Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje...
Transcript of Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje...
![Page 1: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/1.jpg)
Gady BIOLOGIA KL . V I
![Page 2: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/2.jpg)
I Gady –kręgowce, które wyszły na ląd
Gady przez ponad 200 milionów
lat były panami lądów, mórz,
a przez pewien czas nawet
powietrza. Jednak 66 milionów lat
temu wyginęły dinozaury
i większość przedstawicieli
pozostałych grup gadów. Do
czasów współczesnych
przetrwały wywodzące się od nich
ssaki i ptaki oraz kilka grup
stosunkowo niewielkich gadów,
które obecnie znamy.
![Page 3: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/3.jpg)
Gromada: Gady
Rzędy:
• Węże - gady pozbawione nóg. Poruszają się
poprzez wyginanie ciała oraz dzięki tarczkom
na brzusznej stronie ciała.
• Jaszczurki - zwykle mają kończyny. Niektóre
są beznogie – odróżniają się od węży
brakiem tarczek na brzuchu.
• Żółwie - wyróżniają się ciałem pokrytym
pancerzem złożonym z dużych tarcz.
• Krokodyle - przypominają duże jaszczurki,
ale ich ciało pokrywają twarde rogowe tarczki.
![Page 4: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/4.jpg)
Gdzie żyją gady?
•Gady podobnie jak płazy są kręgowcami zmiennocieplnymi.
•Zamieszkują wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. Są
zwierzętami wybitnie ciepłolubnymi, zdolnymi do przeżycia nawet
w gorącym pustynnym klimacie.
•Całoroczną aktywność wykazują jedynie w klimacie gorącym. Zaś
w umiarkowanym są aktywne tylko przez ciepłą część roku.
W okresie zimowym zapadają w stan odrętwienia.
•Są kręgowcami, które przystosowały się do życia na lądzie.
Występują jednak wśród nich gatunki, zwłaszcza zaliczające się
do żółwi, węży i krokodyli, które znaczną część życia spędzają
w środowisku wodnym.
![Page 5: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/5.jpg)
Odżywianie
Większość gadów jest drapieżnikami.
Zwykle żywią się owadami i małymi ssakami.
Krokodyle, duże jaszczurki i niektóre duże węże potrafią polować na większe zwierzęta, głównie ssaki. Nie umieją żuć, dlatego trawienie połkniętej zdobyczy zajmuje im wiele dni, a nawet tygodni.
Przed polowaniem, by zapewnić sprawność zmarzniętym w nocy mięśniom, wylegują się na rozgrzanych kamieniach. Dopiero gdy się ogrzeją, mogą aktywnie poszukiwać pokarmu.
Niektóre żółwie i jaszczurki żywią się roślinami
![Page 6: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/6.jpg)
Budowa gadów
• Budowa ciała gadów jest typowa dla
kręgowca lądowego.
• Wyróżniamy u nich głowę, tułów i ogon oraz 2
pary kończyn.
• Kończyny znajdują się pod tułowiem, co
umożliwia uniesienie ciała ponad
powierzchnię ziemi i usprawnia poruszanie się
po lądzie. Wyjątek stanowią pełzające na
brzuchu węże i nieliczne beznogie jaszczurki.
• Gady zwykle posiadają zielone lub szare
ubarwienie maskujące, które pozwala im
unikać ataków ze strony drapieżników
oraz ułatwia polowanie.
• Jaskrawe ubarwienie odstraszające,
zwłaszcza węży, ostrzega o ich jadowitości.
![Page 7: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/7.jpg)
Przystosowania do życia na lądzieCiało pokryte jest grubą, suchą skórą, która nie przepuszcza wody i gazów. Zapobiega
przed nadmierną utratą wody z wnętrza organizmu.
Ciało pokrywają wytwory naskórka w postaci łusek i tarczek. Rogowe łuski i twarde tarczki
tworzące pancerz chronią przed uszkodzeniami i utratą wody. Łuski występują u jaszczurek i
węży (są ze sobą ruchomo połączone co zapewnia sprawne poruszanie się. Tarczki występują
u żółwi i krokodyli. U żółwi wysycone są solami wapnia, co zapewnia im dodatkową twardość
– pancerz).
Powieki chronią oczy przed uszkodzeniami, umożliwiają też ich oczyszczanie i nawilżanie.
Dobrze rozwinięte narządy zmysłów. Właściwą orientację w środowisku zapewniają im
wzrok i zmysł chemiczny.
Dobrze umięśnione kończyny unoszą ciało ponad powierzchnię, co sprawia że
poruszają się szybko i zwinnie.
Pazury chronią ostatnie odcinki palców i odgrywają ważną rolę w poruszaniu się. Są
wykorzystywane do ataku, obrony i kopania nor.
Oddychają za pomocą gąbczastych płuc - TYLKO! Płuca mają cienkie, silnie umięśnione
ściany i gąbczastą budowę, Wnętrze podzielone jest na komory, co zwiększa powierzchnię
wymiany gazowej.
![Page 8: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/8.jpg)
Rozmnażanie się i rozwój gadów
• Są rozdzielnopłciowe.
• Przechodzą rozwój prosty – co to znaczy?
• W przeważającej większości są jajorodne (niewiele gatunków jest
jajożyworodna).
• Zapłodnienie wewnętrzne (połączenie komórki jajowej i plemnika
ma miejsce we wnętrzu organizmu samicy).
• Samice składają jaja zawsze na lądzie (wybierają miejsca ustronne
i dobrze nasłonecznione. Zarodek rozwijający się w jaju musi mieć
zapewnioną odpowiednią wysoką temperaturę).
• Potomstwo jest podobne do rodziców i niemal od razu zdolne do
samodzielnego życia.
• Większość gadów nie opiekuje się potomstwem i jajami (do
wyjątków należą krokodyle).
![Page 9: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/9.jpg)
Rozwój zarodka gada przebiega wewnątrz jaja
• Jaja przed wyschnięciem chroni skórzasta lub wapienna osłonka jajowa.
• Znajdujący się w jaju zarodek otoczony jest przez 3 błony płodowe:
owodnię, kosmówkę i omocznię.
1. Kosmówka, znajduje się na zewnątrz. Do jej głównych zadań należy
wymiana między zarodkiem a środowiskiem zewnętrznym takich substancji,
jak woda i gazy oddechowe.
2. Omocznia, w jej wnętrzu gromadzą się wytworzone przez zarodek zbędne
produkty przemiany materii.
3. Owodnia, tworzy zamknięty, wypełniony płynem pęcherz, który
zabezpiecza zarodek przed wysychaniem i wstrząsami.
• Zarodek podczas rozwoju w jaju odżywia się substancjami pokarmowym
zmagazynowanymi w woreczku żółtkowym.
![Page 10: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/10.jpg)
Co jest najważniejsze?
Gady to kręgowce zmiennocieplne.
Większość z nich żyje na lądzie, niewielka część prowadzi tryb życia wodny lub wodno – lądowy.
Mają grubą, suchą skórę, w której znajdują się łuski i tarczki.
Skóra gadów nie uczestniczy w wymianie gazowej, jedynym narządem oddechowym są gąbczaste płuca.
Rozmnażają się na lądzie; są najczęściej jajorodne. Występuje zapłodnienie wewnętrzne.
![Page 11: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/11.jpg)
II Przegląd systematyczny gadów
Gady dominowały na Ziemi ponad 300 mln lat temu! Obecnie żyje ich już tylko tysięcy gatunków.
Najliczniejszy rząd stanowią jaszczurki
Poszczególne rzędy gadów różnią się znacznie pod względem budowy zewnętrznej – stąd łatwo
je rozpoznać.
W Polsce żyje 9 gatunków gadów, wszystkie podlegają ochronie gatunkowej.
![Page 12: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/12.jpg)
JaszczurkiMają wydłużone ciało zróżnicowane na głowę, tułów i ogon.
Większość gatunków posiada 2 pary kończyn. Sprawnie biegają, skaczą oraz wspinają się.
W Polsce występują 4 gatunki:
1. Jaszczurka zwinka ( to najbardziej pospolita w Polsce jaszczurka, pięknie ubarwiona. Grzbiet ma brązowy z
rzędem plam, boki są zielone).
2. Jaszczurka zielona (to największa nasza jaszczurka. Samce są zwykle zielone, czasem nakrapiane ciemnymi
plamkami, samice mają kolor szaro-zielony z ciemnymi plamami, a wzdłuż grzbietu przebiegają 2 rzędy jasnych
linii).
3. Jaszczurka żyworódka (zwana żyworódką ma ciało brązowe z trzema rzędami plam, które czasem zlewają się ze
sobą, tworząc wzdłuż ciała jasne linie).
4. Padalec zwyczajny (mimo, iż nie ma odnóży, to gad należący do jaszczurek. Ma wężowate ciało. Kolor ciała to
brąz w różnych odcieniach. Wzdłuż grzbietu czasem biegną dwie ciemne linie. Łatwo odróżnić go od węży gdyż
nie ma wyodrębnionej głowy).
![Page 13: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/13.jpg)
Jaszczurki w Polsce
Jaszczurka zwinka
(Lacerta agilis)
Jaszczurka zielona
(Lacerta viridis)
Jaszczurka żyworódka
(Lacerta vivapara)
Padalec zwyczajny
(Anguis fragilis)
![Page 14: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/14.jpg)
WężeMają wydłużone ciało pozbawione kończyn.
Ich głowa jest niewielka.
Walcowaty tułów przechodzi w ogon.
Przemieszczają się ruchem wijącym, wyginając ciało na boki.
W Polsce żyją 4 gatunki węży:
1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami ciała i połyka. Jest
największym z polskich węży, dorasta do 2 m długości).
2. Gniewosz plamisty (jest najmniejszy spośród naszych rodzimych węży. Jego podstawowym pokarmem są jaszczurki).
3. Zaskroniec zwyczajny (dobrze pływa i nurkuje, żywi się płazami. Chwyta swoje ofiary i połyka żywe. Posiada 2 żółte plamy
znajdujące się po bokach głowy).
4. Żmija zygzakowata (jedyny jadowity gad zyjący w Polsce. W czasie polowania posługuje się głównie węchem. Uśmierca
ofiary ukąszeniem w czasie którego wstrzykuje jad).
![Page 15: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/15.jpg)
Węże w Polsce
Gniewosz plamisty
(Coronella austriaca)
Wąż eskulapa
(Elaphe longissima)
Zaskroniec zwyczajny
(Natrix natrix)
Żmija zygzakowata
(Vipera berus)
![Page 16: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/16.jpg)
Żółwie
Mają gruby i cieżki pancerz, który okrywa cały tułów.
U gatunków lądowych kończyny są słupowate i przypominają nogi słonia.
U gatunków morskich są podobne do wioseł.
W Polsce występuje 1 gatunek żółwia:
1. Żółw błotny (żyje w płytkich zbiornikach wodnych; poluje na kijanki, owady, ślimaki, małże, małe
ryby i płazy. Jest długowieczny, żyje ok. 120 lat. Jest spotykany tylko w rezerwatach przyrody).
![Page 17: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/17.jpg)
Żółw błotny
Żółw błotny
(Emys orbicularis)
![Page 18: Gadyzskamien.com/nauka pliki/Lekcja 4_kl. VI Gady.pdf · 2020-04-18 · 1. Wąż eskulapa (poluje na jaszczurki, inne węże, pisklęta ptaków, myszy. Swoje ofiary dusi splotami](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022050208/5f5aa7a050923c14b211a0ea/html5/thumbnails/18.jpg)
Krokodyle
Są to największe i najcięższe gady.
Kończyny są stosunkowo krótkie, pomiędzy palcami tylnych kończyn występują błony pławne.