Politika Ekonomike Ligjerata-1

7/18/2019 Politika Ekonomike Ligjerata-1

http://slidepdf.com/reader/full/politika-ekonomike-ligjerata-1 1/25

Politika Ekonomike

Artor Nuhiu, DoktorantEmail:[email protected]

Web: www.artornuhiu.com

10 mars 2015



Qëllimet e studimit të

lëndës• “Politika ekonomike” ka për ëllim të !u o"ro!ë #tu$entë%e n!ohuri mbi

konceptet kr&e#ore li$hur me "unk#ionimin e ekonomi#ë kombëtare $hen$ërkombëtare $he politika%e ekonomike në 'batim.

• (tu$imi i lën$ë# “Politika Ekonomike” #tu$entë%e !u mun$ë#onë 'g!erimine n!ohuri%e $he anali'ën e kategori%e më të rën$e#i#hmemakroekonomike #i) !anë: *DP, in%e#timet, kon#umi, in+acioni, punë#imi,papunë#ia, ciklet ekonomike, nancat publike, #ektori i !a#htëm,

"unk#ionimi i #i#temit bankar, #htimi $he 'h%illimi ekonomik, politikat $hein#trumentet e n$ërh&r!e# #ë #htetit në ekonomi, integrimet e n$r&#hmeekonomike, globali'imi.

Përftimet nga lënda• -ë "ormo!në opinionin e t&re në li$h!e me #ituatën ekonomike në %en$ $he

problemet e rrit!e# ekonomike $uke për$orur tregue#it makroekonomik.

• -ë %lerë#o!në e"ektin e politika%e #kale $he monetare në #ituata tëcaktuara.

• -ë pre'anto!në opinionet e t&re mbi #ituatat apo problemet ekonomike$he #i "unk#ionon ekonomia ba#hkëkohore.

•

-e n!ihen $he kupto!ne proce#et globale të ekonomi#ë.



Literatura Literatura bazë•i%'i (o!e%a: Ekonomia e aplikue#hme /0ig!erata të autori'uara12 3akulteti 4uri$ik,Pri#htinë, 5667.

• 4ean 8 9%e# 0ete##ier, 4acue# (il%ano, obert (oin: E%ropa ekonomike $he e ar$hm!ae #a!, ;olek#ioni E%ropa, Papiru#, -iranë, 566<2

•N. *regor& =ankiw $he =ark P. -a&lor: E;>N>=?;(?, E-Pre#, -iranë 566.

•Ber#ioni i kon#oli$uar i -raktate%e të Ca#hkimit E%ropian $he ;arta e të Dre!ta%e -hemelore të ba#hkimit E%ropian2 =ini#tria e ?ntegrime%e2 -iranë, 566.

Materiale nga institucionet nderkombetare dhe vendore

•>ragani'ata Cotërore e -ergti#ë: http:www.wto.org

•3on$i =onetar N$erkombetar: http:www.im".org

•Canka Coterore: http:www.worl$bank.org

•=i#nitria e 3inanca%e e ;o#o%ë#: http:m".rk#Fgo%.net

•Canka Gen$rore e ;o#o%ë#: http:www.bkFko#.org

•>EHD, http:www.oec$.org

Literatura shtesë:

•Nicola Acocella: Ca'at e Politikë# ekonomike 8 %lerat $he teknikat /përkthimi në

g!uhën kroate1, =A-E, Iagreb 566J2•Dr. (elman (elmana! 8 -ran'icioni $he *lobali'imi2 in%e#t, Pri#htinë, 566K.



Kuptimi i politikës ekonomike(!Politika ekonomike është p"esë e politikës shtetërore e cila merret

me raportet ne mes shtetit dhe ekonomisë#Politika ekonomike i re$erohet akcioneve%masave &ë &everia indërmerr në $ushën ekonomike# Këto akcione%masa mund tëndërmerren në shumë dre"time si: në përcaktimin e shkallëve tëtatimeve' buhetin e &everisë' o$ertën e parave dhe normave tëinteresit' g"ithashtu tregun e punës' pronën si dhe aplikohet edhe$ushat t"era të intervenimit të shtetit në ekonomi#

Di#a nga politikat kr&e#ore ekonomike !anë:

) Politika fskale e cila ka të bë! me akcionet e e%eri#ë #a i përkettatime%e $he #hpen'ime%e,

) Politika monetare) ka të bë! me akcionet e e%eri#ë të li$hur meo"ertën e para#ë $he normat e inter#it.

) Politika tregtare) e cila !u re"erohet tari"a%e $he marrë%#h!e%e tregtare,$he in#titucionet ë e%eri#in me to.

) Politikat t"era sektoriale) pri%ati'imit, konkurrencë#, politikat $e%i'ore

e t!era.



Politika ekonomike $he #i#temi ekonomik përbë!në ba'at themelorein#titucionale për kr&er!en e akti%itete%e ekonomike #i $he %en$o#!në

$he mba!t!ën e n!ë numri të ma$h të li$h!e%e $he raporte%e në me##ub!ekte%e ekonomike në #htet /n$ërmarr!e%e $he am%i#ëri%e1.

(ub!ektet ekonomike a"aro!në në kua$ër të ambientit të caktuarain#titicional të organi'uar. 3!ala ë#htë për llo!e të n$r&#hme të treg!e%e

/tregut të para%e, tregut të kapitalit, tregut të mallra%e, tregut tëpunë#, et!.1.

Në rregullimet e tilla in#titucionale politika ekonomike 'ënë %en$ tëkon#i$erue#hëm.

(hteti ë#htë bartë# i politika%e ekonomike /ni%elin makro1 $hen$ërmarr!et !anë bartë# të politika%e të t&re a"ari#te /ni%elin 8 mikro1.

Politika ekonomike e #htetit or!enton #!ell!ën e #ub!ekte%e mikroekonomike $he përcakton "ormimin e politika%e të t&re a"ari#te mearrit!ën e ëllime%e a"ari#te.

Kuptimi i politikës ekonomike(!

K



• Politika ekonomike në ku#htet e a"ari'mit të tregut, mun$ të$enohet #i përmble$h!e e ma#a%e me të cilat p!e#ëmarrë#it e

a"ari'mit or!entohen në #!ell!en a"ari#te të cilat #hpien reali'imit tëëllime%e të para#htruara.

• Politika ekonomike ka karakter makroekonomik #ep#e bartë#ikr&e#or i #a! ë#htë #hteti.

• Në të %ërtetë, politika ekonomike nënkupton %eprimin e #htetit nëakti%itete ekonomike në harmoni me ëllimet e para#htruara, ë $o

të $uhet të kontribo! në 'h%illimin $he a%ancimin e ekonomi#ë $hene %i!ën e "un$it në rrit!en e mirëenie# ekonomike.

• Politika ekonomike është përmbledh"e e instrumenteve'masave dhe mekanizmave të cilat shteti i sh$r*tëzon me

&ëllim të realizo" &ëllimet ekonomike të parashtruara#

• Në #hoeritë e ba'uara në raportet e tregut $he #i#temit politik të$emokraci#e parlamentare, bartë#it e politikë# ekonomike%a'h$imi#ht !anë të ek#po'uar kontrollit $he %erikimit , $he !anë të

$et&ruara të për#hta#in ma#at $he m!etet për reali'imin eëllime%e ekonomike.

Kupt m po t s e onom e(!



Llo"et e politikave ekonomike

•

Politikat makroFekonomike #tabili'ue#e• Politikat e $i'e!nuara për kri!imin e rrit!ë#

ekonomike

– Politikat të orientuara në ekonomitë në

'h%illim

• Politikat ë kanë të bë!ne meri#hpërn$ar!en e të ar$hura%e, pronë# $he

#hën$etit /mirëenie#1.• Politikat rregullatore, politikat antiFtru#t,

politikat in$u#triale e t!era.



+h"etë parimet e shkencës ekonomike+h"etë parimet e shkencës ekonomikeSi i marrin individët vendimet e tyre

Parimi ,: ?n$i%i$ët g!ithëherë përballen me 'g!e$h!enkompromi#e2

Parimi -: ;o#to!a e $i)ka!e ë#htë a!o pre! të cilë# hini $orë për ta #iguruar /;o#to

oportune12Parimi .: ?n$i%i$et racional men$o!në në marLhinë /%lerat kutare1, #i për $obinë

a#htu e$he për ko#tot marLhinale2

Parimi /: ?n$i%i$ët reago!në n$a! n$r&#hime%e $he #timu!%e.

Si bashkëveprojnë individët

Parimi 0: -regëtia mun$ ta %ërë kë$o në po'itë më të mirë2

Parimi 1: -reg!et !anë 'akoni#ht mën&ra më e mirë për të organi'uar akti%itetinekonomik2

Parimi 2: Ge%eritë ngan!ëherë !anë në g!en$!e ë të përmirë#o!në re'ultatet $he

e"ektet e tregut2

Si funksionon ekonomia në tërësi

Parimi 3: (tan$ar$i !etë#or i in$i%i$ë%e të n!ë #hteti %aret nga a"të#ia për të

pro$huar të mira $he #hërbime2Parimi 4: Mmimet rriten kur #hteti #ht&p /emiton1 më #humë kartëmone$ha /para12

Parimi ,5: M$o #hoëri në a"at të #hkurtër përballet me 'g!e$h!en në me# in+acionit$he papunë#i#ë.

(Burimi: N. Gregory Mankiw dhe Mark P. Taylor, fq. 39-!"



Parimi ,: ndividët g"ithëherëpërballen me zg"edh"en (!

• rallë#ia i $et&ron in$i%i$ët ë të bë!në'g!e$h!e. Në ra#tet kur n!ë re#ur# ë#htë irrallë, in$i%i$ët pat!etër $uhet të bë!në

'g!e$h!en në me# të n!ë pro$ukti /n!ë tëmire1 të $obi#hëm $he ati! më pakë të$obi#hëm2

• M$o in$i%i$ racional balla"aohet me

$ilemën: #e a të plotë#o!ë më #humë n!ëkërke#ë, re#pekti%i#ht të plotë#o!ë mëpakë kërke#ën t!etër.



Parimi ,: ndividët g"ithëherëpërballen me zg"edh"en (!

• (hpërn$ar!a e kohë# #ë lirë2

• (hpërn$ar!a e buLhetit të am%i#ëri#ë2

• (hpërn$ar!a e buLhetit për marketing2

• (hpërn$ar!a e të ar$hura%e kombëtare për ti#hpen'uar për armatim o#e për të mirakon#umue#e2

• (hpërn$ar!a e barrë# tatimore në&tetarrmë /tatimi linear apo aiproporcional1

• Dhën!a e prioritetit eka#itetit apo $re!të#i#ë



Parimi -: Kostot (6hpenzimet!oportune (!

• Duke bërë 'g!e$h!en në me# të $&mun$ë#i%e alternati%e, ne bë!më#akrikimin e mun$ë#i#ë #ë lë#huar2

•

Blera e të #ë mirë# apo #hërbimit të#akrikuar uhet ko#to!a oportune2

• *!atë 'g!e$h!e# #ë alternati%a%e tën$r&#hme ne bë!më kraha#imin e

#hpen'imit $he $obi#ë të )$o alternati%e tëmun$#hme /a ë#htë $obia e 'g!e$h!e# #ën!ë alternati%e e %le"#hme n$a! #hpen'imittë plotë oportun12



Parimi -: Kostot (6hpenzimet!oportune (!

• -ë reg!i#trohemi në "akultet apo !o2

• -ë 'g!e$him pro"e#ionin O apo 92

• (hembulli: bler!a e $& të mira%e 8 #a $o të

#akriko!më n!ë#i të #ë mirë# A, për të rriturkon#umin /#hpen'imin1 e të #ë mirë# C përn!ë n!ë#i.



Parimi -: Kostot (6hpenzimet!oportune (! 67EM89LL:

• ;o#to!a me#atare e #tu$imit në (CA në %itin<<7 i#hte ,/'555 në %it, $uke për"#hirëe$he #hpen'imet për literaturë $heu$hëtime. Në këtë #humë nuk !anë të

për"#hira ko#tot oportune, pa#i ë #tu$entinë#e $o të punonte në n!ë punë të caktuar,në %en$ ë të #tu$ionte $o të mun$ të tonte,1'555 në %it. 3itimi i #akrikuar /lë#huar1

pre! ,1'555 ë#htë ko#to!a oportune e#tu$entit. ;o#to!a reale e #tu$imit për n!ë %itnuk !anë ,/'555, por në realitet .5'555'në#e për"#hihen e$he ko#tot oportune.

t



ar m : n v t rac onamendo"në për vlerat kuftare(marhinale!' si për dobinë ashtu

dhe për kostot marhinale

• A $uhet ti %a'h$o!ë #tu$imet e$he për 5 %ite në#tu$imet ma#ter apo !o2 a $uhet rritur %ëllimin e

pro$himit e$he për n!ë#i2 a $uhet blerë e$he n!ë#i të #ë mirë# A apo !o, et!.

• N$r&#himet marLhinale nënkupto!në proce#in epërher#hëm të për#htat!e%e të %ogla për planettona ek'i#tue#e të %eprimit2

• M$o marrë# racional i %en$ime%e, %en$imin emerrë %etëm në ra#t #e $obia e ti! marLhinalete!kalonë /o#e ë#htë më e ma$he1 #e ko#tot e ti!amarLhinale.



Parimi /: ndividët reago"në nda"ndr*shimeve dhe stimulseve

• ?n$i%i$ët n$r&#ho!në #!ell!en e t&re men$r&#himin e raporte%e në me# $obi#ë $heko#to%e, $.t.th. (e ata reago!në n$a!n$&#hime%e2

• N$ikimi i n$r&#himit të )mimit në kërke#ëno#e o"ertën e n!ë të mire2

• N$ikimi i rrit!e# #ë )mimit në #hpen'imin e

$eri%ate%e të na"të#2• Politika e #iguri#ë në komunikacionë,

për$orimi i rr&pa%e të #iguri#ë o#ë#hpe!të#ia.



Parimi 0: ;regtia mund ta vërëkëdo në pozitë më të mirë

• -regtia i mun$ë#onë in$i%i$ë%e, rma%eapo #htete%e ë të #peciali'ohen për ateë më #ë miri mun$ ta pro$ho!në,re#pekti%i#ht në ato %eprimtari ku mun$ të

kenë përparë#i komparati%e2• Në#e tregtohet e$he me të t!erët,

kon#umatorë%e !u mun$ë#ohet ë tëble!në më #humë të mira $he #hërbime me

)mime më të lira2• ;& parim #hp!egon e$he ar#&en p#e

#htetet tregto!në n!eri me t!etrin, ra#ti i(CAF%e $he ;inë# et!.

P i i 1 ; " t k ik ht " ë



Parimi 1: ;reg"et zakoniksht "anëmën*ra më e mirë për organizimin e

aktiviteteve ekonomike (!

• -regu alokonë re#ur#et përme#%en$ime%e të $ecentrali'uara të#humë rma%e $he am%i#ëri%e nëproce#in e %eprimit të n$ërli$hur nëtregun e mallra%e $he #hërbime%e2

• Am%i#ëritë marrin %en$imet #e )"arë

$o të ble!në $he për kë $o të puno!në,• 3irmat marrin %en$ime #e )"arë $o të

pro$ho!në $he kë $o ta punë#o!në2



• Mmimet !anë n!ë in#trument #humë irën$ë#i#hëm përme# të cilë# $ora epa$uk#hme i orientonë akti%itetetekonomike2

• Mmimet ë lir#hëm "ormohen në tregun ecaktuar pa#&ro!në e$he %lerën e n$on!ë tëmire apo #hërbimi për #hoërinë, por $heko#ton ë e bartë #hoëria për të pro$huar

atë të mirë o#e #hërbim2• N$ikimi i tatimit në alokimin e re#ur#e%e2• N$ikimi i )mime%e të kontrolluara në

alokimin e re#ur#e%e.

Parimi 1: ;reg"et zakoniksht "anë mën*ra më emirë për organizimin e aktiviteteve ekonomike (!




• A"të#ia e in$i%i$it o#e grupit të caktuar tëin$i%i$ë%e ë të bë!në n$ikim të thek#uar në)mimet e tregut2

•(hpërn$ar!a më e $re!të $he humane emirëen!ë# ekonomike2

=unge#at e tregut !anë:

• Ek#ternalitë 8 n$ikimi i %eprimit të n!ë in$i%i$i

në mirëen!ën e in$i%i$it t!etër, me )ra#t$obitë o#e ko#tot e per#ona%e të tretë nuk

!anë të për"#hira në )mimin pro$hue#2


aktiviteteve ekonomike (!




• -ë mirat publike 8 !anë të mira ë !anë tëparapara për kon#um nal, me )ë ra#t )$oku#h mun$ ti #h"r&të'o!ë në #a#i të n!e!ta, pamarrë para#&#h #e a paguanë o#e nuk

paguanë për për$orimin e t&re2• =onopolet /=onop#onet1 8 #hitë#i o#e blerë#i i

%etëm në tregun e caktuar, ku mun$ të naparaitet, ngrit!a e )mime%e, '%ogëlimi i#a#i#ë #ë o"ruar të të mira%e o#e #hërbime%e,ul!a e cilë#i#ë et!.


aktiviteteve ekonomike (<!



Parimi 2: Qeveritë ngan"ëherë "anë nëg"end"e &ë të përmirëso"në rezultatet

dhe e$ektet e tregut

• P#e ë#htë e $omo#$o#hme inter%enimi i #htetit nëtreg Për të mbro!tur $orën e pa$uk#hme.

•

-reg!et "unkciono!në %etëm në#e me lig!e o#e aktet!era nënlig!ore mbrohen të $re!tat pronë#ore,re#pektohen obligimet kontraktue#e, kompen'imi i$ëmit, proce$ura e "alimentimit et!.

• (i#temi #tabil !uri$ik $he rregullati%a eka#e lig!ore8 ë#htë tërë#ia e rregulla%e të harmoni'uara me tëcilat përcaktohen $et&rat $he përg!eg!ë#it e#ub!ekte%e ekonomike.

ar m : an ar e sor



ar m : an ar e sorindividëve të n"ë shteti varet ngaa$tësia për të prodhuar të mira

dhe shërbime• (tan$ar$i !etë#or në n!ë #htet %aret nga #hkalla 8

ni%eli i pro$ukti%itetit të punë#2

• Pro$ukti%iteti i punë# ë#htë #a#ia e të mira%e $he

#hërbime%e të pro$huara për n!ë n!ë#i të kohë# #ëpunë#2

• Pro$ukti%iteti i punë# nuk ë#htë g!ith)ka, por në a"attë g!atë ai ë#htë g!ith)ka /Paul ;rugman12

(tan$ar$i !etë#or mun$ të matet në mën&ra tën$r&#hme:

• =e kraha#imin e paga%e, $he

• Duke kraha#uar %lerën e tërë#i#hme të tregut të

pro$himit kombëtar /*DP1



Parimi 4: =mimet rriten kurshteti sht*p (emiton! më shumë

kartëmonedha (para!

• Në ra#tet kur #hteti #ht&p më tepërkartëmone$ha, %ie $eri tek in+acioni,

ë paraet rrit!en e tërë#i#hme tëni%elit të )mime%e në atë #htet2

•

(hkaku parë#or i parait!e# #ëin+acionit ë#htë rrit!a e #a#i#ë #ëpara#ë në #htetin e caktuar.

ar m : o s o& r n a a



ar m : o s o& r n a ashkurtër balla$a&ohet me

zg"edh"en në mes in>acionit dhe

papunësisë

• Në ra#tet kur rritet #a#ia e para#ë nëarkullim, %ie $eri tek ngrit!a e

përg!ith#hme e )mime%e 8 in+acioni,por në a"at të #hkurtër $eri tek'%ogëlimi i papunë#i#ë /0akor!a e

3ilip#it1.Inflacioni Papunësia



?u $aleminderit@

Politika Ekonomike Ligjerata-1

Documents

Transcript of Politika Ekonomike Ligjerata-1