (dziś trzykrotnie większym od europy i od indii, a dwa razy od Brazylii), chińscy władcy realizowali to zadanie poprzez zapewnienie sobie posłuchu, dobrą organizację i wykorzystanie poczucia nadrzędnego celu,

twórca potęgi dzisiejszych Chin – nieważne, jakiego koloru jest kot, ważne, by łapał myszy.

Analityczne podejście chińskich elit i chęć bycia dobrze poinformowanym w połączeniu z dorobkiem naukowym chińskich think tanków (analizowaniem samej europy zaj-muje się kilkaset podmiotów) powoduje, że Chiny mają cał-kiem dobry obraz świata. Tymczasem same – jak cesarzowa Cixi w czasach regencji – ukrywają swoją twarz za jedwab-nym parawanem, korzystając z tego, że model ich rozwoju jest mało znany, a wniknięcie w niego nastręcza trudności. o eksperymencie, który prowadzą Chiny, świat nie może wiele wiedzieć – nie ma podobnych doświadczeń. Aby zro-zumieć Państwo Środka, Zachód powinien zatem spojrzeć na nie z chińskiego punktu widzenia.

Na kształt współczesnych Chin wpływają cztery zasadni-cze czynniki determinujące politykę tego kraju:

1. przeSzłość – lekcje, jakie z niej płyną dla zarządzania państwem

2. racja Stanu – dążenie do wewnętrznego spokoju i samowystarczalności

35 lat po śmierci „Wielkiego Sternika” i 14 lat po odejściu Deng Xiaopinga Chiny są zupełnie inne, niż wyobrażali sobie ich liderzy. Mogliby jednak być zadowoleni z ich pozycji w świecie. Olbrzymi portret Mao Zedonga na placu Tiananmen w Pekinie przypomina o drodze Chin do niepodległości.

7

s T R A T E G I A J E D N O l I T O ś C I : o p t y m a l n y m o d e l o r g a n i z a c j i r e l a c j i z C h i n a m i

katalizuje w swym wnętrzu ostre polityczne spory. Napięcia między frakcjami są silne, na zewnątrz jednak ten wielogłowy smok jest jednomyślny, co umożliwia sprawne działanie i realizowanie wytyczonych celów.

Dogmat supremacji partii wyznacza prze-strzeń debaty publicznej. Można dyskutować, krytykować działania rządu czy potępiać ko-rupcję urzędników, pod warunkiem jednak, że nie podważa to podstaw ustroju, jakimi są m.in. przywództwo partii komunistycznej, jedność terytorium państwa (co przekłada się np. na politykę Chin wobec Tajwanu) i chiń-ska racja stanu. Nowoczesne Chiny myślą elastycznie, a nie doktrynalnie, jak w czasach Mao. Kreują ustrój, w którym odgórne pole-cenia rządzących napotykają na ruchy oddol-ne i opinie wyrażane przeze rządzonych3.

system polityczny współczesnych Chin można określić jako „promodernizacyjny, pragmatycznie autorytarny”. W interesie wła-dzy jest podejmowanie decyzji, które zwięk-szają dobrobyt obywateli, bo to zapobiega destabilizacji. W interesie obywateli – spokój w  kraju, bezpieczeństwo wewnętrzne i  ze-wnętrzne oraz korzystanie z owoców wzrostu gospodarczego. Duża część chińskich przy-wódców ma wykształcenie inżynierskie, co sprzyja systemowemu podejściu do rządze-nia i uporządkowaniu politycznych koncepcji.

Niedemokratyczny system zarządzania politycznego pozwala na w  miarę szybkie podejmowanie decyzji. Partia nie jest jednak wszechwładna, raczej pełni funkcję spoiwa niż dawcy dokładnych instrukcji, tym bar-dziej że 33 chińskie prowincje i  regiony to ogromne terytoria (rozmiarów europejskich państw), w dużej mierze zarządzane lokalnie. implementacja wytycznych centrali, podobnie jak niegdyś w Chinach cesarskich, napotyka trudności, a władze prowincji realizują własne wizje w nakreślonych przez centrum ramach.

jakim jest dobro wspólnoty. W Chinach inte-res jednostki ustępuje miejsca interesowi zbio-rowemu; nadrzędne są harmonia i trwałość1.

silna pozycja cesarza – spoiwo kraju – ma dziś odpowiednik w postaci przywódz-twa politycznego wykorzystującego legity-mizację socjalistyczną. Faktyczną władzę sprawuje sekretarz generalny Komunistycz-nej Partii Chin i przewodniczący Centralnej Komisji Wojskowej. od 1989 r. te dwa sta-nowiska piastuje jedna osoba (Jiang Zemin oraz jego następcy), co pozwala jej wyko-rzystać pełnię uprawnień głowy państwa.

Dzisiejszy kształt partii, która nie opiera się już na kulcie jednostki i jest operatywna, pragmatyczna oraz zdolna do dokonywania sprawnych pokoleniowych sukcesji, to dzie-dzictwo Deng Xiaopinga, przywódcy Chin w  latach 1978–1989. Pomimo autorytetu, jakim się cieszył, Deng pomniejszał swoją indywidualną rolę, a siłę opierał na rozgry-waniu i godzeniu partyjnych frakcji2. Jego następcy robią to samo, dzięki czemu partia

Kluczem do zrozumienia Chin są i przeszłość, i dzisiejsze sukcesy.

1. Por. jonathan Fenby, Chiny. Upadek i narodziny wielkiej potęgi (Modern China), 2009.2. więcej: richard evans, Deng Xioaping and the Making of Modern China, 1997.3. Por. john i Doris Naisbitt, China’s Megatrends. The 8 pillars of New Society, 2010.

8

1001995 2000 2005 2008

150

ChinyIndie

ŚwiatStany Zjednoczone

UE-27Japonia

200

250

300

350

Chiny są najszybciej rozwijającą się gospodarkąPKB w stałych cenach z 1995 r. (1995 = 100).

Źródło: System Rachunków Narodowych ONZ; Departament Statystyki Narodów Zjednoczonych; Eurostat.

s T R A T E G I A J E D N O l I T O ś C I : o p t y m a l n y m o d e l o r g a n i z a c j i r e l a c j i z C h i n a m i

8 THINKTANK DOSSIER Chiny_EU_Polska 2011

RACJA sTANu – sPOŁECZNy sPOKóJ I ZAsOByNajważniejsze na mapie mentalnej chińskich elit są same

Chiny. Chińską rację stanu określają cele pragmatyczne: zapewnienie samowystarczalności i spokoju społecznego. Priorytetem jest bezpieczeństwo finansowe, surowcowe i mi-litarne. Chiny dbają zarówno o swoją miękką, jak i twardą siłę: rozbudowują armię i flotę, mają broń atomową, kupują naj-nowsze uzbrojenie, a jednocześnie promują chińskie wartości, m.in. poprzez instytuty Konfucjusza, oraz rozwijają rodzime marki. Jednak wszystko, co dziś robi Państwo Środka, jest podporządkowane gospodarce.

Przez ostatnie dwa stulecia Chiny borykały się z proble-mami wewnętrznymi, doświadczyły również upokorzeń dyplomatycznych. W XiX w. nie dały się formalnie podbić, jednak gospodarczo były całkowicie podporządkowane świa-towym potęgom zachodnim. W XX stuleciu przeżyły przy-spieszony kurs historii – przeszły z głębokiego feudalizmu do radykalnego komunizmu. Dziś celem władz w Pekinie jest wykorzystanie gospodarczego sukcesu, rosnącej prosperity i stabilnego wzrostu kraju, by przywrócić mu należne miej-sce na arenie międzynarodowej. Globalizacja skłoniła Chiny

do ponownego otwarcia się na świat, nie jest to jednak cel sam w sobie. W dłuższej perspektywie chodzi o zapewnienie krajowi bezpieczeństwa w czterech newralgicznych obsza-rach: żywność, surowce, kapitał finansowy i kapitał ludzki.

optymalny model organizacji chińskiego państwa bazuje na nieformalnej umowie rządzonych z rządzącymi: spokój wewnętrzny w zamian za dobrobyt, a wszystko w uporząd-kowanej przestrzeni polityczno-społecznej, bliższej chińskiej mentalności niż zachodni, demokratyczny chaos. Mają to umożliwić dobrze zorganizowana przedsiębiorczość i wolny rynek. Aby jednak taka umowa spełniła swoje zadanie, skutki gospodarczego wzrostu muszą objąć wszystkich obywateli, a nie tylko elitę, co oznacza, że państwo musi zadbać o inclu-sive growth. Chińskie władze zdają sobie z tego sprawę – dlate-go czynią wysiłki, aby wyrównać poziom życia mieszkańców największych miast tzw. pierwszego rzędu z pozostałą częścią kraju. Temu służy m.in. intensywna budowa dróg i szybkich linii kolejowych łączących wybrzeże z interiorem.

rząd w Pekinie jest niezwykle wyczulony na każdy ele-ment mogący prowadzić do destabilizacji społecznej i stara się niwelować potencjalne zagrożenia. Dlatego jednym z ce-lów obecnego planu pięcioletniego jest opanowanie rosnącej

73 mln osób odwiedziło w 2010 r. EXPO w Szanghaju, jedną z manifestacji strategicznej pozycji Chin. Charakterystyczny czerwony chiński pawilon i jego centralne usytuowanie mówiły wiele o tym, jak Chiny widzą swoje miejsce w międzynarodowej społeczności.

9

s T R A T E G I A J E D N O l I T O ś C I : o p t y m a l n y m o d e l o r g a n i z a c j i r e l a c j i z C h i n a m i

inflacji (w lipcu 2011 r. wynosiła 6,5 proc., przewidywania na wrzesień 2012 r. to 5 proc.), która oznacza wzrost cen, także artykułów spożywczych. rząd stara się również zapewnić każdemu Chińczykowi pracę (bezrobocie w 2010 r. wyno-siło oficjalnie 4 proc., ale w miastach, w całym kraju może sięgać ok. 9 proc.) oraz wydał walkę korupcji w administracji.

samowystarczalność surowcowa oraz żywieniowa są swo-istą obsesją władz (zamieszki w Chinach najczęściej były wy-woływane przez klęski głodu) i wyznaczają strategiczne cele dyplomacji ekonomicznej w różnych częściach świata. Będą-ce w dużym stopniu efektem niedoszacowania juana zasoby walutowe pozwalają Chinom na kupowanie dziś strategicz-nych zasobów za granicą – komfort, na jaki w pokryzysowym świecie niewielu może sobie pozwolić. W krajach Afryki, Bliskiego Wschodu i Ameryki Łacińskiej chińska ekspansja bazuje na modelu udzielania preferencyjnych kredytów na realizację strategicznych projektów (porty morskie i lotnicze,

infrastruktura drogowa), logistykę, dystrybucję i zamówie-nia publiczne w zamian za wieloletnie i korzystne cenowo umowy na wydobycie złóż. Celem jest zarówno uzupełnienie po korzystnych cenach braków surowcowych, jak i siła poli-tyczna – pozyskanie sprzymierzeńców wspierających Chiny w głosowaniach na forach oNZ czy WTo.

Dla partnerów Chin z kolei niezmiernie cenna jest ela-styczność w osiąganiu celów: „Pekin podczas zawierania no-wych umów z partnerami afrykańskimi stawia dużo mniejsze wymagania niż Bruksela […], nie chcąc »ingerować w we-wnętrzne sprawy suwerennych państw afrykańskich«”4.

Podobną strategię Chiny zaczęły prowadzić również wobec europy, choć tu cennym zasobem są głównie nowe technologie5. Po kryzysie Chiny zainteresowały się w euro-pie krajami w gorszej kondycji (30 proc. ich zaangażowania finansowego w europie przypada na Portugalię, Włochy, Grecję i Hiszpanię). W 2010 r. Chińczycy kupili greckie

Szybki wzrost doprowadził

do zwiększenia społecznych różnic.

Część Chińczyków hołduje tradycjonalistycznemu

nastawieniu i wartościom, podczas gdy młode

pokolenie w szybkim tempie przejmuje

zewnętrzne atrybuty i zachowania

zachodniego świata.

4. Por. EU, Africa and China: Towards trilateral dialogue and cooperation – dokument Komisji europejskiej z 2009 r.5. Por. François godement, jonas Parello-Plensner, The Scramble for Europe, european Council on Foreign relations, lipiec 2011.

10

s T R A T E G I A J E D N O l I T O ś C I : o p t y m a l n y m o d e l o r g a n i z a c j i r e l a c j i z C h i n a m i

obligacje w zamian za 35-letnią dzierżawę portu Pireus i kontrakt na zakup chińskich statków; zainwestowały również w  hisz-pańskie obligacje o wartości 1 mld euro, co wystarczyło, by poprawić sytuację na rynku finansowym eurolandu6. skala zaangażowa-nia chińskiego kapitału w europejskie firmy i obligacje jest dość trudna do uchwycenia ze względu na różne formy inwestycji – zaczy-nają jednak pojawiać się głosy, że może być zbyt duża. Zarazem Chiny odmówiły udzia-łu w  europejskim Funduszu stabilizacji Finansowej i wezwały europę do uporząd-kowania swoich spraw – do samodzielnego zadbania o stabilizację.

MIęDZy sTRATEGIą A EKsPERyMENTEMWładza nieograniczona przez wybory

i wstrząsy ma swoje zalety – może planować w dłuższej perspektywie. Długofalowe myśle-nie jest istotną cechą mentalną Chin, a kul-tura strategii i analizowanie geopolitycznych zmian – jedną z chińskich pasji7. W czasach, kiedy jedyną pewną rzeczą są permanentne zmiany, klarowna wizja jest niewątpliwie jednym z najważniejszych źródeł przewagi konkurencyjnej Państwa Środka.

Chińczycy dobrze wiedzą, co ich interesu-je, dlaczego i jak do tego dojść, a planowanie na lata do przodu zapobiega rozproszeniu energii i  środków. Tymczasem adwersarza-mi Chin są najczęściej kraje gorzej zorga-nizowane, mniej zdyscyplinowane, słabiej przygotowane analitycznie, których elity po-lityczne działają w krótszej perspektywie, co przesądza o przewadze Państwa Środka. Unia europejska nadal nie ma jasnej strategii wo-bec Chin i Azji, a wizja obecnej administracji UsA jest niekonsekwentna.

Henry Kissinger porównuje chińską stra-tegię polityczną do wei-qi, gry, której celem

6. Ibidem.7. Por. Geopolitics On Chinese Terms, european Council on Foreign

relations, 2010.

Powrót do globalnej gryUdział PKB Chin w światowym PKB (w procentach).

Źródło: Maddison, OECD.

0

5

10

15

20

25

30

35

1500 1600 1700 1820 1870 1913 1950 1973 1998 2009

Na razie drugie miejsce, ale jak długo?Pięć krajów z największym PKB w 2010 r. (w miliardach dolarów).

Źródło: Bank Światowy.

2 000

0

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

14 000

16 000

Stany Zjednoczone

Chiny Japonia Niemcy Francja

Polski kapitał odpływa do ChinDe�cyt handlu zagranicznego Polski z Chinami (w milionach euro).

Źródło: Eurostat.

-6000

-5000

-4000

-3000

-2000

-1000

019992000 2001 2002 2003 2004 2005 20092006 2007 2008

11

s T R A T E G I A J E D N O l I T O ś C I : o p t y m a l n y m o d e l o r g a n i z a c j i r e l a c j i z C h i n a m i

jest okrążenie pionków przeciwnika i zyskanie przewagi raczej poprzez starannie przemyślane ruchy niż – jak to ma miejsce w szachach – ostateczne pokonanie8. Ze Sztuki wojny sunzi wynika z kolei unikanie przez Chińczyków bez-pośredniego starcia. Dlatego dyplomacja chińska według Kissingera polega na subtelności, cierpliwości i niebezpo-średniości, które dają Chinom długofalowe przewagi w rela-cjach z niecierpliwymi i poszukującymi szybkich zwycięstw ludźmi Zachodu.

Jedną z cech, którą rozwija wei-qi, jest także elastyczność. strategicznemu podejściu towarzyszy więc chęć do ekspe-rymentowania i podpatrywania, poszukiwania innych roz-wiązań, demonstrowana również przez Denga. To właśnie od niewielkich, ale szybko powielanych w przypadku powo-dzenia eksperymentów zaczął się chiński rozwój gospodarczy, w którym strefy ekonomiczne spełniły funkcję laboratorium.

swój sukces współczesne Chiny w dużej mierze zawdzię-czają łączeniu umiejętności jasnego określania strate-gicznych celów z  elastycznością w  fazie ich wdrażania. Chińczycy obserwują działania innych krajów i wyciągają wnioski z ich doświadczeń w kontekście własnych uwarun-kowań. Z polskiej historii Chiny przyswoiły lekcję, że lepiej nie dopuszczać do bliskiego sojuszu przywódców duchowych i opozycji politycznej oraz że puste półki w sklepach i chude portfele obywateli prowadzą do politycznych przewrotów.

strategiczno-eksperymentalne podejście pozwoliło Chi-nom na przyswojenie najlepszych rozwiązań z całego świa-ta na potrzeby własnego rozwoju. Dziś w coraz większym stopniu inspiracją są własne doświadczenia oraz kreatywność i przedsiębiorczość obywateli. Chiński rząd wprowadza nowe rozwiązania w obszarach takich jak polityka społeczna czy finansowa, a jednocześnie nowych benchmarków dostarczają dość samodzielne regiony.

MIEJsCE CHIN W GlOBAlNyM śWIECIE Chiny były przez wieki dość zamknięte. Wielki mur

odgradzał je od zagrożeń z północy, Himalaje – od indii. Uznawszy, że są centrum świata, świadomie odrzuciły dia-log z innymi cywilizacjami. W strategii władców Państwa Środka nie było myślenia o podbojach, ponieważ własny świat był wystarczająco wielki, co sprzyjało splendid isola-tion. Chińskie elity nie inicjowały kontaktu z cudzoziem-cami, ponieważ wyrastały w przekonaniu, że ich kraj jest wyjątkowy, że są nie tyle jedną z cywilizacji, ile Cywilizacją. Ten, kto chciał tu robić interesy, musiał nauczyć się języka i przyjąć miejscowe reguły gry.

To podejście się nie zmieniło, jednak globalizacja przynio-sła świat do Chin po kablach telewizyjnych i internetowych. Znalezienie balansu między postępującą westernizacją społeczeństwa a tradycyjnymi wartościami i sposobem myślenia jest obecnie jednym z kluczowych wyzwań rządu. Drugim jest określenie roli Chin w tworzącym się nowym ładzie międzynarodowym.

Mapa świata, którą Chińczycy poznają w szkołach, nie przypomina tej, którą posługują się europejczycy. W środ-ku są Chiny i Pacyfik (centrum cywilizacyjno-gospodarcze). Znajdujące się po drugiej stronie oceanu stany Zjednoczone są ważnym punktem odniesienia, ale już rola europy –poło-żonej daleko na lewym skraju Azji – jest znacznie mniejsza. Na mapie zachodniego świata europa i UsA są w centrum, ale odległe Chiny znaczą coraz więcej. Pytanie, jak będą chciały to wykorzystać.

Pierwszy scenariusz zakłada, że w 2020 r. świat stanie się znów unipolarny – zdominowany przez Chiny. Państwo Środka będzie wytwarzało znaczną część światowego PKB (20 proc. lub więcej) i kontrolowało 15 proc. handlu, co da mu możliwość kształtowania globalnej polityki i domino-wania w większym stopniu niż do niedawna UsA9. oznacza

8. Henry Kissinger, On China, 2011.9. Arvind Subramanian, The Inevitable Superpower, „Foreign Affairs”, wrzesień/październik 2011.

Zadyszka po rekordowej zwyżceBilans handlu zagranicznego Chin, 1989–2010 (w miliardach dolarów).

Źródło: National Bureau of Statistics of China.

-50

0

50

100

150

200

250

300350

1989 1992 1994 1996 1998 2000 2002 20102004 2006 2008

12

s T R A T E G I A J E D N O l I T O ś C I : o p t y m a l n y m o d e l o r g a n i z a c j i r e l a c j i z C h i n a m i

to również przyszły wzrost znaczenia war-tości konfucjańskich i chińskiego sposobu postrzegania świata.

Część ekonomistów podpisujących się pod tym scenariuszem zauważa, że Chiny są wierzycielem coraz większej liczby za-chodnich rządów, co jest możliwe dzięki rezerwom kapitałowym uzyskiwanym przez agresywny merkantylizm gospodarczy. Pole-ga on na stałym i konsekwentnym osiąganiu nadwyżek w handlu zagranicznym, których źródłem jest wyjątkowo tania siła robocza w  Chinach i  niedoszacowanie chińskiego pieniądza wobec dolara czy euro10.

inni politolodzy zakładają scenariusz, w którym Chiny nie sięgną bezpośrednio po supremację globalną – wskazują na mul-tipolarność światowego ładu i  radzą trak-tować Chiny jako duże, ale nie dominujące

państwo, które przez dwa ostatnie stulecia przechodziło przez trudne doświadczenia, a teraz wraca do normalności. ich zdaniem w najbliższych latach Państwo Środka bę-dzie skoncentrowane na zaspokajaniu po-trzeb 1,3 mld swoich obywateli i budowaniu wewnętrznej równowagi, a nie na poszuki-waniu roli globalnego hegemona11.

Bez względu na scenariusze (wśród których są i takie, że Chinom grozi chaos i  rozpad) obserwatorzy Chin dostrzegają, że konsekwentna polityka władz w ostatnich 30 latach doprowadziła do wzrostu znacze-nia tego kraju. Trudno winić Chiny za to, że grają na siebie. Narzekanie rozleniwio-nego wieloletnim dobrobytem i przyzwy- czajonego do przewodzenia zachodniego świata przypomina lament starców, że mło-dzi nie chcą pójść ich drogą. W warunkach

Świat obawia się dominacji Chin, ale nie jest ona oczywista.

10. Por. Antoine brunet, jean-Paul guichard, Chiny światowym hegemonem? Imperializm ekonomiczny „państwa środka”, 2011.11. Salvatore babone, The Middling Kingdom, „Foreign Affairs”, wrzesień/październik 2011.

1 - 2 - 4 – to model, w którym za chwilę znajdą się Chiny: jeden dorosły Chińczyk będzie musiał utrzymywać dwójkę rodziców i czwórkę dziadków.

13

s T R A T E G I A J E D N O l I T O ś C I : o p t y m a l n y m o d e l o r g a n i z a c j i r e l a c j i z C h i n a m i

ile współtworzenia go (co-prosperity)12. Usiłu-jąc znaleźć adekwatne do wielkości Chin oraz ich podejścia określenie na formułę udziału w światowej grze, elity posługują się termi-nem „zdrowa mentalność wielkiej potęgi” (health great power mentality).

puzzle – śWiat WSpółdominoWany przez chiny – dopiero Się układa. Trudno dziś powiedzieć, jaki wyłoni się z  niego obraz. realistyczne spojrzenie każe widzieć w Chi-nach pragmatyczny, analitycznie myślący, strategicznie zarządzany kraj, który będzie odgrywał coraz większą rolę. Do rozmowy o stojących przed nim wyzwaniach, takich jak międzynarodowe bezpieczeństwo, walka z  terroryzmem, migracje, urbanizacja, za-grożenia klimatyczne i środowiskowe, Chiny potrzebują jednak równych sobie partnerów. Tymczasem Ameryka słabnie, a europa jest wciąż podzielona. Bilateralne relacje i  roz-grywki obliczone na krótkoterminowe korzy-ści poszczególnych krajów Ue stwarzają dla Chin idealne pole do wygrywania własnych interesów i wzmacniania swojej roli. Podej-ście Unii europejskiej do Chin to połączenie strachu przed supremacją i pożądania chiń-skich pieniędzy. Ta fatalna mieszanka może stać się przyczyną strategicznych błędów.

„tabloidopolityki”, która zdominowała UsA i europę, trudno formułować i realizować strategiczne cele rozwojowe. Chiny mają z tym znacznie mniejszy problem.

WsPóŁTWORZENIE śWIATOWEJ HARMONIIPrzez większość swojej historii Chiny były

samodzielne i samowystarczalne. W 1820 r. wytwarzały 30 proc. światowego PKB, wię-cej niż UsA i europa. Wróciwszy na drogę wzrostu, zyskały szacunek społeczności międzynarodowej, ale jednocześnie weszły w obieg wyzwań globalnego świata. Ceną jest konieczność współodpowiedzialności za in-nych, co ma także swoje koszty (doświadcza tego Ameryka i europa). Chiny porównuje się do drzewa, które jeszcze rośnie, ale jest już narażone na wiatr. W XXi stuleciu ich sytuacja będzie w dużo większym stopniu zależeć od sytuacji świata, który współtworzą.

Henry Kissinger dowodzi, że skoro do 2050 r. ponad połowa Chińczyków będzie miała więcej niż 45 lat, utrudni to budowanie przewag w oparciu o armię, polem rywali-zacji stanie się zaś głównie obszar społecz-no-gospodarczy. Dlatego drogą zwiększania globalnej roli Chin może być koewolucja w stronę nie tyle dominowania nad światem,

REKOMENDACJE THINKTANK:1 . P o s t r z e g a n i e ś w i ata P r z e z c h i ń s k i e e l i t y s i ę z m i e n i a : są one świadome wzrostu własnej

roli oraz związanych z tym ryzyk, a także rosnącego znaczenia przestrzeni społeczno-gospodarczej. Zachód (w tym Europa) musi więc aktywniej prowadzić z Chinami strategiczny dialog o kształcie przyszłego światowego ładu i podkreślać ich współodpowiedzialność za globalną stabilizację.

2 . e u r o Pa P o w i n n a P r e z e n t o w a ć w o b e c c h i n j e d n o l i tą s t r at e g i ę . Bilateralne, nakierowane na krótkoterminowy zysk działania będą skutkować „rozgrywaniem” przez Chiny zarówno Europy jako całości, jak i jej poszczególnych krajów.

12. Por. Geopolitics On Chinese Terms, european Council on Foreign relations, 2010.

14

s T R A T E G I A J E D N O l I T O ś C I : o p t y m a l n y m o d e l o r g a n i z a c j i r e l a c j i z C h i n a m i

chińskich prowincji ma gospodarkę kwalifikującą je do G-20.

6

Nowe Chiny są dynamiczne i pozbawione doktrynalnego podejścia. Wiele zawdzięczają cierpliwości, długotrwałym eksperymentom i wytrwałości. Na zdjęciach: deskorolkarz pod centrum handlowym w Kunmingu, „walka z cieniem” i malowanie wodą znaków chińskiego alfabetu w parku Beihai w Pekinie.

15

s T R A T E G I A J E D N O l I T O ś C I : o p t y m a l n y m o d e l o r g a n i z a c j i r e l a c j i z C h i n a m i

Pierwsza fala chińskiego wzrostu, rozpoczęta reformami Deng Xiaopinga, udrożniła gospodarkę i nadała jej dynamikę. Chiny stały się dzięki niej „warsztatem świata”. Druga fala nastąpiła po wejściu do WTo – władze postawiły

na tworzenie „kapitalizmu politycznego” i  silnych firm, zdolnych do globalnej konkurencji, bazujących na rodzi-mych zdolnościach wytwórczych przy wykorzystaniu za-granicznych technologii, surowców i kapitału.

Niemożliwy do pobicia chiński model wzrostu był efek-tem pięciu czynników: niekończących się zasobów taniej siły roboczej, łatwych i tanich kredytów, dotowanej energii, taniej ziemi oraz utrzymywanego sztucznie niskiego kursu juana. Dziś jednak te przewagi się wyczerpują. Wenzhou na wschodzie kraju, gdzie produkuje się najwięcej zapalniczek i okularów słonecznych na świecie, stało się ostatnio spekta-kularnym przykładem kłopotów chińskich tanich centrów produkcji. Jest kilka powodów tej sytuacji.

po pierWSze, tania Siła robocza przeStała być tania, a koszty działalności gospodarczej rosną. Wzrastają ceny zie-mi (której zresztą nie można kupić na własność), produktów żywnościowych i towarów przemysłowych, opłaty za energię etc. Jednocześnie rząd ogranicza tanie kredytowanie. Chiny wpadły także w pułapkę polepszających się płac: koszty spe-cjalistów (np. informatyków) wzrastają o 10–15 proc. rocznie, a rotacja kadr przekracza 50 proc. Np. Arkus & romet Group odnotował zwiększenie kosztów pracy o 15 proc. w stosunku do poprzedniego roku)1.

Po trzech dekadach reform gospodarczych i dekadzie obecności w WTO Chiny stanęły przed koniecznością zmiany swojego modelu rozwoju. Napędzany dotąd przez eksport oraz inwestycje „wielki marsz gospodarczy” mogą utrzymać dodatkowe, nowe bodźce. Otwiera to interesujące perspektywy dla firm.

Dotychczasowy model rozwojowy się wyczerpuje. Chiny poszukują nowych motorów wzrostu zarówno na rynku krajowym (większa konsumpcja, inwestycje w innowacyjne branże), jak i zagranicznym (fuzje i przejęcia).

Zmiana strategicznego paradygmatu rozwoju otwiera nowe możliwości dla państw, firm oraz instytucji zainteresowanych bliższą kooperacją.

Wielka reorganizacja: zmierza rozwój Chin?dokąd

autorzy: PAWEŁ RABIEJ, MAŁGORZATA BONIKOWsKA

1. Por. raport HSbC Inside Track: China. Insight From European Corporates, 2011, zawierający interesujące przykłady i wypowiedzi doświadczeń europejskich (w tym polskich) firm obecnych na chińskim rynku.

发展 r

oz

wó

j

16

P R I O R y T E T y G O s P O D A R C Z E C H I N : p l a n y, s t r a t e g i e , c e l e , m o ż l i w o ś c i

gospodarce płynność, inwestycje i miejsca pracy. Uruchomił on m.in. boom budow-lany oraz duże inwestycje w infrastrukturę drogową i kolejową.

po czWarte, toWarzySząca rozWojoWi goSpodarczemu urbanizacja przynioSła ogromne problemy środoWiSkoWe. Dziś w miastach mieszka już ok. połowy ludności Chin. Chińczycy przesiedli się z rowerów na samochody: 100 mln osób ma auto, a prawie 220 mln motocykl lub inny pojazd silnikowy. W  Pekinie, w  którym przygotowywaliśmy raport, smog w październiku z trudem po-zwalał oddychać. rozwój przemysłu spowo-dował zniszczenia w strefach ekonomicznych i poza nimi.

NOWy MODEl WZROsTu – AlE JAKI?Władze są świadome, że dotychczasowy

wzrost nie jest zrównoważony i  stworzył wiele napięć. rozwój zależał w zbyt dużym stopniu od inwestycji i pochłaniania zasobów, za mało zaś od wydatków konsumenckich.

Pensja minimalna to obecnie 1,2 tys. rMB, czyli 600 zł, a średnie wynagrodzenie w sek-torze publicznym wynosi ok. 3 tys. rMB, czyli ok. 1,5 tys. zł. W opinii władz chińscy pracow-nicy byli za tani, dlatego wzrost płac nie budził obaw. Teraz widać również negatywne skutki tego zjawiska. inwestorzy zagraniczni coraz częściej rozważają przeniesienie produkcji do tańszych krajów (np. Meksyk czy nawet euro-pa Środkowa), a w dużych miastach zaczyna powoli brakować wykwalifikowanych pra-cowników. Zmniejsza się też zasób chętnych do pracy na każdych warunkach.

po drugie, ok. 2015 r. chiny przeStaną być beneficjentem „dyWidendy demo-graficznej”. oblicza się, że nawet 30 proc. poziomu wzrostu w latach 1965–1990 Azja zawdzięczała małej liczbie starszych osób, a dużej grupie aktywnych dorosłych2. Chi-ny, zagrożone gwałtownym powiększaniem się populacji, rygorystycznie przestrzegały polityki „jednego dziecka”, co sprzyjało roz-wojowi, ale dziś jest obciążeniem, bo społe-czeństwo zaczyna się starzeć. Podobnie jak w europie liczba urodzeń spadła już poniżej poziomu naturalnego odnawiania się społe-czeństwa. W 1980 r. mediana wieku (punkt, w którym populacja dzieli się na równe po-łowy – starszą i młodszą) wyniosła 22 lata. W 2030 r. Chiny będą starsze od europy.

po trzecie, śWiatoWy kryzyS zmniejSzył popyt na tanie chińSkie toWary. Bogate kraje ograniczają konsumpcję, co wpływa na poziom eksportu. Kryzys spowodował w  2008 r. jego spadek aż o  25 proc. (luty 2009, w ujęciu rok do roku). W 2011 r. po raz pierwszy od 1993 r. Chiny mogą osiągnąć de-ficyt w handlu z Ue. odpowiedzią rządu był olbrzymi pakiet finansowy, który zapewnił

Chinybyły warsztatem świata – teraz ich model rozwoju się zmienia.

Migracja ze wsi do miast – symbol sukcesu czy zagrożenie?Przyczyny wzrostu liczby ludności miejskiej. Ustalenia dla okresu 1990–2007.

Źródło: OECD; The Telegraph, people.com.cn.

Wzrost naturalny

O�cjalna zmiana zamieszkania

Zmiany rolniczei pozarolnicze

Nieo�cjalna zmiana

zamieszkania

Powstawanie nowych miast

19%12%

28%

7%

34%

2. „The economist”, 19 października 2011.

17

P R I O R y T E T y G O s P O D A R C Z E C H I N : p l a n y, s t r a t e g i e , c e l e , m o ż l i w o ś c i

od wielu lat rząd utrzymuje sztucznie zaniżany według ekonomistów kurs juana, co jest jednym z powodów silne-go wzrostu, ale i źródłem kłopotów. Najprawdopodobniej rząd będzie więc eksperymentował z poluzowaniem kur-su – takie eksperymenty już się zaczęły. Może to pociągnąć zmiany w niezwykle restrykcyjnym sektorze finansowym. inny obszar to większa elastyczność w kształtowaniu przez rynek stóp procentowanych – tu również dokonują się już eksperymenty, np. w sektorze health management. Ponadto konsumpcję mogą pobudzić inwestycje w bezpieczeństwo socjalne – zdrowie, edukację i dobrobyt.

Większość ekonomistów zgadza się, że chińska gospo-darka jest w gorszej kondycji niż przed kryzysem. Nie na-leży jednak spodziewać się wstrząsów ani gwałtownych załamań. Poziom kontroli nad gospodarką oraz wielkość rezerw dają duże pole manewru. Mniejszy wzrost i więk-sza inflacja wydają się jednak nieuchronne. Bank HsBC przewiduje, że inflacja będzie w najbliższej pięciolatce się-gać 5 proc., podczas gdy w okresie 2001–2010 wynosiła ok. 2 proc.3. Ceny odczuwalnie rosną: życie w największych chińskich miastach nie jest już tanie.

Najbliższe pół dekady będzie dla Chin okresem współ-istnienia starego modelu rozwojowego opartego na tanim eksporcie i modelu poszukiwania nowych przewag zwią-zanych z  innowacyjnością oraz chińskimi inwestycjami w świecie. Ta strategiczna zmiana oznacza nowe szanse

Przychody są dzielone nierówno, a dysproporcje między pro-wincjami nadmorskimi, które pierwsze obłowiły się na wzro-ście, a zachodem kraju są duże. Część ambitnych planów się nie powiodła; nie udało się zwiększyć udziału usług w PKB (43 proc. i 35 proc. w zatrudnieniu, w krajach rozwijających się to ok. 60 proc. PKB). inwestycje przestają zaś już pobudzać wzrost. Kiedy 30 lat temu zaczynały się reformy, wynosiły one 25 proc. PKB, co przekładało się na 10-procentowy wzrost PKB. Dziś wydatki na innowacje to ponad 50 proc. PKB, a jest on na takim samym poziomie.

W nowych planach rozwojowych kluczowe znaczenie ma konsumpcja. spadła ona z 45 proc. PKB w późnych latach 90. do 33 proc. w ubiegłym roku (por. wykres). Zaciskaniu pasa sprzyjał model społeczny (niemal całkowity demontaż świadczeń socjalnych przez państwo, odejście od zasady „że-laznej miski ryżu”). Chińczycy są zapobiegliwi – oszczędzają na starość i na gorsze czasy. Przez ostatnią dekadę głównym tematem dyskutowanym w Chinach była więc konieczność ożywienia konsumpcji, zwiększenia inwestycji w usługi oraz liberalizacji sektora finansowego. ogłoszony wiosną 12. plan pięcioletni zakłada nacisk na kreatywność i ducha innowacyj-ności. Jak to ujął premier Wen Jiabao, celem jest zmiana Chin w xiaokang society – dobrze prosperujące społeczeństwo, które zaczyna korzystać z owoców swojej pracy. oznacza to mniejszy cel wzrostowy (7 proc., w poprzednim planie 7,5; co jednak nie przeszkodziło rosnąć gospodarce o ponad 11 proc. rocznie).

3. więcej: raport HSbC Inside Track: China. Insight From European Corporates, 2011.

Konsumpcja spada wbrew planomInwestycje i konsumpcja wewnętrzna w Chinach (jako procent PKB).

Źródło: Haver Analitycs; „Financial Times”.

30

35

40

45

50

55

1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Konsumpcja prywatnaInwestycje

Główny kierunek chińskich inwestycji – AzjaBezpośrednie inwestycje zagraniczne, 2009.

Źródło: China Daily, Ministerstwo Handlu.

AmerykaPółnocna

2,7%

AmerykaŁacińska

13%

Europa 5,9%

Afryka2,6%

Azja 71,4%

Oceania4,4%

18

P R I O R y T E T y G O s P O D A R C Z E C H I N : p l a n y, s t r a t e g i e , c e l e , m o ż l i w o ś c i

dla firm, a w szerszym kontekście także dla państw. są one związane głównie z trzema obszarami: rynkiem wewnętrz-nym, współpracą w zakresie innowacyjności oraz chińskimi inwestycjami w świecie.

NADZIEJA NA WIEKI RyNEK WEWNęTRZNy Dostęp do dużego chińskiego rynku był zawsze marchew-

ką dla inwestorów. Większa siła nabywcza społeczeństwa byłaby dobrą wiadomością sama w sobie, kilka obszarów otwiera jednak szczególnie interesujące możliwości.

Przede wszystkim rynek konSumentóW zamożnych. Chińscy milionerzy to dziś spora grupa osób (dolarowych

miliarderów jest dziś 271), a  klasa średnia liczy ponad 200 mln4. Mall Guomao przy World Trade Center w Pekinie to parada najlepszych globalnych marek, a zamożni klienci traktują je jako niezbędny element społecznego prestiżu.

klaSa średnia jeSt mocno zWeSternizoWana, a szybka urbanizacja powoduje, że będzie jej więcej. PKB per capita w Pekinie przekroczył w 2008 r. 8 tys. dol., a średnie zarob-ki ponad 600 dol. miesięcznie. 93 chińskie miasta mają po-nad 1 mln mieszkańców, wkrótce zamieszka w nich dalsze 350 mln osób, co będzie wymagać zbudowania ok. 50 tys. wieżowców – siedem razy tyle co w Nowym Jorku. rynek dwóch największych miast – Pekinu i  szanghaju – to aż 40 mln osób; to tyle, ile liczy Polska czy Hiszpania.

Konsumpcja w Chinach ma zaledwie 33 % udziału w PKB. Mimo zachęt i starań rządu od wielu lat spada. Sprzyja jej jednak rozrost miast, zwiększanie się liczby osób zamożnych i zamiłowanie Chińczyków do luksusowych, podkreślających status marek.

4. więcej: „eurobiz, journal of european Chamber of Commerce in China”, lipiec–sierpień 2011.

19

P R I O R y T E T y G O s P O D A R C Z E C H I N : p l a n y, s t r a t e g i e , c e l e , m o ż l i w o ś c i

W praktyce wzrost konsumpcji może zwiększać szanse firm na chińskim rynku wewnętrznym, ale wiele będzie za-leżeć od barier wejścia.

Do najważniejszych problemów należy prawo określane decyzjami partyjnych urzędników oraz kwestia ochrony wła-sności intelektualnej. Naruszenia iP (intellectual property) do-świadczyło w Chinach 70 proc. europejskich podmiotów6. o ile kwestia ta poprawiła się na poziomie dużych firm (choć nadal chińscy partnerzy potrafią przejąć technologię i biznes), o tyle prawdziwą zmorą małych i średnich przedsiębiorców są masowe pirackie podróbki. Firmy o znanych brandach (jak Louis Vuitton) mogą je traktować jako „darmową promocję” napędzającą koniunkturę na oryginały, lecz dla większości marek spoza segmentu luksusowego podróbki niszczą biznes.

Zagranicznym produktom utrudni też ekspansję stop-niowa poprawa jakości produktów chińskich, a co za tym idzie, lepsza opinia na ich temat wśród lokalnych konsu-mentów. Współczynnik błędów w produkcji AGD wynosi w Chinach 0,5 proc. (w europie 2 proc.): jakość i dokładność chińskich towarów rośnie. rząd przywiązuje ogromną wagę do wypromowania rodzimych towarów nie tylko w kraju, ale

rosnącą grupą konsumentów są także ludzie StarSi. W 2020 r. ich liczba sięgnie 248 mln. Co roku przybywa 8 mln obywateli, którzy skończyli 60 lat. To szansa na inwestycje i produkty adresowane do seniorów, np. domy opieki na wy-sokim poziomie.

Zagraniczne firmy nie mają jednak dostępu do wszystkich segmentów rynku B2C (Business to Consumer). Chiny na-rzucają swoje zasady: uzależniają wpuszczenie na swój rynek od transferu technologii, ograniczają także branże, w które może inwestować zagraniczny kapitał, albo częściowo (licen-cje, standardy, konieczność rejestrowania spółek z chińskimi partnerami), albo całkowicie5. Np. w sektorze telekomunika-cyjnym od 2001 r. na 22 tys. wydanych licencji zaledwie 23 to zagraniczne. Poza zasięgiem firm innych niż chińskie jest tak-że rynek zamówień publicznych (20 proc. całej gospodarki, w tym duże przedsięwzięcia infrastrukturalne). 43 proc. firm pytanych przez europejską izbę Handlu w 2011 r. było zdania, że polityka rządu wobec zagranicznych przedsiębiorstw stała się bardziej dyskryminacyjna. Aż 46 proc. uważa, że ten trend będzie się pogłębiał mimo zapowiedzi premiera Wena Jiabao, że wszystkie firmy zarejestrowane w Chinach są chińskie.

8 mlnobywateli, którzy

skończyli 80 lat, przybywa co roku

w Chinach. Gospodarka przestaje korzystać

z „dywidendy demograficznej”.

5. Por. Raport European Business in China, Position Paper 2011/2012, european Chamber of Commerce in China.6. Ibidem.

20

P R I O R y T E T y G O s P O D A R C Z E C H I N : p l a n y, s t r a t e g i e , c e l e , m o ż l i w o ś c i

także za granicą (posłużyły temu m.in. letnie igrzyska olim-pijskie w Pekinie w 2008 r.). Najlepsze jakościowo chińskie marki mają szansę jako marki globalne (Lenovo czy Haier).

WsPólNEPRZEŁOMOWE INNOWACJE W międzynarodowej polityce handlowej Chiny zawsze

potrafiły znaleźć korzystną dla siebie drogę, lawirując między agresywną polityką eksportową, ochroną własnego rynku (w tym poprzez politykę antydumpingową skierowaną wo-bec innych, jeszcze „tańszych” krajów), testowaniem granic wytrzymałości WTo, wymuszaniem inwestycji oraz przycią-ganiem kapitału i wiedzy.

W polityce produkcyjnej i eksportowej zwrot w stronę produkcji wysokiej jakości i  oferowania „wartości doda-nej” jest widoczny od dłuższego czasu. Chiny pozostają warsztatem świata, bo kładą nacisk na przemysł wysokich technologii. W nowym planie gospodarczym rząd wskazał jako kluczowe siedem przemysłów z zamiarem pozyskania na nie 1,5 bln dol. inwestycji. są to: energia alternatywna i odnawialna, biotechnologia, IT, urządzenia wytwórcze, zaawansowane materiały, samochody na alternatywne źródła energii oraz technologie energooszczędne i przy-jazne dla środowiska.

Władze dbają, aby kompetencje chińskich przedsię-biorstw w tym zakresie rosły, m.in. wspierając badania i roz-wój. Większość stanowisk w kluczowych instytucjach na-ukowych zajmują dziś „żółwie morskie” – naukowcy wysłali za granicę w czasach Denga, którzy rozumieją sens współ-pracy, której symbolem stało się Lenovo (zakup zagranicz-nej marki i upgrade technologii przez chińską innowację)7. Chińska myśl technologiczna będzie się rozwijać, a biznes stanie się eksporterem wysokich technologii, zarówno pra-cując nad własnymi innowacjami, jak i przerabiając, ko-piując i upraszczając rozwiązania innych firm. Priorytetem są nowoczesne gałęzie gospodarki: robotyka, technologie kosmiczne i zielone (93 proc. samochodów elektrycznych powstaje w Chinach, a inwestują one w energię odnawialną dziesięć razy więcej niż europa)8.

rywalizację na zagranicznych rynkach umożliwi spraw-dzony już model innowacji kosztowej. Chińskie firmy wy-specjalizowały się w oferowaniu klientom więcej innowacji za mniej. Włączają high-tech do bardzo tanich produktów, oferują szerszy ich wachlarz oraz przekształcają highendo-we produkty specjalistyczne w masowe. Podbijając rynki eksportowe, mogą wówczas zaczynać od segmentów lowen-dowych (np. Haier wszedł do UsA, produkując lodówki dla studentów, zdominował też w 60 proc. rynek lodówek do wina, sprzedając je o połowę taniej niż konkurencja) i po-suwać się w górę rynku (np. motocykle Lifan najpierw opa-nowały Wietnam i Afrykę, a potem – gdy pozwoliły na to doświadczenia i jakość – rynki bardziej zamożne)9.

Przez etap „warsztatu świata” Chiny rozwinęły zdolność produkowania na dużą skalę, doprowadziły do perfekcji umiejętność zmniejszania kosztów, a także pozyskały techno-logie, które same mogą teraz udoskonalać lub sprzedawać roz-wijającemu się światu. Trzeba się spodziewać, że poprzez roz-wój dziewięciu strategicznych sektorów Chiny będą stawiać

Najbliższe pół dekady będzie dla Chin okresem współistnienia starego modelu rozwojowego (tani eksport) i modelu poszukiwania nowych przewag (inwestycje na świecie).

7. Cheng Li, China’s New Think Tanks: Where Officials, Entrepreneurs, and Scholars Interact, China Leadership monitor, No. 298. Por. wnioski z dyskusji Doing business with China in the of crisis, zima 2010, Friends of europe.9. Por. ming zeng, Peter j. williamson, Dragons At Your Door, Harvard business School Publishing 2007.

Chiny bez rąk do pracy?Wielkość populacji w wieku produkcyjnym (15–64 lata), w procentach.

Źródło: United Nations Population Division.

-40

-20

0

20

40

60

80

2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

*Prognoza dla Europy nie bierze pod uwagę Rosji.

IndieStany ZjednoczoneChiny

Europa*Japonia

21

P R I O R y T E T y G O s P O D A R C Z E C H I N : p l a n y, s t r a t e g i e , c e l e , m o ż l i w o ś c i

do Azji (67 proc.) i Ameryki Południowej (21 proc.). Na europę i Afrykę przypadło po 4 proc., na Amerykę Północną – 3 proc., oceanię – 2 proc. (2007 r.)13.

strukturę i wielkość chińskich inwestycji w euro-pie trudno precyzyjnie opisać (brak danych, inwesty-cje niebezpośrednie), ale pewne trendy są widoczne. Chiny chętnie inwestują w obligacje państwowe oraz inne gwarantowane przez obce państwa papiery dłużne. Często nie są to inwestycje duże, rzędu kilku milionów euro, zwłaszcza w małe firmy high-tech. Pozyskiwanie know-how jest ważnym motywem. in-westycje często są wspomagane przez władze chińskie, zwłaszcza w sektorach kontrolowanych przez pań-stwo – takich jak paliwowy, wydobywczy i telekomu-nikacyjny14.

europa może być polem ekspansji dla chińskiego kapitału. rodzi to jednak pytanie o kryteria politycz-ne i reguły otwarcia strategicznych z punktu widzenia innowacyjności i bezpieczeństwa sektorów na chiń-skie inwestycje. inne pole możliwości to tworzenie wspólnych przedsięwzięć służących wprowadzaniu chińskich firm na europejski rynek.

odpoWiedzi na pytanie, jak roSnąć dzięki chinom i z chinami, trzeba Szukać dziś W ich Strategii rozWo-joWej. Chiński model wzrostu się zmienia. Z produkcji tanich dóbr przekształca się w model produkcji opartej na wartości dodanej, nastawionej na innowacyjność. Dojrzewanie rynku otwiera inne niż wcześniej możli-wości. skorzystanie z nich nie będzie łatwe, bo Chiny stawiają wiele barier. W obszarach priorytetowych dla rozwoju szanse na sukces są jednak największe.

na „narodowych championów”. Nie oznacza to jed-nak braku szans dla firm, które chcą wejść w szersze łańcuchy współpracy i pracować wspólnie z chiński-mi firmami nad nowymi technologiami. Możliwości obejmują wiele niszowych rynków B2B (Business to Business)10. Dodatkowo ambicje rozwojowe regionów, które chcą rosnąć szybciej, niż zakłada rządowy plan, mogą oznaczać, że będą one oferować firmom lepsze warunki inwestycji. Koszty płac i najmu są na zacho-dzie kraju o 40 proc. mniejsze niż w zatłoczonych re-gionach na wybrzeżu11.

Dla firm działających w branżach, w których Chiny chcą konkurować globalnie, oznacza to realny dylemat: tworzyć z chińskimi firmami alianse czy z nimi kon-kurować. Alianse – choć niełatwe – mogą być skutecz-niejszą strategią.

sTRATEGICZNE INWEsTyCJE CHIńsKIE W EuROPIE Wydany niedawno raport Deloitte Borderless,

boundless wskazuje na rosnącą aktywność chińskich firm w fuzjach i przejęciach w kluczowych strategicz-nie obszarach12. Barclays, iBM, sony czy Tommy Hil-figer – liderzy w różnych segmentach rynku – należą w części lub całości do chińskich podmiotów. Chińskie inwestycje bezpośrednie za granicą stopniowo rosły od ok. 2003 r., by przyspieszyć w latach 2007–2008 do 55,91 mld dol. Kryzys był okazją do przejęć przedsię-biorstw m.in. z branży samochodowej (MG rover, Vo-lvo czy sAAB), by odpowiedzieć na potrzeby szybko rosnącego rodzimego rynku, a także firm z segmentu iT. Chińskie inwestycje bezpośrednie trafiają głównie

REKOMENDACJE THINKTANK: m o d e l r o z w o j u c h i n e w o l u u j e – z najtańszego warsztatu świata przekształcają się one w gospodarkę o większym stopniu zamożności, której ambicją jest wyższa jakość własnych produktów i poszukiwanie okazji inwestycyjnych za granicą. Dlatego nowych szans współpracy trzeba szukać w obszarach wzrostu nakreślonych w rządowych planach rozwoju na najbliższą dekadę.

10. Patrz: raport HSbC Inside Track: China. Insight From European Corporates, 2011.11. Ibidem.12. Patrz: Borderless, boundless, Deloitte, 2011 – raport na temat trendów w fuzjach i przejęciach dokonywanych przez chińskie firmy.13. Inward and Outward FDI Country Profiles, Vale Columbia Center, 2011.14. Going Out: An Overview of China’s Outward Foreign Direct Investment, uSCC Staff research report, 2011.

22

P R I O R y T E T y G O s P O D A R C Z E C H I N : p l a n y, s t r a t e g i e , c e l e , m o ż l i w o ś c i

Westernizująca się młodzież, starsze pokolenie, segment B2B – to jedne z „masowych nisz”, które w Chinach w najbliższych latach będą rosły. Chińska młodzież chce dziś bezproblemowo korzystać z życia, podobnie jak pokolenie, które tworzyło pomyślność Chin.

23

P R I O R y T E T y G O s P O D A R C Z E C H I N : p l a n y, s t r a t e g i e , c e l e , m o ż l i w o ś c i

Liczące się firmy z polskim kapitałem to w najlepszym przypadku firmy śred-niej wielkości, w chińskiej (ale i europejskiej) skali niewielkie. i one jednak, nawet jeśli mają potencjał pozwalający na istotne działania na chińskim rynku,

nie mają zazwyczaj dobrze przemyślanych strategii wzglę-dem Chin (profesjonalna analiza szans rynkowych, spółek do partnerstw, podejścia do joint ventures z chińskimi pod-miotami w Polsce oraz w krajach trzecich itp.). Nieco lepiej wyglądają możliwości zakupów na polskim rynku, choć i tu właściwie nie można mówić o spektakularnych, dobrych okazjach.

Jak w takiej sytuacji mówić o zwiększeniu wynikającej z  relacji wspólnej wartości dodanej po obu stronach? Wyzwaniem nie jest identyfikacja szans (te są dobrze opisane w wielu raportach), ale relatywnie niski poziom umiędzynarodowienia polskich firm oraz instytucji, a także brak systemowego wsparcia przez rząd ich obecności na kluczowych rynkach. szczególnie na rynku najbardziej lukratywnym i pożądanym dziś przez wszystkich.

PAPIEROWE, A NIE REAlNE ZWyCIęsTWAPolska nie ma spójnej strategii relacji ekonomicznych

z Chinami. resorty prowadzą odrębne polityki względem „swoich” spółek i obszarów odpowiedzialności. Niesie to istotne zagrożenia ekonomiczne i polityczne dla gospodar-ki. W stosunku do strategicznych projektów dotyczących chińskich inwestycji w Polsce brakuje analizy ich skutków. Nie wiadomo, jakie sektory są w tym względzie dla Polski strategiczne i  jakie struktury transakcyjne mogłyby być optymalne, jeśli chodzi o zaangażowanie chińskich firm w najważniejsze sektory gospodarki.

Skala ma znaczenie. Polska jest rynkiem niedużym, mało zasobnym w surowce. Nie może wobec Chin odgrywać roli „bramy do Europy”. Intensywniejsze relacje mogłyby jednak przynieść korzyść obu stronom – o ile Polska zacznie bardziej intensywnie i strategicznie o nie zabiegać.

Polska z punktu widzenia Chin to niewielki kraj. Chcąc wykorzystać potencjał relacji z Chinami, powinna staranniej je pielęgnować.

Polskie firmy mają szanse w różnych obszarach, a gospodarka może skorzystać na strategicznych chińskich inwestycjach oraz na rozwijaniu wspólnych przedsięwzięć.

Wymaga to spójnej, międzyresortowej strategii prowadzącej do wspierania interesów dużych firm, które mogą liczyć się w skali chińskiego rynku („porcelanowych czempionów”), oraz edukacji i wspierania średnich firm, które mają największe szanse na rynku Państwa Środka.

Gdzie szanse współpracy

są realne

autorzy: PAWEŁ RABIEJ, MAŁGORZATA BONIKOWsKA

合作

ws

pó

łp

ra

ca

24

P O l s K A – C H I N y : m o ż l i w o ś c i w s p ó ł p r a c y

MOżlIWOśCI sTRATEGICZNEJ WsPóŁPRACyTymczasem możliwości jest wiele. Nawet jeśli prawdzi-

we jest stwierdzenie polskich firm obecnych w Chinach, że chińskie win-win oznacza dwa razy większą wygraną dla strony chińskiej, to i tak – biorąc pod uwagę potencjał rynku – gra jest warta świeczki. Kluczowe możliwości dotyczą kilku obszarów.

inWeStycje W lokalizację produkcji w Chinach, takie jak poczynione już przez firmy w przeszłości (Wittchen, LPP, selena, romet itp.), w całości kontrolowane przez firmy, na-dal mają sens, szczególnie w mniej rozwiniętych regionach i jako baza do sprzedaży na rynki trzecie i rynek chiński.

rynek chiński jest wciąż nienasycony i ma wiele nisz. Duże możliwości istnieją w Segmencie Superzamożnym (szybko rosnący rynek dóbr luksusowych – jachty, prywatne samo-loty etc.) oraz marek premium (rosnąca klasa średnia, zain-teresowanie dobrymi brandami, możliwość stosunkowo

strategiczna bierność jest przysłaniana pozornymi sukc-esami i pozorowanymi zwycięstwami. Za sukcesem frekwen-cyjnym polskiego pawilonu na eXPo 2010 nie poszły kolejne kroki. Badań rynkowych na temat szans polskich produktów w Chinach, które zlecił PAiiZ przed eXPo, nie da się odnaleźć – instytucjonalna pamięć nie sięga tak daleko. Większość ofi-cjalnych delegacji odwiedzających Chiny traktuje je najwyżej jako interesującą wycieczkę, nie wynosząc z niej ani głębszego zrozumienia rynku, na którym się znalazły, ani wiedzy, jak skorzystać z rozwoju Chin w przyszłości. Chaotyczne, krót-koterminowe działania są widoczne w całej polskiej promocji gospodarczej, ale w szczególności wobec Chin, których rynek – jak żaden inny – wymaga systematyczności, stanowczości, strategii, długofalowego podejścia i stosowania jasnych mier-ników sukcesu.

Brak takich działań może prowadzić do przegranej, zwłaszcza że inne państwa unijne i  spoza Unii potrafią zdefiniować w relacjach z Chinami nadrzędne i kluczowe z  punktu widzenia swoich gospodarek cele, które chcą osiągnąć.

37 % wzrósł w 2010 r. eksport europejskich towarów do Chin – wartość handlu między Europą a Chinami to ponad 1 mld zł dziennie. Europa nie ma jednak spójnej strategii gospodarczej wobec Chin.

25

P O l s K A – C H I N y : m o ż l i w o ś c i w s p ó ł p r a c y

mogłyby być również odpowiedzią na wy-czerpanie się możliwości wzrostu firm na polskim rynku (na takiej strategii opiera się model współpracy sygnity z Huawei). inny obszar to przetargi publiczne w Ue.

W kontekście chińskiego rynku polskie firmy mogą również wchodzić w łańcuch kooperantóW dużych firm już działających aktywnie na rynku chińskim (np. niemiec-kich) i  szukać silniejszych partnerów eu-ropejskich.

Chińskie firmy mogą być dla polskich firm źródłem kapitału i  Wiedzy. Chiny przejawiają zainteresowanie inwestycjami strategicznymi w  energetyce i  przemyśle ciężkim (np. zakup przez Guangxi Liu-Gong Machinery Huty stalowa Wola, któ-ry może być największą chińską inwestycją w Polsce). Możliwości dotyczą jednak rów-nież sektorów high-tech (ostatnio Chiny utworzyły specjalny fundusz dysponujący 2,8 mld euro, mający służyć niemieckim małym i średnim firmom w inwestycjach z chińskimi partnerami, w celach rozwojo-wych i innowacyjnych).

Potencjał istnieje również w  inWeSty-cjach Strategicznych, w których Chiny są aktywne w europie. W 2010 r. chińscy poli-tycy podpisali kilkanaście umów w Grecji (m.in. budowa terminalu portowego dla kontenerowców w  Pireusie o  wartości ponad 3 mld euro). Huawei i włoski oddział Vodafone stworzą w  Mediolanie centrum

wciąż łatwego usytuowania nowych marek, zwłaszcza odwołujących się do prestiżu, jakości, bezpieczeństwa).

W  Segmencie uSług b2b, najkrócej mó-wiąc, polskie firmy mogą mieć szanse w sek-torze iCT (Information and Communication Technologies). Według european Chamber of Commerce otwiera to możliwości zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw. Choć telekomy i hardware to znacząca część sekto-ra, szanse mają producenci software, dostaw-cy konsultingu i outsourcingu iT czy stron WWW. Liczący ponad 250 mln użytkowni-ków rynek internetu online otwiera możli-wości dla aplikacji online na telefony iPhone i działające pod kontrolą systemu Android. Według Gartner Group w latach 2011–2013 najmocniej będzie rósł rynek integracji i ja-kości danych.

ogromnie Ważne jeSt dla chin Wpro-Wadzenie zielonych technologii. Tu szan-se mają firmy produkujące niskoemisyjne technologie i innowacyjne rozwiązania.

Polsko-chińskie joint ventureS się sprawadzają. Doświadczenia firmy Chipol-brok, która powstała z  inicjatywy rządu polskiego i  chińskiego 60 lat temu, czy współpraca KGHM i  Liu Gong tworzą wartość dodaną na obu rynkach. Chińsko- -polskie firmy mogą też wspólnie wchodzić na rynek europejski (europa Środkowa lub dalej), a znajomość realiów i prawa Ue daje tu Polakom przewagę. Takie przedsięwzięcia

Polska powinna jak najszybciej wypracować jednolite stanowisko względem Chin.

Polska nie powinna mieć złudzeń: na chińskim rynku może niewiele. Duże kontrakty wymagają silnego wsparcia politycznego. Realne szanse mają mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa.

26

P O l s K A – C H I N y : m o ż l i w o ś c i w s p ó ł p r a c y

innowacyjne w celu m.in. rozwoju sieci szerokopasmowej we Włoszech. Pod rzymem chiński HNA chce zbudować za 3,5 mld dol. hub lotniczy dla towarów sprowadzanych z Chin. Chiński PetroChina i brytyjski ineos utworzą spółkę joint venture zajmującą się rafinacją ropy, w Hiszpanii zaś chiński bank iCBC (największy na świecie pod względem wartości rynkowej) otworzył swój pierwszy w europie oddział.

rozmiar chińskiego rynku powoduje, że liczba mo-deli działania na nim jest niemal nieograniczona. Zarazem obecność na nim nie jest łatwa, co wiąże się z  różnego rodzaju barierami wejścia. Należą do nich:

licencje, pozwolenia, zezwolenia i procedury, a także czas potrzebny na ich uzyskanie

konieczność posiadania strategicznego partnera, wymuszana często formalnie (reguły wpuszczania inwestorów) oraz nieformalnie (bez partnera nie da się po prostu skutecznie działać). Partnerstwo jest w  Chinach kluczowe, a  jego wybór wymaga poświęcenia czasu i wiąże się z ryzykiem

różnice kulturowe (zrozumienie odrębności mentalnych, uzyskanie głębokiego zaufania przy długoterminowej współpracy, okazywanie troski i szacunku)

konieczność zdobycia własnych doświadczeń i wypracowania własnej sieci kontaktów (na Zacho-dzie relacje wzrastają wraz z biznesem, na Wschodzie jest odwrotnie).

OsTATNI MOMENT NA sTRATEGIęPolskie firmy w niewielkim stopniu zdają sobie sprawę,

jak znacząco rozwinęły się w  ostatnich latach Chiny. Ulegają powierzchownym opiniom i stereotypom na ich temat. Zafascynowanie gospodarką UsA, a później długi proces wchodzenia do europy i odnajdywania się w niej nie sprzyjały strategicznemu zainteresowaniu dalekimi rynkami zarówno przez rząd, jak i przez firmy.

Chiński model wzrostu zasługuje dziś jednak na uważne studiowanie, a  możliwości bardziej intensy-wnych relacji gospodarczych – na sensowną, obliczoną

Polski pawilon podobał się odwiedzającym EXPO – ale realne korzyści gospodarcze w relacjach z Chinami są efektem przemyślanych i konsekwentnie realizowanych strategii politycznych.

27

P O l s K A – C H I N y : m o ż l i w o ś c i w s p ó ł p r a c y

Polska powinna jak najszybciej wypracować jednolite stanowisko względem Chin w istotnych kwestiach makroe-konomicznych oraz mikroekonomicznych. Powinno ono opierać się na następujących krokach:

StWorzenie odpoWiednio umocoWanej Struktury odpowiedzialnej za koordynację polityki rządu wobec najważ-niejszych dla polskiej gospodarki rynków, w szczególności chińskiego (np. pełnomocnik rządu, podległy bezpośrednio premierowi).

StWorzenie długofaloWej rządoWej Strategii rela-cji z chinami: powinna obejmować założenia kluczowych kierunków działania (obszary i narzędzia edukacji firm i ws-parcia eksportu, ramy chińskich inwestycji w Polsce, wspar-cie polskich inwestycji w Chinach, joint ventures polskich podmiotów wspólnie z chińskimi na rynkach trzecich, udział chińskich podmiotów w przetargach publicznych oraz in-nych kontraktach w  Polsce, w  tym infrastrukturalnych/PPP z udziałem chińskim w środkach własnych, inwestycje kapitałowe chińskie w papiery polskie i inne).

na długie lata strategię. Handel między Chinami a europą nie będzie zawsze wyglądał tak jak obecnie. Zacieśnianie stosunków gospodarczych przyniesie możliwość znacznie większej penetracji chińskiego rynku przez towary i usługi europejskie. Tani import z Chin będzie w mniejszym sto-pniu zalewał rynki Ue. rosnące płace Chińczyków oraz zwiększająca się liczebność klasy średniej pozwolą na zwiększenie popytu na europejskie towary. Pole gry zmienią także chińskie inwestycje w europie i innych kontynentach.

sprawność chińskiego rządu w dbaniu o interesy swoich przedsiębiorców stoi w  rażącej dysproporcji do działań, jakie podejmuje polska administracja, i  pieniędzy, jakie przeznacza na wsparcie obecności polskich firm na stra-tegicznych rynkach. system promocji gospodarczej jest przestarzały i nieefektywny, skoncentrowany na doraźnych działaniach. szerszym problemem jest jawna lub ukryta niechęć administracji publicznej do otwartego popiera-nia interesów biznesu za granicą. By polskie firmy mogły odnieść rzeczywiste sukcesy w Azji, a zwłaszcza w Chinach, muszą być mocno i oficjalnie wspierane przez własny rząd.

Wzrost zamożności i spodziewany

wzrost konsumpcji otworzą nowe szanse

dla dostawców dóbr i usług. Piękno chińskiego

rynku polega m.in. na tym, że można znaleźć na nim wiele „masowych

nisz”, od segmentu hiperluksusu

po jakościowe marki masowe.

28

P O l s K A – C H I N y : m o ż l i w o ś c i w s p ó ł p r a c y

Strategia ta poWinna określać W Szcze-gólności narzędzia WSparcia dla dwóch istotnych grup firm. Po pierwsze, firm o zna-czeniu strategicznym, które mają potencjał, by odgrywać znaczącą rolę na chińskim rynku („porcelanowi czempioni”). Po drugie, wobec firm średniej wielkości, które mają potencjał, by eksportować do Chin lub założyć joint ven-tures na tamtejszym rynku.

Częścią strategii powinny być działania edukacyjne, przybliżające potencjał relacji z firmami Państwa Środka, jak również ak-cja informacyjno-promocyjna na chińskim rynku, budująca jasne skojarzenia z Polską oraz przybliżająca Chińczykom polskie produkty i marki (made in Europe, powered by Poland).

Zainteresowane Chinami firmy powinny z  kolei wyrosnąć z  choroby „dziecięcych podbojów”, która skłania do lekceważenia siły rynków i  przedsiębiorstw azjatyckich, a także unikać strategicznego rozproszenia, realistycznie oceniając swoje możliwości oraz starannie kalkulując ryzyka związane z wchodzeniem na tak konkurencyjne rynki jak chiński.

Chiny nie są dla każdego. są jednak na-jludniejszym rynkiem świata i jedną z dwóch najbardziej znaczących gospodarek. strate-gia działania na tym rynku nie może być wypadkową szans i przypadków – zarówno po stronie firm, jak i administracji publicznej.

REKOMENDACJE THINKTANK: c h i n y n i e m u s z ą z a b i e g a ć o z a i n t e r e s o w a n i e ś w i ata – t o ś w i at z a b i e g a d z i ś o i c h r y n e k i P i e n i ą d z e . Polskie firmy nie wykorzystają szans na chińskim rynku bez realnego wsparcia administracji. Polska może wykazać wobec tych możliwości obojętność lub wypracować spójną, definiującą swoje interesy strategię prowadzenia relacji z Chinami oraz wspierania obecności polskich firm na chińskim rynku. Wymaga to jednak przełamania niechęci administracji do wspierania potencjału eksportowego i kooperacyjnego polskich przedsiębiorstw, a także długofalowych, systematycznych, skoordynowanych działań.

Chiny wykupują Europę… Czy może wręcz przeciwnie?Bezpośrednie inwestycje zagraniczne �rm z UE w Chinach oraz �rm z Chin w UE, 1992–2009.

Źródło: Eurostat, Ministerstwo Handlu ChRL.

01

2

3

4

5

6

19941992 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

BIZ inwestycje zagraniczne UE w Chinach

Chińskie BIZ w UE

Zmiana struktury chińskiego eksportuChiny intensywnie zwiększają eksport dóbr kapitałowych oraz części i komponentów (procent eksportu całkowitego).

Źródło: CEIC.

0

20

40

60

80

100

Dobra konsumpcyjneDobra kapitałoweCzęści i komponenty

Półprodukty (półwyroby)Dobra podstawowe

1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005

Firmy chińskie mogą być dla polskich firm źródłem kapitału i wiedzy.

29

P O l s K A – C H I N y : m o ż l i w o ś c i w s p ó ł p r a c y

W y D A W C A : THINKTANK Sp. z o.o., ul. mińska 25, 03-808 warszawa

A u T O R Z y R A P O R T u : dr małgorzata bonikowska, Paweł rabiej

K O O R D y N A T O R W y D A W N I C Z y : Anna Chyckowska

W s P ó Ł P R A C A : Tomasz bieńkowski, grzegorz Lipski

P R O J E K T G R A f I C Z N y : Katarzyna zbytniewska

G R A f I K : monika Chylińska

Z D J ę C I A : mariusz Pleban, Paweł rabiej, Paweł Kozak

Dossier

T H I N K TA N K D O S S I e r P O L S K A – C H I N Y powstało jako część cyklu raportów realizowanych przez THINKTANK na temat możliwości rozwijania relacji Polski ze strategicznymi światowymi gospodarkami. Publikacja została zrealizowana w ramach współpracy firmy THINKTANK z ministerstwem Spraw zagranicznych rP w zakresie zadań dyplomacji ekonomicznej oraz w związku z wizytą Prezydenta rP w Chinach.

Autorzy dziękują: osobom i instytucjom, które przyczyniły się do powstania raportu, m.in. biurom Deloitte w warszawie, Pekinie i Szanghaju, panu ambasadorowi Tadeuszowi Chomickiemu i pracownikom Ambasady rP w Pekinie, european Chamber of Commerce in China, przed-stawicielstwu Komisji europejskiej w Pekinie, Acces China economist Intelligence, kancelariom gLN i Salans, bankowi HSbC w warszawie oraz Centrum Stosunków Polska – Azja w warszawie.

Opinie wyrażone w THINKTANK DOSSIer są opiniami THINKTANK i nie reprezentują oficjalnego stanowiska rządu rP ani innych instytucji.

dr Małgorzata BonikowskaPartner zarządzający THINKTANKSpecjalizuje się w problematyce stosunków międzynarodowych i komunikacji społecznej. Absolwentka uniwersytetu warszawskiego, Akademii Teatralnej (historia kultury) i paryskiej Sorbony (historia i nauki polityczne), odbyła interdyscyplinarne studia doktoranckie w Polsce (Szkoła Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk) i za granicą (międzynarodowa Szkoła Studiów Historycznych w San marino) oraz prowadziła roczny program badawczy na wydziale Nauk Politycznych uniwersytetu Columbia w Nowym jorku (stypendium Fulbrighta). w latach 1998–2001 kierowała Centrum Informacji europejskiej w urzędzie Komitetu Informacji europejskiej. Przygotowała i realizowała rządowy Program Informowania Społeczeństwa o integracji Polski z ue oraz tworzyła sieć regionalnych Centrów Informacji europejskiej. w latach 2001–2008 była ekspertem Komisji europejskiej, szefem Programu Informacji i Komunikacji Ke w Polsce, a potem w bułgarii, przygotowującego te kraje do wejścia do ue. współpracuje z Centrum Stosunków międzynarodowych, jest doradcą w Centrum rozwoju zasobów Ludzkich oraz prezesem India eu Council.

Paweł RabiejPartner zarządzający THINKTANKSpecjalizuje się w problematyce innowacyjności i komunikacji oraz strategii konkurencyjnych w firmach i instytucjach publicznych. zarządzał procesami restrukturyzacyjnymi, m.in. w branży medialnej. Kierował konsorcjum opracowującym i realizującym strategię komunikacji i informacji dla ministerstwa Spraw zagranicznych rP przed wejściem Polski do unii europejskiej (działania informacyjne na rynek europejski oraz z wykorzystaniem innowacyjnych form komunikacji). współpracował z samorządami w zakresie tworzenia strategii promocyjnych, m.in. strategii promocji Krakowa oraz strategii promocyjnej regionu małopolski. jest autorem analiz i prezentacji dotyczących strategii konkurencyjnych i marketingowych państw, miast i regionów.

A u T O R Z y

30

新兴超级大国

wschodząca superpotęga

31

© 2011 Deloitte Polska

Wspieramy chińskie przedsiębiorstwa zainteresowane inwestycjami w Polsce oraz polskie firmy, które poszukują nowych ścieżek rozwoju związanych ze współpracą z Chinami. Aby skutecznie pomagać naszym

Klientom, powołaliśmy w Polsce zespół ekspertów – Chinese Service Group (CSG), którzy ściśle współpracująz chińskim oddziałem Deloitte. Dzięki temu, jesteśmy w stanie pomóc polskim firmom zrozumieć specyfikę

rynku chińskiego, oczekiwania chińskich partnerów biznesowych i wykorzystać wielki potencjał tejnajdynamiczniej na świecie rozwijającej się gospodarki.

www.deloitte.com/pl

Chiny – lider światowej gospodarki.

Czy wiesz jak wykorzystać szansę?

32