Polityka Zdrowotna, tom V

ISSN 1734-221X

kontekstypolityki lekowej

w Polsce

Polityka ZdrowotnaV

KWIECIEŃ 2006

Spała, konferencja IPOZ

PPoolliittyykkaa ZZddrroowwoottnnaa VV ((kkwwiieecciieeńń 22000066))

Zapraszamy Państwa do zgłaszania tekstów autorskich.Przesyłając maszynopis tekstu Autor oświadcza, że nadesła-na praca nie była uprzednio publikowana i nie została zło-żona do redakcji innego czasopisma. Ponadto oświadcza, żeautomatycznie i nieodpłatnie przenosi wszelkie prawa au-torskie – do wydawania i rozpowszechniania nadesłanegomateriału we wszystkich znanych formach – na Wydawcę,pod warunkiem, że materiały te zostaną zaakceptowane dopublikacji. Nadesłane prace są kwalifikowane do druku napodstawie opinii Kolegium Redakcyjnego i Rady Redakcyj-nej. W przypadku rozbieżnych ocen, Redakcja zwraca sięo opinię do wybranych członków Rady Naukowej i/lub Ra-dy Ekspertów Instytutu Polityki Ochrony Zdrowia. Decyzjęo zakwalifikowaniu tekstu do druku Redakcja przesyła Au-torowi. (Parametry techniczne tekstów zgłoszonych do Poli-tyki Zdrowotnej zamieszczono na sąsiedniej stronie).

Prosimy o przesyłanie tekstów w wersji papierowej i elektronicznej na adres:

Krajowy Instytut Ubezpieczeńul. E. Plater 9/11 IIIp., 00-669 Warszawae-mailem: [email protected]

NNaasszzaa ookkłłaaddkkaa::

Wojciech Giermaziak, dr n. przyrodniczych – Prezes Okręgowej Rady Aptekarskiej

w Łodzi,– Wiceprezes Naczelnej Rady

Aptekarskiej

Redaktor tomu: RRoommuuaalldd HHoollllyy

Recenzenci: pprrooff.. ddrr hhaabb.. IIrreennaa JJęęddrrzzeejjcczzyykkpprrooff.. ddrr hhaabb.. nn.. ffaarrmm.. AAnnddrrzzeejj SSaappoottaa

RRaaddaa RReeddaakkccyyjjnnaa::

• AAllddoonnaa FFrrąącczzkkiieewwiicczz--WWrroonnkkaa• RRoommuuaalldd HHoollllyy – Przewodniczący• KKrrzzyysszzttooff KKuusszzeewwsskkii – Wiceprzewodniczący• MMiicchhaałł MMaarrcczzaakk• TTaaddeeuusszz SSzzuummlliicczz

KKoolleeggiiuumm RReeddaakkccyyjjnnee::

• MMaarrttaa FFrryysszzeerr• EEddwwaarrdd GGaabbrryyśś – Wiceprzewodniczący• EEllżżbbiieettaa JJaarrmmuusszz – Sekretarz • JJaacceekk MMiicchhaallaakk – Wiceprzewodniczący• JJaaddwwiiggaa SSuucchheecckkaa – Przewodnicząca

Instytut Polityki Ochrony Zdrowiaprzy Uniwersytecie Medycznym w Łodzi

Adresy Redakcji Polityki Zdrowotnej:00-669 Warszawa, ul. E. Plater 9/11 III p.tel. (022) 628 99 30, fax. (022) 628 99 31

90-131 Łódź, ul. Lindley’a 6tel. (042) 677 93 16, fax (042) 677 93 13e-mail: [email protected]

Adres do korespondencji:00-669 Warszawa, ul. E. Plater 9/11 III p.tel. (022) 628 99 30, fax. (022) 628 99 31

e-mail: [email protected]


w Polsce

VKWIECIEŃ 2006

Proj

ekt

okła

dki o

raz

skła

d D

TP

czas

opis

ma:

Age

ncja

Wyd

awni

cza

SOW

A M

arek

Fija

łkow

ski


Rada Naukowa

prof. dr hab. Tadeusz Bodio

prof. dr hab. Aldona Frączkiewicz-Wronka

prof. dr hab. n. hum. Mieczysław Gałuszka

prof. dr hab. Roman Głowacki

prof. dr hab. Romuald Holly

prof. dr hab. n. med. Anna Jegier

prof. dr hab. Eugeniusz Kowalewski

prof. zw. dr hab. n. med. Maciej Latalski

prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński

prof. dr hab. Michał Marczak

prof. dr hab. Zbigniew Nęcki

prof. dr hab. n. med. Marek Nowacki

prof. dr hab. n. farm. Daria Orszulak-Michalak

prof dr hab. n. med. Wojciech Pędich

prof. dr hab. Michał Pirożyński

prof. zw. dr hab. Antoni Marian Rajkiewicz

prof. dr hab. n. med. Jacek Spławiński

prof. dr hab. Jadwiga Suchecka

prof. dr hab. Barbara Szatur-Jaworska

prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz

prof. dr hab. n. med Zbigniew Szybiński

prof. dr hab. Halina Tendera-Właszczuk

prof. dr hab. n. med. Tadeusz Tołłoczko

prof. zw. dr hab. n. med. Leszek Wdowiak

prof. dr hab. n. med. Hanna Wilmowska -Pietruszyńska

prof. dr hab. Konstanty A. Wojtaszczyk

prof. dr hab. med. Mirosław J. Wysocki

Rada Ekspertów

dr n. med. Krzysztof Kuszewski

mgr inż. Janusz Atłachowicz

dr Sławomir Bautembach

dr inż. Jan Czeczot

dr n. med. Kazimierz Dragański

mgr Edward Gabryś

dr n. med. Artur Hartwich

dr inż. Zygmunt Kamiński

dr Andrzej Koronkiewicz

mgr inż. Jarosław Kozera

dr Adam Kozierkiewicz

dr Marek Krobicki

dr Wiktor Masłowski

dr Wojciech Misiński

mgr Krzysztof Nyczaj

dr Jerzy Paszkowski

dr n. med. Jarosław Pinkas

mgr Ryszard Stus

mgr Adam Sałaniewski

mgr Maciej Sokołowski

dr Andrzej Sośnierz

dr Józef Świerczek

mgr inż.Tadeusz Trędota

mgr Dariusz Wasilewski

mgr Marek Wójcik

dr n. med. Marek Wójtowicz

Polityka ZdrowotnaV

KWIECIEŃ 2006

Konteksty polityki lekowej w Polsce

Adresy do korespondencji:1. 00-669 Warszawa, ul. E. Plater 9/11 III p.,

tel. (022) 628 99 30, fax (022) 628 99 31,e-mail: [email protected]

2. 90-131 Łódź, ul Lindley’a 6tel. (042) 677 93 16, fax (042) 677 93 13,e-mail: [email protected]

© Copyright by Instytut Polityki Ochrony Zdrowia, Warszawa 2006

Uniwersytet Medyczny w Łodziwe współpracy z Krajowym Instytutem Ubezpieczeń1. 00-669 Warszawa, ul. E. Plater 9/11 III p.,

tel. (022) 628 99 30, fax (022) 628 99 31,e-mail: [email protected]

2. 90-131 Łódź, ul Lindleya 6tel. (042) 677 93 16, fax (042) 677 93 13,e-mail: [email protected]

Przedruk materiałów Instytutu Polityki Ochrony Zdrowia w całości lub w części możliwy jest wyłącznie za zgodą Instytutu. Cytowanie oraz wykorzystywanie danych empirycznychdozwolone jest z podaniem źródła.

ISSN 1734–221X

Druk i oprawa: MWM Zakład Polgraficzny05-077 Wesoła/Stara Miłosnaul. Gościniec 132tel. (022) 773 19 47: fax (022) 773 29 17

Projekt graficzny oraz skład DTP: Agencja Wydawnicza SOWA Marek Fijałkowskie–mail: [email protected]

Redakcja techniczna: E. Jarmusz, A. Zmysłowska

Nakład do 5000 egz.

Polityka Zdrowotna V 55

Spis treści

Romuald Holly Andrzej LewińskiSłowo wstępne: Polski system ochrony zdrowia w połowie 2005 r. - zmiany potrzebne,konieczne i możliwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Daria Orszulak-Michalak, Michał TraczProponowane kierunki zmian w gospodarce lekami w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Józef StępieńProblemy certyfikacji i rejestracji leków w Polsce po wejściu do Unii Europejskiej . . . . . . . 15

Marcin DługoszWykorzystanie informacji elektronicznej w szpitalnej gospodarce lekowej . . . . . . . . . . . . . . 21

Andrzej Stańczak, Jacek Michalak, Daria Orszulak-MichalakRola i zadania apteki szpitalnej w procesie racjonalnej gospodarki lekiem . . . . . . . . . . . . . 25

Zbigniew MarcinkiewiczRozwiązania organizacyjne w gospodarce lekami i materiałami medycznymi w Miejskim Szpitalu Zespolonym w Olsztynie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Michał KamińskiWydatki Narodowego Funduszu Zdrowia z tytułu refundacji leków na przykładzie okulistyki i kardiologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Jarosław Kycia,Michał SewerynPrawne regulacje udzielania deficytowych świadczeń zdrowotnych na przykładzie leku Glivec - studium przypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Małgorzata Michalik, Henryk MrukZachowania pacjenta na rynku farmaceutycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Hanna LewandowskaMonopoliści na rynku obrotu lekami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

Henryk Mruk, Małgorzata MichalikRola public relations w sferze obrotu lekami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

Jan CzeczotRola gospodarki lekowej w obywatelskim projekcie „Ustawy o finansowaniu świadczeń opieki zdrowotnej” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Jadwiga SucheckaZamówienia publiczne w ochronie zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

Grzegorz MączyńskiPrzyczynek do założeń dla wspólnej europejskiej polityki zdrowotnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

Agnieszka Bogdańska, Anna Jacoń, Elżbieta JarmuszPierwszy ranking komercyjnych ubezpieczeń zdrowotnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

Dominika Cichońska, Barbara PawlakRacjonalizacja polityki i systemu ochrony zdrowia w pracach studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

Summaries of the 5th Volume . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

Nasi autorzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

66 Polityka Zdrowotna V

Contents

Romuald Holly, Andrzej LewińskiIntroduction: Changes of the Polish health care system in the first half of 2005 – needed,necessary, possible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Daria Orszulak-Michalak, Michał TraczSuggested changes of directions in medicines economy in Poland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Józef StępieńThe problems with medicines certification and registration in Poland after the EU access . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Marcin DługoszElectronic information usage in hospital’s medicines economy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Andrzej Stańczak, Jacek Michalak, Daria Orszulak-MichalakThe role and tasks of hospital dispensary in the process of national medicines economy . . 25

Zbigniew MarcinkiewiczOrganisational solutions in the medicaments and medical materials economy in Joint City Hospital in Olsztyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Michał KamińskiExpenditures of the National Health Fond due to the medicines reimbursementon an example of ophthalmology and cardiology section . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Jarosław Kycia, Michał SewerynLegal regulations of giving scarcity of medical service on the example of the refunded Glivec drug – case study . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Małgorzata Michalik, Henryk MrukPatient behaviour in the pharmaceutical market . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Hanna LewandowskaMonopoly in the market of medicaments turnover . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

Henryk Mruk, Małgorzata MichalikThe role of public relations at medicine turnover market . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

Jan CzeczotThe role of medicaments economy in the social project ”Law on the financing of health care services” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Jadwiga SucheckaPublic procurement in health care sector . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

Grzegorz MączyńskiThe contribution to presumptions for single European health policy . . . . . . . . . . . . . . . . .89

Agnieszka Bogdańska, Anna Jacoń, Elżbieta JarmuszThe first ranking of commercial health insurance products . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

Dominika Cichońska, Barbara PawlakThe rationalization of the policy and health care system in Medical University of Łódź student’s works . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

Summaries of the 5th volume . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

Our authors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

Planując przed dwoma laty cyklkonferencji naukowych poświęco-nych najważniejszym, w naszymprzekonaniu, problemom warun-kującym efektywność polskiegosystemu ochrony zdrowia, uznali-śmy to przedsięwzięcie za najbar-dziej właściwy wkład w dzieło ra-cjonalnej reformy tego systemu.Obecnie, problemy uznane wów-czas za kluczowe, nadal pozostająrównie ważne i aktualne. Wiemyjuż na pewno, że o skuteczności re-formy przesądzają: • koszyk świadczeń gwarantowa-

nych, jego zawartość, sposóbkonstruowania i wprowadzaniado systemu ochrony zdrowiaprocedur i standardów medycz-nych;

• komplementarne, suplementar-ne i ponadstandardowe zdrowot-ne ubezpieczenia komercyjne;

• status formalno-prawny, sposóbfunkcjonowania i finansowanianajważniejszego ogniwa w syste-mie, jakim jest świadczeniodawca;

• racjonalne gospodarowanie le-kami, będącymi jednym z naj-ważniejszych instrumentów sys-temu ochrony zdrowia, ale teżnajszybciej narastającym jego fi-nansowym ciężarem.

O znaczeniu i wadze tych proble-mów przekonuje dwuletnia dyskusjainspirowana i stymulowana przezpięć wspomnianych konferencji na-ukowych, którą toczyło ponad czte-rystu wybitnych teoretyków, polity-ków, praktyków społecznych i ekono-micznych w dziedzinie medycyny,ekonomii, zarządzania, politologii,

marketingu, informatyki. Owocemtej dyskusji stało się ponad dziewięć-dziesiąt publikacji wypełniającychpięć tomów powołanej w tym celu„Polityki Zdrowotnej”, której dzie-sięć tysięcy egzemplarzy trafiło dowiększości jednostek organizacyj-nych polskiego systemu ochronyzdrowia oraz środowisk związanychz funkcjonowaniem tego systemu.

Rozliczne zadania, związanez realizacją naszego przedsięwzię-cia, skutecznie wypełniała, specjal-nie w tym celu utworzona przezUniwersytet Medyczny w Łodzii Krajowy Instytut Ubezpieczeńfundacja, której znana już marka –Instytut Polityki Ochrony Zdrowiaprzy Uniwersytecie Medycznym w Ło-dzi, nadal służyć będzie wspólnymprzedsięwzięciom UniwersytetuMedycznego i Krajowego InstytutuUbezpieczeń, aczkolwiek obecnieprzeprowadzanym już w nowej for-mule organizacyjno-prawnej.

Szerokiej, wielowątkowej dysku-sji nad uwarunkowaniami efektyw-ności systemu ochrony zdrowia, pro-wokowanej i ustawicznie stymulowa-nej przez wspomniane publikacjei konferencje naukowe, towarzyszyłyliczne badania „kontekstowe” podej-mowane przez Instytut PolitykiOchrony Zdrowia, a następnie reali-zowane w ramach prac doktorskich,magisterskich i podyplomowych,głownie przez studentów Uniwersy-tetu Medycznego.

Kilkadziesiąt opracowań, bezpo-średnio lub pośrednio nawiązują-cych do tematyki naszych debat, po-wstało również w utworzonymw tym czasie przy Katedrze Polityki

Ochrony Zdrowia UM, StudenckimKole Naukowym, którego dorobekumożliwił zorganizowanie na Mię-dzynarodowych KonferencjachMłodych Lekarzy i Studenckich To-warzystw Naukowych, odbywanychw kwietniu 2005 i 2006 r., odręb-nych modułów problemowych po-święconych zdrowiu publicznemuoraz złożył się na dwa znaczące roz-działy w książkach będących zapi-sem tych konferencji.

Podejmowane w ramach Insty-tutu Polityki Ochrony Zdrowia pra-ce stały się również zaczynem dokilkunastu projektów badawczych,prowadzonych obecnie przez po-szczególne zakłady Katedry PolitykiOchrony Zdrowia UM, a wstępnewyniki tych badań były już referowa-ne i dyskutowane na kilkunastu kra-jowych i międzynarodowych konfe-rencjach naukowych.

Dwuletni dorobek opisanegoprzedsięwzięcia, którego pierwszyetap formalnie zamyka V tom „Poli-tyki Zdrowotnej”, generalnie po-twierdza naszą przewodnią tezę, iżkluczową rolę przesądzającą o efek-tywności systemu ochrony zdrowiaodgrywa: (1) oparcie systemu nagwarantowanym koszyku usługi świadczeń medycznych, skonstru-owanym z jednoznacznie zdefinio-wanych procedur, wykonywanychwedle optymalnych – z punktu sku-teczności, bezpieczeństwa i kosztów– standardów; (2) nadanie jedno-znacznego statusu formalno-prawn-ego najważniejszemu w systemieochrony zdrowia ogniwu, jakim jestświadczeniodawca, umożliwiające-mu mu prowadzenie efektywnej go-


SŁOWO WSTĘPNE

PPOOLLSSKKII SSYYSSTTEEMM OOCCHHRROONNYY ZZDDRROOWWIIAA WW PPOOŁŁOOWWIIEE 22000055 RR.. –– ZZMMIIAANNYY PPOOTTRRZZEEBBNNEE,, KKOONNIIEECCZZNNEE II MMOOŻŻLLIIWWEERRoommuuaalldd HHoollllyy,, AAnnddrrzzeejj LLeewwiińńsskkii

spodarki finansowej z pożytkiemdla skuteczności leczenia; (3) wpro-wadzenie do systemu modułu ubez-pieczeń zdrowotnych – suplemen-tarnych, komplementarnych, po-nadstandardowych, a następnie,również alternatywnych; (4) racjo-nalne gospodarowanie lekami.

Obecnie, wiemy także na pew-no, ze wymienione tutaj kluczowewarunki sine qua non efektywnegosystemu ochrony zdrowia stanowią,być może najważniejszą, ale jedyniecześć wielowymiarowego konsensu-su różnorakich uwarunkowań ide-ologiczno-politycznych, kulturowo--społecznych, medyczno-technolo-gicznych, formalno-prawnych i,przede wszystkim, ekonomiczno-fi-nansowych, jaki musi być osiągnię-ty, by system ten funkcjonował sku-tecznie, harmonijnie, możliwie sa-tysfakcjonująco dla wszystkich, naużytek których został powołany. In-nymi słowy: brak takiego konsensu-su, wszelkie wysiłki na rzecz refor-mowania systemu, czy choćby jegoracjonalizowania, czyni bezowocny-mi albo, co najwyżej, przynoszący-mi jedynie mierne, krótkotrwałeefekty, niczym leczenie objawów,a nie właściwych przyczyn ciężkiegoschorzenia. Wiadomo bowiem, żenajgorszy kształt system ochronyzdrowia przyjmuje w wyniku swarli-wych, politycznych przetargów, na-cisków formalnych i nieformalnychróżnorakich grup interesu, społecz-nych konfliktów i wymuszonychstrajkami następstw. Jest to niewąt-pliwie najgorsza, dobrze już spraw-dzona w naszym kraju droga refor-mowania systemu. Drogą tą nie-zmiennie kroczymy od lat co naj-mniej kilkunastu. Trudno się temudziwić, czy choćby z tego powoduzżymać. Albowiem zzaawwsszzee ssiięę ttaakkddzziieejjee,, ggddyy bbrraakk jest trafnej diagno-zy i odpowiedniej recepty na efek-tywny system, czyli wwłłaaśścciiwweejj ppoolliittyy--kkii zzddrroowwoottnneejj. Nie jest przy tymistotne, czy brak ten jest wynikiemniedostatku wiedzy, zwykłej igno-rancji, niewłaściwej oceny rangi pro-blemu oraz jego społecznej wrażli-wości i drażliwości, czy też, po pro-

stu, krótkowzrocznego partykulary-zmu.

Nie jest równocześnie prawdą, żew Polsce „nie ma pomysłu na zdro-wie” („Rzeczpospolita”, 90/7384).Jest nim choćby wyrok TrybunałuKonstytucyjnego (z 18.12.03i 07.01.04), do niedawna jakby igno-rowany. Wyrok ten bowiem, zewzględu na swoją wnikliwość i szcze-gółowość, może znakomicie służyćjako swoisty substytut czy co naj-mniej efektywna proteza, całej poli-tyki zdrowotnej, przynajmniej w tymzakresie, jaki jest niezbędny do pod-jęcia najważniejszych reform i syste-matycznego racjonalizowania nasze-go niewydolnego systemu ochronyzdrowia.

Wyraźny zamysł, i to nie tylkoprostego racjonalizowania wedle za-sad prakseologii, logiki czy zdrowe-go rozsądku, ale wręcz głębokiej re-formy całego systemu, zdradzajądziałania ministra Zbigniewa Reli-gi, prowadzone już od stycznia 2006r. Gromadzone przez MinisterstwoZdrowia ekspertyzy, opinie, projek-ty ustaw i rozporządzeń, treść pro-jektu Narodowego Programu Zdro-wia na lata 2006-2015, wyraźniewskazują na zamiar reorientacji ca-łego systemu w kierunku większejniż dotychczas wrażliwości i troskio pielęgnowanie zdrowia, a nie tyl-ko o jego naprawianie, nastawieniebardziej na zapobieganie choro-bom, niż głównie usuwanie ichskutków. Powołanie Agencji Ochro-ny Technologii Medycznych i podję-cie kompleksowych prac nad po-śpieszną konstrukcją koszykaświadczeń gwarantowanych, zabiegizmierzające do uruchomienia mo-dułu komercyjnych ubezpieczeńzdrowotnych (komplementarnych,suplementarnych, ponadstandardo-wych, a w dwuletniej perspektywie– także równoległych), ustalaniekryteriów weryfikacji sieci świad-czeniodawców, różnorodne zabiegiw celu pozyskania dodatkowych,znaczących środków dla systemu,a także inne, liczne działania wspie-rające wymienione przedsięwzięciawyraźnie, naszym zdaniem, wska-

zują na próbę całościowej, systemo-wej, ewolucyjnej przebudowy całe-go systemu i nadania mu ostatecz-nie charakteru bardziej prospołecz-nego (zaopatrzeniowo-opiekuńcz-ego), a zarazem wolnorynkowego(ubezpieczeniowego).

Obserwując owe działania i waż-kie przedsięwzięcia, tym trudniej-sze, że prowadzone w atmosferzepolitycznych napięć i społecznychniepokojów, dołączamy własny,skromny wkład do tego trudnegodzieła. Stąd właśnie nasza kolejna,szósta już konferencja, poświęconakształtowaniu polityki zdrowotneji zmianom systemu ochrony zdro-wia – potrzebnym, koniecznymi możliwym.


KKrróóttkkaa cchhaarraakktteerryyssttyykkaapprroobblleemmóóww rryynnkkuuffaarrmmaacceeuuttyycczznneeggoo ww PPoollssccee

Rynek z definicji to miejscegdzie spotyka się kupujący ze sprze-dawcą, dochodzą do porozumieniacenowego, kupujący ma świado-mość wartości produktu, który wy-brał a sprzedający wkalkulowałw cenę swojego produktu koszty je-go wytworzenia i zysk jaki chce uzy-skać. Wybór kupującego jest podyk-towany analizą dostępnych innychproduktów na rynku i wielkością do-stępnego budżetu.

Rynek leków znacznie odbiegaod tej definicji: – decyzje o faramakoterapii podej-

muje lekarz,– wpływ pacjenta na proces farma-

koterapii na etapie wyboru lecze-nia jest mocno ograniczony,

– koszty leczenia ponoszone sąprzez pacjenta i społeczeństwo,

– istnieje szereg narzędzi regulują-cych stronę podaży i popytu narynku farmaceutycznym.

1. Udział wydatków na leki w bu-dżecie przeznaczonym na ochro-nę zdrowia wynosi w Polsce ok.22%, w UE koszty farmakotera-pii utrzymują się średnio na po-ziomie 15% budżetu na ochronęzdrowia.

2. W Polsce udział leków generycz-nych w farmakoterapii jest jed-nym z wyższych w Europie bowynosi ok. 40%, pomimo to pa-cjenci w Polsce są obciążeniw 70% kosztami farmakoterapiico przy stopniu zamożności spo-łeczeństwa w porównaniu z in-

nymi krajami Unii jest obciąże-niem unikalnym w skali całejEuropy.

3. Po stronie podaży możemy wy-różnić następujących graczy narynku leków otwartych:

– pprroodduucceennttóóww (marże nie spadająponiżej 50 %),

• leków innowacyjnych o unikal-nych właściwościach będącychczasami przełomem w farmako-

terapii wielu schorzeń. Ze wzglę-du na bardzo wysokie koszty wy-nalezienia, zbadania i wprowa-dzenia do obrotu nowych aktyw-nych substancji czynnych, cenyleków innowacyjnych są z reguływysokie. Są one również chro-nione prawem patentowym, po-dobnie jak cała dokumentacjazwiązana z ich rejestracją (wyni-ki wszystkich badań klinicznych,referencje itp.). W Unii Europej-skiej ta ochrona trwa 10 lat. Le-ki innowacyjne są pożądane zespołecznego punktu widzenia ja-ko te, które wyznaczają nowo-czesne trendy w leczeniu, głów-nie chorób cywilizacyjnych.Zgodnie z dyrektywą unijną2001/83/EC są one dopuszczanedo obrotu na drodze scentralizo-wanej (centralised procedure)jednocześnie we wszystkich pań-stwach członkowskich Unii Eu-ropejskiej.

• Leków odtwórczych (generycz-nych, generyków). Koszty wy-tworzenia tych leków nie sązwiązane z olbrzymimi nakłada-mi na badania R&D, producentmusi przedstawić wyniki badań,w których biodostępność lekugenerycznego waha się maksy-malnie do 20% w porównaniuz biodostępnością leku innowa-cyjnego (oryginalnego). Pozosta-łe koszty obejmują koszty pro-dukcji i marketingu. Leki gene-ryczne w założeniu dają szansęspołeczeństwu na leczenie taniei efektywne w ramach dostępne-go budżetu. Producent któryotrzymał pozwolenie na obrót le-kiem w jednym państwie człon-kowskim, może się starać


PPRROOPPOONNOOWWAANNEE KKIIEERRUUNNKKII ZZMMIIAANNWW GGOOSSPPOODDAARRCCEE LLEEKKAAMMII WW PPOOLLSSCCEEDDaarriiaa OOrrsszzuullaakk––MMiicchhaallaakk,, MMiicchhaałł TTrraacczz

Cena = KR&D + Kprodukcji + Kmarketingowe

o uznanie tego prawa przez innepaństwa na zasadach „mutualrecognition”. Odpowiednie wła-dze w państwach członkowskichmają 90 dni na rozpatrzenie ta-kiego wniosku, po przekrocze-niu tego czasu lek jest automa-tycznie dopuszczony do obrotu.

• Odpowiednie władze w pań-stwach członkowskich są zobo-wiązane do rozpatrzenia wnio-sku o dopuszczenie leku do ob-rotu w ciągu 210 dni od daty je-go złożenia. Konsekwencje tegoprzepisu przy niewydolnym sys-temie rejestracyjnym są nawettrudne do wyobrażenia wewszystkich swoich wymiarach.

• W celu maksymalizacji zyskówproducenci leków wykorzystująbrak prawnych, praktycznych na-rzędzi kontroli nad rynkiem far-maceutycznym w Polsce realizu-jąc swoje plany sprzedażowe po-przez lobbing polityków i agre-sywną promocję leków skierowa-

ną do środowiska medycznego.Z drugiej zaś strony to właśniefirmy farmaceutyczne są głów-nym źródłem informacji o le-kach i metodach leczenia. Stara-ją się dostarczać dowody w po-staci badań klinicznych, analizfarmakoekonomicznych na za-sadność używania swoich pro-duktów. Niestety wartość tychopracowań w większości wypad-ków może zostać podważona zewzględu na swój charakter mar-ketingowy. Należy jednak pod-kreślić, że lekarze nie mają alter-natywnych rzetelnie opracowa-nych źródeł informacji medycz-nej, zgodnych z polityką zdro-wotną państwa, które stanowiły-by rodzaj obiektywnej przeciw-wagi dla marketingowych infor-macji korporacyjnych.

– hhuurrttoowwnniiee ffaarrmmaacceeuuttyycczznnee – mar-ża na leki ok. 9 – 10%.

• Charakterystyczną dla rynkuhurtowego w Polsce jest tenden-cja do konsolidacji hurtowni,obecnie do 6 głównych graczygiełdowych tego segmentu nale-ży ok. 60% rynku hurtowego.

• Hurtownie walcząc o dodatkowąmarżę budują własne sieci sprze-daży detalicznej w postaci sieciaptek. Liderem w tym względziejest Polska Grupa Farmaceutycz-na SA. Niepokojący jest fakt mar-twego zapisu w prawie farmaceu-tycznym o możliwości budowysieci maksymalnie do wartości1% udziału w rynku lokalnym.Hurtownie poprzez spółki córkiomijają obowiązujące prawo.

– aapptteekkii – średnia marża aptecznaw Polsce ok. 18,5% (w krajachstarej piętnastki unijnej średnio24%).

• W Polsce mamy ok. 12 tysięcyaptek ogólnodostępnych, ichliczba rośnie średnio o 5% rocz-nie.

• Podobnie jak na rynku hurto-wym na rynku aptecznym two-rzą się sieci aptek by wygrywaćkonkurencję cenową dzięki eko-nomice skali. Metody walki kon-kurencyjnej koncentrują się na

obniżaniu cen leków, sprzedażyleków z odpłatnością ryczałtowąw cenie 1 grosza. Sporadyczniezdażają się apteki próbująceprzyciągnąć pacjenta jakościąserwisu farmaceutycznego.

• Opieka farmaceutyczna w pol-skich aptekach pozostaje ha-słem, odpowiedzialność za to po-nosi poniekąd prawo farmaceu-tyczne, które nie reguluje zadańapteki w zakresie opieki farma-ceutycznej.

•Rola aptek w Polsce sprowadzasię do dyspensowania leków.W 11 tysiącach aptek mamy za-trudnionych kilkanaście tysięcybardzo dobrze wykształconychfarmaceutów. Ten potencjałludzki nie jest absolutnie wyko-rzystany w obecnym systemie.Pozorny zysk pacjenta z konku-rencji cenowej jest krótkotrwały,przy dalszym rozwoju sieci na-stąpi koncentracja sektora aptekgdzie ok. 80 % aptek będzie nale-żało do 3-4 sieci. Konsekwencjąbędzie wzrost cen leków do po-ziomu europejskiego lub nawetwyższego.

– IInnssttyyttuuccjjee ppaańńssttwwoowwee kkoonnttrroolluu--jjąąccee oobbrróótt lleekkiieemm

•Ministerstwo Zdrowia – charak-teryzowało się do czasu powoła-nia nowego rządu niestabilno-ścią polityczną i brakiem konse-kwencji w działaniu (Kasy Cho-rych, NFZ, coraz to nowe pomy-sły nowych ministrów zdrowiana politykę zdrowotną w Pol-sce). Minister Zdrowia na dro-dze rozporządzenia ustala listęleków podstawowych z odpłat-nością stałą za opakowanie i li-stą leków uzupełniających re-fundowanych częściowo przezpaństwo, jest to tzw. lista pozy-tywna. Brak jasnych zasad, wgktórych ustalane są limity ceno-we a także, wg których leki znaj-dują się na listach refundacyj-nych skutkuje długą listą lekówo dużej różnorodności cenowejw obrębie grupy z tą samą sub-stancją czynną, nie wspomina-jąc o lekach z tych samych grup


Cena = Kprodukcji + Kmarketingowe

terapeutycznych. Prowadzi todo braku kontroli nad gospodar-ką lekową i listą zawierającą kil-ka tysięcy leków refundowanychpraktycznie bezużyteczną w pra-cy lekarza rodzinnego. Brakprzejrzystości w polityce Mini-sterstwa Zdrowia skutkuje nie-etycznymi zachowaniami kon-cernów farmaceutycznych narynku, próbami wywierania pre-sji na zachowania preskrypcyjnelekarzy i nieefektywnymi wydat-kami z budżetu państwa.

•Narodowy Fundusz Zdrowia –instytucja państwowa, która mia-ła zastąpić nieskuteczne KasyChorych i doprowadzić do roz-wiązania problemów finanso-wych w służbie zdrowia. W rze-czywistości NFZ jest bardzowrażliwy na zmiany polityczneco skutkuje brakiem długotermi-nowej strategii i skutecznościdziałania. W sprawozdaniachskładanych co 2 tygodnie w od-działach NFZ przez farmaceu-tów zawarta jest informacja o na-leżącej się aptekom refundacjiz tytułu sprzedaży leków z list re-fundacyjnych. Gospodarka le-kiem prowadzona przez NFZogranicza się do kontroli od stro-ny formalnej recept i wypłaty na-leżnych aptece pieniędzy z refun-dacji oraz zbierania informacjio zużyciu leków. Niestety zdoby-cie informacji o wielkości refun-dacji leków graniczy z cudem. Teinformacje przydatne byłybyszczególnie aby zbadać korelacjępomiędzy konkurencją na rynkuaptek otwartych, brakiem kon-troli nad preskrypcjami lekarski-mi a wielkością refundacji wy-datków za leki. Walka cenowapomiędzy aptekami prowadzi dobraku poszanowania leków i ma-teriałów medycznych, nadmier-nego gromadzenia drogich dlapaństwa specyfików w domachi niestety do ich przeterminowy-wania. Ponieważ na rynku lekówrefundowanych przestał obowią-zywać podstawowy mechanizmkontroli popytu na leki (poza re-

ceptą lekarską) czyli cena a pa-cjenci są w stanie wymóc na le-karzu POZ dodatkowe receptyna lek, możemy zaobserwowaćewidentne marnowanie pienię-dzy w systemie ochrony zdrowiajak i przypadki wyłudzania pie-niędzy za refundację nigdy niesprzedanych leków.

•Urząd rejestracji produktówleczniczych, wyrobów medycz-nych i środków biobójczych.Podległy Ministrowi Zdrowiaczyli wrażliwy na zmiany poli-tyczne. W nowej rzeczywistościz jaką mamy do czynienia powejściu do Unii od tego urzędubędzie się wymagało bardzo

sprawnej oceny dokumentacjimedycznej i farmakoekonomicz-nej w ramach czasowych okre-ślonych w dyrektywach unij-nych, związanej z procesem reje-stracji leków, weryfikacji sku-teczności i kosztów preparatówobecnych na rynku.

•Nadzór farmaceutyczny — spra-wujący pieczę nad procesemprodukcji i dystrybucji leków.Charakteryzuje go różnorodnośćinterpretacji przepisów praw-nych w poszczególnych woje-wództwach a nawet oddziałachna terenie województw i brak od-powiedzialności za podejmowa-ne decyzje.


Poziom finansowania ochrony zdrowia w Polsce

w porównaniu z innymi krajami

Udzia³ wydatków na ochronê zdrowia w PKB

Luksemburg

S³owacja

Polska

Irlandia

Meksyk

Wêgry

Finlandia

Czechy

Hiszpania

Wielka Brytania

Austria

Norwegia

Dania

Szwecja

Grecja

Francja

Niemcy

Szwajcaria

USA

0.00% 2.00% 4.00% 6.00% 8.00% 10.00% 12.00% 14.00% 16.00%

Kra

je O

EC

D

Udział wydatków na ochronę zdrowia w PKB

4. Po stronie popytu natomiastznajdziemy

– LLeekkaarrzzyy bbrroonniiąąccyycchh ssttaattuussuu sswwoo--jjeeggoo zzaawwoodduu jako wolnego, bar-dzo dobrze wykształconych i po-szukiwanych na innych rynkachpracy Europy i Świata, źle wyna-gradzanych w państwowej służ-bie zdrowia. Jednocześnie są oniobarczani odpowiedzialnościąza zdrowie i życie pacjentów.Z drugiej strony są kuszeni pro-pozycjami współpracy z koncer-nami farmaceutycznymi. Niema narzędzi kontroli nad lekamijakie przepisują lekarze, prak-tycznie każdy lek niezależnie odceny czy wskazania może byćprzepisany przez lekarza dowol-nej specjalności, lekarze nie ma-ją również wiedzy o kosztach za-lecanych przez nich farmakote-rapii, zresztą ta informacja samaw sobie miałaby nikły wpływ nasposób leczenia. Nie dysponująoni również oficjalnymi prze-wodnikami z zalecanymi stan-dardami postępowania terapeu-tycznego, których autorem powi-nien być płatnik za usługi me-dyczne (MZ, NFZ) w zależnościod jednostek chorobowych.

– PPaaccjjeennttóóww•Dopłaty pacjentów do farmako-

terapii są jednymi z najwyższychw Europie i sięgają 67%.

•Źródłem informacji o zdrowiu,farmakoterapii dla pacjenta sągłównie reklamy, artykuły w ma-gazynach kobiecych lub ogłosze-nia płatne w mediach. Przy bra-

ku czasu ze strony lekarza i far-maceuty praktycznie pacjent po-zostaje zostawiony sam wobecczekającej go farmakoterapii,nie ma wiedzy o tańszych za-miennikach, zarówno farmaceu-ci ze względu na niskie marżejak i lekarze ze względu na po-wiązania z koncernami nie są za-interesowani zamianą leków natańsze. Pacjenci w 20 – 30% wy-chodzą z apteki nie wykupującprzepisanych leków, skutkujeto o wiele bardziej poważnymikonsekwencjami medycznymii ekonomicznymi gdyż częśćtych pacjentów traci zdrowiea nawet życie jako efekt zanie-chania leczenia. Innym zjawi-skiem narastającym nie tylkow Polsce ale i na całym świeciejest samoleczenie. Odkryto, że

odpowiedzialne samoleczeniemoże być źródłem olbrzymichoszczędności dla publicznegosektora zdrowia i całej gospodarki.Warunkiem sukcesu ekonomicz-nego i zdrowotnego leżącegou podstaw lansowanej politykisamoleczenia jest powszechnydostęp do opieki farmaceutycz-nej, profilaktyki pro zdrowotnej,informacji o chorobach i lekach.Przy bardzo niskim poziomieświadomości zdrowotnej Pola-ków, zwiększającej się puli lekówOTC dostępnych w hipermarke-tach, na stacjach benzynowychczy kioskach „Ruchu” a z dru-giej strony przy olbrzymich na-kładach koncernów farmaceu-tycznych na reklamę produktówOTC w mediach, możemy spo-dziewać się wręcz odwrotnegoefektu samoleczenia czyli zwięk-szonych wydatków na leczeniepowikłań wywołanych niewłaści-wym stosowaniem leków.

PPrrooppoonnoowwaannee ddzziiaałłaanniiaannaapprraawwcczzee

Racjonalna gospodarka lekiemw Polsce musi opierać się na kom-pleksowej kontroli obu stron rynkuleków czyli podaży i popytu. Propo-nowane działania, które sprawdziłysię również w innych krajach UniiEuropejskiej obejmują:


Zmiany w strukturze sk³adki na ubezpieczenie

zdrowotne

0.00%

10.00%

20.00%

30.00%

40.00%

50.00%

60.00%

70.00%

80.00%

90.00%

100.00%

2001 2002 2003 2004 2005 2006

0.00%

2.00%

4.00%

6.00%

8.00%

10.00%

12.00%

14.00%

Sk³adka pokrywana z PIT Sk³adka pokrywana innych funduszy publlicznych Sk³adka pokrywana z dochodów ludnoœci

1. Odpolitycznienie urzędów zaj-mujących się rejestracją leków,weryfikację skuteczności leków,ustalanie cen urzędowych i bu-dowę list refundacyjnych a takżesprawujących kontrolę nad pro-dukcją i sprzedażą leków.

2. Zaopatrzenie urzędu rejestra-cji leków w kadrę i narzędziapozwalające na szybką i sku-teczną analizę dostarczanej do-kumentacji medycznej orazprzygotowanie listy leków re-fundowanych.

•Rygorystyczne podejście w wery-fikacji dostarczanej dokumenta-cji medycznej przez producen-tów leków w celu rejestracji jedy-nie skutecznych preparatów.

•Wymaganie analizy farmakoeko-nomicznej udowadniającej za-sadność starania się o refunda-cję leku.

•Negocjacje cen leków w świetlekosztów wytworzenia, przewidy-wanego zużycia oraz ceny odpo-wiedniego leku w innych kra-jach europejskich (ceny należyskorygować w oparciu o różnicew zamożności społeczeństw)W przypadku przekroczeniakosztów związanych z używa-niem danego leku (niedoszaco-wana prognoza sprzedaży) auto-matyczne obniżenie jego ceny.

•Umieszczanie tylko jednego lekuz grupy o jednakowych substan-cjach czynnych na liście refunda-cyjnej na drodze przetargu.

•Ograniczenie liczby preparatówo tym samym profilu terapeu-tycznym do tych najbardziejefektywnych kosztowo — analizafarmakoekonomiczna.

•Leki generyczne z założenia po-winny być tańsze o 20 — 30 % odleków innowacyjnych.

•Weryfikacja list refundacyj-nych po pojawieniu się lekówgenerycznych w celu zmiany od-płatności za lek innowacyjny.Przetarg.

3. Stworzenie receptariuszy specja-listycznych.

4. Wprowadzenie kontraktowanianie tylko usług medycznych alerównież wartości przepisywa-nych leków przy zawieraniuumów z lekarzami przez NFZ.

• Promowanie finansowe oszczęd-ności w gospodarowaniu się le-kami.

• Kary finansowe lub zerwaniekontraktu przez NFZ za przekro-czenie budżetu przeznaczonegona leki.

• Comiesięczne zestawienia przy-gotowywane dla lekarzy określa-jące ich miejsce w zakontrakto-wanym budżecie na leki.

•Przygotowanie oficjalnych stan-dardów leczenia, regularnieuaktualnianych w oparciu o naj-

nowsze trendy w medycynie. Or-ganizacja w ramach ustawiczne-go kształcenia szkoleń promują-cych standardy medyczne zgod-ne z polityką zdrowotna i leko-wą państwa.

5. Stworzenie warunków dla rozwo-ju sektora aptek otwartych w kie-runku fachowej obsługi pacjentapoprzez:

• ujednolicenie interpretacji pra-wa farmaceutycznego i gospo-darczego na terenie całego kraju.

• wprowadzenie sztywnych cen naleki z list refundacyjnych.

6. Promowanie finansowe aptekproponujących pacjentowi tań-sze zamienniki (np. ustalającodsetek różnicy w cenie pomię-dzy lekiem przepisanym a tań-szym zamiennikiem jaki trafi ja-ko bonus na konto apteki) podwarunkiem, że lekarz zezwolina ich zastosowanie nie umiesz-czając adnotacji „nie zamie-niać” lub jeśli nie zakreśli polawyboru o podobnej treści na re-cepcie.

7. Stworzenia komórki informacjipublicznej odpowiedzialnej za

podnoszenie świadomości zdro-wotnej społeczeństwa poprzezbudowę odpowiednich serwisówinformacyjnych.

•Promocja zdrowego trybu życia– profilaktyka chorób cywiliza-cyjnych.

•Promocja odpowiedzialnego sa-moleczenia z udziałem farma-ceuty, lekarza i pacjenta:– informacja o warunkach sto-

sowania leków OTC,– podkreślenie roli farmaceuty

i innych uczestników rynku


Kierunki zmian procedur medycznych

i farmakoterapii

• Koniecznoœæ opracowania standardów medycznych obowi¹zuj¹cych na terenie ca³ego kraju.

• Budowa receptariuszy szpitalnych w oparciu o zespo³y lekarzy

i farmaceutów.

• Kierowanie siê zasadami HTA i farmakoekonomik¹ przy podejmowaniu decyzji o wyborze procedur medycznych

i farmakoterapii.

• Zbudowanie klarownego systemu odpowiedzialnoœci zawodowej i administracyjnej pracowników s³u¿by zdrowia w oparciu

o nowoczesne systemy kontroli.

• Zmiana systemu zamówieñ leków. Na drodze przetargów publicznych nie jest siê w stanie wybraæ najkorzystniejszej oferty przy zmieniaj¹cych siê realiach rynku farmaceutycznego.

• Wspieranie rozwoju farmacji szpitalnej – klinicznej.

usług medycznych w tworze-niu opieki farmaceutycznej.

• Informacja o możliwości stosowa-nia leków tańszych, generycznych.

• Promowanie zachowań zgod-nych z założeniami politykizdrowotnej państwa.

8. Budowa zintegrowanego systemuinformatycznego zbierającego in-formacje o pacjencie (ubezpie-czenie, uprawnienia), lekarzuprowadzącym (metodach lecze-nia, stosowanych lekach), aptece(wydawane leki). System takiumożliwi kontrolę nad obrotemlekami w kraju, wychwycenie nie-prawidłowości na poziomie lecze-nia, dyspensowania leków, nie-bezpiecznych interakcji, nadużyćze strony pacjentów (nadmiar le-ków, brak uprawnień do zniżek).

9. Zaopatrzenie lekarzy w bazy le-ków przygotowywane w oparciuo obowiązujące standardy lecze-nia, listy refundacyjne, zgodnez polityką zdrowotną państwa zin-tegrowane z informacja medycznąo pacjencie. System powinienszybko po wpisaniu rozpoznaniazaproponować alternatywne me-tody leczenia w tym również far-makoterapii z możliwością wydru-kowania recepty z konkretnym le-kiem. Lekarz mając alternatywęsam decyduje o zastosowanym le-czeniu mając na uwadze, budżetjakim dysponuje i obowiązującestandardy leczenia.

10. W perspektywie dłuższego czasu– 3, 4 lat konieczne będzie zre-formowanie systemu ubezpie-czeń społecznych w celu wyeli-minowania monopolu ZUS'u.Konieczne jest stworzenie kilkufunduszy zdrowia by podnieśćjakość świadczonych usług me-dycznych przy jednoczesnym ob-niżeniu kosztów funkcjonowa-nia całego systemu.

Powyższe postulaty wydają siębyć kluczowymi na drodze do wy-dajnego, efektywnego systemu

ochrony zdrowia w Polsce. Mamyświadomość, że proponowane zmia-ny są w wielu punktach niepopular-ne politycznie, tym nie mniej uwa-żamy, że tylko gruntowne zmianymogą zaowocować zdrowym, silnymmoralnie społeczeństwem a prze-cież taki cel chcemy osiągnąć.


Aby mówić o problemach certyfi-kacji i rejestracji leków należy odpo-wiedzieć sobie na kilka pytań. Wo-bec problemów: czym jest rejestracjaleków? (produktów leczniczych), jakrównież czym jest certyfikacja le-ków? – można postawić ten sam ze-staw pytań. Odpowiedź na nie jesto tyle istotna, że precyzuje szeregproblemów, które wiążą się z proce-sem rejestracji lub certyfikacji.

Czym więc jest rejestracja i cer-tyfikacja leków leków? • Decyzją administracyjną? • Oceną jakości leku? • Narzędziem polityki lekowej? • Etapem procesu badawczo-rozwo-

jowego? • Problemem medialnym? • Instrumentem gry politycznej? • Krokiem na drodze makrobiznesu

farmaceutycznego?

Decyzja administracyjna łączysię zazwyczaj z wydaniem decyzjiw trybie i formie określonej w pra-wie poprzedzoną analizą formalnąi merytoryczną stosownego wnio-sku i z zastosowaniem, w razie pro-testów lub odwołań od decyzji, od-powiedniego trybu odwoławczego.

Na ocenę jakości leku w składasię między innymi: • ocena dokumentacji produktu

leczniczego w tym, dokumenta-cji badań klinicznych,

• ocena warunków wytwarzaniawg dobrych zasad wytwarzania,

• badania jakościowe produktuleczniczego przeprowadzanew Narodowym Instytucie Zdro-wia Publicznego w ramach kon-troli seryjnej wstępnej,

• monitorowanie działań niepożą-danych produktów leczniczych,

• okresowe raporty ekspertów. Przyporządkowanie procesowi re-

jestracji funkcji narzędzia polityki le-

kowej związane jest bezpośrednioz wydawaniem decyzji o pozwoleniana dopuszczenie do obrotu, jako pod-stawy wpisu do rejestru produktówznajdujących się w obrocie, urucha-miającego obowiązki podmiotów od-powiedzialnych, uprawnień kontrol-nych Głównego Inspektora Farma-ceutycznego. Fakt, iż zakończenieprocesu rejestracji i uzyskanie sto-sownego zaświadczenia o pozwoleniuna dopuszczenie doobrotu stanowi jedenz warunków ubiega-nia się o umieszcze-nie produktu leczni-czego w wykazach le-ków refundowanychpowoduje, że funkcjata może być w prakty-ce realizowana przezMinistra Zdrowia.

Obydwa pojęcia:rejestracja i certyfika-cja mają związekz niezbędnym dlakażdego produktuleczniczego proce-sem badawczym. Naproces badawczyskłada się szereg dzia-łań podmiotu będą-cego wytwórcą sub-stancji czynnej orazwytwórcą ostatecznejformy produktu lecz-niczego jego wszyst-kich składowych wynikających z za-stosowania zaleceń m. in: tzw. Dekla-racji Helsińskiej, z Zasad DobrejPraktyki Badań Klinicznych, ustaleńMiędzynarodowej Konferencji ds.harmonizacji, z Zasady Prawidłowe-go Prowadzenia Badań Klinicznych –1998 (Zasada Dobrej Praktyki BadańKlinicznych – to MiędzynarodowyStandard określający sposób plano-wania i prowadzenia badań klinicz-

nych, zasady monitorowania i nadzo-ru nad badaniem, zasady prowadze-nia dokumentacji, sposób przeprowa-dzania analizy danych i przekazywa-nia wyników badań w formie rapor-tów, zasady respektowania praw osóbuczestniczących w badaniach przyję-tych do stosowania w USA – 1977,Europa – 1991) i wreszcie z ustawyPrawo farmaceutyczne wraz z aktamiwykonawczymi.

Najistotniejszy wpływ dla popra-wy jakości badań klinicznych miałaDeklaracja Helsińska WMA-1964,1975, 1983, 1989, 1996, 2000, 2002i następujące z niej ustalenia: • Badanie z udziałem ludzi powin-

no mieć podstawy naukowei tam, gdzie to właściwe, powin-no być poprzedzone badaniamilaboratoryjnymi i badaniamiz udziałem zwierząt;


PPRROOBBLLEEMMYY CCEERRTTYYFFIIKKAACCJJII II RREEJJEESSTTRRAACCJJII LLEEKKÓÓWW WW PPOOLLSSCCEE PPOO WWEEJJŚŚCCIIUU DDOO UUNNIIII EEUURROOPPEEJJSSKKIIEEJJJJóózzeeff SSttęęppiieeńń

• Powinien istnieć protokół ba-dania;

• Protokół badania powinien byćzaakceptowany przez niezależną(od badacza i sponsora) KomisjeEtyczną;

• Uczestnik badania powinien byćpoinformowany o celu, meto-dzie, ryzyku i potencjalnych ko-rzyściach badania;

• Uczestnik powinien wyrazić zgo-dę na piśmie;

• Badacz powinien mieć odpo-wiednie kwalifikacje;

• Badacz i sponsor jest odpowie-dzialny za bezpieczeństwo pa-cjenta w badaniu.

Szczególnie warte podkreśleniasą § 29 i 30 powyższej Deklaracji tj: • „Korzyści, ryzyka, obciążenia

i skuteczność nowej profilaktycz-nej, diagnostycznej, czy leczni-czej metody powinny być testowa-ne w porównaniu z tymi, któreposiada aktualnie najlepsza. Niewyklucza to używania placebo,lub braku leczenia w badaniach,gdzie nie istnieje udowodnionametoda profilaktyczna, diagno-styczna, lub terapeutyczna”;

• „Na etapie zakończenia badań,każdy pacjent, który brał udziałw badaniu powinien mieć za-pewniony dostęp do najlepszej,udowodnionej profilaktycznej,diagnostycznej bądź terapeutycz-nej metody zidentyfikowanejprzez to badanie”.

Ogromne znaczenie dla tegoprocesu miała MiędzynarodowaKonferencja ds. harmonizacji sta-nowiąca platformę do wypracowa-nia i wprowadzenia regulacji doobowiązującego prawa w Unii Euro-pejskiej, USA i Japonii m.in. ZasadDobrej Praktyki Badań Klinicznych,miała miejsce w 1996 roku.

Badanie kliniczne leków będącejednym z etapów procesu badawczo-rozwojowego są najczęściej długo-trwałe oraz kosztowne i tak: V Badania podstawowe (r. 2-3 lata):

• określenie celu terapeutycz-nego,

• poszukiwanie cząsteczek o wła-ściwościach terapeutycznych,

• identyfikacja i optymalizacjacząsteczek wiodących,

• wstępny wybór „kandydata”na lek.

V Badania przedkliniczne (r. 2 lata): • badania toksykologiczne, • badania tolerancji miejscowej

i ogólnej. V Badania kliniczne:

• Faza I – Badania farmakolo-gii klinicznej (pierwsze bada-nie przyszłego leku u ludzi,najczęściej zdrowych ochotni-ków, którego celem jest usta-lenie wstępnych danych doty-czących tolerancji i bezpie-czeństwa przyszłego leku,uzyskanie danych farmakoki-netycznych (absorpcja, dys-trybucja, metabolizm, wyda-lanie oraz zbadanie zależno-ści pomiędzy dawką lekua odpowiedzą kliniczną).

• Faza II – Badania terapeu-tyczne w celach poznaw-czych obejmujące sytuację,w której lek podawany jestosobom chorym, grupy ba-danych są wyselekcjonowa-ne, homogenne na podsta-wie rygorystycznych kryte-riów włączenia, badanieobejmuje najczęściej wielegrup porównawczych (różnedawki leku) i najczęściejw porównaniu placebo a ce-lem badania jest potwierdze-nie danych zebranych w fa-zie I, ustalenie dawki w po-równaniu do placebo, po-twierdzenie skutecznościi bezpieczeństwa leczenia.

• Faza III – Badania terapeu-tyczne w celach potwierdzają-cych, obejmuje chorych zewskazaniem do farmakotera-pii stanowiącym później celrejestracji produktu leczni-czego, grupy chorych są zróż-nicowane i zbliżone do struk-tury grup chorobowych spoty-kanych w praktyce medycz-nej, badanie wykonywane jest

zgodnie z wymogami rejestra-cyjnymi dla danego produktuleczniczego.

• Faza IV – Badania terapeu-tyczne w warunkach praktykimedycznej – badanie realizo-wane po rejestracji produktuleczniczego, dawkowanie lekujest zgodne z charakterystykaproduktu leczniczego. Bada-nia fazy IV mogą mieć cha-rakter interwencyjny (lecze-nie prowadzone jest wg ściśleokreślonych w protokole za-sad) lub nieinterwencyjny/ob-serwacyjny (decyzje terapeu-tyczne są wynikiem niezależ-nej decyzji lekarza). Celembadania jest najczęściej ocenaefektywności leczenia.

Jakość badań klinicznych zależywprost od sposobu ich zaplanowa-nia i jakości ich wykonania. Abybadanie zostało uznane w przyszło-ści za badanie rzetelnie wykonanemusi być zaplanowane i wykonanezgodnie z określonymi standarda-mi. Proces przygotowania i wyko-nania badania klinicznego obejmu-je m.in: • Sformułowanie hipotezy ba-

dawczej; • Określenie populacji uczestników; • Określenie rodzaju interwencji, • Określenie punktów końco-

wych/kryteriów mierzenia ocze-kiwanych efektów;

• Wybór modelu badania, w tymmetody zaślepienia i randomi-zacji;

• Określenie metodyki staty-stycznej;

• Wybór ośrodka/ośrodków ba-dawczych;

• Określenie budżetu badania, • Przygotowanie dokumentacji

badania; • Zatwierdzenie protokołu badania

przez Komisję Bioetyczną; • Rejestrację badania; • Realizację i monitorowanie ba-

dania;• Opracowanie raportu końcowego

i ogłoszenie wyników badania; • Publikację wyników badania;


Posiadanie przez polskich wy-twórców produktów leczniczychbadań klinicznych swoich le-ków stawały się jednym z naj-bardziej istotnych czynnikówdostosowawczych do prawaunijnego w zakresie farmacji,w związku z oczekiwaną przezPolskę i inne kraje EuropyŚrodkowo-Wschodniej akcesjąprzewidzianą na dzień pierw-szego maja 2004.

Data ta wyznaczała koniecI Etapu swoistego rodzaju „wy-ścigu z czasem” – wyścigu, któ-rego rozpoczęcie nastąpiło dużowcześniej, wraz z podpisaniemtraktatu akcesyjnego wyznacza-jącego ramy i zakres przystoso-wania się Polski do akcesji.W zakresie rynku produktówleczniczych i polskiego przemy-słu farmaceutycznego oczekiwa-nia zmian były dosyć szerokie,od systemu prawnego związane-go z systemem rejestracji po-cząwszy, poprzez zmiany doty-czące podwyższenia jakości wa-runków wytwarzania produktówleczniczych, aż do oczekiwa-

nych przez UE zmianw systemie refundacjikosztów leczenia.

Podjęto próbę regula-cji systemu rejestracjiproduktów leczniczychuchwalając odpowiedniakt prawny dopiero naniecałe cztery lata przedakcesją.

Piętno magicznej da-ty, daty akcesji wywoływa-ło emocje nie tylkow „świecie zainteresowa-nych farmacją, przemy-słem farmaceutycznymi medycyną” ale równieżczęstokroć było przed-miotem troski i zaintere-sowania mediów. Było totym łatwiejsze, że nie-zbędne zmiany przystoso-wawcze odbywały sięw okresie intensywnychzmian w polskim syste-mie ochrony zdrowia orazzmian politycznych, któreto zmiany znacząco kom-plikowały procesy dosto-sowawcze.


USTAWA z dnia 27 lipca 2001 r. o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.

• Art. 1. 1. Tworzy się Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Bio-bójczych, zwany dalej „Urzędem”.

2. (1) Urząd jest państwową jednostką budżetową działającą zgodnie z ustawą z dnia 26 listopada 1998 r.o finansach publicznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1014, z 1999 r. Nr 38, poz. 360, Nr 49, poz. 485, Nr 70, poz.778 i Nr 110, poz. 1255, z 2000 r. Nr 6, poz. 69, Nr 12, poz. 136, Nr 48, poz. 550, Nr 95, poz. 1041, Nr 119,poz. 1251 i Nr 122, poz. 1315, z 2001 r. Nr 45, poz. 497, Nr 46, poz. 499, Nr 88, poz. 961, Nr 98, poz. 1070,Nr 100, poz. 1082, Nr 102, poz. 1116, Nr 125, poz. 1368 i Nr 145, poz. 1623 oraz z 2002 r. Nr 41, poz. 363i 365, Nr 74, poz. 676 i Nr 113, poz. 984) w sprawach ocen jakości, skuteczności i bezpieczeństwa stoso-wania, niezbędnych ministrowi właściwemu do spraw zdrowia do podejmowania decyzji w sprawie:

1) produktów leczniczych w zakresie określonym ustawą z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutycz-ne (Dz. U. Nr 126, poz. 1381 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984, Nr 141, poz. 1181 i Nr 152, poz. 1265),

• 2) (2) • 3) produktów biobójczych określonych w odrębnych przepisach.

• 3. (3) Minister właściwy do spraw zdrowia, w drodze zarządzenia, nadaje Urzędowi statut, w którymokreśla szczegółowy zakres działalności Urzędu, jego strukturę organizacyjną oraz tryb udzielania pełno-mocnictw.

• 4. (4) Urząd podlega ministrowi właściwemu do spraw zdrowia.

• Art. 2. (5) 1. Na czele Urzędu stoi Prezes Urzędu powoływany i odwoływany przez ministra właściwegodo spraw zdrowia. 2. Prezes Urzędu reprezentuje Urząd na zewnątrz.

Aktualności Ochrona zdrowia. Rejestracjaleków. Zdążyć przed czasem

• Przed wejściem Polski do Unii Europejskiejmuszą zostać zarejestrowane 1462 preparatylecznicze. Jeżeli Urząd Rejestracji Produk-tów Leczniczych, Wyrobów Medycznychi Produktów Biobójczych nie zdąży zrobić te-go do 1 maja 2004 r., wiele polskich lekówgenerycznych zostanie zastąpionych lekamizagranicznymi i droższymi.

• Co roku do pierwszej rejestracji lub ponownejzgłaszanych jest około 1,5 tys. leków. Bez te-go nie mogą być one sprzedawane. W tym ro-ku odbywa się to dużo wolniej ze względu nazmiany organizacyjne i formalne. Po pierw-sze, żeby zdążyć na czas, Urząd RejestracjiLeków powinien zacząć normalnie funkcjo-nować. Został on powołany w 2002 r. przezbyłego ministra zdrowia Mariusza Łapiń-skiego w miejsce Biura Rejestracji i podlegabezpośrednio nadzorowi Ministerstwa Zdro-wia. Według Michała Pirożyńskiego, prezesaUrzędu Rejestracji Leków, aby urząd zacząłsprawnie działać, musi zostać uniezależnio-ny od kontroli resortu zdrowia. Oddzieleniego od układania listy leków refundowanychjest jedynym skutecznym sposobem na wpro-wadzenie jasnej i klarownej polityki lekowej.

Zainteresowanie mediów wywo-ływał nie tylko problem „uciekające-go czasu” ale również wątki o cha-rakterze – zdaniem dziennikarzy –aferalnym. Całość dziennikarskichkomentarzy tworzyła jednak wobecwymagających spokojnego i konse-kwentnego procesu zmian przysto-sowawczych atmosferę podtekstówi wątpliwości, postrzeganą tak nietylko przez polskich, ale równieżprzez zagranicznych, unijnych ob-serwatorów polskich, przedakcesyj-nych przemian.

„Wyścig z czasem”, w którymuczestniczyli polscy urzędnicy wrazz pracownikami polskich zakładówfarmaceutycznych by przygotować,ocenić dokumentację rejestracyjnąproduktów leczniczych złożoną wgwymagań „starego prawa farmaceu-

tycznego” oraz potwierdzić ten faktstosownym dokumentem przed1 maja 2004 roku, wymagał inten-sywnych, nie pozbawionych różnejnatury problemów, działań wszyst-kich uczestników tego procesu cze-go przykładem są fragmenty cytowa-nych niżej pism.

Proces rejestracyjny prowadzonyw takich warunkach zakończył siędla większości produktów i wytwór-ców, sukcesem. Polsce udało się wy-negocjować również okres przejścio-wy na pełne dostosowanie doku-mentacji zarejestrowanych w Polsceproduktów leczniczych oraz polskie-


W maju 2003 roku ujawniliśmy aferę leko-wą. Kilka tygodni później w restauracji PodŻubrem spotkali się bohaterowie publikacji.Od lewej: Waldemar Deszczyński, MariuszŁapiński, Aleksander Nauman i MałgorzataKazubowska(c) ADAM TUCHLIŃSKI/NEWSWEEK POL-SKA

Dymisja prof. Pirożyńskiego. Urządrejestracji leków bez szefa. 2004-11-06 • Gazeta Wyborcza 2004-11-03

Minister zdrowia odwołał prof. Mi-chała Pirożyńskiego ze stanowiskaprezesa urzędu rejestracji leków.Z naszych Informacji wynika, że todymisja za bałagan i chaos panującypod jego rządami. W ostatnich tygo-dniach Urząd Rejestracji ProduktówLeczniczych kontrolowali pracowni-cy Ministerstwa Zdrowia. Raportz opisem, jak działa urząd i czy jegopracownicy uczciwie przygotowujądecyzje, pod którymi potem podpi-sują się ministrowie zdrowia, zostałskończony. Oto jego wyniki. Wiceprezesi pełnią funkcję niezgod-nie z prawem (żadnego nie powołałminister zdrowia) I nie wiadomo, iluich jest (kontrolerzy doliczyli siędwóch, a pracownicy urzędu mó-wią, że jest trzech). Urzędnicy pra-cują według niezatwierdzonych pro-cedur.

PPoollsskkaa IIzzbbaaPPrrzzeemmyyssłłuu FFaarrmmaacceeuuttyycczznneeggoo ii WWyyrroobbóóww MMeeddyycczznnyycchhPPOOLLFFAARRMMEEDD

D-2/486/03 Warszawa, dnia 29.12.2003 r. PILNE!

Szanowni Państwo,W nawiązaniu do wcześniejszej korespondencji informujemy, że

23 grudnia br. w Departamencie Polityki Lekowej MinisterstwaZdrowia odbyło się spotkanie poświęcone problemowi sprawnegozakończenia przed 1. maja 2004 roku rejestracji produktów, którychdokumentacja rejestracyjna została złożona zgodnie z wymaganiamiustawy z 1991 roku. Pomimo zapowiedzi, z powodu zmiany terminuposiedzenia Rady Ministrów, w spotkaniu nie uczestniczył MinisterZdrowia. Ze względu na wagę omawianych zagadnień postanowiono,że spotkania z udziałem ministra będą organizowane okresowo. Naj-bliższe jest zaplanowane w drugiej połowie stycznia.

Z danych przesłanych do Izby wynika, że w przypadku 111 pro-duktów leczniczych Urząd Rejestracji zgłosił zastrzeżenia, które niemają podstaw w wymaganiach ustawy z 1991 roku. Na prośbę pre-zesa Urzędu Prof. Michała Pirożyńskiego, zwracam się do Państwaz prośbą o przekazanie nam informacji, jakich produktów te zastrze-żenia dotyczą (nazwa handlowa, nazwa międzynarodowa, postaći dawka), gdyż Prezes Urzędu obiecał, że informacja ta pomoże Urzę-dowi w sprawnym przeglądzie wniosków i postanowień oraz roz-wiązaniu spornych kwestii. Czas nagli, gdyż do 1. maja 2004 rokupozostało zaledwie około 80 dni roboczych. Informację proszę prze-słać na adres biura Izby najpóźniej do dnia 6. stycznia 2004 roku (…).

go prawa do wymogów prawa unij-nego, o czym z satysfakcją, ale rów-nież z niepokojem donosiła prasa.

Okres przejściowy, to II Etap„wyścigu z czasem” czyli okres da-ny polskim wytwórcom produktówleczniczych na dostosowanie do-kumentacji rejestracyjnej swoichproduktów do oczekiwanych wy-magań przez UE wiązał się z ko-niecznością interpretacji Dyrek-tyw UE oraz zapisów nowej (im-plementującej na polski gruntprzepisy prawa unijnego) ustawyPrawo farmaceutyczne i oczekiwa-nia na akty wykonawcze do tejustawy, mające na celu uszczegó-

łowienie określonych części tegoprawa i kończący się 31 grudnia2008 roku.

Niezliczona liczba szkoleń, kon-ferencji oraz intensywnie prowadzo-na korespondencja pomiędzy uczest-nikami całego procesu oraz poszerza-jąca wiedza pozwalała prowadzić le-piej lub gorzej niezbędne działaniawe właściwym i oczekiwanym kie-runku.

W tym miejscu należy powrócićdo problematyki badań klinicznych,które musi przejść w okresie przej-ściowym większość produktów lecz-niczych zarejestrowanych jeszcze wg„starego prawa farmaceutycznego”

i uznawanych w większości za lekiodtwórcze a ich dokumentacja mu-si być dostosowana do nowych wy-magań i zawierać wyniki wspomnia-nych badań klinicznych.

Faktem jest, że sprawa ta jest naróżnym etapie zaawansowania pracpolskich i nie tylko polskich wytwór-ców produktów leczniczych – posia-dających swoje produkty w obrociena rynku polskim i jest w związkuz tym postrzegana przede wszyst-kim jako problem własny określone-go zakładu. Okazało się bowiem, żerynek polskich farmaceutyków niezałamał się a większy nacisk, w tymnacisk medialny dotyczy teraz pro-blematyki kosztów farmakoterapiiw Polsce co ma bezpośredni zwią-zek z nieuregulowanym jeszcze sys-temem refundacji.

Emocje wzbudza wielkość środ-ków finansowych przeznaczanychcorocznie na refundację kosztówfarmakoterapii, lista leków refundo-wanych oraz ich limity i ceny. Ocze-kuje się transparentności przepisówregulujących tę sferę zgodnie z Dy-rektywą UE o trasparentności prze-pisów. Otoczenie procesu mimo, żenadal podlega zmianom (kolejnazmiana Prezesa URiMB, zmianasiedziby urzędu, zmiana MinistraZdrowia itp.;) będących konsekwen-cją ciągłych, a tym samym normal-nych, jak na polskie warunki zmian,w tym zmian politycznych – nie wy-wołuje już takich emocji medial-nych jak przed akcesją lub tuż po ak-cesji Polski do UE.

Natomiast problemy związanez rejestracją leków w Polsce uzyska-ły inny wymiar, wynikający z więk-szej a zarazem bardziej aktualnejwiedzy o wymaganiach oraz możli-wościach ich spełnienia. Wiedza tapozwala zamienić emocje na chłod-ne kalkulacje skutków całego pro-cesu, w tym także na decyzje, napodejmowanie lub zaniechanieokreślonych działań, bowiem z ko-niecznością spełnienia oczekiwańi wymagań wszyscy się już chybazgodzili.

Polscy wytwórcy produktów lecz-niczych, którzy uporali się z proble-


„Życie Warszawy”: Tysiące polskich leków może zniknąć z aptek.Zostało zbyt mało czasu, by leki przeszły rejestrację według prze-pisów Unii Europejskiej. /TVN24 Unia Europejska wyraziła zgodę na zastosowanie okresu przej-ściowego wobec polskiego przemysłu farmaceutycznego do 31 grudnia2008 r. W ten sposób rejestrację musi przejść 13 tysięcy krajowych spe-cyfików, czyli co roku zarejestrowanych musi być przynajmniej 3 tys.leków. 'Nie ma szans, by zdążyć' – mówi Cezary Śledziewski, prezesPolskiego Związku Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego. „Terazrejestrujemy ok. 600 do 800 leków rocznie. Trzy tysiące to absurd” – pi-sze gazeta.

Co w Polsce • Eliza Michalik• eliza5@poczta. onet. pl

Nowe ogniwo w aferze lekowej• * Na polecenie premiera rząd zakupił w firmie Baxter nie zareje-

strowaną szczepionkę na ospę. Jak dowiedziała się „GP”, najważ-niejszym polskim partnerem Baxtera jest Jerzy Starak, człowiekzwiązany z Leszkiem Millerem.

• * Starak razem z Baxterem w ciągu kilku lat stworzyli imperiumkontrolujące znaczną część polskiego rynku leków.

• * Nadużycia przy zakupie i rejestracji leków stały się możliwe potym, jak minister Łapiński rozpędził Komisję Rejestracji Leków,która od kilkudziesięciu lat zapewniała Polakom bezpieczeństwoobrotu środkami farmaceutycznymi

Trudności z wprowadzaniem unijnego prawa farmaceutycznego2005-05-06 • Zbadać lekarstwa, nim się zbada pacjenta. Polski pacjent często jest

leczony specyfikami o nieznanej lub niewystarczająco zbadanej ja-kości Od momentu wstąpienia do Unii nasz przemysł farmaceutycz-ny działa w zupełnie nowej rzeczywistości prawnej. Unia wymagabowiem drobiazgowo określonych badań leków przed dopuszcze-niem do obrotu i ich dokumentowania. Polskie farmaceutyki zare-jestrowane przed 1 maja 2004 r., pod rządami mniej wymagającychprzepisów, tych nowych norm nie spełniają. Dlatego w traktacie ak-cesyjnym znalazły się postanowienia o możliwości ich pozostawa-nia na polskim rynku, ale tylko przez określony czas. Dla różnychspecyfików ustalono różne terminy. Ostatnie upływają z końcem2008 r.

mem udokumentowania jakości (wtym z badaniami klinicznymi) swo-ich produktów snują plany o „pod-bojach” innych rynków zarównotych trudnych jak i tych łatwiejszychz punktu widzenia obowiązującychw zakresie rynku farmaceutykówprzepisów. Na rodzimym rynku na-tomiast podejmują próbę skutecz-nej konkurencji z przedstawicielamiświatowego „farmabiznesu”.

Czym jest rejestracja leków?Analiza rzeczywistości nakazuje od-powiedzieć na wszystkie stawianena początku pytania tego opracowa-nia – twierdząco.

Czym jest certyfikacja leku? Nato pytanie natomiast należy odpo-wiedzieć zupełnie inaczej, ponie-waż dyskusyjnym jest użycie poję-cia „certyfikacja” w stosunku do le-ku. Certyfikacja może, bowiem byćrozumiana w kategoriach formal-nych (przepisów o rejestracji),a tym samym fakt uzyskania sto-sownego zaświadczenia stosownegourzędu o spełnieniu określonychwymagań rejestracyjnych stanowićmoże certyfikację – produktu lecz-niczego.

W sytuacji, w której o certyfika-cji leków będziemy mówić w katego-riach jakościowych to proces tenmusimy rozpatrywać w kontekścieoceny efektów (skuteczności, bez-pieczeństwa, oceny koszt-efekt)określonego procesu leczenia, czylioceny efektów zastosowania pro-duktu leczniczego w określonym po-stępowaniu medycznym (procedu-rze medycznej) dającej podstawę dookreślenia tej procedury (w przy-padku uzyskania oceny pozytyw-nej), jako procedurę zalecaną lubwręcz standardową.

W takim rozumieniu z proble-mem „certyfikacji leków” należy po-czekać do momentu, w którym„technologie lekowe” doczekają sięstosownej oceny świeżo powołanejw Polsce Agencji Oceny TechnologiiMedycznych, a tym samym znajdąsię w spisie technologii zalecanych,rekomendowanych lub standardo-wych i znajdą tym samym podstawęgwarantowanej dostępności dla pa-

cjentów poprzez fakt zapewnieniaich finansowania ze środków pu-blicznych.


WWpprroowwaaddzzeenniiee

Od ponad 10 lat prowadzone sąregularne badania rynku apteczne-go. Dotyczą one jednak zwykle aptekotwartych. Analizy dotyczące obrotulekiem w aptekach szpitalnych byłyzdecydowanie rzadsze i mniej regu-larne. Problematyka kosztów lekóww lecznictwie szpitalnym jest jednaktak istotna, że coraz częściej spoty-kamy się z pytaniami dotyczącymistanu rynku szpitalnego. Aby uzy-skać odpowiedzi na podstawowe py-tania dotyczące aptek zamkniętychprzeprowadziliśmy szczegółowe ba-dania rozchodu leków na oddziaływ wybranej grupie takich aptek. Ce-lem była próba uzyskania odpowie-dzi na szereg pytań: • Jakie grupy leków mają najwięk-

szy udział w leczeniu szpitalnym? • Jaki jest rozkład rozchodu

w rozbiciu na oddziały? • Jak duże są różnice cen leków

wykorzystywanych na poszcze-gólnych rodzajach oddziałów?

• Jaka jest wartość wydanych le-ków na statystycznego pacjentadanego oddziału?

Korzystając z faktu, że wiele ap-tek szpitalnych korzysta na co dzieńz systemu wspomagania pracy KS-Apteka, wykonaliśmy szczegółowebadania w oparciu o analizę rozcho-du 7 wybranych aptek. Badania doty-czyły okresu od stycznia 2004 domarca 2005. Długi okres analizy po-zwala na weryfikację tez dotyczącychjednego pełnego roku z pominięciemwahań sezonowych. Jednak z drugiejstrony podmioty stanowiące podsta-wę analiz nie stanowią wystarczające-go panelu badawczego, który mógłbyudzielić dokładnej i szczegółowej od-powiedzi na temat stanu statystycz-

nej apteki zamkniętej w Polsce. Ma-jąc na uwadze powyższe ogranicze-nia, uzyskane wyniki badań mogąstanowić punkt wyjścia do przepro-wadzenia bardziej szczegółowychanaliz rozchodu leków w szpitalach.

ZZaałłoożżeenniiaa ddoottyycczząąccee bbaaddaanniiaaaapptteekk sszzppiittaallnnyycchh

Opracowanie dotyczy rynku ap-tek szpitalnych i opiera się na anali-zie danych z panelu wybranych ap-tek. Podstawą panelu badawczegojest 5 szpitali nie mających charakte-ru szpitala specjalistycznego. Każdyz nich obejmuje 10 lub więcej oddzia-łów. W ciągu roku przyjmują 10-15tys. pacjentów przy liczbie łóżek rzę-du 220-330. Każdy z nich prowadziprzychodnie z gabinetami specjali-stycznymi w liczbie min. 10. Kolej-nych 6 szpital jest znacząco mniej-szych od pozostałych z liczbą pacjen-tów rzędu 4-6 tys. rocznie przy liczbiełóżek ok. 120. Uzupełnieniem rapor-tu są dane ze szpitala specjalistyczne-go przyjmującego ok. 1500 pacjen-tów, który posiada 120 łóżek.

Zasadnicza część raportu zostałaopracowana w oparciu o zestawieniapokazujące przekrój średniomiesięcz-nego obrotu apteki szpitalnej z po-działem wg grup ATC. Podział obrotuśredniej apteki na poszczególne grupyATC przeprowadzony został na pod-stawie informacji z bazy KS-BLOZ.Zawiera ona dane o przynależnościproduktów, identyfikowanych przezunikalny numer BLOZ, do grup ATCzgodnej ze standardem WHO.W praktyce dla każdej z aptek opraco-waniu podlegały wszystkie operacjeprzekazania leku lub materiału me-dycznego z apteki głównej do apte-czek oddziałowych. W ramach każdejtransakcji uwzględniane zostały pod-

stawowe infor-macje zawartew bazach sys-temu infor-matycznegotakie jak:• nazwa i identyfikator leku, • cena brutto zakupu,• ilość wydanych opakowań.

Dodatkowo dla kilku najważniej-szych grup poddano analizie poziomysprzedaży miesięcznej w ciągu rokuw średniej aptece szpitalnej stanowią-cej element panelu badawczego. Zewzględu na to, że część produktów nieposiada właściwej dla siebie grupyATC, bądź niemożliwe było prawidło-we zidentyfikowanie ich przynależno-ści wg bazy KS-BLOZ, zostały one po-dzielone na dodatkowe kategorie.

Zasadniczym problemem byłaunifikacja danych. W tym celu, abywykonać obliczenia rozchodu na po-szczególne oddziały wykonano złącze-nia oddziałów szpitalnych w podsta-wowe grupy, z których największe zna-czenie mają następujące oddziały (któ-re pod analogicznymi nazwami wystę-powały w większej liczbie szpitali): • chirurgia,• oddział wewnętrzny,• blok operacyjny,• anestezjologia,• ortopedia,• ginekologia,• okulistyka.

BBaaddaanniiaa sszzcczzeeggóółłoowwee

UUddzziiaałł ppoosszzcczzeeggóóllnnyycchh ggrruupp AATTCCww śśrreeddnniioommiieessiięęcczznnyymm oobbrroocciieeaapptteekk sszzppiittaallnnyycchh

Badając zmiany poziomu obrotówszacujemy miesięczną wartość roz-chodu w badanym szpitalu na ok. 80


WWYYKKOORRZZYYSSTTAANNIIEE IINNFFOORRMMAACCJJIIEELLEEKKTTRROONNIICCZZNNEEJJ WW SSZZPPIITTAALLNNEEJJGGOOSSPPOODDAARRCCEE LLEEKKOOWWEEJJMMaarrcciinn DDłłuuggoosszz

tys. miesięcznie. Należy podkreślić,że podana wartość w przeciwieństwiedo danych opisujących rynek aptekotwartych jest wyrażona w cenach za-kupu brutto apteki. Oznacza to, żew porównaniu do wartości obrotuśredniej apteki otwartej musimy po-sługiwać się wartością miesięcznegoobrotu średniej apteki ogólnodostęp-nej bez marży aptecznej czyli kwotąok. 107-108 tys. zł. w skali miesiąca.

Na podstawie danych rzeczywi-stych z wybranej puli aptek ustalili-śmy, że ok. 65% wartości leków doty-czy produktów medycznych z 3 pod-stawowych grup ATC/WHO. Ponad30% dotyczy grupy B – Krew i układkrwiotwórczy, ponad 20% to J – Lekiprzeciwzakaźne a ponad 10% dotyczyN – Centralnego układu nerwowego.Korzystając z tychproporcji możemyoszacować wartośćmiesięcznego roz-chodu w średniej ap-tece. Wartość medy-kamentów w cenachzakupu brutto z gru-py B (krew i układkrwiotwórczy) stano-wi niewiele ponad20 tys. zł miesięcz-nie. Dwie pozostałegrupy są na pozio-mie średniej apteki,o d p ow i e d z i a l n ew ciągu miesiąca zarozchód o szacowa-nych wartościachrzędu 15 i 7 tys. zł. Żadna z pozosta-łych grup nie przekracza kwoty 5 tys.w skali miesiąca.

Dla uzyskania szerszego obrazurynku dla wybranych grup szacowali-śmy miesięczne wartości obrotu dlanajważniejszych grup. Porównującwartość wydawanych leków z klasy B– Krew i układ krwiotwórczy i J – Le-ki przeciwzakaźne, to w poszczegól-nych miesiącach uzyskane wartościsą dość podobne i nie wykazują zna-czących zmian związanych z częstoobserwowaną w aptekach otwartychsezonowością sprzedaży. Średnio-roczny stosunek wartości rozchoduobu grup B i J wynosi ok. 3/2.

PPrróóbbaa oocceennyy jjaakkiiee ggrruuppyy nnaa ddrruuggiimmppoozziioommiiee kkllaassyyffiikkaaccjjii AATTCC mmaajjąąnnaajjwwiięękksszzyy uuddzziiaałł oobbrroocciiee

W ramach grupy B – Krew i układkrwiotwórczy ok. 50% grupy mają

B05 – Płyny krwiozastępcze i roztwo-ry wlewów, następnie B01 – Lekiprzeciwzakrzepowe ok. 30%, a prawie20% B03 – Niedokrwistość.

W klasie J – leki przeciwzakaźnewiodące znaczenie mają leki J01 –


Wykres 2. Porównanie średniego poziomu rozchodu wybranych kategorii ATC w 2004 r.

Wykres 3. Udział rozszerzonych grup ATC w średniomiesięcznym rozchodzie grupy B – Krew i układ krwiotwórczy

Wykres 1. Wartość obrotu podstawowych grup ATC w średniomiesięcznej sprzedaży

y B – krew układ krwiotwórczy y J – leki przeciwzakaźne

Leki przeciwbakteryjne działająceogólnie, które stanowią ponad 90%wartości rozchodu całej klasy J. Dlacentralnego układu nerwowego4 podgrupy stanowią od 25% do 20%całości. Są to N01 – środki znieczu-lające, N02 – środki przeciwbólowe,N05 – środki przeciwleptycznei N06 – Psychoanaleptyki. W kolej-nych grupach A – Przewód pokar-mowy i metabolizm prawie 30% roz-chodu stanowi A02 – Nadkwasota,choroba wrzodowa, wzdęcia, a nie-wiele ponad 15% A11 – Witaminy.

Dla C – Układu sercowo-naczy-niowego ponad 50% wartości stano-wią C01 – Leki nasercowe.

PPooddzziiaałł rroozzcchhoodduu śśrrooddkkóówwmmeeddyycczznnyycchh nnaa wwyybbrraannee ooddddzziiaałłyy

Dość istotnym zagadnieniemzwiązanym z opisem rynku szpital-nego jest ocena, w jakim stopniu po-szczególne oddziały są odpowie-dzialne za wydanie medykamentówz apteki szpitalnej. Po ujednoliceniui uproszczeniu nazewnictwa może-

my dokonać szacowania obrotówapteczek oddziałowych. W celu ła-twiejszej interpretacji uzyskanychwyników wielkość obrotu danegooddziału jest opracowana tylko napodstawie danych ze szpitali posia-dających dany oddział. Na przykładoddział chirurgiczny, którego war-tość średniomiesięcznego obrotuwynosi niewiele ponad 10 tys. złobecny był w 6 szpitalach, podczasgdy oddział wewnętrzny w 4, a orto-pedia tylko w 2. Oznacza to, żeprzedstawione dane na poniższym


Wykres 4. Wartość średniego miesięcznego rozchodu na wybrane oddziały szpitalne

Wykres 5. Wartość średniego miesięcznego rozchodu na wybrane oddziały szpitalne

CH

IRU

RG

IA

WE

WN

ĘT

RZ

NY

BL

OK

OP

ER

AC

YJN

Y

AN

EST

EZ

JOL

OG

IA

STA

CJA

DIA

LIZ

OD

DZ

IAŁ

INTE

RN

IST

YCZ

NO

KA

RD

IOLO

GIC

ZN

Y

OR

TO

PE

DIA

INT

EN

SYW

NA

TE

RA

PIA

GIN

EKO

LOG

ICZN

O-P

OŁO

ŻNIC

ZY

OD

DZ

IAŁ

DZ

IEC

IĘC

Y

12 000 zł

10 000 zł

8 000 zł

6 000 zł

4 000 zł

2 000 zł

0 zł

0 zł

CH

IRU

RG

IA

10 zł

30 zł

20 zł

40 zł

50 zł

60 zł

70 zł

CH

EM

IOT

ER

API

A

BL

OK

OPE

RA

CY

JNY

PUL

MU

NO

LO

GIA

OR

TO

PE

DIA

ME

DY

CY

NA

PR

AC

Y

DZ

IAŁ

HIG

IEN

YSZ

PIT

AL

A

PRA

CO

WN

IAB

RO

NC

HO

SKO

PII

PR

AC

OW

NIA

EN

DO

SKO

PII

I

GA

STR

OSK

OP

II

RT

G

wykresie należy interpretować, jakowartość rozchodu na danym oddzia-le statystycznego szpitala posiadają-cego konkretny oddział.

Kolejne wiodące oddziały w skalimiesiąca to blok operacyjny – 7 tys.zł., anestezjologia – ok. 6 tys. zł. i sta-cja dializ – ok. 5 tys. zł. Znaczniemniejsze koszty związane są na przy-kład z laryngologią czy też psychia-trią – ok. 1 tys. zł.

PPoorróówwnnaanniiee śśrreeddnniicchh cceennppoojjeeddyynncczzyycchh ooppaakkoowwaańń lleekkóówwwwyyddaawwaannyycchh ww ppoosszzcczzeeggóóllnnyycchhooddddzziiaałłaacchh

Ciekawe wyniki daje porówna-nie średnich cen zakupu brutto po-jedynczych opakowań leków i in-nych produktów dostępnych w apte-kach zamkniętych. Najdroższe cenyjednostkowe dotyczą okulistyki,a średnia cena pojedynczego opako-wania przekracza 55 zł., drugą pozy-cję zajmuje dział higieny szpitala,którego wynik jest związany ze spe-cyfiką zakupów w opakowaniachzbiorczych i z punktu widzenia na-szych badań nie powinien być brany

pod uwagę. Ceny w okolicach 20 zł.uzyskują pracownie endoskopiii bronchoskopii, a niewiele mniejok. 15 zł. medycyna pracy, ortope-dia i chemioterapia. Inne oddziałyo znaczącym obrocie notują średnieceny w granicach 5-6 zł. – dotyczy tonp. chirurgii, oddziału wewnętrzne-go i oddziału dziecięcego.

BBaaddaanniiaa oobbeejjmmuujjąąccee lliicczzbbęęppaaccjjeennttóóww lleecczzoonnyycchh nnaa ddaannyymmooddddzziiaallee

Dla uzupełnienia danych reje-strowanych w systemach informa-tycznych aptek szpitalnych zebranezostały także informacje na tematorientacyjnej liczby pacjentów obję-tych leczeniem na danym oddziale.Uzyskane wyniki wskazują, że naj-większa liczba pacjentów przyjmo-wana jest na oddziałach: dziecię-cym, chorób przewlekłych i nowo-rodków i przekracza 100 osób na od-dział w ciągu miesiąca. Wedługprzybliżonych badań także na tychoddziałach rotacja chorych, określo-na jako liczba chorych przyjętych naoddział w jednym miesiącu na poje-

dyncze łóżko, jest najwyższa. Więk-szość oddziałów takich jak ortope-dia, chirurgia, oddział wewnętrznyprzyjmują średnio jednego pacjentaw ciągu miesiąca na pojedyncze łóż-ko dostępne w szpitalu.

Przedstawione rezultaty badańmają charakter orientacyjny, gdyżw ramach przeprowadzonych badańnie dysponowaliśmy dokładnymi in-formacjami dotyczącymi liczby pa-cjentów w danym okresie.

AAnnaalliizzaa pprraaccyy pprrzzyycchhooddnniipprrzzyysszzppiittaallnnyycchh

W pierwszej kolejności oblicze-nia dotyczyły średniomiesięcznejliczby porad udzielonych w poszcze-gólnych rodzajach gabinetów. W tejklasyfikacji największa ilość poradzwiązana jest z gabinetami okuli-stycznymi i ginekologicznymi.W dalszej kolejności są gabinety chi-rurgiczne, dermatologiczne i laryn-gologiczne. Pod względem ilościprzeprowadzonych zabiegów zdecy-dowanie najwięcej wykonuje gabi-net okulistyczny, w dalszej kolejno-ści chirurgiczny i laryngologiczny.


AApptteekkaa sszzppiittaallnnaa ww sswweejj kkllaassyycczznneejjffoorrmmiiee zzaawwsszzee bbyyłłaa ppoossttrrzzeeggaannaa jjaakkoo ppllaa--ccóówwkkaa zzaaooppaattrruujjąąccaa ooddddzziiaałłyy sszzppiittaallnneeww lleekkii.. OObbeeccnniiee rroollaa aapptteekkii sszzppiittaallnneejj uullee--ggaa zzddeeccyyddoowwaannyymm zzmmiiaannoomm.. ZZggooddnniieezz ddyyrreekkttyywwaammii uunniijjnnyymmii,, oopprróócczz sszzeerrookkoorroozzuummiiaanneejj ggoossppooddaarrkkii lleekkiieemm aapptteekkaasszzppiittaallnnaa rreeaalliizzuujjee sswwoojjee zzaaddaanniiaa ww zzaa--kkrreessiiee ooppiieekkii ffaarrmmaacceeuuttyycczznneejj,, bbeezzppiiee--cczzeeńńssttwwaa ssttoossoowwaanniiaa lleekkóóww,, iinnffoorrmmaaccjjiioo lleekkuu cczzyy bbaaddaańń kklliinniicczznnyycchh,, aallee ttaakkżżeeww pprrzzyyggoottoowwaanniiuu lleekkóóww ccyyttoossttaattyycczznnyycchhii pprreeppaarraattóóww ddoo żżyywwiieenniiaa ppoozzaajjeelliittoowweeggoo,,tteerraappiiii iinnddyywwiidduuaallnneejj.. ZZaaddaanniiaa ttee mmooggąąbbyyćć ssppeełłnniioonnee pprrzzeezz wwyyssookkoo wwyyssppeeccjjaalliizzoo--wwaannyy zzeessppóółł ffaarrmmaacceeuuttóóww,, ccoo ppoowwiinnnnoozzaappeewwnniićć wwiięękksszząą sskkuutteecczznnoośśćć tteerraappiiiiii bbeezzppiieecczzeeńńssttwwoo ppaaccjjeennttóóww..

Wzrastające z roku na rok wydatkina leczenie spowodowały coraz większezainteresowanie z jednej strony mecha-nizmami powodującymi aż tak drastycz-ny wzrost z drugiej zaś trwają poszuki-wania rozwiązania tego problemu. Od-powiedzią na ciągły wzrost kosztóww lecznictwie zamkniętym może w ja-kiejś mierze być dobrze funkcjonującySerwis Farmaceutyczny (SF), całościo-wo obejmujący swoim działaniem go-spodarkę lekiem w szpitalu. We wszyst-kich opracowaniach podkreśla sięogromną rolę narzędzi jakie posiada dodyspozycji SF. Ogromne nadzieje wiążesię między innymi z powołaniem Komi-tetów Terapeutycznych oraz opracowa-niem Receptariuszy Szpitalnych. Biorącpod uwagę: lawinowy rozwój nauki, wy-dłużający się wiek życia człowieka orazcoraz większe znaczenie jakie przywią-zujemy do jakości życia człowieka nale-ży zdawać sobie sprawę z ciągłego wzro-stu kosztów leczenia. W skład SF wcho-dzi apteka szpitalna.

Apteka, zgodnie z ustawą z dnia6 września 2001 r. Prawo farmaceutycz-ne (tekst pierwotny: Dz. U. 2001 r. Nr

126 poz. 1381, tekst jednolity: Dz. U.2004 r. Nr 53 poz. 533 art. 86) jest pla-cówką ochrony zdrowia publicznego,w której osoby uprawnione świadcząw szczególności usługi farmaceutyczne.

Obejmują one: - wydawanie produktów leczniczych

i wyrobów medycznych, określonychw odrębnych przepisach,

- sporządzanie leków recepturowych,w terminie nie dłuższym niż 48 go-dzin od złożenia recepty przez pa-cjenta, a w przypadku recepty na lekrecepturowy zawierający środki odu-rzające lub oznaczonej „wydać na-tychmiast” — w ciągu 4 godzin,

- sporządzenie leków aptecznych, - udzielanie informacji o produktach

leczniczych i wyrobach medycz-nych.

Apteki szpitalne to takie apteki, któ-re zaopatrują oddziały szpitalne lub innenie wymienione z nazwy zakłady, prze-znaczone dla osób, których stan zdrowiawymaga udzielania całodobowych lub ca-łodziennych świadczeń zdrowotnych wy-

konywanych w tym zakładzie lub jednost-ce organizacyjnej wchodzącej w skład za-kładu (art. 87, ust. 1, pkt. 2 ustawy). Mo-że ona także zaopatrywać w leki inne za-kłady opieki zdrowotnej przeznaczone

dla osób, których stan zdrowia wymagaudzielania całodobowych lub całodzien-nych świadczeń zdrowotnych w odpowie-dnim stałym pomieszczeniu, nie posia-dające aptek, na podstawie umowy, za-wartej przez uprawnione do tego pod-mioty pod warunkiem, że nie wpłynie tonegatywnie na prowadzenie podstawowejdziałalności apteki.

W przypadku aptek szpitalnychusługą farmaceutyczną jest również: - sporządzanie leków do żywienia po-

zajelitowego, - sporządzanie leków do żywienia do-

jelitowego, - przygotowywanie leków w dawkach

dziennych w tym leków cytostatycz-nych,

- wytwarzanie płynów infuzyjnych, - organizowanie zaopatrzenia szpitala

w produkty lecznicze i wyroby me-dyczne,


RROOLLAA II ZZAADDAANNIIAA AAPPTTEEKKII SSZZPPIITTAALLNNEEJJ WW PPRROOCCEESSIIEE RRAACCJJOONNAALLNNEEJJ GGOOSSPPOODDAARRKKII LLEEKKIIEEMMAAnnddrrzzeejj SSttaańńcczzaakk,, JJaacceekk MMiicchhaallaakk,, DDaarriiaa OOrrsszzuullaakk--MMiicchhaallaakk

- przygotowywanie roztworów do he-modializy i dializy dootrzewnowej,

- udział w monitorowaniu działańniepożądanych leków,

- udział w badaniach klinicznych pro-wadzonych na terenie szpitala,

- udział w racjonalizacji farmakote-rapii,

- współuczestniczenie w prowadzeniugospodarki produktami leczniczymii wyrobami medycznymi w szpitalu.

W aptekach szpitalnych poza udzie-laniem usług farmaceutycznych: - prowadzona jest ewidencja próbek

do badań klinicznych oraz uzyskiwa-nych darów produktów leczniczychi wyrobów medycznych,

- ustalane są procedury wydawaniaproduktów leczniczych lub wyrobówmedycznych przez aptekę szpitalnąna oddziały oraz dla pacjenta.

Apteka szpitalna, może być urucho-miona po uzyskaniu zgody właściwegowojewódzkiego inspektora farmaceutycz-nego, pod warunkiem spełnienia określo-nych wymogów i zatrudnienia kierowni-ka apteki spełniającego warunki ustawy(art. 88 ust. 2. z art. 106, ust. 1 art. 98).Dotyczą one między innymi lokalu apte-ki szpitalnej, którego wielkość, rodzaj,liczba pomieszczeń, powinna wynikaćz rodzaju wykonywanych przez aptekęczynności, przy uwzględnieniu profiluleczniczego, a także ilości wykonywanychświadczeń zdrowotnych w placówce,w której została utworzona. Podstawowapowierzchnia lokalu apteki szpitalnej nie

może być mniejsza niż 80 m2, a w przy-padku sporządzania leków recepturo-wych, przygotowywania leków do żywie-nia pozajelitowego, dojelitowego, indywi-dualnych dawek terapeutycznych oraz da-wek leków cytostatycznych powierzchniępodstawową należy zwiększyć w zależno-ści od rodzaju udzielanych świadczeń.Także w przypadku prowadzenia pracow-ni płynów infuzyjnych powierzchnię pod-stawową należy zwiększyć o powierzchnię

na utworzenie pracowni płynów infuzyj-nych oraz laboratorium kontroli jakościz możliwością przeprowadzania badań fi-zykochemicznych, mikrobiologicznychi biologicznych, chociaż za zgodą woje-wódzkiego inspektora farmaceutycznegobadania biologiczne mogą być także wy-konywane w innej jednostce.

Istniejące w dniu wejścia w życiePrawa farmaceutycznego apteki szpital-ne nie spełniające wymogów, jakim po-winien odpowiadać lokal apteki,w szczególności wyznaczające jego orga-nizację i wyposażenie (określone przezMinistra Zdrowia w drodze rozporzą-dzenia), muszą dostosować się do tychwymogów w terminie 3 lat. Natomiastnie spełniające wymogów, prowadzeniapracowni płynów infuzyjnych – w termi-nie 5 lat.

Tyle wymogów prawnych wynikają-cych z ustawy, a jaka jest rzeczywistość?

Apteka szpitalna, do tej pory po-strzegana jako „magazyn leków”, wcho-dząc w skład SF jest obecnie placówką,choć w naszych warunkach ciągle nie-docenianą i źle wykorzystaną wręcz nie-

zbędną dla funkcjonowania ZOZ-ów.Musimy jednak pamiętać, że aptekaszpitalna pełni nie tylko rolę służebnąw stosunku do całego ZOZ-u, ale takżejest koordynatorem czuwającym nadbezpieczeństwem leczonego pacjenta,przez zapewnienie mu niezbędnychw procesie leczenia leków i wyrobówmedycznych oraz kontrolę związanychz leczeniem wydatków.

Podstawową rolą dzisiejszego farma-ceuty szpitalnego jest bowiem gospoda-rowanie lekiem w taki sposób, aby stoso-wana farmakoterapia była bezpiecznai skuteczna – dla pacjenta i ekonomicz-na – dla szpitala. Farmaceuta jest odpo-wiedzialny za zaopatrzenie apteki w lekii wyroby medyczne, zarządzanie zapasa-mi, kontrolę ich rotacji i warunkówprzechowywania, analizę zużycie lekówna poszczególnych oddziałach i monito-rowanie ich prawidłowe wykorzystania.Uczestniczy także w pracach komitetówterapeutycznych i zespołów tworzącychreceptariusze szpitalne, zbiera i udzielapersonelowi medycznemu informacjio nowych lekach i kosztach leczenia.A oprócz tego, sporządza leki recepturo-we i jałowe, preparaty do żywienia i pły-ny infuzyjne, przygotowuje cytostatyki,nadzoruje wszystko, co z lekiem dziejesię w aptece i poza nią. Ponieważ każdaczynność i decyzja wymaga uzasadnie-nia i udokumentowania, niestety dużoczasu zajmują mu także przygotowanieprzetargów na leki i wyroby medyczneoraz procedury biurokratyczne.

Kolejnym problemem są aspektyprawne związane z jego pracą. Obecniemożna wyróżnić akty prawne odnoszącesię bezpośrednio do aptek i te, którew sposób pośredni (niemniej bardzoskuteczny a niekiedy dotkliwy) wpływa-ją na codzienną pracę apteki. Zwłasz-cza, że przepisy dotyczące finansów po-trafią bardzo utrudnić funkcjonowanieapteki.

Kwestie prawne dotyczące aptek re-guluje obecnie (luty 2006) ponad 30 ak-tów prawnych. Ponadto ponad 140 aktówprawnych dotyczy „środków farmaceu-tycznych”. Ustawy, z których najbardziejznana jest ustawa z 2001 roku Prawo far-maceutyczne, są podstawą do wydaniaszczegółowych przepisów wykonawczych.Co gorsza akty te są bardzo często nowe-


lizowane. Dziś obowiązuje 11 ustawwprowadzających, bądź nowelizującychprawo farmaceutyczne. Same wymaga-nia, jakie spełnić musi apteka opisane sąw 4 rozporządzeniach Ministra Zdrowia,do których trzeba doliczyć wymaganianp. prawa budowlanego. Zatem farma-ceutę obowiązuje znacznie więcej przepi-sów niż tylko ustawa Prawo farmaceu-tyczne, ustawa o izbach aptekarskich,o zakładach opieki zdrowotnej czy Prawozamówień publicznych. Przepisy te niesą spójne, co w wielu przypadkach utrud-nia pracę apteki szpitalnej. A poprawastanu prawnego dotyczącego polityki le-kowej państwa może przynieść efektyw bardzo krótkim czasie.

A zatem jakie zadania stoją przed ap-teką szpitalną już w najbliższej przyszło-ści z punktu widzenia harmonizacji zgod-nie z ustaleniami przyjętymi przez UnięEuropejską, FIP i Euro Pharm-Forum?

Według dyrektywy unijnej aptekaszpitalna jest odpowiedzialna za: - zakup i zarządzanie zapasami leków

i prowadzenie rachunku materiało-wego z uwzględnieniem właściwegoprzechowywania leków oraz monito-rowania leków na oddziałach, gabi-netach i przychodniach; do zadańapteki należy również opracowaniei stosowanie procedur stosowanychprzy zakupach leków i materiałówmedycznych włącznie z preparatamikrwiopochodnymi, radiopreparata-mi, gazami medycznymi, środkamidezynfekującymi, ligaturami i ban-dażami, drobnym sprzętem chirur-gicznym, medyczno-chirurgicznymsprzętem jednorazowego użytku,protezami, implantami itp.,

- zaopatrzenie oddziałów szpitalnychw leki, preparaty do żywienia jelito-wego i pozajelitowego, środki kon-trastowe, opatrunki biomateriałyi sprzęt medyczny,

- wybór i nadzór nad systemem dys-trybucji (system „unit dose”) leków,materiałów medycznych i innychw tym nadzór i rozliczenie lekówi materiałów medycznych występuj-ących na oddziałach, punktach za-biegowych poprzez rozliczenie indy-widualnego pacjenta; szczególnienależy zwrócić uwagę na nowocze-sne systemy dystrybucyjne wspiera-

jące ekonomiczne aspekty gospo-darki szpitala, wprowadzanie stan-dardów i procedur medycznych;kontrola indywidualnych kosztówleczenia wymaga jednak niecozwiększonego zaplecza lokalowego,sprzętowego i logistycznego,

- nadzór i kontrola recept szpitalnychw zakresie racjonalnej gospodarkilekiem i opracowanie standardówleczenia wspólnie z lekarzami; naj-skuteczniej zapobiegają nieracjonal-nej gospodarce lekiem wytyczne far-makoterapeutyczne i standardy le-czenia opracowane wspólnie przezlekarzy i farmaceutów,

- sporządzanie leków recepturowychoraz kontrola wewnętrzna wyprodu-kowanych leków z uwzględnieniemzasad GMP; należy tu zwrócić uwa-

gę na specjalne postacie farmaceu-tyczne leków nie produkowaneprzez przemysł farmaceutyczny, le-ki jałowe – głównie: roztwory do ży-wienia pozajelitowego, roztwory cy-tostatyków, mieszaniny płynów doiniekcji (centralnie dla pacjentówszpitala, co zmniejszy koszty), roz-twory do hemodializy i dializyotrzewnowej, etc.,

- sporządzanie leków jałowych co wy-maga odpowiednich pomieszczeńo określonych parametrach, jałowo-ści i bezpieczeństwa (stanowią w ob-rębie serwisu wyizolowany zespół

pomieszczeń, oddzielony od resztyserwisu śluzami i systemami po-dawczymi) odpowiednio wyposażo-nych, zapewniających spełnieniewymogów GMP,

- sporządzanie preparatów do żywie-nia pozajelitowego – zarówno na ba-zie gotowych zestawów jak i opraco-wanych receptur,

- przygotowanie leków cytostatycz-nych – obliczanie prawidłowej indy-widualnej dawki oraz zapewnieniewłaściwych warunków do przygoto-wania i podania preparatu cytost-atycznego,

- produkcja płynów infuzyjnych niedostępnych na rynku (nie produko-wanych przez przemysł farmaceu-tyczny. W tym również nadzorowa-nie procedur sterylizacyjnych, kon-

trola sterylizacji i jałowości, walida-cja sprzętu. Wymaga to pomiesz-czeń dla zespołu zapewnienia jako-ści (QA) oraz dodatkowych po-mieszczeń spełniających wymag-ania GLP na pracownie analityczne(analiza form farmaceutycznych,substancji farmaceutycznych i pro-duktów, analiza substancji czyn-nych w materiale biologicznym),

- informacja o lekach w szeroko poję-tym zakresie w tym również selekcjaleków dla potrzeb lekarzy. Obowiąz-kiem apteki szpitalnej jest przekazy-wanie pełnej i obiektywnej informa-


cji w zakresie prawidłowej farmako-terapii. Wiele danych piśmiennictwasygnalizuje, że około 50% przepisy-wanych leków jest stosowanych nie-prawidłowo efektem, czego możebyć: nieskuteczność leczenia, wzrostkosztów leczenia czy leczenie powi-kłań polekowych. Konsekwencjąbłędnie podanych informacji możebyć nadużywanie niektórych z prepa-ratów kosztem zaprzestania innychwartościowych leków. Farmaceutaszpitalny posiada wiedzę na tematwłaściwości fizykochemicznych, far-makokinetycznych i farmakodyna-micznych środków leczniczych, ichpostaci i dróg podawania, a takżedziałań niepożądanych, metaboli-zmu i wzajemnego oddziaływania nasiebie, oraz wiedzę z zakresu stoso-wania i dawkowania leków w po-szczególnych jednostkach chorobo-wych. Dlatego może służyć pełną in-formacją o leku, zarówno dla leka-rza, jak i pacjenta.

- udział w komitecie terapeutycznymi redagowanie lekospisu szpitalnego– zadania te są realizowane przezdwa narzędzia; Receptariusz Szpi-talny będący zbiorem zasad obowią-zujących cały personel szpitala w za-kresie ordynowania i dyspensowa-nia produktów leczniczych orazuczestniczenie w pracach komitetuterapeutycznego, analiza nowow-prowadzanych produktów w zakre-sie bezpieczeństwa stosowania,kosztów terapii oraz porównaniaz innymi preparatami dostępnymina rynku,

- wykonywanie analiz farmakoekono-micznych i opracowań ekonomicz-nych w celu obniżenia kosztów lecze-nia, w tym planowanie potrzeb asor-tymentowo-finansowych, kontrolai analizy zużycia leków, zarządzanieaptecznym systemem informatycz-nym, jako integralną częścią infor-matycznego systemu szpitalnego.

Należy także zwrócić uwagę na mo-że mniej istotne lub rzadziej występują-ce zadania apteki szpitalnej z zakresufarmacji klinicznej, takie jak: doradztwoi nadzór nad lekami stosowanymi na od-działach w określonych jednostkach

chorobowych, rozwiązywanie proble-mów farmakoterapeutycznych w multi-dyscyplinarnych zespołach klinicznych,czy monitorowanie działań niepożąda-nych (Pharmacovigilance), terapia moni-torowana poziomem leku w płynachustrojowych (odpowiednie pomieszcze-nia, zapewnienie spełnienia zasadGLP), a także interpretacja wynikówmonitorowania.

Niezwykle istotnym elementemjest również szeroko rozumiana opiekafarmaceutyczna, jako współpracaz personelem medycznym i chorymi.Istotą tej właśnie koncepcji „opieki far-maceutycznej” (Pharmaceutical Care)zgodnie, z którą ciężar zainteresowańzawodowych farmaceuty ulega przesu-nięciu z leku na pacjenta, jest szerokopojęte ciągłe kształcenie farmaceutówpracujących w szpitalach w myśl, któ-rego farmaceuta wykorzystuje wiedzęfarmaceutyczną i biomedyczną dozwiększenia precyzji, skuteczności,bezpieczeństwa, i ekonomiki stosowa-nia leków w terapii. W związku z dąże-niem do skracania czasu pobytu cho-rych w szpitalach konieczne jest takżeopracowanie strategii ciągłej opiekifarmaceutycznej, to jest podejmowa-nej w trakcie pobytu pacjenta w szpita-lu i kontynuowanej po jego powrociedo miejsca zamieszkania. Dlategoprzed zwolnieniem chorego ze szpitalafarmaceuta powinien mu (lub opieku-nowi) udzielać wskazówek dotyczącychwłaściwego stosowania i przechowyw-ania leków, występujących przeciw-wskazań czy możliwości wystąpieniaobjawów ubocznych.

Apteka szpitalna może również sta-nowić bazę dla szeroko rozumianej dzia-łalności dydaktycznej, szkoleniowej i na-ukowej. Dotyczy to zarówno kształceniaustawicznego farmaceutów, studentówfarmacji, medycyny i pielęgniarstwa.O wiele większym wyzwaniem może byćudział w badaniach naukowych w tymgłównie udział w badaniach klinicznychi aplikacyjnych (wykorzystanie wiedzyz zakresu farmakologii, farmakokinety-ki i biostatystyki zgodnie z zasadamiGCP). Działania te wymagają jednak toodpowiedniego zaplecza, jak sale semi-naryjne i ćwiczeniowe z odpowiednimzapleczem bibliotecznym.

A zatem jakie są oczekiwania wobecfarmacji szpitalnej?

Już w 2000 roku na Zjeździe Federa-cji Farmaceutycznej w Orleanie wpro-wadzono zmianę orientacji farmaceu-tów z „ukierunkowania na lek” na„ukierunkowanie na pacjenta”. Dużywpływ na tę zmianę orientacji miały pu-blikowane, pozytywne doświadczeniazarówno amerykańskiej służby zdrowia,jak i doświadczenia wielu krajów euro-pejskich, które przez ponad 10 letniokres czasu uczyły i wprowadzały w swo-ich krajowych systemach zdrowotnychzasady rozwiązywania problemów me-dycznych i terapeutycznych przez wielo-specjalistyczne zespoły pracownikówmedycznych mające w swoim składzierównież farmaceutów.

Szczególną rolę przypisuje się tu far-maceutom szpitalnym, którym corazczęściej w celu podniesienia bezpieczeń-stwa i skuteczność terapii powinno siępowierzać rozwiązywanie problemówklinicznych czy terapeutycznych wspól-nie z lekarzami. Należy także zwrócićuwagę na badanie Amerykańskiego Sto-warzyszenia Farmaceutów Szpitalnychdotyczące kosztów błędów terapeutycz-nych, stanowiących znaczący odsetekzbędnych kosztów. Obniżeniu kosztówterapii może również służyć terapia mo-nitorowana, która coraz częściej występ-uje w standardach leczenia i nie jest je-dynie problem oznaczania leku we krwi,ale również prawidłową interpretacjąstężenia leku, z uwzględnieniem czynni-ków demograficznych patologicznycha nawet farmakogenetycznych.

Wynika z tego jasno, że w celu nale-żytego wypełnienia tych zadań farma-ceuta szpitalny powinien dysponowaćsolidną wiedzą z zakresu farmakologii,farmakodynamiki, biofarmacji, farma-kokinetyki, farmakokinetyki klinicznej,fizjologii, patofizjologii najczęściej wy-stępujących schorzeń oraz ekonomiii zarządzania. Uczestnicząc w optymali-zacji farmakoterapii powinien jednocze-śnie mieć na względzie zapobieganieschorzeniom jatrogennym oraz podno-szenie jakości udzielanych świadczeń.

Niestety obecnie wydaje się, żew wielu szpitalach nie wykorzystuje sięwiedzy i umiejętności farmaceuty w za-kresie współuczestnictwa w farmakote-


rapii a jego rola sprowadza się prawiewyłącznie do zaopatrywania oddziałówszpitalnych w leki.

Prawidłowo funkcjonujący SF lubapteka szpitalna, nie tylko nie generująnadmiernych kosztów ale wręcz powin-ny i są w stanie znacząco obniżyć kosztyleczenia. Przykładowo: centralne przy-gotowywanie żywienia pozajelitowegooraz cytostatyków w aptece szpitalnejpowoduje lepsze wykorzystanie każdejporcji leku, bowiem na poszczególnychoddziałach pozostają najczęściej niewy-korzystane ilości leku (cytostatyki przy-gotowuje się w przeliczeniu na masę lubpowierzchnię ciała pacjenta – średnioprzyjmuje się, że 1 a nawet 3 zawartościopakowania bezpośredniego leku, pozo-staje na oddziale niewykorzystana).W ten sposób szpital ponosi podwójnestraty wynikające przede wszystkimz niecałkowitego zużycia ilości leku za-wartego w opakowaniu, a ponadto po-nosi koszty utylizacji toksycznych odpa-dów. SF posiada najlepiej wykształconąkadrę sprawującą nadzór nad gospodar-ką lekiem w szpitalu zgodnie z wytycz-nymi Komitetu Terapeutycznego. Daneposiadane przez SF stają się podstawądo przeprowadzania na bieżąco analizyoceny spożycia leków w szpitalu. Wymo-giem czasu stało się także wprowadze-nie systemu dawek indywidualnych –Unite Dose System, który umożliwiamonitorowanie całego procesu farmako-terapii, eliminuje możliwości pomyłeka w związku z tym zmniejsza możliwośćwystępowania działań niepożądanych.

Czy jest zatem możliwe sprostanietym wszystkim zadaniom, które wynika-ją z unijnych dyrektyw w odniesieniu doapteki szpitalnej lub Serwisu Farmaceu-tycznego (znikoma ilość w skali kraju)funkcjonującej na obecnych zasadach?

Odpowiedź jest prosta. Nie. Nie po-zwala na to ani baza lokalowa, ani wypo-sażenie aptek szpitalnych jak i zatrud-nienie i szkolenie specjalistów o wą-skich specjalnościach, takich jak TPNczy leki cytostatyczne.

Jak zatem rozwiązać ten problem? Odpowiednie standardy oraz har-

monizacje w zakresie farmacji szpital-nej opracowano w dokumencie „Farma-cja szpitalna w Wspólnocie Europej-skiej”, co stanowi podstawę aktualizacji

i rozwinięcia Dyrektywy 85/432/CEE.Zgodnie z tym dokumentem w szpita-lach musi istnieć apteka szpitalna lubSerwis Farmaceutyczny, stanowiący wy-dzielony oddział szpitalny (określany ja-ko Service Pharmacie) składający sięz różnych specjalistycznych komórek or-ganizacyjnych, w których pracować ma-ją właśnie farmaceuci szpitalni.

Bardzo wiele pozostaje do zrobieniaw tym zakresie. Rozpocząć należy odzmiany nastawienia osób zarządzają-cych szpitalami. Przekonać nie tylko dowymogów ustawowych, ale przedewszystkim do celowości utrzymaniai rozwijania aptek szpitalnych, któremogą stać się pomocnym „narzędziem”w prowadzeniu gospodarki lekiemw szpitalu, przyczyniając się do ogrom-nych oszczędności.


ZZaarrzząąddzzaajjąąccyy sszzppiittaallaammii ppoosszzuu--kkuujjąą wwee wwłłaassnnyymm zzaakkrreessiiee rroozzwwiiąązzaańńnnaattuurryy eekkoonnoommiicczznneejj ii oorrggaanniizzaaccyyjj--nneejj,, bbyy ddoo mmiinniimmuumm ooggrraanniicczzyyćć wwyy--ddaattkkii nnaa lleekkii,, sspprrzzęętt jjeeddnnoorraazzoowweeggoouużżyyttkkuu oorraazz mmaatteerriiaałłyy ooppaattrruunnkkoowwee,,zzaacchhoowwuujjąącc jjeeddnnoocczzeeśśnniiee oobboowwiiąązzuu--jjąąccyy ssttaannddaarrdd śśwwiiaaddcczzeeńń mmeeddyycczz--nnyycchh.. NNiinniieejjsszzee oopprraaccoowwaanniiee ddoottyy--cczzyy ssppoossoobbuu pprrzzyyjjęęttyycchh pprrzzeezz pprroo--ggrraamm rreessttrruukkttuurryyzzaaccyyjjnnyy zzmmiiaannww MMiieejjsskkiimm SSzzppiittaalluu ZZeessppoolloonnyymmww OOllsszzttyynniiee.. OOpprraaccoowwaannee ii wwddrroożżoo--nnee pprroocceedduurryy lleeggiissllaaccyyjjnnee ppoozzwwoolliiłłyyww zznnaacczząąccyy ssppoossóóbb uussyysstteemmaattyyzzoowwaaććzzaaooppaattrrzzeenniiee ww mmaatteerriiaałłyy mmeeddyycczznneettwwoorrzząącc jjeeddnnoocczzeeśśnniiee bbaarriieerryy ooggrraannii--cczzaajjąąccee nniieekkoonnttrroolloowwaannee wwyyddaattkkii..

Jedną ze znaczących pozycjiw strukturze kosztów szpitala są po-noszone koszty leków i materiałówmedycznych. Problematyka gospo-darowania nimi stanowi złożonyproblem zarówno natury medycz-nej jak i ekonomicznej. Próby szu-kania rozwiązań i połączeń częstonapotykają na liczne bariery w każ-dym szpitalu. Z jednej strony jed-nostka medyczna próbuje znaleźćzłoty środek racjonalizacji w jegogospodarowaniu, z drugiej obser-wuje się brak rozwiązań naturyprawnej i organizacyjnej w systemieochrony zdrowia. Nie funkcjonujezapowiadany od dawna koszykświadczeń medycznych, pieniądznie idzie za pacjentem, a leków za,,złotówkę” trudno się doszukać.Szpitale borykając się z trudnościa-mi proceduralnymi, próbują w spo-sób dla siebie najskuteczniejszy roz-wiązywać ten złożony i szalenieistotny problem.

Zgodnie z opracowanym w 2004roku raportem Grupy EkspertówSzkoły Biznesu Politechniki War-szawskiej na uwagę zasługujeprzede wszystkim postawiona przezautorów diagnoza, która określamiędzy innymi, że powszechne nie-zadowolenie z systemu gospodarkilekowej w ochronie zdrowia koncen-truje się: • według pacjentów na:

- wysokim poziomie wydatkówna leki,

- złej ocenie zasad systemu re-fundacji (do leków refundowa-nych trzeba dopłacać zbyt dużekwoty),

- braku informacji o skuteczno-ści i cenach leków,

• według płatnika na: - wysokim poziomie refundacji, - braku narzędzi umożliwiających

wpływ na zachowania pacjen-tów, lekarzy i aptekarzy (wyso-kość kosztów administracyj-nych, niewystarczające regula-cje prawne),

• według lekarzy na: - braku niezależnej, łatwo dostęp-

nej informacji o lekach zarównodotyczącej skuteczności klinicz-nej, jak i farmakoekonomiki.

Raport nie określa jednak go-spodarki lekiem w szpitalu. Poważ-na pozycja kosztowa w każdej jedno-stce medycznej dotyczy przedewszystkim kosztów leków. Spiralaproblemów nakręca się przedewszystkim z powodu kłopotów fi-nansowych większości jednostek.Nie regulowanie zobowiązań w sto-sunku do dostawców powodujez jednej strony brak płynności w do-stawach leków, z drugiej szukanierozwiązań, by zabezpieczyć normal-ne funkcjonowanie jednostki. Samszpital próbując rozwiązać problemdostaw za medykamenty zostajezmuszony do zwiększania kosztówzaopatrzenia w leki. Blokada do-staw przez dotychczasowych kontra-hentów powoduje, bowiem zachwia-nie płynności zaopatrzenia, a pozy-


RROOZZWWIIĄĄZZAANNIIAA OORRGGAANNIIZZAACCYYJJNNEE WW GGOOSSPPOODDAARRCCEE LLEEKKIIEEMM II MMAATTEERRIIAAŁŁAAMMII MMEEDDYYCCZZNNYYMMII WW MMIIEEJJSSKKIIMM SSZZPPIITTAALLUU ZZEESSPPOOLLOONNYYMMWW OOLLSSZZTTYYNNIIEEZZbbiiggnniieeww MMaarrcciinnkkiieewwiicczz

§ 20 (Ustawa z dn. 30.08.91)§ 20 (Ustawa z dn. 30.08.91)

Szpital zapewnia przyjêtemu pacjentowi:Szpital zapewnia przyjêtemu pacjentowi:

1.1. œwiadczenia zdrowotne,œwiadczenia zdrowotne,

2.2. œrodki farmaceutyczne i materia³y medyczne,œrodki farmaceutyczne i materia³y medyczne,

3.3. pomieszczenie i wy¿ywienie odpowiednie do stanu zdrowia.pomieszczenie i wy¿ywienie odpowiednie do stanu zdrowia.

1.

2.

3.

skiwanie nowego dostawcy wiąże sięze zwiększaniem kosztów i łama-niem prawa o zamówieniach pu-blicznych. Techniczne rozwiązanietego problemu polegającego na za-ciąganiu trudno dostępnego kredy-tu bankowego, kredytu kupieckiego,podpisywaniu ugody z dostawcami,wystawianiem weksli czy wreszciepoddanie się procedurom sądowym,są zachowaniami nie przynoszący-mi żadnych rozwiązań organizacyj-nych. Wpływają destrukcyjnie nakondycję jednostki powodując corazto trudniejszą sytuację finansowąszpitala. Zarządzając placówką, na-

leży szukać przede wszystkim roz-wiązań natury przyczynowej. A sa-ma przyczyna często tkwi w niera-cjonalnym gospodarowaniu samymlekiem i materiałami medycznymi.Brak kontroli zarządzających nadracjonalizacją tej ważnej działalno-ści powoduje efekt trudnościw funkcjonowaniu szpitala.

Z punktu widzenia zarządzają-cych racjonalizacja gospodarki le-kiem powinna oscylować wokółprzedsięwzięć i czynności, które do-prowadziłyby do systematycznej po-prawy płynności w dostawie, unik-nięcia nadmiernego magazynowa-

nia czy wreszcie poprawie racjonal-nego gospodarowania lekiem.

Na bazie własnych obserwacji,wydaje się zasadnym z punktu wi-dzenia ekonomicznego, wprowadze-nie miesięcznego limitu wydatkówna leki dla poszczególnych oddzia-łów szpitalnych. Tak restrykcyjnedziałanie może prowadzić jednakdo konfliktu. Argumenty personelumedycznego mogą, bowiem oscylo-wać wokół bezpieczeństwa pacjenta,odpowiedzialności za proces lecze-nia itp. Struktura procedur medycz-nych, specjalność oddziału, dotych-czasowy profil leczenia może stano-wić kontrargument w poszukiwaniuźródeł oszczędności w gospodarowa-niu lekami. Wprowadzony katalogprocedur medycznych przez Naro-dowy Fundusz Zdrowia nie tylkowprowadza standardy postępowaniaw określonej procedurze medycz-nej, ale ułatwia także kontrolę naddozowaniem jednorazowego sprzę-tu medycznego, materiałów opa-trunkowych i leków.

Nie bez znaczenia jest sama for-ma zaopatrywania w leki. Zakup le-ków i materiałów medycznych bez-pośrednio u producenta lub w skła-dach celnych w większości przypad-ków kojarzona jest z niższymi cena-mi. Procedury przetargowe unie-możliwiają jednak ten prosty me-chanizm działania tańszych zaku-pów. Poza tym często sami produ-cenci nie są zainteresowani han-dlem detalicznym. Narzucona mar-ża hurtowa podwyższa ceny leków, atym samym umożliwia wejście dosystemu pośrednika, który podwyż-sza cenę samego medykamentuśrednio o kilkanaście procent. Nad-mienić w tym miejscu należy, żeszpitale nie korzystają z refundacjileków, a zatem odpłatność za lekidokonuje się w pełnej wysokości.Kosztom zaopatrzenia leków częstotowarzyszą koszty płaconych odse-tek za nieterminowe regulowaniezobowiązań, koszty zakupów pozaprzetargami w momencie brakuasortymentu u dostawców, brak sta-bilnej polityki podatkowej jedno-znacznie podwyższa cenę leków.


POZIOM WYDATKÓW NA LEKI

0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

3,000,000

2000

2001

2002

2003

2004

31.03

.200

5

Lata

z³

KOSZT LEKÓW NA 1 PACJENTA

ROK WARTOŒÆ WYDANYCH LICZBA LICZBA KOSZT LEKÓW KOSZT LEKÓW NA

LEKÓW Z APTEKI PACENTÓW OSOBODNI NA 1 PACJENTA W OSOBODNIACH

NA 1 PACJENTA

2000 2 067 773 17 354 123221 119,15 16,78

2001 2 379 620 19 190 126903 124,00 18,75

2002 2 704 276 19 032 118650 142,09 22,79

2003 2 548 638 20 191 111474 126,23 22,86

2004 2 526 787 18 487 94239 136,68 26,81

Można w tym miejscu pokusićsię o rozważenie powołania przez sa-me szpitale spółki, która składałabysię z kilku jednostek w danym regio-nie. Tak powołane konsorcjum mia-łoby możliwość znacznego wpływa-nia na koszty zakupu leków i mate-riałów medycznych do własnych jed-nostek, a tym samym obniżeniekosztów samego zakupu i dystrybu-cji leków, w tym zmniejszenia kosz-tów osobowych funkcjonowania ap-tek szpitalnych. Tak proste rozwią-zanie organizacyjne komplikuje jed-nak procedury prawne.

Wiele szpitali z krajów Unii Eu-ropejskiej do racjonalnego gospoda-rowania lekami wykorzystuje syste-my informatyczne. Jednym z takichrozwiązań są unit dozy. Zaletą tegosystemu jest przede wszystkim przy-pisanie każdemu pacjentowi poje-dynczej dawki leku. Medykamentypakowane i dawkowane są indywidu-alnie na każdego pacjenta w apteceszpitalnej. Przy korzystaniu z unitdozów zanika potrzeba istnienia ap-teczek oddziałowych, a co za tymidzie zwalnia się z odpowiedzialno-ści średni personel medyczny, któryzyskuje więcej czasu na opiekę nadpacjentem, zanika potrzeba żmud-nego ślęczenia i rozpisywania lekówna etapie oddziału. Dzięki systemo-wi komputerowemu wiadomo także,jaki lek został podany, przez kogoi o której godzinie. Także w apteceszpitalnej wiadomo, który lekarz zle-cił przygotowanie i kto wykonał lek.Ze względu na duży koszt wdrożeniapowyższego systemu tylko nielicznejednostki mogą pozwolić sobie napodobną inwestycję.

Dużym problemem organiza-cyjno–prawnym jest fakt, że w myśl§ 20 ustawy z dn. 30.08.1991 roku,szpital zapewnia przyjętemu pa-cjentowi: 1. świadczenia zdrowotne, 2. środki farmaceutyczne i mate-

riały medyczne, 3. pomieszczenie i wyżywienie od-

powiednie do stanu zdrowia.

Trudno doszukać się, zatemw istniejącym systemie ochrony

zdrowia ujednolicenia problematy-ki gospodarowania materiałamimedycznymi. System prawny nienormuje tej kwestii. Zarządzającyszpitalami próbują tę kwestię dosto-sować do własnych warunków imożliwości finansowych szpitala.W tym miejscu warto, więc podkre-ślić złożoność zaopatrywania czygospodarowania wspomnianymiśrodkami.

Ważnym ogniwem w zarządza-niu gospodarką lekiem jest stworze-nie komitetów terapeutycznych. Po-wołanie do działania tych komórekorganizacyjnych pozwoli przedewszystkim na racjonalizację gospo-darki lekowej w szpitalu. Zespoły te,powołuje się między innymi do oma-

wiania i reagowania na błędy w za-kresie przypisywania i dystrybucji le-ków, współpracy nad monitorowa-niem i wprowadzaniem nowych le-ków, tworzeniem map epidemiolo-gicznych itp. Powołana komisja mo-nitoruje koszty leków, współuczest-niczy w procesach terapeutycznych.

Zespół lekarzy i farmaceutówjest w stanie opracować standardyleczenia. Wprowadzony przez Naro-dowy Fundusz Zdrowia system pła-cenia za procedury medyczne jestdużym ułatwieniem w wprowadze-niu standardów dla każdej jednostkichorobowej. Standaryzacja proce-dur jest doskonałym narzędziem za-równo w kontroli terapii, a jedno-cześnie daje doskonałe narzędzie


ZADANIA KOMITETU TERAPEUTYCZNEGO:

1. sporz¹dzanie szpitalnej listy leków,2. wprowadzanie nowych leków,3. zasadnoœæ i kontrola zakupu leków,4. kontrola stanów magazynowych,5. analiza miesiêcznego zu¿ycia leków,6. analiza przypadków i mo¿liwoœci wyst¹pienia

interakcji leków,7. opracowanie standardów leczenia.

ekonomiczne przy rozliczaniu kosz-tów oddziałów.

Głównym jednak narzędziemw prawidłowym gospodarowaniu le-kami jest receptariusz szpitalny. Tenpodstawowy dokument w gospodar-ce lekowej pozwoli w głównej mierze

na uniknięcie niepożądanych kosz-tów pod warunkiem, że nie pozosta-nie on martwym zapisem. Celemwprowadzenia receptariusza szpital-nego jest przede wszystkim poprawazaopatrzenia pacjentów w leki po-przez zasadę racjonalnego i oszczęd-

nego ich stosowania. Zasada racjo-nalnego stosowania opiera się naprzekonaniu, że o skuteczności lekuw danej jednostce chorobowej decy-dują wyłącznie wyniki wiarygodnychbadań klinicznych. Zasada oszczęd-nego stosowania opiera się na prze-konaniu, że w rozsądnym wyborzemiędzy dwoma skutecznymi lekaminależy wybrać tańszy. Z założeniawynika, że szpitalna lista leków jestjedyną listą dopuszczoną do obrotuw szpitalu. Unika się, więc wprowa-dzania nadmiernego, niekontrolo-wanego wachlarza leków. Pozwalatym samym na skuteczne przeciw-działanie nadmiernej listy leków,w tym leków drogich. Samo wprowa-dzenie nowego leku wymaga złożo-nej procedury, poprzedzonej złoże-niem wniosku i akceptacji członkówkomisji terapeutycznej.

Ważnym zagadnieniem jest samnadzór nad prawidłowością zama-wiania leków i rozliczania się z ichordynowania przez oddziały.

Wydany lek z apteki pokonujedługą drogę do ostatecznego nabyw-cy – pacjenta.

Brak szczegółowego nadzoru za-pasów w oddziale z zapisami księgo-wymi w aptece powodować może du-że ubytki leków, także tych niekon-trolowanych. Dlatego też szczególne-go znaczenia nabiera powiązaniesystemu komputerowego w aptece zoprogramowaniem oddziału szpital-nego z jednoczesnym uwzględnie-niem zapisu w karcie pacjenta. Syn-chronizacja ta pozwala na uzyskanieinformacji o imiennym zapotrzebo-waniu na lek o jego faktycznym sta-nie w magazynie oddziałowym.

Rozchód leku jest, bowiem każ-dorazowo ewidencjonowany ilościo-wo na każdego pacjenta. Zapisanadawka leku w karcie pacjenta zdej-muje ze stanu magazynowego każdąjednostkę leku (ampułkę, fiolkę, ta-bletkę). Złożenie zamówienia na le-ki przez oddział dokonuje się po-przez drogę elektroniczną. Zanimzamówiona partia leków zasili maga-zyn oddziału, program sam możezweryfikować dotychczasowe zuży-cie oraz monitorować leki, którym


PROCES GOSPODAROWANIA LEKIEM

.

APTEKA

RECEPTARIUSZ

KOMITET

TERAPEUTYCZNY

ODDZIA£ SZPITALNY ODDZIA£ SZPITALNY

ZAMÓWIENIE

DOSTAWA LEKÓW DOSTAWA LEKÓW

ZAMÓWIENIE

ROTACJA ZAPASÓW

APTEKA

RECEPTARIUSZ

KOMITET

TERAPEUTYCZNY

ODDZIA£ SZPITALNY ODDZIA£ SZPITALNY

ZAMÓWIENIE

DOSTAWA LEKÓW DOSTAWA LEKÓW

ZAMÓWIENIE

ROTACJA ZAPASÓW

DZIA£ANIA RESTRUKTURYZACYJNE W OBSZARZE GOSPODARKI LEKAMI I ŒRODKAMI MEDYCZNYMI W MSZ

1. weryfikacja receptariusza szpitalnego (2 x roku),2. sk³adanie pisemnych wniosków wraz z

motywacj¹ o skreœlenie lub wpisanie nowego leku z akceptacj¹ KM,

3. powierzenie kierownikowi apteki szpitalnej monitowania i przeprowadzania przetargów w zakresie: leków, materia³ów opatrunkowych, sprzêtu jednorazowego,

4. opracowanie i wdro¿enie standardów leczenia g³ównych jednostek chorobowych na ka¿dym oddziale,

5. ksiêgowe przypisywanie faktycznie poniesionego kosztu przez blok operacyjny (koszty dotycz¹ce wy³¹cznie jednego oddzia³u nie obci¹¿aj¹ ogólnego kosztu bloku),

6. wprowadzenie zasad bud¿etowania,7. wdro¿enie zintegrowanego systemu

informatycznego.

kończy się termin ważności, doko-nać rotacji leków, które zalegają nainnych oddziałach. Wiedza dotyczą-ca posiadanego zapasu, miejsca skła-dowania leku umożliwia w znacz-nym stopniu obniżenie kosztów jegomagazynowania.

Idealnym rozwiązaniem jest po-łączenie w sieć całego szpitala, nietylko połączenie apteki z oddziała-mi szpitalnymi, ale również zsyn-chronizowanie każdej komórki orga-nizacyjnej. Okres zwrotu jest jednakstosunkowo szybki, a dodatkową ko-rzyścią jest bezpieczeństwo i popra-wa warunków pracy kadry medycz-nej, farmaceutycznej jednocześniedając możliwość dyrektorowi możli-wość kontroli gospodarki lekiem za-rządzającym szpitalem.

Stała kontrola zapasów i dystrybu-cji leków nie powinna być działalno-ścią okazjonalną. Stale rosnące cenyleków, w tym wzrost podatku VAT,pojawianie się nowego asortymentuwymaga ciągłej i stałej kontroli tejważnej pozycji kosztów. Odpowie-dzialna polityka lekowa prowadzonaw szpitalu gwarantować powinna bez-pieczeństwo pacjentów, ale równieżkontrolowany poziom kosztów.

Miejski Szpital Zespolony w Olsz-tynie, jak większość jednostek ochro-ny zdrowia borykał się z problememnarastającego zadłużenia, posiadałkłopoty z zakupem leków i materia-łów opatrunkowych. Pomocnym na-rzędziem w opracowaniu strategii go-spodarki lekami i materiałami me-dycznymi były informacje pozyskanez Instytutu Badań i Informacji Szpi-talnych w Warszawie.

Wprowadzony od 2003 roku i re-alizowany dotychczas proces re-strukturyzacji szpitala pozwolił napoprawę ogólnej kondycji szpitala,a co za tym idzie poprawę zaopa-trzenia w podstawowe środki me-dyczne i farmaceutyki.

Zakresem restrukturyzacji obję-to następujące obszary: 1. WWeerryyffiikkaaccjjaa rreecceeppttaarriiuusszzaa sszzppiittaall--

nneeggoo ((22 xx rrookkuu)) – zmieniające siętrendy leczenia, pojawiający sięnowy asortyment czy wycofywa-ne leki, nie mające zastosowania

w wykonywanych procedurachmedycznych czy farmakoterapiiwymagają aktualizacji podstawo-wego narzędzia pracy w aptece,jakim jest receptariusz. Systema-tyczne uaktualnienie receptariu-sza daje gwarancję zasadności po-noszonych kosztów, warunkujetakże postępowanie zgodnie z li-terą prawa.

2. SSkkłłaaddaanniiee ppiisseemmnnyycchh wwnniioosskkóówwwwrraazz zz mmoottyywwaaccjjąą oo sskkrreeśślleenniieelluubb wwppiissaanniiee nnoowweeggoo lleekkuu zz aakk--cceeppttaaccjjąą kkoommiitteettuu mmeeddyycczznneeggoo..Komitet medyczny jako organ po-mocniczy dyrektora czuwa nadpojawieniem się nadmiernegoi nieuzasadnionego rozbudowy-wania receptariusza, a tym sa-mym kontroli ponoszonych kosz-tów leków.

3. PPoowwiieerrzzeenniiee kkiieerroowwnniikkoowwii aapptteekkiisszzppiittaallnneejj mmoonniittoowwaanniiaa ii pprrzzeepprroo--wwaaddzzaanniiaa pprrzzeettaarrggóóww ww zzaakkrreessiiee::lleekkóóww,, mmaatteerriiaałłóóww ooppaattrruunnkkoo--

wwyycchh ii sspprrzzęęttuu jjeeddnnoorraazzoowweeggoouużżyyttkkuu.. Powierzenie aptece cało-ści zamówień i dystrybucji spo-wodowało sprawniejszy systemmonitorowania i zaopatrzeniaw asortyment medyczny, spowo-dowało zmniejszenie kosztów po-przez rotację nadmiernych zapa-sów na oddziałach, wyeliminowa-ło w znaczny sposób koszty zwią-zane z lekami i materiałami prze-terminowanymi.

4. OOpprraaccoowwaanniiee ii wwddrroożżeenniiee ssttaann--ddaarrddóóww lleecczzeenniiaa ggłłóówwnnyycchh jjeedd--nnoosstteekk cchhoorroobboowwyycchh nnaa kkaażżddyymmooddddzziiaallee.. Takie rozwiązanie or-ganizacyjne powoduje prognozo-wanie ponoszonych kosztów nakażdym ich etapie. Z góry, bo-wiem można określić nie tylkozakres kosztowy wykonywanejprocedury, ale i zaopatrzeniamedycznego. Standaryzacja pro-cedur medycznych pozwala jed-nocześnie na uniknięciu błędów


Źródło: Opracowanie Instytutu Badań i Informacji Szpitalnych w Warszawie.

Średni udział kosztów leków w kosztach ogółem (%)

stricte medycznych. 5. KKssiięęggoowwee pprrzzyyppiissyywwaanniiee ffaakkttyycczz--

nniiee ppoonniieessiioonneeggoo kkoosszzttuu pprrzzeezzbbllookk ooppeerraaccyyjjnnyy.. Koszty dotyczą-ce jednego oddziału nie obciążająogólnego kosztu bloku. Podkre-ślić należy w tym miejscu, żewprowadzony system nadzorowa-nia i odpowiedzialności blokuoperacyjnego za przypisywaniekosztów zaopatrzenia właściwymkomórkom organizacyjnym spo-wodował urealnienie ponoszo-nych koszów przez oddziały za-biegowe.

6. WWpprroowwaaddzzeenniiee zzaassaadd bbuuddżżeettoowwaa--nniiaa.. W procesie poprawy zaopa-trzenia, zakupów i dystrybucji le-ków pomocnym okazało się okre-ślenie możliwości finansowychkażdej komórki organizacyjnej doosiąganych przychodów i wykony-wanych procedur medycznych.Prowadzona na bieżąco kontrolastanów magazynowych, ponoszo-nych kosztów w każdym okresiepowoduje przestrzeganie dyscy-pliny wydatków na leki i materia-ły medyczne. Dział analiz me-dycznych informuje także na bie-żąco (2 razy w miesiącu) o ilościwykonanych procedur medycz-nych. Takie działanie organizacyj-ne pozwala na monitorowaniez jednej strony kosztów, z drugiejzaś daje informację o wysokościrealizowanego kontraktu z Naro-dowym Funduszem Zdrowia.

7. WWddrraażżaanniiee ssyysstteemmuu iinnffoorrmmaattyycczz--nneeggoo.. Brak zintegrowanej infor-macji o ponoszonych kosztachspowodował w dużej mierze brakkontroli nad wydatkami orazwprowadzanie identycznych in-formacji równocześnie przez wie-le komórek organizacyjnych. Po-wodowało to nie tylko duże kosz-ty obsługi administracyjnej, aletakże problemy natury prawnej(brak informacji o ponoszonychkosztach w poszczególnych gry-pach asortymentowych).

W procesie szukania rozwiązańtrudnej sytuacji finansowej zakładupowołano organ doradczy dyrektora,

jakim jest komitet terapeutyczny(KT). Wśród wielu zadań na uwagęzasługują przede wszystkim te, któredotyczą: 1. SSppoorrzząąddzzaanniiee sszzppiittaallnneejj lliissttyy llee--

kkóóww – podział leków na listę: – LG (leki ogólnodostępne), – LR (leki rezerwowe). W receptariuszu szpitalnym wy-stępują dwa rodzaje leków: ogól-nodostępne, które dostępne sądla każdego oddziału bez wzglę-du na rodzaj prowadzonej terapiii profilu oddziału i te, które wy-magają akceptacji dyrektora lubnaczelnego lekarza szpitala., anie znajdujące się w spisie lekówszpitala.

2. WWpprroowwaaddzzaanniiee nnoowwyycchh lleekkóóww ddoolliissttyy – spotkania komitetu wg za-potrzebowania na dokonaniezmiany listy leków.

3. KKoonnttrroollaa ssttaannóóww mmaaggaazzyynnoowwyycchh..Komitet wnioskuje o wysokościniezbędnych stanów magazyno-wych leków, materiałów opatrun-kowych i sprzętu jednorazowegoużytku.

4. AAnnaalliizzoowwaanniiee mmiieessiięęcczznneeggoo zzuużżyy--cciiaa lleekkóóww.. Na bazie miesięcznegozużycia leków i materiałów anali-zuje się rozchody apteki materia-łów z rozchodami oddziałów.Analiza ta dokonywana jest napodstawie przekazywanych ordy-natorom informacji zarówno ilo-ściowych, asortymentowych jaki kosztowych. Istnieje wówczasmożliwość porównania ponoszo-nych wydatków w skali całegoszpitala oraz porównania kosztówmiędzy poszczególnymi (zbliżo-nymi procedurowo) oddziałami.

5. AAnnaalliizzaa pprrzzyyppaaddkkóóww ii mmoożżlliiwwoośścciiwwyyssttąąppiieenniiaa iinntteerraakkccjjii lleekkóóww..

6. OOpprraaccoowwaanniiee ssttaannddaarrddóóww lleecczzee--nniiaa..

7. UUssttaallaanniiee aannttyybbiioottyykkootteerraappiiii ddoopprrooffiillaakkttyykkii ookkoołłooooppeerraaccyyjjnneejjww ppoosszzcczzeeggóóllnnyycchh ooddddzziiaałłaacchh zzaa--bbiieeggoowwyycchh,, nnaa ppooddssttaawwiiee mmaappyyzzaakkaażżeeńń.. Duży nacisk w szpitalu położo-no na badania w zakresie mikro-biologii i zakażeń szpitalnych.Działania te zdecydowanie po-

prawiły szczególnie gospodarkęw zakresie antybiotykoterapiiznacznie obniżając wydatki natą grupę leków.

8. WWssppóółłpprraaccaa zz aapptteekkąą sszzppiittaallnnąą –duży nacisk położono na współ-pracę w zakresie informacji far-makoekonomicznej czy wspól-nym rozwiązywaniu problemówselekcji leków, doradztwa farma-koterapeutycznego itp.

Działania podjęte w celu obni-żania kosztów ponoszonych napodstawowe środki medyczne niemogą stanowić naruszenia zasadbezpieczeństwa pacjenta w szpitaluani negatywnie wpływać na jakośświadczonych usług medycznych.Rosnące ceny leków, wzrost stawekpodatku VAT, większa świadomośćpacjenta czy wprowadzanie corazto nowego asortymentu powodujew większości szpitali stały wzrostwydatków ponoszonych na ten ro-dzaj kosztów. Jedynym skutecznymnarzędziem w poprawie gospodaro-wania lekami i materiałami me-dycznymi w każdym szpitalu jestwypracowanie własnych narzędzikontroli oraz przeprowadzenie(udoskonalenie) struktur organiza-cyjnych tak, by pacjent czuł się bez-piecznie, a kadra medyczna miałamożliwość stosowania różnych roz-wiązań terapeutycznych przy za-chowaniu zasad rachunku ekono-micznego.

Literatura:

1. Raport Gospodarka Lekowa – GrupaEkspertów Szkoły Biznesu PolitechnikiWarszawskiej pod kierunkiem prof. drhab. Witolda Orłowskiego.

2. Spławiński J., – Receptariusz szpitalny.Vademecum Farmakoekonomiki. Ofi-cyna wydawnicza Unimed, Jaworzno1998 r.

3. Med – Info, Pismo lekarzy menedże-rów, Styczeń 2005 r.

4. Procedury ISO Miejskiego SzpitalaZespolonego w Olsztynie.



WWYYDDAATTKKII NNAARROODDOOWWEEGGOO FFUUNNDDUUSSZZUUZZDDRROOWWIIAA ZZ TTYYTTUUŁŁUU RREEFFUUNNDDAACCJJIILLEEKKÓÓWW NNAA PPRRZZYYKKŁŁAADDZZIIEE OOKKUULLIISSTTYYKKIIII KKAARRDDIIOOLLOOGGIIII

Poniższe analizy zostały sporządzone wg grup ATC. Zaletą takich analiz jest faktiż grupy ATC unaoczniają różnice między cenami leków, wartością sprzedaży itp.

MMiicchhaałł KKaammiińńsskkii

Powszechnie wiadomo, że społeczeństwo polskiestarzeje się, rośnie grupa chorób związanych z choroba-mi typowymi dla wieku podeszłego. Okulistyka jest tąspecjalnością gdzie większość pacjentów to ludziew wieku podeszłym. Stąd prosta zależność – coraz star-sze społeczeństwo i coraz więcej wydajemy na leczeniechorób związanych z narządem wzroku. Z kolei kardio-logia jest specjalizacją, której pacjenci są obarczeni po-tencjalnie jednym z największych ryzyk zgonów.

WWyyddaattkkii NNFFZZ zz ttyyttuułłuu rreeffuunnddaaccjjii lleekkóówwww ookkuulliissttyyccee

Analiza struktury wydatków NFZ z tytułu refundacjileków okulistycznych w roku 2004 pokazuje, że najwięk-sze kwoty wydatkowano tytułem refundacji leków prze-ciw jaskrze i zwężających źrenice (grupa ATC – S01EA— S01EX). Na refundację tej grupy leków przeznaczonokwotę ponad 64 mln zł. (tj. ponad 81,33% ogólnej kwotyrefundacji). Refundacją objęto blisko 4 mln opakowańleków o łącznej wartości ponad 94 mln zł.

Znajduje to uzasadnienie w danych epidemiologicz-nych. Jaskra jest główną i najczęstszą przyczyną ślepotyw krajach rozwiniętych. Światowa Organizacja ZdrowiaWHO uznała jaskrę za chorobę społeczną. Np. na ja-skrę leczy się w USA około 2% całego społeczeństwa,

a 10% jest podejrzanych o chorobę. Jaskrę zaliczono dochorób przewlekłych. Według Coyle’ a i Drummondakoszt leczenia jaskry w Wielkiej Brytanii w roku 1990wyniósł 133,5 mln funtów brytyjskich, z tego leki po-chłonęły 43%. W Polsce dla populacji mazowieckiej wgbadań, które prowadziła prof. K. Czechowicz-Janicka,leczenie jednego chorego z jaskrą wynosi od 1600 do3000 zł rocznie, zależnie od postaci zaawansowaniachoroby. Wartość leków waha się tu od 40 do 61 % cał-kowitych kosztów leczenia.

Kolejne grupy leków, których refundacja przez NFZw 2004 r. pociągała największe kwoty refundacji, to: a) inne środki oftalmologiczne – grupa ATC – S01XA

– kwota refundacji 4,8 mln zł. (6,15% ogólnej kwotyrefundacji), refundacją objęto ponad 226 tyś. opa-kowań leków o łącznej wartości ponad 4,8 mln zł.

b) środki przeciwzapalne do oczu – grupa ATC –S01BA – S01BZ – kwota refundacji 3,817 mln zł.(3,48% ogólnej kwoty refundacji), refundacją objętoponad 427 tyś. opakowań leków o łącznej wartościponad 7,3 mln zł.

c) leki przeciwzakaźne i przeciwzapalne – grupa ATC– S01CA- S01CB – kwota refundacji 2,7 mln zł.(3,48% ogólnej kwoty refundacji), refundacją objętoponad 1,415 mln opakowań leków o łącznej warto-ści ponad 4,9 mln zł.

aa.. GGrruuppaa SS0011AA –– pprreeppaarraattyy ssttoossoowwaannee ww zzaakkaażżeenniiaacchh oocczzuuStruktura wydatków z tytułu refundacji leków tej grupy – wg grup uprawnionych – przedstawia się następująco:

Struktura wydatków z tytułu refundacji leków (pierwsze trzy pozycje) tej grupy -wg substancji czynnych – przedsta-wia się następująco:

NNaazzwwaa mmiięęddzzyynnaarrooddoowwaa lleekkuu LLiicczzbbaa ooppaakkoowwaańń KKwwoottaa rreeffuunnddaaccjjii ((PPLLNN)) [[%%]] rreeff.. WWaarrttoośśćć bbrruuttttoo ((PPLLNN))

ACICLOVIRUM 34 070,00 997 273,35 61,96 1 439 505,79OFLOXACINUM 7 345,00 160 267,26 9,96 159 938,97SULFACETAMIDUM NATRICUM 23 167,98 98 608,06 6,13 98 713,59

UUpprraawwnniieenniiee ddooddaattkkoowwee ppaaccjjeennttaa LLiicczzbbaa ooppaakkoowwaańń KKwwoottaa rreeffuunnddaaccjjii ((PPLLNN)) [[%%]] rreeff.. WWaarrttoośśćć bbrruuttttoo ((PPLLNN))

BRAK UPRAWNIEŃ 52 718,58 959 030,15 59,58 1 420 683,80INWALIDA WOJENNY 52 716,58 624 985,02 38,83 622 798,86PO 1 596,00 17 010,10 1,06 17 023,88


bb.. GGrruuppaa SS0011BB –– śśrrooddkkii pprrzzeecciiwwzzaappaallnnee ddoo oocczzuuStruktura wydatków z tytułu refundacji leków tej grupy – wg grup uprawnionych – przedstawia się następująco:

Struktura wydatków z tytułu refundacji leków (pierwsze trzy pozycje) tej grupy – wg substancji czynnych – przed-stawia się następująco:

cc.. GGrruuppaa SS0011CC –– lleekkii pprrzzeecciiwwzzaappaallnnee ii pprrzzeecciiwwzzaakkaaźźnneeStruktura wydatków z tytułu refundacji leków (pierwsze trzy pozycje) tej grupy – wg grup uprawnionych – przedsta-wia się następująco:

Struktura wydatków z tytułu refundacji leków tej grupy – wg substancji czynnych – przedstawia się następująco:

dd.. GGrruuppaa SS0011EE –– lleekkii pprrzzeecciiww jjaasskkrrzzee ii zzwwęężżaajjąąccee źźrreenniiccęęStruktura wydatków z tytułu refundacji leków tej grupy – wg grup uprawnionych – przedstawia się następująco:


UUpprraawwnniieenniiee ddooddaattkkoowwee ppaaccjjeennttaa LLiicczzbbaa ooppaakkoowwaańń KKwwoottaa rreeffuunnddaaccjjii ((PPLLNN)) [[%%]] rreeff.. WWaarrttoośśćć bbrruuttttoo (({{PPLLNN))

BRAK UPRAWNIEŃ 407 104,90 3 412 550,38 89,38 6 992 355,62INWALIDA WOJENNY 18 281,50 364 220,78 9,54 362 150,84HONOROWY DAWCA KRWI 1 852,00 33 060,29 0,87 32 953,95


DICLOFENACUM NATRICUM 346 867,40 3 695 065,38 96,78 7 073 610,57INDOMETACINUM 2 620,00 49 123,09 1,29 53 080,24FLUOROMETHOLONUM 1 744,00 45 188,76 1,18 44 619,87


BRAK UPRAWNIEŃ 1 353 280,10 2 203 481,76 79,69 4 404 477,15INWALIDA WOJENNY 53 953,00 527 625,06 19,08 525 087,32HONOROWY DAWCA KRWI 5 876,00 19 210,16 0,69 19 097,10


FLUDROCORTISONUM,GRAMICIDINUM,NEOMYCINUM 1387545,10 2314376,70 83,70 4514835,45DEXAMETHASONI,CHLORAMPHENIC.,TETRYZOLINI 4899,00 134964,93 4,88 134695,74DEXAMETHASONUM,NEOMYCINI, POLYMYXINI B 6132,00 113016,42 4,09 112373,85


CHOROBA PRZEWLEKŁA 3 757 509,79 56 251 707,09 87,15 85 871 532,17INWALIDA WOJENNY 159 969,17 7 883 516,23 12,21 7 846 196,94BRAK UPRAWNIEŃ 71 354,00 353 124,81 0,55 517 027,48


DORZOLAMIDUM 1 137 439,00 44 576 255,62 69,06 62 331 838,66TIMOLOLI MALEAS 1 429 796,29 6 967 647,43 10,80 6 929 727,27BETAXOLOLUM 581 675,50 3 737 133,48 5,79 11 579 149,93


ee.. GGrruuppaa SS0011FF –– pprreeppaarraattyy rroozzsszzeerrzzaajjąąccee źźrreenniiccęę ii ppoorraażżaajjąąccee aakkoommooddaaccjjęęStruktura wydatków z tytułu refundacji leków (pierwsze trzy pozycje) tej grupy – wg grup uprawnionych – przedsta-wia się następująco:


ff.. GGrruuppaa SS0011GG –– lleekkii zzmmnniieejjsszzaajjąąccee pprrzzeekkrrwwiieenniiee ii pprrzzeecciiwwaalleerrggiicczznnee Struktura wydatków z tytułu refundacji leków (pierwsze trzy pozycje) tej grupy – wg grup uprawnionych – przedsta-wia się następująco:


gg.. GGrruuppaa SS0011HH –– pprreeppaarraattyy zznniieecczzuullaajjąąccee mmiieejjssccoowwoo Struktura wydatków z tytułu refundacji leków tej grupy – wg grup uprawnionych – przedstawia się następująco:



BRAK UPRAWNIEŃ 197 010,86 1 156 757,20 95,84 1 715 811,55INWALIDA WOJENNY 3 519,00 38 236,23 3,17 38 034,20HONOROWY DAWCA KRWI 625,50 6 497,45 0,54 6 415,84


TROPICAMIDUM 131 709,60 929 955,84 77,05 1 321 349,14PHENYLEPHRINUM 17 627,50 275 504,23 22,83 325 080,97ATROPINI SULFAS 52 137,24 1 457,89 0,12 120 019,67


INWALIDA WOJENNY 20 978,00 458 441,76 92,87 455 952,34CHOROBA PRZEWLEKŁA 313,00 22 452,34 4,55 23 285,58PO 662,00 10 482,54 2,12 10 475,45


ACIDUM CROMOGLICICUM 5 926,40 105 650,29 21,40 105 534,05EMEDASTINUM 2 116,00 86 426,98 17,51 85 963,91LODOXAMIDUM 2 012,60 67 582,64 13,69 67 371,42


INWALIDA WOJENNY 1 131,00 23 528,94 98,84 23 480,85PO 14,00 275,26 1,16 275,26


PROXYMETACAINUM 805,00 18 925,47 79,50 18 877,38OXYBUPROCAINI HYDROCHLORIDUM 301,00 3 956,17 16,62 3 956,17PROXYMETACAINI HYDROCHLORIDUM 39,00 922,56 3,88 922,56


INWALIDA WOJENNY 1 104,00 17 659,10 94,42 17 375,70BRAK UPRAWNIEŃ 59,00 601,02 3,21 1 081,71CHOROBA PRZEWLEKŁA 47,00 336,66 1,80 458,83

hh.. GGrruuppaa SS0011KK –– pprreeppaarraattyy ppoommooccnniicczzee ww cchhiirruurrggiiii ookkaaStruktura wydatków z tytułu refundacji leków tej grupy – wg grup uprawnionych – przedstawia się następująco:



HYPROMELLOSUM, DEXTRANUM 511,00 9 785,88 52,33 9 818,61HYPROMELLOSUM 516,00 7 213,59 38,57 7 222,45ALCOHOL POLYVINYLICUS 139,00 1 091,47 5,84 1 172,35


INWALIDA WOJENNY 225 896,08 4 870 460,51 99,71 4 839 566,03INWALIDA WOJSKOWY 253,00 5 454,17 0,11 5 454,17BRAK UPRAWNIEŃ 418,40 4 711,22 0,10 8 287,21


PHACOLYSINUM 82 640,00 1 986 359,96 40,67 1 975 623,92POTASSIUM IODIDUM 70 311,40 1 611 015,74 32,98 1 603 178,48PIRENOXINUM 48 402,00 780 636,21 15,98 774 585,73

Struktura wydatków z tytułu refundacji leków tej grupy (pierwsze pozycje) – wg substancji czynnych – przedstawiasię następująco:

ii.. GGrruuppaa SS0011XX –– iinnnnee śśrrooddkkii ooffttaallmmoollooggiicczznnee Struktura wydatków z tytułu refundacji leków tej grupy – wg grup uprawnionych – przedstawia się następująco:


Analiza sprzedanych leków

2004 - 01 - styczeñ do 2004 - 12 - grudzieñ - typ okresu: Miesi¹c

Analiza z podzia³em na: Grupy leków ATC - rozdzia³y

Kod pocz. Kod koñc.Grupa leków ATC - rozdzia³y Liczba opakowañ Kwota refundacji [%] ref. Dop³ata œw-biorcy Wartoœæ brutto

A01 A16AZ "PRZEWÓD POKARM.I METABOLIZM" 48 221 097,56 894 289 147,24 15,17 412 225 411,91 1 306 514 559,15B01 B06AA "KREW I UK£AD KRWIOTWÓRCZY" 7 138 301,98 230 573 445,17 3,91 50 786 002,99 281 359 448,16C01 C10AX "UK£AD SERCOWO NACZYNIOWY" 115 974 110,80 972 422 976,25 16,49 1 088 324 981,05 2 060 747 957,30

D01 D11AZ "DERMATOLOGIA" 8 408 721,58 50 267 006,10 0,85 46 878 035,59 97 145 041,69

G01 G04CX"UK£AD MOCZOWO-P£CIOWY I HORMONY P£CIOWE" 12 762 697,68 195 666 059,82 3,32 188 425 928,00 384 091 987,82

H01 H05BA"ENDOKRYNOLOGIA-HORMONY,BEZ HORM.P£CIOWYCH" 8 778 310,02 81 035 965,05 1,37 36 696 578,00 117 732 543,05

J01 J07X "LEKI PRZECIWZAKA�NE" 42 507 502,89 459 884 897,60 7,80 460 160 825,80 920 045 723,40

L01 L04AX"LEKI ONKOLOGICZNE I IMMUNOMODULACYJNE" 1 898 223,71 399 466 263,97 6,78 4 093 656,19 403 559 920,16

M01 M09AX "UK£AD MIÊŒNIOWO-SZKIELETOWY" 24 328 599,93 273 042 087,80 4,63 140 244 668,19 413 286 755,99N01 N07XX "CENTRALNY UK£AD NERWOWY" 37 047 437,25 1 016 338 565,63 17,24 152 848 677,70 1 169 187 243,33

P01 P03BX"LEKI PRZECIWPASO YTNICZE, OWADOBÓJCZE I REPELENTY" 1 464 187,39 6 306 120,85 0,11 3 785 676,61 10 091 797,46

R01 R07AZ "UK£AD ODDECHOWY" 26 548 625,98 729 721 609,20 12,38 231 514 704,41 961 236 313,61S01 S03D "NARZ¥DY ZMYS£ÓW" 7 774 970,08 82 800 171,59 1,40 39 527 330,92 122 327 502,51V01 V10XX "VARIA" 5 069 186,81 91 957 447,72 1,56 70 688 079,59 162 645 527,31

362 099 158,76 5 895 986 359,55 100,00 3 000 791 869,79 8 896 778 229,34

RReeffuunnddaaccjjaa lleekkóóww kkaarrddiioollooggiicczznnyycchh

Leki kardiologiczne były drugą w 2004 r. co do war-tości grupą leków, na której refundację przeznaczanonajwiększe nakłady NFZ – ponad 972 mln zł. – 16,49%

ogólnej kwoty refundacji.W roku 2004 objęto refundacją ponad 115 mln opa-

kowań o łacznej wartości ponad 2 mld zł.


Największy udział w grupieleków kardiologicznych miały: a) C10 – leki obniżające po-

ziom cholesterolu i trój-glicerydów – inhibitoryreduktazy HMG-CoA, fi-braty i środki wiążącew jelicie kwasy żółciowe(blisko 35% ogólnej kwotyrefundacji leków kardio-logicznych),

b) C09 – inhibitory konwer-tazy w systemie renina –angiotensyna (ACE) – in-hibitory ACE (blisko21%),

c) C01 – leki nasercowew tym glikozydy naserco-we, antyarytmiczne, środ-ki adrenergiczne i dopa-minergiczne, nasercoweleki rozszerzające naczy-nia – nitraty – (ponad11%).

Średnio w kraju na refun-dację tych leków w 2004 r prze-znaczano ok. 247 tyś. zł/10 000ubezpieczonych.

„LEKIPRZECIWPASOŻYTNICZE

OWADOBÓJCZEI REPELENTY”

0%

„CENTRALNY UKŁADNERWOWY”

19%

„UKŁAD MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWY”

5%

„PRZEWÓD POKARM.I METABOLIZM”

16%

„KREW I UKŁADKRWIOTWÓRCZY”

4%

„UKŁAD SERCOWONACZYNIOWY”

18%

„DERMATOLOGIA”1%

„UKŁAD MOCZOWO-PŁCIOWY I HORMONY

PŁCIOWE”4%

„LEKI ONKOLOGICZNEIMMUNOMODULACYJNE”

7%

CHOLESTEROL I TRÓJGLICERYDY34,72%

LEKI NASERCOWE11,38%

BETA BLOKERY2,12%

OBNIŻANIE CIŚNIENIA KRWI7,59%

ROZSZERZANIE NACZYŃOBWODOWYCH

1,28%

ŚRODKI OCHRANIAJĄCE ŚCIANĘNACZYŃ2,69%

PREP. DZIAŁ. NA SYST. RENNA-ANGIOTENSYNA

20,71% SRODKI BLOKUJACEKANAŁY WAPNIOWE

11,11%

DURETYKI8,41%

„LEKIPRZECIWZAKAŹNE”

8%

„ENDOKRYNOLOGIAHORMONY, BEZ HORM.

PŁCIOWYCH”1%

„UKŁAD ODDECHOWY”13%

„NARZĄDY ZMYSŁÓW”2%

„VARIA”2%


HONOROWY DAWCA KRWI1,243%

CHOROBA PRZEWLEKŁA0,072% INWALIDA WOJSKOWY

0,087%

INWALIDA WOJENNY16,108%

BRAK UPRAWNIEŃI82,490%


Znacznie poniżej tejśredniej znajdowały się wo-jewództwa: • świętokrzyskie

(170 tyś. zł), • podkarpackie

(206 tyś. zł.), •łódzkie (217 tyś. zł.).

Powyżej średniej kształ-towały się wydatki w woje-wództwach: • mazowieckim

(318 tyś. zł.), • małopolskie

(289 tyś. zł), • zachodniopomorskie

(280 tyś. zł.).

Struktura wydatkówNFZ z tytułu refundacjileków kardiologicznychw 2004 r. pokazuje, że naj-większe wydatki pociągaza sobą refundacja: - statyn (simvastatyny,

atorvastatyny, lovasta-tyny) – ponad 32%ogólnej kwoty refunda-cji leków kardiologicz-nych,

- inhibitorów ACE – tzw. prili (per-indopril, enelapril, quinapril, li-sinopril, trandolapril) – blisko16,32% kwoty refundacji,

- selektywnych blokerów kanałuwapniowego – (amlodypiny) –ponad 7,22% kwoty refundacji,

- nitratów organicznych – (isosor-bidi mononitras) – ponad 6%kwoty refundacji.

Biorąc pod uwagę liczby refundo-wanych opakowań:

- enalapril ponad 12 mln opako-wań (co stanowi blisko 11% ogól-

nej liczby refundowanych opako-wań leków kardiologicznych),

- indapamid – ponad 10,227 mlnopakowań (8,96% liczby opako-wań),

- isosorbidi mononitras – ponad9,313 mln opakowań (blisko 8,1%liczby opakowań).



Grupy leków ATC - rozdzia³y : "uk³ad sercowo naczyniowy" c01-c10ax

Analiza z podzia³em na: Nazwy miêdzynarodowe leków

Lp. Nazwa miêdzynarodowa leku Liczba opakowañ [%] opak. Kwota refundacji [%] ref.

1 SIMVASTATINUM 4 905 723,07 4,30 179 230 876,72 18,432 ATORVASTATINUM 1 896 992,91 1,66 81 766 840,72 8,413 DOXAZOSINUM 2 500 431,20 2,19 71 049 323,84 7,314 AMLODIPINUM 7 705 494,12 6,75 70 254 844,01 7,225 ISOSORBIDI MONONITRAS 9 313 428,46 8,16 63 570 774,93 6,546 PERINDOPRILUM 5 197 489,08 4,55 63 331 561,00 6,517 INDAPAMIDUM 10 227 959,42 8,96 54 224 601,61 5,588 LOVASTATINUM 2 708 280,17 2,37 50 140 555,72 5,169 ENALAPRILI MALEAS 12 774 688,37 11,19 41 289 103,65 4,25

10 CILAZAPRILUM 2 950 187,43 2,58 31 315 461,49 3,2211 DIOSMINE, HESPERIDINUM 405 560,67 0,36 21 236 502,79 2,1812 QUINAPRILUM 1 896 107,10 1,66 20 023 132,17 2,0613 LISINOPRILUM 1 757 778,99 1,54 19 257 524,45 1,9814 FENOFIBRATUM 1 247 754,32 1,09 16 825 562,15 1,7315 DILTIAZEMUM 1 520 744,92 1,33 15 887 833,43 1,6316 TRANDOLAPRILUM 1 496 276,82 1,31 14 780 032,23 1,5217 SPIRONOLACTONUM 4 263 956,44 3,74 14 599 051,79 1,50

18TRIMETAZIDINI DIHYDROCHLORIDUM 238 180,67 0,21 12 482 035,48 1,28

19 PROPAFENONUM 1 495 248,46 1,31 10 748 228,78 1,1120 GLYCEROLI TRINITRAS 1 542 662,70 1,35 10 162 865,80 1,0521 VERAPAMILUM 3 874 810,01 3,39 9 804 606,71 1,0122 FLUVASTATINUM 192 908,93 0,17 7 620 871,93 0,7823 NITRENDIPINUM 0,00 0,00 7 044 053,69 0,7224 NICERGOLINE 225 376,15 0,20 6 790 212,35 0,7025 BENAZEPRILUM 533 139,55 0,47 6 549 363,77 0,67

80 871 179,95 70,84 899 985 821,21 92,55




Grupy leków ATC - rozdzia³y : "uk³ad sercowo naczyniowy" c01-c10ax

Analiza z podzia³em na: Nazwy miêdzynarodowe leków

Lp. Nazwa miêdzynarodowa leku Liczba opakowañ [%] opak. Kwota refundacji [%] ref.

1 ENALAPRILI MALEAS 12 774 688,37 11,19 41 289 103,65 4,252 INDAPAMIDUM 10 227 959,42 8,96 54 224 601,61 5,583 ISOSORBIDI MONONITRAS 9 313 428,46 8,16 63 570 774,93 6,544 AMLODIPINUM 7 705 494,12 6,75 70 254 844,01 7,225 METOPROLOLI TARTRAS 5 863 983,17 5,14 753 689,93 0,086 PERINDOPRILUM 5 197 489,08 4,55 63 331 561,00 6,517 SIMVASTATINUM 4 905 723,07 4,30 179 230 876,72 18,438 BISOPROLOLUM 4 498 797,15 3,94 3 364 724,54 0,359 SPIRONOLACTONUM 4 263 956,44 3,74 14 599 051,79 1,50

10 VERAPAMILUM 3 874 810,01 3,39 9 804 606,71 1,0111 FUROSEMIDUM 3 422 824,25 3,00 2 895 571,01 0,3012 CILAZAPRILUM 2 950 187,43 2,58 31 315 461,49 3,2213 ATENOLOLUM 2 929 113,59 2,57 2 689 329,14 0,2814 LOVASTATINUM 2 708 280,17 2,37 50 140 555,72 5,1615 DOXAZOSINUM 2 500 431,20 2,19 71 049 323,84 7,3116 CAPTOPRILUM 2 436 631,76 2,13 1 431 713,93 0,1517 ATORVASTATINUM 1 896 992,91 1,66 81 766 840,72 8,4118 QUINAPRILUM 1 896 107,10 1,66 20 023 132,17 2,0619 LISINOPRILUM 1 757 778,99 1,54 19 257 524,45 1,9820 GLYCEROLI TRINITRAS 1 542 662,70 1,35 10 162 865,80 1,0521 DILTIAZEMUM 1 520 744,92 1,33 15 887 833,43 1,63

22AMILORIDUM, HYDROCHLOROTHIAZIDUM 1 520 232,52 1,33 6 104 228,01 0,63

23 TRANDOLAPRILUM 1 496 276,82 1,31 14 780 032,23 1,5224 PROPAFENONUM 1 495 248,46 1,31 10 748 228,78 1,1125 DIGOXINUM 1 483 940,23 1,30 119 238,70 0,01

RReeffuunnddaaccjjaa lleekkóóww kkaarrddiioollooggiicczznnyycchh —— aannaalliizzaa ppoorróówwnnaawwcczzaa II ppóółłrroocczzaa 22000044 rr.. zz II ppóółłrroocczzeemm 22000055 rr..

Kwota refundacji • Na refundację leków kardiologicznych przeznaczono następujące kwoty:

– w I półroczu 2004r. ponad 473,8 mln zł., – w I półroczu 2005r. ponad 456,9 mln zł.

• Zatem odnotowano spadek wydatków z tytułu refundacji tych leków o kwotę ok. 17,0 mln zł. tj. spadek o 3,57%.


Liczba refundowanych opakowań • W I półroczu 2004r. refundacją objęto ponad 57 mln

opakowań;• W I półroczu 2005r. refundacją objęto ponad 61 mln

opakowań;• Zatem odnotowano wzrost liczby opakowań objętych

refundacją o ok. 4,0 mln opakowań, tj. wzrosto 7,02%.

Dopłaty świadczeniobiorców do leków kardiologicz-nych• Dopłaty pacjentów do leków kardiologicznych obję-

tych refundacją przedstawiały się następująco: – w I półroczu 2004r. – kwota ponad 528 mln zł.

(współudział pacjenta w koszcie leków wyniósł53%),

– w I półroczu 2005r. – kwota ponad 581 mln zł.(współudział pacjenta w koszcie leków wyniósł56%).

Uprawnienia dodatkowe pacjentów:• wydatki na refundację leków ujętych na wykazie le-

ków podstawowych i uzupełniających rok do rokuutrzymują się na podobnym poziomie,

• przeznacza się na ich refundacje ok. 389 mln zł. (wokresie 6 miesięcy), w tym: – w I półroczu 2005r. zaobserwowano spadek (ok.

55 mln zł. tj. o 12 %) wydatków NFZ z tytułu re-fundacji leków kardiologicznych ordynowanychinwalidom wojennym w stosunku do wydatkóww I półroczu 2004 r.

• spadek ten wynika ze spadku liczby opakowań le-ków ordynowanych tej grupie uprawnionych (ook. 455 tys. opak tj. o 16%).

W I półroczu 2005r. obserwowano: • spadek wydatków z tytułu refundacji leków obniżają-

cych stężenie cholesterolu i trójglicerydów (o ok. 15mln zł. (tj. o 12%) przy jednoczesnym wzroście licz-by opakowań objętych refundacją o blisko 2 mlnopak. (tj. o 32%),

• wartość leków objętych refundacją spadła o 5 mln zł.

W I półroczu 2005r. obserwowano: • spadek wydatków z tytułu refundacji diuretyków (o

ok. 5 mln zł. (tj. o 12%) wynikający ze wzrostu liczbyopakowań objętych refundacją o ponad 2 mln opak.(tj. o 20%),

• wartość leków objętych refundacją spadła 8 mln zł.

W I półroczu 2005r. obserwowano: • spadek wydatków z tytułu refundacji leków z grupy

RAA (o ok. 2 mln zł. (tj. o 2%) wynikający ze spadkuliczby opakowań objętych refundacją o blisko 1 mlnopak. (tj. o 10%),

• wartość leków objętych refundacją spadła o 5 mln zł.

Występowanie1 w systemie ochro-ny zdrowia instytucji NarodowegoFunduszu Zdrowia powoduje zabu-rzenie klasycznego mechanizmu ryn-kowego objawiającego się występowa-niem równowagi pomiędzy podażąi popytem. NFZ jako publiczny płat-nik w imieniu pacjenta ponosi kosztynabycia poszczególnych dóbr. Odpo-wiedzialny za zaspokojenie popytu nadobra ochrony zdrowia NFZ, znajdu-je się z jednej strony pod olbrzymiąpresją finansową, której w większościnie jest w stanie podołać, a z drugiejstrony dużym popytem na usługizdrowotne ze strony pacjentów, jakiwystępuje w związku z darmową służ-bą zdrowia. Pojawia się wtedy pro-blem ograniczonej dostępności doświadczeń, odbieranej przez pacjen-tów jako efekt nieudolności systemuzdrowotnego. Tymczasem występują-ce ograniczenia są naturalną konse-kwencją ograniczeń budżetowych,spowodowanych faktem, że żadenkraj nie jest w stanie sprostać finan-sowo wszystkim potrzebom zdrowot-nym swoich obywateli. Twierdzenieto nie zwalnia jednak z obowiązkustworzenia takiego systemu i regula-cji prawnych w ramach powszechne-go ubezpieczenia zdrowotnego, któreprzyczynią się do minimalizacjiliczby osób „wykluczonych” z dostę-pu do potrzebnych świadczeń.

Niejasne i zmieniające się wciążregulacje prawne w kwestii dostępudo deficytowych świadczeń opiekizdrowotnej, stają się często sposo-bem na uzyskiwanie nienależnychi nielegalnych dochodów, a więcz naruszenia obowiązujących normprawnych przez osoby władne regu-lować tym dostępem. Pacjenci nato-

miast poszukują sposobów „obej-ścia” kolejki, co często realizowanejest poprzez wręczenie łapówki.Oczywiście w większości przypad-ków jest to naruszenie treści dyspo-zycji norm prawnych zawartychw ustawach regulujących kwestieochrony zdrowia i przez nie podle-gające sankcji. Jednocześnie zacho-wania takie są sankcjonowane przeznormy prawa karnego, które we wła-snym zakresie normują odpowie-dzialność za czyny, wskazane w hi-potezach swoich norm, a pod którepodchodzą czyny związane łapow-nictwem w ochronie zdrowia.

W założeniu niniejszej pracy niechodzi jednak o wskazywanie prze-stępstw na tle umyślnym, powsta-łych z naruszenia obowiązującychnorm, czy też wykorzystania istnie-jących luk prawnych dla osiągnięciakorzyści materialnych bądź osobi-stych. Nie jest też założeniem tejpracy ocena czy też wartościowanieobowiązujących regulacji prawnychw kwestii udzielania świadczeńzdrowotnych w istniejącym syste-mie ochrony zdrowia. Celem pracyjest natomiast przedstawienie naprzykładzie analizy sytuacji pacjen-ta z przewlekłą białaczką szpikową,mechanizmu objęcia limitowanymświadczeniem zdrowotnym, jakimjest leczenie lekiem Glivec (Imani-tib), wynikającego z obowiązującychregulacji prawnych w tym zakresie.

OOppiiss ssttaannuu ffaakkttyycczznneeggoo

U pacjenta z rozpoznaną prze-wlekłą białaczką szpikową począw-szy od roku 2002 stosowano w lecze-niu lek o nazwie Glivec na podsta-

wie indywidualnej promesy z Naro-dowego Funduszu Zdrowia wydanejw trybie art. 148 ustawy z 23.01.2003r. o powszechnym ubezpieczeniuw NFZ, tj. na podstawie decyzji Pre-zesa w indywidualnej sprawie o usta-lenie prawa do świadczeń. Następ-nie, na podobnych zasadach, terapialekiem była przedłużana przez NFZna kolejne następujące po sobie 3 –miesięczne okresy, aż do połowy ro-ku 2003. Wówczas to pacjent, któryposiadał również obywatelstwo ame-rykańskie, wyjechał do Stanów Zjed-noczonych Ameryki, gdzie otrzymy-wał przedmiotowy lek. W lipcu 2004roku pacjent powrócił do Polskiprzywożąc ze sobą lek, który miałmu wystarczyć na kolejne 9 miesię-cy. W polskim szpitalu lekarzestwierdzili wówczas przewlekłą bia-łaczkę szpikową w fazie remisji he-matologicznej i cytogenetycznej,a dla podtrzymania tego stanu ko-nieczna była kontynuacja terapii.

Po wyczerpaniu się zapasów pa-cjent przestał przyjmować leki. Odczasu przyjazdu ze Stanów Zjedno-czonych pisał wnioski o ponowneobjęcie refundacją jego leczenia, od-powiednio do: Narodowego Fundu-szu Zdrowia, Ministra Zdrowia,Szpitala Wojewódzkiego oraz Rzecz-nika Praw Pacjenta działającegoprzy tym szpitalu.

Ordynator Oddziału KlinicznegoKliniki Hematologii Szpitala, w któ-rym badał się pacjent wystosował pi-smo do Naczelnika Wydziału Gospo-darki Lekami Oddziału Wojewódz-kiego NFZ o kontynuację finansowa-nia terapii preparatem Glivec.

W odpowiedzi na wniosek o re-fundację Oddział Wojewódzki NFZ


PPRRAAWWNNEE RREEGGUULLAACCJJEE UUDDZZIIEELLAANNIIAADDEEFFIICCYYTTOOWWYYCCHH ŚŚWWIIAADDCCZZEEŃŃZZDDRROOWWOOTTNNYYCCHH NNAA PPRRZZYYKKŁŁAADDZZIIEELLEEKKUU GGLLIIVVEECC –– SSTTUUDDIIUUMM PPRRZZYYPPAADDKKUUJJaarroossłłaaww KKyycciiaa,, MMiicchhaałł SSeewweerryynn

poinformował pacjenta, iż „w 2004roku zakontraktowane zostało w ra-mach programów lekowych leczeniepreparatem Glivec w Szpitalu Woje-wódzkim, w którym bada się pacjent,co daje mu możliwość podjęcia le-czenia w ramach ubezpieczeniazdrowotnego”. Ustanowienie zaś pro-gramu lekowego, wyklucza możli-wość indywidualnego rozpatrywaniawniosku złożonego przez pacjenta.

Przedstawiciel Ministra Zdrowiaw piśmie kierowanym do pacjentastwierdził, iż „leczenie pacjentówpreparatem Glivec jest finansowaneprzez Narodowy Fundusz Zdrowiaw ramach programów lekowych ob-jętych katalogiem świadczeń tera-peutycznych” i w związku z odmowąsfinansowania leczenia możliwa jestinterwencja w Centrali NarodowegoFunduszu Zdrowia w Warszawie.

W dniu 5 lipca 2004 r. pacjentzłożył wniosek do Narodowego Fun-duszu Zdrowia o refundację lecze-nia lekiem Glivec. Pismem z dnia25 marca 2005 r. Naczelnik Wydzia-łu Gospodarki Lekami OddziałuWojewódzkiego NFZ stwierdził, iżNarodowy Fundusz Zdrowia „nieposiada kompetencji w zakresiekwalifikacji pacjentów do progra-mów terapeutycznych, gdyż leży tow gestii szpitali” realizujących okre-ślone świadczenia. Poinformowałrównież o placówkach medycznych,które mają zakontraktowane lecze-nie imatinibem w ramach progra-mu terapeutycznego.

Obecnie stan zdrowia jest okre-sowo kontrolowany w Szpitalu Wo-jewódzkim oraz znajduje się on naliście osób oczekujących na objęcieleczeniem preparatem Glivec.

Powstaje w związku z tym pyta-nie, czy nie przyznając pacjentowirefundacji preparatu Glivec doszłodo naruszenia powszechnie obowią-zujących praw? Jakie istnieją możli-wości zaradzenia powstałej sytuacji?

PPrrzzeeddmmiioott aannaalliizzyy

Dokonanie analizy prawnejzwiązane jest z odpowiedzią na py-tania:

1. Czy zostały naruszone normyprawa konstytucyjnego obowią-zujące w kwestii ochrony zdro-wia i dostępu do świadczeń zdro-wotnych?

2. Czy zostały naruszone normyprawne znajdujące się w aktachnormatywnych innych niż Kon-stytucja RP, regulujące kwestiekolejności udzielania świadczeńzdrowotnych w przedmiocie re-fundacji leku?

AAnnaalliizzaa ii ooppiinniiaa pprraawwnnaa

RReegguullaaccjjee pprraawwnnee nnoorrmmkkoonnssttyyttuuccyyjjnnyycchh

Złożoność przedmiotowej spra-wy powoduje konieczność szerszegoomówienia problematyki konstytu-cyjnych praw i wolności, które wyni-kają z art. 68 Konstytucji Rzeczypo-spolitej Polskiej. Przepis ten brzminastępująco: ust. 1 – Każdy ma pra-wo do ochrony zdrowia, ust. 2 – Oby-watelom, niezależnie od ich sytuacjimaterialnej, władze publiczne zapew-niają równy dostęp do świadczeń opie-ki zdrowotnej finansowanej ze środ-ków publicznych. Warunki i zakresudzielania świadczeń określa ustawa.

Uregulowane w tym przepisieprawo do ochrony zdrowia zostałoprzyznane każdemu człowiekowibez względu na jego obywatelstwo.Jednakże jedynie obywatelom pol-skim konstytucja przyznaje prawodo równego dostępu do świadczeńpublicznej opieki zdrowotnej, nieza-leżnie od ich sytuacji materialnej.

Prawo do ochrony zdrowia nale-ży do kategorii praw o charakterzesocjalnym. Istotny z punktu widze-nia przedmiotowej opinii jest za-kres ochrony, jaki wyznacza art. 68Konstytucji w ustępie 1 i 2. Kon-stytucja ustanawia szeroki dostępdo opieki zdrowotnej finansowanejprzez państwo, wskazując że wa-runki materialne obywatela niemają w tym względzie znaczenia,a władze publiczne zapewniają rów-ność dostępu do świadczeń pu-blicznej służby zdrowia. Jest to za-sada generalna, którą omawiany ar-tykuł ustala, natomiast warunki

i zakres udzielanych świadczeńokreśla ustawa.

Ustawodawca ma pełną swobo-dę w określaniu zakresu danegoprawa pod warunkiem, że nie naru-szy istoty tego prawa, tzn. zapewnipewne minimum świadczeń, a za-tem zakres ochrony konstytucyjnejprzed ustawodawcą jest w tym przy-padku bardzo ograniczony. Dodat-kowo znaczenie prawa z art. 68Konstytucji jest osłabione przezstwierdzenie (w ust. 2), że warunkii zakres udzielania świadczeń okre-śla ustawa. Oznacza to, że jednost-ka nie może egzekwować od usta-wodawcy realizacji tego prawa aniw drodze skargi konstytucyjnej, aniza pomocą innych środków praw-nych. Nie jest zatem możliwe bez-pośrednie stosownie w tym przy-padku konstytucji, można się jedy-nie oprzeć na aktach rangi ustawo-wej i niższej. Przepis art. 68 zawie-ra bowiem treść normatywną nienadającą się do zbudowania pod-stawy prawnej rozstrzygnięcia spo-ru o prawo podmiotowe ani nieumożliwia oparcia na nich orzecze-nia zasądzającego (uwzględniające-go) roszczenie, jest więc raczej źró-dłem gwarancji aniżeli praw, a tymsamym spełnia rolę wzorca konsty-tucyjnego, określającego w sposóbogólny zakres i formy ochronyzdrowia.

Z treści powołanego artykułu wy-raźnie więc wynika, że przepis art.68 Konstytucji nie jest przepisem sa-mowystarczalnym (ust. 2), a dla jegorealizacji konieczna jest szczegółowaregulacja w aktach prawnych hierar-chicznie niższych. Oznacza to rów-nież, że podstawę roszczeń pacjen-tów w kwestii finansowania leczeniapreparatem Glivec w analizowanymprzypadku mogą stanowić wyłącznieprzepisy rangi ustawowej, a nie bez-pośrednio Konstytucji.

RReegguullaaccjjee pprraawwnnee nnoorrmmuussttaawwoowwyycchh ii ppoodduussttaawwoowwyycchh

Konstytucyjna delegacja dla usta-wodawcy określenia zasad udzielaniaświadczeń zdrowotnych została zre-


alizowana w kilku aktach normatyw-nych. Należą do nich m. in. ustawy: 1. z dnia 30 sierpnia 1991 r. o za-

kładach opieki zdrowotnej, 2. z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawo-

dzie lekarza, 3. z dnia 5 lipca 1996 o zawodach

pielęgniarki i położnej, 4. z dnia 23 stycznia 2003 r. o po-

wszechnym ubezpieczeniu zdro-wotnym w Narodowym Fundu-szu Zdrowia (obowiązująca do30 września 2004 r.), zastąpionaprzez ustawę z dnia 27 sierpnia2004 r. o świadczeniach opiekizdrowotnej finansowanych ześrodków publicznych (obowiązu-jącej od 1 października 2004 r.).

Z szeregu przepisów szczegóło-wych wynikających z w/w ustawmożna dokonać kompilacji praw,które przysługują pacjentom, m. in.: • pacjent zgłaszający się do zakła-

du opieki zdrowotnej ma prawodo natychmiastowego udzieleniamu świadczeń zdrowotnych zewzględu na zagrożenie życiai zdrowia bez względu na okolicz-ności,

• pacjent ma prawo do świadczeńzdrowotnych odpowiadającychwymaganiom wiedzy medycznej,a w sytuacji ograniczonych moż-liwości udzielania odpowiednichświadczeń – do korzystania z rze-telnej, opartej na kryteriach me-dycznych procedury ustalającejkolejność dostępu do świadczeń,

• pacjent ma prawo do informacjio swoim stanie zdrowia.

Prawo do świadczeń zdrowot-nych obejmuje także prawo do uzy-skiwania odpowiednich, ze względuna aktualną wiedzę medyczną, le-ków i innych środków farmaceu-tycznych. Ustawa o świadczeniachopieki zdrowotnej finansowanychze środków publicznych nakazujeMinistrowi Zdrowia wydać odpo-wiednie rozporządzenie, w którymzostaną określone zasady odpłatno-ści za leki podstawowe, uzupełniają-ce i recepturowe. Rozporządzenieto ma o tyle istotne znaczenie, że

od jego ustaleń zależy faktyczna re-alizacja prawa do ochrony zdrowia,albowiem podjęcie leczenia uzależ-nionego od przyjmowania określo-nych leków będzie wtedy możliwe,gdy pacjenta na dane leki będziestać. W szczególności odnosi się todo tych stanów chorobowych, którewymagają długotrwałego i w związ-ku z tym kosztownego leczenia(choroby zakaźne, psychiczne, prze-wlekłe, itp.).

Zakres i zasady korzystania zeświadczeń zdrowotnych w ramachpowszechnego ubezpieczenia zdro-wotnego, finansowania lub współfi-nansowania świadczeń przez powo-łaną do tego instytucję w postaciNarodowego Funduszu Zdrowiaokreślony został przede wszystkimustawą z 23 stycznia 2003 r. o po-wszechnym ubezpieczeniu w Naro-dowym Funduszu Zdrowia oraz roz-porządzeniami wykonawczymi wy-danymi na podstawie delegacji usta-wowych. Ustawa o powszechnymubezpieczeniu w NFZ obowiązywa-ła do 30.09.2004 r., a więc równieżw dacie wystąpienia przez pacjentao refundację, natomiast od1.10.2004 r. obowiązuje ustawaz 27.08.2004 r. o świadczeniachopieki zdrowotnej finansowanych ześrodków publicznych. Wcześniejszedecyzje z 2003 r. o zrefundowaniupacjentowi kosztów terapii prepara-tem Glivec były wydawane na pod-stawie art. 148 ustawy o powszech-nym ubezpieczeniu w NFZ, tj. napodstawie decyzji Prezesa w indywi-dualnej sprawie o ustalenie prawado świadczeń.

Jak przewidywał art. 47 ust.1 ustawy o powszechnym ubezpie-czeniu w NFZ „Ubezpieczeni mająna zasadach określonych w ustawie,prawo do świadczeń zdrowotnych ma-jących na celu zachowanie zdrowia,zapobieganie chorobom i urazom(…)”. Z kolei art. 49 ustawy stano-wił, że „Ubezpieczony, w zakresieubezpieczenia zdrowotnego, ma pra-wo do świadczeń zdrowotnych odpo-wiadających wymaganiom aktualnejwiedzy medycznej opartej na dowo-dach naukowych i praktyki medycz-

nej, w ramach posiadanych przez Fun-dusz środków finansowych”. Zasadyodpłatności za leki podstawowe,uzupełniające i recepturowe okre-ślał art. 57 ustawy natomiast obo-wiązkiem sporządzenia wykazutych leków obarczony został Mini-ster właściwy do spraw zdrowia (art.57 ust. 5 ustawy). Stosownie do art.58 ustawy osobom chorującym nachoroby zakaźne lub psychiczneoraz upośledzonym umysłowo,a także chorującym na niektórechoroby przewlekłe, wrodzone lubnabyte leki i wyroby medyczne sąprzepisywane bezpłatnie, za opłatąryczałtową lub za częściową odpłat-nością, a wykaz tych leków i wyro-bów medycznych powinien być rów-nież ustalany przez Ministra właści-wego do spraw zdrowia. PreparatGlivec nie został wyszczególnionyani w wykazie leków zamieszczo-nych w rozporządzeniu MinistraZdrowia w sprawie wykazu niektó-rych chorób oraz wykazu lekówi wyrobów medycznych, które zewzględu na te choroby są przepisy-wane bezpłatnie, za opłatą ryczałto-wą lub za częściową odpłatnościąani w wykazie zamieszczonymw rozporządzeniu w sprawie wyka-zu leków podstawowych i uzupeł-niających oraz wysokości odpłatno-ści za leki uzupełniające.

Uprzedzając zarzut stwierdzonejprzez Trybunał Konstytucyjny nie-konstytucyjności większości przepi-sów ustawy o powszechnym ubez-pieczeniu zdrowotnym w NFZ, obej-mującej w konsekwencji równieżniekonstytucyjność przepisów wyko-nawczych wydanych na podstawiezakwestionowanej delegacji ustawo-wej wykazać należy, że wydane napodstawie art. 37 i 39 poprzednioobowiązującej ustawy jeszcze z roku1997 o powszechnym ubezpiecze-niu zdrowotnym, rozporządzenieMinistra Zdrowia w sprawie wykazuleków podstawowych i uzupełniają-cych oraz wysokości odpłatności zaleki uzupełniające i rozporządzeniew sprawie wykazu chorób oraz wy-kazu leków i materiałów medycz-nych, które ze względu na te choro-


by mogą być przepisywane bezpłat-nie, za opłatą ryczałtową lub czę-ściową odpłatnością również nieprzewidywały preparatu Glivec.Rozważenie refundacji preparatuGlivec w drodze decyzji indywidual-nej na podstawie art. 148 ustawymogłoby zostać ocenione odmien-nie, gdyby Oddział WojewódzkiNFZ nie zakontraktował terapii le-kiem Glivec na podstawie umowyzawartej ze Szpitalem Wojewódz-kim. W sytuacji zakontraktowaniaświadczenia – terapii preparatemGlivec decyzję o objęciu leczeniempodejmuje świadczeniodawca –Szpital Wojewódzki.

Narodowy Fundusz Zdrowia fi-nansuje leczenie przedmiotowymlekiem tylko w ramach programulekowego, na który przeznacza od-powiednie środki i przekazuje pla-cówkom, które prowadzą terapięw tym zakresie. Poza tymi środka-mi NFZ nie przeznacza na leczenietej choroby dodatkowych kwot, któ-re byłyby rozdysponowane w drodzeindywidualnych decyzji. To powo-duje, że finansowanie leczenia mo-że się odbywać wyłącznie ze środ-ków programu lekowego, do które-go kwalifikuje placówka medyczna(odpowiednia komisja, lekarz pro-wadzący, itd.). Mając określoną pu-lę na przedmiotowy program pla-cówka wyznacza osoby, które będąpoddane leczeniu w ramach tegoprogramu w oparciu o kryteriawskazane w ustawie o świadcze-niach finansowanych ze środkówpublicznych. Art. 20 ust. 1 tej usta-wy mówi, iż: Świadczenia opiekizdrowotnej w szpitalach i świadczeniaspecjalistyczne w ambulatoryjnejopiece zdrowotnej są udzielane we-dług kolejności zgłoszenia w dniachi godzinach ich udzielania przezświadczeniodawcę, który zawarł umo-wę o udzielanie świadczeń opiekizdrowotnej. W ustępie 2 pkt 1 i 2 te-go artykułu wskazane jest, że świad-czeniodawca ustala kolejnośćudzielenia świadczenia opieki zdro-wotnej na podstawie zgłoszeń orazinformuje pisemnie świadczenio-biorcę o terminie jej udzielenia

i uzasadnia przyczyny wyboru tegoterminu. Ustawa określa także kry-teria prowadzenia listy oczekują-cych, a mianowicie powinno się za-pewnić sprawiedliwy, równy, niedy-skryminujący i przejrzysty dostępdo świadczeń, zgodny z odpowied-nimi kryteriami medycznymi.

Istotne znaczenie z punktu wi-dzenia gwarancyjnego ma art. 20ust. 7 w/w ustawy. Zgodnie bowiemz jego brzmieniem jeśli stan zdrowiaświadczeniobiorcy uzasadnia ko-nieczność wcześniejszego udzieleniaświadczenia, świadczeniodawca ko-ryguje odpowiednio termin udziele-nia świadczenia, o czym informujeświadczeniobiorcę.

Listy oczekujących na udzielenieświadczenia podlegają okresowejkontroli przez odpowiedni zespół po-wołany przez świadczeniodawcę.

Naruszenie praw pacjenta możemieć również charakter odpowie-dzialności karnej w sytuacji, kiedyzostaną spełnione znamiona które-gokolwiek z przestępstw wskaza-nych w kodeksie karnym. Możliwajest zatem odpowiedzialność m.in.za nieumyślne spowodowanieśmierci pacjenta (art. 155 kk), wy-konanie zabiegu leczniczego bezzgody pacjenta, gdy taka zgoda byłakonieczna (art. 192 kk) czy nie-udzielanie pomocy osobie znajdują-cej się w sytuacji bezpośredniegozagrożenia życia lub zdrowia (art.162 kk).

Istotne znaczenie z punktu wi-dzenia tej analizy wydaje się miećart. 160 kk. Brzmi on następująco:§ 1. Kto naraża człowieka na bezpo-średnie niebezpieczeństwo utraty ży-cia albo ciężkiego uszczerbku nazdrowiu, podlega karze pozbawieniawolności do lat 3; § 2. Jeżeli nasprawcy ciąży obowiązek opieki nadosobą narażoną na niebezpieczeń-stwo, podlega karze pozbawienia wol-ności od 3 miesięcy do lat 5; § 3. Je-żeli sprawca czynu określonego w §1 lub 2 działa nieumyślnie, podlegagrzywnie, karze ograniczenia wolno-ści albo pozbawienia wolności do ro-ku; § 4. Nie podlega karze za prze-stępstwo określone w § 1-3 sprawca,

który dobrowolnie uchylił grożąceniebezpieczeństwo; § 5. Ściganieprzestępstwa określonego w § 3 nastę-puje na wniosek pokrzywdzonego.

W naszym wypadku jednak pa-cjent pozostaje nadal w leczeniu,a jego stan zdrowia jest okresowokontrolowany. Został on równieżwpisany na listę oczekujących naobjęcie leczeniem preparatem Gli-vec. Nie znajduje zatem w tak opisa-nym stanie faktycznym i prawnymzastosowanie norma z art. 160 kk,ani żadna inna norma karna, a za-tem brak jest podstaw do złożeniazawiadomienia o podejrzeniu po-pełnienia przestępstwa. Zachowa-nie lekarza prowadzącego nie mabowiem charakteru bezprawnego,a jest jedynie konsekwencją sytuacjifinansowo-prawnej, za którą odpo-wiedzialności nie ponosi.

Z powszechnie obowiązującychprzepisów prawa nie wynika więcobowiązek finansowania wszystkichświadczeń zdrowotnych wszystkimtego potrzebującym. Nie ma bo-wiem takiej możliwości, aby pań-stwo zagwarantowało każdemu oby-watelowi pełen zakres świadczeńzdrowotnych. Wielkość i rodzaj fi-nansowanych świadczeń jest wyzna-czany przede wszystkim na podsta-wie środków finansowych, które nadany cel mogą być przeznaczone.

WWnniioosskkii

Analizując szczegółowo sytuacjępacjenta chorego na przewlekłą bia-łaczkę, mając na względzie uwagipoczynione wyżej, należy stwier-dzić, że nie znajdujemy podstaw dopociągnięcia do odpowiedzialnościkarnej ani odpowiedzialności cywil-nej jakiejkolwiek osoby, o którychmowa w stanie faktycznym. Nie ist-nieją też przesłanki do wniesieniaskargi konstytucyjnej za naruszenieprzysługujących praw i wolności.

Nie ulega wątpliwości, że sytu-acja zdrowotna w jakiej znajdują siętego typu pacjenci jest niezwykletrudna. Stwierdzona choroba i jejdługofalowe konsekwencje są dlawiększości pacjentów tak silnym ob-


ciążeniem, które z pewnością niepowinno być potęgowane przezprzeszkody natury pozachorobowej.Zrozumiałym jest zatem oczekiwa-nie pacjenta, jak i każdej innej oso-by w takim położeniu, że otrzymaze strony państwa odpowiednią po-moc, pozwoli przezwyciężyć choro-bę lub co najmniej złagodzić jejskutki.

Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991o zakładach opieki zdrowotneji ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r.o świadczeniach opieki zdrowotnejfinansowanych ze środków publicz-nych nakłada na odpowiednie pla-cówki medyczne – w tym wypadkuszpital – obowiązek udzieleniaświadczeń zdrowotnych odpowiada-jących wymaganiom wiedzy i prak-tyki medycznej. Taka pomoc zosta-ła pacjentowi udzielona w roku2002 r. Wówczas pacjent został pod-dany badaniom, w wyniku którychstwierdzono u niego przewleką bia-łaczkę szpikową, a następnie zasto-sowano odpowiednią terapię, opar-tą na preparacie Glivec. Taka po-moc została również udzielona popowrocie pacjenta ze Stanów Zjed-noczonych.

W Polsce Glivec nie jest refun-dowany, a zatem nie znajduje się naliście leków, których cena jest w od-powiedniej części finansowanaprzez państwo, a konkretnie przezNarodowy Fundusz Zdrowia. Glivecjest dostępny w ramach programówlekowych NFZ. Z informacji NFZwynika, że koszt refundacji Glivec-uw leczeniu białaczki szpikowej w fa-zie przewlekłej wynosi 14 000 złmiesięcznie.

Pacjent otrzymywał lek do czasuwyjazdu do Stanów Zjednoczonych,a następnie po powrocie w lipcu2004 r. pacjent znalazł się poza listąosób, zakwalifikowanych do progra-mu leczenia preparatem Glivec.W związku z tym w piśmie skierowa-nym do Oddziału WojewódzkiegoNFZ lekarz prowadzący wniósło kontynuację finansowania terapii.Potwierdził jednocześnie wpisa-niem pacjenta na listę osób oczeku-jących.

Art. 20 i 22 obecnie obowiązują-cej ustawy o świadczeniach opiekizdrowotnej finansowanych ze środ-ków publicznych przewidują, żeświadczenia specjalistyczne i świad-czenia wysokospecjalistyczne mająbyć realizowane za kolejnością zgło-szeń. W sytuacji gdy Oddział Woje-wódzki NFZ zawiera umowy obej-mujące określone świadczenia od-wołujący winien starać się o objęcieleczeniem w placówce, która zawar-ła umowę na świadczenie danegorodzaju usług medycznych.

Terapia preparatem Glivec jestograniczona środkami, które w ra-mach programów lekowych przezna-cza na to NFZ. Jeśli osoba nie zosta-ła zakwalifikowana do programu zewzględu na brak środków finanso-wych to ma prawo do udzielania jejpozostałych świadczeń zdrowotnych(m. in. okresowych badań), a w sytu-acji gdy pieniądze na leczenie sięznajdą powinna do takiego progra-mu zostać włączona.

Jeśli zatem pacjent znalazł siępoza programem leczenia prepara-tem Glivec to jest to wyłącznie sku-tek ograniczonych środków finanso-wych przekazanych Szpitalowi Woje-wódzkiemu przez NFZ. Pacjent manatomiast prawo oczekiwać, że jegostan zdrowia będzie kontrolowany,że zostaną podjęte wszystkie możli-we środki lecznicze, a w razie pozy-skania nowych funduszy, że zostanieobjęty terapią preparatem Glivec.

Ostatnią szansą dla pacjenta jestzłożenie wniosku do Przewodniczą-cego Zespołu Oceniającego Przyjęćo ponowne rozpatrzenie sytuacjizdrowotnej pacjenta i zakwalifiko-wanie go do programu leczenia pre-paratem Glivec. Możliwe to będziedopiero w sytuacji, gdy stan zdrowiaPacjenta ulegnie znacznemu pogor-szeniu.

ZZaakkoońńcczzeenniiee

Obecne regulacje prawne w za-kresie udzielania deficytowych,a przez to bardzo drogich świad-czeń zdrowotnych są z pewnościąniewystarczające. Już obecnie, na

podstawie art. 18 ust. 6 ustawyz dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakła-dach opieki zdrowotnej, w zakła-dach powinny być prowadzone tzw.księgi oczekujących odnotowującefakt czekania na wykonanie świad-czenia. W regulacji tej nie ma jed-nak mowy o tym, w jaki sposób or-ganizować wpisy do ksiąg, czy też,jakie powinny być kryteria ustala-nia kolejności uzyskiwania dostępudo świadczeń deficytowych. Czytel-ne i jednoznaczne systemowe po-wiązanie potrzeb zdrowotnychz możliwościami finansowymi bę-dzie możliwe wtedy, gdy gromadzo-ne dane o potrzebach zdrowotnychbędą jednoznacznie interpretowa-ne i wykorzystywane do racjonalne-go przekazywania środków. Dopie-ro stworzenie systemu monitoro-wania czasu oczekiwania i liczbyosób oczekujących na deficytoweświadczenie zdrowotne pozwoli nalepszą ocenę potrzeb zdrowotnych.Stałe śledzenie wskaźników pomia-ru dostępu do usług pozwoliłobyocenić skale deficytu różnych ro-dzajów dóbr z zakresu ochronyzdrowia.

Ograniczenia finansowe syste-mu ochrony zdrowia, przy rosnącejpodaży dostępnych technologii me-dycznych i przy niezaspokojonympopycie, wymagają wprowadzeniatakich regulacji prawnych, zwłasz-cza w obrębie ścieżek finansowaniafarmakoterapii ze środków publicz-nych, dzięki którym strumień prze-pływu środków finansowych na po-szczególne dobra będzie przejrzystyi jasny, a mechanizm udzielaniaświadczeń bardziej precyzyjny.

Artykuł uwzględnia stan prawnyna dzień 30 maja 2005 r.

Przypisy:

1. Artykuł powstał w oparciu o materiały idokumenty przekazane w ramach poradStudenckiej Poradni Prawa Medycznegodziałającej przy Wydziale Ochrony ZdrowiaCollegium Medicum UJ i UniwersyteckiejPoradni Prawnej UJ.


Literatura:

1. Bochenek T., Hartwich A., Ocena tech-nologii medycznych – możliwości wyko-rzystania w finansowaniu leków ześrodków publicznych, materiały konfe-rencyjne IX Ogólnopolskiej Konferencji– Jakość w opiece zdrowotnej „Bezpiecz-ny Pacjent”, Kraków, maj 2005 r.

2. Kozierkiewicz A., Gromski J, Obywatel-ska inicjatywa dotycząca organizacjilist oczekujących, Centrum SystemówInformacyjnych Ochrony Zdrowia, ma-szynopis powielony, 2003 r.

3. Sarnecki P., Prawo konstytucyjne,Warszawa 1999, s. 55.

4. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiejz dnia 2 kwietnia 1997 r.

5. Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997r., Dz. U. nr 88, poz. 553.

6. Rozporządzenie Ministra Zdrowiaw sprawie wykazu leków podstawo-wych i uzupełniających oraz wysokościodpłatności za leki uzupełniające, Dz.U. z 2003r. nr 195 poz. 1909.

7. Rozporządzenie Ministra Zdrowiaz dnia 26.03. 2002 r. w sprawie wyka-zu chorób oraz wykazu leków i mate-riałów medycznych, które ze względuna te choroby mogą być przepisywanebezpłatnie, za opłatą ryczałtową lubczęściową odpłatnością, Dz. U.z 2002r. nr 28, poz. 273.

8. Rozporządzenie Ministra Zdrowiaz dnia 26.03.2002 r. w sprawie wyka-zu leków podstawowych i uzupełniają-cych oraz wysokości odpłatności za le-ki uzupełniające, Dz. U. z 2002r., nr28, poz. 272.

9. Rozporządzenie Ministra Zdrowiaz dnia 29.10.2003 r. w sprawie wyka-zu niektórych chorób oraz wykazu le-ków i wyrobów medycznych, które zewzględu na te choroby są przepisywa-ne bezpłatnie, za opłatą ryczałtową lubza częściową odpłatnością, Dz. U.z 2003 r. nr 195 poz. 1908 z późn. zm.

10. Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r.o powszechnym ubezpieczeniu w Naro-dowym Funduszu Zdrowia, Dz. U. nr45, poz. 391.

11. Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świad-czeniach opieki zdrowotnej finansowa-nych ze środków publicznych, Dz. U.z 2004r. nr 210, poz. 2135.

12. Ustawa z dnia 6.02.1997r. o powszech-nym ubezpieczeniu zdrowotnym, Dz.U. z 1997 r. nr 28, poz. 153 z późn. zm.

13. Ustawa z dnia 30.08.1991 r. o zakła-dach opieki zdrowotnej, Dz. U. Nr 91,poz 408 z późn. zm.

14. Wyrok Sądu Najwyższego z 14.03.2001r. sygn. III RN 141/2001, OSNAPiUSz 2002 r. nr 24, poz. 584 wydany na grun-cie stanowiącego podobną konstrukcjęnormatywną art. 67 Konstytucji).

15. Wyrok Sądu Rejonowego z dnia18.01.2005 r. sygn. IV U 2138/04/N.

16. www.nfz.gov.pl17. www.mz.gov.pl18. Materiały i dokumenty przekazane

w ramach porad Studenckiej PoradniPrawa Medycznego działającej przyWydziale Ochrony Zdrowia CollegiumMedicum UJ i Uniwersyteckiej Poradni

Prawnej UJ.


Istota marketingowego zarządza-nia podmiotami działającymi narynku farmaceutycznym opiera sięna zasadzie dostosowania oferty dopotrzeb odbiorców. Przyjmując takipunkt widzenia, kwestią kluczowąjest poznanie czynników, które wpły-wają na zachowania pacjentów. Ce-lem rozważań jest scharakteryzowa-nie wybranych zmiennych, którewpływają na postawy i zachowaniapacjentów.

UUwwaarruunnkkoowwaanniiaa zzaacchhoowwaańń ppaaccjjeennttaa

W ostatnich latach na polskimrynku nastąpiły znaczne zmianyspołeczne, polityczne i ekonomicz-ne. Spowodowały one różnorodneprzeobrażenia w zachowaniach pol-skich konsumentów, w ich stylu ży-cia, w ich przyzwyczajeniach rów-nież na rynku farmaceutycznym. Zewzględu na jego charakter zmianyzachowań dotyczyły zarówno pa-cjentów – klientów na tym rynku,jak i lekarzy oraz farmaceutów, hur-towników i producentów. Do uwa-runkowań zmian postępowania na-bywców na rynku farmaceutycznymmożna zaliczyć czynniki demogra-ficzne, ekonomiczne, polityczne,kulturowe i społeczne oraz czynnikipsychologiczne1.

Wśród czynników demograficz-nych należy zwrócić uwagę przedewszystkim na systematyczny spadekliczby urodzeń w Polsce. Od kilkulat (od 1998 roku) notujemy ujemnyprzyrost naturalny. O ile w 1980 ro-ku na świat przyszło w Polsce 696tys. dzieci to na początku XXI wie-ku rocznie rodzi się nieco powyżej300 tys. Z drugiej strony życie ludz-kie trwa coraz dłużej, następuje sta-rzenie się ludności. W strukturzespołeczeństwa pod względem wiekuprzeważają osoby dojrzałe, starsze,

zdecydowanie mniej jestosób młodych. Tendencjata będzie się pogłębiała.Liczba ludności się w Pol-sce zmniejszy a w jej struk-turze będzie przeważałagrupa ludzi po 50 roku ży-cia. Taka sytuacja będziemiała wpływ na większe za-interesowanie społeczeń-stwa usługami medyczny-mi, zwiększy się także spo-życie leków. Zarówno tychratujących życie, jak i tych,które wspomagają nasząkondycję, dobrą witalnośći samopoczucie. W ostat-nim czasie dość znaczniezmieniły się zachowania za-kupowe związane z płcią.Już nie tylko kobiety zajmu-ją się zakupami w gospodar-stwach domowych, ale ak-tywnie to czynią także męż-czyźni. W Polsce rośnie także odse-tek osób legitymujących się wy-kształceniem wyższym i będzie sięw najbliższym czasie zwiększał, bo-wiem obserwuje się bardzo duże za-interesowanie poszerzaniem wie-dzy, studiowaniem. Istotnym prze-obrażeniom podlega także w Polscerodzina jako podstawowa jednostkakonsumpcyjna. Jest to związanez rosnącą liczbą gospodarstw miej-skich (ponad 60% konsumentóww Polsce mieszka w miastach) orazzmniejszaniem się przeciętnej wiel-kości gospodarstwa domowegow Polsce. Coraz więcej jest gospo-darstw jednoosobowych, wyraźniezmniejsza się liczba zawieranychzwiązków małżeńskich oraz wzrastaliczba rozwodów. Model rodzinyzdecydowanie się zmienił, rodzinasię pomniejszyła i posiada jednonajwyżej dwoje dzieci.

Zachowania nabywców uzależ-nione są także od czynników ekono-

micznych. Jednym z podstawowychczynników w tej grupie są dochody.Posiadanie dochodu jest warun-kiem zaspokojenia potrzeb konsu-menta. Ograniczoność jego powo-duje, że konsument musi dokonaćwyboru, które ze swych potrzeb jestw stanie zrealizować. A zatem istot-ne jest ustalenie poziomu docho-dów na osobę a także zróżnicowaniego w zależności od poziomu docho-du na gospodarstwo domowe. Po-zwoli to na odpowiednie dostosowa-nie oferty dla konsumentówuwzględniające ich możliwości na-bywcze. Ważna jest również infor-macja dotycząca źródła pochodze-nia tych dochodów. Czy pochodząone z pracy stałej, dorywczej, rentyczy też może z innego źródła. Istot-ne jest też zdobycie wiedzy na tematwskaźnika elastyczności dochodo-wej popytu. Z reguły elastyczność tajest niska w odniesieniu do artyku-łów podstawowych a wyższa w sto-


ZZAACCHHOOWWAANNIIAA PPAACCJJEENNTTAA NNAA RRYYNNKKUUFFAARRMMAACCEEUUTTYYCCZZNNYYMMMMaałłggoorrzzaattaa MMiicchhaalliikk,, HHeennrryykk MMrruukk

foto: Andrzej Wawok

sunku do dóbr wyższego rzędu.Wzrost dochodów ludności przyczy-nia się do wzrostu funduszu swo-bodnej decyzji, czyli nadwyżki do-chodów pozostającej po zaspokoje-niu potrzeb podstawowych.

Czynniki kulturowe i społecznerównież wpływają na zachowanianabywców. Znajomość przeszłości,z której wyrastają nabywcy pozwalana dostosowanie się do oczekiwańkonsumenta. Jest to szczególnieistotne wówczas gdy firma zaczynadziałać na innym rynku, gdy chcewprowadzić produkt na rynki mię-dzynarodowe. Do czynników spo-łecznych można zaliczyć warstwyspołeczne, grupy odniesienia, lide-rów opinii, fazy cyklu życia rodzinyoraz budżet czasu.

Warstwy społeczne stanowią róż-norodne grupy, do których należąkonsumenci. Przejmują oni cechytych grup, podobnie się zachowują.Grupy odniesienia to z kolei zespołyosób mających wspólne cele, do któ-rych konsument należy lub pragnienależeć. Pociąga to za sobą przyjęcieokreślonych norm postępowaniai zwyczajów. Członkowie grupy mająduży wpływ na decyzje podejmowa-ne przez innych jej uczestników. Li-derzy opinii natomiast, to pojedyn-cze osoby będące zwykle na zewnątrzgrupy, na którą chcą oddziaływać. Li-derzy opinii przedstawiają określonewzorce zaspokajania potrzeb. Naśla-dując ich zachowanie konsumencidecydują się na zakup produktówokreślonych marek, w określonych

rodzajach sklepu. Wśród uwarunko-wań społecznych możemy wyróżnićtakże fazy cyklu życia rodziny Jakwiadomo każda rodzina przeżywaokreślone fazy w cyklu jej życia.W każdej fazie członkowie jej mająinne potrzeby, preferencje, oczekiwa-nia związane ze zmieniającym sięskładem rodziny, jej dochodami, do-świadczeniem. Czynniki społeczneto również budżet czasu. W ostatnimokresie zdecydowanie wydłużył sięczas, który przeznaczamy na pracęzawodową. Zmniejszył się natomiastczas przeznaczony na prace domowei wypoczynek. Coraz większe zainte-resowanie będzie zatem zdrowymsposobem odżywiania, środkami far-makologicznymi wspomagającyminaszą kondycję fizyczną.

Do czynników psychologicznychkształtujących zachowanie konsu-mentów na rynku możemy zaliczyćtakie jak:• osobowość,• postawy,• opinie,• dostrzegane ryzyko,• motywacje,• innowacyjność2.

Osobowość człowieka jest zbio-rem cech psychicznych, sposobówpostępowania, które odróżniają lu-dzi od siebie i decydują o umiejęt-ności przystosowania się jednostkido otoczenia. Wśród cech osobowo-ści można wymienić między innymitakie jak: temperament, poziompewności siebie, umiejętność ocenywłasnych możliwości i przydatności

społecznej, wiarę w siebie, stabil-ność emocjonalną. W zależności odcech osobowościowych wyróżnia sięróżnorodne typy konsumentów. Je-den z podziałów dzieli ich na chole-ryka, sangwinika, flegmatyka i me-lancholika3 inny na konsumentaimpulsywnego, analitycznego, kie-rującego i wrażliwego. Znajomośćzachowań tych typów konsumentóww procesie zakupu jest bardzo istot-na. Ułatwia stworzenie odpowied-niej strategii działania w procesiesprzedaży zróżnicowanej w zależno-ści od typów klientów.

Zachowania konsumenckiekształtują także różnorodne posta-wy. Są one uwarunkowane wpływa-mi zewnętrznymi np. działaniamipromocyjnymi czy też innymi dzia-łaniami marketingowymi firmy lubosobistym doświadczeniem konsu-menta np. znajomością produktulub usługi. W procesie kształtowa-nia postaw występuje, z jednej stro-ny nadawca – może to być np. pro-ducent leków, hurtownik czy też ap-tekarz. Prezentuje on własny punktwidzenia i dąży do przekazania in-nym ludziom konkretnych zacho-wań, które mają wpłynąć na ukształ-towanie określonej ich postawy.Z drugiej strony jest odbiorca czylita osoba, która pod wpływemnadawcy zmienia swoją postawę lubteż jej nie zmienia. Postawy nabyw-ców są także kształtowane przez po-glądy i przekonania religijne. Przy-kładem mogą być negatywne opiniena temat stosowania środków anty-koncepcyjnych.

Opinie również wpływają na za-chowania nabywców. Wyrażają onesubiektywne spostrzeżenia na tematróżnorodnych możliwości wyboru.Z punktu widzenia przedsiębior-stwa ważne jest poznanie wyobra-żeń konsumentów na temat marki,produktu, firmy. Istotne jest pozna-nie sposobu powstawania tych wy-obrażeń i skutecznego ich kształto-wania.

Podejmowanie decyzji zakupujest czynnością ryzykowną szczegól-nie gdy dokonujemy zakupu danegoproduktu pierwszy raz. Konsument


• analiza PEST ( Political, Economic, Social, Technology )

i jej zwi¹zki z zachowaniami pacjentów

• makrotrendy a zachowania pacjentów

• rodzaje leków a decyzje pacjentów

• elastycznoœæ dochodowa i cenowa popytu

• nieprzewidywalnoœæ zachowañ pacjenta – znaczenie

czynników psychologicznych

Uwarunkowania zachowań pacjentów

obawia się podjąć niewłaściwą decy-zję. Czasami odczuwane ryzykozwiązane z zakupem doprowadza dorezygnacji z niego. Poznanie przezfirmę różnych rodzajów ryzyka, któ-re odczuwają klienci jest ważne bywdrożyć odpowiednie działaniamarketingowe w celu redukcji tegoryzyka. Uświadomienie potrzebprzez konsumenta jest procesemmotywacyjnym, to znaczy takim,który wywołuje konkretne działaniadla realizacji jakiegoś celu. Motywa-cja to zespół czynników, które przy-czyniają się do celowego działaniaw jakimś zakresie.

Ostatni wśród wymienionychczynników psychologicznych mają-cych wpływ na zachowania nabyw-ców jest czynnik związany z innowa-cyjnością. W dalszej części jest omó-wiony podział nabywców wedługczasu akceptacji nowości. W podzia-le tym występuje taka grupa nabyw-ców – innowatorów. Jest ich w każ-dym społeczeństwie tylko 2,5%. Sąto osoby, które łatwiej podejmują ry-zyko nowych zakupów, które sąotwarte na wszelkie nowości. Jest togrupa konsumentów, o którą powin-na zabiegać każda firma szczególniewtedy, gdy wprowadza na rynek ja-kieś nowe produkty. Odnosi się totakże do preparatów sprzedawanychna receptę, czyli podmiotowo do le-karzy, którzy mogą być bardziej lubmniej skłonni do przepisywania no-wych leków. Firma farmaceutyczna,która wprowadza lek oryginalny po-winna mieć orientację, którzy leka-rze należą do grupy innowatorów(np. osoby młodsze, mające kontak-ty międzynarodowe, pracującew najlepszych klinikach). Podobnauwaga dotyczy producentów sprzętumedycznego, którzy także powinnidocierać z nowymi rozwiązaniamido grupy innowatorów.

Omawiając czynniki psycholo-giczne wpływające na konsumentawarto również wspomnieć o psycho-logicznych zasadach wywieraniawpływu na konsumenta4. • Zasada kontrastu – konsumenci

oceniają produkty oraz różnedziałania marketingowe w zależ-

ności od tego, z jakimi produkta-mi czy działaniami mieli wcze-śniej do czynienia, jakie mająjuż w tym zakresie doświadcze-nia. Gdy dwie rzeczy różnią sięod siebie, percepcja różnicy po-głębi się, jeśli zobaczymy te rze-czy bliżej siebie w czasie lubw przestrzeni. Jeśli np. pacjentkupi w aptece leki za sumę 120zł, to propozycja dodatkowegozakupu witaminy A+E za 5 złwyda się łatwiejsza do zaakcep-towania niż gdyby kupił tylkopreparat za 3,80 zł;

• Zasada wzajemności – gdy ktośzostanie obdarowany czymśo dostrzegalnej wartości prawienatychmiast odczuwa pragnienieodwzajemnienia się za ten miłygest. Jeżeli farmaceuta pracującyw aptece będzie miły, uprzejmydla pacjenta, jeśli zainteresujesię jego problemem, doradzi mu,nie w sposób nachalny przy po-dejmowaniu decyzji co do wybo-ru preparatu, to pacjent w dowódwdzięczności gdy będzie w przy-szłości potrzebował leki przyj-dzie do tej apteki, w której zostałtak dobrze obsłużony. Takie sa-me działania możemy zauważyćw kontaktach między hurtownia-

mi i aptekami czy producentamia hurtownikami. Wykorzystujesię w nich różne materiały pro-mocyjne, a także pełną zaanga-żowania partnerską obsługę;

• Zasada odmowy i akceptacji no-wej propozycji – nabywca niezgadza się na propozycję nabyciana przykład większego opakowa-nia nieznanego preparatu ale ak-ceptuje zakup mniejszego opa-kowania (chętniej kupi 30 table-tek witamin a nie 150 tabletekw jednym opakowaniu);

• Zasada zaangażowania i konse-kwencji – klient pozostanie lojal-ny względem np. apteki lub pre-paratu, jeśli publicznie wypowiesię na ten temat (służy temu zapa-kowanie leków w siatkę z logo, na-zwą apteki i jej kolorystyką, z któ-rą klient wraca ulicą do domu);

• Zasada społecznego dowodusłuszności – wielu ludzi zaapro-buje działania czy produkty, któ-re będą możliwe do przyjęcia dlawiększości innych ludzi. Konsu-menci w swoich działaniach na-śladują inne osoby. Jeśli ukażesię informacja, że duża część ap-tek zaopatrujących się w danejhurtowni skorzystała z promocjipozostałe apteki też z niej sko-


1. rozpoznanie problemu

2. zdobycie informacji

3. ocena informacji

4. decyzja zakupu

5. zachowanie po zakupie

attention A – uwaga

interes I – zainteresowanie

desire D – po¿¹danie

action A – akcja, dzia³anie

Proces zakupu pacjenta i akceptacja nowości

Model AIDA – związek z zachowaniami pacjentów

rzystają. Zasada ta, jest wykorzy-stywana w reklamach, w którychproducenci odwołują się np. doudziałów rynkowych (najwyższyudział w rynku);

• Zasada lubienia i sympatii –konsumenci chętnie kupują odosób, które znają, lubią i szanu-ją. Jeśli ktoś prosi nas o zrobie-nie czegoś, a naszym zdaniem toczłowiek, który ma na względzienasze dobro, to najprawdopo-dobniej spełnimy jego prośbę.Dlatego farmaceuci powinni dą-żyć do budowania miłych relacjiz pacjentami;

• Zasada autorytetu – konsument– pacjent podejmuje decyzjewsparte poglądami różnych au-torytetów. Autorytetem na ryn-ku farmaceutycznym może byćproducent, hurtownik, aptekarz,lekarz czy nawet inny pacjent,powołujący się na wiedzę i do-świadczenie. Osoby z autoryte-tem zyskują władzę nad innymi,mogą wywierać na innychwpływ. Z tego powodu zabraniasię wykorzystywania lekarza lubznamion jego zawodu w rekla-mach leków;

• Zasada niedostępności – gdy na-bywcy wydaje się, że produkty,które chce nabyć lub dostęp donich jest ograniczony, ceni je wy-żej niż gdyby było ich pod do-statkiem. Na przykład jeżeli bę-dzie informacja, że działaniapromocyjne hurtowni farmaceu-tycznej skierowane do aptek bę-dą prowadzone tylko do końcamiesiąca wzbudzi to zaintereso-wanie klientów hurtowni. Wyso-ki popyt na preparaty pochodze-nia zagranicznego obserwowanyw Polsce po roku 1990 wynikałw dużym stopniu z tego, że więk-szość z nich była niedostępnaw okresie socjalizmu.

Duża część opisanych reguł mazastosowanie na rynku farmaceu-tycznym, szczególnie w relacjachproducentów z hurtownikami, apte-kami, lekarzami i pacjentami. Nale-ży jednak pamiętać, że omawiane

reguły powinny być stosowane tylkow sposób etyczny.

Zachowanie konsumentów i ichpostawa w procesie powstawania za-miaru kupna i spożycia, to odczu-wanie potrzeb i wartościowanie ichwedług indywidualnych skal prefe-rencji, to sposób zdobywania środ-ków konsumpcji, wybór odpowied-nich dla siebie i wykorzystanie ichprzez nabywców. Zachowania na-bywców uzależnione są od wieluczynników, związanych z różnymidziedzinami życia. Punktem wyjściawszystkich zachowań konsumentówna rynku, motorem ich działań sąpotrzeby i konieczność ich zaspoka-jania. Można powiedzieć, że są onepierwotnym czynnikiem wszystkichdziałań związanych z dokonywa-niem zakupów i uruchamiają całyproces zakupu5. Aby działać z suk-cesem na rynku przedsiębiorca po-winien dobrze poznać potrzeby na-bywców, zrozumieć ich istotę, po-znać przyczyny ich powstawania.Prawidłowe zdiagnozowanie po-trzeb i wprowadzenie odpowiednichdziałań w przedsiębiorstwie możedoprowadzić do zwiększenia obro-tów firmy. Trzeba także zdawać so-bie sprawę z faktu, ze część potrzebjest kształtowana przez działaniamarketingowe firm farmaceutycz-nych. Przykładem mogą być prepa-raty witaminowe czy produkty zwią-zane z pielęgnacją ciała. Promocjaproduktów a także stylów życia przy-czynia się do rozbudzenia potrzebpacjentów i klientów.

Potrzebę definiuje się jako stanbraku czegoś, co jest niezbędne doutrzymania jednostki przy życiu,umożliwienia jej zachowania gatun-ku, utrzymania określonej roli spo-łecznej. Stan ten odczuwany jest ja-ko przykrość, dyskomfort i jednost-ka dąży do tego, aby zredukować gopoprzez zaspokojenie potrzeby. Jed-nocześnie jest to czynnik urucha-miający funkcje motywu do działa-nia w kierunku odpowiedniej zmia-ny tego niemiłego stanu. Potrzebymogą być uświadomione i nieuświa-domione czyli uśpione, tkwiące nie-raz bardzo głęboko w podświadomo-

ści. Ta różnorodność potrzeb powo-duje, że przedsiębiorstwo powinnoróżnicować sposoby oddziaływaniana rynek. Spowodować odpowiedni-mi działaniami marketingowymi,rozbudzenie potrzeb uśpionych.Z punktu widzenia firmy istotne bo-wiem są te potrzeby, które są uświa-domione lub też osiągnięty zostanieokreślony stan emocjonalny podwpływem, którego dokonany zosta-nie zakup impulsywny.

Konsument może natrafić nawiele barier uniemożliwiających za-spokojenie potrzeb. Można wyróż-nić między innymi następujące: • związane z ceną – wysoka cena

leku może uniemożliwić zaspo-kojenie potrzeby,

• związane z podażą – może brako-wać danego specyfiku na rynku,

• prawne – zaspokojenie potrzebyjest utrudnione przez ogranicze-nia prawne – nie można kupićleku bez recepty,

• administracyjne – zaspokojeniapotrzeby nie jest możliwe zawzględu na przepisy regulującezakup leków,

• społeczne – niemożliwe jest zre-alizowanie danej potrzeby zewzględu na obowiązujące normyspołeczne,

• religijne – zaspokojenie niektó-rych potrzeb jest utrudnione zewzględu na uwarunkowaniastworzone przez religię,

• zdrowotne – zaspokojenie nie-których potrzeb jest niemożliweze względu na stan zdrowia kon-sumenta,

• czasowe – realizowana jest jednapotrzeba a zatem inna musi byćodłożona w czasie.

W literaturze ekonomicznej znaj-duje się wiele klasyfikacji potrzeb.Najbardziej znaną i wykorzystywanąw działaniach marketingowych jesthierarchia potrzeb A. H. Maslowa6.Maslow stworzył tak zwaną piramidępotrzeb, w której podzielił je wedługkryterium ich ważności – od potrzebnajniższego rzędu kończąc na potrze-bach najwyższego rzędu. W hierar-chii tej można wyodrębnić potrzeby


o charakterze podstawowym i ponad-podstawowym. Zaczynając od dołupiramidy są to: • potrzeby fizjologiczne, życiowe –

głód, pragnienie, sen, zdrowie,uroda, seks, tężyzna fizyczna,wypoczynek (np. pacjent kupujeleki, gdy odczuwa ból, lub rodzajokreślonego dyskomfortu wywo-łanego stanem chorobowym.Dążąc do uniknięcia bólu zaspo-kaja potrzeby fizjologiczne),

• potrzeby bezpieczeństwa –ochrona przed uszkodzeniemciała, śmiercią, utratą własnychrzeczy, zapewnienie opieki pod-czas choroby, porządek, stałość,prawo do rozwoju osobowości,poczucie pewności i spokoju(np. pacjent będzie się czuł bez-piecznie, gdy zakupi leki w przy-jaznej aptece, w której życzliwyfarmaceuta w profesjonalny spo-sób doradzi mu właściwy specy-fik na jego dolegliwość),

• potrzeby przynależności i miło-ści – akceptacja przez środowi-sko, miłość, czułość, przynależ-ność do rodziny, grupy społecz-nej, poczucie wspólnoty, integra-cja (np. tworzenie grupy pacjen-tów związanych z daną aptekąpoprzez wydawanie kart stałegoklienta),

• potrzeby uznania – szacunku,docenienia, uznania od innych,prestiż, osiągnięcia sukcesu, po-czucie własnej godności, posza-nowania (np. uznanie dla pracyprzedstawiciela medycznego,który we właściwy sposób repre-zentuje firmę farmaceutyczną),

• potrzeby samorealizacji – speł-nienia planów życiowych, reali-zacji marzeń, rozwój własnychzdolności, dalsze kształcenie się(np. wprowadzony system usta-wicznego kształcenia aptekarzy,którzy rozszerzają swoją wiedzęuczestnicząc w różnorodnychszkoleniach, seminariach, konfe-rencjach czy wykładach).

Przyporządkowanie potrzeb doposzczególnych kategorii nie jestjednoznaczne. Czasami ta sama po-

trzeba dla jednych jest potrzebąpodstawową dla innych natomiastwyższego rzędu. Z jednej strony tasama potrzeba może być zaspokaja-na przez różne produkty, z drugiejnatomiast, ten sam produkt możezaspokajać różne potrzeby. Na przy-kład luksusowy krem przeciwzmarszczkom dla jednych klientekmoże być potrzebą fizjologicznązwiązaną z dbałością o urodę a dlainnych potrzebą uznania, prestiżu –stać mnie na tak luksusowy kosme-tyk. Potrzeby mają najczęściej cha-rakter czasowy. Zostają zaspokojonea po pewnym czasie, odnawiają sięlub rozwijają. Znajomość hierarchiipotrzeb może być pomocna w budo-waniu strategii przedsiębiorstwa.Budowanie trwałych i partnerskichzwiązków z klientami firmy będziebardziej skuteczne jeśli firma skon-centruje się na potrzebach wyższegorzędu: przynależności, uznania i sa-morealizacji. Budowanie społeczno-ści klientów, partnerstwa i lojalno-ści klientów poprzez szkolenia, pro-gramy edukacyjne, organizowanieseminariów, spotkań dyskusyjnychto właśnie realizowanie potrzeb po-nadpodstawowych. Na rynku farma-ceutycznym dobrym przykładem ta-kich działań są powstające różno-rodne systemy lojalnościowe inte-grujące pacjentów z aptekami, a tak-że aptek z hurtowniami.

Skuteczność marketingowegozarządzania firmą będzie wyższa je-śli posiada ona informacje dotyczą-ce charakterystyki konsumenta.Jest ona związana ze znajomościąodpowiedzi na następujące pytania: Kto kupuje? – kto dokonuje zaku-

pów, kto podejmuje decyzje doty-czące listy kupowanych produk-tów, jak kształtują się potrzebydanej grupy klientów.

Co kupuje? – dotyczy to rodzajówproduktów: leki etyczne prepara-ty OTC, kosmetyki dostępnew sieciach aptek, leki homeopa-tyczne, drobny sprzęt medyczny.

Jak kupuje? – w jaki sposób regulu-je płatności gotówką, kartą kredy-tową, kartą płatniczą.

Kiedy kupuje? – codziennie, kilka

razy w tygodniu, kilka razyw miesiącu, okazjonalnie.

Gdzie kupuje? – w sieciach handlo-wych, w centrach handlowych, bli-sko domu, blisko przychodni, w ap-tekach z częścią samoobsługową.

Jak często kupuje? – do natychmia-stowego zużycia, robi większe za-pasy, posiada bogato wyposażonąapteczkę domową.

Dlaczego kupuje? – motywy zaku-pów mogą być różnorodne np.wzrost odporności organizmu,poprawa wyglądu, poprawa stanuzdrowia, lepsza witalność).

Stworzenie w przedsiębiorstwiebazy danych, w której zgromadzonezastaną odpowiedzi na przedstawio-ne pytania ułatwi menedżeromprzygotowywanie odpowiednichstrategii działania dla firmy.

PPrroocceess zzaakkuuppuu ppaaccjjeennttaa ii aakkcceeppttaaccjjaa nnoowwoośśccii

Każdy zakup wiąże się z tak zwa-nym procesem zakupowym, któryskłada się z pięciu etapów7. Cały tenpięcioetapowy proces oraz wybórokreślonego produktu uzależnionyjest od wielu czynników. Mogą onezależeć od samego konsumenta naprzykład jego dochodów, od pozio-mu wiedzy o produkcie, od charak-teru. Mogą również zależeć od czyn-ników niezależnych od niego takichjak: dostępność do produktu, inten-sywność działań promocyjnych, wia-rygodność informacji, szerokośćoferty, liczba substytutów. Na decy-zje nabywców farmaceutyków wpły-wają, także liczne czynniki we-wnętrzne i zewnętrzne, są one uza-leżnione od samego produktu, zna-jomości firmy, znaczenia jakie maona w zaspokajaniu potrzeb, odcech demograficznych, ekonomicz-nych, psychicznych nabywców, odich stylu życia. Wśród pięciu etapówpodejmowania decyzji można wy-mienić następujące: • pojawienie się potrzeby, rozpo-

znanie problemu, • poszukiwanie informacji, w jaki

sposób zaspokoić potrzebę,


• analizowanie i ocena zebranychinformacji,

• wybór konkretnego produktu czy-li decyzja o dokonaniu zakupu,

• zachowanie po zakupie częstozwiązane z tzw. dysonansem po-zakupowym.

PPiieerrwwsszzyymm eettaappeemm każdego pro-cesu decyzyjnego jest odczuwaniepotrzeby, uzmysłowienie sobie bra-ku czegoś, uświadomienie sobie wy-stępowania niezaspokojonej potrze-by. W świadomości konsumenta po-jawił się problem ponieważ zaistnia-ła rozbieżność pomiędzy stanem ist-niejącym a stanem pożądanym8.Rozbieżność taka może nastąpićw trzech przypadkach:

następuje zmiana istniejącegostanu – np. zabrakło witamini środków przeciwbólowychw domowej apteczce, następuje zmiana pożądanegostanu – np. wprowadzono na ry-nek nowy lek przeciwbólowyi nowe witaminy rozpuszczalne, następuje zmiana istniejącegoi pożądanego stanu – np. zapasywitamin w domu się skończyłya na rynek wprowadzono nowewitaminy łatwiejsze w przyjmo-waniu.

Potrzeba może być wywołanaprzez bodźce wewnętrzne lub ze-wnętrzne. Do bodźców wewnętrz-nych wśród nabywców na rynku far-maceutycznym można zaliczyć naprzykład wymogi organizmu ludz-kiego, pojawienie się dolegliwości –potrzeba kupienia witamin dlawzmocnienia organizmu, koniecz-ność kupienia leku na chorobę, któ-ra nas nęka. Potrzeba może być teżzwiązana z bodźcami zewnętrznymitakimi jak na przykład nowa rekla-ma danego preparatu OTC w środ-kach masowego przekazu, widoknowego opakowania leku w aptece,zażywanie danego specyfiku przezznajomych, rekomendacja lekuprzez lekarza. Na zaistnienie potrze-by może mieć także wpływ wzrostdochodów danego konsumenta,który spowoduje zainteresowanie

produktami dotychczas niedostęp-nymi ze względu na cenę.

DDrruuggiimm eettaappeemm procesu decy-zyjnego jest poszukiwanie alternaty-wy, informacji w jaki sposób zaspo-koić zaistniałą potrzebę. W chwilikiedy konsument odczuje potrzebęstaje przed koniecznością poszuki-wania możliwości zaspokojenia tejpotrzeby. W zależności od tego ja-kiego typu produkt ma być zakupio-ny, jakie konsument ma doświad-czenie dotyczące danego produktu,jakie postrzega ryzyko związanez zakupem danego produktu są róż-ne możliwości poszukiwania infor-macji. Nabywca na rynku farmaceu-tycznym może odwołać się do wła-snego doświadczenia i posiadanejwiedzy na temat danego specyfiku,może skorzystać z doświadczenia in-nych osób przyjmujących dany lek,może skonsultować się z lekarzemalbo z farmaceutą. Nabywca na ryn-ku farmaceutycznym poszukuje tak-że informacji czytając różnorodneulotki na temat leków, czyta artyku-ły w czasopismach farmaceutycz-nych, przegląda reklamy. Producenti hurtownik powinni zadbać o to,aby nabywca mógł w łatwy sposóbuzyskać informację na interesującego tematy dotyczące różnorodnychśrodków farmaceutycznych.

TTrrzzeecciimm eettaappeemm w procesie zaku-pu jest faza, w której analizuje sięi ocenia zabrane informacje. Na tymetapie pacjent – klient na rynku far-maceutycznym podejmuje decyzjeco do wyboru konkretnego preparatu(np. witamin takiej lub innej firmy).Decyzja ta zostanie podjęta podwpływem różnych kryteriów takichjak: cena preparatu, informacja czylek z grupy leków na receptę jest re-fundowany, wierność marce, reko-mendacja przez osobę, do której na-bywca ma zaufanie, wybór znanej,reklamowanej marki. Kryterium ja-kie nabywca bierze pod uwagę podej-mując decyzje o zakupie to także sto-sowane udogodnienia w sprzedażyw danej aptece np. zakup po wcze-śniejszym zamówieniu przez telefon,zakup na kredyt. Bierze się też poduwagę korzystanie z bezpłatnych pró-bek, renomę apteki, uprzejmość ob-sługującego farmaceuty oraz argu-menty przez niego stosowane. W za-kresie oceny informacji duże znacze-nie ma rozmowa z lekarzem, farma-ceutą, osoby występujące w rekla-mach, wyróżnienia zdobyte przez fir-mę lub markę a także pochodzeniepreparatu (np. zagraniczny).

EEttaapp cczzwwaarrttyy to decyzja zakupu.Na tę decyzję ma wpływ sytuacja,w której ten zakup będzie dokona-


Rysunek 1. Rozkład nabywców według czasu akceptacji nowości

Źródło: L. Garbarski, Zachowania nabywców, PWE, Warszawa 1998, s. 94.

ny. Wśród warunków tworzących tęsytuację możemy między innymiwymienić9: • warunki fizyczne (np. światło, na-

tężenie dźwięku, temperatura), • warunki społeczne (np. osoby to-

warzyszące, wzory zachowań,normy grupowe),

• warunki wynikające z istoty sy-tuacji (np. przyczyny zakupu),

• czas w procesie podejmowaniadecyzji (pora dnia, presja czasu),

• warunki towarzyszące samemuaktowi zakupu (np. nastrój, po-siadanie gotówki).

OOssttaattnnii eettaapp to zachowanie pozakupie. Jest on bardzo istotny, gdyżod jego przebiegu w dużej mierzezależy czy klient wróci do firmy i bę-dzie jej stałym klientem, czy też bę-dzie to jednorazowy zakup. Trudnadla klienta jest chwila gdy płaci ra-chunek. Rozważa wtedy jeszcze razzasadność i trafność dokonanych za-kupów. Przeżywa tak zwany dyso-nans pozakupowy, który występujemocniej, gdy wartość zakupionychproduktów jest wysoka. Jest to mo-ment, w którym klient nie powinienbyć sam. Sprzedawca na rynku po-winien mieć świadomość, że trans-akcja została zakończona ale sprze-daż trwa dalej. Odpowiednie zacho-wanie sprzedawcy, farmaceuty, hur-townika pozwoli klientowi utwier-dzić się w przekonaniu, że podjąłdobrą decyzję.

Proces podejmowania decyzjiuzależniony jest także od czasu ak-ceptacji nowych produktów wprowa-dzanych na rynek. Rozkład nabyw-ców według czasu akceptacji nowo-ści ilustruje model Rogera (rysunek1). W modelu tym możemy wyróż-nić pięć podstawowych postaw kon-sumenckich takich jak10: • Innowatorzy, nabywcy, którzy

pełnią w swoim środowisku rolęliderów, w miarę szybko podej-mują decyzje zakupowe, akcep-tują nowości. Jeżeli firma zmie-nia swój sposób działania, propo-nuje nowe usługi lub chce wpro-wadzić na rynek nowe preparatyOTC informacje o nich powinna

skierować właśnie do innowato-rów. Jest to około 2,5% zbiorowo-ści konsumentów. To ci, którzyjako pierwsi korzystają z różno-rodnych nowości. Najczęściej sąto ludzie młodsi, o ustabilizowa-nych wyższych dochodach mają-cy szerokie zainteresowania;

• Wcześni naśladowcy, charaktery-zują się cechami podobnymi dopierwszej grupy, choć ich reak-cja na nowości proponowane narynku jest nieco późniejsza. Jestto grupa licząca około 13,5 %konsumentów;

• Wczesna większość naśladow-ców – to ludzie powyżej wiekuśredniego, na ogół aktywni za-wodowo i społecznie, skłonni doulegania silnym autorytetom.Akceptują nowość stosunkowoszybko, choć decyzje o zakupie

podejmują dłużej. Jeśli ta grupazaakceptuje nowości to oznacza,że po pewnym czasie zaakceptu-ją je także inni. Przedstawicielitej grupy jest w każdym społe-czeństwie 34%;.

• Późna większość naśladowców –to nabywcy niechętnie nastawie-ni do wszystkich nowości, jed-nakże w końcu im ulegają częstopod wpływem presji społecznej.Jest to grupa licząca również34% rynku docelowego. Najczę-ściej są to osoby starsze o docho-dach poniżej średniej i niższymwykształceniu;

• Maruderzy – to konsumenciprzyzwyczajeni do tradycyjnychform postępowania, zorientowa-ni w swoich działaniach na prze-szłość, ostrożni przesadnie roz-ważni w podejmowaniu decyzji


• wizerunek apteki i jego wp³yw na zachowanie pacjenta

• rola dzia³añ promocyjnych producentów a zachowania

pacjentów

• nowe instrumenty promocji w aptece a decyzje pacjentów –

monitory plazmowe, oddzia³ywanie na zmys³y pacjenta,

automatyczna identyfikacja

• dodatkowe us³ugi dla pacjentów

• kreowanie wydarzeñ i budowanie rozg³osu

Promocja a zachowania pacjentów

• zakupy planowane a impulsywne

• ruch pacjenta w aptece – pas startowy, odwrotnie do ruchu

wskazówek zegara

• zasady postrzegania leków – lepsze i gorsze miejsca,

wysokoœæ oczu (160cm), sfery – od zimnej do gor¹cej,

regu³a prawej rêki, k¹t 45 stopni w prawo

• ocena wp³ywu czasu – subiektywna po 2 minutach

• multifacing – kilka opakowañ obok siebie (unseen –unsold)

• promocja w miejscu sprzeda¿y (POS), przy kasie

Zachowania pacjentów w miejscu zakupu

kupna, nie reagują na reklamy,argumenty farmaceuty. Jest togrupa licząca 16% społeczeństwa(np. grupa pacjentów ciągle po-szukująca w aptekach tabletekod bólu głowy z krzyżykiem).

Dla podmiotów działających narynku farmaceutycznym pragną-cym skutecznie oddziaływać na ry-nek istotne jest nie tylko zidentyfi-kowanie poszczególnych grup na-bywców według czasu akceptacjiprzez nich nowości ale wskazaniew nich liderów opinii, tych klien-tów, za którymi pójdą inni. Dotyczyto także zachowań hurtownikówi aptekarzy.

DDeeccyyzzjjee ppooddeejjmmoowwaannee pprrzzeezzppaaccjjeennttaa ii zzaacchhoowwaanniiaaww mmiieejjssccuu zzaakkuuppóóww

W procesie zakupu można wy-różnić cztery rodzaje decyzji podej-mowanych przez konsumenta. Są todecyzje:• rozważne,• nierutynowe,• nawykowe• impulsywne11.

Decyzje rozważne to te, którymkonsumenci poświęcają wiele uwa-gi. Przedmiotem zakupu są drogieprodukty, o których często nabywcywiedzą niewiele lub nie mają do-świadczenia w ich użytkowaniu. Za-kup związany jest najczęściej z do-strzeganym ryzykiem i podjęcie de-cyzji o nim trwa długo (np. kupnodrogiego aparatu do mierzenia ci-śnienia, preparatu podtrzymującegonasz dobry wygląd o bardzo wyso-kiej cenie).

Decyzje nierutynowe dotyczązwykle produktów, które już wcze-śniej były kupowane. Ryzyko łączą-ce się z zakupem tego produktu jestumiarkowane bowiem dysponujemyjuż pewnym doświadczeniem zwią-zanym z użytkowaniem takiego pro-duktu (np. zestaw drogich witamin,które już kiedyś przyczyniły się dopoprawy samopoczucia pacjenta).

Decyzje nawykowe podejmowa-ne są w stosunku do produktów po-

wszednich. Zakupy produktów czę-sto się powtarzają a ryzyko związanez ich zakupem jest małe lub nie wy-stępuje w ogóle. Przy tych zakupachnabywca ma doświadczenie. Nabyw-cy na rynku farmaceutycznymw ten sposób np. uzupełniają brakiw lekach w domowej apteczce.

Decyzje impulsywne podejmo-wane są szybko pod wpływem impul-su. Może być to dostrzeżenie nowe-go opakowania leku OTC w gablociew aptece, lub na półce blisko kasy.Może to być widok specyfiku rekla-mowanego w telewizji. Może to byćrównież korzystna oferta producen-ta dla hurtownika lub hurtowni dlaapteki. Konsumenci indywidualnidecyzje impulsowe podejmują czę-sto przed półką. Sprzyja temu sprze-daż samoobsługowa a przede wszyst-kim działania merchandisingoweprowadzone przez apteki. Są to dzia-łania związane z między innymi z za-gospodarowaniem półek w aptece,odpowiednim wyeksponowaniempreparatów, działaniami promocyj-nymi oraz tworzeniem wizerunku.

Bardzo ważny jest wystrój apte-ki. Odpowiednie jego elementy po-wodują, że apteka ma swój styl i od-różnia się od innych. Dobrze za-aranżowane okno wystawowe możestać się zachętą do tego, aby poten-cjalny klient wszedł do środka.Okno wystawowe informuje o okre-ślonych akcjach promocyjnych, za-poznaje też z ofertą apteki. Wysyła-ne z tego miejsca sygnały mogą spo-wodować, że klient wejdzie do danejapteki lub pójdzie dalej.

Ustawienie towarów na półkachwymaga znajomości reguł z tymzwiązanych. Wiadomo, że niewszystkie miejsca mają takie samoznaczenie dla pacjenta12. Prze-strzeń przy wejściu nie jest takatrakcyjna, bowiem pacjent potrze-buje kilku sekund, aby zwolnić tem-po poruszania się i skoncentrowaćsię na przestrzeni apteki13. Najlepiejpostrzegane są produkty umieszczo-ne na wysokości oczu (wyciągniętejręki). Klient lepiej postrzega pro-dukty znajdujące się po prawej stro-nie swojej drogi. Ułożenie kilku

opakowań danego leku obok siebiena półce (tzw. „multifacing”) nie tyl-ko zwiększa postrzeganie produktu,ale także wpływa na wzrost sprzeda-ży. Farmaceuta może zatem ustawićprodukty na półce stosownie do pórroku, intensywności reklamy czy teżterminów przydatności do spożycia.Wyższa sprzedaż następuje równieżwówczas, jeśli produkt wystawionyjest w więcej niż jednym miejscuw aptece.

Bardzo dobrym miejscem jeststrefa kasy. Z jednej strony ważnejest stworzenie otwartej przestrzeniw tym miejscu, czyli usunięcie ba-rier w postaci szyby, półek, displey-ów. Z drugiej natomiast istotne jestułożenie tam wielu produktówz wspomnianej grupy tzw. impulso-wych, które nabywane są w chwilipłacenia przy kasie w wyniku zauwa-żenia produktu. Niewielka prze-strzeń przy kasie może generowaćrelatywnie duży obrót (np. w super-marketach jest to 1% powierzchni,który może dać 5% obrotu). W zasię-gu wzroku klienta stojącego przy ka-sie można ustawić przeźroczyste sto-jaki, w których będą eksponowanemateriały promocyjne. Powierzch-nia apteki może być optycznie po-większona w wyniku zastosowaniaodpowiedniego oświetlenia bądź lu-ster nad regałami oraz w innychpunktach. Lustra tworzą wrażeniewiększej obfitości towarów, a takżezwiększają bezpieczeństwo persone-lu w aspekcie kradzieży leków.

Istotnym elementem tworzącymatmosferę apteki jest jej oświetlenie.Dostrzegane z daleka oświetlenieapteki zaprasza do jej odwiedzenia,a wewnątrz wpływa na atmosferępewności i bezpieczeństwa. Jasneświatło w aptece ułatwia też zauwa-żenie oferty oraz przeczytanie infor-macji zawartych na opakowaniu.Światło może być w delikatny spo-sób łączone z grupami produktów,podkreślając ich charakter i działa-nie. Niebieski kolor oświetleniamożna wykorzystać w miejscu,gdzie stoją regały ze środkami prze-ciwbólowymi czy uspokajającymi.Kolor ten bowiem koi i uspokaja,


kojarzy się ze świeżością i czysto-ścią. Zielony kolor może podświe-tlać półki z lekami ziołowymi, ho-meopatycznymi, kojarzy się z natu-rą. W odniesieniu do preparatów wi-taminowych oraz wzmacniającychmożna wykorzystać stonowane kolo-ry żółte lub pomarańczowe. Światłopowinno padać na produkty tak,aby były one dobrze widoczne. Na-leży dążyć do kierowania światła odprzodu regału, natomiast unikaćpodświetlenia od tyłu.

W zagospodarowaniu półek ap-tecznych mogą być także przydatnezalecenia związane z kategoriamiproduktów14. Celowe jest takie uło-żenie produktów, aby ułatwiły onezaspokojenie określonych potrzeb.Przykładem może być ułożenie wi-tamin przy lekach przeciwgrypo-wych oraz chusteczek do nosa przylekach związanych z przeziębie-niem. Sprzyja to większym zaku-pom pacjentów.

Różne są role nabywców w pro-cesie zakupu. Możemy wyróżnić ini-cjatora czyli osobę, która pierwszawysuwa pomysł zakupu produktulub usługi np. znajoma, która infor-muje nas o nowym preparacie wita-minowym, który jest ostatnio rekla-mowany w środkach masowegoprzekazu. Następnie możemy wy-różnić doradcę – osobę, której po-glądy lub rady mają pewną wagęw podjęciu ostatecznej decyzji.W naszym przykładzie może to byćznajomy lekarz czy farmaceuta.W kolejności występuje decydent –osoba, która podejmie ostatecznądecyzję zakupu danego środka np.matka. Następnie nabywca dokonu-je zakupu np. może to być córka lubinna osoba z rodziny. Osobą, którabędzie użytkowała czy spożywała da-ny produkt będzie natomiast użyt-kownik – np. dziecko.

PPooddssuummoowwaanniiee

Należy zwrócić uwagę, że nabyw-cy, także na rynku farmaceutycz-nym w znacznym stopniu zachowu-ją się zależnie od sytuacji, w którejsię znajdują. Ten sam nabywca

w jednej aptece może być stanow-czy, otwarty na działania farmaceu-ty, w drugiej natomiast może byćniezdecydowany, niechętny wszel-kim działaniom. Zależy to od wieluczynników o charakterze subiektyw-nym (nastrój, dominujący rodzajuczuć w danej chwili, samopoczu-cie), a także obiektywnym (brak pro-duktu w danej chwili, długie jegoposzukiwanie). Z tych względówwszelkie działania, które są podej-mowane przez firmę powinny byćelastyczne, powinny reagować nazmiany jakie następują w zachowa-niach nabywców.

Przypisy:

1. Ph. Kotler, Marketing. Analiza, planowanie,wdrażanie i kontrola, Gebethner & Ska, War-szawa 1994, s. 161 i dalsze.

2. L. Garbarski, Zachowania nabywców, PWE,Warszawa 1998, s. 35.

3. L. Rudnicki, Zachowania konsumentów narynku, PWE, Warszawa 2000, s. 87.

4. R. Cialdini, Wywieranie wpływu na ludzi,Gdańskie Towarzystwo Psychologiczne,Gdańsk 2002; K. Hogan, Psychologia perswa-zji, Strategie i techniki wywierania wpływu naludzi, Wydawnictwo Jacek Santorski&CO,Warszawa 2001.


6. Ph. Kotler, Marketing. Analiza, planowanie,wdrażanie i kontrola, Gebethner & Ska, War-szawa, s. 172.


8. H. Mruk, B. Pilarczyk, H. Szulce, Marketinguwarunkowania i instrumenty, WydawnictwoAkademii Ekonomicznej, Poznań 2005, s. 59.

9. L. Garbarski, Zachowania nabywców, PWE,Warszawa 1998, s. 73.

10. Ibidem, s. 94. 11. L. Garbarski, Zachowania nabywców, PWE,

Warszawa 1998, s. 82. 12. T. Barałkiewicz, M. Michalik, H. Mruk, Mar-

keting apteczny, Wydawnictwo KWADRYGA,Warszawa 2005, w druku.

13. P. Underhill, Dlaczego kupujemy, MT Biznes,Kraków 2001, s. 71 i dalsze.

14. M. Michalik, H. Mruk, B. Pilarczyk, Marke-ting strategiczny na rynku farmaceutycznym,Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005, w druku.

Literatura:

1. Barałkiewicz T., Michalik M., Mruk H.,Marketing apteczny, WydawnictwoKWADRYGA, Warszawa 2005, w druku.

2. Cialdini R., Wywieranie wpływu na lu-dzi, Gdańskie Towarzystwo Psycholo-

giczne, Gdańsk 2002. 3. Garbarski L., Zachowania nabywców,

PWE, Warszawa 1998.4. Hogan K., Psychologia perswazji, Stra-

tegie i techniki wywierania wpływu naludzi, Wydawnictwo Jacek Santor-ski&CO, Warszawa 2001.

5. Kotler Ph., Marketing. Analiza, plano-wanie, wdrażanie i kontrola, Gebeth-ner & Ska, Warszawa 1994.

6. Michalik M., Mruk H., Pilarczyk B.,Marketing, strategiczny na rynku far-maceutycznym, Oficyna Wydawnicza,Kraków 2005, w druku.

7. Mruk H., Pilarczyk B., Szulce H., Mar-keting. uwarunkowania i instrumenty,Wydawnictwo Akademii Ekonomicz-nej, Poznań 2005.

8. Rudnicki L., Zachowania konsumen-tów na rynku, PWE, Warszawa 2000.

9. Underhill P., Dlaczego kupujemy, MTBiznes, Kraków 2001.



Zdrowie jako podstawa bytui rozwoju społeczeństwa stanowi in-teres ogółu co powoduje, że poszcze-gólne Rządy przywiązują dużą wagędo tego obszaru swojej działalności,a odpowiednie zapisy dotyczącezdrowia populacji zostały umiesz-czone w zapisach Konstytucji wielupaństw1. Akcesja z Unią Europejskązobligowała do implementacji roz-wiązań obowiązujących w „starych”państwach Unii, pozostawiając po-szczególnym krajom swobodę w wy-borze modelu opieki zdrowotnej2.

Zakres standardów dotyczącychobszaru zdrowia na mocy zapisówart. 29 Traktatu z Maastricht (1992)i art. 152 Traktatu z Amsterdamu(1997) zobowiązały Polskę do imple-mentacji zapisów zawartych w tzw.Dyrektywach Nowego Podejścia3

dotyczących wyrobów medycznychoraz metodologii praktyki medycz-nej i wdrażania systemów poprawyjakości w opiece zdrowotnej tj.: 1. Dyrektywie Rady 93/42/EEC

z dnia 14 czerwca 1993 roku doty-czącej wyrobów medycznych4 (Dz.Urz. WE Nr L 169 z 12.07.1993 r.z późn. zm),

2. Dyrektywie Rady 90/385/EECz dnia 20 czerwca 1990 r. w spra-wie ustawodawstwa państw człon-kowskich odnoszącego się do wy-robów medycznych do aktywnejimplantacji (Dz. Urz. WE Nr L189 z 20.07.1990 r. z późn. zm),

3. Dyrektywie 98/79/EEC Parla-mentu Europejskiego i Radyz dnia 27 października 1998 r.w sprawie wyrobów medycznychużywanych do diagnostyki in vitro(Dz. Urz. WE Nr L 331 z 7.12.1998 r.z późn. zm),

4. Uchwale Rady Europy R (97) 17w sprawie opracowania i wdraża-nia systemów poprawy jakości

w opiece zdrowotnej oraz uchwa-ły Rady Europy 91/C/304/05,

5. Uchwale Komitetu MinistrówEU Rec (2001) 13 w sprawieopracowania metodologii two-rzenia wytycznych najlepszejpraktyki medycznej.

Narzędziami wspomagającymirealizację celów wymienionychw zapisach Konstytucji i Dyrekty-wach są inne akty normatywne re-gulujące zasadę zaspakajania po-

trzeb zdrowotnych społeczeństwai formy finansowania tego obszaru.Do aktów tych należą m. in.: 1. Ustawa o zakładach opieki zdro-

wotnej z 30 sierpnia 1991 r. (Dz.U. Nr 91, poz. 408 z późn. zm.),

2. Ustawa o powszechnym ubezpie-czeniu zdrowotnym z 6 lutego1997 r. (Dz. U. Nr 28, poz. 153z późn. zm),

3. Ustawa o zmianie ustawy o zakła-dach opieki zdrowotnej z 19 lip-ca 2001 r. (Dz. U. Nr 111, poz.1193 z późn. zm),

4. Ustawa o finansach publicznych

z 19 grudnia 1998 r (Dz. U. Nr155, poz. 1014 z późn. zm.),

5. Ustawa o zmianie niektórychustaw związanych z funkcjono-waniem administracji publicz-nej z 21 stycznia 2000 r. (Dz. U.Nr 12 poz. 136 z późn. zm),

6. Ustawa o zamówieniach publicznychz 10 czerwca 1994 r. (Dz. U. Nr 119z 1998 r. poz. 773 z późn. zm),

7. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwejkonkurencji z 16 kwietnia 1993 r.(Dz. U. Nr 47 z 1993 r. z późn. zm),

8. Ustawa Prawo zamówień publicz-nych z 29 stycznia 2004 r. (Dz.Nr 19, poz. 177).

Wymienione ustawy w sposóbjednoznaczny określają zasadyfunkcjonowania, przyznawania i wy-datkowania finansowych środkówpublicznych, a instytucje odpowie-dzialne za zdrowie obywateli zobo-wiązują do obiektywnej oceny stoso-wanych procedur medycznych.Ustalając ramy prawne finansowa-nia podmiotów sektora opieki zdro-wotnej i wydatkowania środków pie-


MMOONNOOPPOOLLIIŚŚCCII NNAA RRYYNNKKUU OOBBRROOTTUU LLEEKKAAMMIIHHaannnnaa LLeewwaannddoowwsskkaa

niężnych, stworzono jednocześniemechanizm i zasady określającefunkcjonowanie podmiotów gospo-darczych „obsługujących” sektorochrony zdrowia. Stymulatorem dostosowania nowoczesnych rozwią-zań w zakresie diagnostyki i skróce-nia czasu wykonywanych usług stałysię nowe procedury medyczne i spo-soby leczenia wywierając pozytywnywpływ na podwyższanie standarduwykonywanych świadczeń. Jedno-cześnie wysokie koszty zakupu apa-ratury i sprzętu medycznego oraz le-ków powodują, że osiągnięcie wy-maganej jakości usług stanowi po-ważny problem finansowy, dla za-dłużonych coraz bardziej, samo-dzielnych publicznych zakładówopieki zdrowotnej (SPZOZ). Gospo-darowanie posiadanymi z NFZ, zawykonane usługi, środkami finanso-wymi wymusza na podmiotach sek-tora optymalne ich wydatkowanie.Następuje to głównie poprzez rynekzamówień publicznych, któregodziałanie zostało uregulowane zapi-sami ustawy Prawo zamówień pu-blicznych5. Istotą zawartych w niejuregulowań są zapisy potwierdzają-ce zasadę równego i nieograniczo-nego dostępu do zamówień publicz-nych wszystkim podmiotom funk-cjonującym na rynku, a celem nad-rzędnym stworzenie takich mecha-nizmów, aby w wyniku gry rynkowejnastąpiło optymalne wydatkowaniefinansowych środków publicznych.

W publikacji podjęto próbęprzedstawienia wpływu jaki wywie-rają zamówienia SPZOZ (popyt) nakształtowanie się strony podażowejrynku zamówieńpublicznych na le-ki. Narzędziem ba-dawczym wyja-śniającym zacho-dzące związki przy-czynowo – skutko-we były ogólniestosowane metodystatystyczne. Ana-lizę danych empi-rycznych przepro-wadzono w opar-ciu o informacje

zawarte w Biuletynach ZamówieńPublicznych (1999 – 2004), wykorzy-stując je do kwantyfikacji rynku po-pytu i podaży dostaw zamawianychprzez SPZOZ w oparciu o PKWiU6

oraz do wyodrębnienia grupy pod-miotów najbardziej aktywnych w za-opatrywaniu SPZOZ.

W wyniku przyjętych założeńweryfikacji poddano następującehipotezy: 1. zadłużenie samodzielnych pu-

blicznych zakładów opieki zdro-wotnej ma wpływ na zmniejsze-nie się ilości zamówień na lekioraz na wysokość wydatkowa-nych finansowych środków pu-blicznych,

2. niedofinansowanie sektora opie-ki zdrowotnej stymuluje procesmonopolizacji rynku zamówieńpublicznych na leki, wywierającujemny wpływ na rozwój konku-rencji.

ZZaammóówwiieenniiaa SSPPZZOOZZ nnaa ppooddssttaawwoowwyy aassoorrttyymmeennttmmeeddyycczznnyy

Obowiązująca do 1998 rokustruktura organizacyjno – admini-stracyjna kraju miała wpływ na wypo-sażenia podmiotów sektora opiekizdrowotnej w aparaturę i sprzęt me-dyczny. Zakupy wysokospecjalistycz-nego wyposażenia medycznego doko-nywane głównie przez bogate sektorygospodarki (górnictwo, hutnictwo)oraz sektor rządowy, które tworzyłycałą infrastrukturę ochrony zdrowia(przychodnie, szpitale, sanatoria). Po-zostałe podmioty sektora, jako jed-

nostki budżetowe wchodzące w składorganów administracji państwoweji samorządowej korzystały z finanso-wych środków publicznych określa-nych corocznie w ustawie budżetowej(dział 85 klasyfikacji budżetowej). Be-neficjentami tych środków były w ca-łości organy administracji rządoweji samorządowej. Środki te stanowiłybezzwrotne dotacje na funkcjonowa-nie SPZOZ niezależnie od osiąga-nych efektów ekonomicznych. Niepoddawano żadnej ocenie zasadnośćzakupu aparatury i sprzętu medycz-nego. Rezultatem tego postępowaniabyło „nasycenie” aparaturą specjali-styczną podmiotów działających natym samym obszarze oraz nadmier-ne zapasy leków. Brak planowej go-spodarki prowadził do nieefektywne-go wykorzystania zakupionego asor-tymentu7. Utworzone obligatoryjniepo 1 stycznia 1999 roku samodzielnepubliczne zakłady opieki zdrowotnej,uzyskując osobowość prawną i bene-ficjenta w postaci Kas Chorych, zo-bowiązane zostały do pokrywaniakosztów swojej działalności z uzyski-wanych przychodów8. Jakość wyposa-żenia podmiotu i możliwości zabez-pieczenia konkretnego rodzaju proce-dur medycznych zaczęły odgrywać za-sadniczą rolę przy zawieraniu kon-traktów na usługi medyczne.W związku z tym aparatura i sprzętmedyczny wspomagane farmakolo-gią zaczęły stanowić warunek sinequa non funkcjonowania podmiotu,coraz częściej wywierając wpływ nawysokość kontraktów zawieranychz Kasami Chorych/Narodowym Fun-duszem Zdrowia (por. wykres 1).


Wykres 1. Podstawowy asortyment dostaw zamawiany przez SPZOZ w latach 1999 – 2004

Źródło: obliczenia własne na podstawie zaproszeń do przetargu opublikowanych w BZP[1999 – 2004]; rok 2003 – 2004 por. J. Suchecka, materiały konferencyjne, Spała 2005.

Z definicji procedurymedycznej9 wynika, że za-chodzi korelacja pomię-dzy aparaturą i sprzętemmedycznym a środkamifarmakologicznymi (leka-mi). Potwierdzeniem tejtezy jest asortyment do-staw najczęściej zamawia-nych przez SPZOZ (por.wykres 1). W roku 1999różnica pomiędzy ilościa-mi zakupionej aparaturyi sprzętu medycznego a le-kami wynosiła 7,6 p. p.i 17,37 p. p. w roku 2000,osiągając w 2001 roku róż-nicę w wysokości 49,32 p.p. Tak dużych rozbieżno-ści należy dopatrywać sięw nieplanowej gospodar-ce zakupu aparatury przed 1999 ro-kiem skutkującego koniecznością do-posażenia podmiotów sektora opiekizdrowotnej w chwili otrzymania oso-bowości prawnej (1999). Od roku2002 w wyniku podejmowanych dzia-łań określających formuły i standar-dy leczenia, zakup aparatury i sprzę-tu był wyższy o 7,77 p. p. w stosunkudo zakupu leków, w roku 2003 różni-ca ta wynosiła 3,6 p. p, a w roku 2004nieznacznie wzrosła (o 6,43 p. p.) po-między tymi asortymentami. Możestanowić to potwierdzenie tezyo ustabilizowaniu się rynku zamó-wień publicznych na podstawowyasortyment stanowiący warunekdziałalności operacyjnej SPZOZ.

PPooppyytt SSPPZZOOZZ nnaa lleekkii ww llaattaacchh 11999999 –– 22000044

Zużycie leków w podmiotachsektora opieki zdrowotnej uzależnio-ne jest w dużej mierze od czasu po-bytu pacjenta na oddziale, jednostkichorobowej i rodzaju stosowanychleków. Ilościowo generyki stanowiąok. 70% rynku leków nowych krajówUnii Europejskiej, natomiast ichwartość stanowi ok. 30% produkcjii obrotu10. Analizując dynamikę za-mówień na leki w latach 2000 –2004 można zauważyć znaczący spa-dek tych wielkości. W roku 2001 spa-

dek zamówień o 49,42 p. p w stosun-ku do 1999 roku oraz utrzymywaniesię na poziomie niższym niż w roku1999 zamówień na leki w latach2002 – 2004 stanowi potwierdzeniedla tezy o coraz większej niewydol-ności sektora ochrony zdrowia, rozu-mianej jako pełne zabezpieczenieświadczeń zdrowotnych.

Porównywalny poziom zamówieńna leki w latach 2002 – 2004 możebyć wynikiem określonych działań dą-żących do ustalania schematów i przy-jętych standardów leczenia poszcze-gólnych jednostek chorobowych.

W latach 1999 – 2004 najwięk-szą ilość zamówień na leki na rynekzamówień publicznych kierowałypodmioty sektora (SPZOZ) mająceswoją siedzibę głównie w miastachwojewódzkich. Kwantyfikację tejilości przedstawia wykres 3.

Z przedstawionych wielkości wy-nika, że spadek dynamiki zamówieńna leki występujący w poszczegól-nych latach (por. wykres 2), a zwłasz-cza w 2001 roku nie miał wpływu nazamówienia podmiotów sektoraopieki zdrowotnej mających swojesiedziby w dużych aglomeracjachmiejskich. Systematyczny wzrost za-mówień na ten asortyment w latach1999 – 2002, odpowiednio o 17,8 p.p. i 17,9 p. p. w roku 2000 i 2001w stosunku do roku 1999, przy wzro-

ście o 37,37 p. p. w roku 2002 w sto-sunku do roku 2001 i przy porówny-walnym poziomie tego wskaźnikaw latach 2003 – 2004 mogą świad-czyć o ustabilizowaniu się gospodar-ki zarządzania lekami w tych pod-miotach.

Występujący w 2001 spadek ilo-ści zamówień i dynamiki na lekio 49,42 p. p. w stosunku do 1999 ro-ku jest wynikiem ogólnej recesjiobejmującej sektor ochrony zdro-wia. Teza ta znajduje swoje potwier-dzenie w wartości leków zakupio-nych (sprzedanych) do aptek szpital-nych (por. wykres 4).

Wysoki wzrost dynamiki warto-ści zakupionych leków do aptekszpitalnych w 2000 roku może byćwynikiem oddłużenia w roku po-przednim podmiotów sektoraochrony zdrowia związanej z wpro-wadzanymi reformami oraz z bra-kiem planowej gospodarki w zarzą-dzaniu lekami (por. wykres 5).

W latach 2002 – 2004 następujewzrost dynamiki zakupów lekówśrednio ok. 20 % rocznie w stosunkudo dynamiki roku poprzedniego.W roku 2000 wzrost ten wynosił21,8 p. p w stosunku do roku 2001i dalej odpowiednio: w 2003 roku42,11 p. p. w stosunku do roku 2002i 38,85 p. p. w roku 2004 p. p. w sto-sunku do roku poprzedniego.


Wykres 2. Dynamika zamówień na leki w latach 2000 – 2004 (rok 1999 = 100)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w BZP [1999-2004]

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji zawartych w BZP [1999 – 2004]

Wykres 3. Dynamika zamówień na leki z miast wojewódzkich w latach 1999 – 2004 (rok 1999=100)

WWppłłyyww pprroocceedduurrpprrzzeettaarrggoowwyycchh nnaa kksszzttaałłttoowwaanniiee rryynnkkuuppooddaażżyy lleekkóóww

Wśród procedur przetargowych,najczęściej stosowanych przezSPZOZ do wyboru dostawcy zama-wianego asortymentu (leki), wystę-puje procedura przetargu nieograni-czonego. Jest to tryb postępowaniapozwalający na wybranie spośródwielu dostawców takiego,który zagwarantuje najniż-szą cenę i najkorzystniej-sze warunki realizacji za-mówienia.

Duży wpływ na wybóroferty najkorzystniejszej,zwłaszcza cenowo w oma-wianych latach, miała licz-ba ofert napływających najedno zaproszenie do prze-targu ogłoszone przez SPZOZ. Analizowane wskaźniki poda-ży/popytu pozwalają na potwierdze-nie tezy o koniunkturalności zainte-resowania dostawami dla SPZOZ,a wynikającej z ogólnej sytuacji go-spodarczej kraju (por. wykres 6).

W 1999 roku na jedno ogłosze-nie wyemitowane na rynek zamó-wień publicznych przez samodziel-ny publiczny zakład opieki zdrowot-nej wpływało 1,42 oferty. Skutkowa-ło to unieważnieniem postępowaniaprzetargowego11. W roku 2000 ilośćofert napływających na jedno ogło-szenie zwiększyła się do 4,39, co by-ło wynikiem oddłużenia w roku po-przednim podmiotów sektoraochrony zdrowia zwiększającymizdolności płatnicze podmiotów.Rok 2001, w którym odnotowanoponowny spadek liczby ofert napły-wających na jedno zamówienie naleki (0,64 oferty) był wynikiem ogól-nej recesji gospodarczej (por. wykres2, 4 i 5). W roku 2002 nastąpiłwzrost ilości składanych ofert najedno postępowanie przetargowe dopoziomu roku 1999 (1,34 oferty).W latach 2003 i 2004 można zauwa-żyć pozytywną zmianę w zwiększo-nej liczbie napływających ofert.Wzrost w 2004 roku (5,43 oferty)

wynikał głównie z wprowadzenianowej ustawy dotyczącej zamówieńpublicznych pozwalającej na roz-strzygnięcie przetargu nieograni-czonego przy jednej złożonej waż-nej ofercie przetargowej12.

DDeetteerrmmiinnaannttyy mmoonnooppoolliizzaaccjjiirryynnkkuu zzaammóówwiieeńń ppuubblliicczznnyycchh nnaa lleekkii

Kryteria stosowane do ocenyofert przetargowych wywierały zna-czący wpływ na monopolizację stro-ny podażowej rynku zamówień naleki. Wzrastające zadłużenie pod-miotów sektora zwłaszcza od 2002roku spowodowało, że najważniej-szym kryterium oceny stawały się

czynniki finansowe, przy jednocze-snym ograniczeniu czynników doty-czących jakości i gwarancji asorty-mentu. Kryterium ceny, jako wiel-kość podstawowa w ocenie ofert,kształtowało się na poziomie od 75p. p. w roku 1999 do 90 p. p w roku2004, oprócz roku 2000, w którymwartość ta nie miała znaczącegowpływu na ocenę oferty (skutek od-dłużenia w 1999 roku). Pozostałenatomiast kryteria w postaci termi-nu płatności i stałości cen w anali-zowanych latach (2000 – 2004)kształtowały się na porównywalnympoziomie (por. wykres 7).

Coraz mniejszy wpływ na ocenęofert przetargowych zaczął w omawia-nych latach odgrywać termin wykona-


Wykres 6. Wskaźniki podaż/popyt na leki SPZOZ w latach 1999 – 2004

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji zawartych w BZP

Wykres 5. Dynamika wartości leków zakupionych w latach 1999 – 2004 (rok 1999 = 100)

Źródło: opracowanie własne

Wykres 4. Wartość leków zakupionych/sprzedanych w latach 2001 – 2004 (wartość bez-względna w mld zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie BZP [1999 – 2004], */ Raport Finan-sowanie ochrony zdrowia w Polsce- Zielona Księga, 2004, tab. 43 s. 99

zakup/sprzedaż leków bez aptek szpitalnych*zakup/sprzedaz leków do aptek szpitalnych (zamówienia publiczne)

nia dostawy. Brak finansowej płynno-ści podmiotów sektora ochrony zdro-wia spowodował realizowanie zamó-wień na „cito” przy jednoczesnychpłatnościach gotówkowych. Wzrostkryterium jakości w roku 2003 byłowynikiem walki o standardy usługmedycznych (certyfikaty ISO), którepozwalały na uzyskiwanie dodatko-wych środków finansowych m. in.z programów unijnych i z Narodowe-go Funduszu Zdrowia (por. wykres 8).

Jednym z wielu czynników mają-cych pejoratywny wpływ na mono-polizację rynku podaży leków byłowysokie wadium (por. wykres 9) żą-dane przez zamawiających przyskładaniu ofert przetargowych. Faktten powodował, że firmy farmaceu-tyczne lub dystrybutorzy lekówo niewielkim potencjale finanso-wym lub znajdujący się w okresie re-strukturyzacji nie przystępowały doprzetargu. Przyczyną był termin

związania ofertą (nawetdo 45 dni), który skutecz-nie „blokował” środki pie-niężne i powodował zakłó-cenia w bieżącej gospodar-ce finansowej oferentów.

Żądania wysokiegowadium przez zamawiają-cych mogły wynikać z bra-ku znajomości rynku far-maceutycznego. Zmianyw standardach leczenia,stosowanie generykóworaz wprowadzanie no-wych środków farmakolo-gicznych powodowały, żeceny leków ulegały cią-głym wahaniom, co unie-możliwiało zamawiają-cym podejmowanie racjo-nalnych decyzji w swoichżądaniach. Potwierdze-niem tej tezy jest stosu-nek wadium do ceny wy-branej oferty na leki (por.wykres 10).

Wadium żądane przezzamawiających w omawia-nych latach (1999 – 2004)kształtowało się znaczniepowyżej progu, który do-puszczała ustawa o zamó-wieniach publicznychi ustawa prawo zamówieńpublicznych. Zapisy wy-mienionych ustaw jedno-znacznie określały progiwadium w wysokości od1 – 5% wartości zamówie-nia w latach 1999 – 2000(art. 41 pkt. 1) i w wysoko-ści 0,5 – 3% w latach 2001– 2004 (art. 45 pkt. 3). Wy-stępujące przekroczenia

w wymienionych wielkościach sta-nowią potwierdzenie dla tezy o bra-ku znajomości cen kształtującychsię na leki (por. wykres 11).

Znaczne różnice pomiędzy wiel-kościami żądanymi a ustawowymidochodzące do 289,89% w 2003 ro-ku to wynik polityki lekowej nie tyl-ko producentów i dystrybutorów,ale również polityka państwa pole-gająca na ciągłej zmianie listy lekówrefundowanych.


Wykres 7. Kryteria finansowe oceny ofert przetargowych na leki w latach 1999 -2004

Źródło: obliczenia własne na podstawie informacji zawartych w BZP [1999 – 2004]

Wykres 8. Kryteria jakościowe oceny ofert przetargowych na leki w latach 1999 – 2004

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych zawartych w BZP [1999 – 2004]

Wykres 9. Wadium żądane przez zamawiających w latach 1999 – 2004 (w tys. zł)

Źródło: obliczenia własne na podstawie BZP [1999 – 2004]

Wykres 10. Stosunek wadium do ceny oferty wybranej na leki (1999-2004)


RRyynneekk ppooddaażżyy lleekkóóww ddllaa SSPP ZZOOZZ

Optymalna farmakoterapia, sta-nowiąc instrument procedur medycz-nych, uzależniona jest od wielu dzia-łań organizacyjno – prawnych gwa-rantujących dostęp do leków. Dopusz-czenie do obrotu nowych produktówleczniczych (547 w 2001 roku, 576w roku 2002 i 437 w 2003 roku)13

świadczy o dynamice podaży tegoasortymentu14. Postępująca konsoli-dacja i prywatyzacja spowodowały, żena rynku pojawiła się grupa ok. 15firm posiadających zdolność do całko-witego zaspokojenia zapotrzebowaniapodmiotów sektora opieki zdrowot-nej. Posiadając zasoby finansowe po-zwalające na kredytowanie zadłużo-nych podmiotów sektora, firmy te od2002 roku zwiększały swoją aktyw-

ność na rynku zamówieńpublicznych na leki (por.wykres 12).

Niewielki spadekudziału firm „medycz-nych” w rynku podaży le-ków dla samodzielnychpublicznych zakładówopieki zdrowotnej (SPZOZ) o 2,11 p. p. w 2000roku w stosunku do 1999

roku i 3,99 p. p. w roku 2001 w sto-sunku do roku poprzedniego był wy-nikiem gruntownych zmian w syste-mie ustawodawstwa farmaceutycz-nego w związku z koniecznością do-stawania do wymagań acquis15.Wzrost udziału w rynku od roku2002 (56,05%) to symptom rozpoczy-nającej się ekspansji na rynku lekóww związku z mająca nastąpić akcesjąPolski. W 2003 roku udział 15 firmw rynku leków wynosił 60,77%i wzrósł do poziomu 64,93% w 2004roku. Również brak płatności przezzadłużone SPZOZ za dostarczanyasortyment nie wpłynął na spadekdynamiki sprzedaży tych firm (por.wykres 13).

Ugruntowana pozycja na rynku,poparta silnym potencjałem finanso-wym, pozwala wymienionej grupie

podmiotów na zapełnia-nie niszy rynkowej po-wstałej w wyniku wycofa-nia się z tego segmentudziałalności podmiotównie mogących spełnić co-raz bardziej rosnącychwymagań zarówno zestrony zamawiających jaki wynikających z acquis.

AAssppeekktt ffiinnaannssoowwyyrryynnkkuu lleekkóóww

Permanentny brakśrodków pieniężnychw podmiotach sektoraochrony zdrowia wynika-jący ze zmieniającej siępolityki cenowej i podat-kowej państwa m.in.wprowadzenie podatkuVAT na leki i brak pod-staw prawnych do odli-


Wykres 12. Udział wybranych firm w rynku podaży na leki w latach 1999 – 2004 (w %)

Źródło: obliczenia własne na podstawie BZP [1999 – 2004]

Wykres 13. Dynamika udziału w rynku leków firm zaopatrujących SPZOZ w latach 2000 – 2004 (ok 1999 = 100)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w BZP[1999 – 2004]

Wykres 14. Struktura zrealizowanych ofert ze względu na cenę w latach 1999 – 2004

Źródło: obliczenia własne na podstawie BZP[1999 – 2004]

Wykres 11. Różnice w wadium na leki pomiędzy zapisami ustawowymi a wartościami żądanymi przez SPZOZw latach 1999 – 2004 (wielkości ustawowe = 100)

Źródło: obliczenia własne

czania tego podatku przez SPZOZpowodowało, że w latach 1999 –2004 samodzielne publiczne zakła-dy opieki zdrowotnej realizowałynajwięcej zamówień o małej warto-ści (por. wykres 14).

W latach 1999 – 2001 liczba za-wartych kontraktów o wartości (do120 tys. zł.) zmalała na rzecz kon-traktów o cenach kształtujących sięw przedziale od 121 – 200 tys. zł.i wynosiła odpowiednio: 68,06 %w roku 2000, co oznacza spadeko 2,33 p. p. w stosunku do roku 1999oraz 4,01 p. p. w roku 2001 w stosun-ku do roku poprzedniego. Od 2002roku następuje wzrost liczby podpisy-wanych umów o najniższych cenacho 7,69 p. p. w stosunku do roku 2001i o 8,58 p. p. w roku 2003 w stosun-ku do 2002 roku. Zawieranie kon-traktów o cenach poniżej ceny mini-malnej może być potwierdzeniem te-zy o optymalnym gospodarowaniuposiadanymi środkami finansowymii pozwala pozytywnie ocenić gospo-darkę finansową podmiotów (por. ta-bela 1).

Zadłużenie podmiotów sektoraopieki zdrowia miało wpływ na struk-turę realizowanych zamówień na lekize względu na cenę kontraktu (por.tabela 2).

W latach 1999 – 2004 pomimobraku środków pieniężnych w pod-miotach sektora następował wzrostzamówień na leki w przedziale cendo 100 tys. euro. W omawianych la-tach wynosił on odpowiednio:89,53% w 1999 roku, 90,64% w 2000roku, 88,08% w 2001 roku, 91,12%w 2002 roku, 92,32 w roku 2003i 94,87% w 2004 roku.


Wzrost dynamiki zamówień naleki oraz wzrost wartości leków za-kupionych do aptek szpitalnychw latach 1999 – 2004 pozwala naodrzucenie założonej hipotezy, żezadłużenie podmiotów sektora mawpływ na zmniejszenie się wartościi ilości zamawianych leków. Brakterminowych płatności ze stronypodmiotów sektora powoduje, że ry-nek zamówień publicznych należydo niewielkiej grupy firm farmaceu-tycznych, koncentrujących się na za-opatrywaniu całego sektora opiekizdrowotnej. Wynikiem takiego po-stępowania jest zawężenie konku-rencji, prowadzące do monopoliza-cji rynku zamówień publicznych naleki.

Przypisy:

1. W Polsce dostęp do opieki zdrowotnej zagwa-rantowany został zapisem Art. 68 Konstytucji(1997), który w pkt. 1 gwarantuje każdemu pra-wo do ochrony zdrowia, natomiast w pkt. 2 na-kłada obowiązek na władze publiczne zapew-nienia równego dostępu obywatelom do świad-czeń medycznych finansowanych ze środkówpublicznych, niezależnie od ich sytuacji mate-rialnej.

2. W Europie funkcjonuje kilka systemów zabezpie-czenia społecznego: opartych na modelu Bi-smarcka (ubezpieczenia zdrowotne), na modeluBeveridge'a (narodowa służba zdrowia) lub namodelu Siemaszki (całkowite upaństwowieniesłużby zdrowia). Systemy te różnią się między so-bą w zakresie uwarunkowań finansowych i udzie-lanych świadczeń. Podział ten wynika główniez uwarunkowań historycznych, demograficznych,kulturowych i ekonomicznych poszczególnychpaństw.

3. Dyrektywy Nowego Podejścia dotyczą tylko za-sadniczych kwestii związanych z bezpieczeń-stwem, zdrowiem i ochroną środowiska. Szcze-góły techniczne zawarte są natomiast w zhar-monizowanych normach europejskich (EN)i ich stosowanie jest dobrowolne. „Nowe Podej-ście” zostało uzupełnione w 1989 roku tzw. Glo-balnym Podejściem do badań i certyfikacji, któreokreśla zasady oceny zgodności wyrobówz przepisami i normami zawartymi w poszcze-gólnych obowiązujących dyrektywach.

4. Art. 1 Dyrektywy definiuje wyrób medyczny ja-ko dowolny przyrząd, aparat, urządzenia, mate-riał lub inny artykuł stosowany samodzielnielub w połączeniu z innymi artykułami, pozwa-lającymi na jego samodzielne funkcjonowaniei używanie.

5. Dz. Nr 19 p. 177 z 9.02.2004 r.; wcześniej usta-wa o zamówieniach publicznych, (Dz. Nr 119z 1998r. z późn. zm.).

6. PKWiU na mocy Rozporządzenia Rady Mini-strów z 6.04.2004r. stosuje się do 31.12.2005r.(Dz. U. Nr 88 poz. 439 z 29.06.1995r. z późn. zm).

7. Informacja o wynikach kontroli nabywania apa-ratury i materiałów laboratoryjnych przez pu-bliczne zakłady opieki zdrowotnej, NIK, Biały-stok, czerwiec 2002.

8. Rozporządzenie MZiOS z 22.12.1998r. w spra-wie szczególnych zasad rachunku kosztóww publicznych zakładach opieki zdrowotnej(Dz. Nr 164, poz. 1194 z późn. zm); ustawa o ra-chunkowości (Dz. Nr 121, poz. 2125 z 1994r.z późn. zm.).

9. R. Holly, Racjonalna polityka zdrowotna a proce-dury i standardy medyczne w ochronie zdrowia[w: ] Polityka zdrowotna, wyd. Instytutu PolitykiOchrony Zdrowia, t. 1., wrzesień 2004, s. 13.

10. Polityka lekowa Państwa w latach 2004 – 2008,Ministerstwo Zdrowia, Warszawa, 18 marca2004r.

11. Art. 27b, ust. 1, pkt. 1 ustawy o zamówieniachpublicznych, Dz. Nr 113, poz. 1208 z późn. zm.)

12. Art. 93 pkt. 1 ustawy Prawo zamówień publicz-nych (z. U. Nr 19, poz. 177 z 2004r. z pózn zm.)

13. Polityka lekowa Państwa 2004 – 2008, Minister-stwo Zdrowia, Warszawa, 18.03.2004r.

14. W latach 1999 – 2001 firmy krajowe produko-wały ok. 350 nowych produktów, por. Strategiadla przemysłu farmaceutycznego do 2005r.,MG i MSP, Warszawa, październik 2002.

15. Ustawa z 6 września 2001r. Prawo farmaceu-tyczne (Dz. Nr 126, poz. 1381) swoja regulacją


Rok/cena 1999 2000 2001 2002 2003 2004

cena max 280 647 226 709 255 758 170 388 110 748 130 144

cena min 169 242 160 262 215 698 146 257 94 269 128 344

cena oferty wybranej 159 384 157 010 185 006 146 151 93 989 127 806


Tabela 1. Dyspersja cen na leki w latach 1999 – 2004 (w tys. zł)

Tabela 2. Struktura zrealizowanych ofert na leki w latach 1999 – 2004 według ceny oferty wybranej (w %)

Wartość zamówienia/rok 1999 2000 2001 2002 2003 2004

do 120 tys. zł 70,39 68,06 64,05 71,74 80,32 79,63

121 – 200 tys. zł 9,51 11,29 10,06 9,57 7,56 6,10

201 – 400 tys. zł 9,63 11,29 13,97 9,81 6,99 6,59

401 – 600 tys. zł 3,93 4,76 2,79 4,26 2,28 2,07

p/w 600 tys. zł 6,54 4,59 9,13 4,62 2,85 5,61

Źródło: obliczenia własne

objęła takie dziedziny jak m. in. dopuszczanieproduktów leczniczych do obrotu i ich wytwa-rzanie.

Literatura:

1. Ustawa Prawo farmaceutyczne (Dz. U.Nr 126, poz. 1381 z 2001 r. pózn zm.).

2. Ustawa o wyrobach medycznych (Dz. U.Nr 126 poz. 1380 z 2001r. z pózn. zm.).

3. Ustawa o Urzędzie Rejestracji Produk-tów leczniczych, Wyrobów Medycznychi Produktów Biobójczych (z. U. Nr 126poz. 1379 z 2001 r. z pózn zm.).

4. Ustawa Przepisy wprowadzające usta-wę – Prawo farmaceutyczne, ustawęo wyrobach medycznych oraz ustawęo Urzędzie Rejestracji Produktów Lecz-niczych, Wyrobów Medycznych i Pro-duktów Biobójczych (Dz. Nr 126 poz.1381 z 2001r. późn. zm.).

5. Ustawa o powszechnym ubezpieczeniuw Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.Nr 45 poz. 391 z 2003r. z późn. zm)

6. Dyrektywa 2004/18/WE ParlamentuEuropejskiego i Rady z dnia 31 marca2004r. w sprawie koordynacji procedurudzielania zamówień publicznych naroboty budowlane, dostawy i usługi(Dz. Urz. UE L 134 z 30.04. 2004r. s.114 z pózn zm.).

7. Rozporządzenie Komisji WE nr1874/2004 z dnia 28 października 2004r.zmieniające dyrektywy 2004/17/WEi 2004/18/WE Parlamentu Europejskie-go i Rady w odniesieniu do procedurudzielania zamówień (Dz. Urz. UE L326/17 z 29.10.2004r. s. 17).

8. Holly R., Racjonalna polityka zdrowot-na a procedury i standardy medycznew ochronie zdrowia [w: ] Polityka zdro-wotna, wyd. Instytutu Polityki OchronyZdrowia, t. I, wrzesień 2004.

9. Informacja o wynikach kontroli naby-wania aparatury i materiałów laborato-ryjnych przez publiczne zakłady opiekizdrowotnej, NIK, Białystok, czerwiec2002.

10.Raport: Finansowanie ochrony zdrowiaw Polsce – Zielona Księga, MZ, War-szawa, grudzień 2004.


Celem rozważań jest omówienieznaczenia instrumentów public rela-tions w odniesieniu do sfery obrotulekami. W pierwszej kolejnościprzedstawimy związki public rela-tions z marketingiem i promocją,scharakteryzujemy obszary publicrelations a następnie przybliżymyzasady korzystania z poszczególnychinstrumentów public relations.

PPuubblliicc rreellaattiioonnss jjaakkoo nnaarrzzęęddzziiee mmaarrkkeettiinngguu ii pprroommooccjjii

Public relations należy do in-strumentów komunikowania sięprzedsiębiorstwa z rynkiem i defi-niowane jest jako tworzenie i umac-nianie wzajemnego porozumieniamiędzy firmą a jej otoczeniem1. Pu-blic relations w sferze obrotu leka-mi to świadomy, zaplanowany i sys-tematyczny proces budowania wize-runku i pielęgnowanie relacji takichpodmiotów jak producenci środkówfarmaceutycznych i materiałów me-dycznych, hurtownie oraz apteki,z ich bliższym i dalszym otoczeniemzwanym publicznością, czyli z leka-rzami, pacjentami, klientami aptek,odbiorcami hurtowni oraz szpitala-mi, a także innymi podmiotami.Dostosowanie działań public rela-tions do tak specyficznej branży ja-ką jest sfera obrotu lekami, sprawiawiele trudności, które wynikająprzede wszystkim z zawężenia dzia-łań promocyjnych i PR spowodowa-nego ograniczeniami prawnymi.

W ujęciu Ph. Kotlera, public re-lations jest elementem strategii pro-mocji2. Promocja jest z kolei jed-nym z pięciu obszarów zarządzaniamarketingowego, wyodrębnionymw koncepcji marketingu mix wedługformuły 5P (czyli produktu, ceny,dystrybucji, promocji i ludzi). W ra-mach strategii promocji wydziela

się następujące grupy instrumen-tów komunikowania się z rynkiem: • reklama, • promocja osobista (sprzedaż

osobista), • promocja sprzedaży,• public relations,• promocja bezpośrednia (marke-

ting bezpośredni).

IInnssttrruummeennttyy ppuubblliicc rreellaattiioonnss

Podmioty działające w sferze ob-rotu lekami w różnym zakresie po-dejmują działania związane z obsza-rem public relations. Skutecznośćtych działań jest większa wówczas,jeśli są one harmonijnie powiązanez marketingowym zarządzaniempodmiotami działającymi w sferzeobrotu lekami3. Celowe jest takżewykorzystywanie narzędzi komuni-kowania się z rynkiem w takiej kon-strukcji, która przyczyni się dozwiększenia skuteczności działańi optymalizowania ponoszonych na-kładów.

W ramach public relations wy-różnia się następujące obszary: • relacje z mediami,

• zarządzanie sytuacjami kryzyso-wymi,

• lobbing,• public relations wewnętrzne,• sponsoring,• rozgłos.

Podmioty działające w sferze ob-rotu lekami powinny świadomie ko-rzystać z instrumentów public rela-tions w celu budowania wizerunkufirmy a także właściwych relacjiz otoczeniem. W celu skutecznegokorzystania z tych instrumentów,przedstawimy pokrótce istotę każde-go z nich. Trzeba jednak pamiętaćo tym, że w innym zakresie z tychinstrumentów będą korzystali pro-ducenci leków, w innym hurtownieczy apteki, a w jeszcze innym szpita-le oraz zakłady opieki zdrowotnej.

NNaarrzzęęddzziiaa bbuuddoowwaanniiaa rreellaaccjjiizz mmeeddiiaammii

Relacje z mediami obejmująutrzymywanie kontaktów z dzienni-karzami oraz redakcjami progra-mów i tytułów prasowych w celuprzekazywania informacji służących


RROOLLAA PPUUBBLLIICC RREELLAATTIIOONNSS WW SSFFEERRZZEE OOBBRROOTTUU LLEEKKAAMMIIHHeennrryykk MMrruukk,, MMaałłggoorrzzaattaa MMiicchhaalliikk

porozumiewaniu się z otoczeniem(publicznością)4. Informacje, którepublikują media na temat marek,produktów czy firm farmaceutycz-nych a także usług oferowanychprzez placówki medyczne są dlaklienta bardziej wiarygodne niż re-klama. Ponadto koszty przekazywa-nia komunikatów za pośrednic-twem mediów są niższe niż kosztyreklam. Informacje zawarte w me-diach mogą pojawić się z inicjatywydziennikarzy lub mogą zostać przy-gotowane w przedsiębiorstwie (pla-cówce medycznej).

Aby skutecznie zarządzać rela-cjami z mediami trzeba znać zasadyich pracy. Najważniejszymi cechamipracy mediów jest ograniczonemiejsce oraz brak czasu dziennika-rzy. Oznacza to konieczność dosto-sowania się do możliwości pracymediów oraz przygotowanie synte-tycznych informacji. Kształtowanierelacji z mediami wymaga wyzna-czenia osoby lub osób odpowiedzial-nych za nawiązanie oraz utrzymaniewspółpracy z dziennikarzami i re-dakcjami. Powinna to być osoba lubosoby, które mają doświadczenie wewspółpracy z dziennikarzami orazprofesjonalne przygotowanie z za-kresu public relations.

Kontakty z mediami należy trak-tować jako jeden z instrumentówkomunikowania się z otoczeniem.Relacje z mediami powinny być za-tem harmonijnie wkomponowanew strategię komunikowania się pla-cówki z jej publicznością. Informa-

cje zamieszczane w mediach mogąpoprzedzać różnorodne wydarzeniaczy działania zakładu i mogą też na-wiązywać do tego co się zdarzyło.Pamiętając o tym, że media mającharakter komercyjny, placówka po-winna tak przygotować informacje,by były atrakcyjne dla mediów orazczytelników. Podejmując decyzjęo zakwalifikowaniu do emisji da-nych materiałów, media biorą poduwagę ich atrakcyjność dla swojejgrupy celowej.

Kontakty z mediami mogą miećcharakter formalny, jak równieżnieformalny. Zarówno jedne jaki drugie mają istotne znaczeniew budowaniu strategii komunika-cyjnej placówki medycznej. O ilenieformalne więzi osoba odpowie-dzialna za kontakty z mediami bu-duje sama, o tyle w ramach kontak-tów formalnych są wyodrębnioneróżnorodne narzędzia.

Jednym z narzędzi współpracyz mediami są materiały przygotowa-ne na piśmie, które mogą przyjmo-wać różnorodne formy. Może to byćinformacja bieżąca, opracowanieprasowe, informacja specjalistycz-na, oświadczenie prasowe czy teżkomunikat informacyjny. Komuni-katy prasowe będą miały większąszansę na opublikowanie jeżeli niebędą miały charakteru reklamowe-go a redagując je placówki medycz-ne uwzględnią zasady formalneobowiązujące teksty przygotowywa-ne w danej redakcji. Tematyka opi-sana w materiałach powinna być in-

teresująca dla społeczności, do któ-rej docierają media, rzeczowa i krót-ka, dostosowana do profilu pismanp. Gazety Farmaceutycznej, Cza-sopisma Aptekarskiego czy Zarzą-dzania Szpitalem. Firmy farmaceu-tyczne stosują także artykuły spon-sorowane jako narzędzie docieraniaz informacją do lekarzy i pacjentów.Wiarygodność artykułu sponsoro-wanego jest wyższa niż reklamy,chociaż mniejsza od informacji re-dakcyjnej.

Instrumentem relacji z mediamisą także konferencje prasowe5. Mo-gą być one zwoływane w ważnychdla instytucji medycznych chwilach.Media zainteresują się udziałemw konferencji, jeśli powód jej zwoła-nia jest istotny.

Decydując się na zwołanie kon-ferencji prasowej warto wziąć poduwagę następujące zalecenia: • najlepszymi terminami zwoła-

nia konferencji są dni międzywtorkiem a czwartkiem, daty niepowinny kolidować z innymiważnymi społecznie lub politycz-nie wydarzeniami, konferencjanie powinna rozpoczynać sięwcześniej niż o 10.00 i nie póź-niej niż o 15.00, czas jej powi-nien być określony najczęściej –1 godzina,

• zaproszenia na konferencję nale-ży wysłać z wyprzedzeniem, z in-formacją o czasie, miejscu kon-ferencji, powodzie zwołania, pro-gramie przebiegu, o tym kto bę-dzie obecny, warunkach dojazdui możliwości zaparkowania sa-mochodu itp.,

• należy wyznaczyć osobę prowa-dzącą konferencję i opracowaćrzeczowy program konferencji,

• konieczne jest przygotowaniemateriałów prasowych dla dzien-nikarzy oraz przygotowanie salina konferencję – nagłośnienie,stół prezydialny, wizytówki, tłonp. z logo placówki, krzesła dladziennikarzy,

• po konferencji można przygoto-wać drobny poczęstunek,

• również po konferencji należyskontaktować się z zaproszony-


• istota public relations w komunikowaniu

siê z otoczeniem

• budowanie relacji z mediami

• zarz¹dzanie sytuacjami kryzysowymi

• lobbing

• public relations wewnêtrzne

• sponsoring (mecenat)

Instrumenty public relations

mi dziennikarzami a także wy-słać podziękowania do uczestni-ków konferencji.

Kontakty z mediami mogą byćrównież utrzymywane przy wykorzy-staniu wywiadów z władzami lubpracownikami placówek medycz-nych. Osoba odpowiedzialna za kon-takty z mediami w zakładzie możeinicjować przeprowadzenie wywia-dów, opracowując ich tematykę.W ramach wywiadów prasowych,przygotowane pytania i odpowiedzimogą być wspólnie zredagowane.Inaczej jest w przypadku wywiadówtelewizyjnych oraz radiowych.Szczególnego przygotowania orazdoświadczenia wymagają wywiadyprowadzone na żywo.

W ramach zarządzania relacja-mi z mediami, zakłady mogą rów-nież korzystać z innych narzędzi jaknp. wycieczki prasowe, drzwi otwar-te w placówce oraz różnorodne wy-darzenia. W kontaktach z mediamicoraz większego znaczenia nabierawykorzystanie Internetu, tak dlautrzymywania relacji formalnych,jak również nieformalnych.

Relacje z mediami są równieżwykorzystywane w inny sposób. Po-lega on na publikowaniu informacjio leku czy o marce preparatu w me-diach, aby preparat ten zaistniałw świadomości pacjentów, którzybędą potem rozmawiać o nim z le-karzem czy farmaceutą i być możezdecydują się na jego zakup. W wie-lu przypadkach ułatwia to wprowa-dzanie leku na rynek i przyspieszarozchodzenie się informacji o jegoistnieniu.

Skuteczność działań podejmo-wanych w ramach public relationsjest uzależniona od ich profilowaniaw odniesieniu do różnych grupklientów. A. Kieszkowska – Grudnywyróżnia np. następujące grupyklientów6: – pracownicy służby zdrowia, – społeczeństwo, opinia publiczna,

pacjenci, – organizacje pacjentów, Minister-

stwo Zdrowia, decydenci, – dystrybutorzy, hurtownicy, orga-

nizacje handlowe, – pracownicy firmy farmaceutycz-

nej oraz pracownicy placówekmedycznych.

W odniesieniu do każdej z tejgrupy można stosować nieco innąkompozycję instrumentów publicrelations, harmonizowaną z pozo-stałymi działaniami marketingowy-mi i promocyjnymi.

ZZaarrzząąddzzaanniiee ssyyttuuaaccjjaammii kkrryyzzyyssoowwyymmii

Zarządzanie sytuacjami kryzyso-wymi obejmuje w sferze obrotu le-kami dwa aspekty. Pierwszy z nichdotyczy nagłaśniania informacjio możliwych dla otoczenia zagroże-niach, co przekłada się na wzrost za-interesowania nabywaniem określo-nych preparatów. Jest to tzw. strate-gia „pull” – strategia wciągania, któ-ra polega na tworzeniu popytu naprodukt przez oddziaływanie bezpo-średnie na nabywcę. Przykłademmogą być choroby wywoływaneprzez kleszcze, lub informacje prze-kazywane przez media o niekorzyst-nym wpływie promieni słonecznychna skórę. Wiadomości takie powo-dują zwiększone zainteresowaniepacjentów kupowaniem odpowied-nich preparatów przeciwdziałają-cym tym niekorzystnym zjawiskom.Ten sposób komunikowania sięz otoczeniem bywa z reguły bardziejskuteczny niż reklama danej markikremu z filtrem czy szczepionki nakleszcze. Na podobnej zasadzie mo-

gą działać informacje mówiące o ce-lowości wykonania różnorodnychbadań, w tym także o charakterzeprofilaktycznym. Informacja za-mieszczona w mediach o wyższejskuteczności leczenia wcześnie wy-krytej choroby, np. nowotworowej,może spowodować wzrost popytu nausługi medyczne.

Drugi aspekt zarządzania sytu-acjami kryzysowymi związany jestz obroną wizerunku placówki me-dycznej w przypadku kiedy wydarzysię coś, co mogłoby go zniszczyć.W każdej firmie, także w sferze ob-rotu lekami może zdarzyć się kryzys.Nie jest dobrze, jeśli nie jest ona nato przygotowana i nie ma opracowa-nych sposobów postępowania w sy-tuacji kryzysowej. Umiejętne zarzą-dzanie sytuacjami kryzysowymiw zakładach i placówkach medycz-nych ma na celu osłabienie skutkówtakich zdarzeń. Długotrwały i głębo-ki kryzys może bowiem wpłynąć ne-gatywnie na wizerunek placówki,ograniczyć zaufanie do marki, spo-wodować spadek sprzedaży produk-tów i usług oraz wywołać wiele in-nych skutków. Codzienne życie do-starcza wielu przykładów sytuacjikryzysowych takich jak np. koniecz-ność wycofania z rynku leku Vioxprzez amerykański koncern farma-ceutyczny Merck7 czy też wojna in-sulinowa na rynku farmaceutycz-nym8. W ramach przygotowania siędo zarządzania sytuacjami kryzyso-wymi, każde przedsiębiorstwo po-winno wdrożyć program, którego ce-lem jest ochrona wizerunku placów-


• informacje prasowe

• komunikaty prasowe

• konferencje prasowe

• wywiady

• sprostowania

• artyku³y sponsorowane

Narzędzia budowania relacji z mediami

ki i w miarę szybkie przywrócenienormalnych warunków działania9.W coraz szerszym niż w przeszłościzakresie, sytuacje kryzysowe będąnagłaśniane na rynku usług medycz-nych. Niezadowoleni pacjenci, po-myłki w leczeniu, niezgodność dzia-łań z procedurami, mogą być zdarze-niami, które wywołają sytuacje kry-zysowe. Jest rzeczą zrozumiałą, żekwestią najważniejszą będzie dokła-danie starań na rzecz świadczeniausług medycznych na wysokim i sta-bilnym poziomie. Jednakże zdarze-nia losowe a także niedoskonałościludzi mogą doprowadzić do wystą-pienia sytuacji kryzysowej.

Istotnym warunkiem skuteczno-ści postępowania w sytuacji kryzyso-wej jest zaakceptowanie przez kadręzarządzającą faktu, że taka sytuacjamoże zdarzyć się w tym przedsię-biorstwie. Nie jest to takie oczywi-ste, bowiem większość ludzi nie-chętnie myśli o zagrożeniu sytuacja-mi kryzysowymi. Jeśli ta przeszko-da, głównie o charakterze mental-nym, zostanie usunięta, wówczasnależy zastanowić się nad tym, jakiezdarzenia o charakterze kryzyso-wym mogą dotknąć dany podmiotoraz powołać osobę lub zespół, któ-ry będzie odpowiedzialny za prowa-dzenie zaplanowanych działań w sy-tuacji kryzysowej.

Konieczne jest sporządzenie li-sty potencjalnych zagrożeń dla pla-cówki. Wiadomo, że nigdy nie bę-dzie ona kompletna, bowiem nie dasię przewidzieć wszystkiego. Łatwiejjednak opracować plan zarządzaniasytuacjami kryzysowymi, jeśli zasta-nie przygotowana taka lista.

Następnie spośród pracownikówplacówki należy wybrać osobę lubzespół osób, które zajmą się zapla-nowaniem działań w sytuacji kryzy-sowej. Zakład może także podpisaćumowę z firmą zewnętrzną – np.wybraną agencją public relations,która opracuje taki plan i będzie gorealizować, jeśli zajdzie taka potrze-ba. Zarządzanie sytuacjami kryzyso-wymi wymaga szczególnej wiedzy,umiejętności, opanowania, odpor-ności na stres i z tego względu są to

obowiązki, które zarząd firmy powi-nien delegować odpowiedniej oso-bie lub zespołowi. Osoby odpowie-dzialne za zarządzanie sytuacjamikryzysowymi powinny dysponowaćwiedzą teoretyczną na ten temat,jak również doskonalić umiejętno-ści praktyczne w drodze odbywaniaróżnorodnych zajęć warsztatowych.Powinny one dotyczyć zachowaniasię w warunkach stresu, znajomościpsychologii, zachowań przed kame-rą, rozmów z dziennikarzami a tak-że sposobów mówienia, ubioru orazzasad mowy ciała. Są to umiejętno-ści, które wymagają systematyczne-go ćwiczenia i doskonalenia. Osobalub osoby odpowiedzialne za zarzą-dzanie sytuacjami kryzysowymi po-winny charakteryzować się pewny-mi cechami. Wskazane jest dobreopanowanie, zdolność do szybkiegopodejmowania decyzji, kreatywnemyślenie, błyskotliwość, umiejęt-ność panowania nad emocjami orazzdolność pracowania w trudnychwarunkach.

Wszyscy pracownicy placówkipowinni być poinformowani a takżeprzeszkoleni jak należy się zacho-wać, gdyby zdarzył się kryzys. Po-winni znać nazwisko osoby odpo-wiedzialnej za zarządzanie sytuacja-mi kryzysowymi i do tej osoby kiero-wać wszystkich, którzy pytają o zda-rzenie. Nikomu – poza wyznaczonąosobą – nie wolno udzielać informa-cji na temat tego, co się wydarzyło.Zapobiega to powstawaniu różno-rodnych plotek, przeinaczaniu fak-tów czy też wygłaszaniu komenta-rzy, które mogą jeszcze pogorszyćsytuację. Zadaniem osoby odpowie-dzialnej za zarządzanie sytuacjamikryzysowymi jest przeszkolenie za-łogi oraz przypominanie o sposo-bach postępowania a także przeka-zanie informacji o możliwościachkontaktowania się z nią.

Gdy zaistnieje sytuacja kryzyso-wa nie należy unikać kontaktuz osobami, które zgłaszają się po in-formacje. Jedną z podstawowych za-sad zarządzania sytuacją kryzysowąjest, jak już wspomniano, najszyb-sze dostarczenie informacji, zarów-

no własnym pracownikom, jak i me-diom, za wszelką cenę należy bo-wiem zapobiec szerzeniu ploteki domysłów. Brak reakcji na telefonyczy zasłanianie się nieobecnościądyrektora czy zarządu rodzi spekula-cje i podsyca zainteresowanie zda-rzeniem. Właściwym zachowaniemjest odbieranie telefonów i udziela-nie rzeczowej informacji na tematzaistniałej sytuacji. W początkowejfazie kryzysu niewiele wiadomo najego temat a zatem należy ograni-czyć się do poinformowania o zda-rzeniu bez podawania informacjiszczegółowych. Jeśli sytuacja tegowymaga, celowe będzie wyrażenieubolewania z powodu tego, co sięzdarzyło. Dobrze jest zachować du-żą ostrożność i nie podawać żad-nych nazwisk, prawdopodobnychszkód i strat, jeśli nie ma potwier-dzonych informacji. Jeśli natomiastwiadomo, kiedy będą dostępne, po-twierdzone informacje, wówczasmożna prosić o kontakt w uzgodnio-nym czasie. Przekazywane informa-cje powinny być rzeczowe, prostei powinny odnosić się tylko do zaist-niałego kryzysu. Poważnym błędemjest formułowanie własnych hipo-tez, podejrzeń, spekulacji czy teżwypowiadanie się nieoficjalnie nadany temat. Dużym ułatwieniemmoże być posłużenie się gotowymi,wcześniej przygotowanymi wzoramioświadczeń, komunikatów, w któ-rych zastaną wpisane (w wolnychmiejscach) informacje o zaistniałejsytuacji. Można również przygoto-wać potencjalną listę pytań, któremogą się pojawić ze strony mediów.Niekiedy celowe jest powołanie ko-misji, która zajmie się wyjaśnie-niem przyczyn zdarzenia. Rezultatyjej pracy powinny być podane dowiadomości publicznej.

Konieczne jest zapewnienie sta-łego kontaktu osoby zarządzającej sy-tuacją kryzysową z władzami placów-ki, które powinny być bardzo dobrzezorientowane w sytuacji. Oświadcze-nie dyrektora może mieć istotnywpływ na opanowanie sytuacji.

W ramach zarządzania sytuacjąkryzysową wskazane jest wsparcie


autorytetami zewnętrznymi. Mogąto być eksperci z branży farmaceu-tycznej, chemicznej, medycznej,przedstawiciele władz lokalnych, sa-morządowych czy też szefowie lubpracownicy instytucji publicznych,które będą miały logiczny i meryto-ryczny związek ze zdarzeniem. W ła-godzeniu skutków kryzysu ważnejest także poinformowanie mediówi otoczenia o tym, co placówka jużuczyniła bądź uczyni w najbliższymczasie, aby taka sytuacja nie powtó-rzyła się w przyszłości.

W warunkach zaistniałego kry-zysu, a zatem w sytuacji bardzo stre-sującej należy pamiętać o doku-mentowaniu przebiegu kryzysu,a szczególnie kompletowaniu kopiiinformacji i dokumentów, które zo-stały przekazane różnym zaintereso-wanym instytucjom.

Mając na uwadze długofalowebudowanie wizerunku, placówkamedyczna powinna stawiać na otwar-tość i uczciwość w kontaktach z oto-czeniem w przypadku zaistnieniakryzysu. Dobrze jest także pamiętaćo tym, iż zapobieganie sytuacjomkryzysowym jest z reguły znacznietańsze w tworzeniu pozycji rynkowejfirmy niż jego odbudowywanie poniszczących go zdarzeniach.

DDzziiaałłaanniiaa lloobbbbiinnggoowwee

Lobbing obejmuje działania,które służą przekazywaniu informa-cji między władzami parlamentar-nymi czy samorządowymi a związ-kami aptek, farmaceutów, lekarzyczy osób zarządzających placówka-mi medycznymi. Lobbing jest upra-wiany przez zarejestrowane, legal-nie działające organizacje, któredbają o właściwe przekazywanie in-formacji10. Otóż skład parlamentulub organów samorządowych, obej-mujący ludzi o różnych zawodachi stopniu zorientowania w proble-mach firm farmaceutycznych orazplacówek medycznych wymaga ist-nienia pośredników, którzy potrafiąodpowiednio zaprezentować racjepodmiotów ze sfery obrotu lekami.Z drugiej strony lobbyści mogą z wy-

przedzeniem informować placówkimedyczne czy związki farmaceutówo podejmowanych przez władze par-lamentarne lub samorządowe ini-cjatywach. Lobbing jest zatem in-strumentem, który może być wyko-rzystywany przez środowisko me-dyczne i farmaceutyczne. Korzysta-nie z tego narzędzia jest łatwiejszewówczas, kiedy środowisko jest do-brze zorganizowane oraz zintegro-wane. Takie kwestie jak np. możli-wość prowadzenia apteki, zasady lo-kalizacji aptek w odniesieniu doliczby mieszkańców, poziom marż,przepisy podatkowe czy bezpieczeń-stwa, zasady refundacji leków mogąbyć rozwiązywane z wykorzystaniemdziałań lobbingowych. Działania tebyły również wykorzystane przy two-rzeniu prawa farmaceutycznego.

WWeewwnnęęttrrzznnee ppuubblliicc rreellaattiioonnss

Public relations wewnętrzne –polega na systematycznym i właści-wym informowaniu pracownikówo zmianach, planach, problemachi sukcesach zakładu. Panuje przeko-nanie, że pracownik poinformowa-ny lepiej pracuje, utożsamia sięz firmą jest bardziej zaangażowany.Public relations wewnętrzne tłuma-

czy politykę zakładu i system jegofunkcjonowania, integruje zespółpracowników, przybliża nowe tech-nologie, kształtuje u pracownikówpostawy lojalności w stosunku dofirmy, motywuje, informuje i szkoli.W podmiotach działających w sfe-rze obrotu lekami stosuje się najróż-niejsze narzędzia komunikacji we-wnętrznej. Do najczęściej wykorzy-stywanych zaliczyć można: • wydawnictwa firmowe – w któ-

rych informuje się o wydarze-niach, zmianach, nowościach ja-kie miały miejsce w firmie np.kwartalnik wydawany przezSchwarz Pharma AG,

• pocztę elektroniczną – każdypracowników firmy posiada swo-ja skrzynkę mailową. Za pomocąpoczty przekazywane są informa-cje wymagające natychmiastowe-go dotarcia do konkretnego od-biorcy w firmie. Poczta jest rów-nież wykorzystywana do kontak-tu z przedstawicielami medycz-nymi, i innymi pracownikamifirmy pracującymi w terenie,

• Internet – firmy farmaceutycznei placówki medyczne posiadająstrony internetowe, na którychumieszczane są raporty, infor-macje dotyczące firmy,


Public relations wewnêtrzne• bezpoœrednie rozmowy

• intranet

• integracja pracowników i ich rodzin

• œwiêtowanie sukcesów

• otoczenie – warunki pracy

• pomoc i dba³oœæ o rozwój pracowników

Lobbing

Sponsoring• umowa dwustronna – korzyœci dla partnerów

• rzeczowy, firmowy, us³ugowy

• zaufanie jest miêdzy ludŸmi a nie firmami

• zaufanie buduje siê d³ugofalowo

• sfera emocjonalna podstaw¹ budowania zaufania

Public relations wewnętrzne, lobbing i sponsoring

• tablice ogłoszeń – na którychmogą znaleźć się informacje we-wnętrzne firmy, relacje z sympo-zjów, konferencji czy szkoleń,

• skrzynkę pomysłów – do którejsą wrzucane pomysły pracowni-ków dotyczące usprawnieniapracy, polepszenia przepływu in-formacji i stosunków między-ludzkich,

• spotkania pracowników różnychoddziałów – mają na celu pozna-nie osób, z którymi na co dzieńsię współpracuje, wymiana do-świadczeń, wywołanie poczuciawspólnoty,

• imprezy okolicznościowe dlapracowników z okazji podsumo-wania roku, przyznania różno-rodnych nagród.

SSppoonnssoorriinngg

Kolejnym instrumentem publicrelations pozwalającym z jednej stro-ny na poruszanie się w granicach za-kreślonych przez prawo, a drugiejsłużącym budowaniu wizerunkui prestiżu firmy jest sponsoring. Są todziałania finansowe i gospodarczefirmy na rzecz osób i organizacji lubinstytucji, wspierające różne dziedzi-ny życia społecznie akceptowane (np.kultura, sport, ekologia, lecznictwo,oświata) niezależne od niej i niezwiązane bezpośrednio z normalny-mi jej interesami. W zamian sponsoruzyskuje możliwość wykorzystaniapozytywnych skojarzeń z działalno-ścią wspieranych podmiotów dlaosiągnięcia celów marketingowychlub komunikacyjnych11. Działaniapublic relations opierające się nasponsoringu stosowane są przez du-że firmy farmaceutyczne z powodukonieczności zaangażowania znacz-nych środków finansowych. Najczę-ściej wykorzystywaną formą jestsponsorowanie imprez o charakterzenaukowym, np. konferencji nauko-wych, sympozjów, odczytów dla leka-rzy i osób zaopatrujących w produk-ty lecznicze. Ponadto firmy farma-ceutyczne sponsorują często ogólno-dostępne, nieodpłatne badania le-karskie czy akcje szczepień np. akcje

bezpłatnych badań typu „białe sobo-ty”. Firmy te, mają także możliwośćsponsorowania wydawania broszurinformacyjnych dla pacjentów doty-czących np. badań związanych z cho-robami płuc. W działaniach publicrelations na rynku farmaceutycz-nym można zauważyć edukacyjnyaspekt sponsoringu12. Można tu wy-mienić prowadzony ogólnopolskiprogram edukacyjny dla dzieci i mło-dzieży oraz rodziców na temat cu-krzycy i metod jej leczenia. Programten obejmuje m. in. rozpowszechnia-nie broszur informacyjnych, organi-zowanie szkoleń dla lekarzy, na te-mat nowoczesnych metod leczeniacukrzycy13. Programy edukacyjneprowadzone są także w zakresie le-czenia bólu czy otyłości14. Innymprzykładem sponsoringu wykorzysty-wanego przez firmę farmaceutycznąjest uczestnictwo w programie „MiśRatownik”, zorganizowanym przezStowarzyszenie Misie Ratują Dzie-ci15. Firma sponsoruje zakup pluszo-wych misiów, które dzieci otrzymująw karetkach, współfinansuje takżeobozy terapeutyczne dla dzieci leczo-nych w szpitalach rehabilitacyjnych.

PPuubblliicciittyy

Kolejnym działaniem w ramachPublic relations jest rozgłos czyli pu-blicity. Celowe korzystanie z rozgło-su jako narzędzia komunikowaniasię jest łatwiejsze, jeśli rozpozna sięmechanizmy związane z przekazywa-niem informacji w odniesieniu dowybranego segmentu. Kwestią pod-stawową jest znajomość zasad funk-cjonowania sieci w komunikacji nie-formalnej. Z reguły informacja emi-towana jest przez centra sieciowe,którymi mogą być różnorodne auto-rytety, liderzy opinii, przekazującyinformacje innym osobom (np. leka-rze, farmaceuci, pacjenci). W tego ty-pu komunikacji część informacji jestzatrzymywana, zniekształcana a tak-że dodawana. W rezultacie mogą po-wstawać różnorodne zakłócenia orazzniekształcenia informacji.

Zarządzanie rozgłosem będziepolegało na przekazywaniu infor-

macji, na której zależy firmie docentrum sieciowego, a następnieczuwanie nad przyspieszeniemprzenoszenia informacji16. Istotnajest wiedza na temat tego, co przy-spiesza przenoszenie informacji.Tworzenie atmosfery tajemniczości,budowanie pewnej dramaturgii,przesyłanie informacji do kilku cen-trów sieciowych, zazwyczaj przyspie-sza rozgłos. Warto pamiętać o tym,iż niekiedy wywołanie swego rodza-ju „zaraźliwości”, „wirusowego”przenoszenia się informacji dopro-wadza do rozgłosu. W wielu przy-padkach skuteczne będzie przekazy-wanie zarówno informacji, jak rów-nież produktu do centrum sieciowe-go, a stamtąd wypłyną informacjedo innych osób. Przykładem możebyć nowy preparat (np. Viagra), czysposób zmniejszenia obciążeń po-datkowych dla apteki, o którym lu-dzie rozmawiają między sobą. Ta-jemniczość i zagadkowość dobrzesłużą przyspieszeniu w przekazywa-niu informacji.

Istotnym wsparciem w strategiibudowania rozgłosu może być prze-kazywanie informacji do kanałówdystrybucji. Jeśli na przykład pojawisię reklama nowego preparatu, topracownicy aptek, powinni byćo tym poinformowani i potwierdzaćinformacje, o które będą pytać pa-cjenci. Podobne działania powinnybyć także zaplanowane w odniesie-niu do innych kanałów komunika-cyjnych. Mogą to być plakaty, arty-kuły w czasopismach, różnorodnegadżety oraz materiały umieszczonew aptekach.

Rozgłos nie jest instrumentemuniwersalnym i nie w każdych wa-runkach może być wykorzystany.Duże znaczenie ma produkt lubusługa, które pojawią się jako przed-miot rozgłosu. Nie wszystkie pro-dukty i usługi medyczne nadają siędo tego w takim samym zakresie.

Innym warunkiem skutecznegostosowania rozgłosu jest rozpozna-nie mechanizmów związanychz funkcjonowaniem centrów siecio-wych, nawiązanie z nimi współpracyoraz właściwe zaprojektowanie spo-


sobów i częstotliwości przekazywa-nia informacji po to, aby budowaćtajemniczość i zagadkowość. Wiado-mo, że niektóre segmenty są bar-dziej podatne na korzystanie z infor-macji przekazywanej w ramach roz-głosu. Takim segmentem bez wąt-pienia są dzieci, młodzież a takżeosoby, dla których duże znaczeniema wygląd, sylwetka, zdrowie, sa-mopoczucie itp.

Skuteczność rozgłosu jako na-rzędzia komunikacji będzie więk-sza, jeśli zaplanuje się wsparcie jesz-cze innymi narzędziami komunika-cji a także przygotuje się odpowied-nio kanały dystrybucji. Jest ona tak-że wysoka wtedy, kiedy obowiązujązakazy lub ograniczenia w przekazy-waniu informacji za pomocą kana-łów oficjalnych (np. tematyka środ-ków antykoncepcyjnych). W takichprzypadkach rozgłos staje się zarów-no wiarygodnym, jak również sku-tecznym narzędziem komunikacjimarketingowej.


Zarządzanie komunikacją pod-miotów działających w sferze obrotulekami opiera się na wielu instru-mentach, w tym także narzędziachpublic relations. Z uwagi na wiary-godność oraz swego rodzaju nieza-leżność środków public relations,wzrasta ich znaczenie w procesie ko-munikowania się podmiotów z oto-czeniem17. W sferze obrotu lekami,z uwagi na istniejące ograniczeniaprawne, instrumenty public rela-tions są wykorzystywane zarównow celach wizerunkowych oraz pro-mocyjnych. Istotnym zagadnieniemjest jednak to, aby instrumenty pu-blic relations były wykorzystywanezgodnie z zasadami etyki bizneso-wej. Jest to warunek koniczny dlabudowania zaufania między pod-miotami działającymi w sferze obro-tu lekami a ich otoczeniem.

Przypisy:

1. B. Rozwadowska, Public relations. Teoria, prak-tyka, perspektywy, Wydawnictwo Studio EMKA,Warszawa 2002.

2. Por. Ph. Kotler, Marketing, Rebis, Poznań2005.

3. Por. Komunikowanie się w marketingu, pracazbiorowa pod red H Mruka, PWE, Warszawa2004.

4. Komunikowanie się w marketingu, praca zbio-rowa pod red. H Mruka, PWE, Warszawa 2004,s. 122.

5. J. Cianciara, B. Uścińska, Komunikacja spo-łeczna. Komunikowanie się z mediami w prak-tyce, Wydawnictwo ASTRUM, Wrocław 1999,s. 48-57.

6. A. Kieszkowska-Grudny, PR na lek. jak wyko-rzystać efektywnie PR tam, gdzie reklama niema wstępu?, „Marketing w Praktyce” 2004, nr11, s. 53-57.

7. Z. Wojtasiński, Ryzyko w tabletkach, Wprost,17.10.2004, www. wprost. pl, Wpadka Merca, Ga-zeta Wyborcza 2-3.10 2004.

8. I. Konarska, Wojna insulin, Przegląd,20.03.05., s. 37.

9. Komunikowanie się w marketingu, praca zbio-rowa pod red. H. Mruka, PWE, Warszawa 2004,s. 129.

10. Szerzej: M. Leman, Lobbing i jego sekrety, Wy-dawnictwo FELBERG SJA, Warszawa 2005, K.Jasiecki, M. Moleda-Zdziech, U. Kurczewska,Lobbing, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2000.

11. M. Datko, Sponsoring, Wydawnictwo WyższejSzkoły Komunikacji i Zarządzania w Poznaniu,Poznań 2003, s. 15.

12. A. Szymańska, Public Relations, UNIMEX Ofi-cyna Wydawnicza, Wrocław 2005 s. 341.

13. Program realizowany przez koncern Novo –Nordisk.

14. Centrum Informacji o Paracetamolu prowadziFirma SmithKline Beecham, a Firma Rochekreuje wizerunek eksperta w dziedzinie otyłości.

15. Akcja sponsorowana przez krakowską Pilvę. 16. N. Hatalska, Niestandardowe formy promocji,

Marketing i Rynek, nr 11/2002, s. 10-11.17. Por. A. Ries, L. Ries, Upadek reklamy i wzlot

public relations, PWE, Warszawa 2004.

Literatura:

1. Cianciara J., Uściska B., Komunikacjaspołeczna. Komunikowanie się z me-diami w praktyce, WydawnictwoASTRUM, Wrocław 1999.

2. Datko M., Sponsoring, WydawnictwoWyższej Szkoły komunikacji i Zarzą-dzania w Poznaniu, Poznań 2003.

3. Hatalska N., Niestandardowe formy pro-mocji, Marketing i Rynek, nr 11/2002

4. Jasicki K., Moleda-Zdziech M., Kur-czewska U., Lobbing, Oficyna Ekono-miczna, Kraków 2000.

5. Kieszkowska-Grudny A., PR na lek.Jak wykorzystać efektywnie PR tam,gdzie reklama nie ma wstępu?, „Mar-keting w Praktyce” 2004, nr 11.

6. Komunikowanie się w marketingu, pra-ca zbiorowa pod red. H Mruka, PWE,Warszawa 2004.

7. Kotler Ph., Marketing, Rebis, Poznań2005.

8. Leman M., Lobbing i jego sekrety, Wy-dawnictwo FELBERG SJA, Warszawa2005.

9. Ries A., Ries L., Upadek reklamyi wzlot public relations, PWE, Warsza-wa 2004.

10.Rozwadowska B., Public relations. Teo-ria, praktyka, perspektywy, Wydawnic-two Studio EMKA, Warszawa 2002.

11. Szymańska A., Public Relations, UNI-MEX Oficyna Wydawnicza, Wrocław2005.


Dzisiaj temat, na tle przygotowy-wanych zmian, tworzenia koszykaświadczeń gwarantowanych i powo-łania Agencji Oceny TechnologiiMedycznych (HTA – Health Techno-logy Assessment) przedstawia się nie-co odmiennie, niż w chwili gdy był

tworzony obywatelski projekt usta-wy. Jako były członek tak zwanegozespołu ekspertów prof. Z. Religi,uważam jednak, że ze względu nazawartość myśli wielu osób w tymprojekcie, warto o nim pamiętaćzwłaszcza, że w którymś momencie,będzie przedmiotem prac naszegoParlamentu.

Zmiany dotyczące systemu ubez-pieczeń i opieki zdrowotnej, będą nie-wątpliwie wkrótce przedmiotem pracwielu zespołów i dlatego dyskusjei porównania tego projektu z różnymipropozycjami rozwiązań (między in-nymi projektu OZZL) są konieczne,

aby zbliżyć wypracowywany wynik dojak najbardziej obiektywnego rozwią-zania. Jeżeli spojrzymy na stronę in-ternetową Ministerstwa Zdrowia(www.mz.gov.pl) w priorytetach Mi-nisterstwa odnajdziemy sporo z zapi-sów projektu obywatelskiego ustawy.

Temat polityki lekowej w każ-dym systemie jest jednym z najbar-dziej wrażliwych elementów.

W prezentowanym referacie na-wiązującym do rozwiązania, jakiezastosowano w tej kwestii, w złożo-nym do Kancelarii Sejmu projekcie„Ustawy o finansowaniu świadczeńopieki zdrowotnej”, przedstawionopodstawowe założenia dotyczące po-lityki lekowej.

W zaprojektowanym rozwiąza-niu zapewniono pełne bezpieczeń-stwo Obywateli RP, z zachowaniemszczególnych uprawnień komba-tanckich a także honorowych daw-

ców krwi do otrzymywania określo-nych leków bezpłatnych.

Zapewniono również zgodniez art. 6 ust. 1 projektu, bezpieczeń-stwo osób chorujących na chorobyzakaźne lub psychiczne oraz upośle-dzonych umysłowo, a także chorują-cych na niektóre choroby przewle-kłe, wrodzone lub nabyte.

Przedstawiono jednocześnie pro-pozycję nowego rozwiązania syste-mowego, którym jest Narodowy In-stytut Ubezpieczeń Zdrowotnych.

Jak zwykle jednak, pozostaje py-tanie, czy proponowany system,przy środkach, którymi będzie dys-ponował, spełni wszystkie oczekiwa-nia i czy jest to w ogóle możliwe?

Analizując dane dotyczące stałe-go, corocznego wzrostu sum przezna-czanych na refundację leków przezNFZ, a wcześniej przez RegionalneKasy Chorych, trudno się oprzećwrażeniu, że ten fragment świadczeńjest traktowany wyjątkowo.

Z punktu widzenia farmaceutówi firm farmaceutycznych możnauznać poprawność systemu, chociażteż mieliśmy okazję śledzić próby po-czątków „twardszej” negocjacji pomię-dzy Ministerstwem Zdrowia a produ-centami leków o obniżenie cen.

Pogodzenie pełnego zabezpiecze-nia Obywateli w leki i zachowaniewłaściwych proporcji finansowaniapozostałych świadczeń jest stałymproblemem wszystkich systemówświatowych. – Mam jednak osobi-ście wrażenie, że w coraz większymstopniu w polskim systemie opiekizdrowotnej, następuje rozwarstwie-nie akceptowalnych proporcji po-między refundacją leków, a finanso-waniem pozostałych świadczeń –zwłaszcza szpitalnych.


RROOLLAA GGOOSSPPOODDAARRKKII LLEEKKOOWWEEJJWW OOBBYYWWAATTEELLSSKKIIMM PPRROOJJEEKKCCIIEE„„UUSSTTAAWWAA OO FFIINNAANNSSOOWWAANNIIUUŚŚWWIIAADDCCZZEEŃŃ OOPPIIEEKKII ZZDDRROOWWOOTTNNEEJJ”” JJaann CCzzeecczzoott

Temat świadczeń w zakresie lecz-nictwa zamkniętego, jest sam w so-bie poważnym zagadnieniem na kil-ka konferencji.

Proponuję więc, nawet tylkow bardzo ogólnej formie, zwrócićuwagę na proporcje pomiędzy kosz-tami świadczeń a sumami przezna-czanymi na refundację leków.

Jak widać w roku 2005 planowa-ne wydatki na leki stanowią 19,88%ogółu sumy przeznaczonej na wszyst-kie świadczenia.

Czy jest to dużo? – Ubezpieczo-nych oczywiście nie interesują pro-centy, a ostatnio mieliśmy okazjęzetknąć się z protestami różnychgrup niezadowolonych z ograniczo-nego finansowania niektórych le-ków. Jest również prawdą, że obec-nie prezentuje się dane, które poka-zują różnice w wysokości wydatkówna leki w Polsce w porównaniu doinnych państw w tym Czech, Węgierczy Słowacji. Jednocześnie jednakjeszcze większe różnice występująw finansowaniu innych świadczeń.W tabeli Nr 1 przytoczono wartościkosztów świadczeń dla ubezpieczo-nych i czterech najwyżej finansowa-nych grup świadczeń.

Oczywiście zapewnienie ciągło-ści leczenia farmaceutycznego jestniezmiernie ważne, ponieważ mabezpośredni wpływ zarówno na stanzdrowia, jak i na pozostałe kosztyzwłaszcza lecznictwa zamkniętego.

Trudno się jednak pogodzićz faktem nierównego traktowaniaróżnych form opieki nad ubezpie-

czonymi. – Co to oznacza? Leki, jak sięgam pamięcią, były

refundowane bez żadnych ograni-czeń ilościowych, a od początku sys-temu ubezpieczeniowego jest to je-dyne świadczenie, rozliczane w sys-temie, dwa razy w miesiącu.

Jeżeli spojrzymy na Ambulato-ryjną Opiekę Specjalistyczną i Lecz-nictwo Zamknięte, jak równieżświadczenia diagnostyczne, to za-uważymy kolejki, limity i często dra-matyczne decyzje osób ubezpieczo-nych, szukających pomocy w zakła-dach niepublicznych w ramachświadczeń pełnopłatnych. To głów-nie szpitale są zadłużone i nic nieświadczy o tym, że sytuacja możesię zmienić w sposób istotny w naj-bliższym czasie.

W proponowanym systemie zewzględów społecznych i zwyczajo-wych, utrzymano ogólne zasady do-stępności do leków z zabezpiecze-niem grup najsłabszych i tych, któ-rych ze względu na rodzaj schorze-nia nie było by stać na indywidual-ny, odpłatny zakup leków. – Ale czywszystko musi się, więc powtórzyć?

Aby zachować większy wpływ nakształtowanie polityki zdrowotnej,oraz aby mieć gwarancję bardziejobiektywnej oceny i przedstawia-nych modyfikacji rozkładu i finanso-wania świadczeń, zaproponowanopowołanie Narodowego InstytutuUbezpieczeń Zdrowotnych a obecniepowołano Agencję Oceny Technolo-gii Medycznych (HTA). Ten pomysł,pierwotnie bardzo wiele osób zaata-

kowało jako bezsensowne zwiększa-nie kosztów utrzymania i tak „kosz-townego” (zdaniem większości oby-wateli) systemu. – Rzadko kto, zdajesobie sprawę z kosztów utrzymywa-nia systemów w innych państwach.Narzekamy na nasze rozwiązania,nie zdając sobie sprawy (szkoda, żeinformacje na ten temat nie są sze-rzej publikowane), że polskie rozwią-zanie systemu ubezpieczeniowegonależy obecnie do grupy rozwiązańnajtańszych. Cierpi jednak równieżz tego powodu na niedostatki w za-kresie kontroli systemu i właśnieobiektywnego, niezależnego kreowa-nia koniecznych modyfikacji. Mody-fikowane są wszystkie światowe sys-temy i tylko różnice polegają na głę-bokości zmian i stosowanych mecha-nizmach.

Nasze elity polityczne dostrzega-ją oczywiście ten problem, ale jed-nocześnie zbyt często czynią z frag-mentów systemu opieki nad całymspołeczeństwem, element progra-mów wyborczych.

Przedstawiane rozwiązanie jestzorganizowaną konkretną próbą zain-teresowania wszystkich ugrupowańi indywidualnych osób pracującychw systemie lub stykających się z tymsystemem. W wyniku prac zespołu po-wstała szeroka płaszczyzna porozu-mienia, ale jak zwykle w naszym ży-ciu, po wypracowaniu konsensusu i poupublicznieniu wyników prac, środo-wiska polityczne i zawodowe zakwe-stionowały wypracowany program.

Leki w tym rozwiązaniu są tylkojednym z elementów, ale całośćuważam, że bez zaproponowanychmechanizmów (niezależnie od pro-gramu, jaki powstanie), będzie po-zbawiona podstaw zarówno społecz-nego jak i naukowego nadzoru, orazmożliwości obiektywnego niezależ-nego kształtowania systemu.

Pozostaje, więc tradycyjne pyta-nie, czy społeczeństwo a zwłaszczapolitycy (nie tylko w sferze deklara-cji) potraktują w końcu temat opie-ki nad zdrowiem społeczeństwa, ja-ko temat, który dotyka każdegoczłowieka, bez względu na jego po-glądy polityczne, wiek i inne ele-


Wybrane pozycje z planów finansowych 2004 2005 2006 % wzrostu

NFZ – w latach: (2006/2004)

Koszty świadczeńdla Ubezpieczonych 30 514 475 32 865 470 34 436 796 112,85%

w tym:

POZ 3 537 026 3 659 132 3 754 258 106,14%

Ambulat opieka specjalist 2 164 470 2 338 017 2 491 080 115,09%

Lecznictwo szpitalne 13 083 472 14 190 530 14 304 193 109,33%

Refundacja leków 5 938 106 6 290 528 6 640 326 111,83%

Tabela nr 1.

menty osobistego światopoglądu? Rozwiązanie obecnie funkcjonu-

jące, stało się niewydolne główniefinansowo, podobnie jak system bu-dżetowy, którego funkcjonowanie,wszystkie ugrupowania politycznepostanowiły zakończyć z dniem31.12.1998 roku.

Oczywiście jest jeszcze kilka in-nych przyczyn dotyczących elemen-tów organizacji, wydajności i obni-żania kosztów realizowanych świad-czeń. Jednak z mojego punktu wi-dzenia, irytujący jest pogląd (dośćczęsto lansowany publicznie), żegdyby dyrektorzy zarządzający za-kładami opieki zdrowotnej przepro-wadzili właściwą restrukturyzację,to ilość pieniędzy jest wystarczająca.– Chętnie zobaczyłbym zachodnio--europejskich menedżerów w akcji,w zarządzaniu naszymi szpitalami.Chciałbym ich zobaczyć jak nego-

cjują układ zbiorowy wynagradzania(przy obecnych stawkach) z naszymizwiązkami zawodowymi, działający-mi w naszych zakładach i utrzymująw środku Europy zakłady za stawki,którymi dysponujemy.

Może, więc jednak warto skorzy-stać z zaproponowanego nowegorozwiązania systemowego i potrak-tować je, jako system otwarty napropozycję wszystkich zainteresowa-nych, aby skutecznie i szybko, w ra-mach jak najszerszego porozumie-nia przeprowadzić niezbędne korek-ty obecnego systemu opieki zdro-wotnej. Przy okazji myśląc o lekach,nie zapominajmy o właściwych pro-porcjach w stosunku do pozostałychświadczeń.

Od wielu lat przywołuje się ko-nieczność ustalenia „koszyka świad-czeń gwarantowanych”, a w nimprzecież będą się musiały znaleźć

oprócz świadczeń, również określo-ne leki. W innym przypadku samiwykreujemy wydłużające się kolejkii znacznie bardziej utrudniony do-stęp do leczenia, gdzie same leki nierozwiążą tematu ciągłości opieki.

Możemy, więc być pewni, że nieuciekniemy od klasycznego pytania:ile „medycyny” i jak możemy ją za-oferować za posiadaną, ściśle okre-śloną ilość pieniędzy?

Myśląc o zmianach w systemiewarto również pamiętać, że Samo-dzielne Publiczne Zakłady OpiekiZdrowotnej w dalszym ciągu posia-dają znaczną kwotę zobowiązań wy-magalnych, co w sposób istotnywpływa na zarządzanie tymi zakła-dami i jakość świadczeń zdrowot-nych. Zmniejszająca się ostatnio dy-namika zobowiązań wymagalnychto w większym stopniu wynik środ-ków z budżetu na restrukturyzacjęzadłużenia jednostek (jeszcze z tytu-łu ustawy „203”) niż wynik ogólnejpoprawy sytuacji.


Dynamikazobowiązań

Wyszczególnienie Wartość zobowiązań wymagalnychwymagalnych w % – (kwartał

(w mln zł.) poprzedni =100)

III kw. 2003 r. 4 589,4

IV kw. 2003 r 4 543,7 99,0%

I kw. 2004 r. 4 896,8 107,8%

II kw. 2004 r. 5 555,1 113,4%

III kw. 2004 r. 5 684,5 102,3%

IV kw. 2004 r. 5 872,2 103,3%

I kw. 2005 r. 5 917,2 100,8%

II kw. 2005 r. 6 239,6 105,4%

III kw. 2005 r. 6 086,7 97,5%

IV kw. 2005 r. * 5 064,7 83,2%

Tabela nr 2. Dynamika zadłużenia samodzielnych publicznych zakładówopieki zdrowot-nej w latach 2003 – 2005

Źródło: dane ankietowe otrzymane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoznadzorowanych przez MZ. (*) – Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku 2005 – do końca marca2006 r. – dane z końca 2005 r. mogą ulec zmianie.


Współczesne systemy zdrowotnepodlegające procesom transforma-cji napotykają wiele problemówzwiązanych z racjonalnym i efek-tywnym wykorzystaniem infrastruk-tury medycznej, środków finanso-wych dla maksymalizacji korzyścii użyteczności, a co z tym się wią-że zaspokojeniem potrzeb zdro-wotnych społeczeństwa.

Sposobem na ograniczenieniekorzystnych zjawisk w sekto-rze ochrony zdrowia w zakresiedostosowania podaży świadczeńmedycznych do nieregularnegoi trudno przewidywalnego popy-tu, a także racjonalizacją zarzą-dzania finansami publicznymibyły zmiany wprowadzone do za-pisów ustawy o zamówieniach pu-blicznych, które bezpośrednio do-tyczyły podmiotów tego sektora1.

W wyniku wprowadzonychi obligatoryjnych zmian, wszystkieśrodki finansowe pozostające w dys-pozycji samodzielnych publicznychzakładów opieki zdrowotnej(SPZOZ), jednostek organizacyj-nych ubezpieczenia zdrowotnegoi Krajowego Związku Kas Chorychstały się środkami publicznymi,a podmioty zostały zobowiązane dostosowania ustawy o zamówieniachpublicznych. Dodatkowo środki fi-nansowe określane mianem środ-ków publicznych zostały zdefiniowa-ne w ustawie o finansach publicz-nych z dnia 26 listopada 1998 ro-ku2. Należy do nich zaliczyć m. in.: 1. dochody publiczne; 2. środki pochodzące ze źródeł za-

granicznych nie podlegającezwrotowi;

3. przychody budżetu państwa i bu-dżetów jednostek samorządu te-rytorialnego oraz innych jedno-

stek zaliczanych do sektora fi-nansów publicznych;

4. przychody jednostek sektora fi-nansów publicznych uzyskiwanew związku z prowadzoną przeznie działalnością oraz pochodzą-ce z innych źródeł.

Definicje podstawowych rodza-jów zamówień publicznych precyzu-je ustawa o zamówieniach publicz-nych3, a następnie ustawa Prawo za-mówień publicznych4. W myśl zapi-sów art. 2 tych Ustaw: a) dostawa to nabywanie rzeczy

i praw na podstawie umowy:sprzedaży, dostawy, o dzieło,najmu, leasingu, dzierżawy orazinnych umów o podobnym cha-rakterze;

b) roboty budowlane to wszelkieprace polegające na wykonaniu,montażu, remoncie lub rozbiór-ce obiektu budowlanego lub je-go części oraz urządzenia i pracewpływające na wygląd budynku(np. reklamy);

c) usługami są wszelkie świadcze-nia nie będące ani robotami anidostawami. Z przedstawionej przedmiotowej

struktury systemu zamówień pu-blicznych wynika, iż publiczna dzia-łalność finansowa podmiotów sek-tora ochrony zdrowia wywieraznaczny wpływ na kształtowanie sięi rozwój podażowej strony rynku.Szczególne miejsce w tej strukturze

zajmują zamówienia na dostawy,które bezpośrednio związane sąz realizacją potrzeb zdrowotnychspołeczeństwa i wywierają wpływna określone procedury medycz-ne.

Stąd też, przedmiotem dal-szych rozważań prezentowanychw niniejszym artykule jest charak-terystyka zamówień SZOZ/SPZOZogłaszanych na rynku zamówieńpublicznych w latach 1996-2004.

SSppeeccyyffiikkaa ppooppyyttoowweejj ssttrroonnyyzzaammóówwiieeńń ppuubblliicczznnyycchh nnaaddoossttaawwyy –– wwyybbrraannee aassppeekkttyy

Rynek zamówień publicznychna dostawy kształtowany jest po-przez relacje rynkowe pomiędzypodmiotami zamawiającymi a do-stawcami i wykonawcami zamó-wień.

W sektorze ochrony zdrowiapodmiotami zamawiającymi, repre-zentującymi stronę popytową tegorynku są publiczne zakłady opiekizdrowotnej oraz jednostki organiza-cyjne ubezpieczenia zdrowotnegozobowiązane do stosowania ustawyo zamówieniach publicznych, obec-nie ustawy Prawo zamówień pu-blicznych5. Stronę podażową repre-zentują podmioty gospodarcze reali-zujące zamówienia przy (z reguły)zróżnicowanym poziomie cen.

Warunkiem pojawienia się pod-miotu na rynku zamówień jest wy-stępowanie określonych potrzebzdrowotnych na realizację, którychprzewidziane są odpowiednie środki


ZZAAMMÓÓWWIIEENNIIAA PPUUBBLLIICCZZNNEE WW OOCCHHRROONNIIEE ZZDDRROOWWIIAAJJaaddwwiiggaa SSuucchheecckkaa

finansowe. Również oferenci, przy-stępujący do gry rynkowej musządysponować odpowiednimi środka-mi finansowymi (w postaci wa-dium) gwarantującymi realizacjęwygranego przetargu publicznego.

Powszechnie stosowanym spo-sobem realizowania zamówieńw ochronie zdrowia jest tryb prze-targowy. Najczęściej stosowany jesttryb przetargu nieograniczonego,do którego mogą przystąpić wszyst-kie podmioty funkcjonujące na ryn-ku. Dopuszczalny jest również prze-targ ograniczony (oferty mogą zło-żyć wyłącznie dostawcy dopuszczenido przetargu jak również zaproszenido udziału przez podmiot zamawia-jący) i przetarg dwustopniowy (wpierwszym etapie uczestniczą wszy-scy dostawcy, w drugim natomiasttylko ci, których oferty spełniają wy-mogi zamawiającego określonew specyfikacji)6.

W mniejszym zakresie podmiotysektora ochrony zdrowia stosują try-by negocjacyjne realizacji swoich za-mówień, do których należą m. in.: - negocjacje z ogłoszeniem i nego-

cjacje bez ogłoszenia (stanowiązmodyfikowany tryb przetargudwustopniowego)7,

- zapytanie o cenę (zamawiającyzwraca się do kilku dostawców)8

oraz - zamówienia z wolnej ręki (zama-

wiający udziela zamówienia tyl-ko jednemu dostawcy)9.

Podmioty sektora ochrony zdro-wia stosują tryb przetargu nieograni-czonego głównie dla zamówień po-wyżej 30 tys. euro10. Ten tryb zamó-wień w latach 1996-2004 występowałw 98% zamówień publicznych. Nato-miast tryb przetargu ograniczonegoi dwustopniowego dotyczył dostawo dużych wartościach zamawianychu wybranych dostawców.

Rynek zamówień publicznychsektora ochrony zdrowia na dostawyobejmuje głównie sprzęt medyczny,leki, środki farmaceutyczne orazśrodki czystościowe.

Podmiot przygotowujący zamó-wienie na dostawę określonego

asortymentu zobowiązany jest dościsłego sprecyzowania warunkówumowy, która powinna uwzględniaćmiędzy innymi: cenę, jakość, ter-min płatności, gwarancję oraz kate-gorię dostawy11. Dokumentemokreślającym wymagania zamawia-jącego jest specyfikacja istotnychwarunków zamówienia (SWIZ), któ-ra musi być udostępniona oferen-tom. Z przygotowaniem takiej spe-cyfikacji wiąże się konieczność osza-cowania wartości zamówienia, któradeterminuje tryb udzielenia zamó-wienia, wysokość żądanego wadiumoraz środki finansowe niezbędne dojego realizacji.

AAnnaalliizzaa ssttaattyyssttyycczznnaa rryynnkkuuzzaammóówwiieeńń ppuubblliicczznnyycchh nnaa ddoossttaawwyy ww llaattaacchh 11999966--22000044

Na gospodarkę finansową jedno-stek sektora opieki zdrowotnej odmomentu wprowadzenia reformysystemu opieki zdrowotnej miałydecydujący wpływ zamówienia pu-bliczne, przede wszystkim poprzezdostosowanie wydatków do posiada-nych zasobów finansowych orazzgłaszanych potrzeb zdrowotnychspołeczeństwa.

Wprowadzane od 1995 rokuustawy i rozporządzenia o zamówie-niach publicznych stworzyły systemrozwiązań prawnych, organizacyj-nych i ekonomicznych regulujących

udzielanie zamówień finansowa-nych ze środków publicznych, wpły-wając tym samym na kształtowaniesię rynku tych zamówień.

Dla scharakteryzowania funk-cjonowania rynku zamówień pu-blicznych na dostawy można wyko-rzystać informacje dotyczące: liczbyofert złożonych i odrzuconychw jednym postępowaniu przetargo-wym, asortyment zamawianych do-staw pogrupowanych wg PolskiejKlasyfikacji Wyrobów i Usług, wy-sokości wpłacanego wadium, naj-wyższej i najniższej ceny oferty orazceny oferty wybranej do realizacjiprzez zamawiającego, a także zasto-sowane kryteria wyboru ofert prze-targowych.

Podstawę analiz statystycznychstanowiły informacje o ogłosze-niach na dostawy opublikowanew Biuletynach o Zamówieniach Pu-blicznych przez podmioty sektoraopieki zdrowotnej oraz wyniki po-stępowań przetargowych12.

Zmiany gospodarczo-społecznezachodzące w ostatnich dwóch de-kadach miały wpływ na stosowanetryby przetargowe i rodzaj zamó-wień ze względu na zakres rzeczo-wy zaproszeń do przetargu na do-stawy ogłaszanych przez podmiotysektora ochrony zdrowia.

W analizowanym okresie 1996-2003 liczba ofert zgłaszanych doprzetargu na dostawy przez podmio-ty sektora zdrowia wykazywała wy-


4 619

8 002

9 430

5 87 8

14 147

12 971

5 821

3 61 62 000

6 000

10 000

14 000

18 000

1996 1997 1998 1999 200 0 200 1 2002 2 003

Wykres 1. Liczba ofert przetargowych ogółem w latach 1996-2003

Źródło: opracowanie własne na podstawie banku HL 96-02, HJD 03-04.

raźną tendencję wzrostową. Obser-wując prezentowaną na wykresie1 tendencję charakteryzującą kształ-

towanie się liczby zaproszeń doprzetargu można stwierdzić, iż w ro-ku 2003 w porównaniu z rokiem1996 nastąpił prawie 4-krotnywzrost liczby ofert przetargowychskierowanych na rynek zamówieńpublicznych na dostawy.

Tendencja taka świadczy o dyna-micznym wzroście popytu na rynkuzamówień publicznych, a tym sa-mym o zmianie sposobu zarządzaniapublicznymi środkami finansowymi.

Samodzielne jednostki opiekizdrowotnej, jako podmioty zobowią-zane do stosowania ustawy o zamó-wieniach publicznych stosowały naj-częściej przetarg nieograniczony,a zamówienia opłacane były w cało-ści lub części ze środków publicz-nych. Natomiast pozostałe tryby re-alizowania zamówień miały niewiel-kie znaczenie.

Analizując udział opublikowa-nych przez SZOZ/SPZOZ ogłoszeńna dostawy w ogłoszeniach ogółemna dostawy (wykres 2) w latach 1996-2004 można wyróżnić 3 charaktery-styczne podokresy: 11999966--11999988 – wprowadzanie obo-

wiązku zamówień publicz-nych,

11999999--22000011 – wprowadzanie ubezpie-czeń zdrowotnych i noweliza-cje ustaw o zamówieniach pu-blicznych oraz

22000022--22000033 – wprowadzanie Narodo-wego Funduszu Zdrowiaw miejsce Kas Chorych. Od-

dłużenie jednostek opiekizdrowotnej w roku 1999 spo-wodowało wzrost liczby ofertprzetargowych, przeważnie naaparaturę i sprzęt medyczny.

Tak więc proces reformowaniasektora zdrowia oraz kryzys jaki za-czął się w nim pojawiać po roku2000 znalazł odzwierciedlenie rów-nież w strukturze zaproszeń doprzetargów kierowanych przez pod-mioty sektora ochrony zdrowia narynek zamówień publicznych.

Malejące tempo zamówień nadostawy (wykres 3) potwierdza jesz-cze raz niekorzystną sytuację finan-sową, jaka zarysowała się po roku2000. Najniższy wskaźnik dynamikiodnotowano w roku 2003, w którym


78,26

74,39

86,18

89,06

84,07

70

80

90

1999 2000 2001 2002 2003*

151,04

90,04

116,12

154,33

89,12

138,36

80,58

60

80

100

120

140

160

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

13,11

15,87 14 ,79

10 ,36

19 ,81

12 ,1510,65

12,22

5

10

15

20

25

1996 1997 1998 199 9 200 0 2 001 2002 20 03*

Wykres 2. Udział opublikowanych przez SZOZ/SPZOZ ogłoszeń na dostawy w ogłosze-niach ogółem na dostawy w latach 1996-2003 (w procentach)

Wykres 3. Dynamika zamówień na dostawy w latach 1997-2003 (rok poprzedni = 100)



Wykres 4. Udział dostaw w zamówieniach SPZOZ w latach 1999-2003 (w procentach)


następowała zmiana organizacyjnajednostek ubezpieczeń zdrowot-nych. Pomimo malejącej z roku narok dynamiki zamówień na dostawyudział dostaw w zamówieniachSPZOZ w latach 2001-2003 kształto-wał się powyżej 80% (wykres 4).

Aktywność na rynku zamówieńpublicznych jest również zróżnico-wana terytorialnie. Klasyfikującpodmioty zamawiające na pocho-dzące z miast wojewódzkich oraz po-zostałych, można analizować ichstrukturę przestrzenno-czasową.

Z prezentowanych na wykresie5 danych liczbowych wynika, iż wewszystkich latach dominującą rolęna tym specyficznym rynku odgry-wają jednostki funkcjonującew miastach wojewódzkich. W anali-zowanym okresie dwa lata możnauznać za nietypowe, są to lata 1999oraz 2003.

W roku 1999 liczba zamówieńpochodzących od wojewódzkichSPZOZ-ów była prawie dwukrotniewyższa od liczby zamówień z pozo-stałych jednostek. Natomiast w roku2003 udział zamówień na dostawyw obu kategoriach kształtował się napodobnym poziomie, z niewielkąprzewagą miast wojewódzkich.

Sytuacja taka wskazuje na znacz-nie lepszą kondycję finansową woje-wódzkich SPZOZ-ów lub efektyw-niejsze zarządzanie środkami pu-blicznymi.

Ogłoszenie o przetargu nakładana zamawiającego obowiązek posia-dania odpowiednich środków finan-sowych gwarantujących realizacjępłatności podpisanej umowy, będą-cej wynikiem rozstrzygniętego po-stępowania przetargowego.13

Jak wynika z danych prezento-wanych na wykresie 6, w każdym ko-lejnym roku, w porównaniu z ro-kiem 1996 następuje spadek warto-ści zawartych przez SPZOZ umów.W roku 2004, kształtował się zaled-wie na poziomie 54%, podczas gdyw roku 1997 w porównaniu z ro-kiem 1996 pozostawała prawie naniezmienionym poziomie (wartośćindeksu wynosiła 99%).


32,37

67,63

4 1,94

58,06

42,27

57,73

42,54

57,46

48,58 51

,41

42,43

57,57

0

10

20

30

40

50

60

70

1999 2000 2001 2002 2 003* 2 004*

m ias ta w o jew ódz k ie poz os ta ³e m ia s ta

77,06

64,03

47,1753,17

54,09

73,79

96,0299,12

30

50

70

90

110

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003* 2004*

71,62

58,94

73,66

68,53

72,28

76,3

50

60

70

80

1999 2000 2001 2002 2003* 2004*

Wykres 5. Zamówienia na dostawy SPZOZ z miast wojewódzkich i pozostałych w latach1999-2004 (w procentach)

Wykres 6. Dynamika wartości zawartych kontraktów przez SPZOZ w latach 1997-2004(rok 1996=100)

Wykres 7. Udział zrealizowanych przez SPZOZ ofert przetargowych w przedziale wartoścido 240 tys. zł w latach 1999-2004 (w procentach)




Powodów takiego stanu opróczpogarszającej się sytuacji finansowejpodmiotów sektora ochrony zdrowiaoraz likwidacji jednostek nieefek-tywnych, może być kilka. Należy donich zaliczyć uwarunkowania praw-ne zezwalające na stosowanie zamó-wień np. zapytanie o cenę przy za-mówieniach nie przekraczających30 tys. euro14, dzielenie zamówieniana części w celu uniknięcia stosowa-nia przepisów ustawy o zamówie-niach publicznych15 oraz zamawia-niu tylko niezbędnego dla funkcjo-nowania jednostki asortymentu, conie zawsze jest zgodne z racjonal-nym gospodarowaniem ograniczo-nymi zasobami finansowymi.

Potwierdzeniem takiego stanusą rezultaty analizy udziału zrealizo-wanych przez SPZOZ ofert przetar-gowych o wartości do 240 tys. zł.

Najniższy ich udział w zamówie-niach na dostawy odnotowano w ro-ku 2002 – 58,94%, natomiast w roku2004 wskaźnik ten osiągnął wartość76,3%.

Składanie przez podmioty za-mówień dużych przynosi równieżpewne korzyści w postaci oszczęd-ności dla zamawiającego. Po pierw-sze: przy dużych zamówieniachdziałają korzyści skali, po drugienie podlegają negocjacji, umożli-wiają uzyskanie upustów i rabatówniedostępnych dla innych zamawia-jących, po trzecie koszty postępowa-nia stanowią mniejszy jego kosztczyniąc relację koszt/oszczędnościbardziej korzystną16.

O rozwoju rynku zamówień pu-blicznych oraz funkcjonowaniu kon-kurencji informują wskaźniki obra-zujące liczbę ofert wpływającą najedno zaproszenie do przetargu.

Na ograniczenie liczby ofertwpływających na jedno zamówieniemoże wpływać również wysokośćwadium, jakie zmuszony jest wpła-cić oferent.

Tryb przetargowy wymaga odoferentów uiszczenia wadium,w określonej ustawowo wysokości17.I tak w latach 1999-2001 stanowiłoto 1-5% wartości szacunkowej zamó-wienia, natomiast od 2001 r. od 0,5%


3,44

6,37

3,66

5,32

4,85

5,57

4,45

3,36 3,18

5,1

8,01

7,13

2

3

4

5

6

7

8

9

1998 1999 2000 2001 2002 2003

kraj SPZOZ

19.66

35.79

29.3628.2630.01

34.5638.76

6.01 4.274.375.444.17

6.58 8.526.516.786.837.19

5.98

46.47

51.93

68.98

37.7831.86

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1999 2000 2001 2002 2003* 2004*

preparaty i leki œrodki czystoœci odczynniki aparatura i sprzêt

5 ,6 8

1 3 ,1 5 1 2 ,5 21 2 ,7 1

1 0 ,1 9

5 ,8

2

6

1 0

1 4

1 9 9 9 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 * 2 0 0 4 *



Wykres 10. Najczęściej zamawiane przez SPZOZ dostawy w latach 1999-2004 (w procentach)

Wykres 9. Stosunek wadium do ceny oferty wybranej w latach 1999-2004 (w procentach)

Wykres 8. Średnia liczba ofert składanych na 1 postępowanie w latach 1998-2003


do 3% wartości szacunkowej zamó-wienia18 ustalanej nie wcześniej niż3 miesiące przed dniem wszczęciapostępowania o udzielenie zamówie-nia publicznego19.

Sytuację występującą na rynkuzamówień publicznych sektora zdro-wia charakteryzuje wartość wadiumdo wartości (ceny) oferty wybranej.Jak wynika z prezentowanego wy-kresu stosunek wadium do cenyoferty wybranej przez podmiot za-mawiający kształtował się od 2000roku na bardzo wysokim poziomieokoło 13%.

Wartość szacunkowa zamówie-nia określana przez podmiot zama-wiający uwzględniała znacznie wyż-sze ceny mających nastąpić dostaw,niż wskazywał na to późniejszy stanfaktyczny tj. cena proponowanaprzez oferenta i cena oferty wybra-nej. Oznacza to, że kryterium ceno-we było kryterium dominującymw procesie przetargowym.

Odnośnie struktury asortymen-towej zamówień na dostawy należystwierdzić, iż najwyższymi udziała-mi charakteryzują się zamówieniana aparaturę i sprzęt.

Natomiast leki i preparaty zaj-mują drugą pozycję osiągając po2002 r. wskaźnik struktury kształtu-jący się na poziomie około 30%, nieosiągając nigdy poziomu z roku1999 wynoszącego prawie 39%.Świadczy to o oszczędnym gospoda-rowaniu lekami i preparatami przezSPZOZ-y. Niewielką wzrostową ten-dencję wskazują zamówienia na do-stawy odczynników (od 7,19%w 1999 r. do 8,52% w roku 2004).Natomiast zamówienia na środkiczystości charakteryzują się tenden-cją spadkową o około 2. p. p. w roz-patrywanym okresie.


W okresie transformacji sektoraochrony zdrowia zamówienia pu-bliczne na dostawy spełniają ważnąrolę w racjonalnym gospodarowa-niu publicznymi środkami finanso-wymi. Świadczy o tym między inny-mi stabilizacja zamówień na dosta-

wy aparatury i sprzętu medycznegooraz leków i odczynników, ogłasza-ne w zaproszeniach do przetargów.Po stronie podażowej rynku zamó-wień publicznych również następujestabilizacja zmierzająca do wyłonie-nia się grupy monopolistów mogą-cych sprostać wymaganiom pod-miotów zapraszających do przetar-gów i dysponujących znacznymiśrodkami finansowymi.

Najczęściej stosowanym trybemjest tryb przetargu nieograniczone-go, a najważniejszym kryterium wy-boru oferty najkorzystniejszej jestkryterium ceny.

Natomiast wprowadzanie kolej-nych ustaw świadczy o dalszym do-stosowywaniu rynku zamówień pu-blicznych do zmieniających się za-sobów finansowych sektora ochronyzdrowia i potrzeb zdrowotnych spo-łeczeństwa.

Przypisy:

1. Nowelizacja ustawy z 10.06.1994 r. o zamówie-niach publicznych (Dz. U. 45, poz. 437z 9.04.1999 r. o zmianie ustawy o zamówie-niach publicznych).

2. Dz. U. 155 z 1998 roku, poz. 1014 z późn. zm. 3. Ustawa o zamówieniach publicznych z dnia

10.06.1994r (z. U. 76 poz. 344 z późn. zm.). 4. Ustawa Prawo zamówień publicznych (Dz. U.

19, poz. 177 z 29.01.2004r.). 5. Ustawa z dnia 29 styczna 2004 Prawo zamówień

publicznych obowiązuje od 02.03 2004 (Dz. U.nr 19, poz. 177 z 9 lutego 2004 r.).

6. Tryb przetargu dwustopniowego stosowany byłdo czasu wejścia w życie ustawy Prawo zamó-wień publicznych (Dz. U. 19, poz. 177z 9.02.2004r.).

7. Art. 54 i Art. 61 ustawy Prawo zamówień pu-blicznych (Dz. U. 19, poz. 1777 z 2004 r).

8. Art. 69 ustawy Prawo zamówień publicznych(Dz. U. 19, poz. 177 z 2004 r.).

9. Art. 66 ustawy Prawo zamówień publicznych(Dz. 19, poz. 177 z 2004 r.).

10. Po nowelizacji ustawy z dnia 29.08.1997r.o zmianie ustawy o zamówieniach publicznych(z. 123, poz. 777 i 778) próg 20 000 ECU zostałpodwyższony do 30 000 ECU. Z dniem1.01.1999r. występująca w aktach prawnych jed-nostka walutowa ECU na mocy art. 30 w związ-ku z art. 32 ustawy z 18.12.1998r. Prawo dewi-zowe (z. 160, poz. 1063) zastąpiona została wa-lutą EURO w relacji 1 ECU = 1 EURO.

11. Od 2002 roku zamawiających obowiązuje okre-ślenie kategorii dostawy według Polskiej Klasy-fikacji Wyrobów i Usług, a od 1.05.2004r. Wspól-ny Słownik Zamówień (CPV).

12. Do analiz ilościowych wykorzystano: Bank Da-nych HL 96-02 opracowany przez dr inż. Han-nę Lewandowską oraz Bank Danych HJD 2003-

04 opracowany przez H. Lewandowska, J. Su-checką.

13. Obowiązek taki nakłada na zamawiającego od2004r. art. 86 pkt. 3 Ustawy prawo zamówieńpublicznych (Dz. 19, poz. 1777 z 2004r.);w ustawie prawo zamówień publicznych kwe-stia ta nie była uregulowana żadnym zapisemustawy.

14. Do roku 1998 przy zamówieniach poniżej 20tys. euro podmioty mogły zgłaszać zapytanieo cenę.

15. Dz. U. nr 19, z 29.01.2004 pozycja 177: ustawaPrawo zamówień publicznych art. 32, pkt. 2.

16. w przypadku małych zamówień ze względu naograniczenie kosztów procedur lepiej stosowaćprocedury uproszczone udzielania zamówieńlub zamówienie z wolnej ręki (np. cito, co po-zwala na bieżącą realizację potrzeb jednostki).

17. Ustawa z 11.05.2001r. o zmianie ustawy o za-mówieniach publicznych (z. 76, poz. 813z 22.06.2001r., art. 41, ust. 1).

18. Oszacowanie wartości zamówienia implikujezastosowanie pełnej lub uproszczonej procedu-ry udzielania zamówienia.

19. Art. 35 pkt. 1 ustawy Prawo zamówień publicz-nych (z. U. 19 poz. 177 z 2004r).

Literatura:

1. Golinowska S., Opieka zdrowotnaw Polsce po reformie, Raporty Case,Warszawa 2002.

2. Public Procurement in the EuropeanUnion. Practical Guide on Remedies,wyd. Komisja Europejska, 2000.

3. Rozporządzenie Komisji WE nr1874/2004 z dnia 28 października 2004 r.zmieniające dyrektywę 2004/17/WE i dy-rektywę 2004/18/WE Parlamentu Eu-ropejskiego i Rady w odniesieniu doprocedur udzielania zamówień (z. Urz.UE L 326/17 z 29.10.2004 r.).

4. Rozporządzenie MZiOS (z. U. 75 poz.363 z 1993r. z późn. zm.).

5. The Single Market Review. Disman-tling of Barries – Public Procurement,Kogan Page, Earthscan, 1997.

6. Ustawa o zamówieniach publicznych(z. U. 45 poz. 477 z 10.06.1994 r.).

7. Ustawa Prawo zamówień publicznych(Dz. U. 19 poz. 177 z 29.01.2004 r.).

8. Włodarczyk C., Reformy zdrowotne,Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloń-skiego, Kraków 2003.


Wedle poglądów głoszonychprzez prof. Romualda Holly, „Każ-dy system ochrony zdrowia jest pro-duktem określonej polityki zdrowot-nej. W zależności od pryncypiówi charakteru polityki, otrzymujemyokreślony system. Jaka powinna byćwspólna europejska polityka zdro-wotna, by możliwym stało się stwo-rzenie jednolitego europejskiegorynku świadczeń i usług zdrowot-nych? Czy taka polityka jest potrzeb-na, a jeśli tak, to jakie warunki ko-nieczne powinny zostać spełnioneby doszło do stworzenia jednolitegoeuropejskiego systemu ochronyzdrowia i wspólnego rynku świad-czeń i usług medycznych?

Wspólny rynek staje się corazbardziej potrzebny choćby ze wzglę-du na konieczność zapewnienia jaknajbardziej swobodnego przepływutowarów i usług oraz swobody osie-dlania się. Utworzenie takiego ryn-ku wydaje się możliwe, jednakżeprzy spełnieniu określonych warun-ków, takich jak: powstanie wspólnejeuropejskiej polityki zdrowotnej;opracowanie jednolitych proceduri standardów medycznych; przygo-towanie odpowiednio licznej sieciświadczeniodawców. Koniecznymjest też zapewnienie jednolitego sys-temu rozliczeń między płatnikamia świadczeniodawcami oraz wpro-wadzenie jednolitych regulacji for-malno-prawnych.”1

Obecnie – zdaniem R. Holly – za-obserwować można wspólny kieru-nek rozwoju systemów ochrony zdro-wia w poszczególnych krajach Euro-py w kierunku tzw. systemu hybrydo-wego, ze stopniowym wzrostem rolikomponentu ubezpieczeniowego,który wkrótce może stać się składni-kiem dominującym. W ogólnymschemacie systemów ochrony zdro-

wia coraz wyraźniej wyodrębniają sięposzczególne segmenty. Są nimi pro-gramy ochronne i zapobiegawcze (wtym medycyna profilaktyczna, pre-wencyjna, opieka nad dziećmi, mło-dzieżą, matkami); ratowanie życia,podstawowa opieka zdrowotna ogra-niczona do określonego „koszy-ka” świadczeń oraz komercyj-ne, dobrowolne ubezpieczeniauzupełniające, komplementar-ne, ponadstandardowe i opie-kuńcze.2

W kwestii dotyczącej regu-lacji formalno-prawnych jakoelementu sine qua non powsta-nia wspólnego europejskiegorynku świadczeń i usług me-dycznych można wskazać sze-reg istniejących już w tym za-kresie rozwiązań.

Za pierwszy dokumentwspólnotowy bezpośredniozwiązany z ochroną zdrowiauznawana jest dyrektywa Rady77/312 z 29 marca 1977 r.w sprawie badań biologicz-nych ludności na poziom oło-wiu3. Należy jednak podkreślić, żejuż w latach sześćdziesiątych ubie-głego stulecia wydawane były aktyw dziedzinie leków. Przywołaćw tym miejscu można dyrektywę65/65 z 26 stycznia 1965 r. w spra-wie zbliżania przepisów ustaw, roz-porządzeń i przepisów administra-cyjnych dotyczących patentowychproduktów medycznych4. Jednakżecelem przepisów dotyczących far-maceutyków było przede wszystkimusuwanie barier pomiędzy państwa-mi członkowskimi w handlu lekami,tak aby nie odbywało się to kosztemochrony zdrowia. Decydujące,w przypadku pierwszych aktówwspólnotowych dotyczących farma-ceutyków, były wiec względy gospo-

darcze oraz idea poszerzania regula-cji dotyczących swobodnego prze-pływu towarów. Tak więc regulacjeunijne dotyczące bezpośrednio ob-szaru zdrowia są młodsze o prawiedwie dekady w stosunku do regula-cji w innych dziedzinach.

Wymieniona dyrektywa w spra-wie badań biologicznych ludnościna poziom ołowiu, została wydanaw okresie, gdy zanieczyszczenie śro-dowiska oraz szybka urbanizacja, za-częły stawać się problem ogólnoeu-ropejskim. Z kolei w latach osiem-dziesiątych problematyka zdrowiazostała ujęta w kilku dokumentachniewiążących – rezolucjach Radyi państw członkowskich. Wydane zo-stały w 1986 roku cztery takie aktyo charakterze ogólnym, dotyczące:toksykologii5, nadużywania alkoho-lu6, europejskiej karty zdrowia7 orazAIDS8. Państwa członkowskie zasy-gnalizowały w tych dokumentachistnienie pewnych problemów,a także wezwały do przeciwdziała-


PPRRZZYYCCZZYYNNEEKK DDOO ZZAAŁŁOOŻŻEEŃŃDDLLAA WWSSPPÓÓLLNNEEJJ EEUURROOPPEEJJSSKKIIEEJJPPOOLLIITTYYKKII OOCCHHRROONNYY ZZDDRROOWWIIAAGGrrzzeeggoorrzz MMąącczzyyńńsskkii

nia powstającym zagrożeniom. Tewspólnotowe akty nie zawierały jed-nak szczegółowych regulacji oraznie były wiążące dla państw człon-kowskich.

Na podstawie powyższych infor-macji zaobserwować można pewnąprawidłowość: o powstaniu regulacjiwspólnotowych w dziedzinie ochro-ny zdrowia decydowały na początkugłównie czynniki ekonomiczne,a w drugiej kolejności pojawiającesię zagrożenia, wspólne dla częścikrajów. Czy wobec tego czynniki tebędą dalej głównymi przyczynamidalszego rozwoju unijnych regulacjiw dziedzinie ochrony zdrowia, czymoże dojdą jeszcze jakieś nowe?Czy istniejące regulacje są wystar-czające, czy będą musiały zostaćzmienione, a jeśli tak, to w jakimkierunku będą prowadziły te mody-fikacje?

Obecnie zdrowie publiczne jestprzedmiotem regulacji XIII tytułutrzeciej części Traktatu ustanawiają-cego Wspólnotę Europejską9, któryto tytuł składa się tylko z jednego ar-tykułu 152. Przepis ten został wpro-wadzony przez Traktat z Maastrichti definiuje cele działań Wspólnotw zakresie zdrowia publicznego.Zgodnie z tym przepisem „Działa-nie Wspólnoty, które uzupełnia po-lityki krajowe, nakierowane jest napoprawę zdrowia publicznego, zapo-bieganie chorobom i dolegliwo-ściom ludzkim oraz usuwanie źró-deł zagrożeń dla zdrowia ludzkiego.Działanie to obejmuje zwalczanieepidemii, poprzez wspieranie badańnad ich przyczynami, sposobamiich rozprzestrzeniania się oraz zapo-biegania im, jak również informacjii edukacji w zakresie zdrowia.Wspólnota uzupełnia działaniepaństw członkowskich w celuzmniejszenia szkodliwych dla zdro-wia skutków narkomanii, włączającw to informację i profilaktykę”.W ustępie 2 ww. artykułu 152 TWEczytamy, że „Wspólnota zachęca dowspółpracy między państwamiczłonkowskimi w dziedzinach okre-ślonych w niniejszym artykule, oraz– jeśli to konieczne – wspiera ich

działania. Państwa członkowskie,w powiązaniu z Komisją, koordynu-ją między sobą własne polityki i pro-gramy w dziedzinach określonychw ustępie 1. Komisja może podjąć,w ścisłym kontakcie z państwamiczłonkowskimi, każdą użyteczną ini-cjatywę w celu wsparcia tej koordy-nacji”.

Zgodnie z ustępem 3 artykułu152 TWE „Wspólnota i państwaczłonkowskie sprzyjają współpracyz państwami trzecimi i kompetent-nymi organizacjami międzynarodo-wymi w dziedzinie zdrowia publicz-nego”. Wynika to z faktu, że ochro-na zdrowia jest tym obszarem spo-łeczno-gospodarczym, w którymwspółpraca międzynarodowa jestjuż zaawansowana. Jako przykładmożna wymienić współpracę w ra-mach World Health Organization(WHO).

Ustęp 4 komentowanego artyku-łu wskazuje jakie dokumenty mogąbyć przyjmowane dla realizacji ce-lów z zakresu zdrowia publicznego.Zgodnie z tym przepisem Parla-ment Europejski wspólnie z Radąmoże przyjmować: „a) środki ustanawiające wysokie

standardy jakości i bezpieczeń-stwa organów i substancji po-chodzenia ludzkiego, krwi i po-chodnych krwi; środki te nie sta-nowią przeszkody dla państwaczłonkowskiego w utrzymaniulub ustanawianiu bardziej rygo-rystycznych środków ochron-nych;

b)środki ustanawiające wysokiestandardy w dziedzinach wetery-naryjnej i fitosanitarnej, mającebezpośrednio na celu ochronęzdrowia publicznego;

c) środki zachęcające, zmierzającedo ochrony i poprawy zdrowialudzkiego, z wyłączeniem jakiej-kolwiek harmonizacji przepisówustawowych i wykonawczych”.

Traktat ustanawiający Wspólno-tę Europejską określa jednocześnie,że „Działanie Wspólnoty w dziedzi-nie zdrowia publicznego w pełniszanuje odpowiedzialność państw

członkowskich za organizacjęi świadczenie usług zdrowotnychi opieki medycznej. W szczególnościśrodki określone w ustępie 4 lit. a)nie naruszają przepisów krajowychdotyczących pozyskiwania organówi krwi lub ich wykorzystywania docelów medycznych”. Powyższe regu-lacje dotyczące kompetencji dookreślania własnego systemu opiekizdrowotnej zostały potwierdzonenastępnie w orzeczeniach Europej-skiego Trybunału Sprawiedliwości.Jako przykład można przytoczyćorzeczenie z 7 kwietnia 1984 r.w sprawie 238/82 Duphar BV i inniv. Holandii10.

Oznacza to, że do szeroko sfor-mułowanych celów dotyczącychzdrowia publicznego w Unii Euro-pejskiej nie zostały dodane do chwi-li obecnej skuteczne mechanizmyprawne do ich realizacji. Przyznaneuprawnienia koordynacyjne dla Ko-misji oraz możliwość stosowania za-chęt jak również wyłączenie możli-wości harmonizacji przepisów usta-wowych i wykonawczych państwczłonkowskich, w znaczny sposóbograniczają możliwości unifikacjiprawnej obszaru ochrony zdrowiaoraz stworzenia jednolitego europej-skiego systemu opieki zdrowotnej.Porównując dziedzinę ochrony zdro-wia z innymi tradycyjnymi obszara-mi właściwości Wspólnoty Europej-skiej wyraźnie widać, że rola insty-tucji i prawa wspólnotowego jestniewielka. Zakaz harmonizacji niedotyczy wymienionych powyżej za-gadnień związanych z ustanawia-niem wysokich standardów jakościi bezpieczeństwa organów oraz sub-stancji pochodzenia ludzkiego, krwii pochodnych krwi oraz środków po-dejmowanych w dziedzinach: fitosa-nitarnej i weterynarynaryjnej. Jed-nakże ograniczony charakter kom-petencji Wspólnoty w dziedzinieochrony zdrowia jest ciągle faktem.

Natomiast w przypadku produk-tów leczniczych i wyrobów medycz-nych pojawiło się wiele dosyć szcze-gółowych aktów prawa wtórnegoUnii Europejskich takich jak: rozpo-rządzenia, dyrektywy, decyzje.


Związane są one przede wszystkimz zapewnieniem swobodnego prze-pływu towarów oraz dopuszczaniaich do obrotu w drugim państwieczłonkowskim. Jako przykład moż-na przytoczyć rozporządzenie Rady2309/93 z dnia 22 lipca 1993 r.w sprawie wspólnotowych procedurzezwoleń na umieszczanie na rynkuproduktów medycznych dla ludzioraz dla zwierząt i w sprawie nadzo-ru nad tymi produktami, a takżew sprawie ustanowienia Europej-skiej Agencji Oceny Produktów Me-dycznych11 oraz dyrektywę Parla-mentu Europejskiego i Rady z dnia6 listopada 2001 r. w sprawie wspól-notowego kodeksu nt. produktówfarmaceutycznych12. Równieżw tym przypadku widać, że zagad-nienia uregulowane aktami prawawtórnego, odnoszące się do obszaruochrony zdrowia są równolegle dozagadnień gospodarczych odnoszą-cych się do obrotu towarami. W tymmiejscu należy wskazać jeszcze naniemałą liczbę regulacji dotyczą-cych wymogów sanitarnych orazbezpieczeństwa żywności. Unijneprawodawstwo reguluje w tym przy-padku minimalne standardy, jakiemuszą być spełniane w państwachczłonkowskich, co również powiąza-ne jest z zagadnieniami zdrowia pu-blicznego.

Oprócz działań wynikającychz wymienionych regulacji Unia Eu-ropejska może wspierać inne działa-nia na rzecz zdrowia publicznego,głównie poprzez fundusze struktu-ralne i różnego rodzaju programy fi-nansowe. Ochrona zdrowia, takżejak inne obszary społeczno-gospoda-rcze może korzystać ze środków fi-nansowych pochodzących z fundu-szy strukturalnych oraz innych źró-deł unijnej pomocy finansowej. Be-neficjenci mogą korzystać przedewszystkim ze środków Europejskie-go Funduszu Rozwoju Regionalne-go13 oraz Europejskiego FunduszuSpołecznego14. Według założeń, któ-ry legły u podstawy powstania unij-nych strukturalnych instrumentówfinansowych, znalazła się idea, żeintegracja społeczeństw przebiegać

będzie łatwiej i dynamiczniej, gdyzmniejszy się różnice, a zwiększyspójność i jednolitość systemów go-spodarczych. Polityka strukturalnai fundusze mają pomóc władzomcentralnym i regionalnym słabiejrozwiniętych regionów w rozwiąza-niu ich najważniejszych problemów– również w dziedzinie ochronyzdrowia.

Czy zatem możliwa jest wspólnaeuropejska polityka zdrowotna, któ-rej „produktem” byłby jednolity eu-ropejski system ochrony zdrowiai wspólny rynek świadczeń i usługmedycznych? Na tak postawione py-tanie odpowiedź znajdumey u cyto-wanego już R. Holly.

„Wprowadzenie powszechnego„paneuropejskiego” systemu ochro-ny zdrowia nie wydaje się możliweze względu na różnice pryncypiówi wynikające stąd uwarunkowaniakulturowo-społeczne, ideologiczno– polityczne, ekonomiczno-finanso-we, medyczno-technologiczne orazbrak solidnych formalno-prawnychpodstaw do jego powstania. Osią-gnięcie wielowymiarowego konsen-susu w tym zakresie nie wydaje sięrelane. Wątpliwe są tym samym jed-nolite, trwałe podstawy wspólnej pa-neuropejskiej polityki zdrowotnej.

Realnym oraz możliwym dowprowadzenia w całej Unii Europej-skiej, wydaje się natomiast powsta-nie wspólnego rynku świadczeńi usług medycznych, opartego naubezpieczeniowym segmencie sys-temów ochrony zdrowia poszczegól-nych państw UE.”15 Jednocześnie,zgodnie z ogólną tendencją, nastę-powała będzie także dalsza powolnaharmonizacja przepisów prawapaństw członkowskich, co już terazjest możliwe do zaobserwowania,zwłaszcza jeśli chodzi o produktylecznicze i wyroby medyczne orazobrót nimi. Analogiczna sytuacjazaistnieje w przypadku swobodnegoprzepływu usług i pracowników,gdzie różnice oraz bariery będą rów-nież zanikały.

Ustanowione wspólnotowymiprzepisami minimalne wymogi sa-nitarne oraz wymogi związane z za-

pewnieniem bezpieczeństwa żywno-ści, z czasem będą zapewne nie-znacznie zaostrzone, jednak w tejdziedzinie uwaga odpowiednichwładz i instytucji skupiać się będzieprzede wszystkim na egzekwowaniujuż istniejących przepisów.

Kolejnym argumentem za peł-niejszą integracją i harmonizacjąprzepisów państw członkowskichoraz powstaniem bardziej ujednoli-conego rynku świadczeń i usług me-dycznych są procesy globalizacyjioraz zagrożenia jakie się z nimi łą-czą. Zagadnienia te są obecnieszczególnie aktualne, ze względu narozprzestrzenianie się w Europie wi-rusa H5N1 czyli tzw. „ptasiej gry-py”. Żeby przeciwdziałać tego typuniebezpieczeństwom już teraz pań-stwa członkowskie koordynują swojedziałania i stosują podobne proce-dury. Ta koordynacja działań z cza-sem powinna przerodzić się w bar-dziej instytucjonalną formę współ-pracy na szczeblu wspólnotowym.Jak szybko ten proces będzie prze-biegał zależeć będzie od liczby i ska-li zagrożeń jakie będą występowaływ Europie lub w jej bezpośrednimsąsiedztwie.

Przed Unią Europejską rysujesię realna wizja starzenia społe-czeństw. Będzie to kolejne wyzwa-nie dla Wspólnoty Europejskiej,związane również z ochroną zdro-wia. Ważne będzie zapewnienie sta-rzejącym się społeczeństwom odpo-wiednio przygotowanych kadr me-dycznych, co może wpłynąć na ujed-nolicanie systemów kształceniai powstanie odpowiednich progra-mów badawczych w tym zakresie.

Podsumowując, można wyrazićprzekonanie, że w dziedzinieochrony zdrowia będzie następo-wała pełniejsza integracja i ujedno-licanie systemów opieki zdrowot-nej. Jednakże procesy te będą mia-ły ograniczony charakter ze wzglę-du na szereg istniejących barier,w tym przede wszystkim różniceideologiczne dotyczące pryncy-piów polityki społecznej oraz ist-nienie w poszczególnych pań-stwach członkowskich różnych sys-


temów ochrony zdrowia o odmien-nym charakterze.

Stąd też wspólna europejska po-lityka ochrony zdrowia prawdopo-dobnie będzie miała bardzo ograni-czony charakter. Będzie istniaław wymiarze niezbędnym jedyniedla zapewnienia realizacji swobodyprzepływu towarów i usług oraz swo-body osiedlania się a także przeciw-działania wspólnym zagrożeniom.

Przypisy:

1. Romuald Holly, Wspólny europejski rynekświadczeń i usług medycznych – założenia dlawspólnej europejskiej polityki ochrony zdrowia,[w: ] Współpraca transgraniczna na rynku usługmedycznych pomiędzy wybranymi krajamiUnii Europejskiej, praca zbiorowa, Wyd. Uni-wersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2005.

2. Tamże, s. 73. Dz. U. WE 1977, L 105/10. 4. Dz. U. WE 1965, 22/369. 5. Dz. U. 1986, C 184/1. 6. Dz. U. WE 1986, C 184/3. 7. Dz. U. WE 1986, C 184/4. 8. Dz. U. WE 1986, C 184/21. 9. Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską

(TWE) – tekst skonsolidowany (uwzględniającyzmiany wprowadzone Traktatem z Nicei,Dziennik Urzędowy UE C 235 z 24 grudnia2002 r.)

10. Zbiór Orzeczeń ETS 1984 r., s. 523. 11 Dz. U. WE 1992, L 182/1. 12 Dz. U. WE 2001, L 311/67. 13 Podstawę prawną Europejskiego Funduszu

Rozwoju Regionalnego stanowi art. 160 Trakta-tu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską(TWE).

14 Podstawę prawną Europejskiego FunduszuSpołecznego stanowi art. 146 Traktatu Ustana-wiającego Wspólnotę Europejską (TWE).

15 Romuald Holly, tamże s. 15

Literatura:

1. Barcz Jan: Prawo Unii Europejskiej –Zagadnienia systemowe, Wydawnic-two Prawo i Praktyka Gospodarcza,Warszawa 2004.

2. Holly Romuald: Wspólny europejskirynek świadczeń i usług medycznych –założenia dla wspólnej europejskiejpolityki ochrony zdrowia, [w: ] Współ-praca transgraniczna na rynku usługmedycznych pomiędzy wybranymi kra-jami Unii Europejskiej, praca zbioro-wa, Wyd. Uniwersytetu Szczecińskie-go, Szczecin 2005.

3. Wojtaszczyk Konstanty A.: Funduszestrukturalne i polityka regionalnaUnii Europejskiej, Oficyna Wydawni-cza ASPRA-JR, Warszawa 2005.

4. Materiały dostępne na oficjalnej stronieMinisterstwa Zdrowia: www.mz.gov.pl.


Postępujący rozwój rynku ko-mercyjnych ubezpieczeń zdrowot-nych w Polsce pozwala już na próbęporównania ofert różnych zakładówubezpieczeń i dokonania pierwsze-go ich rankingu.

NNiieeppoorróówwnnyywwaallnnoośśćć ooffeerrtt

Jako ubezpieczenie zdrowotnetraktujemy zobowiązanie zakładuubezpieczeń do określonych świad-czeń i/lub usług medycznych w za-mian za stosowną składkę, pieniężneświadczenie, np. w przypadku zacho-rowania na określoną chorobę lubpobyt w szpitalu. „Z definicji” zatemubezpieczenie zdrowotne zapewniaochronę na wypadek zrealizowaniasię ryzyka określonej choroby i/lubutraty zdrowia. W związku z tym po-wstaje potrzeba skorzystania zeświadczenia i/lub usługi medycznej,na którą składają się dokładnie okre-ślone procedury medyczne realizo-wane w z góry założonym standar-dzie, zgodnie z warunkami umowyubezpieczenia. Ze względu na różno-rodność i – pod wieloma względami– nieporównywalność ofert, tzn. pro-duktów ubezpieczeniowych, potocz-nie nazywanych polisami, jaką pro-ponują zakłady ubezpieczeń dla po-tencjalnego klienta (pacjenta), wy-bór odpowiedniej polisy może oka-zać się bardzo kłopotliwy lub nawetracjonalnie niemożliwy.

DDoobbrraa PPoolliissaa

Pożyteczna może być zatem pró-ba zobiektywizowanego spojrzeniana produkty ubezpieczeniowe zwią-zane z ochroną zdrowia, czy też – in-

nymi słowy – w każdej sytuacji, gdypowstaje konieczność korzystania zeświadczeń i usług zdrowotnych. Przy-znawane przez nas poszczególnymproduktom ubezpieczeniowym oce-ny były wynikiem stosowania kryte-

riów ustanowionego przed kilkomalaty Certyfikatu Jakości ProduktówUbezpieczeniowych Dobra Polisa,przez Krajowy Instytut Ubezpieczeń,który funkcjonuje jako znak jakościi jednocześnie potwierdzenie rzetel-nej, przyjaznej klientowi konstrukcjiproduktu ubezpieczeniowego. Po-równywanie tych wszystkich produk-tów, jakie zakwalifikowaliśmy dooceny ze względu na przyjętą defini-cję ubezpieczenia zdrowotnego, wy-nikało z zastosowania takich kryte-riów „Dobrej Polisy” jak: • przejrzystość produktu, • dostosowanie produktu do rze-

czywistych potrzeb klienta, • sposób ustalania i wypłaty świad-

czenia, • dostosowanie produktu do warun-

ków polskiego rynku, • elastyczność produktu, • cena produktu, • ogólna ocena produktu.

Produkt mógł otrzymać notęoznaczoną literami: A, B+, B, C+, C,

D+, D, przy czym A oznacza speł-nianie wszystkich kryteriów. Anali-zie poddano ogólne warunki ubez-pieczenia poszczególnych produk-tów i inne szczegółowe informacjeo nich dostępne na stronach inter-

netowych zakładów ubezpieczeńoraz dane przekazane nam bezpo-średnio przez zakłady ubezpieczeń.

UUbbeezzppiieecczzeenniiaa ddooddaattkkoowwee

Dodatkowe ubezpieczenia zdro-wotne są oferowane w Polsce zarów-no przez zakłady ubezpieczeń na ży-cie (TU Allianz Polska SA, PZU Ży-cie SA, Gerling Polska TU na ŻycieSA), jak i ubezpieczeń majątkowych(UNIQA TU SA, TUiR Cigna STUSA, TU INTER – Polska SA, TUWTUW). Polisy te pokrywają kosztyusługi medycznej, świadczonej prze-ważnie przez jedną z firm abona-mentowych. Polisy ubezpieczeniazdrowotnego przeznaczone są zarów-no dla klientów indywidualnych,klientów grupowych jak też sprzeda-wane są w tzw. pakietach rodzin-nych. Usługi realizują zwykle prywat-ne sieci świadczeniodawców medycz-nych, takie jak: ENEL MED, DAN-TEX-MED, LUX MED, CentrumMedyczne LIM, czy Medicover.


PPIIEERRWWSSZZYY RRAANNKKIINNGG KKOOMMEERRCCYYJJNNYYCCHHUUBBEEZZPPIIEECCZZEEŃŃ ZZDDRROOWWOOTTNNYYCCHH ((SSYYSSTTEEMM UUBBEEZZPPIIEECCZZEEŃŃUUZZUUPPEEŁŁNNIIAAJJĄĄCCYYCCHH))**AAggnniieesszzkkaa BBooggddaańńsskkaa,, AAnnnnaa JJaaccoońń,, EEllżżbbiieettaa JJaarrmmuusszz

Spośród dostępnej oferty najwyżej oceniliśmy produkty: Opieka Medyczna – indywidualne ubezpieczenie na życiei zdrowie oraz Opieka Medyczna Premium PZU Życie SA,a także Indywidualne i rodzinne ubezpieczenie kosztów lecze-nia MEDI-CARE, Indywidualne i rodzinne ubezpieczenie kosz-tów leczenia CIGNA – Zdrowie oraz Indywidualne ubezpiecze-nie kosztów leczenia ANTIDOTUM PLUS TUiR Cigna STU SA

UUbbeezzppiieecczzeenniiaa iinnddyywwiidduuaallnneeii rrooddzziinnnnee

Ubezpieczenia indywidualne i ro-dzinne są oferowane przez: GerlingPolska TU na Życie SA, PZU ŻycieSA, UNIQA TU SA, TUiR CignaSTU SA, TUW TUW oraz TU IN-TER – Polska SA. Polisy oferowaneprzez te zakłady zapewniają dostępdo szerokiej gamy świadczeń obejmu-jących: konsultacje lekarskie, bada-nia specjalistyczne, leczenie stomato-logiczne, wykonywanie testów dia-gnostycznych, wizyty domowe orazinfolinie medyczne i świadczeniaw przypadku hospitalizacji. Ubezpie-czenia te standardowo nie obejmująusług medycyny pracy oraz kosztówleczenia za granicą, które dostępne sąjedynie w ramach opcji dodatko-wych. Podział produktu ubezpiecze-niowego na kilka wariantów, uzależ-nionych od zakresu świadczeń,umożliwia wybranie najbardziej od-powiadających potrzebom klienta.

Składka ubezpieczeniowa jestprzede wszystkim uzależniona odwieku klienta oraz zakresu świad-czeń i usług. Jej wielkość waha się od33 zł do 157 zł miesięcznie i z pewno-ścią nie jest dostępna dla każdegoprzeciętnego obywatela. Składka naubezpieczenie zdrowotne rodzinneto od 97 zł do nawet 400 zł i obejmu-je świadczenia i usługi medyczne dlamałżonka i dzieci ubezpieczonegodo 18 lub 25 roku życia.

Jak już wspomniano, większośćzakładów ubezpieczeń współpracujez prywatnymi sieciami partnerówmedycznych, u których można reali-zować usługi medyczne, będąceprzedmiotem ubezpieczenia. Nie-którzy ubezpieczyciele umożliwiająkorzystanie z usług objętych ubez-pieczeniem w innej placówce niżwskazane w umowie, a zwrot kosz-tów usługi następuje na podstawieotrzymanego rachunku.

Spośród dostępnej oferty nasieksperci – sędziowie kompetentni –najwyżej ocenili produkty: OpiekaMedyczna – indywidualne ubezpie-czenie na życie i zdrowie oraz Opie-ka Medyczna Premium PZU Życie

SA, a także Indywidualne i rodzinneubezpieczenie kosztów leczenia ME-DI-CARE, Indywidualne i rodzinneubezpieczenie kosztów leczenia CI-GNA – Zdrowie oraz Indywidualneubezpieczenie kosztów leczenia AN-TIDOTUM PLUS TUiR Cigna STUSA, przyznając wszystkim wspo-mnianym produktom najwyższąmożliwą ocenę – A. Najgorzej nato-miast oceniono produkt: Ubezpie-czenie zdrowotne Gerling Polska TUna Życie SA. Pamiętać przy tym na-leży, iż wszelkich ocen dokonywanojedynie na podstawie formalnej ana-lizy dokumentów ubezpieczenio-wych poszczególnych produktów.

GGrruuppoowwee uubbeezzppiieecczzeenniiaazzddrroowwoottnnee

Ubezpieczenia grupowe są ofero-wane przez: TU Allianz Życie PolskaSA, PZU Życie SA, UNIQA TU SA,TUiR Cigna STU SA, oraz TU IN-TER – Polska S. A. Ubezpieczeniemjest objęty pracownik oraz jego rodzi-na, a ubezpieczającym (płatnikiemskładek) jest pracodawca. Polisaobejmuje świadczenia i usługi me-dyczne z zakresu: medycyny pracy,badań laboratoryjnych, przeglądówstomatologicznych, opieki podstawo-wej i specjalistycznej, wizyt domo-wych, pomocy ambulatoryjnej orazudostępniona jest infolinia medycz-na i telefoniczna rezerwacja. Produk-ty ubezpieczeniowe można rozsze-rzyć o opcje dodatkowe, np. leczeniew szpitalu, czy koszty leczenia za gra-nicą. Grupowe ubezpieczenia zdro-wotne zazwyczaj nie obejmują dro-gich badań, np. tomografii kompute-rowej. Produkty rodzinne ogranicza-ją wiek dzieci objętych ochroną, któ-ry waha się w zależności od zakładuubezpieczeń do 18 lub 25 roku życia,z reguły stosuje się także ogranicze-nia wieku pracowników do 65 lat.Okresy karencji są bardzo zróżnico-wane, od 60 dni do 10 miesięcy, a ichgranica nie zawsze jest jednoznacz-nie określona zwłaszcza w przypadkuświadczeń związanych z ciążą i uro-dzeniem dziecka. Składka ubezpie-czeniowa w wysokości od ok. 40 zł do

214 zł miesięcznie za jednego pra-cownika jest ponoszona przez praco-dawcę, a jej poziom zależy od zakła-du ubezpieczeń i zakresu świadczeń.Można też skorzystać z polis, dla któ-rych wysokość składki miesięcznejwynosi 9,90 zł, jednak oferta ta nieobejmuje limitowanych usług me-dycznych, a jedynie uprawnia do zni-żek na świadczenia i usługi medycz-ne objęte ubezpieczeniem. Wyso-kość składki zależy od: liczebnościgrupy, wieku i stanu zdrowia ubez-pieczonych. Polisy są przygotowanedla grup minimum 2, 10, 20 osób,w zależności od zakładu ubezpie-czeń. Rozliczenia za zrealizowaneświadczenia zdrowotne odbywają siębezgotówkowo, tzn. ubezpieczycieleudostępniają wykaz świadczeń do-stępnych w ramach umowy wrazz cenami tych świadczeń, do wysoko-ści których firma ubezpieczeniowazwróci koszty świadczenia w przy-padku realizowania go w innej niżproponowana placówce medycznej.

UUzzuuppeełłnniiaajjąąccee cczzyykkoommpplleemmeennttaarrnnee

Na uwagę zasługują produkty wy-różnione w rankingu oceną A: Pro-gram ogólnopolski Allianz Zdrowie,Program ogólnopolski Medica Polskadostępne w TU Allianz Życie PolskaSA, Ubezpieczenie grupowe i zbioro-we Zdrowie & Skarb w UNIQA TUSA oraz Grupowe ubezpieczeniekosztów leczenia ANTIDOTUM TU-iR Cigna STU SA. Zdecydowanie naj-słabiej oceniono Program regionalny– Prywatne ubezpieczenie zdrowotneTU Allianz Życie Polska SA orazGrupowe ubezpieczenie VISION TUINTER – Polska SA.

Ze względu na charakter obecnejniewydolności powszechnej ochronyzdrowia, wydaje się, że produktyzdrowotne jako uzupełniające czykomplementarne powinny mieć nacelu uzupełnienie lub częściowe za-stąpienie, mało dostępnych i słabychjakościowo, świadczeń i usług me-dycznych dostępnych w ramach po-wszechnego ubezpieczenia zdrowot-nego. Niestety, brakuje produktów


gwarantujących np. usługi leczeniaszpitalnego w wybranym szpitalu, za-pewniającym odpowiednio wysoki,z góry określony, standard medycz-ny. Konieczne jest zatem szybkiestworzenie warunków formalno-pra-wnych do współistnienia systemupublicznego i prywatnego, a zapo-wiadane przez polityków reformysystemu ochrony zdrowia, polegają-ce m. in. na określeniu koszykaświadczeń gwarantowanych, wprowa-dzeniu ubezpieczeń dodatkowychi alternatywnych zwiększającychszanse na rozwój tego segmentu ryn-ku ubezpieczeniowego w najbliższejprzyszłości. Popyt na tego typu pro-dukty ma nadal charakter marginal-ny przede wszystkim ze względu napopularność oferty firm abonamen-towych, gwarantujących łatwydostęp do świadczeń realizowa-nych bezpośrednio w wyspecja-lizowanych placówkach me-dycznych; brak zachęt podatko-wych i stosunkowo wysokie ce-ny produktów zdrowotnych dlaprzeciętnego obywatela. Trzebapodkreślić, iż obecnie ubezpie-czenie takie jest ubezpiecze-niem „prestiżowym”, stąd teżmożna podejrzewać, że zainte-resowanie nim przejawiajągłównie osoby zainteresowanetakim wyróżnieniem, natomiastwiększość tzw. przeciętnych obywate-li, ze względu na ograniczone możli-wości finansowe i ograniczony geo-graficznie dostęp do placówek me-dycznych, nie decyduje się jeszcze nawykupienie polisy.

Jednak tendencje w tym zakresieulegają wyraźnym zmianom zwięk-szając zainteresowanie klientów, do-brą jakościowo, przystępną cenowo,realizowaną w określonym terminiew każdym miejscu w Polsce, ofertąubezpieczeniową. Szacuje się, żeobecnie, pomimo obowiązkowegouiszczania składek na powszechnysystem ochrony zdrowia, z prywat-nych usług medycznych w ramachopłat abonamentowych w centrachmedycznych oraz indywidualnychi rodzinnych polis ubezpieczenio-wych korzysta już ponad milion Po-

laków, którzy przeznaczają na tencel ok. 0,7 – 1 mld zł rocznie. Ponad-to, w prywatnych przychodniach,które są uważane za najskuteczniej-szą drogę skrócenia kolejki do szpita-la, Polacy pozostawiają rocznie dal-szych kilka miliardów złotych.

WWaarruunnkkii kkoonniieecczznnee

Zaznaczmy na koniec, że wymo-wa przedstawionego rankingu niejest i – z definicji – nie może być jed-noznaczna. Przede wszystkim dlate-go, że nie istnieje (i nie jest możliwydo skonstruowania) uniwersalnyprodukt zdrowotny, który odpowia-dałby wszystkim klientom jakiego-kolwiek zakładu ubezpieczeń (po-tencjalnym pacjentom). Natomiast

badane przez nas produkty ubezpie-czeń zdrowotnych są dedykowaneogółowi klientów, a nie poszczegól-nym grupom społecznym, socjode-mograficznym, wiekowym, zawodo-wym i na miarę specyficznych po-trzeb tych grup.

Dokonana przez nas analiza z ko-nieczności zatem ograniczyła się douwzględniania jedynie formalnychkryteriów oceny produktu, ujawnie-nia klauzul abuzywnych, oceny pro-cedur likwidacyjnych. Nasz rankingwyróżnia zatem produkty najlepsze,ale drogą selekcji tych, które nie ma-ją formalnych wad konstrukcyjnychlub też ułomności te są jedynie nie-wielkie. Ranking – by uznać za bar-dziej obiektywny a przez to więcejmówiący – należałoby rozszerzyćo jeszcze kilka innych, ważnych,przede wszystkim z punktu widzenia

pacjenta, kryteriów, choćby takichjak modularna budowa, ułatwiającadostosowanie polisy do rzeczywi-stych aktualnych potrzeb poszczegól-nych zainteresowanych.

Stworzenie systemu dodatko-wych ubezpieczeń zdrowotnych wy-maga ponadto segmentacji rynku(pacjentów) w oparciu o jednoznacz-nie zdefiniowane merytoryczne kry-teria, choćby takie, jak proponujeDRG (Diagnosis Related Groups), tzn.systemu Jednorodnych Grup Pacjen-tów. Grupy diagnostyczne pacjentówsą w takim przypadku opisywane napodstawie danych socjodemograficz-nych i szpitalnych (wiek, płeć, choro-ba zasadnicza i współistniejąca, trybprzyjęcia do szpitala i tryb wypisu,powody kolejnych przyjęć, stosowane

procedury itp.) oraz średnich kosz-tów związanych z leczeniem pacjen-tów w poszczególnych grupach. Sy-mulację taką, w oparciu o wystanda-ryzowane pod względem statystycz-nym grupy klientów, przeprowadząw najbliższym czasie studenci KołaNaukowego przy Katedrze PolitykiOchrony Zdrowia Uniwersytetu Me-dyznego w Łodzi. Z niecierpliwościąoczekujemy na wyniki tych badań,ponieważ pozwolą one istotnie zo-biektywizować i ewentualnie zwery-fikować prezentowany ranking,a przede wszystkim odpowiedzą nanajważniejsze chyba pytanie – jakichwłaściwie polis zdrowotnych potrze-bujemy.

* Tekst publikowany w: Menedżer Zdrowia,Nr 1/2006, s. 22-29.


Ubezpieczenia zdrowotne reklamowane ostatnio przez nie-które zakłady ubezpieczeń, jak np. Signal Iduna Polska TU SA,czy TU Compensa SA, nie zostały uwzględnione w pierwszejedycji naszego rankingu, ponieważ produkty te nie były dostęp-ne w okresie przeprowadzania przez nas dość złożonych proce-dur kwalifikujących, wielostopniowych i weryfikowanych przezkilka zespołów „sędziów kompetentnych”, stąd też nie znalazłysię jeszcze w prezentowanych zestawieniach. Zostaną oneuwzględnione w kolejnych edycjach rankingu.


IND

YW

IDU

ALN

E I

RO

DZ

INN

E U

BE

ZP

IEC

ZE

NIA

ZD

RO

WO

TN

E

Kry

teri

a r

an

kin

gu

1122

3344

5566

77

PPrrzz

eejjrrzz

yyssttoo

śśććDD

oossttoo

ssooww

aanniiee

SSppoo

ssóóbb

uussttaa

lleennii

aaDD

oossttoo

ssooww

aanniiee

EEllaass

ttyycczz

nnoośśćć

CCeenn

aaOO

ggóóllnn

aa oocc

eennaa

LL..pp..

PPrroo

dduukktt

WWaarr

iiaanntt

yy pprr

oodduukk

ttuupprr

oodduukk

ttuupprr

oodduukk

ttuu dd

ooww

yyssookk

oośśccii

sszzkk

ooddyy

pprroodd

uukkttuu

ddoo

pprroodd

uukkttuu

pprroodd

uukkttuu

pprroodd

uukkttuu

OC

EN

Arrzz

eecczzyy

wwiiss

ttyycchh

ii śśww

iiaaddcc

zzeennii

aa//oodd

sszzkkoo

ddooww

aanniiaa

,,ww

aarruunn

kkóóww

ppoottrr

zzeebb

kklliiee

nnttaa

ttrryybb

wwyypp

łłaattyy

ppoollss

kkiieegg

oo rryy

nnkkuu

śśwwiiaa

ddcczzee

nniiaa//

ooddsszz

kkooddoo

wwaann

iiaa

00 ––

2200

ppkktt..

00 ––

1155

ppkktt..

00 ––

1155

ppkktt..

00 ––

1100

ppkktt..

00 ––

1100

ppkktt..

00 ––

55 pp

kktt..

00 ––

2255

ppkktt..

00 ––

110000

ppkktt

..

TU

iR C

IGN

A S

TU

S.A

. D

zia

ł II

Indy

wid

ualn

e ub

ezpi

ecze

nie

ubez

piec

zeni

eko

sztó

w l

ecze

nia

AN

TID

OTU

M P

LUS

-W

aria

nt S

(st

anda

rd)

Indy

wid

ualn

e i

rodz

inne

1.In

dyw

idua

lne

ubez

piec

zeni

eub

ezpi

ecze

nie

kosz

tów

lec

zeni

a17

.75

12.5

10.5

98.

54

20

8822..55

AAko

sztó

w l

ecze

nia

AN

TID

OTU

M P

LUS

-A

NTI

DO

TUM

PLU

SW

aria

nt B

(pe

łny)

Indy

wid

ualn

e i

rodz

inne

ubez

piec

zeni

eko

sztó

w l

ecze

nia

AN

TID

OTU

M P

LUS

-W

aria

nt C

(pr

estiż

)

TU

iR C

IGN

A S

TU

S.A

.D

zia

ł II

Indy

wid

ualn

e ub

ezpi

ecze

nie

kosz

tów

lec

zeni

aM

EDI-

CA

RE

- S

ILV

ER

Indy

wid

ualn

eR

odzi

nne

ubez

piec

zeni

ei

rodz

inne

kosz

tów

lec

zeni

a2.

ubez

piec

zeni

eM

EDI-

CA

RE

- S

ILV

ER18

12.5

10.2

58.5

8.7

53.5

20.5

8822AA

kosz

tów

lec

zeni

aM

EDI-

CA

RE

Indy

wid

ualn

e ub

ezpi

ecze

nie

kosz

tów

lec

zeni

aM

EDI-

CA

RE

- G

OLD

Rod

zinn

e ub

ezpi

ecze

nie

kosz

tów

lec

zeni

aM

EDI-

CA

RE

- G

OLD


TU

iR C

IGN

A S

TU

S.A

. D

zia

ł II

Indy

wid

ualn

e i

rodz

inne

ubez

piec

zeni

eko

sztó

w l

ecze

nia

Indy

wid

ualn

eC

IGN

A -

Zdr

owie

i ro

dzin

new

aria

nt p

odst

awow

y3.

ubez

piec

zeni

e17.5

12

10.5

8.5

7.7

54.2

519.2

57799

..7755

AAko

sztó

w l

ecze

nia

Indy

wid

ualn

e i

rodz

inne

CIG

NA

– Z

drow

ieub

ezpi

ecze

nie

kosz

tów

lec

zeni

aC

IGN

A -

Zdr

owie

war

iant

roz

szer

zony

PZ

U Ż

ycie

S.A

.D

zia

ł II

Opi

eka

Med

yczn

a -

indy

wid

ualn

e ub

ezpi

ecze

nie

Opi

eka

Med

yczn

a -

na ż

ycie

i z

drow

ie -

indy

wid

ualn

ew

aria

nt K

omfo

rt4.

ubez

piec

zeni

e17.5

12.2

511

8.5

7.7

54

16.2

57777

..2255

AAna

życ

ieO

piek

a M

edyc

zna

-i

zdro

wie

indy

wid

ualn

e ub

ezpi

ecze

nie

na ż

ycie

i z

drow

ie -

war

iant

Kom

fort

Plu

s

PZ

U Ż

ycie

S.A

.D

zia

ł II

Opi

eka

Med

yczn

aP

rem

ium

-O

piek

a M

edyc

zna

ubez

piec

zeni

e in

dyw

idua

lne

5.

Pre

miu

m -

1711.7

511.2

57.7

57.2

53.5

17.5

7766AA

ubez

piec

zeni

eO

piek

a M

edyc

zna

indy

wid

ualn

eP

rem

ium

Plu

sub

ezpi

ecze

nie

indy

wid

ualn

e

TU

IN

TE

R- P

ols

ka

S.A

.D

zia

ł II

Ube

zpie

czen

ie Z

drow

otne

VIS

ION

- V

isio

n B

asic

Ube

zpie

czen

ie Z

drow

otne

6.

Ube

zpie

czen

ieV

ISIO

N -

Vis

ion

Silv

erZd

row

otne

VIS

ION

12.7

512.2

510.5

7.7

57.7

53

18.2

57722

..2255

BB++

Ube

zpie

czen

ie Z

drow

otne

VIS

ION

- V

isio

n G

old

Ube

zpie

czen

ie Z

drow

otne

VIS

ION

- V

isio

n D

iam

ond


IND

YW

IDU

ALN

E I

RO

DZ

INN

E U

BE

ZP

IEC

ZE

NIA

ZD

RO

WO

TN

E

Kry

teri

a r

an

kin

gu

1122

3344

5566

77

PPrrzz

eejjrrzz

yyssttoo

śśććDD

oossttoo

ssooww

aanniiee

SSppoo

ssóóbb

uussttaa

lleennii

aaDD

oossttoo

ssooww

aanniiee

EEllaass

ttyycczz

nnoośśćć

CCeenn

aaOO

ggóóllnn

aa oocc

eennaa

LL..pp..

PPrroo

dduukktt

WWaarr

iiaanntt

yy pprr

oodduukk

ttuupprr

oodduukk

ttuupprr

oodduukk

ttuu dd

ooww

yyssookk

oośśccii

sszzkk

ooddyy

pprroodd

uukkttuu

ddoo

pprroodd

uukkttuu

pprroodd

uukkttuu

pprroodd

uukkttuu

OC

EN

Arrzz

eecczzyy

wwiiss

ttyycchh

iiśśww

iiaaddcc

zzeennii

aa//oodd

sszzkkoo

ddooww

aanniiaa

,,ww

aarruunn

kkóóww

ppoottrr

zzeebb

kklliiee

nnttaa

ttrryybb

wwyypp

łłaattyy

ppoollss

kkiieegg

oo rryy

nnkkuu

śśwwiiaa

ddcczzee

nniiaa//

ooddsszz

kkooddoo

wwaann

iiaa

00 ––

2200

ppkktt..

00 ––

1155

ppkktt..

00 ––

1155

ppkktt..

00 ––

1100

ppkktt..

00 ––

1100

ppkktt..

00 ––

55 pp

kktt..

00 ––

2255

ppkktt..

00 ––

110000

ppkktt

..

UN

IQA

TU

S.A

. D

zia

ł II

Indy

wid

ualn

e i

rodz

inne

ubez

piec

zeni

eIn

dyw

idua

lne

Zdro

wie

& S

karb

-i

rodz

inne

war

iant

Kom

fort

7.

ubez

piec

zeni

e16.7

510.2

511.7

57

6.2

53

15

7700BB

++Zd

row

ie &

Ska

rbIn

dyw

idua

lne

i ro

dzin

neub

ezpi

ecze

nie

Zdro

wie

& S

karb

-w

aria

nt K

omfo

rt P

LUS

GE

RLIN

G P

OLS

KA

TU

na

Życie

S.A

.D

zia

ł I

Ube

zpie

czen

iezd

row

otne

- p

akie

tB

rązo

wy

Plu

s

8.U

bezp

iecz

enie

Ube

zpie

czen

iezd

row

otne

zdro

wot

ne -

pak

iet

12.7

59.

2511

.56.

256

311

.56600

..2255

BBS

rebr

ny P

lus

Ube

zpie

czen

iezd

row

otne

- p

akie

tZł

oty

Plu

s

TU

W T

UW

Dzi

ał II

Pak

iet

DLA

PR

ZEZO

RN

YCH

9.

Ube

zpie

czen

ieP

akie

t12

9.7

58.5

5.5

5.7

52.7

513.2

55577

..55BB

zdro

wot

neW

RA

ZIE

PO

TRZE

BY

Pak

iet

BEZ

PIE

CZE

ŃS

TWO


GR

UP

OW

E U

BE

ZP

IEC

ZE

NIA

ZD

RO

WO

TN

E

Kry

teri

a r

an

kin

gu

1122

3344

5566

77

PPrrzz

eejjrrzz

yyssttoo

śśććDD

oossttoo

ssooww

aanniiee

SSppoo

ssóóbb

uussttaa

lleennii

aa ww

yyssookk

oośśccii

DDooss

ttoossoo

wwaann

iieeEEll

aassttyy

cczznnoo

śśććCC

eennaa

OOggóó

llnnaa

oocceenn

aaLL..

pp..PP

rroodduu

kkttWW

aarriiaa

nnttyy

pprroodd

uukkttuu

pprroodd

uukkttuu

pprroodd

uukkttuu

ddoo

sszzkkoo

ddyy ii

śśwwiiaa

ddcczzee

nniiaa//

ooddsszz

kkoo--

pprroodd

uukkttuu

ddoo

pprroodd

uukkttuu

pprroodd

uukkttuu

pprroodd

uukkttuu

OC

EN

Arrzz

eecczzyy

wwiiss

ttyycchh

ddooww

aanniiaa

,, ttrr

yybb ww

yyppłłaa

ttyyww

aarruunn

kkóóww

ppoottrr

zzeebb

kklliiee

nnttaa

śśwwiiaa

ddcczzee

nniiaa//

ooddsszz

kkooddoo

wwaann

iiaappoo

llsskkii

eeggoo

rryynnkk

uu

00 ––

2200

ppkktt..

00 ––

1155

ppkktt..

00 ––

1155

ppkktt..

00 ––

1100

ppkktt..

00 ––

1100

ppkktt..

00 ––

55 pp

kktt..

00 ––

2255

ppkktt..

00 ––

110000

ppkktt

..

TU

iR C

IGN

A S

TU

S.A

. D

zia

ł II

Gru

pow

e ub

ezpi

ecze

nie

ko-

sztó

w l

ecze

nia

AN

TID

OTU

M -

War

iant

P (

pods

taw

owy)

Gru

pow

e ub

ezpi

ecze

nie

ko-

sztó

w l

ecze

nia

AN

TID

OTU

M -

War

iant

A (

stan

dard

)G

rupo

we

ubez

piec

zeni

eG

rupo

we

ubez

piec

zeni

e ko

-1.

kosz

tów

lec

zeni

asz

tów

lec

zeni

a A

NTI

DO

TUM

-18

.512

.75

139.

259.

53.

521

.58888

AAA

NTI

DO

TUM

War

iant

B (

pełn

y)

Gru

pow

e ub

ezpi

ecze

nie

ko-

sztó

w l

ecze

nia

AN

TID

OTU

M -

War

iant

C (

pres

tiż)

Gru

pow

e ub

ezpi

ecze

nie

kosz

tów

lec

zeni

aA

NTI

DO

TUM

- W

aria

nt D

(VI

P)

TU

iR C

IGN

A S

TU

S.A

.D

zia

ł II

Gru

pow

e ub

ezpi

ecze

nie

kosz

tów

lec

zeni

aM

EDI-

CA

RE

- W

aria

nt I

Gru

pow

e ub

ezpi

ecze

nie

kosz

tów

lec

zeni

aM

EDI-

CA

RE

- W

aria

nt II

Gru

pow

eub

ezpi

ecze

nie

Gru

pow

e ub

ezpi

ecze

nie

2.

kosz

tów

lec

zeni

ako

sztó

w l

ecze

nia

17.7

513.7

513.5

9.2

58.7

53.5

21.2

58877

..7755

AAM

EDI-

CA

RE

MED

I-C

AR

E -

War

iant

III

Gru

pow

e ub

ezpi

ecze

nie

kosz

tów

lec

zeni

aM

EDI-

CA

RE

- W

aria

nt IV

Gru

pow

e ub

ezpi

ecze

nie

kosz

tów

lec

zeni

aM

EDI-

CA

RE

- W

aria

nt V


GR

UP

OW

E U

BE

ZP

IEC

ZE

NIA

ZD

RO

WO

TN

E

Kry

teri

a r

an

kin

gu

1122

3344

5566

77

PPrrzz

eejjrrzz

yyssttoo

śśććDD

oossttoo

ssooww

aanniiee

SSppoo

ssóóbb

uussttaa

lleennii

aa DD

oossttoo

ssooww

aanniiee

EEllaass

ttyycczz

nnoośśćć

CCeenn

aaOO

ggóóllnn

aa oocc

eennaa

LL..pp..

PPrroo

dduukktt

WWaarr

iiaanntt

yy pprr

oodduukk

ttuupprr

oodduukk

ttuupprr

oodduukk

ttuu dd

ooww

yyssookk

oośśccii

sszzkk

ooddyy

--pprr

oodduukk

ttuu dd

oopprr

oodduukk

ttuupprr

oodduukk

ttuupprr

oodduukk

ttuuO

CE

NA

rrzzeecc

zzyyww

iissttyy

cchhii śś

wwiiaa

ddcczzee

nniiaa//

ooddsszz

kkooddoo

wwaann

iiaa,,

wwaarr

uunnkkóó

wwppoo

ttrrzzee

bb kkll

iieenntt

aattrr

yybb ww

yyppłłaa

ttyyppoo

llsskkii

eeggoo

rryynnkk

uuśśww

iiaaddcc

zzeennii

aa//oodd

sszzkkoo

ddooww

aanniiaa

00 ––

2200

ppkktt..

00 ––

1155

ppkktt..

00 ––

1155

ppkktt..

00 ––

1100

ppkktt..

00 ––

1100

ppkktt..

00 ––

55 pp

kktt..

00 ––

2255

ppkktt..

00 ––

110000

ppkktt

..

UN

IQA

TU

S.A

. D

zia

ł II

Ube

zpie

czen

iegr

upow

ei

zbio

row

eZd

row

ie &

Ska

rb -

war

iant

Sta

ndar

d

Ube

zpie

czen

ieU

bezp

iecz

enie

grup

owe

3.

grup

owe

i zb

ioro

we

16.5

13

12.7

57.5

8.7

54.2

519.7

58822

..55AA

i zb

ioro

we

Zdro

wie

& S

karb

-Zd

row

ie &

Ska

rbw

aria

nt K

omfo

rt

Ube

zpie

czen

iegr

upow

ei

zbio

row

eZd

row

ie &

Ska

rb -

war

iant

Kom

fort

PLU

S

TU

ALLIA

NZ

Życie

Po

lska

S.A

.D

zia

ł I

Pro

gram

ogól

nopo

lski

Alia

nz Z

drow

ie -

WA

RIA

NT

A

Pro

gram

Pro

gram

4.

ogól

nopo

lski

ogól

nopo

lski

1513

12.2

57.

759

3.75

19.2

58800

AAA

lianz

Zdr

owie

-A

lianz

Zdr

owie

-W

AR

IAN

T A

UC

Pro

gram

ogól

nopo

lski

Alia

nz Z

drow

ie -

WA

RIA

NT

B


TU

ALLIA

NZ

Życie

Po

lska

S.A

.D

zia

ł I

Pro

gram

ogó

lnop

olsk

iM

edic

a P

olsk

a -

Pro

gram

war

iant

pod

staw

owy

5.

ogól

nopo

lski

15

12.2

512.5

7.7

58.2

53.5

19

7788..22

55AA

Med

ica

Pol

ska

Pro

gram

ogó

lnop

olsk

iM

edic

a P

olsk

a -

war

iant

roz

szer

zony

PZ

U Ż

ycie

S.A

.D

zia

ł I

Opi

eka

Med

yczn

a -

doda

tkow

e gr

upow

eO

piek

a M

edyc

zna

-ub

ezpi

ecze

nie

zdro

wot

ne -

doda

tkow

ew

aria

nt p

odst

awow

y6.

grup

owe

15.5

11.5

9.7

57.2

56.7

54.7

517.7

57733

..2255

BB++

ubez

piec

zeni

eO

piek

a M

edyc

zna

-zd

row

otne

doda

tkow

e gr

upow

eub

ezpi

ecze

nie

zdro

wot

ne -

war

iant

roz

szer

zony

PZ

U Ż

ycie

S.A

.D

zia

ł I

Opi

eka

Med

yczn

a En

try

-ub

ezpi

ecze

nie

grup

owe

-po

dsta

wow

yO

piek

a M

edyc

zna

zakr

es ś

wia

dcze

ń7.

Entr

y -

1510.7

59.5

7.7

56.2

54.5

16.2

57700

BB++

ubez

piec

zeni

eO

piek

a M

edyc

zna

Entr

y -

grup

owe

ubez

piec

zeni

e gr

upow

e -

rozs

zerz

ony

zakr

es ś

wia

dcze

ń

TU

ALLIA

NZ

Życie

Po

lska

S.A

.D

zia

ł I

Pro

gram

reg

iona

lny

Pro

gram

reg

iona

lny

-8.

Pry

wat

ne u

bezp

ie-

Pry

wat

ne14

.75

912

.25

5.75

63.

2513

.75

6644..77

55BB

czen

ie z

drow

otne

ubez

piec

zeni

e zd

row

otne

TU

IN

TE

R –

Po

lska

S.A

.D

zia

ł II

Gru

pow

e U

bezp

iecz

enie

Gru

pow

eV

ISIO

N -

Vis

ion

Bas

ic9.

Ube

zpie

czen

ie12.5

9.2

510.5

7.5

6.5

2.2

516

6644..55

BBV

ISIO

NG

rupo

we

Ube

zpie

czen

ieV

ISIO

N -

V

isio

n S

ilver

System ochrony zdrowia będącyodzwierciedleniem realizowanejprzez państwo polityki zdrowotnejmożna określić jako społeczny, zło-żony, dynamiczny, funkcjonalnyi używany przez społeczeństwo ze-spół działań, w celu stworzenia me-dycznych i społecznych środkówochrony i poprawy zdrowia oraz cią-głego komunikowania i przekazywa-nia wiedzy medycznej. Jest on inte-gralną częścią systemu społecznego,który w połączeniu z systemem go-spodarczym i politycznym realizujepotrzeby danego społeczeństwa.

Każdy system opieki zdrowotnejukierunkowany jest na zaspokajaniepotrzeb zdrowotnych określonej po-pulacji. Realny poziom i stopień re-alizacji tych potrzeb – znajdującywyraz w ilości i jakości świadczeńoraz usług medycznych – jest zdeter-minowany przez wiele elementów,a w szczególności przez środki pozo-stające do dyspozycji systemu, takiejak: rodzaj, ilość i rozmieszczenieinstytucji medycznych i zakładówopieki zdrowotnej, ich wyposażeniew aparaturę medyczną, personel

medyczny, paramedyczny, a takżeadministracyjny, techniczny i eko-nomiczny oraz środki finansowezwiązane z finansowaniem bieżą-cym, inwestycjami bądź odtwarza-niem1. Wewnątrz tego systemu wy-stępuje szereg zależności, które pouwzględnieniu zachowań społecz-nych „biorców świadczeń”, czyli pa-cjentów oraz „producentów świad-czeń” czyli personelu medycznegooraz niemedycznych uwarunkowaństanu zdrowia, można przedstawićjak na rys. 1.

System opieki zdrowotnej w Pol-sce był w ostatnich latach poddawa-ny szczególnie bolesnym wstrzą-som. Zmiany polityczne owocowaływprowadzaniem kolejnych reform.

Jeszcze kilkanaście lat temu sy-tuacja systemu opieki zdrowotnejw Polsce, a co za tym idzie równieżjednostek opieki zdrowotnej byłastosunkowo bezpieczna i pewna.

Nie były one poddawane wyzwa-niom rynku, wszystkie świadczoneprzez nie usługi, bez względu na ichjakość i koszty, były finansowanez budżetu państwa, czyli automa-

tycznie kupowane. Przyjęty systemfinansowania zależny od wielkościstruktury, a nie od efektywnościfunkcjonowania jednostki, prowa-dziły do rozbudowy tejże infrastruk-tury przy równoczesnym ogranicza-niu liczby usług.

Od 1989 roku następowaływ Polsce głębokie zmiany ustrojupolitycznego i gospodarczego. Cha-rakterystyczna wówczas ogólna ten-dencja do decentralizacji procesudecyzyjnego i odrzucenia centralne-go planowania wywarły silny wpływrównież na otoczenie systemu opie-ki zdrowotnej i zapoczątkowały pro-ces reformowania systemu opiekizdrowotnej.

Jednym z najważniejszych prze-pisów dotyczących opieki zdrowot-nej była ustawa o zakładach opiekizdrowotnej z 1991 roku2. Dawałaona bowiem ramy prawne do wpro-wadzenia radykalnych zmian w fi-nansowym i organizacyjnym umo-cowaniu wszystkich instytucji opie-ki zdrowotnej. Z innych ważniej-szych rozwiązań prawnych dotyczą-cych zakresu autonomii jednostekwymienić należy ustawę z 1994 ro-ku o zamówieniach publicznych3,która wyznaczyła sposób dokonywa-nia wszelkich zakupów w całej go-spodarce, również w sektorze opieki


RRAACCJJOONNAALLIIZZAACCJJAAPPOOLLIITTYYKKII II SSYYSSTTEEMMUUOOCCHHRROONNYY ZZDDRROOWWIIAAWW PPRRAACCAACCHH SSTTUUDDEENNTTÓÓWWUUNNIIWWEERRSSYYTTEETTUUMMEEDDYYCCZZNNEEGGOO WW ŁŁOODDZZII

DDoommiinniikkaa CCiicchhoońńsskkaa,, BBaarrbbaarraa PPaawwllaakk

Studenci Uniwersytetu Medycznego w Łodzi bardzo aktywnie uczestnicząw badaniach Katedry Polityki Ochrony Zdrowia oraz w konferencjach organizo-wanych przez Instytut Polityki Ochrony Zdrowia. Nabytą wiedzę wykorzystująw działaniach Koła Naukowego między innymi przygotowując referaty na XLIIIMiędzynarodową Konferencję Studenckich Towarzystw Naukowych i MłodychLekarzy. W 2005 roku członkowie Koła przygotowali aż 8 wystąpień, którychstreszczenia opublikowano w „Annales Universitatis Medicae Lodzensis”.

Poniższy tekst, pomimo sprawozdawczego charakteru, porusza wątki, którezostały zainspirowane przez prace studentów.

zdrowotnej, a także rozporządzeniez 1993 roku w sprawie zasad zawie-rania kontraktów4.

Zmiany, jakie nastąpiły po 1989roku w całej gospodarce i w podej-ściu do usług świadczonych przezsektor państwowy, doprowadziły dorozwoju sektora prywatnego, rów-nież w obrębie systemu opieki zdro-wotnej. Co prawda prywatne prakty-ki medyczne istniały już wcześniej,ale teraz zaczęły się gwałtownie roz-wijać. I tak w 1995 roku liczba leka-rzy prowadzących praktyki prywat-ne wynosiła 41 000, a tylko rok póź-niej liczba ta wzrosła do51 400, przy czym obie teliczby uwzględniają den-tystów5. Można pokusićsię o stwierdzenie, że byłato reakcja lekarzy na pro-blemy, jakich doświad-czali w sektorze publicz-nym. Dodać jednocze-śnie należy, że zdecydo-wana większość lekarzyposiadających praktykiprywatne zwykle zatrzy-mywała i zatrzymuje swo-je miejsca pracy w syste-mie publicznym. Jednakich działalność finanso-wana ze środków prywat-nych odbywa się na zu-pełnie innych zasadachniż świadczenia finanso-wane publicznie.

Kolejnym znaczącym„pomysłem” usprawnie-nia systemu ochronyzdrowia w państwie byłorozróżnienie funkcji płat-nika i świadczeniodawcy,czyli duże regionalne ka-sy chorych (16 regional-nych kas działających naterenie województw orazkasę branżową) oraz umo-wa jako podstawa budowywięzi wewnątrzsystemo-wych. Utworzony modelopierał się na koncepcjiwewnętrznego rynku, któ-ra polegała na łączeniuzasady publicznej odpo-wiedzialności z wyborem

i konkurencją, czyli mechanizmamirynkowymi. Konkurować mieliświadczeniodawcy, prywatni i pu-bliczni, o środki publiczne udostęp-nione przez uprawnionego dyspo-nenta. Pacjenci mieli prawo wyborupreferowanego świadczeniodawcy,a ich decyzja miała mieć decydującywpływ na przepływ pieniędzy, zgod-nie z głoszonym wtedy hasłem „pie-niądz idzie za pacjentem”. Niestety,jak się okazało, znów nie zadziałałyreguły wewnątrzrynkowe i decyzjapacjentów miała tylko pośredniwpływ na przepływ pieniędzy po-

między płatnikiem a wykonawcą.Jednocześnie bardzo szybko doszłodo przekształcenia kas chorychw Narodowy Fundusz Zdrowia, za-nim kasy zdążyły okrzepnąć.

W ciągu ostatnich czterech latkoncepcje zmian ustrojowych w służ-bie zdrowia pojawiają się regularnie.Od lansowania przekształceń spzoz-ów w spółki kapitałowe (a czasów rzą-dów AWS) poczynając, przez zdecy-dowaną ich krytykę połączoną z za-grożeniem sankcjami za czasów mi-nistra Łapińskiego, a skończywszy nakoncepcji tworzenia hybrydowego

tworu, jakim były spółki uży-teczności publicznej pomy-słu ministra Łapińskiego6.

Począwszy od 1999 rokuz budżetu państwa i budże-tów samorządów wydanokilkaset milionów złotychna tworzenie systemu ra-townictwa medycznego. Sfi-nansowano tworzenie szpi-talnych oddziałów ratunko-wych, uchwalono ustawęo państwowym ratownictwiemedycznym itd. Niestetystan na dziś jest taki, żeustawa mająca wejść w życie1 stycznia 2002 roku obo-wiązuje w mocno okrojo-nym zakresie, reszta przepi-sów miała zacząć obowiązy-wać od 1 stycznia 2006 ro-ku. W ten sposób mamy kil-kadziesiąt luksusowych izbprzyjęć i ciągle jeden z naj-gorszych wskaźników w za-kresie medycyny ratunko-wej w Europie.

Zgodnie z zapowiedzia-mi polityków po ostatnichwyborach spodziewać sięmożemy kolejnych radykal-nych zmian w polskiej służ-bie zdrowia. Wydawać by sięmogło, że reformy te powin-ny przebiegać zgodnie z kie-runkami wyznaczonymiprzez obserwowane w krajutendencje.

Po pierwsze, kierunekten dyktują rosnące oczeki-wania społeczne co do jako-


Populacja (stany zdrowia,potrzeby zdrowotne)

Niemedycznedeterminanty stanu

zdrowia

Determinanty oczekiwań:psychologiczne,

ekonomiczne, społeczne i informacyjne

Ramy instytucjonalne(rodzaj, styl zabezpieczeń

społecznych)

Oczekiwania

Dostępność usługzdrowotnych

Rynek usług zdrowotnych

Produktywność wydajność,skuteczmość

Dostępność zasobów opiekizdrowotnej

Zachowanieludności

Użytkowanieusług

zdrowotnych

Zachowaniepersonelu służby

zdrowia

Rys. 1. Funkcjonowanie systemu opieki zdrowotnej

Źród

ło: P

oźdz

ioch

S.:

Zdro

wie

Pub

liczn

e, K

rakó

w 2

000,

s. 1

31

ści i skuteczności opieki zdrowotnej.Jest to naturalne zjawisko towarzy-szące rozwojowi gospodarczemukraju po upadku „żelaznej kurtyny”i otwarciu Polski na Zachód. Corazgwałtowniejszy przepływ informacjioraz agresywny marketing zagra-nicznych firm medycznych wpłynę-ły na gwałtowny wzrost oczekiwańzarówno świadczeniodawców (leka-rzy), jak i świadczeniobiorców (pa-cjentów).

Kolejnymi elementami narzuca-jącymi kierunek zmian systemuopieki zdrowotnej są: wzrost liczbyosób zaawansowanych wiekowo (po-wyżej 75 lat), oraz stały rozwój tech-nologii medycznych. Te wszystkietrzy elementy stanowią do pewnegostopnia samonapędzający się pro-blem. Rozwój technologii medycz-nych prowadzi do tego, że medycy-na jest w stanie podejmować lecze-nie osób do tej pory uznawanych zanieuleczalnie chore oraz skutecz-niej zwalczać te schorzenia, w któ-rych leczeniu odnosiła już pewnesukcesy. Im lepszy system ochronyzdrowia, tym dłużej żyją ludzie.Z kolei coraz starsza populacja wy-maga większej, sprawniejszej i in-tensywniejszej opieki.

Obecny kształt systemu opiekizdrowotnej, jego uwarunkowaniai możliwości reformowania zdomi-nowały sesję „Higiena i Zdrowie Pu-bliczne”, XLIII MiędzynarodowejKonferencji Studenckich Towa-rzystw Naukowych i Młodych Leka-rzy, która miała miejsce w Łodziw dniach 15 – 16 kwietnia 2005 ro-ku. Przedstawiono szereg prac po-dejmujących szeroki wachlarz pro-blemów związanych z racjonalnąpolityką zdrowotną.

Przyjmując, że każdy odpowie-dzialnie skonstruowany programochrony zdrowia musi uwzględniaćwłaściwą rolę, znaczenie i specyfikęmożliwie wielu czynników warunku-jących sprawne i efektywne funkcjo-nowanie całego systemu, uczestnicysesji zajęli się wyodrębnieniem ta-kich czynników, które powinny sta-nowić główne założenia współcze-snej polityki ochrony zdrowia a zara-

zem warunki konieczne do uspraw-nienia ochrony zdrowia w Polsce.

Uznano, iż kreowanie odpowie-dzialnego systemu zabezpieczeniazdrowotnego i poprawa jego efek-tywności powinna następować po-przez7: • wprowadzenie procedur i stan-

dardów medycznych, • zdefiniowanie koszyka świadczeń

medycznych, • jednoznaczne określenie roli sta-

tusu formalno – prawnego świad-czeniodawcy,

• dodatkowe ubezpieczenia zdro-wotne,

• zracjonalizowanie gospodarki le-kowej.

Procedury medyczne to reko-mendowane formy leczenia po-szczególnych jednostek chorobo-wych, standardy zaś określają spo-sób wykonania poszczególnychczynności medycznych w obrębiedanego schematu. Od przyjętej pro-cedury oraz standardu medycznegozależy bezpośrednio koszt leczenia,co jest istotne zarówno dla płatnika,świadczeniodawcy, jak i świadcze-niobiorcy8.

Brak zdefiniowanych standar-dów i procedur medycznych unie-możliwia zaistnienie racjonalnegosystemu finansowania, opracowa-nie koszyka świadczeń medycznychczy wdrożenie w życie systemu do-

browolnych dodatkowych ubezpie-czeń zdrowotnych. Można więcuznać, że jasno i dokładnie zdefi-niowane procedury i standardy sta-nowią podstawę racjonalnej politykizdrowotnej, bez których brak jestgwarancji jakości usług medycz-nych, na jakie może liczyć pacjentw zamian za swoją składkę ubezpie-czeniową9. Dodać należy również,że te procedury i standardy, abyspełniać swoją rolę muszą być aktu-alizowane w sposób ciągły.

Kolejnym problemem jest brakodpowiednio zdefiniowanego „ko-szyka świadczeń zdrowotnych”. Po-jęcie koszyka świadczeń zdrowot-nych jest popularnym określeniem

zakresu usług medycznych gwaran-towanych w ramach ubezpieczeniazdrowotnego.

Nawiązuje ono do: • powszechnego, obowiązkowego

ubezpieczenia zdrowotnego, • analizy niezbędnych świadczeń

profilaktycznych, diagnostycznych,leczniczych i rehabilitacyjnychoraz opiekuńczo-leczniczych,

• konieczności dostosowania za-kresu świadczeń gwarantowa-nych do zmian demograficznych,stanu zdrowotnego społeczeń-stwa polskiego, a także do wielko-ści środków finansowych prze-znaczonych na ochronę zdrowiai efektywności ich wykorzystania.


Podstawowym problemem, jakipowinien być rozwiązany dziękiwprowadzeniu koszyka gwarantowa-nych świadczeń medycznych to ure-alnienie praw obywateli do opiekizdrowotnej, a w szczególności uła-twienie realizowania tych upraw-nień za sprawą zapisów ustawowychoraz praktykę systemu powszechne-go ubezpieczenia.

Co prawda w praktyce polskiegosystemu ochrony zdrowia istniejejuż „negatywny” koszyk świadczeń,ale należy poważnie zastanowić sięnad wprowadzeniem „pozytywnej”jego formy. Pozwoliłoby to dokład-nie określić, jakie procedury me-dyczne przysługują każdemu ubez-pieczonemu. Ten polski „koszyk”'powinien być oparty na doświadcze-niach europejskich, a więc zawieraćokreśloną grupę świadczeń o możli-wie największej skuteczności działa-nia. Koszyk świadczeń medycznychpowinien spełniać społeczne potrze-by i oczekiwania, a także uwzględ-niać środki, jakie mają być na tencel przeznaczone. Aby opieka zdro-wotna była skuteczna należy mody-fikować „koszyk” zgodnie ze współ-czesnymi trendami i standardamitechnologii medycznych. Koszykświadczeń medycznych okazuje sięzatem kluczowym elementem każ-dego programu ochrony zdrowia. Je-go zawartość decyduje o zakresieochrony zdrowia, o jej jakości i fak-tycznej dostępności10.

Niezwykle istotnym problememwarunkującym efektywność funk-cjonowania systemu jest równieżpolityka lekowa państwa. Ma onana celu zagwarantowanie obywate-lom odpowiedniego dostępu do le-ków, przy jednoczesnym zmniejsza-niu udziału pacjentów w kosztachleczenia. Jest to zadanie bardzo zło-żone, ponieważ wymaga zwróceniauwagi na wiele kwestii takich jak11: • sytuację gospodarczą państwa, • nowe metody stosowane w far-

makoterapii, • wartości terapeutycznej leku, • bezpieczeństwa stosowania, • wyniki analizy ekonomicznej mó-

wiącej o skuteczności preparatu.

Instrumentami, które mogą byćwykorzystane w racjonalizacji go-spodarki lekowej są: • rejestracja produktów medycz-

nych, • refundacja oraz wpływ na ceny

leków.

Racjonalizacja farmakoterapiito niewątpliwie12: • zwiększenie efektywności lecze-

nia przy jednoczesnym zmniej-szeniu jego kosztów,

• wprowadzenie ogólnokrajowegoreceptariusza lecznictwa ambula-toryjnego (zawierającego wytycz-ne o stosowaniu leków w po-szczególnych jednostkach choro-bowych, uwzględniające skutecz-ność i koszt terapii),

• opracowanie receptariuszy szpi-talnych (zawierających listę le-ków stosowanych w danym szpi-talu i na danym oddziale),

• monitorowanie częstości przepi-sywania leków przez lekarzy,

• korzystanie z monitorowanychdanych w celu planowania refun-dacji oraz oceny efektywnościkosztowej leczenia,

• zmiany w kształceniu młodychlekarzy (wprowadzenie do szkole-nia pojęć analizy koszt/efekti koszt/korzyść tak, aby dobór le-ków odbywał się po analizie ichskuteczności terapeutycznej orazkosztów terapii).

Uznać należy także, że warun-kiem obligatoryjnym powodzeniareformy systemu ochrony zdrowiaw Polsce jest określenie, co właści-wie powinno być finansowane zeskładki na ubezpieczenie zdrowot-ne. Zacząć należy od zdecydowaniaczy ma być to całość świadczeniamedycznego, czy tylko jego częśćmedyczna. Koniecznym jest bo-wiem rozróżnienie hospitalizacji odsamego świadczenia zdrowotnego,które jest składową hospitalizacji.Wyrazić można śmiały pogląd, żenie ma podstaw do finansowania ześrodków publicznych gromadzo-nych ze składem powszechnegoubezpieczenia zdrowotnego świad-

czeń niemedycznych związanychz pobytem w szpitalu. Wprowadze-nie odpłatności za tę część kosztówleczenia, jaką generuje pobyt w szpi-talu (np. koszty hotelowe) stanowićbędzie zasilenie w dodatkowe środkifinansowe13.

Trafność decyzji o współpłace-niu pacjentów za usługi medycznepotwierdza również obecnie corazwiększe zainteresowanie ubezpie-czeniami dodatkowymi. Według ba-dań, aż 23% społeczeństwa deklaru-je gotowość ich wykupienia (bada-nie przeprowadzone w marcu 2004roku na ogólnopolskiej reprezenta-tywnej losowo kwotowej próbie1000 Polaków w wieku 15 i więcejlat przez IP-SOS), a chęć do współ-płacenia za usługi medyczne prawie70% Polaków (badanie PENTORz 30 czerwca 2004 roku)14.

Wymienione kierunki zmian totylko część warunków jakie należyspełnić by doprowadzić do uspraw-nienia ochrony zdrowia w Polsce.Coraz wyraźniej widać, że politykazdrowotna kraju wymaga zdecydo-wanej zmiany filozofii działaniaoraz nowego, bardziej przedsiębior-czego podejścia menadżerów i leka-rzy w zakresie zarządzania samą jed-nostką, jak również do wpływówotoczenia15.

Jednak bez względu na docelo-wy model funkcjonowania rynkuzdrowia w Polsce konieczne jest abyzmiany były starannie zaplanowanei przygotowane, a ich wprowadzeniepowinno być rozłożone w czasie.„Czuły organizm” jakim jest służbazdrowia, dochodzi do siebie pozmianach przez wiele lat.

Przypisy:

1. Czupryna A., Poździoch S., Ryś A., WłodarczykW.: Zdrowie Publiczne. Wybrane zagadnienia,Tom I, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medycz-ne „Vesalius”, Kraków 2000.

2. Dz. U. nr 91/1991, poz. 408. 3. Ustawa z 1994r. o zamówieniach publicznych,

Dz. U. nr 76/1994, poz. 344. 4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo-

łecznej z 5 sierpnia 1993 r., dotyczące ogólnychwarunków i procedur zawierania kontraktów naświadczenie usług zdrowotnych oraz wynagro-dzenia za te usługi, Dz. U. nr 6/1993, poz. 363.

5. „Mały Rocznik Statystyczny” 1996, GUS, War-


szawa 1997, s. 179: „Mały Rocznik Statystycz-ny” 1997, s. 195.

6. Mackiewicz K., Szczepaniak S.: Rewolucjei kontrowersje. Polityka zdrowotna państwa–decyzyjna nadpobudliwość i zaniechania, Me-nedżer Zdrowia, nr 6/2005, s. 28-29

7. Pawlak B., Pasikowska A., Stefańska P., Wyrębi-ska A., Racjonalna polityka zdrowotna – wa-runki konieczne, XLIII Międzynarodowa Kon-ferencja Studenckich Towarzystw Naukowychi Młodych Lekarzy, 15-16 kwietnia 2005r.

8. Ibidem.9. Kostrzewski S., Rola procedur i standardów

medycznych, XLIII Międzynarodowa Konfe-rencja Studenckich Towarzystw Naukowychi Młodych Lekarzy, 15-16 kwietnia 2005 r.

10. Pelikan M., Ślawska E., Śledzińska J., Żmudziń-ska M., Rola koszyka świadczeń zdrowotnych,XLIII Międzynarodowa Konferencja Studenc-kich Towarzystw Naukowych i Młodych Leka-rzy, 15-16 kwietnia 2005 r.

11. Pawlak B., Pasikowska A., Stefańska P., Wyrębi-ska A., Racjonalna polityka zdrowotna op. cit.,

12. Ibidem. 13. Cnotalska E., Gamus S., Status, rola i miejsce

świadczeniodawców na polskim rynku ochronyzdrowia, XLIII Międzynarodowa KonferencjaStudenckich Towarzystw Naukowych i MłodychLekarzy, 15-16 kwietnia 2005r.

14. Cichońska D., Dreslewska A., Markowiak K.,Ubezpieczenia zdrowotne w polskim systemieochrony zdrowia, XLIII Międzynarodowa Kon-ferencja Studenckich Towarzystw Naukowychi Młodych Lekarzy, 15-16 kwietnia 2005r.

15. Zarządzanie w opiece zdrowotnej pod red. M.Kautscha, M. Whitfielda, J. Klicha, Kraków2001, s. 14-15.

Literatura:

1. Czupryna A., Poździoch S., Ryś A.,Włodarczyk W.: Zdrowie Publiczne.Wybrane zagadnienia, Tom I, Uniwer-syteckie Wydawnictwo Medyczne 'Vesa-lius', Kraków 2000.

2. Czupryna A., Poździoch S., Ryś A.,Włodarczyk W.: Zdrowie Publiczne.Wybrane zagadnienia, Tom II, Uniwer-syteckie Wydawnictwo Medyczne „Ve-salius”, Kraków 2001.

3. Ustawa z 1994 r. o zamówieniach pu-blicznych, Dz. U. nr 76/1994, poz. 344.

4. Rozporządzenie Ministra Zdrowiai Opieki Społecznej z 5 sierpnia 1993r., dotyczące ogólnych warunków i pro-cedur zawierania kontraktów naświadczenie usług zdrowotnych orazwynagrodzenia za te usługi. Dz. U. nr6/1993, poz. 363.

5. Mały Rocznik Statystyczny 1996, GUS,Warszawa 1997.

6. Mały Rocznik Statystyczny 1997, GUS,Warszawa 1998.

7. Mackiewicz K., Szczepaniak S.: Rewo-lucje i kontrowersje. Polityka zdrowot-

na państwa – decyzyjna nadpobudli-wość i zaniechania, Menedżer Zdro-wia, nr 6/2005.

8. Kautsch M., Whitfielda M., Klich J.,Zarządzanie w opiece zdrowotnej Kra-ków 2001.

9. Referaty uczestników Sesji: Higienai Zdrowie Publiczne, XLIII Międzyna-rodowej Konferencji Studenckich Towa-rzystw Naukowych i Młodych Lekarzy,15-16 kwietnia 2005.


DARIA ORSZULAK-MICHALAK MICHAŁ TRACZ

SSuuggggeesstteedd cchhaannggeess ooff ddiirreeccttiioonnss iinnmmeeddiicciinneess eeccoonnoommyy iinn PPoollaanndd

Present situation of health careservice in Poland had bad influen-ce on health condition of societynegatively, the reason is limited ac-cess for advance medical technolo-gies and specialistic medical care,not excluding modern pharmaco-therapy as well as increasingly ba-sic health care. The article is an at-tempt of outlining of basic indi-spensable changes in polish medi-cine economy, in order to improveefficiency of utilization of availa-ble funds and resources thereby re-inforce financial efficiency of who-le public health care system.

JÓZEF STĘPIEŃTThhee pprroobblleemmss wwiitthh mmeeddiicciinneess cceerrttiiffiiccaattiioonn aanndd rreeggiissttrraattiioonn iinn PPoollaanndd aafftteerr tthhee UUEE aacccceessss

Author undertaking theme/(subject) of problems of medicaldrugs registration after entry Po-land to European Union describesabove problems against backgroundof atmosphere and press estima-tions of administrative activities be-fore and after accession period. Inhis own elaboration he stress onmeaning of problems of clinicaltrials of medical products showingtheir substantial meaning for effec-tiveness and efficiency of registra-tion process. At the some time au-thor undertakes the efforts of deter-mination what medical products re-gistration is in practice and whatthe certification of medical drugsshould be.

MARCIN DŁUGOSZEElleeccttrroonniicc iinnffoorrmmaattiioonn uussaaggee

iinn hhoossppiittaall’’ss mmeeddiicciinneess eeccoonnoommyy

For over 10 years there has beenconducted regular research of thepharamceutical market for openpharmacies. Hospital pharmaciesare examined rarely and less regu-larly. However the issue of the me-dicaments in hospital therapeuticsis so important that at present it fa-ces more and more questions, forwhich answers have been preparedby detailed research of medica-ments expenditure for wards in se-lected group of ”closed” pharma-cies. The research has been basedon the KS-Apteka system in 7 selec-ted pharmacies, during the periodfrom January 2004 till March 2005.It focused on share of particularATC groups in the monthly averageturnover of hospital pharmacies,groups on the second level of ATCclassification, division of medica-ments’ expenditure for particularwards, average prices of single pac-kages of medicaments disposed toselected wards, patients cured onparticular ward and analysis of workof hospital clinics.

ANDRZEJ STAŃCZAKJACEK MICHALAK

DARIA ORSZULAK-MICHALAKTThhee rroollee aanndd ttaasskkss ooff hhoossppiittaall ddii--

ssppeennssaarryy iinn tthhee pprroocceessss ooff nnaattiioonnaallmmeeddiicciinneess eeccoonnoommyy

The classic view of the role ofa hospital pharmacy is to supply me-dicines, but this is now a very simpli-stic view. The hospital pharmacists’role carries a considerable amountof responsibility, both at ward level

and in the dispensary. The focus to-day is very much clinically based, in-teracting with patients and staff toprovide total pharmaceutical carefor the patient. This includes provi-ding the rationale for drug regimes,checking for drug safety in individu-al patients, considering complianceissues, implementing drug formula-ries and ensuring safe and effectivedrug treatment at all times. In addi-tion to the clinical role of a pharma-cist, more specialized roles have alsobeen developed, such as medicinesinformation, oncology and pediatricpharmacy, to better utilize theirexpertise and knowledge for the ca-re of patients.

ZBIGNIEW MARCINKIEWICZOOrrggaanniissaattiioonnaall ssoolluuttiioonnss

iinn tthhee mmeeddiiccaammeennttss aanndd mmeeddiiccaallmmaatteerriiaallss eeccoonnoommyy iinn JJooiinntt CCiittyy

HHoossppiittaall iinn OOllsszzttyynn

The hospitals’ managers are se-arching on their own for the econo-mical and organisational nature so-lutions in order to reduce to mini-mum the expenses for medicines,disposable equipment, bandage ma-terials, keeping simultaneously thecurrent medical services standard.This present study concerns the wayof changes accepted by restructu-ring program in Joint City Hospitalin Olsztyn. The scope of restructu-ring included: verification of hospi-tal block of prescriptions, placingapplication in writing followed bymotivation on removal or place-ment of the new medicament toge-ther with acceptance of the medicalcommittee, entrusting the managerof the hospital pharmacy to moni-tor and auctions conduct concer-


SSUUMMMMAARRIIEESS OOFF TTHHEE 55tthh VVOOLLUUMMEE(Abstracts elaborated by the authors)

ning medicaments, dressing mate-rials, disposable equipment, deve-lopment and implementation oftreatment standards for main dise-ase entities on every ward, accountassigning of the actual cost by ope-rational ward, introduction of bud-get rules, implementation of com-puter system. Prepared and imple-mented legislative procedures allo-wed to systemise in significant waythe supply of medical materials cre-ating simultaneously the barriers li-miting the uncontrolled expenses.

MICHAŁ KAMIŃSKIEExxppeennddiittuurreess ooff tthhee NNaattiioonnaall

HHeeaalltthh FFoonndd dduuee ttoo tthhee mmeeddiicciinneessrreeiimmbbuurrsseemmeenntt oonn aann eexxaammppllee ooff

oopphhtthhaallmmoollooggyy aanndd ccaarrddiioollooggyy sseeccttiioonn

Analysis of the NFZ expenditu-res structure due to the ophthalmo-logic medicines reimbursement in2004 shows, that the biggest amo-unt were expended by way of anti--glaucoma and pupil constrictingmedicines reimbursement (ATCgroup – S01EA – S01EX). For thatgroup of medicines reimbursementamount of over 64 millions PLNwere allocated (i. e. over 81.33% ofthe total reimbursement amount).Reimbursement encompasses al-most 4 million medicines packagesof total value over 94 millions PLN.

Cardiological medicines were thesecond in 2004 group of medicinalproducts, on which reimbursement,NFZ gave the biggest expenditures –over 972 million PLN – 16.49% ofthe total reimbursement amount.

In 2004 reimbursement coveredover 115 millions of packages of to-tal value over 2 billion PLN.

JAROSŁAW KYCIAMICHAŁ SEWERYN

LLeeggaall rreegguullaattiioonnss ooff ggiivviinngg ssccaarrcciittyy ooff mmeeddiiccaall sseerrvviiccee oonn tthhee

eexxaammppllee ooff tthhee rreeffuunnddeeddGGlliivveecc ddrruugg –– ccaassee ssttuuddyy..

The aim of the project is to pre-sent the mechanism of the medicalservice’s work, that is the Glivecdrug treatment to the patient withchronic myelocytic leukemia, accor-ding to the legal regulations in thefield of the health service in Poland.

MAŁGORZATA MICHALIKHENRYK MRUKPPaattiieenntt bbeehhaavviioouurr

iinn tthhee pphhaarrmmaacceeuuttiiccaall mmaarrkkeett

The essence of the marketing ma-nagement of entities operating in thepharmaceutical market is based onthe rule of adjusting offer to the ne-eds of customers. Considering suchpoint of view, the key issue is recogni-tion of those factors that affect pa-tients’ behaviours. Circumstances ofchanges of buyer’s behaviour in thepharmaceutical market are demogra-phic factors, such as systematic decre-ase of the number of births in Poland,economic factors – incomes, whichare the basic condition for satisfyingthe needs of the consumer, informa-tion on the sources of income, politi-cal factors, cultural, such as knowled-ge of the past, which simultaneouslyaffects adjustment of the consumer’sexpectations, social factors – socialstrata, referring groups of opinion le-aders, phases of cycle of family life, ti-me budget as well as psychologicalfactors forming consumers’ behavio-urs in the market, such as personality,attitude, opinions, recognised risk,motivation and creativity.

HANNA LEWANDOWSKAMMoonnooppoollyy iinn tthhee mmaarrkkeett ooff mmeeddiiccaammeennttss ttuurrnnoovveerr

Medicines are one of the basic as-sortment realised in the market ofpublic orders by independent healthcare institutions. The number of or-ders/processing shows an increasingdynamics of demand/supply, despitethe fact that subjects of the sector areindepted. Criteria of a bid offer used

by orderers and inefficient means offinancial resources within the sector,with their adverse effect on competi-tion development, stimulate the pro-cess of the market monopolisation.

Increase of medicament ordersdynamics and increase of the valueof medicaments acquired to hospi-tal pharmacies during 1999-2004enable rejection of assumed hypo-thesis that debt of sector entities hasinfluence on decrease of value andamount of ordered medicaments.Lack of terminable payment fromthe sector entities causes that publicorder market belongs to a smallpharmaceutical group of compa-nies, which concentrate on supply-ing entire sector of health care. Asa result of such procedure occurs re-duction of competition, which leadsto monopoly in the market of publicorders for medicaments.

HENRYK MRUKMAŁGORZATA MICHALIK

TThhee rroollee ooff ppuubblliicc rreellaattiioonnss aatt mmee--ddiicciinnee ttuurrnnoovveerr mmaarrkkeett

The article considers position ofpublic relations in promotion strate-gy and also describes particular ele-ments of public relations: media re-lations, crisis management, lobby-ing, internal public relations andsponsoring. The role of buzz marke-ting and word of mouth at medicineturnover market were also discussed.

JAN CZECZOTTThhee rroollee ooff mmeeddiiccaammeennttss eeccoonnoommyyiinn tthhee ssoocciiaall pprroojjeecctt „„LLaaww oonn tthhee ffii--

nnaanncciinngg ooff hheeaalltthh ccaarree sseerrvviicceess””

In any health care system, the(topic concerning) health policy(drug policy?) has always been oneof the most crucial elements.

This report refers to a solution forthis matter, based on the project of”Regulation on health benefits finan-ced from public means”, which pre-


sents health policy’s basic principles. This solution has been designed

to ensure security to all Polish citi-zens, (including preserverance of)with preserved particular rights forbeneficiaries like combatants andhonourable blood donors, whichentitle them to free of charge accessto certain medicines.

In accordance to act 6 par 1 ofthe project, security for people suffe-ring from infectious diseases, psy-chic diseases, mental deficiency/re-tardation, as well as people sufferingfrom certain chronic, inborn andacquired diseases, has been assured.

Simultaneously/ at the same ti-me, a suggestion of a new systemsolution – National Health Insuran-ce Institute has been presented.

The question remains, whether,considering available funds, propo-sed system will fulfill all expecta-tions and whether it is possible at all.

JADWIGA SUCHECKAPPuubblliicc pprrooccuurreemmeenntt iinn hheeaalltthh

ccaarree sseeccttoorr

Modern health care systemsexposed to transformation processesare challenged by many problems in-volving rational and effective use ofmedical infrastructure and funds inorder to meet relevant needs of socie-ty. A measure introduced to confineunfavourable phenomena in healthcare sector has been obligatory com-pliance with the Public ProcurementLaw. During the period of transfor-mation of the health care sector, pu-blic orders for deliveries are playinga significant role in the rational ma-nagement of the public financial as-sets. It is proved by stabilisation ofthe number of orders for deliveries ofapparatus and medical equipment aswell as medicaments and reagents,announced in the invitations for auc-tions. On the supply side of public or-ders market there is stabilisation thatleads to formation of the monopolygroup that can meet requirements ofentities that invite to auctions and

have large financial assets. The artic-le discusses selected aspects of publicprocurement in health care using the1999-2004 data.

GRZEGORZ MĄCZYŃSKITThhee ccoonnttrriibbuuttiioonn ttoo pprreessuummppttiioonnssffoorr ssiinnggllee EEuurrooppeeaann hheeaalltthh ppoolliiccyy

The article was prepared on thebasis of exposition presented in April2005 by professor Romuald Holly ”Se-arching the arguments for the com-mon European health care politics”.

Issues raised in the article are re-garding to the possibility of creatingcommon European market of themedical and health care services.That will allow us to answer the qu-estion: how should the comon Euro-pean health care politics look likeand is it really possible to create com-mon European market on that field?

There are mentioned issueswhich are regarding to different ba-riers and obstacles in generatingthat politics and subsequently com-mon European market of the medi-cal and health care servicies. Thereare alsow described requsite condi-tions for creating that kind of mar-ket, especially legal regulations. Theevolution of common European le-gal rules on that field is shown.

It is indicated, that the commonEuropean health care politics hassmall range and subsequently it cancreate common market of the medi-cal and health care services basedon system of insurance segment ineach Membership State of Europe-an Union.

AGNIESZKA BOGDAŃSKAANNA JACOŃ

ELŻBIETA JARMUSZTThhee ffiirrsstt rraannkkiinngg ooff ccoommmmeerrcciiaall

hheeaalltthh iinnssuurraannccee pprroodduuccttssmm TThhee ssyysstteemm ooff ssuupppplleemmeennttaarryy

iinnssuurraannccee

The majority of offers in emer-ging market of commercial health in-

surance products in Poland give anopportunity to compare insurancecompanies’ products, which ensuresecurity in case of illness and/or lackof health risk occurrence. Analysesfocused on General Terms of Insu-rance for individual and group clientproducts, additional information ava-ilable on web sites and informationreceived directly from insurancecompanies. The evaluation based onthe Insurance Products Quality Cer-tificate ”Good Policy” criteria, dra-fted a few years ago in Insurance In-stitute in Poland. Thus ranking di-stinguishes the best products, butusing the reduction of those, whichdo not have formal failures or haveonly mere defects. The highest re-sults among the available offer rece-ived: Opieka Medyczna – life and he-alth individual insurance and OpiekaMedyczna Premium PZU Życie SA,and also Individual and family treat-ment costs insurance MEDI-CARE,Individual and family treatment co-sts insurance CIGNA – Zdrowie andIndividual treatment costs insuranceANTIDOTUM PLUS TUiR CignaSTU SA.

DOMINIKA CICHOŃSKABARBARA PAWLAK

RRaattiioonnaalliissaattiioonn ffoorr ppoolliittiiccss aanndd hhee--aalltthh ccaarree ssyysstteemm iinn ssttuuddeennttss’’ wwoorrkkffrroomm MMeeddiiccaall UUnniivveerrssiittyy ooff LLooddzz

Students of Medical University ofLodz take part in Faculty of HealthCare Politics’ researches and confe-rences organize by Institute of HealthCare Politics. They make use of acqu-ired knowledge in scientific societyand prepare papers on XLIII Interna-tional Conference Of Students’ Scien-tific Societies And Junior Doctors. In2005 members of the society prepa-red 8 presentations and their summa-ry published in ”Annales Universita-tis Medicae Lodzensis”.

This text, in spite of descriptivecharacter, brings strands up, whichwere inspired by students’ papers.



NNaassii AAuuttoorrzzyy::

AAggnniieesszzkkaa BBooggddaańńsskkaa – Katedra Polityki Ochrony ZdrowiaUniwersytetu Medycznego w Łodzi

DDoommiinniikkaa CCiicchhoońńsskkaa – Katedra Polityki Ochrony ZdrowiaUniwersytetu Medycznego w Łodzi

ddrr iinnżż.. JJaann CCzzeecczzoott – dyrektor ds Administracyjnych Instytu-tu Kardiologii

MMaarrcciinn DDłłuuggoosszz – Przedsiębiorstwo Inforamtyczne „Kamsoft” pprrooff.. ddrr hhaabb.. RRoommuuaalldd HHoollllyy – dyrektor Krajowego Instytu-

tu Ubezpieczeń, kierownik Katedry Polityki OchronyZdrowia Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

AAnnnnaa JJaaccoońń – Katedra Polityki Ochrony Zdrowia Uniwersy-tetu Medycznego w Łodzi

EEllżżbbiieettaa JJaarrmmuusszz – Katedra Polityki Ochrony Zdrowia Uni-wersytetu Medycznego w Łodzi

ddrr MMiicchhaałł KKaammiińńsskkii – Centrala Narodowego Funduszu ZdrowiaJJaarroossłłaaww KKyycciiaa – doktorant, Wydział Ochrony Zdrowia Col-

legium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, asy-stent Koordynatora w Studenckiej Poradni Prawa Me-dycznego CM UJ

ddrr iinnżż.. HHaannnnaa LLeewwaannddoowwsskkaa – adiunkt, Wydział Ekono-miczny, Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznejwe Włocławku

pprrooff.. ddrr hhaabb.. nn.. mmeedd.. AAnnddrrzzeejj LLeewwiińńsskkii – Rektor Uniwersy-tetu Medycznego w Łodzi

ZZbbiiggnniieeww MMaarrcciinnkkiieewwiicczz – dyrektor ds. EkonomicznychMiejskiego Szpitala Zespolonego w Olsztynie

GGrrzzeeggoorrzz MMąącczzyyńńsskkii – Departament Integracji Europejskieji Współpracy z Zagranicą w Ministerstwie Zdrowia

ddrr JJaacceekk MMiicchhaallaakk – adiunkt w Zakładzie Jakości Świadczeń,Procedur i Standardów Medycznych Katedry PolitykiOchrony Zdrowia Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

ddrr MMaałłggoorrzzaattaa MMiicchhaalliikk – adiunkt w Katedrze MarketinguAkademii Ekonomicznej w Poznaniu

pprrooff.. ddrr hhaabb.. HHeennrryykk MMrruukk – kierownik Katedry MarketinguAkademii Ekonomicznej w Poznaniu

pprrooff.. ddrr hhaabb.. nn.. ffaarrmm.. DDaarriiaa OOrrsszzuullaakk –– MMiicchhaallaakk – Prorek-tor ds. Nauczania i Wychowania Uniwersytetu Medycz-nego w Łodzi, kierownik Katedry Biofarmacji na Wy-dziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznegow Łodzi

BBaarrbbaarraa PPaawwllaakk – przewodnicząca Studenckiego Koła Na-ukowego przy Katedrze Polityki Ochrony Zdrowia Uni-wersytetu Medycznego w Łodzi

MMiicchhaałł SSeewweerryynn – doktorant, Wydział Zarządzania Akade-mii Ekonomicznej w Krakowie, Wydział GospodarkiLekiem Małopolskiego Oddziału Wojewódzkiego Naro-dowego Funduszu Zdrowia

pprrooff.. ddrr hhaabb.. nn.. ffaarrmm.. AAnnddrrzzeejj SSttaańńcczzaakk – kierownik ZakładuFarmacji Szpitalnej Katedry Biofarmacji na WydzialeFarmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

ddrr nn.. mmeedd.. JJóózzeeff SSttęęppiieeńń – dyrektor ds. medycznych PolfaTarchomin S. A.

pprrooff.. ddrr hhaabb.. JJaaddwwiiggaa SSuucchheecckkaa – kierownik Zakładu Finan-sowania Ochrony Zdrowia Katedry Polityki OchronyZdrowia Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

MMiicchhaałł TTrraacczz – Katedra Biofarmacji Wydziału Farmaceu-tycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

PPaarraammeettrryy tteecchhnniicczznnee tteekkssttóóww zzggłłaasszzaannyycchh ddoo PPoolliittyykkii ZZddrroowwoottnneejj

Objetość materiału max. 10 stron formatu A-4Formatowanie materiałów: • Rodzaj czcionki: Times New Roman. • Wielkość tytułu: 16 pkt. + pogrubienie (bold)

+ wersaliki. • Wielkość tekstu: 12 pkt. • Wielkość śródtytułu: 12 pkt. + pogrubienie (bold). • Wielkość przypisu: 10 pkt. Przypisy stosowane

w tekście powinny znajdować się na końcu tekstuw kolejności alfabetycznej według nazwisk autorów(wraz z numerem strony materiału źródłowego).

• Odstęp między wierszami: pojedyńczy. • Odstepy miedzy poszczególnymi częściami tekstu –

jeden pusty wiersz. • Wielkość przypisów pod tabelami, rysunkami:

10 pkt. Rysunki i tabele powinny być umieszczo-ne w części tekstu, którego dotyczą, pod tekstemlub obok. Tyuł i numer tabeli na górze, źródłopod tabelą. Przykład:

Tabela nr 1. Tytuł tabeli

źródło:

UUkkłłaadd mmaatteerriiaałłóóww::

IMIĘ I NAZWISKO Autora, tytuł naukowy, stanowisko

TYTUŁ OPRACOWANIA

Pod tytułem prosimy zamieścić: 1. Streszczenie w języku polskim (5 – 10 wierzsy). 2. Streszczenie w języku angielskim (5 – 10 wierszy). 3. Treść materiału. 4. Przypisy, spis literatury – (na końcu pracy).

PPoolliittyykkaa ZZddrroowwoottnnaa VV ((kkwwiieecciieeńń 22000066))

Zapraszamy Państwa do zgłaszania tekstów autorskich.Przesyłając maszynopis tekstu Autor oświadcza, że nadesła-na praca nie była uprzednio publikowana i nie została zło-żona do redakcji innego czasopisma. Ponadto oświadcza, żeautomatycznie i nieodpłatnie przenosi wszelkie prawa au-torskie – do wydawania i rozpowszechniania nadesłanegomateriału we wszystkich znanych formach – na Wydawcę,pod warunkiem, że materiały te zostaną zaakceptowane dopublikacji. Nadesłane prace są kwalifikowane do druku napodstawie opinii Kolegium Redakcyjnego i Rady Redakcyj-nej. W przypadku rozbieżnych ocen, Redakcja zwraca sięo opinię do wybranych członków Rady Naukowej i/lub Ra-dy Ekspertów Instytutu Polityki Ochrony Zdrowia. Decyzjęo zakwalifikowaniu tekstu do druku Redakcja przesyła Au-torowi. (Parametry techniczne tekstów zgłoszonych do Poli-tyki Zdrowotnej zamieszczono na sąsiedniej stronie).

Prosimy o przesyłanie tekstów w wersji papierowej i elektronicznej na adres:

Krajowy Instytut Ubezpieczeńul. E. Plater 9/11 IIIp., 00-669 Warszawae-mailem: [email protected]

NNaasszzaa ookkłłaaddkkaa::

Wojciech Giermaziak, dr n. przyrodniczych – Prezes Okręgowej Rady Aptekarskiej

w Łodzi,– Wiceprezes Naczelnej Rady

Aptekarskiej

Redaktor tomu: RRoommuuaalldd HHoollllyy

Recenzenci: pprrooff.. ddrr hhaabb.. IIrreennaa JJęęddrrzzeejjcczzyykkpprrooff.. ddrr hhaabb.. nn.. ffaarrmm.. AAnnddrrzzeejj SSaappoottaa

RRaaddaa RReeddaakkccyyjjnnaa::

• AAllddoonnaa FFrrąącczzkkiieewwiicczz--WWrroonnkkaa• RRoommuuaalldd HHoollllyy – Przewodniczący• KKrrzzyysszzttooff KKuusszzeewwsskkii – Wiceprzewodniczący• MMiicchhaałł MMaarrcczzaakk• TTaaddeeuusszz SSzzuummlliicczz

KKoolleeggiiuumm RReeddaakkccyyjjnnee::

• MMaarrttaa FFrryysszzeerr• EEddwwaarrdd GGaabbrryyśś – Wiceprzewodniczący• EEllżżbbiieettaa JJaarrmmuusszz – Sekretarz • JJaacceekk MMiicchhaallaakk – Wiceprzewodniczący• JJaaddwwiiggaa SSuucchheecckkaa – Przewodnicząca


Adresy Redakcji Polityki Zdrowotnej:00-669 Warszawa, ul. E. Plater 9/11 III p.tel. (022) 628 99 30, fax. (022) 628 99 31

90-131 Łódź, ul. Lindley’a 6tel. (042) 677 93 16, fax (042) 677 93 13e-mail: [email protected]

Adres do korespondencji:00-669 Warszawa, ul. E. Plater 9/11 III p.tel. (022) 628 99 30, fax. (022) 628 99 31

e-mail: [email protected]


w Polsce

VKWIECIEŃ 2006

Proj

ekt

okła

dki o

raz

skła

d D

TP

czas

opis

ma:

Age

ncja

Wyd

awni

cza

SOW

A M

arek

Fija

łkow

ski


Rada Naukowa

prof. dr hab. Tadeusz Bodio

prof. dr hab. Aldona Frączkiewicz-Wronka

prof. dr hab. n. hum. Mieczysław Gałuszka

prof. dr hab. Roman Głowacki

prof. dr hab. Romuald Holly

prof. dr hab. n. med. Anna Jegier

prof. dr hab. Eugeniusz Kowalewski

prof. zw. dr hab. n. med. Maciej Latalski

prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński

prof. dr hab. Michał Marczak

prof. dr hab. Zbigniew Nęcki

prof. dr hab. n. med. Marek Nowacki

prof. dr hab. n. farm. Daria Orszulak-Michalak

prof dr hab. n. med. Wojciech Pędich

prof. dr hab. Michał Pirożyński

prof. zw. dr hab. Antoni Marian Rajkiewicz

prof. dr hab. n. med. Jacek Spławiński

prof. dr hab. Jadwiga Suchecka

prof. dr hab. Barbara Szatur-Jaworska

prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz

prof. dr hab. n. med Zbigniew Szybiński

prof. dr hab. Halina Tendera-Właszczuk

prof. dr hab. n. med. Tadeusz Tołłoczko

prof. zw. dr hab. n. med. Leszek Wdowiak

prof. dr hab. n. med. Hanna Wilmowska -Pietruszyńska

prof. dr hab. Konstanty A. Wojtaszczyk

prof. dr hab. med. Mirosław J. Wysocki

Rada Ekspertów

dr n. med. Krzysztof Kuszewski

mgr inż. Janusz Atłachowicz

dr Sławomir Bautembach

dr inż. Jan Czeczot

dr n. med. Kazimierz Dragański

mgr Edward Gabryś

dr n. med. Artur Hartwich

dr inż. Zygmunt Kamiński

dr Andrzej Koronkiewicz

mgr inż. Jarosław Kozera

dr Adam Kozierkiewicz

dr Marek Krobicki

dr Wiktor Masłowski

dr Wojciech Misiński

mgr Krzysztof Nyczaj

dr Jerzy Paszkowski

dr n. med. Jarosław Pinkas

mgr Ryszard Stus

mgr Adam Sałaniewski

mgr Maciej Sokołowski

dr Andrzej Sośnierz

dr Józef Świerczek

mgr inż.Tadeusz Trędota

mgr Dariusz Wasilewski

mgr Marek Wójcik

dr n. med. Marek Wójtowicz

ISSN 1734-221X


w Polsce

Polityka ZdrowotnaV

KWIECIEŃ 2006

Spała, konferencja IPOZ

Polityka Zdrowotna, tom V

Documents

Transcript of Polityka Zdrowotna, tom V