platon_devletI-II

8/14/2019 platon_devletI-II

1/54

DNYA KLASKLER DZS: 6DEVLET I-II Bu kitabn hazrlanmasnda DEVLET I ve II'nin MEB Yunan Klasikleri dizisindeki 2. basklar temel alnm ve eviri dili gnmz Trkesine uyarlanmtr.Yayna hazrlayan: Egemen BerkzDizgi: Yenign Haber Ajans Basn ve Yaynclk A..Bask: ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti.Austos 1998

P L A T O NDEVLET I-II

www.iskenderiyekutuphanesi.com

Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Klasik Filoloji Bakan Prof. Dr. Georg Rohde'ninynetiminde, doktora rencileri Azra Erhat, Samim Sinanolu ve Suat Sinanolutarafndan aslndan evrilmitir.

DEVLET I

"DEVLET"N I. KTABI HAKKINDA

evirisine baladmz eser, Symposion ve Phaidon'la birlikte Platon'un btn

eserlerinin en yksek noktasn oluturur. Platon'un hemen hemen hibir genlikdnemi diyalou yoktur ki, herhangi bir ynyle "Devlet"i hazrlam olmasn; sondiyaloglar arasnda hemen hemen hibiri yoktur ki kkleri Devlet'te bulunmasn, ya dahi olmazsa onunla ilgili olmasn. V'inci kitabn sonlarna doru, yani btn eserin tamortasnda okunan ana cmle unu ileri srmektedir: "Ya hkmdarlar filozof, yahut dafilozoflar hkmdar olmaldrlar; byle olmazsa, devlet ve insanlk iin mutlulukbeklenemez. "Bu sz, felsefe tarihinin son derece nemli olaylarndan biri olanSokrates'in lmne Platon'un verdii son yanttan baka bir ey deildir.Devlet, elimizde bulunan el yazmalarnda 10 kitaba ayrlmtr. Fakat bu ayrma

Platon'un kendisinden deil, mparator Tiberius zamannda yaam olan astrolog vefilozof Trasyllos'tan kalmadr. Platon'un, eseri nasl bldn bilmiyoruz. Eserin 10kitaba ayrlm olmas, onun kuruluuna iyi uymuyor. Yalnzca I'inci ve X'uncu kitaplar,fikir bakmndan, bir btn meydana getirmektedir.I'inci kitap, rnein Lakhes ve Lysis gibi, aporetik yani kmazl denen diyaloglara pekbenzer. Bu gibi diyaloglar tekilerden ayran taraf, bunlarda baz kavramlara,-Lakhes'te cesarete, Lysis'te dostlua- ait birtakm tanmlarn arka arkaya gzdengeirilmesi, fakat ele alnan sorunun znn bununla ortaya karlamamasdr. Budiyaloglarn sonucu olumsuzdur; bir aporia'ya, bir kmaza varlr. Bunun gibi, devletin

1'inci kitabnda da doruluun baz tanmlar arka arkaya ele alnmaktadr. Hepsi iinu anlalmaktadr ki, bunlar, doruluun zn tam olarak kavramyorlar. Bylece
http://www.iskenderiyekutuphanesi.com/http://www.iskenderiyekutuphanesi.com/


2/54

1'inci kitap, doruluun znn ortaya karlamad gibi olumsuz bir saptamayla sonaermektedir. Devletin 1'inci kitabyla kmazl diyaloglar arasndaki bu benzerlik hi derasgele deildir. 1'inci kitabn teki kitaplardan epey zaman nce, yani ona benzerdiyaloglar yazld sralarda tasarlanm olduuna phe yoktur. Platon'un, bu diyaloa"Thrasymakhos yahut doruluk" adn vermi olmas pekl dnlebilir. Sonralar

Platon bu diyalou, Devlet'e giri olarak kullanmtr.Hem yalnzca btnnn kuruluunda deil, sanat bakmndan ileniinde de, kmazldiyaloglarla devletin 1'inci kitab arasnda byk bir benzerlik vardr. Konumanniinde getii evre, konumada pay olan kiiler byk bir zarafetle ve gze arpacakbiimde canlandrlmlardr.Platon, doruluk hakkndaki konumay Pire'ye koyuyor; bunun ne demek olduunuaratrmalyz. Bir kere konumann k noktas, doruluun tccarca kavranmasdr.te ticaret limannn havas bu kavrama tmyle uymaktadr. Ama bununla kalmyor:Platon'un kendi siyasal gelimesi iin pek nemli olan 404-3 yllar olaylarnda,

oligarkhln (oligarinin) yerlemesiyle demokratln yeniden kabulnde, bu kentnemli bir rol oynamtr. Bu bakmdan buras Platon'a doruluk ve Devlet zerineyrtlen bir konuma iin ayrca anlaml bir yer olarak grnm olabilir. FakatPlaton'u buna karar verdiren baka bir neden, zel bir neden olsa gerek. Konuma,Polemarkhos'un evinde oluyor. Bununla Platon, bu kiiye adeta bir ant dikmekistemitir. nk Polemarkhos, bir erilik ( hakszlk) kurban olmutur: Bykservetini ellerine geirmek iin, oligarkhlar, yani Otuzlar, onu ldrtmlerdir.Bylece, Polemarkhos'un lm ile, hakszlk bakmndan oligarkhlardan fark olmayandemokrasinin kurban Sokrates'in lm arasnda bir benzerlik beliriyor. Onun iindirki Platon, Polemarkhos'u Sokrates'le hep yan yana gsteriyor ve ona, ancak herikisinin aln yazs gz nnde tutulunca anlalabilen u szleri syletiyor: Ben seninlebirlikte savamaya hazrm.Birinci kitaptaki konumay iyice anlamak iin, konuan kiileri gzmzdecanlandrmalyz. Burada, birbiriyle ilikiye giren grup insan vardr; birinci grubuSokrates'le iki rencisi:Glaukon ve Adeimantos; ikinci grubu, ihtiyar Kephalos'la oluPolemarkhos; ncsn ise sofist Thrasymakhos'la onun peinden gelen rencilermeydana getirmektedir.Glaukon'la Adeimantos, Ariston'un oullar ve Platon'un kardeleridir. Bunlar, II'ncikitabn bandan hemen sonra konumann balca kiileri oluyorlar; durmadanSokrates'in, konuyu daha etraflca ele almasn istiyor ve kantn glkleri karsndakaamak yollara sapmasna gz yummuyorlar; doruluun zn kesin olarak meydanakarmak iin Sokrates'in grnn tam kartn, byk bir kararllkla savunuyorlar.Sokrates'le dp kalkma sayesinde diyalektikte elde ettikleri ustalk, onlara, bugr asl benimseyenlerden daha keskin dnce ile, fikirlerinde daha byktutarllkla ilerlemek imknn veriyor. II'nci kitabn banda Glaukon'laAdeimantos'un konumalar, adeta heybetli birer kapdr; Okuyucu bu kaplardan

girince, Sokrates-Platon felsefesinin i yapsna girmi oluyor. Acaba Platonhaklarnda hemen hemen hibir ey bilmediimiz bu iki kardeine Devlet'te neden bukadar nemli bir rol vermitir? Onlar, unutulmaktan kurtarmak istemitir, dendi.


3/54

Fakat bu iki kii araclyla kendi z varlnn baka baka ynlerini gsterdiinisylemek daha doru olur. O, kendi adn ileri srmemek iin byle davranyor. u dabelli ki, II'nci kitapla konu, Platon'a zg bir biimde ele alnmaktadr; burada artkPlaton'un kendisi Sokrates'e sorular soruyor, Sokrates de Platon'un sansna gre,yaasayd nasl cevap verirse yle cevaplar veriyor.

kinci grubu, dediimiz gibi, Sokrates'ten pek byk bir sayg gren ihtiyarKephalos'la olu Polemarkhos oluturuyor. Polemarkhos'un kardei nl hatip Lysiaskonumada hazr, ama sze karmyor. Kephalos, doutan Atinal deil, Siracusalzengin bir silah tccardr. Perikles onu Atina'ya armt: Attika'nn o zamankiyksek kltrnn ekiciliine dayanamayan bu adam, daveti kabul etmi, Pire'yeyerlemiti. ocuklarna brakt byk servet, onlarn felaketlerine sebep olmutur:Polemarkhos'a Otuzlar zehir iirmiler, Lysias ise kaabilmitir. Platon,Polemarkhos'a 1'inci kitabn banda Kephalos'un varisi olma konusunda akalaryaptrarak, bu konuya, yanl anlalmayacak kadar ak bir ekilde deinmektedir.

Sokrates'in bu grupla olan balar dostadr. Bu gruptakiler filozofa dnmeyenkimselerdir. Ama felsefeye henz ihtiyac olmayan, bilmeden doru davranan, doruduyan, hayatn btn temellerinin sofistler tarafndan rtlmesini henz yaamamolan bir kuaktandrlar. Onun iin bu adamlarla tartlamyor. Kephalos, konumafilozofa olmaya balar balamaz kurbanlarna gidiyor. Polemarkhos ise konumada birpara rol alyor; ama Sokrates'in asl hasmlar ortaya knca ekiliyor. Mirasszc, ayn zamanda Polemarkhos'un, babasnn namusunun mirasna da konmuolmasyla ilgilidir. Fakat Platon'un aka gstermek istedii udur ki: dnninsanlarnn anlad gibi namuslu olmak, yani neden iyilik ettiini bilmeden iyilik etmek,artk yetmez; Sokrates'in dneminde gerek hayattan pay almak isteyen, Glaukon'laAdeimantos gibi filozofa dnmelidir.nc ve sonuncu grubu sofist Tharsymakhos'la rencileri oluturmaktadr.rencilerden Kleitophon tek bir defa sze karyor; Kharmantides batan sonakadar sessiz duruyor. Khalkedon'lu (imdiki Kadky) Thrasymakhos en nemlisofistlerden biridir. 430'da Atina'ya gelmi ve 5'inci yzyl sonuna kadar oradaalmtr. Bu adamn nemi, retorik sanat ile bu sanat zerindeki derslerinden ilerigelmektedir; "period"lu cmleler yaz ve onlar ritimli sonlarla bitiriinin Hellensanat dzyazn zerinde byk etkisi olmutur. Bu zatn ahlak alanndaki grlerini,hemen hemen sadece Platon'dan aktarld kadaryla biliyoruz. Onun iin, Platon'unonun hakkndaki betimlemesinin nesnel olup olmadn bilmiyoruz. Doruluu glnnhakk olarak tanmlayan, doruluk hakkndaki en ileri gr, Gorgias'ta Kalliklestarafndan savunulmaktadr. Zaten Devlet'te de Thrasymakhos'un kiilii ve grevi,Kallikles'in Gorgias'taki kiiliine ve grevine pek benzemektedir. Bununla beraber,her ikisinin savunduu grlerin incelikleri arasnda nemli farklar vardr: Bylece,Platon'un, Devlet'in 1'inci kitabnda, tarihteki Thrasymakhos'un gerek grlerinibildirmi olmas olasdr. u var ki, bunlarda, Kallikles'in grlerinin keskinlii ve

btnl hi yoktur. Bunlar, Sokrates'in diyalektik sanat ile ortaya karlmas golmayan elikilerle doludur.


4/54

Bu durum, kitabn ana fikrine ok iyi uymaktadr; biliyoruz ki, kitapta dorulukhakknda bilinen grlerin birer birer gzden geirilmesi isteniyor. Bu grlerarasnda sofistlerinki de vardr. Thrasymakhos'un dnceleri, i btnlk bakmndankusurlar dolaysyla bu ie pek elverilidir. Onun iindir ki Thrasymakhos'la yrtlen

tartma, Kallikles'le olan tartma kadar ciddi deildir ve hep "undan bundankonuma" olarak srp gider. Bu alanda sofistler, sonuna kadar mcadeleyibeceremezler; bunu ancak Akademia'da yetimi gen filozoflarn kendileri yapabilir.Platon, Kephalos'un evindeki konumay belli bir yla koymu ve o yl diyaloun bandatam olarak bildirmitir. Bu yl, Pire'de Tanra Bendis erefine ilk kez byk biralayla, atl ve fenerli bir kouyla geceleyin kutlanan byk bayramn yapld yldr.Bayramn hangi yl Atina'ya alndn, ne yazk ki bilmiyoruz. Bununla birlikte,Alkibiades'in zaferleriyle Atina ticaretinin ve Pire Liman'nn yeni bir gelimeyaadklar 410 ve 409 yllarn dnebiliriz. Yeni bir bayramn kabul, umutla dolu bir

zamana iyi uyuyor. 408 ylnda Olympia oyunlarnda kazanan atlet Pulydamas'n adnngemesi de bu zamana iarettir.Devlet'in ne zaman kaleme alnd kesin olarak sylenemez; zaten Platon'undiyaloglarnn yazlma tarihleri iin elimizde birtakm karsamalardan baka arabulunmuyor. Bununla birlikte, eserin 372'de bitmi olduunu kabul edebiliriz. O ylPlaton 56 yandayd. Tabii, Devlet gibi bir eser ksa zamanda yazlm deildir.Platon'un eseri ne zaman tasarladn, ne zaman ie baladn da bilmiyoruz.almalar on yla, yahut daha uzun bir zamana yaylmtr diyelim; o zaman,Devlet'teki baka diyaloglarla olan birok kesime noktas kolayca anlalabilir.

Profesr Dr. GEORG ROHDE

SOKRATES anlatyor:

Dn Ariston'un olu Glaukon'la Pire'ye indim. Niyetim tanraya (1) dua etmek hem deilk defa kutlanan bayramnn nasl olacan grmekti. Yerlilerin dzenledikleri alaypek gzel buldum, ama Thrak'larnki de parlaklktan yana onlarnkinden aa kalmad.Dualarmz bitirmi, alay seyretmi, ehre dnyorduk. O anda Kephalos'un olu

Polemarkhos eve dnmek zere yola ktmz uzaktan grm, bizi durdurmak iinocuu nden koturdu. ocuk arkamdan elbisemi yakalayarak "Polemarkhos kendisinibeklemenizi diliyor" dedi. Dndm. "Efendin nerede?" diye sordum. "te, arkadansize doru geliyor, ltfen bekleyiniz" dedi.Glaukon da "Peki, bekleriz" dedi.Biraz sonra Polemarkhos bize yetiti; yannda Glaukon'un kardei Adeimantos,Nikias'n (2) olu Nikeratos ve alaydan dnen daha birka kii vard.Polemarkhos "Sokrates, yanlmyorsam, ehre dnmek zere yola ktnz" dedi."Hayr, hi yanlmyorsun" dedim."Bizi gryor musun ka kiiyiz?" diye sordu.

"Grmez olur muyum?""yleyse ya bizimle baa karsnz, ya burada kalrsnz" dedi.


5/54

"Peki, bunun baka bir yolu daha yok mu? Ya biz sizi ikna eder de, siz bizi serbestbrakrsanz?..." dedim."Dinlemesek de, gene ikna edebilir misiniz?" diye sordu.Glaukon "Edemeyiz" dedi."yleyse sizi dinlemeyeceimizi aklnza koyun!"

Adeimantos da "Akama tanrann erefine atl bir meale kousu olacandan da mhaberiniz yok?" diye sordu."Atl m?" dedim, "Bu da yeni birey; yani koucular mealeleri elden ele geirerek atzerinde yaracak; bunu mu demek istiyorsun?"Polemarkhos "Evet" dedi, "Bundan baka grlmeye deer gece enlikleri de olacak.Zaten biz yemekten sonra kacak, enlikleri seyredeceiz; orada birok genlebuluacak, konuacaz. Haydi vazgein de kaln."Glaukon da "Anlalan, kalmak gerekiyor" dedi."yle istersen, yle olsun" dedim.

Bunun zerine Polemarkhos'un evine gittik; Polemarkhos'un kardeleri Lysias'laEuthydemos'tan baka Kalkhedon'lu Thrasymakhos, Paiania'l Kharmantides,Aristonymos'un olu Kleitophon da oradayd. Polemarkhos'un babas Kephalos daevdeydi. Onu pek ihtiyarlam buldum; kendisini grmeyeli ok olmutu. Sandalyezerinde bir minderde oturuyordu; az nce avluda kurban kestii iin banda hl birelenk vard. Yanna oturduk; orada epeevre sandalyeler diziliydi.Kephalos beni grr grmez selamlad, "Sokrates, Pire'ye inip bize uradn yok"dedi, "Halbuki gelmeliydin; nk ben ehre kolayca gidebilseydim, buna gcmyetseydi, sen buraya gelmesen de olurdu; biz sana gelirdik. Ama imdi bize daha skgelmelisin. Belki bende bedenin hazlar azaldka, konuma istei ve ondan aldmzevk o lde artyor: Beni dinle: Sen gene u genlerle bulu, ama biz de senin candandostlarnz, bize de sk sk ura.""Dorusu Kephalos, ya ok ilerlemi insanlarla sohbet etmeyi severim" dedim. "Benceonlar, belki bizim de yryeceimiz bir yolda epeyce ilerlemilerdir, onun iin,onlardan bu yolun nasl olduunu renmeliyiz. Acaba etin ve yorucu mu, yoksa rahatve dz m? te senden de bu konuda ne dndn renmek isterim; nkairlerin 'ihtiyarln eii (3)' dedikleri bir a vardr; senin mrn de bu noktayavard. Bana syler misin, bu a sence mrn skntl, g bir dnemi midir, deilmidir, ne dersin?""Zeus hakk iin! Ben sana ne dndm syleyeyim, Sokrates" dedi. "Bazen biz,aa yukar yat ihtiyarlar, eski ata sznn (4) doruluuna rnek olarak bir arayageliyoruz. Toplandmz zaman arkadalarmzn ou alar durur, genliinzevklerini, ak, arab, cmbleri, o an buna benzer daha baka hazlarn hatrlar,zlerler. Sanki byk nimetlerden mahrum kalmlar, vaktiyle pek iyi yaadklar halde,imdi hi yaamyorlarm gibi kederlenirler. Kimi, yal olduu iin yaknlarndan ktmuamele grdne zlr, bunca aclara neden olan yallktan tr szlanp durur.

Ama bana yle geliyor ki gsterdikleri neden asl neden deildir, Sokrates; nkbtn bunlar yallk yznden olsayd, ben de, ben yata olan herkes de, yalandmziin ayn aclar ekerdik. Oysa ayn aclar ekmeyen baka yallar da grdm. Bir gn


6/54

air Sophokles'le beraberdim, biri gelip ona 'Akla aran nasl? Hl kadnlarla ilikidebulunabiliyor musun?' diye sordu. O da 'Sus, arkada! Ondan kurtulduuma bilsen nekadar seviniyorum!' dedi, 'Sanki deli ve zalim bir efendiden yakam syrmm.'Sophokles'in bu szn o gn doru bulduum gibi, bugn de doru buluyorum.Gerekten, yallk bu eylerde byk bir rahatlk ve erkinlik verir; nk hrslar,

istekler gerginliklerini kaybedip geveyince, tam Sophokles'in dedii olur. nsankendini birok deli zorbadan kurtarr. Ama bu dertlerin, hi deilse yaknlardanekilen dertlerin bir tek nedeni var Sokrates, o da yallk deil, insanlarn kendihuyudur. ll, uysal olsalar, yallk da o kadar zorlarna gitmez. Halbuki yleolmayanlara yallk da genlik de ar gelir."Ben de, Kephalos'un bu szleri ok houma gittii iin, devam etmesini istiyor, onukkrtyordum "Kephalos, dedim, bence seni dinleyenlerin ou bu szlerini dorubulmayacak; huyundan dolay deil, byk bir servet sahibi olduun iin yallk yknkolayca tayorsun, diyecekler; nk zenginler kendilerine birok avuntu bulurlarm."

"Haklsn, dedi, szlerimi doru bulmayacaklar. Onlar da hakl, ama sandklar kadardeil. Bak, Themistokles'in u sz ne kadar yerindedir! Themistokles'e hakaretetmek iin, 'an ve erefini kendine deil, yurduna borlusun' diyen Seriphos'luya, ou cevab verdi: 'Evet, ben Seriphos'lu olsaydm, nl olamazdm; ama sen Atinalolsaydn, ne olurdun?' (5) te bu sz, gerekten, zengin olmayan, yalln ykne dezor dayanan kimselere ok uygundur; nk uslu akll bir adam, yoksullukla birlikteyallk ykn pek kolay tayamayaca gibi, uslu akll olmayan biri de, zenginlesebile, gnlnde huzur bulamayacaktr."Ben de "Kephalos, dedim, imdiki servetinin ou miras yoluyla m eline geti, yoksaonu sen kendin mi kazandn?""Ne kazandm ki?... dedi. Ben Sokrates, para ilerinde byk babamla babam arasndabir yerdeyim; nk adn tadm byk babam, tutar benim bugnk servetimkadar olan bir miras birka katna karmken, babam Lysanias servetini imdi elimdebulunandan da aa drmt. Ben ise kalan miras u oullarma daha klmdeil, biraz daha bym braksam memnun olurum.""Bak bunu sana niye sormutum: Sen paraya hi dkn grnmyorsun da ondan"dedim, "Halbuki paray kendileri kazanmayanlar ou zaman byle olurlar; kazananlaragelince, onlar paray iki kat severler; nk airler iirlerini, babalar oullarn naslseverlerse, kendi emekleriyle servet edinmi olan kimseler de paraya kendi eserleriimi gibi dkndrler; bir de, herkes gibi ilerine yarad iin severler paray. Buyzden onlarla bir araya gelmek bile hoa gitmez; nk zenginlii vmekten baka birey bilmezler.""Hakkn var" dedi."yledir; dedim, ama sen bana bir de unu syle: Zengin olmakla elde ettiin en byknimet sence nedir?""Bunu sylersem, biroklar inanmayacaktr; sen unu bil ki Sokrates, leceini aklna

getiren insann iine, nceleri hi aklndan gemeyen eylerin korkusu, kaygs girer.


7/54

nk o zamana kadar 'Bu dnyada ktlk edenler Hades'te cezalarn ekecekler'gibi, Hades'te olup bitenler hakknda sylenen szlere glerlerken, zaman gelir, ya buszler doruysa diye onlar bir korku alr, ruhlarnda azap duyarlar. nsanlar yayalln verdii dermanszlk yznden, yahut kendilerini teki dnyaya daha yakngrdklerinden, orada olup bitenler zerinde daha fazla kafa yorarlar. Bylece ileri

kuku ve korkuyla dolar, artk birine hakszlk edip etmediklerini hesaplar,aratrrlar. Hayatlarn gzden geirip birok hakszlk ettiklerini gren kimselerocuklar gibi sk sk uykudan uyanr, rker, kt bir bekleyi iinde yaarlar. Halbukihibir zaman hakszlk etmediklerini bilenlerde daima tatl bir umut, Pindaros'un (6)dedii gibi, 'yall besleyen' iyi bir umut vardr. Gerekten, Sokrates, bu air negzel sylemi; mrnn sonuna kadar doru, dinli bir insan olarak yaam olana,'Gnl holandran, yall besleyen umut yoldalk eder. O umut ki, insanlarn hidurmadan saa sola sapan aklnn dmenini tutmakta her eyden nce gelir' der. Nedoru, ne hayran olunacak bir sz! te bunun iindir ki ben servet edinmenin ok

nemli bir ey olduunu iddia ediyorum; ama herhangi bir kimse iin deil, ancak usluakll ve dengeli bir insan iin. nk, istemeyerek de olsa, hi kimseyi aldatmamakveya kimseye yalanc kmamak, tanrya kurban, insana para borlu olup Hades'e korkakorka gitmemek... te elde bulunan para buna ok yardm eder. Sonra daha bakayararlar da vardr. Ama Sokrates, her eyi tarttktan sonra ben unu diyebilirim ki,akl banda bir insan iin zenginlik en ok bu ie yarar.""ok gzel sylyorsun, Kephalos! dedim; "Ama, u senin dediin eyi, doruluu (7-8),nasl anlatacaz? Sadece, gerei sylemek ve bir kimseden alnan bir eyi gerivermek diye mi? Yoksa byle davranmak bazan doru, bazan eri saylabilir mi?rnein biri, akl banda bir arkadann silahlarn emanet alsa, sonra arkadaldrp emanetini geri istese, bu gibi emanetlerin geri verilmemesi gerektiini, geriverenin de doru adam olmadn herkes syler; bir lgna gerei tam olaraksylemek isteyen de doru adam deildir.""Haklsn" dedi."Demek oluyor ki doruluk 'gerei sylemek, emaneti geri vermek' le snrl deildir"dedim.Polemarkhos sze atlarak, "Hayr, bununla snrldr Simonides'e (9) inanmakgerekirse, tam bu snrlara girer, Sokrates!" dedi.Kephalos da "Evet, evet" dedi. "Ben sz size brakyorum. imdi kurbanlarla (10)uramam lazm."Polemarkhos, "yleyse senin varisin benim, deil mi?" diye sordu.O da glerek,"Evet" dedi ve kurbanlarna gitti."Madem ki szn varisi sensin, syle bakalm" dedim. "Simonides doruluk zerine nediyor da, sen onu hakl buluyorsun?""Herkese bor olan vermek dorudur, diyor ve bence byle sylemekle iyi sylemi

oluyor" dedi."Evet, Simonides'e inanmamak kolay deil", dedim; "nk o tanr gibi akll uslu birinsandr. Ama onun szlerini belki sen Polemarkhos anlyabilirsin; ben anlayamyorum.


8/54

Demin, biri birine bir ey emanet eder de, teki artk akl banda deilken emanetiningeri verilmesini isterse, o eyi vermeli mi vermemeli mi diye konumutuk; belli kiSimonides bunu kastetmitir. Bununla birlikte bu emanet bir bortur, deil mi?""Evet.""Emanetini akl banda olmayan biri geri isteyecek olursa, o zaman asla vermemeli,

deil mi?""Evet" dedi."O halde, borcun geri verilmesi dorudur, demekle; anlalan Simonides baka bir eysylemek istiyor.""Zeus hakk iin! Gerekten, baka bir ey sylemek istiyor" dedi. "nk onun fikriudur: Dorularn borcu dostlara iyilik etmektir, ktlk etmek deil?""Anlyorum" dedim. "Alanla veren dostsa, vermekle almak da zararl olursa, altnnemanet etmi olana geri veren, borlu olduu eyi geri vermi olmaz. SenceSimonides'in demek istedii bu deil mi?"

"Tam da bu.""Peki, dmana bir ey borluysak, geri vermeli miyiz?""phesiz, ne borluysak, onu vermeliyiz" dedi. "Dman dmana, bence ancakktlk borludur; ona den de budur.""Grlyor ki Simonides doruluun ne olduunu bir bilmece eklinde airce syledi;nk besbelli ki o, doruluk herkese hakkn vermektir demek istiyor; buna da 'bor'diyor" dedim."Peki, buna bir diyecein var m?" diye sordu."Ey Zeus!" dedim, "biri yle sorsayd: 'Simonides, bir sanat, hekimlik adn almak iin,neye neyi bor ve hak olarak vermelidir?' Simonides ne cevap verirdi sanrsn?""phesiz, 'bedenlere ila ve yiyecek, iecek vermelidir' derdi.""Bir sanat, alk adn almak iin, neye neyi bor ve hak olarak vermelidir?""Katklara tuz, biber vermelidir.""Peki, yleyse, kimlere ne veren sanata doruluk denebilir?""nce dediklerimize uymak gerekirse Sokrates, dosta fayda, dmana zarar verensanata.""O halde Simonides, 'doruluk dosta iyilik, dmana ktlk etmektir' demek istiyordeil mi?""yle sanrm.""Peki, hastalk salk konularnda, hastalklarnda dosta iyilik dmana ktlk etmeken ok kimin elinden gelir?""Hekimin.""Ya deniz yolculuklarnda, tehlike bagsterince, dosta iyilik, dmana ktlk en okkimin elinden gelir?""Dmencinin.""Doru adama gelince, onun hangi ite, hangi baarlarda dosta faydas, dmana

zarar dokunabilir?""Savata, dmana saldrmak, dosta yardm etmekte, sanrm.""Peki ama, azizim Polemarkhos, hasta olmayanlara hekim faydaszdr, deil mi?"


9/54

"Doru.""Deniz yolculuuna kmayanlara da dmenci faydaszdr, deil mi?""Evet.""Savamayanlara da doru adam faydaszdr, deil mi?""Hi de bu fikirde deilim."

"O halde doruluk barta da faydaldr, deil mi?""Evet, barta da faydaldr.""iftilik de faydaldr, deil mi?""Evet.""rn elde etmek bakmndan, deil mi?""Evet.""Ya ayakkabclk, o da faydaldr, deil mi?""Evet.""Bize ayakkab salad iin mi dersin?""phesiz.""Dorulua gelince, sence o, bar zamannda neyin kullanlmasnda veya salanmasndafaydaldr?""Ticaret szlemelerinde Sokrates.""Ticaret szlemelerinden ortakl m anlyorsun, yoksa baka bir eyi mi?""phesiz, ortakl.""Peki, tavla oyununda hangisi daha iyi, daha faydal ortaktr? Doru adam m, yoksa iyioyuncu mu?"

"yi oyuncu.""Ya tulalar ve talar yerine koymakta doru adam duvarcdan daha faydal, daha iyii orta mdr dersin?""phesiz hayr.""Kitharac mzrab iyi kullanmakta doru adamdan stn olduuna gre, doru adam birortakla yaplan hangi ite kitharacdan daha iyi bir ortaktr?""Para ileri ortaklnda, sanrm.""Yalnz, Polemarkhos, paray harcamakta, mesela parayla ortaklaa bir at almak veyasatmak gerektii zaman, doru adam iyi bir ortak deildir; o zaman, bence iyi ortak

attan anlayandr. yle deil mi?""Sylediklerimizden bu kyor.""Bir gemi almak veya satmak gerekirse, en iyi ortak gemi yapcs veya dmencisidir,deil mi?""yle.""Gmn veya altnn ortaklaa ilerde kullanlmas gerekirse, bu ilerin hangilerindedoru adam bakalarndan daha faydal olacaktr?""Parann bir yana konup emniyette bulunmas gerektii zaman Sokrates.""Yani para hi kullanlmaynca, ilemeyince demek istiyorsun, yle mi?"

"phesiz yle.""Demek ki doruluk, parann bir ie yaramad zaman faydaldr.""yle olacak."


10/54

"O halde bir ba ban saklamak gerekirse, doruluk hem ortakla, hem de bireyefaydaldr, ama ba kullanmak gerekirse baclk faydaldr, deil mi?""Sylediklerimizden bu kyor.""Bir kalkan veya bir lyray saklamak, hi kullanmamak gerektiinde, dorulukfaydaldr diyeceksin; ama onlar kullanmak gerekirse hoplit sanat (11) veya mzik

faydaldr, deil mi?""yle olmak gerek.""Dier btn ilerde de doruluk bir ey kullanld zaman faydasz, o eykullanlmad zaman faydaldr, deil mi?""yle olacak.""Demek ki dostum, doruluk, kullanlmayan eylerde faydalysa, onun bir deeri olmasagerek. imdi unu aratralm: Yumruk dnde veya baka bir dte vurmasnok iyi bilen, kendini korumasn da ok iyi bilir, deil mi?" (12)"phesiz."

"Ya hastalktan korunmasn bilen, onu bakalarna gizlice alamasn herkesten iyibilmez mi?""Bilir sanrm.""Sonra, dmann niyetlerini gizlice renen, btn srlarn alan kimse, ayn zamandaordunun iyi bir koruyucusudur, deil mi?""phesiz yledir.""O halde bir eyin usta koruyucusu, bekisi, ayn zamanda o eyin usta hrszdr.""Evet.""yleyse, doru adam, paraya bekilik etmesini biliyorsa, almasn da bilir.""Ne diyeyim? Sylediklerimizden bu kyor" dedi.

"O halde, sonunda doru adamn bir hrsz olduu ortaya kyor. Bunu Homeros'tanrenmie benziyorsun; nk o da Odysseus'un ana tarafndan dedesi Autolykos'u(13) ver, hrszlkta, yalan yere yemin etmekte btn insanlardan stn olduunusyler. Anlalyor ki hem sana, hem Homeros'a, hem Simonides'e gre doruluk birtr hrszlk sanatdr, tabii dosta faydal, dmana zararl olmak artyla... yledemek istiyordun, deil mi?"

"Hayr, Zeus hakk iin! Ne dediimi artk bilmiyorum. Bir bildiim varsa o da,doruluun dosta yarad, dmana zarar verdiidir.""Peki, sen kime dost dersin? Sana iyi adam grnenlere mi, yoksa yle grnmeselerde gerekten iyi olanlara m? Bunun gibi, kime dman dersin?""Tabii, insan iyi sand adamlar sever, kt sand kimselerden nefret eder" dedi."Peki, birok kimseyi iyi olmadklar halde iyi sanmakla; biroklarn da aksine, ktolmadklar halde kt bilmekle insanlar yanlmyorlar m?""Yanlyorlar.""Demek ki, onlar iyiyi dman, kty dost sanyorlar, deil mi?"

"Evet."" tersine dnd; demek ki imdi doruluk ktye iyilik, iyiye ktlk etmek oluyor.""yle anlalyor."


11/54

"Ama iyiler dorudurlar, hakszlk edemeyecek yaratltadrlar, deil mi?""Evet""Hah! Senin szlerine gre, doruluk hi hakszlk etmeyenlere ktlk etmektir.""Hi de deil, Sokrates! nk bu szler besbelli ki yanltr.""O halde, dedim, doru olmayanlara zarar vermek, doru olanlara faydal olmak

dorudur.""Bu sz bence deminkinden daha gzel.""Demek ki, Polemarkhos, biroklar iin, insanlar hakknda yanlan herkes iin, dorulukdosta zararl, dmana faydal olmaktr; nk biroklar gerek dostlarn kt,dmanlarn ise iyi adam sanrlar. Bylece Simonides'in demin sylediimiz sznntam tersini ileri srm oluyoruz.""Evet, phesiz yle oluyor" dedi."O halde deitirelim. Anlalan, dostu dman iyi anlatamadk.""Nasl anlatmtk, Polemarkhos?"

"Dost, hem iyi grnen, hem iyi olan insandr; iyi grnen ama iyi olmayan insan isedost grnr, ama dost deildir diyelim. Dman da tpk byle anlatabiliriz.""Bu szmzden iyi adamn dost, kt adamn dman olduu kyor.""Evet.""Demek doruluk zerine demin sylediklerimize bir ey katmamz istiyorsun.nceden 'doruluk dosta iyilik, dmana ktlk etmektir' demitik; imdi unu, yani'dosta, iyiyse iyilik etmek; dmana, ktyse ktlk etmek dorudur' dememiziistiyorsun.""Bana kalrsa, byle sylenince, pek gzel sylenmi olur.""Peki, herhangi bir insana ktlk etmek doru adama yakr m?""Evet, hem kt, hem dman olanlara tabii ktlk edilmelidir.""Ama atlara ktlk edersek, daha iyi mi olurlar, daha kt m?""Daha kt""Kpein iyilii (14) bakmndan m, yoksa atn iyilii bakmndan m?""Atn iyilii bakmndan daha kt olurlar.""O halde, ktlk grrlerse, kpekler atn iyilii bakmndan deil, kpein iyiliibakmndan daha kt olurlar, deil mi""Diyecek yok.""nsanlara gelince, dostum, ayn eyi syleyemez miyiz? Ktlk grrlerse, onlar dainsann iyilii bakmndan daha kt olurlar.""phesiz.""Peki, doruluk insann iyilii deil midir.""Buna da bir diyecek yok.""O halde, dostum insanlardan ktlk grenlerin doruluklarndan bir eykaybetmeleri kanlmaz.""yle grnyor."

"Peki, mzikle uraanlar, sanatlarn kullanarak birini mzikten anlayamaz halegetirebilirler mi?""Getiremezler."


12/54

"Ya biniciler, binicilikte, birini ata binemez klabilirler mi?""Olamaz.""Peki, dorulukta doru insanlar birini doruluktan ayrabilir mi? Yahut, szn ksas,herhangi bir iyilikle iyiler birini kt edebilirler mi?""Yoo... edemezler."

"nk bence soutmak scakln deil, kartnn iidir.""Evet.""Islatmak kuruluun deil, kartnn iidir.""phesiz.""Ktlk etmek iyinin deil, kartnn iidir.""yle.""Ama doru adam iyidir, deil mi?""phesiz.""Demek ki, Polemarkhos, dostuna ve baka birine ktlk etmek doru adamn deil,

kartnn, yani doru olmayan adamn iidir" dedim."Szlerini her bakmdan doru buluyorum, Sokrates!" dedi."O halde biri, doruluk herkese verilmesi gerekeni, yani bor olan vermektir, der de,bundan doru adamn dmana ktlk, dosta iyilik borlu olduunu anlarsa, bu szsyleyen uslu deildir, nk gerei sylemi olmaz; nitekim bir kimseye ktlketmenin hibir durumda doru olmadn grdk.""Bu konuda sana hak veriyorum" dedi."Demek ki biri Simonides'in, Bias'n, Pittakos'un (15) veya uslu, mutlu adamlardanbirinin byle bir ey sylediini iddia ederse, seninle ben yanyana ona kar savarz,deil mi?""Ben, kendi hesabma, seninle birlikte savamaya hazrm" dedi."Fakat bu sz, yani 'doruluk dostlara faydal olmak, dmanlara ktlk etmektir'diyen sz kimindir, biliyor musun?" dedim."Kimin?""Bence ya Periandros'un, ya Perdikkas'n, ya Kserkses'in, ya Thebaili Ismenias'n (16)ya da kendini ok gl sanan zengin adamlardan birinindir.""ok doru" dedi."Peki, dedim, madem ki doruluun da dorunun da, bu son dediimiz olmad ortayakt, o halde doruluk baka ne olabilir?"Biz daha konuurken Thrasymakhos (17) birka defa atlp sze karmak istemi,yannda oturanlar sz sonuna kadar dinlemek istedikleri iin buna engel olmulard.Benim szlerimden sonra, biz konumamza ara verince, kendini artk tutamad, vahibir hayvan gibi toparlanp bizi paralayacakm gibi zerimize saldrd.Polemarkhos'la ben korkudan irkildik. O, herkese dnerek "Ey Sokrates!" dedi, "nedirbu sizin deminden beri iine daldnz bo szler? Hem birbirinizin karsna geipgsterdiiniz bu saflklar, bu karlkl eilmeler de ne oluyor? Doruluun ne olduunu

gerekten renmek istiyorsan, yalnzca sormakla kalma; biri bir cevap verirse, alktoplamak iin onun szn rtme. Bilirsin ki sormak, cevap vermekten kolaydr; sende cevap ver bakalm! Syle: Doruluk sence nedir? Bak ama bana, doruluk yok


13/54

grevmi, yok faydaym, yok ie yarayan eymi, yok kazanm, yok insann iinegelenmi falan demeyeceksin. Bir syleyecein varsa, aka ve tam syle; nk bylesama szler sylersen, ben kabul etmem."Bunlar duyunca aakaldm, yzne korka korka baktm; hem sanyorum ki benimbakm o bana bakmadan nce zerine dmeseydi, dilim tutulacakt (18). yi ki

szlerimiz onu ileden karmaya balad zaman, ilk olarak ben ona baktm da cevapverebildim. Hafife titreyerek, "Thrasymakhos", dedim, "bize kzma; bu meseleyiaratrrken biz ikimiz yanlyorsak, bil ki istemeyerek yanlyoruz. Altn arasaydk,aratrmamzda birbirimizin karsnda eilmeye, bylece onu bulmak frsatn eldenkarmaya raz olur muyduk? Aradmz doruluk -deeri birok altn klesindenyksek olan doruluk- olunca, ezilip bzlerek birbirimize bylesine aptalca yolverdiimizi, doruluu elimizden geldii kadar ortaya karmaya uramadmzsanma. Uratmzdan emin ol dostum! urayoruz, ama anlalan elimizden gelmiyor.Onun iin sizin gibi yaman adamlarn bize darlmas deil, acmas ok daha doru olur."

Bu szlerim zerine alayl bir kahkaha att, dedi ki: "Aman Herakles! te Sokrates'ino her zamanki ironisi! (19) Ama ben bunu biliyordum ve buradakilere ncedensylemitim ki sen cevap vermek istemeyeceksin, ii ironiye dkeceksin. Bir sorukarsnda cevap vermektense her eyi yapacaksn."Ben de "Sen ok kurnazsn da ondan, Thrasymakhos!" dedim. "Birine on iki nedir, diyesorsaydn, sorduktan sonra da 'Ama bak, arkada, on iki iki kere altdr, yok keredrttr, yok alt kere ikidir, yok drt kere tr demeyeceksin; nk byle boszler sylersen, ben kabul etmem' diye ona nceden ihtar etseydin, byle bir soruyakimsenin cevap veremeyeceini herhalde bilirdin!Ama ya sana 'Ey Thrasymakhos, nedemek istiyorsun? nce yasak ettiin cevaplardan hibirini vermeyeyim mi? Ya dorucevap onlardan biriyse ne yapaym, ey acayip adam? Doruyu deil de baka bir eyi misyleyeyim? Yoksa ne buyuruyorsun?' diye sorsayd, sen onun bu szlerine ne derdin?""Brakalm bunu, bu dediklerinle benimkiler arasnda bir benzerlik var m ki" dedi."Niin olmasn? dedim, ama bir benzerlik olmasa da soruya cevap verecek adam varsa,yasak etsek de etmesek de bildiini sylemekten ekinecek mi sanrsn?""Demek ki sen de byle yapacaksn", dedi. "Sana yasak ettiim cevaplardan birinivereceksin, deil mi?""Olur a!" dedim, "Dnp tanr, doru olduunu grrsem.""Peki, ya ben doruluk hakknda btn bunlardan baka bir cevap, bunlardan stn bircevap karrsam, kendine hangi cezay layk grrsn?" (20)

"Bilmeyene yaraan cezadan baka bir cezay deil herhalde!" dedim. "Ona yaraanceza da bilen birinden renmektir; ite ben kendime bunu layk gryorum.""Ne mr adamsn!" dedi, "Bil ki renmekten baka bir de para cezas vermelisin.""Yeter ki param olsun" dedim.Glaukon "Para var, para var!" dedi, "Haydi Thrasymakhos, i paradaysa konu! Hepimiz

paymza deni Sokrates'e vereceiz.""Tabii, tabii...Siz bunu, Sokrates adetine bal kalsn, kendi cevap vermesin, ama biricevap verince, ortaya atlan sz eline alsn, rtsn diye istiyorsunuz."


14/54

"A dostum!" dedim,"insan sana nasl cevap versin? Bir kere bildii bir ey yoksa,bilmediini de itiraf ediyorsa; sonra bir fikri varsa, deersiz olmayan bir adam da onadndklerini sylemeyi yasaklyorsa, nasl cevap versin? Dorusu sz sana der;nk sen bildiini, syleyecek szlerin olduunu iddia ediyorsun. Haydi buyur! Hatrmiin cevap ver! Glaukon'un da, tekilerin de renmesini ok grme!"

Bu szlerim zerine Glaukon ve tekiler raz olmasn dilediler. ZatenThrasymakhos'un alk toplamak iin konumaya can att besbelliydi. Elinde okgzel bir cevap bulunduunu dnyor; sadece cevaplar bana verdirmek iin inateder gibi tavrlar taknyordu. Sonunda raz oldu ve "te Sokrates'in hneri!" dedi,"kendisi retmek istemez, ona buna gider, renir, kimseye minnettarlk gstermez.""Bakalarndan rendiimi sylyorsun, Thrasymakhos! Haklsn. Ama minnettarlkgstermediime gelince bunda yanlyorsun; ben elimden geldii kadar minnet borcumudyorum. Elimden de sadece vmek gelir.. Param yok ki! Ama bunu candan yaptm,birinin iyi konutuunu grrsem, onu candan vdm, sen hele bir konu hemen

grrsn; nk eminim, iyi konuacaksn" dedim."Dinle yleyse!" dedi. "te benim fikrim: Doruluk glnn iine gelen eydir, bakabir ey deil. Ee, niin vmyorsun! Tabii vmek istemezsin!""Ne demek istediini bir anlayaym da yle", dedim. "imdilik daha anlamadm. Sen,doruluk glnn iine gelen eydir diyorsun? Peki Thrasymakhos, bunu sylerkenacaba ne demek istiyorsun? rnein pankration pehlivan Pulydamas (21) bizden glolduuna ve sr eti gcn korumak iin ona yaradna gre, bu besin onun kadargl olmayan bizler iin de hem yararl, hem de dorudur; bunu mu demekistiyorsun?""Sen insan irendiriyorsun, Sokrates!" dedi. "Szm ne kadar yanl anlamakmmknse, o kadar yanl anlyorsun.""Hi de yle deil, dostum"; dedim. "Yalnz ne demek istediini daha ak syle!""Sokrates, sen kentlerde tiranlk, demokrasi, aristokrasi gibi deiik hkmetekilleri olduunu gerekten bilmiyor musun?""Bilmez olur muyum?""Her kentte iktidar, hkm sren unsurun elindedir; yle deil mi?""phesiz.""Her hkmet yasalarn kendi iine geldii gibi yapar: Demokrasi demokratla uygunyasalar, tiranlk tiranla uygun yasalar koyar, dierleri de tpk byledir. Bu yasalarkoyarak, kendi ilerine gelenin ynetilenler iin de doru olduunu sylerler; kendiilerine gelenden ayrlan da, yasaya, hakka kar geliyor diye cezalandrrlar. tedostum, benim dediim udur: Doruluk her yerde birdir, yani oradaki hkmetin iinegelen eydir; g onun elindedir. Doru drst akl yrtmesini bilen bir adam, bundanunu karr: Doru olan hep ayndr, yani glnn iine gelen neyse, odur.""Ne demek istediini imdi anladm. Ama iin gerekten byle olup olmadnrenmeye alacam. Demek Thrasymakhos, sen de 'doruluk ie gelen eydir'

cevabn verdin; halbuki bana byle bir cevap vermeyi yasaklamtn; ama dorusu,szne bir de 'glnn' szcn kattn.""Anlalan nemsiz bir szck katmm!" dedi.


15/54

"nemli mi, nemsiz mi bu henz belli deil; fakat belli olan bir ey varsa, o dasylediinin geree uygun olup olmadn aratrmak gerektiidir. Madem ki sendorunun ie gelen bir ey olduunu sylyorsun, ben de bu fikirdeyim; ama sen birey daha katyor, glnn iine gelen eydir, diyorsun. Ben bunu bilmiyorum; onun iinaratrmak gerekiyor."

"Aratr" dedi."Hepsi olacak", dedim. "Sen yalnz una cevap ver: Tabii, ynetenleri dinlemenin dedoru olduu fikrindesin, deil mi?""Evet.""Peki, acaba kentlerin banda bulunanlar hi yanlmazlar m? Yoksa onlarn da yanldolur mu?""Onlar da bazen yanlabilirler" dedi."Demek ki, yasa koymaya giritiler mi, bazlarn doru, bazlarn yanl koyabilirler,deil mi?"

"yle sanrm?""Tabii, doru yasa koymak kendi ilerine geleni, yanl yasa koymak da kendi ilerinegelmeyen yasalar koymaktr diyeceksin; deil mi?""yle.""Ama nasl bir yasa koyarlarsa koysunlar, ynetilenler ona uymaldr, doru olanbudur.""Kuku yok.""Demek ki, szlerine baklrsa, doru olan ey yalnzca glnn iine geleni yapmakdeil, kartn da, yani iine gelmeyeni de yapmaktr.""Ne? Ne diyorsun sen?""Senin sylediklerini sanrm. Ama konuyu daha iyi aratralm. Syle, anlamammydk? Ynetenlerin ynetilenlere, unu bunu yapmay buyururken, bazan kendigerek karlarnn ne olduunda yanldklar, fakat ynetilenlerin batakilerin emriniyerine getirmelerinin doru olduu zerinde anlamam mydk.""Anlamtk sanyorum" dedi."yleyse unu da bil ki, ynetenler kendilerine zararl olan eyler buyururlarsa, sen debu buyruklarn yerine getirilmesini doru buluyorsan, demek ki ynetenlerin vegllerin iine gelmeyeni de yapmann doru olduunu kabul etmi oluyorsun. te ozaman bundan yle bir sonucun kmas gerekmez mi? Senin sylediklerinin kartnyapmak doru olmaz m? nk gryorsun ki gszlerin zararna olan bir eyemrediliyor."Polemarkhos "Zeus hakk iin doru! meydanda Sokrates" dedi.Kleitophon da, "Tabii, sen ona tanklk edersen" diye sze atld.Polemarkhos "Tana neden ihtiyac olsun?" dedi. "Ynetenlerin bazan kendilerinezararl olan eyler buyurduklarn, ynetilenlerinse bu buyruklar yerine getirmelerinindoru olduunu Thrasymakhos kendisi kabul etmedi mi?" diye sordu.

"Evet, Polemarkhos, dorudur; ama Thrasymakhos yalnzca 'ynetenlerin buyruklarnnyerine getirilmesi dorudur' demiti.""yi ama, Kleitophon; o, unu da, yani glnn iine gelenin doru olduunu da


16/54

sylemiti. Bu iki szle, gllerin bazan kendileri iin zararl olan eyleri gszlere,ynetim altnda olanlara buyurduklarn da kabul etmiti. Bunlar kabul ettiine gre,glnn iine gelmeyen ey de glnn iine gelen ey kadar dorudur."Kleitophon "yi ama, Thrasymakhos 'glnn iine gelen ey' demekle glnn iinegelir sand ey demek istiyordu; gszler bunu yapmaldr, doruluk da budur, diye

iddia etmiti" dedi.Polemarkhos da "Peki ama, daha nce byle bir ey sylenmedi" dedi."Zarar yok, Polemarkhos! Thrasymakhos bunu byle sylyorsa, byle kabul edelim"dedim."Syle bakalm, Thrasymakhos! Senin demek istediin bu mudur? Yani doruluk,glnn iine gelsin gelmesin, iine geldiini sand ey midir? Fikrin budur, diyebilirmiyiz?""Yok, yok! dedi. Ben yanlana, tam yanld anda gl der miyim?""Dorusu, ynetenlerin yanlmaz kimseler olmadklarn, bazan yanldklarn kabul

ettiin zaman, ben bunu demek istediini sanmtm.""Sen, Sokrates, insann szlerini arptyorsun. Bak, rnein sen, hastalar hakkndayanlan bir hekime, yanld iin mi hekim dersin? Yahut da hesabnda yanlan birmuhasebeciye, yanld zaman, byle yanld iin mi muhasebeci dersin? Bence'hekim yanld, muhasebeci yanld, retmen yanld' birer deyi tarzdr. Benceonlarn hibiri, eer verdiimiz ada layksa yanlmaz. Dncemi daha tam sylememgerekirse -sen de zaten tam szlerden holanyorsun- yle diyeceim: Sanatsahiplerinin hibiri yanlmaz; yanlan, bilgisi yetmeyince yanlr, ama o zaman zatensanat sahibi deildir. Sonunda hibir sanat sahibi, hibir bilgin, hibir ynetici-ynetici olduka- yanlmaz; ama lem 'hekim yanld, ynetici yanld' diyebilir. teimdi verdiim cevab sen byle anlamalsn; en tam ekliyle dncem udur: Ynetici,ynetici olduka yanlmaz, yanlmad iin de kendine en faydal olan buyurur;ynetilene de bunu yapmak der. Gryorsun ya, daha batan sylediim gibi,doruluk, glnn iine geleni yapmaktr.""yle mi, Thrasymakhos? Szlerini evirdiimi mi dnyorsun?" dedim."Elbette" dedi."Demek ki sen, sorularm, sana tartmada bir oyun oynamak iin kt niyetle sordumsanyorsun, yle mi?""Eminim, yledir"; dedi, "ama bir ey elde edemeyeceksin; nk ne oyununu bendengizleyebiliyorsun, ne de -gizleyemediin iin- beni sznn gcyle yenebiliyorsun.""Ey mutlu Thrasymakhos!" dedim, "ben buna girimem bile. Ama, byle bir ey birdaha bamza gelmesin diye unu syle: Hem ynetici, hem gl olan insan neanlamda anlyorsun?

Herkesin anlad gibi mi, yoksa tam anlamyla m? Tam anlamyla anlyorsan, o, demindediin gibi, yle bir adamdr ki, gl olduu iin, gszn onun iine geleni yapmas

dorudur.""Tam anlamnda, tam anlamyla bir ynetici demek istiyorum", dedi. "Bunun zerindeoyna, szlerimi evir. Senden aman dilemiyorum; ama bir ey yapamayacaksn?"


17/54

"Sen beni o kadar deli mi sanyorsun? Ben hi aslan krkmaya (22), Thrasymakhos'aoyun oynamaya kalkr mym?""Demin kalktydn ya! Ama bunu yine baaramadn!""Yeter", dedim, "bu konuyu kapatalm. imdi sen syle bana: O senin daha nce sznettiin 'tam anlamyla hekim nedir? Para toplayan biri mi, yoksa hastalara bakan biri

mi? Ama gerekten hekim olan hekimi anlat!""Hekim hastalara bakan biridir.""Ya kaptan nedir? Gerek anlamda bir kaptan, gemicilerin ba mdr, yoksa bir gemicimidir?""Gemicilerin badr.""Demek gemide seyahat ettii hesaba katlmamal, ona 'bir gemici' dememeli; nkona, denizde seyrettiinden deil, sanatndan ve gemicilerin banda olduundan trkaptan denir.""Doru."

"Bunlarn her birinin iine yarayan bir ey yok mudur dersin?""Var tabii.""Hatta sanat da herkesin iine yarayan arayp onu salamak iin domu deil midir?""Evet, bunun iin domutur.""Peki, her sanatn, mkemmel olmann dnda, iine yarayan baka bir ey var mdr?""Bu soruyla ne demek istiyorsun?""unu: rnein bana, 'bedene beden olmak yeter mi, yoksa baka eye ihtiyac varm?' diye sorsan, yle bir cevap veririm: 'Herhalde baka eye ihtiyac var kihekimlik sanat bulunmu; nk beden aciz bir eydir ve ona yalnzca beden olmakyetmez. te bu sanat onun iine gelenleri, yani ona yarayan eyleri salamak iinmeydana getirilmitir.' Byle sylemekle sence doru mu sylyorum, yoksa yanlm?""Doru" dedi."Peki sonra, hekimliin kendisi de aciz midir? Yahut baka herhangi bir sanatn ayrcabir gce ihtiyac olabilir mi? rnein gze grme, kulaa iitme gc gereklidir; buyzden de gzn ve kulan, kendilerine yararl olan aratracak ve salayacak birsanata ihtiyalar vardr. Peki sanatlarda da yle midir? Sanatn kendisinde bireksiklik var m? Her sanatn kendi iine geleni aratracak baka bir sanata, buaratrann da bir tekine ihtiyac var mdr? Bunun sonu gelmez mi? Yoksa kendineyararl olan kendi mi salar? Yetersizliini gidermek iin kendine de, baka bir sanatada ihtiyac yoktur, nk sanatta hibir yetersizlik, hibir kusur yoktur, deil mi?Sanatn da, kendi alanndaki eyden baka bir eyin yararna olan aratrmasgerekmez mi? Bir sanat, salam olduka, yani btn olarak zn koruduka, kusursuzve saf deil midir? Sorunu demin konutuumuz 'tam anlama' gre aratr da syle:Byle midir, yoksa deil midir?" (23)"Byledir sanyorum."

"O halde hekimlik hekimliin yararna olan deil, bedenin yararna olan gzetir"dedim."Evet" dedi.


18/54

"Binicilik biniciliin yararna olan deil, atlarn yararna olan gzetir. Bir sanat da,kendi hibir ihtiyac olmadndan, kendinin deil, sanat olduu eyin yararna olangzetir.""yle olacak" dedi."Fakat, Thrasymakhos, sanatlar, sanat olduklar alanda egemen ve stndrler..."

dedim.Bunun zerine istemeye istemeye "evet" dedi."... O halde hibir bilgi stn olann iine geleni deil, kendi ynetimi altnda bulunann,yani gszn yararna olan gzetir ve emreder" dedim.Sonunda dediime geldi, ama nce kar gelmek istemiti. Raz olunca, "O halde hibirhekim, hekim olduka, hekimin yararn gzetmez, hastann yararn gzetir, emreder;deil mi? Nitekim gerek anlamda hekim olann, bir tccar olmayp bedenlere bakanbir insan olduunda anlamtk; yoksa anlamam mydk?" dedim."Anlamtk."

"Gerek kaptan tayfa deil, tayfalarn badr demitik, deil mi?""Evet.""O halde byle bir kaptan, yani yneten biri, kaptann yararn deil, tayfann, yaniynetilenin yararn gzetecek, emredecektir."Bu fikre glkle yanat."Demek ki, Thrasymakhos, hibir kimse, ynetici olduka hibir ynetimde kendiyararn gzetmez. Urunda alt, ynetilen kiilerin yararn gzetir ve emreder.Ve bu adam ne sylerse, ne yaparsa, bu hedefle -yani ynetilenin yararna uygun olangzeterek- syler ve yapar."Tartmamz bu noktaya gelince ve herkes dorunun ne olduunda da tam ters birsonuca varldn grnce, Thrasymakhos cevap vermek yerine, "Sokrates syle bana,senin bir stninen var m?" diye sordu."Bu da ne!" dedim. "Bunlar soracana, cevap vermen daha iyi olmaz myd?""Olmazd, nk stninen senin smn gremiyor, ok ihtiyacn olduu halde,burnunu silmiyor. Beendin mi, ite koyunlarla oban ayrt edemiyorsun.""Ne demek istiyorsun?" dedim."unu demek istiyorum: Sana gre, obanlarla srtmalar koyunlarla kzleriniefendilerinin ve kendilerinin yarar iin deil, sadece koyunlarla kzlerin yarar iinbesler, onlarn yararn gz nnde tutarak bakarlar. Tpk bunun gibi, sen ylesanyorsun ki, kentlerde gerekten egemen olan yneticilerin ynetilenler hakkndagece gndz dndkleri, srnn bandaki obann dnd gibi, nelerindenyararlanacaklar deildir. Sence onlar baka trl dnrler. Sen doru ile doruluu,eri ile erilii tanmaktan o kadar uzaksn ki, unu bilmiyorsun: Dorulukla dorugerekten bir bakas iin yararl olan, yani glnn, egemen olann iine gelen eydir;itaat edenin, hizmet grenin zararnadr. Erilikse tam tersinedir; gerekten saf vedoru olanlara hkmeder. Gl stn olduu iin, ynetilenler de glnn yararna

olan yaparlar; hizmetleriyle kendi mutluluklarn deil, ancak onun mutluluunusalarlar. Ey Sokrates, saf adam, una dikkat etmelisin ki, doru adam her ite, doruolmayann karsnda zararl kar. nsanlarn, aralarnda yaptklar anlamalar ele


19/54

alalm: Ortaklar byle iki insan olduka, ortaklk dald zaman, dorunun doruolmayandan daha ok kazandn hi gremezsin; zarar ettiini grrsn. Devletleolan ilerinde, vergi vermek gerekirse, ikisinin mal eit olduu halde, doru adam ok,teki az verir; ama almaya gelince, biri hi kazanmaz, teki ok kazanr. nkynetime gelince, doru, baka bir zarar grmese de, en azndan ihmali yznden evi,

ailesi kt bir duruma der; doruluu, onun devlet malndan faydalanmasna engelolur; stelik dorulua aykr bir i yapmak istemedii zaman, hsmlarnn,akrabalarnn nefretini kazanr. Doru olmayan insan iin durum tam tersinedir. Biraznce de sylediim gibi, ben eri insan demekle pek byk kazanlar elde edebilenkimseyi anlyorum. te sen, doru olmaktansa doru olmamann insann kendisi iin nekadar kazanl olduunu anlamak istiyorsan, byle bir adam gz nnde tutmalsn.Bunu renmek iin de en kolay yol eriliin sonuna kadar gitmektir; o erilik ki, yapanson derecede mutlu, hakszlk grp erilik etmek istemeyeni son derecede sefil eder.Eriliin son aamas tiranlktr. O, bakalarnn mallarn azar azar deil, dzenbazlk

ve iddet yollarya birden zapteder; bu mallarn tanrlara veya insanlara, devlete veyabireye ait olup olmadklarna bakmaz. Oysa herhangi bir kii bu trden erilikleryaparken yakalanacak olursa, cezasn grr, pek ok da ayplanr; nk eitliyolsuzluklarda bulunanlar, tapnak soyan, insan tccarl yapan, duvar delen,soygunculuk, hrszlk edenler, iledikleri sulara gre ad alrlar. Ama yurttalarnnmallarna el srmekle kalmayp onlar klelie de srkleyenlere bu irkin adlarverilmez. Yalnzca kendi vatandalar deil, erilik yaptn bilenlerin hepsi ona mutluderler; nk erilii ayplayanlar erilik etmekten deil, ona uramaktan korktuklariin erilii ayplarlar. Bylece, Sokrates, olduka ileri giden bir erilik hr adamadoruluktan daha ok yakr; bylece daha gl, daha efendi olur; ve balangtasylediim gibi, doruluk glnn iine gelendir, erilikse kendine yararl olan, kendiiine gelendir."Thrasymakhos bunlar syleyerek, bir yn sz bir natr gibi kulaklarmza bol boldktkten sonra, ekilip gitmek niyetindeydi; ama orada bulunanlar onu brakmadlar,kalmaya ve sylediklerinin incelenmesini kabule zorladlar. Ben de ok rica ettim ve"Ulu Thrasymakhos," dedim, ortaya byle bir sorun attktan sonra, bu sorunun seniniddia ettiin gibi mi, yoksa baka trl m olduunu yeterince retmeden veyarenmeden mi gitmek istiyorsun? Yaadka izlememiz gereken, izlediimizde bize iyibir yaam salayacak olann ne olduunu anlatmaya girimekle basit bir i mi ele aldnsanyorsun?"Thrasymakhos "Ben basit mi diyorum?" dedi."yle dermi gibi grnyorsun," dedim. "Ya da bize aldrmyorsun ve o senin bilirimdediin eyleri biz bilmediimiz iin, iyi mi yaayacaz, kt m yaayacaz, bu seniilgilendirmiyor. Haydi, dostum, raz ol, bizi de aydnlat! Biz o kadar ouz ki, bizeedecein iyilik senin iin hi de kazansz bir i olmayacak. Ben sana kendi fikrimisyliyeyim: Erilie engel olmayp onun her istediini yapmasna izin versek bile,

eriliin doruluktan daha kazanl olduuna ben akl erdiremem, inanamam.

Bak dostum, biri haksz olsun, gizliden gizliye yahut aka ve zorla erilik yapabilsin,


20/54

yine beni eriliin doruluktan daha kazanl olduuna inandramaz. Zaten, belki deyalnz deilim, iimizde byle dnen bir bakas da var; onun iin, mutlu adam,doruluu erilikten stn tutmakla yanl dndmz yeterince ispat et, biziinandr.""Peki, seni nasl inandraym?" dedi. "Madem ki deminden beri sylediklerime

inanmyorsun, artk ne yapabilirim? Yoksa szlerimi kafana zorla m sokaym?""Zeus hakk iin! Bunu yapma. Ama her eyden nce szlerini deitirme,deitireceksen de, bunu aka yap ve bizi aldatma. imdi, biraz nceki szlerzerinde duralm: Gryorsun ki ilkin gerekten hekim olan anlattn halde,Thrasymakhos, sonradan gerek oban hakknda verdiin tanma bal kalmaya gerekgrmedin. oban olmak sfatyla obann, koyunlarnn iyiliini dnen bir oban gibideil de, boazna dkn bir adam gibi ziyafette iyi yiyebilmek iin, yahut da birticaret adam gibi koyunlarn satabilmek iin onlar gzettiini sanyorsun. Oysaoban, banda bulunduu srye en byk iyilii nasl salayacan dnr, baka

tasas da yoktur; nk obanlk sanat, znden bir ey kaybetmedike kendiihtiyalarn kusursuz olacak kadar, yeterince salamtr. Bunun gibi u noktazerinde de anlamamz gerektiini sanyordum: Her ynetim, ynetim olarak isterdevlet yaamnda olsun, ister tek insann yaamnda olsun, bir bakasnn iyiliini deil,ancak ynettii ve bakmn zerine ald eyin iyiliini gzetir. Sen kentleriynetenlerin, gerekten ynetenlerin bu ii seve seve yaptklarn m sanyorsun?""Zeus hakk iin! Sanmakla kalmyorum, eminim.""Ne sylyorsun, Thrasymakhos," dedim. "Kimsenin ynetim grevlerini isteyerekzerine almadn, aksine, onlarn bu ynetim grevlerinden kendilerine deil,ynetilenlere bir fayda kaca iin cret istediklerini grmyor musun? Sen yalnzuna cevap ver: Biz daima 'her sanat dierinden farkl klan ey, her birinindierinden farkl bir baarma gc olmasdr' demedik mi? Hem dndne aykrcevap verme de biraz ilerleyelim, olmaz m mutlu Thrasymakhos?""Evet, fark budur" dedi."yleyse, her bir sanatn bize salad yarar ayn deil, baka bakadr. rneinhekimlik salmz korur, kaptanlk denizlerde gvenliimizi salar; tekiler iin debyle deil midir?""Evet.""yleyse cret alma sanat (24) da cret salar, deil mi? nk onun baarsbundadr; yoksa sence hekimlikle kaptanlk bir midir? Ya da, demin nerdiin gibi, birikaptanlk yapar da, denizlerde sefere kmak ona yarad iin sal yerine gelirse,sen bu yzden onun sanatna hekimlik demeyi daha doru mu bulacaksn?""Hayr.""Biri cret alrken sal dzelirse, gene de cret alma sanatna hekimlik diyemezsin,sanrm.""Tabii diyemem."

"Ya sonra? Biri hastaya bakar da cret alrsa, hekimlie cret alma sanat m dersin?""Hayr.""Demek her sanat kendine gre ayr bir yarar salar. Bunda anlatk m?"


21/54

"yle olsun" dedi."O halde btn sanat sahiplerinin ortak bir yarar varsa, kukusuz bunu ayrca ortakbir eyi kullanmakla edinirler.""yle grnyor.""te biz de diyoruz ki, sanat sahiplerinin cret alarak yarar salamalar, kendilerinin

ayrca cret sanatyla uramalarndan ileri geliyor."Bunu glkle kabul etti."Demek oluyor ki, her sanat sahibi o yarar, yani cret almay, kendi sanatndankarmaz. Noktas noktasna aratracak olursak hekimlik salk, cret alma sanat isecret salar. Ev kurma sanat, ev; cret alma sanat ise ona e olarak cret salar;tekiler de bylece kendi iini grr ve banda bulunduu eye yararl olur. Amasanat sahibine ayrca bir cret verilmeyecek olursa, o sanatndan faydalanabilir mi?""Sanmam" dedi."Ama o parasz i grd zaman da faydal olmaz m?"

"Bence olur.""imdi, Thrasymakhos, u belli oluyor ki hibir sanat, hibir ynetim kendine yarayansalamaz. Deminden beri sylediimiz gibi, glnn yararn deil, gsz olduu iin,kn yararn gzeterek, ynetilenin yararna olan salar ve buyurur. te dostumThrasymakhos bunun iindir ki ben demin, kimsenin ynetmeyi gnlden istemediini,bakalarnn kt durumlarn dzeltmek iin uramaya raz olmadn, cretisteyeceini ileri sryordum. nk sanatyla baarlar elde etmek isteyen kimsesanatna uygun ekilde davrandka, kendine en iyi olan deil, daima ynetilene en iyiolan yapar ve buyurur. te, bu ekilde ynetmeyi gze alacak olanlara bir cretverilmelidir: Para veya eref; ynetimden kanrlarsa, ceza."Glaukon, "Sokrates ne demek istiyorsun," dedi. "Saydn cretlerin ikisini tanyorum,ama bu ceza nedir? Hem nasl oluyor da onu cretten sayyorsun, anlayamadm.""Sen en iyi insanlarn creti nedir bilmiyorsun," dedim. "En deerli kimseleryneticilie raz olduklar zaman, ite o cret iin ynetirler. Yoksa erefe, parayadkn olmann ayp sayldn, gerekten de yle olduunu bilmiyor musun?""Tabii biliyorum" dedi."te bu yzden iyiler, ne para iin ynetmeye raz olurlar, ne de eref iin; nkynetmelerine karlk cret isteyecek olurlarsa, kendilerine ' cret klesi' derlerdiye korkarlar. Ynetim mevkiinden faydalanarak gizlice para ekecek olurlarsa,'hrsz' derler diye korkarlar. eref iin de raz olmazlar; nk erefe dkndeildirler. Bu yzden ynetimi zerlerine almak iin karlarnda bir zor, bir cezabulunmas gerekir. Belki bu yzden, bir insann yneticilik iine kendiliinden,zorlanmay beklemeden atlmas ayp saylmtr. Cezann en by de, kendimizynetmek istemediimiz zaman, daha kt biri tarafndan ynetilmemizdir. Bencedeerli insanlar ynettikleri zaman, ilerinde bu korkuyla ynetirler. te o zaman birnimete konmak, rahatlarn salamak iin deil, ynetimi emanet edecek kendilerinden

daha iyi veya kendilerine e kimseler bulamadklarndan ister istemez ynetimizerlerine alrlar; nk sadece iyi insanlarla dolu bir kent kurulabilseydi, insanlarherhalde imdiki gibi ynetmek iin deil, ynetmemek iin urarlard. Hem o zaman


22/54

gerek yneticinin gerekte kendi iine geleni deil, ynetilenin iine geleni gzetenbir adam olduu belli olurdu. yle ki, akll bir adam bakasna yararl olmak iinzahmete katlanmaktansa, bakasndan yarar grmeyi yelerdi. Ksaca, Thrasymakhos,'doru glnn iine gelendir' szn hi de kabul etmem. Fakat bunu bir dahakisefere de inceleyebiliriz. Hem Thrasymakhos'un az nce syledii sz bana ok daha

nemli grnyor: Doru olmayann hayat dorununkinden daha iyiymi. Sen, Glaukon,iki fikirden hangisini seiyorsun? Hangisini geree daha uygun buluyorsun?""Ben, doru kiinin yaam daha iyidir, diyorum" dedi."Az nce Thrasymakhos'un, doru olmayan kiinin yaamnda nice nimetler saypsraladn iittin mi?""Evet, iittim, ama inanmyorum.""Elimizden gelirse, bir yolunu bulalm da, sylediinin doru olmadna onu inandralm,ister misin?""stemez olur muyum."

"imdi bak," dedim. "Onun szne karlk olarak, doru olmann btn nimetlerinisayp uzun szler sylersek, o da bir daha sz alr; biz de gene uzun szlere giriirsek,o zaman nimetleri saymak ve her birimizin ne kadar saydn lmek gerekecek; hemde karar verecek hakemlere ihtiyacmz olacak. Ama konuyu deminki gibi, birbirimizleuyuarak aratrrsak, ayn zamanda hem hakem, hem avukat oluruz.""Dorudur" dedi."yleyse bu aratrmalarn hangisini beeniyorsun" diye sordum."kincisini" dedi."Haydi yleyse, Thrasymakhos," dedim. "Batan balayalm, sen de cevap ver. Gerekerilik, gerek doruluktan daha elverili midir dersin?""Tabii, dedi; sebebini de syledim.""Peki, dorulukla erilik konusunda ne dersin? Birine iyilik, tekine ktlk mdersin?""Elbette.""Dorulua iyilik, erilie ktlk, yle deil mi?""A iki gzm, yle olsayd, erilik elverilidir, doruluk elverili deildir der miydim?""Peki, yleyse ne diyorsun?""Tam tersini" dedi."Doruluk ktlk mdr?""Hayr, ama doru insana ok saf ve iyi yrekli derim.""O halde eri insana kt yrekli mi dersin?""Hayr, iini bilen bir insan derim.""Sence, Thrasymakhos, doru olmayanlar uslu ve iyi insan mdrlar?""Evet, tam anlamyla erilik edebilenler; kentleri de, uluslar da altetmeye gcyetenler uslu ve iyidirler; halbuki sen belki yankesicilerden sz ettiimi sanyorsun.Elbette bu gibi iler de gizli kaldka yarar salar. Ama demin sylediklerimin yannda

onlardan sz etmeye demez" dedi."Evet, evet," dedim. "Ne demek istediini anlamyor deilim, ama bir eye ayorum:Erilie iyiliin, usluluun; dorulua da kartlarnn yannda yer vermene."


23/54

"asan da amasan da, benim verdiim yer budur."" etinleiyor dostum" dedim. "Buna verilecek cevap artk kolay bulunamaz; nkeriliin elverili olduunu ileri srmekle beraber baka baz kimseler gibi sen de onunkt ve ayp olduunu kabul etseydin, syleyecek sz bulur, dierlerinin kansnabavururdum.

Ama imdi madem ki erilii iyiliin, usluluun srasna koymaktan bile ekinmedin,besbelli ki onun hem gzel, hem gl olduunu syleyeceksin ve bizim doruluayklediimiz zelliklerin hepsini ona ykleyeceksin.""Senin de her ey iine douyor" dedi."Bununla birlikte, asl dnceni sylediine inanabildike konuyu sonuna kadararatrmaktan kanmamal; nk gryorum ki, Thrasymakhos, sen bu andagerekten aka etmiyor, asl dnceni sylyorsun.""Asl dncem olsun olmasn, sana ne," dedi. "Sen yalnz sz rtmeye bak.""Evet, bana ne, dedim. Ama sen bir de una cevap vermeye al; doru adam senceherhangi bir ite doru adam amak ister mi?""stemez, yoksa imdi olduu gibi kibar ve iyi yrekli olmazd.""Ya doru bir ite doruluu amak ister mi?""Onu da istemez" dedi."Doru olmayan amak isteyebilir mi, onu amay doru bulur mu, yoksa bulmaz m?""Bulur, dedi, ister; ama elinden gelmez.""Ben bunu sormuyorum ki... dedim. Doruyu deil, doru olmayan amak ister mi, onu

amay doru bulur mu diye soruyorum.""Evet, doru bulur" dedi."Ya doru olmayan adam, doruyu ve doru ite doruluu amak ister mi?"Hi istemez olur mu! O herkesi amak ister!""Demek ki doru olmayan, hem doru olmayan adam, hem de doru olmayan iteerilii aacak ve kendisi herkesten fazla ey elde etsin diye uraacak, yle mi?""yledir" dedi."O halde yle diyelim," dedim. "Doru olan kendine benzeyeni deil, benzemeyeniamak ister; doru olmayan ise, hem kendine benzeyeni, hem de benzemeyeni amaya

alr.""ok iyi syledin" dedi."Doru olmayan iyi ve ustadr, doru olan deildir.""Bu da iyi" dedi."Doru olmayan iyiye, ustaya benzer; doru olan benzemez, deil mi?""Kukusuz, yle olan kendisi gibi olanlara benzer; yle olmayan benzemez.""Gzel; demek her birinin benzedii kimseler ne ise, kendisi de odur. (25)""Baka ne olacak" dedi."Neyse, Thrasymakhos, sen baz kimselere mzikten anlar, bazlarna anlamaz der

misin?""Derim.""Hangisine usta, hangisine acemi dersin?"


24/54

"Tabii, mzikten anlayan ustadr, anlamayan acemidir.""Biri usta olduu ilerde iyidir, teki acemi olduu ilerde ktdr, deil mi?""Evet.""Peki, sence dostum, mzikten anlayan adam lyrasnn sesini dzeltirken mziktenanlayan baka birini tellerin gerilmesi veya gevetilmesinde amak ister mi? Daha ok

ey elde ederim der mi?""Hayr, sanmam.""Ya mzikten anlamayan amak ister mi?""Evet, herhalde.""Peki, hekim hastann yiyeceini, ieceini seerken hekimi veya hekimlii bir eydeamak ister mi?""stemez.""Ya hekim olmayan?""Onu amak ister."

"Bak bakalm, her bilgi ve her bilgisizlik alannda bir bilgili yaptnda veyasylediinde baka bir bilgiliyi amak ister mi, yoksa ayn ite benzerinin elde ettiinielde etmekten memnun olur mu?""Evet, belki yle olmas gerekiyor.""Ya bilgisiz adam, bilgiliyi de bilgisizi de amak istemez mi?""Belki ister.""Ama bilgili uslu deil midir?""Usludur.""Uslu olan iyi deil midir?""yidir.""O halde iyi ve uslu olan, kendine benzeri deil, benzemeyeni, kart olan amakisteyecek.""yle grnyor" dedi."Ama kt ve bilgisiz olan, hem benzerini, hem de kartn amak isteyecek.""Besbelli" dedi."Doru olmayan adam bizce kendine benzeyeni de, benzemeyeni de amak ister, deilmi, Thrasymakhos? Yoksa yle demedin mi?""yle syledim" dedi."Ama doru adam kendine benzeyeni deil, kendine benzemeyeni amak isteyecekdeil mi?""Evet.""yleyse doru adam usluya, iyiye; eri adam ktye, bilgisizlie benzer.""Olabilir.""Peki ama her ikisinin de benzerleri ne ise, kendilerinin de o olduu szndeuyumutuk.""Evet."

"En sonda dorunun iyi ve uslu, erinin bilgisiz ve kt olduu meydana kt."Thrasymakhos btn bunlar kabul etti, ama yle benim imdi anlattm gibi kolaycadeil; ancak onu srklediim iin, glkle kabul etti. Koca koca ter damlalar


25/54

dkyordu; zaten hava da pek scakt. Hem o gn ben, nce hi grmediim bir eyi,Thrasymakhos'un kpkrmz kesildiini grdm. Biz bylece, doruluk, iyilik veusluluktur; erilikse ktlk ve bilgisizliktir diye anlatktan sonra:"Peki," dedim, "biz bunu byle balam olalm; ama eriliin gl olduunusylemitik, hatrlyorsun ya, Thrasymakhos?"

"Hatrlyorum," dedi, "ama imdi sylediklerin de houma gitmiyor: Bu konudasyleyeceim var. Fakat konusam, iyi biliyorum ki nutuk atyor diyeceksin. Onun iin,brak da istediim gibi konuaym, ya da sormak istiyorsan, sor: Ben de sana, masalanlatan yal kadnlara cevap verir gibi 'yle olsun' derim, bamla da, 'evet' 'hayr'diye iaret ederim.""Yalnz, verecein cevap asl dncene aykr olmasn" dedim."Nasl olsa beni konuturmuyorsun, hi olmazsa cevabm houna gitsin. Daha neistiyorsun?""Hi, hi," dedim. "Haydi, cevap vereceksen ver; ben de soraym."

"Sor.""te ben sz srasyla incelememiz iin, demin sorduumu gene soruyorum: Eriliinkarsnda doruluk nasl bir eydir? Geri bir aralk, eriliin doruluktan dahabecerikli, daha gl olduu sylenmiti, ama imdi doruluun usluluk ve iyilikolduunu kabul ediyorsak, u bellidir ki doruluk, bilgisizlik olduunu sylediimizerilikten daha gldr; bunu herkes bilir. Ama ben, Thrasymakhos, aratrmam busade ekilde deil, yle yapmak istiyorum: eri olan, baka kentleri hakszca esiretmeye kalkan, esir etmi olan, hatta birounu boyunduruk altnda tutan bir kentyok mudur, ne dersin?""Var derim, hem de bunu en iyi, yani erilii tam olan kent yapar" dedi."Anlyorum; demin de sylediim buydu," dedim. "Ama dikkatimi eken bir ey var:Baka bir kente hkim olan kent, acaba bu gcn erilikle mi koruyacaktr, yoksadorulukla m korumak zorunda kalacaktr.""Eer daha nce senin dediin gibi, doruluk usluluksa, dorulukla," dedi; "yok benimdediim gibiyse, erilikle.""Banla 'evet', 'hayr' demekle kalmadna, gzel gzel cevap verdiine ok memnunoluyorum, Thrasymakhos.""Sana yaranmak istiyorum!" dedi."'yi ediyorsun. Ama, haydi biraz daha yaran da syle: Bir kent, bir ordu, haydutlar,hrszlar ve doru olmayan bir hedefe birlikte yryen baka neler varsa, bunlarbiribirlerine erilik edecek olurlarsa, bir i grebilirler mi, dersin?""Hayr" dedi."Ya hakszlk etmezlerse, daha iyi almazlar m?""alrlar, tabii.""Anlalan, Thrasymakhos, erilik aralarnda geimsizlik, kin ve kavga karyor;doruluk ise iyi geimi, dostluu salyor; yle deil mi?"

"yle olsun; aramz almasn.""ok iyi davranyorsun, dostum. unu da bana syle: eriliin ii, bulunduu herhangibir yerde kin yaratmaksa; hr insan olsun, kle olsun, onlar birbirlerinden nefret


26/54

ettirmez mi, aralarna geimsizlik sokmaz m, onlar birlikte alamayacak halegetirmez mi?""Getirir elbette.""Ya erilik iki kiide olursa? Aralar almayacak m, birbirlerinden nefretetmeyecekler mi, doru insanlara olduu kadar birbirlerine de dman

kesilmeyecekler mi?""Elbette" dedi."Peki, yaman dostum, erilik bir tek insandaysa, kendi gcn yok eder mi dersin?Yoksa olduu gibi kalr m?""Peki, olduu gibi kalr diyelim" dedi."Demek eriliin yle bir gc olduu grlyor ki, nerede bulunursa bulunsun, birkentte, bir soyda, bir orduda veya baka herhangi bir toplulukta, onun etkisiyle butopluluk nce i gremez hale gelir, sonra kendine de, kendine kart olan her eye vedoruya da dman kesilir."

"Evet.""Tek bir kiide de bulunsa, etkisi ayndr, nk bu onun doasdr sanrm. nce etkisialtnda kalan insan kendi kendisiyle uyumsuzlua dtnden i gremez hale gelir.Sonra kendi kendine de, doru insanlara da dman olur; deil mi?""yledir.""Ama tanrlar doru deiller midir, dostum?""yledirler diyelim.""Demek ki eri insan tanrlarn da dman olur, Thrasymakhos; ama doru insanonlarn dostudur.""Bu szlerin tadn doya doya kar!" dedi. "ekinme! Nasl olsa ben kargelmeyeceim: Bu arkadalarn dmanln kazanmak istemiyorum.""Haydi yleyse," dedim, "ziyafetin sonlarnda da beni memnun et, nceki gibi cevapver; nk doru insanlarn daha uslu, daha iyi, i grmekte daha becerikliolduklarndan kuku duymuyoruz. Eri insanlarn ise, birlikte i grmek hi ellerindengelmez.

Ama bunlar da bazen, alp abalayarak, hep birlikte bir i grebilirler diyoruz, ama

bununla pek de doru bir ey sylemi olmuyoruz; nk onlar bsbtn eri olsalard,birbirlerini esirgemezlerdi; onlarda, dman olduklar kimselere ktlk ederken, aynzamanda birbirlerine de ktlk etmelerinin nne geen, onlar hedeflerine eritirendoruluk gibi bir ey bulunduu meydandadr. Onlar eri ilere atldklarndakendilerini erilie yar kaptrmlardr; nk bsbtn kt ve ar derecede eriinsanlar, i grmekten de acizdirler -bunun byle olduunu gryorum: Sen deminyanlmsn- .Dorularn, -bunu sonradan aratrrz demitik ya- erilerden mutlu olupolmadklarn, daha iyi bir mr srp srmediklerini aratrmak gerekir. Bu szlerimizmutlu olduklarn bence zaten ortaya karmtr; ama ne de olsa, konuyu daha iyi

aratrmalyz: biz rasgele bir konudan deil, nasl yaamak gerektiinden szediyoruz.""Aratr bakalm."


27/54

"Aratryorum. Syle bana; sence atn grd bir i var mdr?""Var.""Peki, bir atn veya herhangi bir hayvann iini, yalnzca onunla grlen veya onunla eniyi grlen bir i diye kabul edebilir misin?"Anlamyorum."

"Haydi, yle anlataym: Gzlerinden baka bir eyle grebilir misin?""Tabii gremem.""Ya kulaklarndan baka bir eyle iitebilir misin?""Olamaz.""Bu iler onlarn iidir demek doru olmaz m?""phesiz doru olur.""Gzel; bir zm ktn bir kamayla, bir bakla ve daha birok aletle kesebilirsin,deil mi?""Keserim."

"Ama ktk her halde en iyi, bu i iin yaplm ba bayla kesilir.""yledir.""te biz, bu i ba bann iidir demez miyiz?""Elbette deriz.""Demin 'herhangi bir eyin ii, yalnzca kendinin baarabilecei veya tekilerinhepsinden daha iyi baarabilecei i deil midir?' diye sorduum soruyu imdi daha iyianlamsndr.""Evet," dedi, "anladm: bence de her eyin ii, dediin gibidir.""Peki," dedim, "kendine bir i den herhangi bir eyin bir de iyilii olduuna inanmyormusun? nce sylediklerimize dnelim: Gzler bir i grr diyebilir miyiz?""Deriz.""Peki, gzlerin bir de iyilii yok mudur?""O da vardr.""Ya kulaklarn da bir ii yok muydu?""Vard.""yleyse onlarn bir de iyilii yok mu?""yilii de var.""Dier eylerin hepsinde de byle deil mi?""Byle.""Dur bakalm, ya gzlerde kendilerine has olan iyilik yerine ktlk varsa, onlar ilerinibaarabilirler mi?""Nasl olabilir? Anlalan sen grmeyi deil, krl demek istiyorsun?""Brak, onlarn iyilii ne ise o olsun... Ben daha bunu sormuyorum ki! Ben sana i grenne varsa, iini kendine has olan iyilikle iyi, ktlkle kt m grr diye soruyorum.""phesiz sylediin dorudur" dedi."Kendilerine has olan iyilikten yoksun kulaklar ilerini hi baarabilirler mi?

"Baaramazlar.""Baka konularda da ayn eyi syleyebilir miyiz?""Bence syleyebiliriz" dedi.


28/54

"Haydi yleyse, imdi de unu incele: Ruhun dnyada baka hibir eyin yapamayacabir yetisi vardr: ilgilenmek, ynetmek, karar vermek ve buna benzer eyler.. Btn buileri ruhtan baka bir eye yklemeye hakkmz olabilir mi? Bu yetiler ruhtan bakabir eye hastr diyebilir miyiz?""Diyemeyiz.""Peki, yaamaya gelince, bu, ruhun bir iidir diyemez miyiz.""Elbette deriz.""O halde, Thrasymakhos, ruh kendine has gcnden yoksun olunca ilerini iyi grebilirmi, gremez mi?""Gremez.""yleyse, kt bir ruhun ynetimi de, ilgisi de kt olur; oysa iyi bir ruh btn buileri iyi yapar.""Bu kesin."

"Ama doruluk ruhun iyilii, erilik ruhun ktldr dememi miydik?""Evet, demitik.""O halde doru ruh ve doru insan iyi, eri insan kt yaar.""Szlerine gre yle olmal" dedi."Ama, kukusuz iyi yaayan mutlu, bahtldr; iyi yaamayan deildir.""Tabii.""O halde doru adam bahtl, eri adam bahtszdr.""yle olsun.""Fakat bahtsz olmak uygun deildir, bahtl olmak uygundur."

"Elbette.""O halde, mutlu Thrasymakhos, erilik hibir zaman doruluktan daha elveriliolamaz.""Bu szler, Bendis enliklerinde sana bir len olsun Sokrates" dedi."Bu leni bana sen verdin Thrasymakhos," dedim. "nk yumuadn ve fken yatt.Ama bu len senin yznden deil, benim yzmden pek de gzel olmad. nlerinekarlan yemekleri kapaym derken, hibirinin tadn alamayan oburlar gibi, ben degaliba asl aratrdmz, yani doruluun ne olduunu renmeden, ii yarda brakpdoruluun ktlk m, bilgisizlik mi, yahut da bilgi ve iyilik mi olduunu aratrmaya

kalktm. Sonra sz, doruluk erilikten daha yararldr fikrine dnnce, teki fikribrakmaktan kendimi alamadm. Ve sonunda konumamzdan hibir ey renemedim;nk dorunun ne olduunu bilmedike, doruluun bir iyilik olup olmadn;kendisinde doruluk bulunann bahtsz veya bahtl olup olmadn nasl kestirebilirim!"

DEVLET II

SOKRATES (anlatmay srdryor):

Ben bunlar syledikten sonra konumaktan kurtulduumu sanyordum. Ama bu ancakbir nszm; nk Glaukon her eye her zaman cesaretle atld gibi, bu sefer deThrasymakhos'un geri ekilmesine raz olmayarak, "Sokrates, senin istediin nedir?"


29/54

dedi, "bizi inandrm gibi grnmek mi, yoksa doru olmann eri olmaktan herbakmdan daha iyi olduuna inandrmak m?""Elimden gelseydi sizi gerekten inandrmay daha ok isterdim" dedim."O halde istediini yapmyorsun. Sylesene bana; sence, verdii sonulara hibakmadan, kendi iin sevdiimiz, elimizde bulunmasn istediimiz bir 'iyi ey' var

mdr? rnein sevinmek gibi, ya da zararsz olan ve sonras iin de sevinten bakabir ey vermeyen hazlar gibi...""Evet, bence byle bir ey vardr.""Peki, hem kendi iin, hem verdii sonular iin sevdiimiz eyler de var mdr?rnein akll olmak, grmek, salkl olmak...Bu gibi eyler, sanrm, her iki bakmdanhoumuza gider.""Evet" dedim."dman, hastalk tedavisini, hekimlii ve br cretli meslekleri iine alan nc bir'iyi ey' tr var mdr dersin? Bunlarn zahmetli, ama yararl olduunu syleyebiliriz;

bunlar kendileri iin deil de, kazandrdklar cret, verdikleri sonular iin eldeetmek isteriz.""Evet, bu nc tr de vardr," dedim, "ama nereye varmak istiyorsun?""Sen doruluu hangisinden sayarsn?""Bana kalrsa, en gzelinden; mutlu olmak isteyen kimselerin, hem kendi iin, hemverdii sonular iin sevmesi gereken eylerden sayarm.""Ama ou byle dnmez, doruluu zahmetli ilerden sayar. Derler ki doruluadoruluk olduu iin deil, -nk o zordur, zor olduu iin de ondan kanmaldr- gelirsalad iin, insanlar arasnda n kazandrd iin heves etmeli.""yle dndklerini biliyorum," dedim. "Zaten yledir diye Thrasymakhos demindenberi doruluu ktleyip erilii vyor; ama, anlalan ben kaln kafalym.""Haydi, yleyse, beni de bir dinle, belki fikrini deitirirsin; nk bence,Thrasymakhos'u vaktinden nce ylan gibi byledin, ama dorulukla erilik hakkndaileri srlen fikirler beni henz doyurmad. Mesleklerin getirilerini, verdiklerisonular bir yana brakalm; her biri nedir, ruhun iinde kendi bana bulunurken herbirinin gc nedir? Senden bunlar renmeye can atyorum. Bir diyecein yoksa ieyle balayacam: Thrasymakhos'un szn bir daha ele alp, ilk olarak doruluunherkese ne olduunu, nereden doduunu syleyeceim; ikinci olarak doruluuuygulayan herkesin onu, 'iyi ey'dir diye deil, kanlmaz bir ey diye, istemeyerekuyguladn; nc olarak byle yapmakla hakl olduklarn syleyeceim. nksonunda eri adamn hayat dorununkinden ok daha iyidir derler. Ben bu fikirdedeilim Sokrates, ama ne yoldan gideceimi ardm. Thrasymakhos'un, ondan bakabinlerce kiinin szlerini duya duya kafam iti; halbuki kimsenin doruluktanistediim gibi sz ettiini, doruluk erilikten daha iyidir dediini duymadm.Doruluun kendisinin, kendi iin vldn duymak isterim. Bunu sendenduyabileceimi umarm. Bunun iin var gcmle eri adamn hayatn veceim; bylece

erilii ne ekilde ktlemeni, doruluu da ne ekilde vmeni istediimi greceksin.Ama bak bakalm bu sylediklerim houna gidiyor mu?""Elbette gidiyor," dedim, "akl banda bir adamn sksk sylemekten, dinlemekten


30/54

daha ok holand baka bir konu var mdr?""ok iyi sylyorsun," dedi. "Sylediim gibi bu konuda en bata anlatacam dinle:Doruluk nedir, nereden domutur?"Doallkla, hakszlk etmek iyi, hakszla uramak ktdr derler; ama hakszlauramann ktl hakszlk etmedeki iyilikten ok daha byktr. Bylece insanlar

birbirlerine hakszlk edip hakszla uraynca, her ikisinin de tadn alnca, birindensaknamayan, tekini beceremeyenler, hem hakszlk etmemek, hem de hakszlkgrmemek zere bir anlamaya varmann uygun olacan dnmler; yasa koymaya,birbirleriyle anlamaya ve yasann buyurduuna 'yasaya uygun' ve doru demeyebalamlar.

Doruluun douu, z ite budur. Doruluk, en iyi eyle, yani hakszlk edip cezagrmemekle en kt eyin, yani hakszla urayp alamamann arasndadr. Bu

ikisinin arasnda bulunan doruluk, bir 'iyi ey' gibi sevilmez; hakszlk etmek yasakolduu iin sayg grr. Fakat gerek bir erkek, hakszlk ederse, hakszlk edilmesinve hakszla uramasn diye kimseyle anlamaz; yle yapsa, ona deli derler. Demek kiSokrates, denildiine gre, doruluun doas budur ve byledir, douu da anlattmgibidir.""Doruluu uygulayanlarn da, hakszlk edemediklerinden istemeye istemeyeuyguladklarn iyice anlayabilmek iin, yle bir rnek dnelim: kisine de, doruadama da eri adama da, her istediini yapma olanan verelim, sonra da arkalarndangidelim ve hrs onlar nereye gtrecek bakalm. Kukusuz, bakalarndan daha okelde etmek istedii iin, doruyu eriyle ayn hedefe doru giderken, su styakalarz; nk doas gerei her insan, bu hedefi iyi bir ey bilerek ona erimeyealr. Yalnz yasa onu zorla hedefinden ayrr, eitlie sayg gsterme yoluna sokar.Onlara, bir zamanlar Lydialnn atas Gyges'e (1) nasip olduu sylenen erki vermek,aa yukar, sylemek istediim olana vermek olur. Bu adam, o zamanki Lydiahkmdarnn hizmetinde bir obanm; gnn birinde iddetli bir sanak ve bir yersarsntsyla toprak atlam ve hayvanlarn otlad yerde bir yark alm; obanbunu grnce aa kalm, sonra yarn iine inmi. Birok alacak ey arasnda; ii

oyuk, ok pencereli, tuntan bir at gzne arpm. Eilip ieriye baknca, insanboyundan byk gzken bir l grm; parmandaki altn yzkten baka zerindedeerli bir ey yokmu. Gyges yz alp km. obanlar adet olduu zere, ayda birkrala srler hakknda bilgi vermek iin toplandklar zaman, Gyges de toplantyayz parmanda gelmi. br obanlarla otururken, yzn tan, tesadfenkendine doru, avcunun iine evirmi. Bunu yapar yapmaz, etrafnda oturanlaragrnmez olmu. obanlar da ondan, o orada deilmi gibi sz ediyorlarm. Gyges aakalm, yz bir daha tutup tan darya evirmi; evirir evirmez gene gzleregrnr olmu. in farkna varnca, yzkte byle bir erk olup olmadn denemi.

Grm ki yzn tan ieriye evirince grnmez, darya evirince grnroluyor. Bunu anlaynca, hemen krala giden habercilerden biri olmann aresini bulmu.Sarayda kraln karsn batan karm, onun yardmyla kraln stne yryp


31/54

ldrm, egemenlii ele geirmi. imdi bunun gibi iki yzk olsa da, birini doruadam, tekini eri adam taksa; ihtimal hibiri, pazardan her istediini hi korkmadanalmak, evlere girip gnlnn holand kimseyle dp kalkmak, keyfine gre kiminildrmek, kimini hapisten kurtarmak ve insanlar arasnda tpk bir tanr gibi dolamakelinde olduu halde, dorulua bal kalacak, bakalarnn malndan uzak durup el

srmeyecek kadar elikten bir isten gsteremez. Bu ite biri tekinden farkldavranmaz, ikisi de ayn hedefe doru gider. Her halde bu rnek bir insann kendiisteiyle deil, ancak zorlanarak doru olduuna gl bir belirti saylabilir; nk,hakszlk edebileceini dnen her insann hakszlk ettiine baklrsa, doruluk dorukiinin kendisine hibir iyi ey salamaz. Gerekten her adam kendisi iin eriliindoruluktan ok daha elverili olduuna inanr. Bu fikri savunanlarn iddiasna gre,inanmakta da hakldr; nk biri, demin szn ettiim olana elde eder de, hihakszlk etmek istemezse, bakalarnn malna dokunmazsa, bunun farkna varanlarona ok zavall, ok aklsz bir insan diye bakarlar; ama hakszlk grmekten

korktuklar iin, birbirlerini aldatarak, birbirlerinin yzne kar onu verler. Bu noktazerinde syleyeceim ite bu kadardr.""Szn ettiimiz bu iki adamn hayatlar hakknda hkm vermeye gelince, dorulararasnda en doruyu, eriler arasnda en eriden ayrp ikisini karlatrrsak, tam birhkm verebiliriz; yoksa veremeyiz. Ama bu ayrm nasl olmal? yle: Erinineriliine, dorunun doruluuna dokunmayalm; birini tam eri, tekini tam doru birinsan olarak alalm, kendi alanna koyalm. nce eri adam becerikli sanat sahiplerinasl davranrsa yle davransn. Nasl ki usta bir kaptan veya bir hekim, sanatndayapamayaca eyleri yapabilecei eylerden ayrt edip yapabileceklerini ele alr,tekileri brakr -hatta bir ite yanlsa bile, yanln dzeltmeye gc yeter- aynekilde eri adam da, tam eri bir adam olmak istiyorsa, ustaca hakszlk edip kendiniele vermemeli; ama yakalanrsa, beceriksizin biridir deyip gemeli; nk eriliin enyksek derecesi, doru olmayp doru grnmektir. Tam eri olana tam gelimi birerilik vermeli, hatta o en byk hakszlklar ilerken en byk doruluun verdii nebrnebilmeli; bir yanl yaparsa, dzeltmeye gc yetmeli; iledii hakszlklardan birey darya szarsa, herkesi kandracak kadar gzel sz sylemesini bilmeli; zorkullanmak gerektike, cesaretine, gcne, edindii dostlara ve servete dayanarak, zorkullanabilmelidir. Eriyi byle niteledikten sonra, onun yanna sade ve asil,Aiskhylos'un dedii gibi iyi grnmek deil, iyi olmak isteyen doru adam koyalm. O,olduu gibi grnmemeli, nk doru grnrse, byle grnmesi ona onur ve kazangetirir; doru olmann akna m, yoksa onur ve kazan akna m dorudur belli olmaz.Onda doruluktan baka bir ey brakmamal. O, demin anlattm insann tam kartolmaldr; hi erilik etmedii halde son derecede eri grnsn ki kt nnden,bundan doan sonulardan sarslmamakla doru olduu denenmi ve ispat edilmi olsun;tuttuu yoldan lnceye kadar ayrlmasn, doru olduu halde mrnce eri grnsnki bylece ikisi de, biri doruluun, teki eriliin son derecesine varm bulunduklar

zaman, hangisinin daha bahtl olduuna dair bir hkm verebilelim.""Aman, aziz Glaukon!" dedim, "bu iki adam, hakknda hkm verilecek birer heykel gibitemizleyip nmze dikmek iin ne kadar urayorsun!"


32/54

"Elimden geleni yapyorum," dedi. "kisini de byle temizleyip nmze dikersek,sanrm ki hayatlarnn nasl olabilecei konusuna geebiliriz; bu artk g olmaz. tesyleyeyim: Biraz kaba bir dil kullanrsam unutma ki bu szleri ben deil, dorulukyerine erilii venler sylyorlar. Onlar derler ki doru adam benim anlattmadamsa; dayak yiyecek, ikence ekecek, zincire vurulacak, gzlerine mil ekilecek,

sonunda btn bu eziyetleri ektikten sonra armha gerilince, doru olmak deil,doru grnmek gerektiini anlayacaktr. Aiskhylos'un szn de eri iin kullanmakok daha yerinde olur; nk sahiden diyebilirler ki eri geree bal kalp grniin yaamadndan, eri grnmek deil, eri olmak ister,'zihninde deerli dnceler douran derin fikir tarlalarnn meyvelerini toplar'. (2)ncelikle, doru grnerek devlet grevlerine atanr, sonra istedii aileden kz alr,kzlarn da setii kocalara verir. Kimi gzne kestirirse, onunla dost, ortak olur vebtn bunlardan faydalanr; hakszlk etmekten ekinmedii iin kazanl kar; kendiilerinde ya da devlet ilerinde biriyle kavgaya tututu mu, stn gelir;

dmanlarndan fazla kazanr; kazannca da zengin olur, dostlarna iyilik, dmanlarnaktlk eder; tanrlara bol bol kurban keser, grkemli adaklar adar. Tanrlara veistedii insanlara, doru adamdan ok daha iyi sayg gsterebilir; her halde tanrlarnda dorudan ok onu sevmeleri doaldr. Bylece Sokrates, tanrlarn da, insanlarn dadoruya verdikleri hayattan daha iyisini eriye verdiklerini sylerler."Glaukon'un bu szleri zerine ben cevap vermeye hazrlanrken, kardei Adeimantosatld: "Sokrates, umarm bu sorun hakkndaki tartmalar yeterli bulup kesmezsin"dedi."Neden yeter demiyeyim?" dedim."Sylenmesi en ok gereken ey sylenmedi de, ondan.""Bak, karde kardee yardm etsin diyen bir sz var; Glaukon'un szlerinde bir eksikvarsa, sen ona yardm et. Ama bana gelince, syledikleri beni yere sermeye yetti,doruluu savunacak halim kalmad.""Ne anlamsz sz!" dedi. "Ama bir de unu dinle: Glaukon'un dndn sezergibiyim, ama fikrinin daha iyi anlalmas iin szlerinin kartn da, yani doruluuvp erilii ktleyenlerin fikrini de gzden geirmemiz gerekiyor. Babalar oullarnadoru adam olacaksn derler, doruluk yolunu gsterirler; veliler de hep yle yaparlar;fakat doruluu doruluktur diye deil, insana n kazandrd iin verler, dorugrnp bylece yksek mevkiler, evlilikler ve Glaukon'un demin sayp dkt, yanidoruya nnden dolay nasip olan eyleri elde etmelerini isterler. Onlar nl olmayadaha da nem verirler; nk, tanrlar tarafndan beenilmeyi de hesaba katarak, dinibtnlere nasip olan nimetleri saymakla bitiremezler. Bunlar insanlara tanrlarbalarm; bizim koca Hesiodos da, Homeros da ayn eyi sylerler. Biri der kitanrlar doru adamlar iin 'mee aalarnn tepelerinde palamut, gvdelerinde artamasn, ynl kuzularn postlarnn ykyle arlamasn' (3) salar ve buna benzerbirok nimetler verirler. Homeros'un (4) dedii de buna yakndr: 'Doru adamn n,

tanrlardan korkan, doruluu yksek tutan, kusursuz bir kralnki gibi gklereykselir; esmer toprak onun iin buday ve arpa yetitirir, dallar meyvalarn arlylaeilir, koyunlar sk sk dourur, deniz balk verir.'


33/54

Musaios (5) da, olu da, doru adamlara tanrlar adna bunlardan da gsterili nimetlerbalarlar.

Onlar szde Hades'e gtrrler, dinibtnler iin hazrladklar len sofrasndaonlara yer verirler, balarna elenkler takar, arap iirirler. Btn vakitleri byle

geer: sanki iyiliin dl hep sarho olmakm gibi... Bazlar, tanrlar adna bunlardanda byk dller datrlar. Dinibtn olan ve yeminini tutan insan, arkasndaocuklarnn ocuklarn ve soyunu brakr. Doruluu bu gibi ve buna benzernedenlerden dolay verler. Dinibtn olmayanlara ve erilere gelince, onlar Hades'teamura gmer, kalburla su tamaya zorlar, daha hayattayken onlar erefsizliemahkm ederler. Glaukon'un, eri grnen doru adamlar iin sayd btn cezalarn,erilerin bana geleceini sylerler; baka ceza da bilmezler. te doruluu byleverler, erilii de byle ktlerler.Ayrca Sokrates, doruluk ve erilik hakknda hem unun bunun, hem airlerin ortayaatt baka bir gr daha vardr; onun da zerinde dur. Hepsi, lllkle doruluuhep bir azdan verler, ama zor olduklarn da sylerler; halbuki lszlk, erilik,tatldr; kolayca elde edilir, yalnzca sanya ve detlere gre irkin saylr derler.Eriliin ou zaman doruluktan daha yararl olduunu sylerler; ktler, zenginlieve baka glere sahiplerse, onlarn mutluluunu halkn nnde, dostlar arasndavmeye, onlara sayg gstermeye hazrdrlar. yilere gelince, eer bunlar, aciz veyoksulsa, tekilerden daha iyi olduklar kabul edilmekle birlikte, hie saylr, horgrlrler. Ama btn bu szlerin en tuhaf, tanrlar ve iyilik hakknda sylenendir.

Tanrlar bile ok defa iyilere felaketlerle dolu kt bir mr, ktlere ise tamkartn balarlarm. Dilenci rahipler, falclar zenginlerin kapsna gidip onlar;kendilerinin veya atalarnn yapt bir hakszlk varsa, bu hakszl tanrlarnarmaan olan bir erk sayesinde, enliklerde, bayramlarda kurbanlarla, bylerleaffettirebileceklerine inandrrlar. Bir zengin, dmanna ktlk etmek isterse;rahiplerle falclar, tanrlar birtakm szde sihirli yakarmalar ve bez balamalarlakendilerine hizmet etmeye kandrdklar iin, kk bir masrafa karlk, doruya daeriye de ayn ekilde ktlk edebileceklerini sylerler. Btn bu iddialara airleritank gsterirler. Bunlarn bir blm ktlk etmenin kolay olduunu u dizelere

dayanarak dile getirir:'nsanlar ktle ynla akn eder, ona kolayca ularlar; yolu dz, yeri yakndr; amaiyiliin nne tanrlar aln terini koymulardr, (6) ona varan yol uzun ve diktir' derler.Dierleri ise insanlarn tanrlar yumuatabildiklerine Homeros'u tank gsterirler;nk Homeros'a gre:'Yalvarp yakarmakla tanrlar bile kandrlr; insanlar bir kabahat, bir gnah ilemiolurlarsa, kurbanlarla, yattrc adaklarla, arap armaanlaryla, kurbanlarn yaylave yalvararak onlarn fkesini giderirler. ' (7) Selene'den, Musa'lardan doduklarsylenen Musaios'la Orpheus'un bir yn kitabn (8) gsterirler, din trenlerini

onlara gre yaparlar ve yalnzca bireyleri deil, devletleri de, yaplan hakszlklardankurtulmann, temizlenmenin bu yaamda, hatta ldkten sonra bile mmkn olduunakandrrlar. Bunlara doru yolu gsterme treni denir. Bu trenler bizi br dnyada


34/54

aclardan kurtarrm; ihmal edilecek olursa, bizi korkun cezalar beklermi.Dostum Sokrates, iyilik ve ktlk hakknda, insanlarla tanrlarn onlara ne deerbitikleri hakknda neler ve nice eyler syleniyor! Bir gencin -doutan iyi ve heriittiinden kendine pay karan ve elden geldii kadar iyi bir mr srebilmek iinnasl bir yol tutmak, nasl bir insan olmak gerektiine kafa yoran bir gencin- ruhuna bu

szlerin nasl ilediini bir dnelim. O herhalde kendine, Pindaros'un u sorusunusorar: ' Kendimi gvenceye alarak yaamak iin, yksek bir kaleye doruluk yoluyla m,yoksa dolambal dzenlerle mi trmanmalym?'(9) Sylenen szlere baklrsa, doruolup doru grnmezsem, hibir kazancm olmaz, hatta bama mutlaka bela gelir,cezalara arplrm; oysa doru grnmesini bilen eri adama, tanrsal bir yaam vaatediliyor. Madem ki, uslu airlerin bana rettii gibi, grn gerekten stndr vemutluluu elinde tutar (10), o halde, btn benliimle ona dnmeliyim. Etrafma yalancbir iyilik emberi ve cephesi kurmalym. Fakat, o pek uslu air Arkhilokhos'un (11)kurnaz, binbir yzl tilkisini hep ardmdan gtrmeliyim. Ama biri 'ktlk edip de

gnn birinde yakalanmamak kolay deildir' derse, biz de 'evet ama byk iler hibirzaman kolay baarlamaz' diye cevap veririz. Bununla birlikte, eer mutlu olmakistersek bu szlerin izinden yrmeliyiz. Gizli kalabilmek iin antlar, kendimizeortaklar buluruz. Bize halk nnde, mahkemede konumak sanatn, kandrma sanatnretenler de vardr; bunlar sayesinde kh kandrmaya, kh zora bavururuz, bylecehep stn gelir, ceza grmeyiz. 'Peki ama, tanrlarn gznden bir ey kamaz, onlarzorlanamaz', diyeceksin. Doru fakat, tanrlar yoksa, yahut da insanlarn ileriyleuramyorlarsa, biz niin onlardan saklanmaya alalm? Eer onlar varsa ve bizimleurayorlarsa, haklarnda ne duymusak, ne biliyorsak hepsini efsanelerden, tanrlarnsoy aalarn anlatan airlerden biliyoruz. Ama gene o airler, tanrlar kurbanlarla,yattrc adaklarla, armaanlarla kandrlr; iradeleri deitirilir, derler. Bu iddialarnya her ikisine de inanmal, ya hibirine inanmamal. nanmalysak, hakszlk ediphakszlklarmzn geliriyle kurban kesmeliyiz; nk, doruysak tanrlardan cezagrmeyiz, ama eriliin verdii btn kazanlardan da vazgemi oluruz; oysa eriysekkazanl karz ve dualarla tanrlarn gnln edip gnahlarmz, kabahatlerimiziaffettirir, cezadan kurtuluruz. Ama, bu dnyada ilediimiz hakszlklarn cezasnHades'te ya biz ekeceiz, ya torunlarmz, diyeceksiniz. O gen de dnp diyecekki 'A dostum, bu ite gene doru yolu gstermenin ve gnahlarmz balatantanrlarn (12) byk bir gc var; bunun byle olduuna en byk kentler inanr, airve tanrlarn habercisi olarak dnyaya gelen tanr oullar da bunu mjdelerler. (13)Demek hem okluun hem de aydn insanlarn fikrince doruluun gz alc birgrnn elde ettik mi; yaadka da, ldkten sonra da hem tanrlarn, heminsanlarn yannda istediimiz ii baarabiliyoruz. yleyse en byk eriliin yerine nediye doruluu seelim? Btn bu szlerimden sonra Sokrates, ruh, para, beden veyasoyca stn olan bir adam hi dorulua deer vermek ister mi, doruluun vldnduyduunda nasl glmez! nk biri sylediklerimizin yanl olduunu ispat

edebiliyorsa ve doruluun en iyi ey olduunu yeterince kavramsa, ok anlayl biradamdr, erilere fkelenmez; nk bilir ki tanr gibi yaratlm olduklarndan dolayerilikten tiksinen veya bilgiye erdikleri iin erilikten uzaklaan insanlardan baka


35/54

kimse doru olmak istemez. Byleleri ancak korkaklk, yallk veya baka herhangi biracizlik yznden erilik edemedikleri iin erilii ktlerler. Bunun byle olduuapaktr: Bu gibilerden, hakszlk etme olanan ilk ele geiren, onu hemen elindengeldii kadar kullanr. Btn bu sylediklerimizin bir tek nedeni var; kardeimle benimbalattmz tartma da bundan domutur. Biz, Sokrates; sana unu demek istedik:

'Ey yaman dostumuz, dnyann, szleri bize kadar gelen ilk kahramanlarndan bugnninsanlarna kadar, siz hepiniz kendinize doruluun vgcleri diyorsunuz; ama eriliiktlerken, doruluu verken, yalnzca onlarn verdii n, eref ve dlgzetiyorsunuz. Dorulukla eriliin, insanlar ve tanrlardan gizli iken, insann ruhundakendi banayken ne olduuna gelince, hibiriniz iirlerinizde de, gnlkkonumalarnzda da, birinin, ruhu rahat brakmayan felaketlerin en by, tekininise ruhun en byk nimeti olduunu yeterince gstermediniz. Sizler hepiniz, bunu bizebatan syleseydiniz, bizi buna gen yamzda inandrsaydnz, hakszlk edilmesindiye birbirimize bekilik etmezdik. Her insan felaketlerin en byyle ayn at

altnda yaamaktan korkar, kendi kendisinin bekisi olurdu!te Sokrates, Thrasymakhos da bakalar da dorulukla erilik hakknda btn buszleri, belki de bundan daha ounu syleyebilirler; ama bence bu szlerle,dorulukla eriliin zn kabaca ters yz etmi olurlar. Ama, -bunu senden niingizleyeyim?- ben senin azndan kartn duymaya can attm iin var gcmle onlarntarafn tuttum. Doruluun erilikten gl olduunu ispat etmekle kalma; doruluklaerilik ruhlara nasl ilerler de, biri kendiliinden iyi ey, teki de kendiliinden ktey olur, bize bunu da gster. Glaukon'u dinle de dorulukla eriliin grnlerini biryana brak; nk her ikisinin de gerek grnn kaldrp, yerine yalancsnkoymazsan, sen de doruluu deil, doru grnmeyi

platon_devletI-II

Documents

Transcript of platon_devletI-II