mgr Magdalena Rybicka

* Podmioty gospodarki rynkowej –

gospodarstwa domowe i rolne,

przedsiębiorstwa, instytucje

państwowe.

*Państwo – w gospodarce rynkowej nie decyduje

bezpośrednio ani w sferze produkcji, ani w

sferze konsumpcji. Główną funkcją państwa jest

regulacja prawna i ekonomiczna mająca na celu

ochronę interesów publicznych przed

negatywnymi następstwami działania

mechanizmu rynkowego, a w szczególności

postępowaniem producentów i sprzedawców

zajmujących pozycję monopolistyczną.

*Podmiot - określona forma organizacji, która

podejmuje samodzielne decyzje, kierując się

własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.

*Podmiot gosp. – każdy aktywny uczestnik procesu

gospodarowania. W gosp. rynkowej istnieją

następujące podmioty gosp. :gosp. domowe,

których reprezentantem jest konsument;

przedsiębiorstwa – producent; instytucje

finansowe (banki, instytuty kredytowe, giełda);

instytucje państwowe; podmioty demokracji

gosp.

* Bank

Instytucje finansowe:

*bank centralny państwa,

*banki komercyjne,

*giełda papierów wartościowych,

*towarzystwa ubezpieczeniowe.

*W systemie finansowym państwa największa rola

przypada bankowi centralnemu, który pełni

następujące funkcje:

1) jest bankiem państwa, tzn. utrzymuje fundusze

państwowe, realizuje wydatki oraz udziela pożyczek

państwu;

2) jest bankiem emisyjnym, ponieważ posiada

monopol na emisję pieniądza gotówkowego oraz

organizowania jego obiegu; 3) jest bankiem banków,

gdyż utrzymuje rezerwy pieniężne banków

komercyjnych, udziela im kredytów oraz może

kreować pieniądz bezgotówkowy w rozliczeniach

między bankami.

Bank centralny- działa na podstawie ustawy z dnia

29.08.1997 r. jest nim Narodowy Bank Polski.

*Bank emisyjny — NBP, jako jedyny bank w Polsce, ma

wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych i

określania wielkości emisji, ponadto organizuje

zasady obiegu pieniężnego i reguluje ilość pieniądza w

obiegu.

*Bank banków jest źródłem rezerwy kredytowej

(kredytodawcą ostatniej instancji) dla innych banków,

które w razie problemów z płynnością mogą wystąpić

do NBP z wnioskiem o kredyt lombardowy lub

redyskontowy. NBP sprawuje nadzór nad

funkcjonowaniem banków komercyjnych, które mają

obowiązek utrzymywania rezerw obowiązkowych na

rachunku w banku centralnym, ponadto określa formy

i organizuje rozliczenia pieniężne.

*Rezerwa obowiązkowa to część środków

pieniężnych (której wielkość zależy od stopy

rezerw) przeliczonych na złote, które są

zgromadzone na rachunkach bankowych

(złotowych i dewizowych), środków uzyskanych

ze sprzedaży papierów wartościowych oraz

innych środków przyjętych przez bank

podlegających zwrotowi.

*Stopa rezerw obowiązkowych to minimalna

relacja, w jakiej banki mają obowiązek

utrzymywać płynne rezerwy (składające się z

gotówki w kasach banków i na rachunkach

banków w NBP) w stosunku do ilości posiadanych

środków określonych rezerwą obowiązkową

*Kredyt lombardowy polega na udzielaniu, przez NBP

kredytu bankom komercyjnym pod zastaw papierów

wartościowych, a wysokość kredytu nie może

przekroczyć 80% ich wartości nominalnej. Wysokość

udzielonego kredytu przez NBP zależy od wartości

papierów wartościowych, które bank komercyjny

posiada i może dać w zastaw.

*Kredyt redyskontowy polega na udzieleniu kredytu

przez NBP przez kupienie weksli od banków, które

wcześniej zostały przedstawione do dyskonta w tych

bankach przez podmioty gospodarcze. Banki

komercyjne, posiadając weksle, mogą czekać do

terminu wykupu weksli, gdy nie są im potrzebne

pieniądze, lub mogą je przedstawić do redyskonta w

NBP, uzyskując dodatkowe środki na akcję kredytową.

*Operacje bezwarunkowe, to takie

operacje, gdzie bank centralny kupuje

albo sprzedaje papiery wartościowe,

którymi są zazwyczaj rządowe papiery

skarbowe, przy czym kupno i sprzedaż

nie są obwarowane dodatkowymi

warunkami.

*Operacje warunkowe dzielą się na

operacje warunkowego

zakupu i operacje warunkowej

sprzedaży.

Działalność banków komercyjnych:

- działalność depozytowa (przyjmowanie i przechowywanie na określonych warunkach środków pieniężnych klientów banku)

- działalność kredytowa (udzielanie kredytów pożyczek i poręczeń)

- usługi operacyjne (prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie na nich operacji finansowych)

Pierwszymi z banków komercyjnych, które powstały w Polsce były:

1. Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie - PBKS 2. Bank Gdański w Gdańsku – BG (wykupiony przez BIG, część akcji ma kapitał zagraniczny) 3. Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu - WBK 4. Powszechny Bank Kredytowy w Warszawie – PBK (wykupiony przez austriacki Auszta) 5. Bank Zachodni we Wrocławiu – BZ 6. Bank Śląski w Katowicach – BŚ 7. Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi – PBG 8. Bank Przemysłowo-Handlowy w Krakowie – BPH 9. Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie – BDK

(USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. (Dz. Nr 140, poz. 939)

Art. 5. )

1. Czynnościami bankowymi są:

1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem

oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

2) prowadzenie innych rachunków bankowych,

3) udzielanie kredytów,

4) udzielanie gwarancji bankowych,

5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,

6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w

odrębnych ustawach.

2. Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o

ile są one wykonywane przez banki:

1) udzielanie pożyczek pieniężnych,

2) operacje czekowe i wekslowe,

3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich

użyciu,

4) terminowe operacje finansowe,

5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,

6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz

udostępnianie skrytek sejfowych,

7) wykonywanie czynności obrotu dewizowego,

8) udzielanie poręczeń,

9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją

papierów wartościowych.

*Giełda Papierów Wartościowych – instytucja publiczna

mająca na celu zapewnienie możliwości obrotu

giełdowego papierami wartościowymi (takimi

jak akcje, obligacje, prawa poboru itp.) oraz

niebędącymi papierami wartościowymi instrumentami

finansowymi (takimi jak opcje, kontrakty terminowe)

dopuszczonymi do obrotu giełdowego. Obrót regulowany

jest przez regulamin giełdy, szczegółowe zasady obrotu

giełdowego, Komisję Nadzoru Finansowego oraz ustawy:

*o obrocie instrumentami finansowymi,

*o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania

instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu

obrotu oraz o spółkach publicznych,

*o nadzorze nad rynkiem kapitałowym,

*o nadzorze nad rynkiem finansowym.

Funkcje giełdy:

•alokacyjna

•wartościująca

•Kontrolna

Organizacja giełdy papierów wartościowych

wymaga:

a) regulaminu giełdy

b) organów giełdowych

c) wyposażenia materialnego giełdy

http://www.gpw.pl/

Głównymi instytucjami ubezpieczeniowymi w Polsce są:

- Komisja Nadzoru Finansowego

- Polska Izba Ubezpieczeń

- Stowarzyszenie Polskich Brokerów Ubezpieczeniowych i

Reasekuracyjnych

- Polska Izba Brokerów Ubezpieczeniowych i

Reasekuracyjnych

- Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

- Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych

- Rzecznik Ubezpieczonych

- Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych

- Polska Izba Pośredników Ubezpieczeniowych i Finansowych

Gospodarstwa domowe – to dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące sposobu zarobkowania i wydawania zarobionych pieniędzy.

Ekonomicznymi funkcjami gospodarstw domowych są:

Funkcja konsumpcyjna wyraża się w tradycyjnej działalności gospodarstwa domowego tzw. czynnościach związanych bezpośrednio i organizowaniem i realizacją konsumpcji. Działalność gospodarstwa domowego nastawiona jest na zaspokojenie potrzeb rodzinnych, które je tworzy. Konsumpcja gospodarstw domowych może być finansowana z dochodów bieżących, a także z nagromadzonych poprzednio oszczędności. Może też być finansowana ze środków zewnętrznych, np. z kredytu, który trzeba spłacić. Jeśli wydatki na konsumpcję są mniejsze od bieżących dochodów, gospodarstwo domowe może dokonać oszczędności.

Wykonywanie funkcji produkcyjnej poza gospodarstwami domowymi spowodowało, że obecnie są one w zasadzie podmiotami strefy konsumpcji. Więzi ekonomiczne gospodarstw domowych z innymi podmiotami gospodarującymi są głównie więziami rynkowymi.

Przedsiębiorstwo – to podmiot gospodarczy prowadzący na

własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu

osiągnięcia określonych korzyści.

Podstawy prawne działalności gospodarczej decydują o

formie prawno - organizacyjnej przedsiębiorstwa. Można w

związku z tym wyróżnić:

Spółki akcyjne,

Spółki z o.o.

Przedsiębiorstwa państwowe,

Spółki komandytowe,

Spółki jawne,

Przedsiębiorstwa komunalne,

Spółdzielnie .