PIĄTEK - fuw.pl

pt so nd pn wt śr cz pt so nd pn wt śr cz pt so nd pn wt śr cz pt so nd pn wt śr cz pt so nd

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Gdzie postawić przecinekPIĄTEK

05:05 03:25

20:00 14:53

Józefa, Jeremiasza

1MAJ

Święto Pracy

Z A C Z Y T A J S I Ę

Gdzie postawić przecinek

Alina Gałązka, Jerzy Podracki, Gdzie postawić przecinek. Poradnik ze słownikiem,Warszawa 2019 (pierwsze wydanie: 2010)


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Grill

05:03

03:43

20:02

16:02

Zygmunta, Atanazego

2MAJ

Dzień Flagi RP

SOBOTA

05:01

04:01

20:03

17:12

Marii, Marioli

3Święto Konstytucji 3 Maja

NIEDZIELA

Z A S I Ę G N I J J Ę Z Y K A

Grill

Mam pytanie w sprawie zdania: Polecamy potrawy na grill / na grilla. Która forma jest właściwa?

Wzorcowo powinniśmy użyć formy z biernikiem (na grill), w normie użytkowej, a więc potocznie, dopuszczalna jest for-ma z dopełniacza (na grilla).


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

MolestatorPONIEDZIAŁEK

05:00 04:20

20:05 18:23

Moniki, Floriana

4MAJ

D O D A J D O U Ż Y W A N Y C H

Molestator

molestatorpot. ‘osoba molestująca lub prześladująca kogoś’

psychofan'osoba darząca kogoś lub coś, zwykle jakiegoś celebrytę, skrajnym, bezkrytycznym, a często obsesyjnym uwielbieniem, niekiedy nękająca swojego idola'

stalker'osoba długotrwale i uporczywie nękająca inną osobę, wywo-łująca u niej poczucie zagrożenia'


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

W skrócie dyrektorWTOREK

04:58 04:42

20:07 19:37

Ireny, Waldemara

5MAJ


W skrócie dyrektor

Czy skrót od wyrazu dyrektor powinno się pisać z kropką, czy bez?

Skrót dyr. należy do tej samej grupy co prof. (od wyrazu profe-sor), por. (od wyrazu porucznik) czy kom. (od wyrazu komisarz) – tworzy się go przez ucięcie i postawienie kropki po kilku pierwszych literach. Niektórzy twierdzą mylnie, że w skrócie od tego słowa pojawia się litera r z ostatniego miejsca – i tym uzasadniają konieczność niestawiania kropki (jak w skrócie mjr czy dr). Ta zbieżność liter jest jednak tylko przypadkowa, a kropka powinna się w tym skrócie pojawić obowiązkowo.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Byle symetrycznieŚRODA

04:56 05:08

20:08 20:51

Filipa, Judyty

6MAJ

P O K A Ż S I Ę Z N A J L E P S Z E J S T R O N Y

Byle symetrycznie

Jak zakończyć list, pismo czy e-mail? Na pewno symetrycznie do tego, jak nasz tekst rozpoczęliśmy. Jeśli w pierwszych sło-wach swojego listu napisaliśmy neutralnie: Dzień dobry albo mniej formalnie: Ewo, Panie Krzysztofie, Droga Ciociu, to na końcu damy formuły: Łączę pozdrowienia albo Z serdecznymi pozdrowieniami. Niektórzy uważają, że dzień dobry jest niefor-tunne (inni zachwycają się tą formą jako uniwersalną – my też tak twierdzimy), bo co jeśli adresat przeczyta wiadomość wieczorem czy w nocy? Nic takiego. Językoznawcy wskazują, że powitanie dzień dobry współcześnie się zleksykalizowało, czyli „odkleiło” od tego, co znaczyło na początku. Jest teraz normalną, przezroczystą formułą popularną w mowie i piśmie.

Jeśli chcemy naszemu tekstowi nadać charakter oficjalny – wyznaczony przez formy: Szanowny Panie, Szanowna Pani, Szanowni Państwo – to powinniśmy zakończyć w stylu: Łączę wyrazy uszanowania, Z wyrazami uszanowania, Łączę wyrazy szacunku, Z wyrazami szacunku, Z poważaniem, Pozostaję z po-ważaniem. Również w tym zbiorze znajdziemy formy lepsze i gorsze; najlepsza, bo uniwersalna, jest naszym zdaniem for-muła: Z wyrazami szacunku.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Bolesław PiechaCZWARTEK

04:54 05:41

20:10 22:02

Benedykta, Gizeli

7MAJ

O D M I E Ń S I Ę

Bolesław Piecha

oto Bolesław Piecha

nie ma Bolesława Piechy

przyglądam się Bolesławowi Piesze

widzę Bolesława Piechę

znam się z Bolesławem Piechą

mówię o Bolesławie Piesze

hej Bolesławie Piecha!

Tak samo będzie w wypadku:

Stanisława Barei • Stanisława Kani • Lecha Wałęsy

Przywyknij:

Nazwiska męskie zakończone na -a odmieniamy tak jak rze-czowniki rodzaju żeńskiego.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Pod czy na numerPIĄTEK

04:52 06:22

20:11 23:08

Izy, Stanisława, Wiktora

8MAJ


Pod czy na numer

Poproszę o opinię, czy powinno się napisać: Wyślij bezpłat-nego SMS-a pod numer… czy Wyślij bezpłatnego SMS-a na nu-mer…?

Dzwoni się lub wysyła SMS-y zawsze pod jakiś numer, nigdy zaś na numer. Nieco inaczej – z dwoma wariantami do wybo-ru – jest z listami czy e-mailami, które wysyłamy na adres lub pod adresem.

Zwróćmy jeszcze uwagę na odmianę wyrazu SMS. W dopeł-niaczu i bierniku jest ona wariantywna w zależności od tego, czy pozostajemy w normie wzorcowej, czy użytkowej. Najpo-prawniejsza, oficjalna, jest wersja wysyłać SMS oraz nie wysy-łać SMS-u, a dopuszczalna w kontaktach potocznych jest od-miana wysyłać SMS-a (esemesa) i nie wysyłać SMS-a (esemesa). To samo dotyczy e-maili: wzorcowo wysyłamy e-mail (mejl), użytkowo – e-mail (meila).

Całkowicie poprawna forma zdania – jeśli oczywiście pozo-stajemy w normie wzorcowej i nie stylizujemy naszej wypo-wiedzi na odmianę potoczną – będzie więc taka: Wyślij bez-płatny SMS pod numer…


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Filmiki z sensem

04:51

07:15

20:13

00:00

Bożydara, Grzegorza

9MAJ

SOBOTA

04:49

08:19

20:15

00:04

Izydora, Antoniny

10NIEDZIELA

W Y G U G L A J

Filmiki z sensem

Język jest atrakcyjnym tematem dla youtuberów, którzy dzię-ki opowiadaniu o zawiłościach polszczyzny uzbierali już wca-le niemało lajków i subów. Koniecznie obejrzyjcie wideo blog „Mówiąc inaczej” Pauliny Mikuły (shorturl.at/hkQZ3), zajrzyj-cie także do Mateusza Adamczyka (shorturl.at/imuEL).


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

EwangelistaPONIEDZIAŁEK

04:47 09:32

20:16 00:49

Igi, Ignacego

11MAJ


Ewangelista

ewangelistaśrod. ‘klient lub pracownik firmy, który swoją działalnością (np. rozpowszechnianiem wiedzy o produktach firmy, nama-wianiem innych do korzystania z produktów firmy) promuje daną markę’

influencerkaśrod. ‘dziewczyna lub kobieta popularna w internecie, aktyw-nie udzielająca się w mediach społecznościowych i wywiera-jąca silny wpływ na opinie swoich odbiorców, zwykle zatrud-niana w celu promowania określonych marek’

sygnalista‘osoba, która działając w dobrej wierze, zgłasza lub ujawnia informacje o nieprawidłowościach zachodzących w miejscu pracy, godzących w interes publiczny lub interes pracodawcy’


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Jeszcze o datachWTOREK

04:46 10:50

20:18 01:26

Joanny, Achillesa

12MAJ


Jeszcze o datach

Proszę o informację, czy po dacie ze skrótem roku (np. 30.12.2020 r.) powinien być przecinek. Data jest użyta w środku zdania: …30.12.2012 r., kiedy to…

Zbiegnięcie się w druku kropki kończącej skrót oraz przecinka nie jest rzadkie. W takich sytuacjach zostawiamy oczywiście i kropkę, i przecinek – pełnią one odrębne, swoiste funkcje. Gdyby jednak miały się zbiec kropka kończąca skrót i kropka kończąca zdanie, zostawiamy tylko jedną z nich.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Spacja nierodzielająca i miękki enterŚRODA

04:44 12:11

20:19 01:56

Glorii, Gerwazego

13MAJ

S F O R M A T U J

Spacja nierodzielająca i miękki enter

Żeby na końcu wersu nie było wiszących jednoliterowych przyimków i spójników, połącz je z następnym wyrazem za pomocą spacji nierozdzielającej. Użyj kombinacji klawiszy [Ctrl + Shift + spacja]. Możesz też przenieść dane słówko tzw. miękkim enterem – wciśnij [Shift + Enter].


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

GoogleCZWARTEK

04:43 13:33

20:21 02:20

Bonifacego, Dobiesława

14MAJ

D L A O D M I A N Y

Google

przypadekjeśli to

ten Google

jeśli to te Google

(wym. [gugle])

M. Google pot. Google

D. Google’a pot. Googlów

C. Google’owi pot. Googlom

B. Google pot. Google

N. Google’em pot. Googlami

Ms. Google’u pot. Googlach

W. Google’u pot. Google


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Masz wątpliwość językową?PIĄTEK

04:41 14:53

20:23 02:43

Zofii, Nadziei

15MAJ


Masz wątpliwość językową?

Chcesz o coś dopytać? Poradnia Językowa UW jest do Twojej dyspozycji.

Wszystkie pytania i spostrzeżenia notuj w tym miejscu, a po-tem prześlij nam pod adresem: [email protected].

Wspólnie znajdziemy odpowiedź.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Fanfik

04:40

16:14

20:24

03:04

Andrzeja, Jędrzeja

16MAJ

SOBOTA

04:38

17:34

20:26

03:26

Brunona, Paschalisa

17NIEDZIELA


Fanfik

fanfikśrod. ‘opowiadanie wykorzystujące postacie i świat przedsta-wiony powieści, serialu, komiksu, filmu, gry komputerowej itp., tworzone przez ich fana, często zawierające dalszy ciąg lub alternatywne wersje ich fabuły’

postapokaliptykaśrod. ‘twórczość literacka, filmowa lub inna przedstawiająca świat po globalnym kataklizmie’

uniwersum‘świat wykreowany na potrzeby dzieła literackiego lub fil-mowego, często będący miejscem akcji licznych kontynuacji, nawiązań, sidequeli, projektów, fanfików itp.’


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

ZamekPONIEDZIAŁEK

04:37 18:52

20:27 03:50

Eryka, Feliksa

18MAJ

Z O R I E N T U J S I Ę W P R Z E S T R Z E N I

Zamek

Znasz te miejsca? Zapamiętaj ich pisownię:

zamek Książ

zamek Czocha

zamek w Tykocinie

ale:

Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie

Zamek Królewski w Warszawie


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Mieć?WTOREK

04:35 20:07

20:29 04:17

Piotra, Iwa

19MAJ


Mieć?

Proszę o informację, jak będzie poprawnie: Jest to usługa, dzięki której będziesz mieć tańsze połączenia czy Jest to usługa, dzięki której będziesz miał tańsze połączenia?

Obydwie formy są poprawne. Różnica dotyczy jedynie tego, że w pierwszym zdaniu neutralizuje się rodzaj gramatyczny, a w drugim – wyraźnie odczuwalny jest rodzaj męski. Jeśli więc naszymi adresatami mają być i kobiety, i mężczyźni, le-piej używać połączenia z bezokolicznikiem.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Cezura • cenzuraŚRODA

04:34 21:17

20:30 04:50

Aleksandra, Bazylego

20MAJ

N I E P O M Y L S I Ę

Cezura • cenzura

cezura cenzura1. książk. ‘punkt graniczny między zakończeniem jed-nego i początkiem nowego okresu w przebiegu czegoś, wyznaczany przez jakieś bar-dzo ważne wydarzenie’

Stan wojenny – ta cezura przywoływa-na w większości dywagacji na temat przeżyć pokoleniowych – zastał nas w głupim momencie. Bo już nie w pielu-chach, a jeszcze nieświadomych.

Osiemnastka: magiczna cezura i drzwi do wszystkiego, co wcześniej zakazane.

2. lit. ‘granica między dwoma wyrazami w utworze wierszo-wanym przecinająca któryś z powtarzających się w nim układów sylab’

Czasem owe echa oddalone są od sie-bie znacznie nie tylko na skali współ-brzmień, ale także wersów, jak „dół” – „kul”, które dzieli aż sześć wersów oraz cezura zwrotki.

1. ‘urzędowa kontrola publika-cji, widowisk teatralnych, au-dycji radiowych, oceniająca je pod względem politycznym lub obyczajowym’

W sposób niebywały rozkwitła tu pań-stwowa cenzura druku i wypowiedzi, połączona z szykanowaniem nieprawo-myślnych.

Polska jest krępowana pętami: mili-taryzacja, internowania, ograniczenia podróży, sądy doraźne, cenzura kore-spondencji.

2. ‘instytucja sprawująca kon-trolę nad publikacjami, wido-wiskami teatralnymi, audycjami radiowymi, oceniająca je pod względem politycznym lub oby-czajowym’

Poza tym cenzura w Poznaniu była najsłabiej obsadzona, tak że cenzorka czytała pisma codzienne, przeglądała tygodniki, oglądała tylko tytuły „Mie-sięcznika”, bo nie starczało jej czasu.

W środowiskach inteligencji wydrwiwa-na i zarazem budząca lęk cenzura przez pozostałych interesantów traktowana była jak zwykły urząd.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

BotoksowaćCZWARTEK

04:33 22:17

20:32 05:30

Jana, Wiktora

21MAJ


Botoksować

botoksować‘wstrzykiwać botoks w jakąś część ciała w celach estetycz-nych’

glonojaddezapr. ‘dziewczyna lub kobieta, której usta zostały przesad-nie powiększone za pomocą sztucznych zabiegów’

ostrzykiwać się‘wstrzyknąć sobie jakiś preparat, np. botoks, osocze, kwas hialuronowy, w celach estetycznych, np. poprawy wyglądu skóry twarzy, zredukowania zmarszczek, korekcji kształtu ust’


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

InteresariuszPIĄTEK

04:31 23:09

20:33 06:18

Heleny, Wiesławy

22MAJ


Interesariusz

Czy w poprawnym języku polskim istnieje słowo interesa-riusz?

Wyraz interesariusz jest terminem z zakresu nauk ekonomicz-nych, tłumaczeniem czy raczej adaptacją angielskiego wyrazu stakeholder. W Encyklopedii zarządzania czytamy: „Interesa-riusze – są to osoby lub inne organizacje, które uczestniczą w tworzeniu projektu (biorą czynny udział w jego realizacji) lub są bezpośrednio zainteresowane wynikami jego wdrożenia. In-teresariusze mogą wywierać wpływ na daną organizację”.

Istnieje wiele wyrazów zbudowanych w podobny sposób, np. akcjonariusz, funkcjonariusz, pensjonariusz, mandatariusz. W związku z tym wyraz ten można uznać za poprawny sło-wotwórczo. Ważne jest jednak także stosowanie tego wyrazu we właściwym kontekście, a więc w ekonomii, zarządzaniu, prawie itp.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Polszczyzna na co dzień

04:30

23:50

20:34

07:13

Emilii, Iwony

23MAJ

SOBOTA

04:29

00:00

20:36

08:14

Joanny, Zuzanny

24NIEDZIELA

Z A C Z Y T A J S I Ę

Polszczyzna na co dzień

Polszczyzna na co dzień. ABC dobrego mówcy • językowy savoir-vivre • redagowanie tekstów • komunikacja internetowa • wzory tekstów użytkowych, red. Mirosław Bańko, Warszawa 2019 (pierwsze wydanie: 2006)


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Baby showerPONIEDZIAŁEK

04:28 00:22

20:37 09:18

Borysława, Grzegorza

25MAJ


Baby shower

baby shower‘przyjęcie z okazji zbliżającego się porodu, wydawane na cześć przyszłej matki, zwykle przez jej przyjaciółki; bocianko-we, brzuszkowe’

chuścioch‘dziecko noszone w chuście zawiązanej na plecach lub na brzuchu; chuściak’

kangurować‘trzymać noworodka na brzuchu bądź przy klatce piersiowej w taki sposób, aby jego skóra przylegała bezpośrednio do skóry trzymającej go osoby’

sesja brzuszkowa‘sesja fotograficzna, podczas której wykonuje się zdjęcia kobiety w zaawansowanej ciąży, czasami wspólnie z ojcem dziecka’


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Komentarz do rzeczywistościWTOREK

04:27 00:49

20:38 10:24

Filipa, Pauliny

26MAJ

Dzień Matki

W Y G U G L A J

Komentarz do rzeczywistości

Od kilku lat językoznawcy z Uniwersytetu Warszawskiego organizują plebiscyt na najważniejsze słowo danego roku, dostępny pod adresem: www.sloworoku.uw.edu.pl. Oprócz tego na stronach: www.slowanaczasie.uw.edu.pl oraz slowadnia.clarin-pl.eu regularnie prezentują słowa, które naj-częściej pojawiają się w prasie. Wyłaniają także słowa mie-siąca.

Swoje słowo roku wybierają internauci, a osobno także kapi-tuła złożona z profesorów językoznawstwa. Oto zwycięskie słowa z poprzednich lat:

rok z wyboru internautów z wyboru kapituły

2018 KONSTYTUCJA, DANE (RODO), NIEPODLEGŁOŚĆ

KONSTYTUCJA, SZUMIDŁO, SMOG

2017 REZYDENT, SMOG, PUSZCZA PUSZCZA, SMOG, KONSTYTUCJA

2016 500+, PROTEST, EDUKACJA TRYBUNAŁ

2015 UCHODŹCA UCHODŹCA

2014 SEPARATYSTA KILOMETRÓWKA

2013 GENDER

2012 PARABANK

2011 PREZYDENCJA


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Śmieci czy śmiecieŚRODA

04:26 01:11

20:40 11:31

Augustyna, Juliana

27MAJ


Śmieci czy śmiecie

Chciałabym się dowiedzieć, która forma jest bardziej po-prawna: śmieci czy śmiecie.

Nie ma w tym wypadku znaczenia, którą formę wybierzemy. Obydwie są równie poprawne, tak więc o wyborze którejś z nich decydować mogą jedynie nasze preferencje albo przy-zwyczajenia.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Janusz TońCZWARTEK

04:25 01:31

20:41 12:37

Jaromira, Justa

28MAJ

O D M I E Ń S I Ę

Janusz Toń

oto Janusz Toń

nie ma Janusza Tonia

przyglądam się Januszowi Toniowi

widzę Janusza Tonia

znam się z Januszem Toniem

mówię o Januszu Toniu

hej Januszu Toń!

Tak samo będzie w wypadku:

Ryszarda Dąba • Stanisława Kieła • Zbigniewa Noca

Przywyknij:

Kiedy odmieniamy polskie nazwiska jednosylabowe, które mają odpowiedniki pospolite, dodajemy do nich końcówki – uwaga – rodzaju męskiego i nie zmieniamy niczego w temacie – odmiana różni się więc od tej, którą kojarzymy z wyrazami pospolitymi.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Do Konstancina-JeziornyPIĄTEK

04:24 01:49

20:42 13:45

Magdaleny, Bogumiły

29MAJ

R U S Z A J W D R O G Ę

Do Konstancina-Jeziorny

Pojedź do:

Wiązowny

Jabłonny

Konstancina-Jeziorny

ale wracaj z:

Istebnej

Piwnicznej

Wesołej

A co do

Miłosny lub Miłosnej

zdecyduj sam – będzie dobrze


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Wpadło Ci w ucho jakieś nowe słowo?

04:23

02:06

20:43

14:54

Karola, Ferdynanda

30MAJ

SOBOTA

04:22

02:24

20:45

16:04

Anieli, Petroneli

31Zielone Świątki

NIEDZIELA


Wpadło Ci w ucho jakieś nowe słowo?

Warto, żeby poznali je inni!

Wszystkie nowe wyrazy notuj w tym miejscu, a potem zgłoś je do Obserwatorium Językowego UW na stronie: www.nowewyrazy.uw.edu.pl.

Wspólnie rozwijajmy Obserwatorium Językowe UW.

PIĄTEK - fuw.pl

Documents

Transcript of PIĄTEK - fuw.pl