PlasteniciZatieni prostori

PlasteniciPlastenik je poseban tip viegodinjeg ili trajno zaticenog prostora koji je svojim oblikom, velicinom i opremom u potpunosti prilagodjen uzgoju povrtarskih i cvecarskih kultura. U njemu je moguce stvoriti i vrlo kvalitetno kontrolisati klimatske, hranidbene i ostale uslove potrebne za rast i razvoj odredjene biljne kulture.

Plastenici omogucavaju uzgoj i berbu kvalitetnog povrca i cveca tokom cele godine, osiguravaju nekoliko puta veci prinos u odnosu na proizvodnju na otvorenom i predstavljaju najintenzivniji oblik proizvodnje (slika 2. a i b). sl.a sl.b

Mikroklima plastenikaMikroklimatski uslovi u plasteniku uz vreme I nacin proizvodnje, predstavljaju jedan od najvanijih faktora za ekonomski opravdanu i kvalitetnu proizvodnju. Oni uticu na rast i razvoj biljaka, pojavu bolesti i tetnika te visinu prinosa.

Temperatura - sistem za zagrejavanje i provetravanjeJedan od najvanijih mikroklimatskih uslova je temperatura.Ona direktno utice na porast, ranozrelost, prinos i kvalitetu povrca. Porast i sniavanje temperature izvan granica optimalnih vrednosti dovodi do usporenog rasta biljke, a daljnji nastavak nepovoljnih temperatura i do prekida rasta te ugibanja.

Nagle promene temperature te velike razlike izmedju dnevnih i nocnih temperatura takodje nisu povoljne za uspean rast biljke.Najjednostavniji sistemi, koji jo uvijek imaju vrlo iroku primenu u plastenickoj proizvodnji, su lako prenosivi aparati za proizvodnju toplog vazduha. Najcece je rec o samostalnim jedinicama sa dimovodnim cevima za odvodnju plinova izgaranja koji za pogon koriste lo ulje, prirodni ili tecni naftni plin (slika a. i b.).

Slika a: Samostalna jednica za zagrejavanje toplim vazduhom loivim uljemSlika b: Prenosiva jedinica koja koristi i loivo ulje i plin

Najkvalitetnije i svakako najsvrsihodnije zagrejavanje unutranjosti plastenika, posebno ako je rec o objektima pripremljenim za hidroponski uzgoj povrtarskih kultura, ostvaruje se odgovarajucim sistemom toplovodnog grejanja. Pri tome se cevni razvod postavlja povrinski i to neposredno uz blokove kamene vune (slika a i b)

SvetlostSvim kulturama neophodni su odredjeni intenzitet i kakvoca svetlosti te odredjena duzina dana.Intenzitet i kakvoca svetlosti u plasteniku ovise o trajanju suncanog dana, geografskom poloaju, poloaju plastenika, dobu godine, dobu dana,vrsti folije, debljini konstrukcije itd.

Ovisno o duzini dnevne svetlosti koja je biljci potrebna biljke delimo na biljke dugog i biljke kratkog dana te odredjujemo mogucnost uzgajanja pojedinih kultura na pojedinim geografskim poloajima.Prirodni izvor svetlosti je Sunce.Za optimalnu osvetljenost plastenika potrebna kolicina suncevih zraka mora padati pod uglom od 90 stepeni.

Sunceve zrake koje padaju pod drugim uglom reflektuju se izvan plastenika. Za biljke je najznacajniji vidljivi deo spektra, tzv. fotosintetska aktivna radijacija (FAR) pri kojoj se normalno odvija fotosinteza.U nedostatku prirodnog izvora svijetlosti koriste se asimilacijske lampe.

Voda - sistemi za navodnjavanjeIzbor opreme za navodnjavanje u izravnoj je vezi s izborom kulture i tehnologije uzgoja.Pri klasicnoj proizvodnji u zemlji vrlo se cesto koriste jednostavni cevni razvodi sa posebno perforiranim(izbusenim) cevima. Razmak tih cevi prilagodjava se tokom ugradnje rasporedu biljaka u plasteniku (slika 1).Sl.1 Sistem navodnjavanja kap po kap

Vlanost vazduhaVeliku ulogu u rastu i razvoju biljaka ima i relativna vlanost vazduha koja utice na intenzitet transpiracije, fotosinteze, oplodnje te pojavu bolesti. Ona zavisi od apsolutne vlanosti vazduha i temperature. Najveca je u rano jutro a najmanja oko 14 h.Biljke koje imaju potrebu za visokom relativnom vlanocu vazduha potrebno je dodatno oroavanje.Onim biljkama koje ne podnose visoku relativnu vlanost vazduha nakon svakog zalevanja potrebno je osigurati kvalitetno provetravanje.

Kvalitet vazduhaU sastavu vazduha CO2 zauzima 0.03%.Pri optimalnoj osvetljenosti i temperaturi sadraj CO2 je 0.1 0.2% to doprinosi povecanju prinosa, ranozrelosti, vecoj kvaliteti, smanjenju gljivicnih oboljenja, brem zakorenjivanju itd.Sadraj CO2 kontrolise se provetravanjem, a povecava ubacivanjem CO2 posebnim uredjajima te gnojidbom organskim gnojivima.

Kiseonik je takodje neophodan za disanje biljaka,aktivnost korena i klijanje.U sastav vazduha plastenika ulaze jo mnogi potrebni i tetni spojevi.Dobar sastav vazduha u plasteniku postie se redovnim provetravanjem.Slika 2: Sistem za doziranje CO2

Sistem za upravljanjeSistemi za grejanje i provetravanje savremeno opremljenih plastenika u pravilu su tako projektovani da je njihov rad uvek pod nadzorom posebno izvedenih upravljackih jedinica (slika 3.).Slika 3 : Centralna upravljacka jedinica Brinkman

NACINI PROIZVODNJE POVRCA U PLASTENICIMAPostoji nekoliko razlicitih nacina uzgoja u plastenicima koji pruaju biljci razlicitu kvalitetu i uslove rasta i razvoja.To su:Uzgoj u tluUzgoj u supstratu IUzgoj bez tla.

Uzgoj u tluKod primene uzgoja u tlu, pre podizanja plastenika, potrebno je obaviti detaljnu hemijsku analizu tla i postaviti drenau.Drenaa je neophodna za plastenike u kojima se prakticira uzgoj u tlu. Ona predstavlja sistem plasticnih cevi poloenih ispod povrine tla na dubini od 70 - 120 cm i razmaku 300 - 600 cm.Razmak i dubina ovise o svojstvima tla. Povrce uzgajano u tlu u plasteniku usvaja 2 - 3 puta vie hraniva u odnosu na povrce uzgajano u tlu na otvorenom.

Slika 4: Uzgoj paprike u tlu

Uzgoj u supstratuSupstrati su visokovredne meavine crnog treseta(poluugljenisana zemlja), belog treseta i hranivima i dodacima poput perlita, ilovastih granula, kamene vune i kompostirane kore drveta, koji poboljavaju vec i tako odlicna svojstva treseta.Supstrate karakterizuje dobar vodovazdusni odnos, optimalan pH, sterilnost, velicina pora, razlicita struktura itd.

Danas postoje i specijalizovani supstrati prilagodjeni potrebama tacno odredjenih vrsta biljaka.Slika 5: Uzgoj presadnica paradajza u meavini treseta

Uzgoj bez tlaUzgoj bez tla je najmoderniji nacin uzgoja koji obuhvata uzgoj biljaka u cvrstoj i tecnoj sredini te u aerosolu.On moe biti sa ili bez supstrata cija je jedina funkcija ucvrcivanje korenovog sistema.Uzgoj biljaka bez tla omogucava vecu, kvalitetniju i kontrolisanu proizvodnju, smanjenu upotrebu pesticida, zatitu okoline i proizvodnju zdravog povrca.Danas razlikujemo hidropon, aeropon i tehniku hranjivog filma.

Hidropon je tehnika uzgoja biljaka u vodi kojoj su dodana sva potrebna hraniva; Aeropon je nacin uzgoja biljaka u kojem je koren biljke stalno ili samo privremeno uronjen u sistem cevi u kojem se nalazi aerosol (zasicena magla bogata hranivima);Kod tehnike hranjivog filma koren je pricvrcen za plasticni kanal na cijem je dnu porozni materijal koji omogucuje slobodan razvoj korena, kroz sistem kanala neprestano protice tanki film hranjive otopine.

Slika 6: Uzgoj paradajza u hidroponu