POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU W POLSCE · POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU W POLSCE REKOMENDACJE MNISW...
Transcript of POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU W POLSCE · POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU W POLSCE REKOMENDACJE MNISW...
POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU W POLSCE REKOMENDACJE MNISW
Piotr Kępski
Departament Innowacji i Rozwoju MNiSW 26 czerwca 2017 r.
ul. Hoża 20 \ ul. Wspólna 1/3 \ 00-529 Warszawa \ tel. +48 (22) 529 27 18 \ fax +48 (22) 628 09 22
www.nauka.gov.pl
Otwarta Nauka - nowy paradygmat
Open Science Umbrella. Image credit: Flickr user 지우 황 CC BY 2.0
Otwarty Dostęp i Otwarta Nauka są elementem komunikacji naukowej
(Science Communication)
W takim ujęciu otwieranie publikacji i wyników badań służy nauce
i naukowcom, ponieważ:
Pokazuje obywatelom, że naukowcy coś konkretnego tworzą a nie tylko
wydają pieniądze podatnika na nieokreślone „projekty”
Pozwala społeczeństwu zrozumieć sens i cel pracy naukowców
Jest elementem marketingu instytucji zatrudniającej naukowca – ponieważ
udostępniając jego prace buduje ona własną markę i prestiż
Przyczynia się do poszerzania ogólnie dostępnych zasobów wiedzy i sprzyja
tworzeniu otwartych treści edukacyjnych, z których korzystają wszyscy (m.in.
nauczyciele akademiccy, studenci, doktoranci, lekarze, nauczyciele,
dziennikarze)
Po co otwarty dostęp?
Otwarty Dostęp (Open Access) - dostępność pełnych treści publikacji
w publicznym Internecie - bez barier finansowych, prawnych czy technicznych
Otwarty dostęp Gratis - udostępnienie bez opłat i barier technicznych,
ale bez (informacji o) licencji
Otwarty dostęp Libre / OD w oparciu o wolne licencje
Uznanie autorstwa (CC-BY)
CC-BY - Na tych samych warunkach - przetwarzając utwór lub tworząc na
jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co
oryginał.
Droga złota - publikowanie w otwartych czasopismach
Droga zielona - deponowanie publikacji w otwartych repozytoriach
Podstawowe pojęcia
Zalecenie KE z dn. 17 lipca 2012 r. ws. dostępu do
informacji naukowej oraz jej ochrony (2012/417/UE):
OD do wyników badań naukowych finansowanych
ze środków publicznych.
Umożliwienie ponownego wykorzystania
wyników badań (np. dane).
Poszanowanie praw autorskich.
Państwa UE powinny określić strategie OD.
Komisja Europejska wyraźnie wspiera ON
Stanowisko Komisji Europejskiej
Nie ma odwrotu od Otwartego Dostępu (OD) i Otwartej Nauki (ON)
Wiodące instytucje na świecie opowiedziały się za otwartością nauki
Pytanie nie brzmi „Czy otwierać?”, ale „Co?”, „Kiedy?”, „Jak otwierać?”
Otwartość zapewne stanie się elementem oceny naukowców / instytucji
naukowych - trwają analizy na świecie
Decyzje o otwartości mają charakter polityczny – są coraz częściej
przyjmowane jako WYMÓG
OD jest wymogiem w Programie H2020
Otwarte Dane stają się wymogiem
w niektórych czasopismach
Polityki OD na świecie
MNiSW przyjęło w 2015 r. Kierunki rozwoju OD do
publikacji i wyników badań naukowych w Polsce
Dokument zawiera rekomendacje dla
głównych interesariuszy, w tym:
• jednostek naukowych i uczelni
• naukowców
• MNiSW
• krajowych podmiotów finansujących badania
Rekomendacje MNiSW
• Stworzyć własną politykę instytucjonalną OD
• Wyznaczyć pełnomocnika ds. OD
• Wprowadzić zapisy o OD do regulaminów własności intelektualnej
• Zapewnić OD do recenzowanych publikacji powstających dzięki
finansowaniu lub współfinansowaniu ze środków publicznych
• Otwierać, na ile to możliwe, dane badawcze
• Publikować doktoraty w otwartym repozytorium
• Tworzyć repozytoria (własne / instytucjonalne lub wspólne / dziedzinowe)
i transformować czasopisma do postaci otwartej
• Monitorować liczbę otwartych publikacji w danej instytucji
Rekomendacje dla uczelni
i jednostek naukowych
• Stworzyć politykę instytucjonalną OD
• Promować OD, prowadzić działania informacyjne
• Uwzględniać OD w umowach grantowych
• Monitorować wypełnianie przez beneficjentów zobowiązań w zakresie OD
• Rozważyć kwalifikowalność kosztów związanych z publikacją w OD
(gdy beneficjent wybierze drogę złotą)
Rekomendacje dla agencji
finansujących badania
Wydawcy czasopism:
• Transformować do postaci otwartej czasopisma, które otrzymują
dofinansowanie publiczne
• Optymalizować modele OD (kontekst: ekonomiczny, prawny i techniczny)
• Stosować odpowiednie systemy techniczne, które odpowiadają otwartym
standardom międzynarodowym i wymogom systemowym nauki polskiej.
Wydawcy książek:
• Rozważyć możliwość otwierania (niektórych) książek (embargo czasowe)
• Wymieniać się dobrymi praktykami, optymalizować modele biznesowe
Rekomendacje dla wydawców
• Koordynacja strategiczna działań na rzecz OD, współpraca z KE
• Promocja OD, działania informacyjne
• Rozważyć zmiany w przepisach, by wspierać OD (np. obowiązek
udostępnianie doktoratów w otwartych repozytoriach cyfrowych,
ewaluacja – KEJN)
• Monitorować wdrażanie OD w skali kraju
• Stworzyć repozytorium sieroce dla tych jednostek, które nie mogą mieć
swojego repozytorium oraz wspierać rozwój infrastruktury dla OD (możliwość
wykorzystania istniejących infrastruktur np. PBN)
Rekomendacje dla MNiSW
2017 r.
• List Ministra NiSW
• Ankieta MNiSW nt. OA
Czy instytucja posiada politykę OA?
Polityki Open Access
20%
56%
24%
TAK, POSIADA
PLANUJE (DO 12M-CY)
NIE PLANUJE, NIEMA LUB INNE
Czy instytucja organizowała w 2016 r. wydarzenia nt. OA?
Wydarzenia nt. Open Access
75%
25%
NIE ORGANIZOWAŁA
ORGANIZOWAŁA
Czy instytucja posiada repozytorium?
Repozytoria
53%
22%
8%
13%
4%
NIE
WŁASNE REP.OTWARTE
REP. OTWARTEWSPÓLNE
REP. ZAMKNIĘTE
INNE ODPOWIEDZI
Kto powinien być Pełnomocnikiem ds. OA?
Pełnomocnik ds. OA
32%
40%
6%
22% Dyr. lub pracownikBiblioteki
Kierownik/Pracownikdziału nauki/Rektor ds.NaukiOsoba wskazana przezRektora/Dyrektora
Inne
Ile publikacji danej instytucji jest dostępnych w OA (szacunkowo)?
Procent publikacji w OA
45
12
33
22
21
8
24
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
NIE WIEM
0%
10%
20%
30%
40%
ponad 50%
Główne bariery w realizacji zaleceń MNiSW
Główne bariery
115
66
86
80
72
59
54
Brak osobnego strumienia fin.
Brak finansowania
Ryzyko prawne, prawa aut.
Brak wiedzy nt. OA
Niechęć do otwierania
Brak repozytoriów
Brak systemu w jednostkach
0 20 40 60 80 100 120 140
Jakie działania powinny podjąć jednostki naukowe/uczelnie?
Działania jednostek naukowych
112
63
86
76
93
87
47
0 20 40 60 80 100 120
Informować i szkolić
Dzielić się wiedzą
Przyjąć polityki OA
Współpracować (repozytoria)
Tworzyć otwarte repozytoria
Otwarty dostęp do czasopism
Zaplanować środki fin.
Jakie działania systemowe powinny być podjęte w Polsce?
Działania systemowe
118
69
101
73
85
79
57
0 20 40 60 80 100 120 140
Stworzyć strumień fin.
Zwiększenie środków fin.
Informacje i szkolenia
Szkolenie kierowników jednostek
Punktowanie w ewaluacji
Infrastruktura i repozytoria
Koordynacja działań
• PL jednostki naukowe są przeważnie na początku drogi związanej z OA
% liczba publikacji w OA jest zwykle niska lub nieznana
> 50% instytucji nie ma repozytoriów (nawet zamkniętych lub wspólnych)
Tylko 20% respondentów posiada instytucjonalne polityki OA
75% jednostek nie organizuje żadnych wydarzeń dot. OA
• Główne bariery: finanse, czynnik ludzki (brak wiedzy, niechęć), prawa aut.,
brak infrastruktury i systemowego podejścia.
• Zadania dla jednostek: szkolić i dzielić się wiedzą, przyjąć polityki OA,
tworzyć repozytoria i ich sieć, otwierać dostęp do czasopism.
• Postulowane działania systemowe: zwiększyć środki fin. (ew. nowy strumień),
więcej informacji i szkoleń, szkolenie kierowników jednostek, dodatkowe
punkty w parametryzacji, wspierać infrastrukturę i repozytoria.
Podsumowanie ankiety
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
ul. Hoża 20 \ ul. Wspólna 1/3 \ 00-529 Warszawa \ tel. +48 (22) 529 27 18 \ fax +48 (22) 628 09 22
www.nauka.gov.pl
Departament Innowacji i Rozwoju
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
e-mail: [email protected]