Phân tích thâm hụt thương mại của Việt Nam và các điều khoản về cán cân...

8/3/2019 Phn tch thm ht thng mi ca Vit Nam v cc iu khon v cn cn thanh ton ca WTO

1/57

Tng 9, Ta nh Minexport, 28 B Triu, H Ni, Vit Nam

Tel: 04 62702158 Fax: 04 62702138Email: [email protected]; Website: www.mutrap.org.vn

BO CO

PHN TCH THM HT THNG MI CA VIT NAM VCC IU KHON V CN CN THANH TON CA WTO

M HOT NG: WTO-8

Phin bn: Bo co cui cng

H Ni, 10/2009

Nhm chuyn gia: ng PeterNaray, Trng nhmng Paul Bakerng Trng nh Tuyn, Chuyn gia chnhnginh Vn n, Chuyn gia chnhng L Triu Dngng Ng Chung Khanh

Bo co ny c xy dng vi s h tr ca Lin minh chu u. Quan im trong bo co l ca cc tcgi, khng phi l kin chnh thc ca Lin minh chu u hay ca B Cng Thng


2/57

MC LC

CC T VIT TT ....................................................................................................... 1BO CO TM TT..................................................................................................... 2GII THIU ................................................................................................................... 9

PHN I PHN TCH CN CN THANH TON (BOP) T GC KINH T ... 10I.1. GII THIU.................................................................................................. 10I.2. TNG QUAN CN CN THANH TON VIT NAM ............................ 10

I.2.1 c im BOP Vit Nam ............................................................................ 10I.2.2 Din bin cn cn thng mi........................................................................ 15

I.3. S BN VNG V VN MANG TNH C CU CA BOP .................... 18I.4. XUT BIN PHP CHNH SCH .............................................................. 19

I.4.1. xut bin php ngn hn .......................................................................... 19I.4.2. xut bin php di hn ............................................................................. 21

PHN II KHUNG KH CHNH SCH THNG MI........................................... 22II.1. QUY NH V BOP CA WTO LIN QUAN N THNG MI HNGHA .......................................................................................................................... 22

II.1.1 Ngoi l BOP trong h thng GATT/WTO ................................................... 22II.1.2 Quy nh BOP p dng vi cc thnh vin pht trin (iu XII GATT 1994).............................................................................................................................. 22II.1.3 Quy nh BOP p dng vi cc nc ang pht trin (iu XVIII:B GATT1994) ..................................................................................................................... 23II.1.3 Hnh thc cc bin php BOP ....................................................................... 23II.1.4 Mc , cch qun l gim st, phm vi v thi hn p dng hn ch ........ 24II.1.5 Vai tr ca Qu Tin t Quc t (IMF) ......................................................... 26II.1.6 Kha cnh php l v quy nh v th tc Tham vn v BOP ....................... 30

II.2. QUY NH BOP CA WTO TRONG THNG MI DCH V.................... 38II.3 CC CUC THAM VN TRONG KHUNG KH U BAN BOP .................... 38

II.3.1 Gii thiu ..................................................................................................... 38II.3.2 Cc t Tham vn y quan trng nht gia U ban BOP ca WTO vi ccnc ang pht trin n nm 2000........................................................................ 39II.3.3 Tham vn y vi cc thnh vin LDC .................................................... 43II.3.4 Tham vn vi cc nn kinh t chuyn i theo iu XII GATT 1994 n nm2000 ...................................................................................................................... 43II.3.5 Cc t tham vn gn y............................................................................. 48

PHN III. KT LUN V KHUYN NGH ............................................................... 51TI LIU THAM KHO ............................................................................................. 55


3/57

CC T VIT TT

ACFTA Khu vc Mu dch T do ASEAN Trung Quc

AFTA Khu vc Mu dch T do ASEANAJFTA Khu vc Mu dch T do ASEAN Nht Bn

AKFTA Khu vc Mu dch T do ASEAN Hn Quc

ASEAN Hip hi cc Quc gia ng Nam

BOP Cc cn Thanh ton

CAB Cn cn Ti khon vng lai trong Cn cn Thanh ton

EU Lin minh chu u

FDI u t Trc tip Nc ngoi

FTA Tha thun Thng mi T do

G20 Nhm 20 nc

IMF Qu Tin t Quc t

KAB Cn cn Ti khon vn trong Cn cn Thanh ton

MUTRAP Chng trnh H tr Thng mi a bin

US Hoa K

USBTA Hip nh Thng mi Song phng Hoa K-Vit Nam

US$ la M

VND ng Vit Nam

WB Ngn hng Th gii

WTO T chc Thng mi Th gii

LDC Nc/Quc gia km pht trinGATT Hipnh chung v Thu quan v Thng mi


4/57

2

BO CO TM TT

K t 2002, Vit Nam xut hin thm ht thng mi gia tng mang tnh cht hthng, n nay t n mc cao trong lch s. Thm ht thng mi mang tnh c cul gnh nng ln i vi Cn cn Thanh ton (BOP) ca quc gia, v kt qu l cn cn

vng lai ri vo tnh trng thm ht trong nhng nm gn y. Mc d tnh hnh BOPca Vit Nam khng b coi l ng bo ng, nhng thc trng ny yu cu cn phn tchsu sc v cc nguyn nhn kinh t v chnh sch thng mi cng nh cc bc i lai b bt cp ny. Nghin cu ny ca MUTRAP ghi nhn s thayi su sc i vic cu cng nh chc nng ca nn kinh t Vit Nam k t thi im bt u qu trnhci cch kinh t x hi ch ngha vo gia nhng nm 90 v vic t do ha ng k hotng nhp khu l kt qu ca vic Vit Nam tr thnh thnh vin WTO v ngy cngtham gia nhiu hn vo cc tha thun thng mi t do song phng v khu vc. Qutrnh hi nhp nhanh chng vo nn kinh t th gii cng nh hnh li mi trng chnhsch thng mi Vit Nam cng nh cc cam kt quc t trong lnh vc thng mi tora khung kh cho cc bin php i ph vi cc bt cp lin quan n BOP.

PHN TCH CHNH SCH KINH T

Sau khi thc hin ci cch kinh t kh mnh m, m ca i vi thng mi quc t v thu ht u t nc ngoi, Vit Nam tc mc tng trng kinh t cao, u ttng, v hi nhp su hn vo nn kinh t th gii. Trong nhng nm gn y, nn kinh tVit Nam tr nn qu nng, lung vn vo tng cao v thm ht ti khon vng lai gia tng,ch yu l do thm ht thng mi tng ln. Thm ht ti khon vng lai ln mc 9 tla M vo 2008. Do cuc khng hong ti chnh th gii bt u t nm 2007, lungvn vo Vit Nam gimmnh, thoi u t v rtvn u t gin tip ncngoi (FII) din ra mc

nht nh, to ra hin tngthm ht kp trn c tikhon vng lai v ti khonti chnh. Trong 2009, dtr quc t d kin s gimxung mc thp khong 3thng nhp khu ca nmk tip, mc du gi hngnhp khu gim nhiu sovi nm 2008 (xem Biu i). Hin tng ny to ra longi cho cc nh xy dngchnh sch v s bn vngca cc chnh sch p dng trong thi gian qua v to nn c s xem xt p dng ccbin php chnh sch thng mi nhm gii quyt vn thm ht thng mi mang tnhc cu, vi vai tr l nhm bin php nhm ci thin BOP ca Vit Nam.

Phn tch k lng cc nguyn nhn v bn cht ca din bin cn cn thanh ton gipc rt ra mt s im ng lu cn cn nhc trc khi tin hnh iu chnh chnh schthng mi. Ngoi ra, vic p dng bin php hn ch nhp khu tm thi, c php pdng theo quy nh ca WTO, cng i hi phi phn tch k lng tng th cn cn

Biu i. Tnh hnh d tr quc t, 2002-2009

Ngun : IMF (2009) Thng k Ti chnh Quc t, 9/2009; IMF (2009) Tham vn iu khon IV,thng 4Ghi ch: * Tng d tr th hin mc d tr vo 5/2009

TriuUSD

Tng d tr

D tr trn kha cnh nhp khu c a nm ti (cc thng)


5/57

3

thanh ton m bo c s ph hp vi quy nh ca WTO. Nghin cu ny xcnh quan im ch o l s mt cn i v kinh t v m l yu t quyt nh c bndn n tnh hnh cn cn thanh ton nh hin nay Vit Nam. Nghin cu cng nhnmnh rng mc d cn cn thng mi b mt cn bng c cu, nhng bn thn cn cnthng mi khng phi l nguyn nhn dn ti s st gim d tr quc t mt cc nhanhchng.

Hin trng cn cn vng lai ca Vit Nam ch yu bao gm cn cn thng mi hng hav cn cn chuyn khon, cn dch v v thu nhp tng i nh. Chuyn khon gimmnh trong nm 2008, mtphn l do khng hong tichnh ton cu, nn kiuhi gim xung, v thoiu t ca c nhn1. Cncn thu nhp bao gmchuyn li nhun t hotng u t nc ngoi Vit Nam thng thng

lun trng thi thm ht.Thng mi dch v cquan h gn kt cht chvi thng mi hng hado thng k dch v chyu bao gm vn ti v bohim, mc d thng midch v cn bao gm c ccdch v ng k khc nh du lch v dch v ti chnh. Thng mi hng ha l nhn tln nht gy ra thm ht cn cn ti khon vng lai, vi mc 12.3 t la M nm 2008(xem Biu ii).

Thm ht ti khon vn ca Vit Nam2trc y thng l thng d, ch yu l do dngu t trc tip nc ngoi(FDI) vo kh ln, FDIt mc nh l 7,8 tlaM vo nm 2008. Do sst gim chung trong u tca th gii, FDI c khnng ch t c 1 namc ny trong nm 2009(xem Biu iii). N ngnhn hay dng vn ngn hn

vo Vit Nam, di hnhthc u t gin tip cngc xu hng dng (mcd bin ng kh mnh).Tuy nhin, s tin tng voth trng Vit Nam cng

1Mc d trn l thuyt chuyn khon ch bao gm kiu hi , nhng thng thng con s ny bao gm c u t trctip nc ngoi khng chnh thc t c nhn bn ngoi thng qua ngi Vit Nam.2 Thut ng ti khon vn l thut ng kinh t ch cc mc c ghi chp theo thut ng k ton nh ti khon t ichnh trong cn cn thanh ton v phn nh dng n nc ngoi thun (dng vn) vo v ra khi Vit Nam.

Biu ii. Tnh hnh Ti khon Vng lai ca Vit nam, 2000-09

-15,000

-10,000

-5,000

0

5,000

10,000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008e 2009f

US

$Millions

Transfers

Services

Income

Goods

Current

Account

Ngun : IMF (2009) Thng k Ti chnh Quc t, 9/2009; IMF (2009) Tham vn iu khon IV,thng 4

Biu iii. Din bin ti khon vn ca Vit Nam, 2000-09

-5,000

0

5,000

10,000

15,000

20,000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008e 2009f

US$Millions

Direct

Portfol io

Other

Financial

Account

Ngun : IMF (2009) Thng k Ti chnh Quc t, 9/2009; IMF (2009) Tham vn iu khon IV,thng 4

TriuUSD

Chuyn nhng

Dch v

Thu nhp

Hng ha thucti khon vng lai

TriuUSD

Ti khon ti chnh

Trc tip

Gin tip

Khc


6/57

4

b suy gim mnh trong nm 2008 v dng vn u t gin tip gim mnh. S liu s bcho Qu II nm 2009 cho thy u t gin tip tip tc gim mnh, lm ti khon vn bthm ht. Tc ng tng hp ca thm ht ti khon vng lai v cn cn ti khon vngim xung lm d tr quc t gim xung trong Qu II nm 2009.

Tnh hnh cn cn thanh ton ca Vit Nam khng b coi l trm trng bi mt s l do

nht nh. Th nht, ngha v n ngn hn ca Vit Nam c th c thc hin. Mc dtr hin nay cao hn so vi nm trc ng thi ngha v tr n ngn hn tng i nh,v vy xt v ngn v trung hn nhu cu i vi d tr quc t khng ln. D tr hinnay ln m bo thanh ton nhp khu v s mt cn i thng mi ca Vit Namcng ang c nhng du hiu c ci thin trong nm 2009. Ngoi ra, lung vn quc tc kh nng s quay tr li xu hng nh trc y khi nn kinh t th gii phc hitrong nm 2010. iu quan trng l Vit Nam phi ginh c nim tin vo nn kinh tca mnh t hn ch ti a hin tng rt vn. t c iu ny, khng ch cn nnh tnh hnh kinh t v m Vit Nam m cn cn m bo mi trng u t hp dn.

T gc di hn hn, tnh hnh cn cn thanh ton ca Vit Nam ch thc s bn vngnu c nng lc tr n nc ngoi bng thng d thng mi trong tng lai. Mt cn

i c cu cn c gii quyt m bo rng cn cn thanh ton khng tr nn bong. Trc ht l cn i mt vi cc bt cp mang tnh c cu gn vi thm ht thngmi. L do chnh dn ti thm ht thng mi ln l vic Vit Nam nhp khu mt lngln nguyn liu th v u vo phc v sn xut xut khu. Nng cao vai tr ca ccngnh sn xut trong nc v tng t l gi tr gia tng ca sn xut trong nc, th t lnhp khu xut khu s gim xung. Cc bin php bo h do cc nc thnh vinG20 p dng k t khi xy ra khng hong ti chnh ton cu c th nh hng xu hnna ti kt qu xut khu ca Vit Nam, hin nay mt s ngnh chu nh hng tiucc ca cc bin php bo h ti th trng nc th ba.

Thm ht thng mi tng cao cng xut pht t vic ct gim nhanh chng hng ro boh k t khi, hi nhp vi ASEAN, tham gia khu v mu dch t do ASEAN, ASEAN -Trung Quc, ASEAN- n , ASEAN- Hn Quc v m phn tr thnh thnh vinca WTO vo nm 2007. Vit Nam hin tip tc cn nhc cc tha thun thng misong phng khc (BTA) thng qua ASEAN v y cng l c s nhp khu tng ln.Vic nh gi k lng cc hip nh nh vy v li ch cho Vit Nam t cc hip nhny cn c thc hin trc khi k kt, khng nn ch nh n nhn nhng chi ph phtsinh sau khi k kt.

Trong 2009, Vit Nam thc hin chnh sch tin t m rng v ni lng chnh sch tikha nhm kch cu trong nc. Cc chnh sch kinh t v m ny ca Chnh ph gipt c tng trng kinh t kh trong nm, lm pht pht sinh mc thp. Tuy nhin,chnh sch ny dn n s gia tng nhu cu nhp khu, c phn nh trong c cu

nhp khu. Ngoi ra, thm ht ngn sch cng i hi tng mc n, t t ra yu cuphi c thng d cn cn ti khon vng lai trong tng lai th mi c ngun thanhton khon n ny.

Thng thng FDI tp trung vo ngnh sn xut phc v xut khu hoc v cc ngnhdch v, c bit l dch v ti chnh v du lch. Tuy nhin, gn y FDI li tp trung vobt ng sn, to ra nhu cu ln i vi vt liu xy dng v thit b nhp khu, trong khikhng to ra nng lc xut khu trong tng lai. iu ny to ra bt cp vi cn cnthng mi, v gii php l Vit Nam nn c gng thu ht FDI vo cc ngnh sn xutca nn kinh t.


7/57

5

Mt l do c bn khc dn ti bt cp ca cn cn ti khon vng lai l s mt cn iln gia tit kim v u t Vit Nam. Mc d mc u t ln l du hiu tch cc nuc tp trung vo cc hotng sn xut, nhng trong iu kin tit kim quc gia thp,th u t ln cng ng ngha vi vic phi i vay nc ngoi. gim bt thm ht tikhon vng lai, Vit Nam cn tng tit kim. Mc d Vit Nam vn l nc c thu nhp

tng i thp, cn bt u khuyn khch tit kim ngay khi thu nhp tng ln gimbt s ph thuc nng n vo vn nc ngoi.

p dng cc bin php hn ch khc phc thm ht ti khon vng lai, bao gm tvic hn ch nhp khu n nng thu nhp khu u c kh nng khng c li cho lich kinh t ca Vit Nam. Th nht, do t l nhp khu v phc v xut khu l kh cao,nn p dng bin php hn ch nhp khu s dn ti suy gim sc cnh trnh ca h ngxut khu. Th hai, p dng cc bin php chnh sch thng mi nh vy thng dn tihu qu l cc d n u t trc tip nc ngoi b rt vn hoc ng bng do khng giiquyt c nhu cu nhp khu u vo hoc cng ngh. Th ba, nhng bin php ny cth lm cho cc nh u t mt nim tin v trin vng kinh t ca Vit Nam, dn ti rtvn quy m ln v to sc p lm cho ng tin Vit Nam mt gi.

im cui cng, cn ht sc lu rng bt cp v cn cn thanh ton thc cht l bt cpv c cu kinh t v chnh sch v m, v vy gii php tt nht chnh l ci cch c cuv cc cng c chnh sch kinh t v m, nh chnh sch ti kha hoc tin t, hoc gimbt tng cu ni a (v nh vy s ci thin cn cn thng mi khi nhp khu gimbt), hoc thay i c cu chi tiu t hng nhp khu sang hng sn xut trong nc,thng qua h thp t gi thc ca ng tin. y l phng php tip cn hp l hn i ph vi bt cp v cn cn thanh ton.

PHN TCH CHNH SCH THNG MI

Cc quy nh ca WTO lin quan n Cn cn Thanh ton

Vit Nam gia nhp WTO, iu c ngha l Vit Nam phi tun th cc quy nh vth tc ca t chc ny lin quan n bn cht, hnh thc v mc ca cc bin php tv i ph vi bt cp ti chnh i ngoi v cn cn thanh ton ca mnh.

iu XVIII:B ca GATT 1994, c din gii trong Tuyn b v cc Bin phpThng mi p dng v mc ch Cn cn Thanh ton, thng qua vo 28 thng 11 nm1979 (Tuyn b) v Cch hiu v iu khon Cn cn Thanh ton ca GATT 1994(Cch hiu) t ra quy nh p dng vi cc nc ang pht trin mun vn dng cciu khon v BOP ca WTO. Quy nh c bn p dng vi cc nc ang pht trin nur nhm t v i ph vi bt cp ti chnh i ngoi v m bo d tr quc t

thc hin chng trnh pht trin kinh t, c th kim sot tng mc nhp khu Ccbin php BOP ch c php p dng tm thi, da vo c s gi c (v d nh p dngph thu nhp khu), minh bch v p dng chung i vi ton b hng ha nhp khu.Mc hn ch nhp khu khng c vt qu mc cn thit gii quyt bt cp vBOP.

i vi cc vn v BOP, WTO hp tc cht ch vi IMF. Theo iu XV: 2 caGATT 1994, WTO s chp nhn kt qu phn tch s liu v thc tin do Qu a ralin quan n t gi ngoi hi, d tr tin t v cn cn thanh ton, v s chp nhn ktlun ca Qu v vic mt nc thnh vin thc hin bin php v t gi c ph hp vi


8/57

6

Tha thun chung ca Qu Tin t Quc t hay khng WTO chp nhn kt lun caIMF v nguyn nhn dn n s st gim nghim trng d tr quc t, v vic xc nhmc d tr tin t b coi l qu thp hoc t l tng d tr tin t hp l, v cc kha cnhti chnh khc c tho lun trong hot ng tham vn trong nhng trng hp ny.Nhn chung, d tr tin t cn phi mc p ng yu cu ti thiu l 3 thng nhpkhu. Ty iu kin tng nc, mc d tr cn thit c th khc nhau t y thuc vo cc

iu kin c bit.

Cc thnh vin vn dng cc iu khon v BOP phi thc hin thng bo bin php hnch nhp khu c p dng v tham vn vi y ban BOP ca WTO theo ng quy nhchi tit ca GATT/WTO. y ban ny s r sot hin trng v trin vng BOP ca nc ngh, xem xt cc bin php khc c th gip phc hi s cn i, h thng v phngphp lun ca bin php cng nh tc ng ca bin php hn ch. IMF, Ban Th kWTO v nc tham gia tham vn s chu trch nhim chun b ti liu cn thit. y bana ra kt lun v khuyn ngh nhm mc ch m bo v nng cao tnh thc thi ca ccquy nh v BOP ca WTO. y ban chu trch nhim bo co ln i Hi ng. Nukhng thng nht c kin trong ni b y ban, th bo co np ln c th bao gmcc quan im khc nhau. Cc thnh vin c th vn dng quy nh v gii quyt tranh

chp ca WTO a ra quyt nh cui cng nh tng xy ra trong trng hp linquan n n v Hoa K, trong n t chi xa b bin php hn ch nhp khuv l do BOP. n thua kin trong v ny v cui cng phi xa b bin php hn ch.

Tham vn ti y ban BOP

K t u thp nin 70, sau s sp ca h thng t gi c nh, s nc yu cu thamvn theo quy nh v BOP ca GATT/WTO lin tc gim xung. Trong thp k 60, c10 nc ang pht trin vn dng iu khon BOP ca GATT. Trong thp nin 70 v 80,con s tng ng ch l 3 v 4 nc. Nhng hu ht cc bin php hn ch nhp khu docc nc ny p dng c duy tr trong mt thi gian di. n duy tr hn ch nhlng v mc ch BOP trong thi gian 37 nm, Ai Cp 32 nm, Bangladesh 31 nm vPakistan l 41 nm.

Nm nm u sau khi WTO c thnh lp, ngoi cc thnh vin duy tr hn ch nhpkhu trong thi gian di nh trn, tt c cc thnh vin c nn kinh t chuyn i u pdng hn ch nhp khu v mc ch BOP theo iu XII GATT 1994. Nhng tt c ccnc ny u b y ban yu cu xa b bin php hn ch v s dng cc bin php kinht v m gii quyt bt cp vBOP. Trong giai on 2001-2008, khng c cuc thamvn no v BOP ti y ban BOP. Khi khng hong kinh t xy ra, Ecuador v Ukrainethng bo v bin php hn ch v mc ch BOP ca mnh v tham vn ti y ban BOP.C Ukraine v Ecuador u nhn c s lnh nht ca y ban BOP v b yu cu loib tt c cc bin php hn ch trong vng mt vi thng.

Cn c kinh nghim 14 nm qua ca WTO, c th rt ra kt lun rng trong khung khWTO, mt thnh vin tham vn ti y ban BOP nhn c s cm thng t hn nhiu sovi nhng nm GATT cn tn ti. Cc nc p dng bin php hn ch nhp khuthng c yu cu loi b cc bin php ca m nh trong thi gian rt ngn v ckhuyn ngh s dng cc bin php kinh t v m gii quyt bt cp v BOP. Trongnhiu trng hp, thnh vin bo lu quyn ca m nh theo quy nh ca WTO vi ngh a nh mt thng ip ginh cho cc nc tham vn rng trong trng hp khngtun th h s vn dng quy nh v gii quyt tranh chp. Xu hng hin nay nh mt


9/57

7

li cnh bo vi tt c cc nc ang cn nhc p dng bin php hn ch thng mitrong khung kh WTO rng h s nhn c rt t s thng cm t y ban BOP.

CC KHUYN NGH VI CHNH SCH THNG MI

Bo co a ra cc kt lun chnh nh sau:

Vit Nam hin nay cha ri vo t nh trng kh khn v cn cn thanh tonhoc tnh trng nghim trng v cn cn thanh ton theo ngha nu trong quynh ca WTO. V vy, vi t nh hnh BOP hin nay, Vit Nam khng nn pdng cc bin php hn ch nhp khu v mcch BOP;

Trong bi cnh hin nay, nu Vit Nam vn dng cc iu khon BOP ca WTOv p dng cc bin php hn ch nhp khu v mc ch BOP, th phn ng tcc bn tip nhn nhiu kh nng s l tiu cc v Vit Nam c th b yu cuxa b cc bin php ny ngay lp tc, i km vi nguy c b vn dng iukhon gii quyt tranh chp ca WTO;

Vic p dng hn ch nhp khu v mc ch BOP c th nh hng xu ti uytn ca Vit Nam l mt nc c mi trng kinh t c kh nng on nh, cth nhhng quan h vi cc i tc FTA v i tc thng mi ch cht khc,bao gm c cc nh u t nc ngoi, vi nhng hu qu nghim trng. Tcng trc tip s lm tng chi ph sn xut hng xut khu v 2/3 gi tr xut khul nguyn liu nhp khu;

Mc d tnh trng hin nay cha thc s ng bo ng, nhng cc chuyn giakhuyn ngh Vit Nam thc hin ci cch c cu kinh t v iu chnh chnh schv m di hnh thc iu chnh chnh sch ti kha v tin t hn ch tc tng vay n nc ngoi, t m bo thm ht cn cn ti khon vng lai l

bn vng trong di hn. Cc chuyn gia cng khuyn ngh cn tip tc to ra mitrng u t hp dn Vit Nam duy tr nim tin i vi nn kinh t VitNam v m bo rng kiu hi v u tnc ngoi tip tc chy vo cc lnhvc sn xut ca nn kinh t v nng cao t l gi tr gia tng trong xut khu;

Gim h s s dng hng nhp khu Vit nam c th c thc hin tt nhtthng qua cc bin php iu chnh cung. T kha cnh ny, im tch cc ngghi nhn l ang dn hnh thnh s dch chuyn t cng nhip gia cng, lp rpsang cng ngh cao phc v xut khu. nh hng ny c kh nng gii quytc s mt cn i thng mi trong di hn. Tuy nhin cng cn lu rngkhuynh hng tng u t vo bt ng sn cng ang tng ln;

M ca nn kinh t Vit Nam vi th gii bn ngoi m c bit l vic gia nhpWTO v tham gia vo cc tha thun thng mi t do lm gia tng nhpkhu. Nu s gia tng nhp khu to nn bt cp cho nn kinh t trong nc, VitNam c th vn dng cc kh nng p dng hn ch nhp khu ph hp vi quynh trong nc v cam kt quc t (WTO, FTA v song phng). Sau nhngdin bin v BOP, nu tnh hnh BOP tr nn nghim trng, v cn c bin phpkp thi, th c th cn nhc vic p dng hn ch nhp khu, nhng cn ghi nhy l la chn cui cng, v c th to ra nhiu tc ng tiu cc khi p dngcc bin php ny. Cc gii php khc ginh cho Vit Nam bao gm:


10/57

8

S dng khng gian chnh sch ca mnh di h nh thc d a thu sut nhpkhu chnh l phn chnh lch gia thu sut p dng hin hnh vi mc thu sutcam kt trn trong WTO, theo c th nng thu p dng ln bng vi mc thucam kt trn;

Cn nhc p dng bin php t v trong WTO cng nh quy nh v bin php tv trong cc FTA;

Cn nhc p dng bin php chng bn ph gi; Cn nhc p dng thu i khng theo Hip nh WTO v Tr cp v Thu i

khng;

Cn nhc s dng iu XXVIII GATT 1994 (Sa i Biu cam kt) m phnli cam kt thu.


11/57

9

GII THIU

Nm trong mc tiu chung Tng cng nng lc ca BCT trong vic iu phi v thchin cc cam kt WTO, bo co ca Hot ng WTO-8 do D n H tr Thng mia bin giai on III (EU Vit Nam MUTRAP III) ti trl nghin cu cc l do chnh

dn ti thm ht thng mi ln i vi Vit nam, nh hng ca thm ht thng mii vi tnh hnh cn cn thanh ton ca quc gia v lm r tc ng ca gia nhp WTOv cc bin php t do ha thng mi khc c thc hin trong vng my nm qua ivi thm ht thng mi ngy cng gia tng. Nghin cu ny a ra tng quan v ccquy nh lin quan n BOP ca WTO (iu XII, XV v XVIII:B ca GATT 1994) vxem xt kinh nghim hot ng ca y ban BOP ca WTO.

Bo co ny t 2 mc tiu c th bao gm (1) h tr B Cng Thng phn tch rngun gc kinh t v m ca tnh trng thm ht thng mi quy m ln v xut ccbin php kinh t ph hp x l bt cp v (2) trnh by cc bin php thuc chnhsch thng mi cn cn nhc p dng gim bt p lc t hin tng gia tng nhpkhu do t do ha thng mi. Nghin cu ny c th h tr Chnh ph Vit Nam p

dng cc bin php c coi l ph hp vi ngha v quc t v s gip loi b bt cpm khng gy ra thit hi kinh t cho t nc hay s phn i t cc i tc thng mi.

Nghin cu phn tch kinh nghim trong thp k trc ca cc thnh vin GATT/WTOkhi p dng cc bin php hn ch thng mi v mc ch BOP. im ng ch ivi Vit Nam l k t thp k 70, vic vn dng cc iu khon BOP ca GATT/WTOc xu hng gim xung v y ban BOP trn thc t tr nn nghim khc hn i vicc bin php hn ch nhp khu v mc ch BOP. Ni dung phn tch v thng tin nutrong nghin cu ny s gip cc c quan chc nng xy dng chnh sch v cc bin

php thc y s chuyn i ca nn kinh t Vit Nam theo hng kinh t th trng x hi ch ngha thc hin tt cc chc nng, hiu r cc quy nh v thng mi quc t vp dng ng gip t nc pht trin tin b.

Bo co do 2 chuyn gia chu u thc hin vi s gip ca 4 chuyn gia trong nc cung cp cc quan im su sc v ni dung tho lun cng nh s liu thng k cnthit.


12/57

10

PHN I PHN TCH CN CN THANH TON T GC KINH T

I.1. GII THIU

T khi thc hin ci cch th trng, Vit Nam bt u thc hin t do ha thng

mi v u t, lm gia tng s lin h vi chu k kinh t v s dch chuyn lung vnquc t. Ging nh hu ht cc nn kinh t chuyn i khc, vic tng bc t do hacc giao dch thng mi quc t ca Vit Nam dn ti thm ht thng mi tng ln,dy ln lo ngi v tnh bn vng ca chnh sch thng mi. Gn y, mt cn ithng mi ang tr nn ng k hn vi nh hng lu di i vi cn cn thanh tonca Vit Nam. Cc khon thm ht khc trong ti khon vng lai thuc cn cn thanhton tc ng ng k ti d tr tin t quc t ca quc gia.

Thm ht thng mi gia tng t ra nhng cu hi chnh tr kh tr li v s thnh cngca chnh sch thng mi c p dng Vit Nam, bao gm c vic tham gia khu v cmu dch t do ASEAN, ASEAN+, gia nhp WTO vo nm 2007 v c mt s hip nhFTA m Vit Nam ang m phn v ang c nh m phn (FTA vi Chi L, Thy

S v n ). Cn cn thanh ton xu i cng t ra yu cu phn tch li vai tr caFDI, tc dng ca cc chnh sch n nh kinh t v m do Ngn hng Nh nc VitNam (SBV), vic p dng v gi kch cu t ngn sch, trong vic cng c nng lc xutkhu ca Vit Nam.

Phn ny ca bo co s tp trung vo cc nhn t v m v vi m c vai tr quyt nhn cn cn thanh ton v a ra khuyn ngh i vi cc chnh sch kinh t nhm giiquyt bt cp trong cn cn thanh ton. Trc khi thc hin phn tch ny, bo co giithiu s lc v cc mc ti khon trong cn cn thanh ton v tnh hnh cn cn thanhton trong thi gian qua cng nh cc phng trnh cn bng trong cn cn thanh ton gii thch r mi quan h c bn gia cc giao dch tin t, ngn sch v quc t.

I.2. TNG QUAN CN CN THANH TON VIT NAM

I.2.1 c im BOP Vit Nam

Cn cn thanh ton l h thng k ton ghi chp li cc giao dch quc t do mt quc giathc hin vi th gii bn ngoi. Ti khon vng lai bao gm giao dch thun v hngha, dch v, thu nhp v chuyn khon3, cn ti khon vn bao gm u t trc tipnc ngoi thun, u t gin tip thun v cc dng lun chuyn ti chnh khc4. Cuicng l s thay i d tr quc t s cn bng vi cn cn ti khon vng lai v ti khonvn5 (xem Biu 1-3).

3Trong trng hp Vit Nam, thu nhp thun ch bao gm li nhun chuyn v nc t hot ng FDI ca cng ty m .Chuyn khon thun bao gm kiu hi chuyn v cho gia nh Vit Nam v u t khng chnh thc qua gia nh4 Ti khon vn l thut ng mt s nh kinh t hc quen gi theo ngha bao gm cc lung vn. Tuy nhin, theochun mc hch ton cn cn thanh ton, ti khon vn thc cht c gi l ti khon ti chnh (IMF, 1993).5 Sai s thun l mc th hin cc sai s thng k v thng k thiu. Gi tr sai s thun trong cn cn thanh ton theoqu Vit Nam l kh ln do phn nh khng y cc giao dch ti chnh.


13/57

11

Biu 1. Thnh phn Ti khon Vng lai Biu 2. Thnh phn Ti khon Vn

Ti khon vng lai c b p bi mt trong hai ngun l dng vn vo (hch ton dngvn vo di ti khon vn) hoc s dng d tr quc t. Theo phng trnh cn bng tikhon quc gia, phn chnh lch do u t quc gia vt mc tit kim s bng vi thmht ti khon vng lai. Nu u t quc gia nng cao c sc cnh tranh di hn trn thtrng th gii, th cn cn ti khon vng lai c b thm ht cng khng phi l bt cp.Trn thc t, nhiu quc gia bao gm c Hoa K lun xy ra thm ht ti khon vng laitrong nhiu thp k m vn khng b coi l ng bo ng, do thm ht cn cn vng laic coi l s gip ci thin cn cn thng mi ca cc nc ny trong tng lai.

Mt gc nhn khc i vi thm ht cn cn vng lai l xem xt mc nhp khu vtxut khu l nhm u t cho tng lai, v nh vy thm ht c coi l vic s dngtrc mt phn chi ph cho hin ti tng cng nng lc sn xut trong nc trong dihn. m bo s cn bng trong chuyn dch chi ph trong khung thi gian ny, th gitr hin ti thun ca ngha v tr n khng c vt qu gi tr hin ti thun ca thngd thng mi trong tng lai6. m bo t c thng d thng mi trong tnglai, c cu hng nhp khu phi tp trung vo hng ha phc v u t to ra nng lcxut khu mi hoc bn thnh phm l nhng nhn t ng gp vo nng lc sn xut v

sc cnh tranh trong di hn. Nh vy, bn thn thm ht thng mi khng phi l vn quan trng nht, m c cu nhp khu mi l vn ng ch .

6 hiu thm chi tit v ni dung phng php phn tch v s chuyn dch chi ph, li ch ca ti khon vng laitrong khung thi gian nht nh, xem thm Obstfeld v Rogoff (1995, 1996)

Biu 3. H thng Cn cn Thanh ton

Thngmi hng

ha

Chuynnhngvng lai

Ti khonvng lai

Thngmi

dch v

Thu nhpt u t

u ttrc tip

u tkhc

Ti khon vn

u tgin tip

Ti khonvng lai

Ti khonvn Sai st

Thay iv d tr


14/57

12

Cn cn vng lai ca Vit Nam hin nay chuyn t thng d nh mc 1,2 t laM trong 2000 sang thmht kh ln mc 9,2 tla M trong nm 2008.Mc d cn cn vng laihnh thnh xu hng i

xung rt r, nhng gi trc bin ng kh ln, trong t bin xy ra trongthi gian Khng hong Tichnh chu 19977 (xemBiu 4). ng ch lk t nhng nm 80 th HoaK lun ghi nhn thm htln cn EU th c s binng mang tnh chu kxung quanh mc 0 ca cncn vng lai. Tnh cht bin

ng ln ca cn cn vnglai Vit Nam v c bn ging cc nc cc nc ASEAN 58trc khng hong chu, tuy nhin ASEAN 5 gii quyt c vn ny k t Khng hong Ti chnh chu v duy tr thng d. Vic chuyn t thm ht sang thng d thc ra l kt qu ca qutrnh cc nc ny dch chuyn dn ln mc gi tr gia tng cao hn trong cng nghipsn xut ch to v t c ci thin ng k v nng sut lao ng. Vit Nam th nmno cng thm ht k t thp k 1980, ch tr 3 nm nn kinh t ng Nam i xungnghim trng (1999-2001).

Cn cn ti khon vng lai ch yu bao gm cn cn thng mi hng ha (thmht 12,3 t la M nm2008) v cn cn chuynkhon (7,3 tla M), cndch v v thu nhp thtng i nh trong tngth cn cn vng lai (mctng ng l 2,3 t la Mv 2,0 t la M) (xemBiu 5). Chuyn khongim mnh trong nm2008, mt phn l do khnghong ti chnh ton cu,lm cho kiu hi gim

xung

9

. Cn cn thu nhpphn nh vic chuyn linhun t hot ng u tnc ngoi vo Vit Nam

7Nh gii thch trn, iu ny phn nh vic rt vn ra i km vi cuc khng hong ti chnh v mc no ti khon vng lai chnh l tm gng phn chiu ti khon vn, nn tnh trng rt vn lm ti khon vng lai stgim mnh.8 ASEAN 5 bao gm In--n-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lp-pin, Xing-ga-po v Thi Lan.9 Mc d trn l thuyt chuyn khon ch bao gm kiu hi, nhng thng thng con s ny bao gm c u t trctip nc ngoi khng chnh thc t c nhn bn ngoi thng qua ngi Vit Nam.

Biu 5. Din bin cc cu phn Ti khon Vng lai, 2000-09

-15,000

-10,000

-5,000

0

5,000

10,000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008e 2009f

US$Millions

Transfers

Services

Income

Goods

Current

Account

Ngun : IMF (2009) Thng k Ti chnh Quc t, 9/2009; IMF (2009) Tham vn iu khon IVthng T

Biu 4. Din bin Ti khon Vng lai ca Vit Nam v mt snc, giai on 1980-2014

-15

-10

-5

0

5

10

1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

%

ofGDP

Vietnam

ASEAN 5

EU

USA

2014

Ngun : IMF (2009) CSDL D bo Kinh t Th gii, 4/2009Ghi ch: Giai on 2009-2014 l s d bo ca Cn b IMF

%GDP

ASEAN 5

EU

Hoa KVit Nam

TriuUSD

Chuynnhng

Dch v

Thu nhp

Hng hathuc tikhonvng lai


15/57

13

v thng thng mc ny trng thi thm ht, mc d mc thm ht ny ang tng lndo tng lng vn u t vo Vit Nam tng ln qua cc nm. Cn cn thng mi dchv gn kt cht ch vi cn cn thng mi hng ha ch yu l do cc dch v cthng k ch yu bao gm vn ti v bo him, mc d cc dch v khc nh du lch vdch v ti chnh cng chim t l ng k10. Thng mi hng ha l nhn t chnh nggp vo thm ht cn cn ti khon vng lai, mc 12,3 tla Mtrong nm 2008.

Ti khon vn11Vit Nam thng thng c mc thng d nh lung vn u t trctip nc ngoi (FDI) chyvo kh ln, t nh l 7,8tla Mtrong nm 2008.Do u t trn th gii nichung u gim, FDI dkin ch t c 1/2 mcni trn trong nm 2009(xem Biu 6). Vit Namtip cn vi vn vay nngn hn, di h nh thc

u t gin tip, c xuhng tng ln (mc dbin ng kh ln). Tuynhin, nim tin vo thtrng Vit Nam b suygim mnh trong nm 2008

v lung vn gin tip gim mnh12. S liu sb qu 2 nm 2009 cho thy u t gintip tip tc gim mnh, lm cho ti khon vn b thm ht. Tc ng tng qut ca hiung thm ht kp ti khon vng lai v ti khon vn lm cn cn thanh ton tng thtnh ring cho nm 2009 b thm ht, gim d tr quc t trong qu 2 nm 2009. Tuynhin, d bo c nm ti khon ti chnh s thng d mc d ti khon vng lai th vnln hn khon thng d ny, do vy d tr s gim i 2,3 tla M trong nm 2009(xem Bng 1).

Mc d d tr gim xung,tnh hnh cn cn thanhton ca Vit Nam vnkhng b coi l trm trngbi mt s l do. Th nht,ngh a v n ngn hn caVit Nam c th c thchin. Mc d tr hin naycao hn so vi nhiu nm

trc y ng thi nghav tr n ngn hn tngi nh, v vy xt v ngnv trung hn nhu cu i

10 GSO p dng h s vn ti v bo him chun i vi thng mi hng ha tnh ton gi tr cc dch v n y, vvy nhp khu tng s lm dch v tng ln. Thng k dch v du lch, bao gm c ngnh du lch cn rt km trongthng k cn cn thanh ton ca Vit Nam v vy cn cn dch v thng c thng k thp hn gi tr thc t.11 Thut ng ti khon vn l thut ng kinh t ch cc mc c ghi chp theo thut ng k ton nh ti khon tichnh trong cn cn thanh ton v phn nh dng n nc ngoi thun (dng vn) vo v ra khi Vit Nam.12 Nhp khu vng tng mnh trong u nm 2009, cho thy xu hng u t vo ti sn an ton, l ti sn khng churi ro v st gim t gi ca ng ni t.

Biu 6. Din bin Ti khon Vn ca Vit Nam, 2000-09

-5,000

0

5,000

10,000

15,000

20,000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008e 2009f

US$Millions

Direct

Portfol io

Other

Financial

Account

Ngun : IMF (2009) Thng k Ti chnh Quc t, 9/ 2009; IMF (2009) Tham vn iu khan IV,Thng T

Biu 7. Din bin d tr quc t ca Vit Nam, 2000-09

Ngun : IMF (2009) Thng k Ti chnh Quc t, 9/2009; IMF (2009) Tham vn iu IV, thng 4Ghi ch: * Tng d tr th hin mc d tr vo 5/2009

TriuUSD

Ti khonti chnh

Trc tip

Gin tip

Khc

TriuUSD

Tng D tr

D tr trn kha cnh nhp khu ca nm ti (cc thng)


16/57

14

vi d tr quc t khng ln. D tr hin nay ln hn so vi giai on 2002 v 2006(xem Biu 7), ln m bo thanh ton 3 thng nhp khu ca nm k tip. Mtcn i thng mi ca Vit Nam cng ang c nhng du hiu c ci thin trong nm2009.

Lung vn quc t c kh nng s quay tr li xu hng nh trc y khi nn kinh t

th gii phc hi trong nm 2010. iu quan trng l Vit Nam phi ginh c nim tinvo nn kinh t ca mnh t hn ch ti a hin tng rt vn. t c iu ny,khng ch cn n nh t nh hnh kinh t v m Vit Nam m cn cn m bo mitrng u t hp dn.

Bng 1. Ti khon Cn cn Thanh ton ca Vit Nam t 2000-20092000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008e 2009f

A. Ti khon vng lai 1,106 682 -604 -1,931 -957 -560 -164 -6,992 -9,237 -7,318

Cn cn thng mi Hngha 375 481 -1,054 -2,581 -2,287 -2,439 -2,776 -10,360 -12,283 -7,074Hng xut theo gi FOB 14,448 15,027 16 ,706 20,149 26,485 32,447 39,826 48 ,561 62,906 53,167Hng nhp theo gi FOB -14,073 -14,546 -17,760 -22,730 -28,772 -34,886 -42,602 -58,921 -75,189 -60,241

Cn cn thng mi Dch v -550 -572 -750 -778 872 -296 -8 -894 -2,315 -1,858Dch v: C 2,702 2,810 2,948 3,272 3,867 4,176 5,100 6,030 6,300 5,500

Dch v: N -3,252 -3,382 -3,698 -4,050 -4,739 -4,472 -5,108 -6,924 -8,615 -7,358Cn cn Thu nhp -451 -477 -721 -811 -891 -1,205 -1,429 -2,168 -1,969 -2,486Thu nhp: C 331 318 167 125 188 364 668 1,093 1,068 364Thu nhp: N -782 -795 -888 -936 -1,079 -1,569 -2,097 -3,261 -3,037 -2,850Cn cn Chuyn khon 1,732 1,250 1,921 2,239 3,093 3,380 4,049 6,430 7,330 4,100Chuyn khon: C 1,732 1,250 1,921 2,239 3,093 3,380 4,049 6,430 7,330 4,100Chuyn khon: N

B. Ti khon Vn

Ti khon Vn: CTi khon Vn: N

C. Ti khon Ti chnh -316 371 2,090 3,279 2,807 3,087 3,088 17,540 9,175 5,024

u t trc tip ra ncngoi

khngc

khngc

khngc

khngc

khngc -65 -85 -150

khngc

khngc

u t trc tip vo VitNam 1,298 1,300 1,400 1,450 1,610 1,954 2,400 6,700

khngc

khngc

u t trc tip rng 1,298 1,300 1,400 1,450 1,610 1,889 2,315 6,550 7,800 4,000u t gin tip ra ncngoiC phiuCc cng c nu t gin tip vo VitNam

khngc

khngc

khngc

khngc

khngc 865 1,313 6,243 -400 0

C phiukhngc

khngc

khngc

khngc

khngc 115 1313 6243 -400 0

Cc cng c nkhngc

khngc

khngc

khngc

khngc 750

khngc

khngc

khngc

khngc

u t vo sn phm ti

chnh phi sinhu t vo sn phm tichnh phi sinh ra ncngoiu t vo sn phm tichnh phi sinh ti Vit NamCc ti sn u t khc ranc ngoi -2,089 1,197 624 1,372 35 -634 -1,535 2,623

khngc

khngc

C quan qun l tin tChnh ph

Ngn hng -2,089 -1,197 624 1,372 35 -634 -1,535 2,623khngc

khngc

Cc ngnh khc


17/57

15

Cc ti sn u t khc voVit Nam 475 268 66 457 1,162 967 995 2,124

khngc

khngc

C quan qun l tin tChnh phNgn hng

Cc ngnh khc 475 268 66 457 1,162 967 995 2,124khngc

khngc

Tng, t Nhm A n C 790 1,053 1,486 1,348 1,850 2,527 2,924 10,548khngc

khngc

iu chnh do sai st -680 -847 -1,038 798 -915 -397 1,400 -342 -100 0

Cn cn tng th 110 206 448 2,146 935 2,130 4,324 10,206 -162 -2,295

E. D tr v hng mc linquan -110 -206 -448 -2,146 -935 -2,130 -4,324 -10,206 162 2,295

Ngun: Tc gi v s liu 1998-2007: IMF Thng k Ti chnh Quc t, 9/2009; s liu 2008-09: IMFThamvn iu khon IV, thng T nm 2009*: thng 5/2009

I.2.2 Din bin cn cn thng mi

Nh cp trn, cn cn thng mi hng ho l cu phn thm ht ln nht, tng

ln mc cao nht k t 2007. Cho n nm 2006, mc thm ht ln nht dng mc 2 ,8tla M. Con s ny tng ln 10,4 tla M nm 2007 v 12,3 tla Mnm 2008.10 thng nm 2009 nhp siu 8,78 t. D kin nm 2009 mc thm ht ny ln trn 10t, thp hn so vi nm 2008. Cn cn thng mi thm ht tng ln mc d kim ngchxut khu tng nhanh, vi mctng trung bnh hng nm l 15,6% trong sut giai on2000-2009.

Biu 8 th hin r thng mi hng ho quc t ca Vit Nam tng ln nhanhchng. C nhp khu v xut khu u tng nhanh chnh l kt qu ca ci cch thtrng c Vit Nam thchin t gia thp k 90, thhin thng qua k kt cc

hip nh thng mi songphng vi cc i tc khuvc, gia nhp WTO, sccnh tranh hng xut khutng ln, u t trc tipnc ngoi chy vo mccao, nhp khu my mc vcng ngh t nc ngoi vcc d n c s h tng quym ln i hi nhiu cuphn phi nhp khu. Gny, c cu nhp khu bt u xut hin mt smt hng tiu dng xa x nh t, mc d t trng nhng mt hng ny cn kh nh trongtng kim ngch nhp khu.

Nh minh ha, h s ng bin gia xut khu v nhp khu ln ti 99.7%13. iuny chng t c cu u t ca Vit Nam cha thc s mang li gi tr gia tng, vilng u t t i vo cc lnh vc h tr pht trin cc ngnh ph tr hoc dy chuyn

13H s ny l h s ng bin Pearson dng xc nh chiu v mc ca mi quan h tuyn tnh gia hai bin snhp khu v xut khu con s ny l do chuyn gia tnh.

Biu 8. Din bin cn cn thng mi hng ho, 2000-09

-100,000

-80,000

-60,000

-40,000

-20,000

0

20,000

40,000

60,000

80,000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008e 2009f

US$Millions

Balance of trade in Goods Goods: ex ports f. o.b Goods: imports f. o. b Ngun : IMF (2009) Thng k Ti chnh Quc t, 9/2009; IMF (2009) Tham vn iu khon IV,

thng 4

TriuUSD

Cn cn thng mihng ha

Hng ha:Xut FOB

Hng ha:Nhp FOB


18/57

16

sn xut s dng nhiu u vo ni a. Chnh v t trng nhp khu trong sn xut xutkhu rt cao, nn mi bin php lm tng chi ph ca hng nhp khu s gip hn ch nhucu nhp khu nhng cng s nh hng tiu cc ti kh nng xut khu ca Vit Nam.

Ngoi ra, v Vit Nam l mt nn kinh t chuyn i, nhu cu i vi cng ngh v mymc hin cn rt cao v cn phi nhp khu t nc ngoi. Dng vn FDI u nhng

nm 2000 tp trung vo cc ngnh sn xut phc v th trng trong nc to ra nhucu nhp khu u t trong khi khng to ra tim nng xut khu. K t gia nhngnm 2000, FDI tp trung vo cng nghip ch to phc v xut khu, lm gia tng cnhp khu (nhp u vo nguyn liu, bn thnh phm v my mc thit b) ln xutkhu. Trong mt vi nm gn y, FDI c du hiu tp trung nhiu hn vo xy dng, dulch v th trng bt ng sn, lm tng thm nhu cu nhp khu vt liu xy dng vmy mc cng nghip nng, ng thi ch to ra cht t li th cho tng xut khu mthi. Cc d n c s h tng ln ca khu vc t nhn v nh nc, v d nh nng cpcng hoc u t c s h tng l ng x, nhiu kh nng s lm gia tng thm htthng mi nhng s gin tip nng cao nng lc xut khu trong tng lai.

Mt vn khc thng c cc nh lm chnh sch coi l nguyn nhn lm cn cn

thng mi xu i chnh l chnh sch gim thu nhp khu, c thc hin theocc cam kt trong tho thun thng mi khu vc v trong WTO. Mt vi nghin cukinh t c thc hin nhm xc nh tc ng ca t do ho thng mi i vi cncn thng mi v cho nhng kt qu tng i khc nhau14. Trong trng hp VitNam, tc ng ca khng ch t do ha thng mi m c ca cc yu t khc nh lnsng u t, cng lm cho thm ht thng mi tng ln.

C mt s bt cp mang tnh cht c cu tn ti ng sau s mt cn i thng mi caVit Nam khi ngun t s hn ch v nng lc xut khu cng nh s dng nhp khu.Xut khu c nhng khim khuyt nht nh lm hn ch kh nng gia tng xut khunhanh hn so vi nhp khu, l:

Vit Nam cha thc s hi nhp hon ton vo chui gi tr trong khu vc v chng vai tr l ni thc hin hot ng lp rp cho cc tp on a quc gia chcha tr thnh c s sn xut vi gi tr gia tng cao.

T l nhp khu l cu phn trong xut khu cn rt cao, chim khong 2/3 gixut xng.

Hng ho xut khu cha a dng, tp trung vo mt s ngnh hng nh du th,dt may, thu sn, nng sn v giy dp. Do vy, Vit Nam d chu nh hngtiu cc khi c s bin ng ln v gi hng ho cng nh bin ng trong nhucu th trng nc ngoi.

Khng hong ti chnh ton cu v suy thoi kinh t ti cc nc pht trin lmthu hp nhu cu i vi hng xut khu ca Vit Nam dn n s st gim ln

trong nm 2009. Mc d ng la M mt gi i cht vo gia nm 2009 gip lm du tnh

thiu cnh tranh i km vi t gi thc tng ln, nhng t gi thc hin nay vncn c nh gi cao.

14 Santos &Thirwall (2004) cho thy t do ho thng mi c tc ng tiu cci vi cn cn thng mi, trong khiWu & Zeng (2008) cho thy s ng bin gia hai hin tng ny thp hn nhiu, mc d nghin cu ca h a ra ktlun l t do ho thng mi lm tng gi tr tuyt i ca c nhp khu v xut khu.


19/57

17

T gc nhp khu, c mt s yu im trong nhu cu trong nc dn ti s ph thucng k vo nhp khu. C th:

Nh cp trn, t l nhp khu trong sn phm xut khu mc kh cao dnti thc t l nu xut khu mun tng ln th nht thit nhp khu s tng.

Thu nhp Vit Nam tng ln s to thm nhu cu i vi hng tiu dng v xax phm.

Nn kinh t qu nng, u c bt ng sn v cc d n c s h tng quy m lnchnh l mm mng dn ti nhp khu gia tng vt mc yu cu phc v cho snxut trong nhng nm gn y.

S bin ng trong gi hng ho th gii dn ti hot ng u c hng ho, nnnhiu hng ho c nhp khu tch tr trc khi gi tng.

D on ng tin Vit Nam s mt gi lm gia tng t bin vng nhp khutrong nm 2007, 2008 v 2009 v vng c coi l ti sn u t an ton.

Vic p dng cc bin php to thun li cho thng mi v nng cao cc dch vh tr thng mi to iu kin thun li hn cho xut khu nhng cng ngthi thc y c hot ng nhp khu.

p dng thu nhp khu thp hn i vi thng mi hng ho theo FTA trongni khi ASEAN (AFTA), FTA gia ASEAN vi Trung Quc (ACFTA), v vicgia nhp WTO trong 2007, lm cho hng nhp khu tr nn r i tng i so vicc sn phm trong nc v ph hp hn vi ti tin ca dn chng nn to rat l tiu dng hng nhp khu cao hn.


20/57

18

I.3. S BN VNG V VN MANG TNH C CU CA BOP

Nh cp trong mc I.2.1 trn, vay mn vn nc ngoi p ng yu cu tngmc u t trong nc nhm nng cao nng lc sn xut trong tng lai ca Vit Nam lmt mc tiu pht trin tch cc. Vit Nam cn ngun lc con ngi v vn cao hn na

cnh tranh trn th trng th gii vi cc sn phm c gi tr gia tng cao hn, v dnh sn phm in t.

ng thi, Vit Nam vn l nn kinh t chuyn i c thu nhp tng i thp cn phiu t ln vo c s h tng v con ngi nng t l gi tr gia tng trong di hn. Cnu t vo bnh vin, trng hc, dy ngh, pht trin hnh lang giao thng v dch vh tr Vit Nam, gim bt chi ph dch v tin ch v vin thng, cng c mi trngkinh doanh v tng cng trnh cc trung tm nghin cu pht trin Vit Nam. Quym nn kinh t cn nh nn tng tit kim trong nc cn thp kh c th p ngnhu cu vn ca cc d n u t ny. V vy, cn thu ht u t nc ngoi hoc vay n c ngun p ng nhu cu vn ca cc d n ny. Qu trnh ny tt yu s lm cn cnvng lai b thm ht.

Cn cn thanh ton v c bn vn bn vng trong di hn nu Vit Nam c kh nngto ra thng d thng mi trong tng lai to ra tch lu d tr ngoi hi dng trn nc ngoi. Mun m bo c yu cu ny Vit Nam s phi m bo thc hin ttcc quyt nh u t v s dng khn ngoan ngun vn n nc ngoi.

Trong ngn hn, cn cn thanh ton s tr nn khng bn vng nu Vit Nam ri vo tnhtrng mt kh nng thanh ton cc khon n hay khng ngoi t thanh ton chohot ng nhp khu v d tr quc t c th ri xung mc qu thp. Mc d tr quc tc coi l thp khi ch 3 thng nhp khu, tuy nhin Vit Nam tng c mc d trthp hn so vi mc ny m vn khng gp kh khn cn cn thanh ton do n ncngoi c gi mc thp.

V ngn hn, Vit Nam s cha ri vo tnh trng bo ng, v xc sut mt kh nngthanh ton cc khon n hoc ri vo khng hong nhp khu do khng hong ngoi t lthp v xa vi. Vit Nam chng kin mc rt vn nht nh do nn kinh t qunng v lm pht cao dn n gim gi tr tin ng trong nm 2008 v khng hong tichnh ton cu nh hng n nhu cu v u t nc ngoi gim xung. Tuy nhin, theoIMF, Vit Nam d kin s vn tng trng mc 5% trong nm 2009.

Vit Nam s khng ri vo tnh trng bo ng v cc iu kin sau vn tip tc c bom trong nm 2009 v 2010:

Thm ht cn cn vng lai hin nay thp hn nm 2008 do nhp khu gim mnhhn so vi xut khu. Ngoi ra, nhu cu ti cc nn kinh t pht trin d kin sphc hi tr li k t 2010, nn nhu cu i vi hng xut khu ca Vit Nam stng ln15.

Yu cu thanh ton tr n tngi nh v s khng lm gim d tr quc t mtcch ng k.

15 Xut khu ca cc nc ang pht trin v tri dy s tng khong 4,7% trong nm 2009, so vi mc suygim 9,7% trong nm 2008 (Bo co v Trin vng Kinh t Th gii nm 2009 ca IMF, theo Kho stKinh t Ti chnh Th gii, s thng 10, Bng A9).


21/57

19

FDI c bn vn tt d rng c gim xung trong 2009. D kin FDI s tng tr lik t 2010.

Mc d tr t 3 thng nhp khu d kin s c ci thin trong nm 2010, nuVit Nam khai thc c hiu qu Hip nh EPA Vit Nam-Nht Bn, v thtrng cc nc ASEAN 5 v Trung Quc, v cc nc ny t nm 2010 s phia thu nhp khu t cc nc ASEAN xung 0% khong 90% s dng thu.

Nu khng tn dng c c hi ny, th trong nm 2010 iu kin ci thincn cn thng mi l khng nhiu, v theo d bo ca IMF (thng 10 nm 2009nhu cu nhp khu ca cc nn kinh t pht trin ch tng 1,5%.

Tuy vy, mt s im yu trong cn cn thanh ton hin nay cn c quan tm giiquyt. Bao gm:

Gn y, FDI tp trung vo cc lnh vc phi sn xut ca nn kinh t c th dnti hu qu l cn cn thng mi khng c ci thin.

S ph thuc vo nhp khu sn xut hng xut khu Vit Nam cn cgii quyt trong di hn m bo cn cn ti khon vng lai s chuyn sangthng d trong tng lai.

Gi kch cu t ngn sch t ti mc 6,8% GDP Vit Nam trong nm 2009s lm gia tng thm ht thng mi nhng cng s ngn chn c suy gimtng trng v khng chu sc p gim pht bi khng hong ti chnh ton cu.Tuy vy, thm ht ngn sch phi m bo tnh bn vng trong di hn.

ng Vit Nam c d bo s mt gi, v vo cui nm 2008, t gi thc tng ln. S gim gi tin ng c th dn ti hu qu l ngha v n tr nn caohn (cc khon n bng ng la M), lm tng gi tng i ca hng nhpkhu (do lm cho gi xut khu tng ln v xut khu c cu thnh vi t lcao l nguyn liu nhp khu), v c th dn ti vic dng u t gin tip ochiu.

Cc bin php bo h ang gia tng nc th ba s hn ch tim nng xut khuca Vit Nam v cn c theo di tht su st.

I.4. XUT BIN PHP CHNH SCH

Kh khn v cn cn thanh ton Vit Nam ch yu c ngun gc t c cu kinh t (lh qu ca c cu u t) v cc iu kin kinh t v m. V vy, ti cu trc nn kinh t,chuyn i m h nh tng trng v s dng cc cng c kinh t v m chnh l cc giiphp ph hp nht i ph ti t nh trng hin nay hn l cc cng c chnh schthng mi, mc d cng c chnh sch thng mi c th dng gii quyt kh khnca mt s ngnh ngh c th. Cc bin php c xut di y i ph vi khkhn cn cn thanh ton c phn loi theo tnh cht ca vn bt cp l ngn hn hay

di hn.

I.4.1. xut bin php ngn hn

Cng c kinh t v m c th s dng iu chnh s mt cn i bn ngoi thng qua 2knh chnh, l p dng chnh sch ti kho v chnh sch tin t:

Tht cht ti kho hoc tin t c th s dng gim tiu dng trong nc, t s gip gim nhu cu i vi hng nhp khu. Hin ti Vit Nam ang ni lngtin t (thng qua chng trnh h tr li sut) v m rng ti kho (thng qua gi


22/57

20

kch cu t ngn sch nh nc). C 2 nhm chnh sch ny u l m cn cnthanh ton ca Vit Nam tr nn xu hn.

Chnh ph c th khuyn khch ngi tiu dng thay i c cu chi tiu theo u tin tiu dng cc mt hng trong nc, gim tiu dng nhp khu thng quagim t gi thc ca ng ni t. ng ni t gim gi s c tc dng lm cho gicc hng ho sn xut trong nc tr nn r hn so vi hng ho nc ngoi.

Mt cch khc gii quyt bt cp cn cn ti khon vng lai l gim nhu cu nhpkhu thng qua tng thu nhp khu. Trong khung kh WTO, thnh vin c php tngthu nhp khu ln ti mc cam kt trn. Trong trng hp ca Vit Nam, d a thusut (phn chnh lch giathu sut cam kt trn vithu sut p dng) l tngi ng k v c th sdng nh mt chic phanh hm bt gia tngnhp khu. Biu 9 chothy cn d a thu sut

nhp khu trong nhiungnh khc nhau. Khnggian chnh sch cn tngi rng vi Vit Namtrong cc ngnh thit b vnti, ung v thuc l vthc phm ch bin. VitNam cng c th vn dngcc bin php hn ch nhpkhu trn c s kh khnv cn cn thanh ton theocc iu kin cht ch, sc nu ti Phn II canghin cu ny. Tuy nhin,vic p dng thu sut caohn trong khung cam ktc php hoc p dng cc bin php hn ch nhp khu trn c s iu kin kh khnv cn cn thanh ton s i km vi cc nh hng tiu cc lu di cho Vit Nam. Tcng ca cc la chn chnh sch ny bao gm (i) nh hng ti kt qu xut khu vxut khu ph thuc kh cht ch vo nhp khu; (ii) lm tng cn cn thng mi nu hs co gin ca nhp khu nh hn 1; (iii) nh hng n li ch ca ngi tiu dng vchi ph tiu dng tng ln; (iv) lm mi trng kinh doanh Vit Nam b gim kh nngon nh do thay i chnh sch, v c th nh hng n u t trc tip nc ngoi;

(v) gim nim tin ca cc nh u t t vo Vit Nam nu vic p dng cc bin phpbo h b cc nh u t coi l tn hiu ca khng hong. Ngoi ra, s dng ph thu nhpkhu cng c tc dng ging nh ph gi ng tin trong ct gim nhp khu, nhng binphp ny s khng t c li ch cho hot ng xut khu.

Cho n nay, Vit Nam mi p dng mt s bin php bo h k t khi khng hong tichnh ton cu bt u. Trong giai on thng 3-4/2009, Vit Nam p dng cc bin

php tng thu sau y:

Tng thu nhp khu vi 15 sn phm sa.

Bi u 9. D a thu su t nhp kh u trong mt s ngnh trong nm 2009

Ngun: WTO/ITC (2008) S liu Thu Nhp khu Th gii 2008, Geneva Ch thch:Animal Products: Sn phm t ng vtDairy Products: Sn phm saFruit, vegetables, plants: Cy, rau, quCoffee, tea: C ph, chCereals & preparations: Ng cc & pha chOilseeds, fat & oil: Ht du, du mSugar and confectionery: ng v bnh koBeverages & tobacco: ung & thuc l

Cotton: BngOther agricultural products: Cc sn phm nngnghip khcFish & fish products: C v sn phm t cMinerals & metals: Khong sn & kim loi

Petroleum: Du mChemicals: Ha chtWood, paper, etc: G, giy, v.vTextiles: Hng dtClothing: Qun oLeather, footwear. Etc: Da, giy dp, v.vNon-electrical machinery: My mc phiin t

Electrical machinery: My mc in tTransport equipment: Thit b giao thngvn tiManufactures. n.e.s.: Sn phm ch to

Gitrtheot l

T l theo cam kt

T l trung binh pdng


23/57

21

Tng thu nhp khu vi tht v gia cm (t 17% ln 33%), tht b ng lnh (t17% ln 20%) v tht ln ti (t 24% ln 28%).

Tng thu nhp khu i vi thp v cc sn phm thp bn thnh phm (t 5%ln 8%); sn phm thp dng trong xy dng (t 12% ln 15%); thp tm v thpng cn ngui (t 7% ln 8%); tm v ng bc thp (t 12% ln 13%).

Tng thu nhp khu i vi thp hp kim t 0% ln 10%.Cc chuyn gia lm bo co ny khuyn ngh nn hn ch p dng cc bin php bo hmi v ch p dng cc bin php chn lc khi thc s cn thit. Vic ny c th thchin thng qua thu sut p dng hoc p dng cc bin php t v, tr cp hoc bin

php i khng theo ng cc iu kin do WTO quy nh.

I.4.2. xut bin php di hn

gii quyt bt cp mang tnh c cu trong di hn, bo co khuyn ngh Vit Nam tptrung vo nng cao trin vng cn cn thanh ton ca mnh da trn cc gi sau y:

nh gi k lng li ch t cc FTA m Vit Nam d kin s k vi cc nckhc m bo thu c li ch thc s t cc FTA ny v m bo khng lm

gia tng t bin nhp khu thun. iu ny l v cng quan trng i vi ccFTA nh ASEAN-Trung Quc, ASEAN- Hn Quc (AKFTA) v ASEAN-NhtBn (AJFTA), nht l cc FTA m Vit Nam d kin s tham gia.

Tm cch nng cao gi tr gia tng trong hot ng sn xut Vit Nam v adng ho din mt hng xut khu nhm gim tc ng tiu cc t bin ng gihng ho v thay i nhu cu trn th trng th gii.

Gii quyt s mt cn i kinh t v m bng cch iu chnh mc thm ht ngnsch v cng c chnh sch tin t vng mnh.

Tip tc cng c cc dch v h tr trong nc, nng cao cc bin php to thunli cho thng mi, pht trin hn na mng li vn ti v dch v h tr v tiptc ci cch th ch v th tc hnh chnh gim chi ph giao dch nng cao sc

cnh tranh ca hng ha xut khu. Duy tr mi trng u t hp dn thu ht u t v nng cao nng lc cnhtranh ca Vit Nam.

Nng cao nng lc vn con ngi Vit Nam thng qua u t gio dc v ngunvn con ngi l yu t then cht thc y cc hot ng c gi tr gia tng cao Vit Nam.

Gim thiu t nh trng bun lu qua ng bin gii ca Vit Nam v nng caocng tc gim st, qun l cht lng hng ho nhp khu cng nh theo di stsao hot ng ph gi.

Gim st v vn ng vic xo b cc bin php bo h hoc hnh thc bo h trhnh do cc nc G-20 p dng i vi hng nhp khu t Vit Nam16.

16 Xem Evenett (2009)


24/57

22

PHN II KHUNG KH CHNH SCH THNG MI

II.1. QUY NH V BOP CA WTO LIN QUAN N THNG MI HNG HA

II.1.1 Ngoi l BOP trong h thng GATT/WTO

Csl lun ca h thng GATT/WTO c xy dng da trn nguyn tc thng mit do hn sem li li ch chung v kinh t v x hi cho mi thnh vin. V vy, quynh ca WTO to lp nn mt h thng xc lp ngha v vi cc thnh vin, i hi ht do ho th ch thng mi v ngn chn vic p dng cc bin php hn ch thngmi mi. Tuy nhin, h thng cng cho php nhiu ngoi l cc chnh ph c th pdng cc bin php hoc quy nh php lut mang tnh cht hn ch thng mi nhngvi mc tiu tc cc li ch v gi tr x hi khc nhau. WTO ghi nhn mt strng hpc bit, di hnh thc quy nh ngoi l, theo cc bin php hoc vnbn php lut quy nh hn ch thng mi c chp nhn, nu tho mn cc iu kint ra. Cc ngoi l cbn bao gm:

Cc ngoi l chung ti iu XX GATT 1994 v iu XIV GATS; Ngoi l v an ninh tiiu XXI GATT 1994 v iu XIV bis GATS; Ngoi l v tnh trng kinh t khn cp ti iu XIX GATT 1994 v Hipnh

T v; Ngoi l v hi nhp khu vc ti iu XXIV GATT 1994 v iu V GATS; Ngoi l v pht trin kinh t tiiu XVIII:A GATT 1994 v iu khon to

thun li, v Ngoi l vcn cn thanh ton (BOP) ti iu XII v XVIII:B GATT 1994 v

iu XII GATS.

Theo quy nh ngoi l v BOP, khi gp tnh trng bt cp v BOP, cc thnh vin WTOc php p dng cc bin php hn ch thng mi vn b cm p dng trong iukin bnh thng.

Cn lu l ngoi l BOP chc s dng khi tnh hnh ti chnh i ngoi v cn cnthanh ton ca mt nc ri vo tnh trng nghim trng. V vy, khng th vn dngquy nh BOP ca WTO cng nh khng th p dng cc bin php hn ch nhp khunu thm ht ch xy ra vi mt b phn ca cn cn thanh ton, v d nh ch thm htcn cn thng mi, trong khi tnh hnh ti chnh i ngoi ca quc gia vn nnh.

im ng lu l k t khi h thng t gi linh hot c p dng k t thp k 70, thl do kinh t bin minh cho vic p dng ngoi l BOP b cng kch mnh hn. Lp lunchnh chng li vic vn dng quy nh BOP ca GATT/WTO l trong iu kin gp kh

khn v BOP th cn thc hin cc bin php chnh sch kinh t v t gi ch khng phil cc bin php chnh sch thng mi.

II.1.2 Quy nh BOP p dng vi cc thnh vin pht trin (iu XII GATT 1994)

iu XI GATT 1994 xc lp quy nh chung khng cho php p dng cc bin php hnchnh lng i vi thng mi. iu XII quy nh v ngoi l BOP i vi cc thnhvin pht trin theo nguyn tc c xc lp tiiu XI. Theo quy nh ny, bt cthnh vin no Khng tri vi quy nh tion 1 iu XI nhm bo v an ton cho


25/57

23

ti chnh i ngoi v cn cn thanh ton ca mnh, c th hn ch s lng hoc gi trhng ho c php nhp khu nu tho mn cc iu kin nu c th ti iu ny.

on 2 (a). iu XII quy nh rng cc bin php hn ch nhp khu ban hnh mi, duytr hay mrng s khng vt qu mc cn thit: (i) ngn nga mie da hay ngn chn s suy gim nghim trng d tr ngoi hi, hoc (ii) trong trng hp mt bn

k kt c d tr ngoi hi rt thp, nng d tr ngoi hi ln mt mc hp l. on 2(b) quy nh cc thnh vin p dng bin php hn ch s ni lng cc hn ch khicc iu kin dn ti hn chc ci thin, ch duy tr cc hn chmc cc iukin nu tiim cn chng minh c s cn thit phi p dng. H s loi bcc hn ch khi cc iu kin khng cn chng minh c vicnh ra hay duy tr ccbin php theo nh quy nh ti mc (a).

II.1.3 Quy nh BOP p dng vi cc ncang pht trin (iu XVIII:B GATT 1994)

Quy nh ca GATT 1994 ghi nhn iu kin ca cc nc ang pht trin khi xy dngquy nh v cc vn lin quan n BOP.Nh c tuyn b ti Hi ngh B trngDoha nm 2001, iu XVIII l quy nh c bit v khc bit p dng vi cc nc

thnh vin ang pht trin v vic vn dng iu khon ny s khng b iu chnh chtch nh iu XII.17 V vy, Mc B ca iu XVIII, t on 8 n 12, a ra ngoi l cbit v BOP i vi cc nc thnh vin ang pht trin. on 9 c ghi:

m bo tnh hnh ti chnh i ngoi v bo m mc d tr ngoi hi nhmthc hin cc chng trnh pht trin kinh t, mt bn k kt thuc din nu ti tit (a)khon 4. ca iu ny c th, vi iu kin p ng cc quy nh ca khon 10 v 12,iu chnh tng mc nhp khu bng cch hn ch khi lng v tr gi ca hng hac php nhp khu...

So snh iu XII v Mc B iu XVIII cho thy cc thnh vin pht trin ch p dnghn ch nhp khu x l vn BOP ch nhm t bo v tnh hnh ti chnh i ngoi

v cn cn thanh ton ca m nh, trong khi thnh vin ang pht trin th kh nng pdng cc bin php hn ch s rng hn do mc tiu ca cc bin php BOP cn bao gmc vic duy tr mc d tr cn thit thc hin chng trnh pht trin kinh t.

II.1.3 Hnh thc cc bin php BOP

Bin php nh lng

Quy nh ca GATT 1947 ch cho php p dng hn ch nh lng x l bt cp vBOP. Tuy nhin, nhn chung thc t thng thy bin php BOP t di hnh thc thuhoc cc bin php tng t, v d nh ph thu nhp khu. Bin php thu c chnhthc cho php trong Tuyn b Vng Tokyo v Bin php thng mi theo mc ch Cn

cn Thanh ton c thng qua vo nm 1979 (Tuyn b 1979). Cch hiu v iukhon Cn cn Thanh ton ca Hip nh chung v Thu quan v Thng mi 1994(Cch hiu), c coi l cc din gii chnh thc quy nh BOP ca GATT 1994, trong nu r cc tnh cht ca bin php BOP:

Cc thnh vin khng nh cam kt ginh u tin cho cc bin php t gy tn hi nhtcho thng mi. Cc bin php nh vy (c nu trong Cch hiu ny vi thut ng

17 Quyt nh B trng v Cc Vn Thc thi, thng qua vo 14 thng 11 nm 2001, WT/MIN(01)/17, ngy 20thng 11 nm 2001, on.1.1.


26/57

24

bin php theo gi) c hiu s bao gm ph thu nhp khu, yu cu t cc nhpkhu hoc cc bin php thng mi tng ng tc ng ln gi ca hng ha nhpkhu.18

Bin php theo gi

Cc bin php theo gi c s dng vt trn mc cam kt thu trn. Trong trng hpny, Cch hiu nu r cc thnh vin thng bo p dng bin php, cn nu mc tngvt mc ca bin php theo gi so vi cam kt thu trn mt cch ring bit v r rngtheo th tc thng bo nu ti Cch hiu.19 Kh nng vn dng nhm bin php ny c ngha c bit quan trng vi Vit Nam cng nh vi nhiu nc mi gia nhp khc cmc chnh lch gia thu p dng v thu cam kt trn khng thc s ng k. Ngcli, nu thu p dng thp hn ng k so vi thu cam kt trn, th trong trng hp cnthit c th tng thu hin hnh ln m khng cn p dng quy nh v BOP ca WTOvn i hi kin ng t cc nc thnh vin lin quan.

Cch hiu cng a ra ngoi l cho php s dng hn ch nh lng. Cch hiu quynh Thnh vin s c gng trnh vic p dng cc bin php hn ch nh lng v l

do BOP kh khn c bit, tr khi cc bin php theo gi khng th ngn cn tnh trngthanh ton i ngoi tip tc xu i mt cch t bin. Trong trng hp nc thnh vinp dng bin php nh lng, th cn nu l do hp l v sao bin php theo gi khngphi l cng c hu hiu gii quyt tnh hnh cn cn thanh ton.20 Khi qun l, gimst bin php hn ch nh lng, th ch p dng c ch cp php ty nu khng th cc ch thay th.21

Hu ht cc nc vn dng iu khon BOP ca WTO u tun th theo cc yu cu caCch hiu v thng s dng bin php theo gi hn ch nhp khu. Tuy nhi n, cngc mt vi ngoi l. Khi tham vn vi y ban BOP, cc thnh vin thng xem xt kton b h thng, phng php v tc ng ca bin php hn ch nhp khu. V d nhtrong trng hp ca n , mt s thnh vin khc pht hin n khng l gii mtcch hp l l ti sao bin php theo gi khng hu hiu trong loi b kh khn v BOPv l do ti sao li n dng hn ch nh lng x l kh khn BOP. 22

II.1.4 Mc , c ch qun l gim st, phm vi v thi hn p dng hn ch

Mc

Mc ca bin php hn ch v l do BOP c quy nh kh cht ch ti iu XIIhoc XVIII:B GATT 1994, bin php ch c p dng mc khng qu mc cnthit khc phc kh khn BOP. Trong trng hp nc vn dng iu XVIII:B lnc ang pht trin, th bin php BOP s khng vt qu mc cn thit: (i) ngnnga nguy c hay ngn chn s suy gim nghim trng d tr ngoi hi, hoc (ii)trong trng hp mt bn k kt c d tr ngoi hi rt thp, nng d tr ngoi hiln mt mc hp l.23

18on 2 trong Cch hiu19on 2 trong Cch hiu20on 3 trong Cch hiu21on 4 trong Cch hiu22 Bo co Tham vn vi n , WT/BOP/R/11. Trong t tham vn gn y ca Ecuador vi y ban BOP, nhiuthnh vin tuyn b vic s dng hn ch nh lng l khng ph hp. Ecuador ng thay th hu ht cc hnch nh lng bng bin php theo gi . WT/BOP/R/9123iu XVIII:9 GATT 1994


27/57

25

Yu cu ny i vi cc nc ang pht trin khng cht ch bng cc nc pht trin vcc nc ang pht trin c th p dng bin php BOP ngn nga nguy c suygim nghim trng d tr ngoi hi, trong khi cc nc pht trin ch c php p dngbin php ny ngn nga nguy c ln v s suy gim d tr. Ngoi ra, cc thnhvin ang pht trin c d tr thiu ht c th p dng bin php BOP nng d tr ca

mnh ln mc hp l, trong khi cc thnh vin pht trin ch c php p dng khi dtr quc t ri xung mc tht thp.

C ch qun l gim st v phm vi ca bin php

Quy nh ca WTO cng t ra mt s hn ch nht nh khi p dng hn ch thngmi v l BOP. Bin php BOP phi trnh khng gy ra thit hi i vi li ch kinh thoc thng mi ca bt c thnh vin no khc24. Bin php c th phn bit gia ccsn phm, nhng khng c phn bit gia cc nc.25 Bin php cn c c ch gimst, qun l minh bch nhm ti thiu ha tc ng bo h khng mong mun.

V phm vi p dng, Cch hiu a ra cch din gii cht ch hn so vi li vn gc

trong GATT 1947 cng nh trong thc tin, theo Thnh vin khng nh rng ccbin php hn ch nhp khu c thc hin v l do BOP c th ch c p dng kim tra mc tng qut ca nhp khu v khng th vt qu mc cn thit giiquyt kh khn v BOP.26 Bin php hn ch cn c qun l gim st mt cch minhbch.27Cc c quan ti nc nhp khu phi a ra l gii hp l v tiu ch s dng xc nh sn phm b p dng bin php hn ch. Da trn iu XII v on 10 iuXVIII, cc chnh ph c th khng p dng hoc p dng bin php hn ch mc nht nh i vi cc sn phm thit yu. Thut ng cc sn phm thit yu c hiul cc sn phm p ng nhu cu tiu dng c bn hoc c nh hng ti n lc ci thincn cn thanh ton ca nc thnh vin, v d nh vt t, t liu v my mc phc v snxut. Khi trin khai c ch gim st, qun l vic p dng bin php hn ch, mt thnhvin ch p dng c ch cp php ty trong trng hp khng th dng c ch khc vs tng bc xa b c ch ny.28Trong trng hp tham vn ca Ukraine, d kin pdng ph thu nhp khu b phn i v ch p dng vi 2 sn phm chim khong 0.6 %s dng thu, v ch nh hng n khong 7.3 % tng kim ngch nhp khu.29

Thi hn p dng

Bin php BOP ch c p dng trong mt thi gian nht nh. Thnh vin c ngha vthng bo cng khai ngay khi c th v lch trnh xa b bin php hn ch nhp khu.Lch trnh ny c th c iu chnh nu cn thit phn nh kp thi tnh hnh BOP30

Nc ang pht trin khng phi thc hin yu cu thu hi hoc iu chnh bin phphn ch vi l do l s thay i trong chnh sch pht trin ca mnh lm mt i tnh

cn thit ca bin php hn ch c p dng theo quy nh ti Mc ny.

31

24iu XII(3/c) GATT 199425iu XIII GATT 199426 Cch hiu, on 4.27 Cch hiu, on 4.28 Cch hiu, on 4.29 WT/BOP/R/9330 Cch hiu, on 1.31iu XVIII: (11) GATT 1994


28/57

26

Nhng cng c trng hp c th trong cc thnh vin lin quan khng ng vicch din gii v chnh sch pht trin v s khc bit gia chnh sch pht trin v ccbin php kinh t v m. Trong v hn ch nh lng ca n , Hi ng kt lun rngn c th qun l c tnh hnh BOP thng qua cc cng c chnh sch kinh t vm, m khng cn p dng cc bin php hn ch nh lng. n kin phc thmphn quyt ny vi lp lun rng Hi ng yu cu n iu chnh chnh sch pht

trin ca mnh. Tuy nhin, C quan Phc thm gi nguyn phn quyt ca Hi ng vkt lun: chng ti cho rng cc cng c chnh sch v m khng lin quan n chnhsch pht trin c th no, nhng c tt c cc thnh vin vn dng m khng gn viloi hnh chnh sch pht trin m h theo ui.32

Tng kt cc yu cu c bn i vi cc bin php BOP

Theo quy nh hin hnh ca WTO, cc bin php BOP phi tha mn yu cu:

Tm thi Nguyn tc c bn l da trn c s l gi c Minh bch v p dng chung vi ton b nhp khu

II.1.5 Vai tr ca Qu Tin t Quc t (IMF)

Thm quyn ca IMF

Quy nh BOP trong GATT/WTO khng th p dng nu khng xc nh r cc khinim c bn v

S st gim nghim trng d tr tin t hoc Nguy c (ln) ca s st gim nghim trng, hoc

Xc nh mc d tr tin t no l mc rt thp hoc khng .Cc vn ny thuc thm quyn v nng lc ca Qu Tin t Quc t (IMF), iu XV:1 GATT 1994 nu quy nh v trch nhim hp tc chung i vi c IMF v WTO v ccni dung t gi v thng mi nhm hng ti mc tiu theo ui chnh sch c iuphi chung.

Theo iu XV: 2, WTO s chp nhn kt qu phn tch thc t v s liu thng k cngnh thc t khc do Qu a ra lin quan ti vn ngoi hi, d tr tin t v cn cnthanh ton, v s chp nhn nhn nh ca Qu v vic liu bin php t gi ca th nhvin c ph hp vi iu khon Tha thun ca Qu Tin t Quc t khng Trongqu trnh xc nh quyt nh cui cng, th WTO, trong cc trng hp lin quan ti

cc tiu ch nu ti on 2(a) iu XII hoc ti on 9 iu XVIII, s chp nhn nhnnh ca Qu v tnh trng th no c coi l s st gim nghim trng v d tr tin tca mt thnh vin, l mc d tr tin t rt thp hoc l mc tng hp l v d tr tint, cng nh v cc kha cnh ti chnh lin quan n ni dung trao i trong qu trnhtham vn v cc v vic c th.

32n - Hn ch S lng, Bo co ca Ban Bi thm, WT/DS90/AB/R, on 124.


29/57

27

Thng tin do IMF cung cp33

IMF thng xuyn cung cp thng tin cho y ban BOP v t nh hnh kinh t ca ncthnh vin, tp trung vo cc ch s kinh t v m c lin quan n tnh hnh v trin vngcn cn thanh ton ca nc thnh vin . Thng tin ny c s dng trong cc ttham vn ca y ban BOP v "hin trng v trin vng cn cn thanh ton" v "cc bin

php khc nhm phc hi s cn bng", l cc ni dung quan trng khi y ban cn nhcv c s hp l ca vic ban hnh, duy tr hoc m rng vic p dng bin php hn chv l do cn cn thanh ton.

y ban BOP khng yu cu IMF cho kin i vi nh gi ca y ban v l do hp lca bin php hn ch thng mi hoc kin i vi cc vn v quy nh php l vlu din giii vi iu XVIII: 11GATT.

Trong giai on 1970-2009, y ban BOP thc hin khon 230 cuc tham vn vi ccnc thnh vin. Hu ht cc cuc tham vn ny u thc hin theo cc th tc chnhthc ca y ban, trong IMF phi a ra kin nhn nh ca mnh, kin ny cphn nh y vo bo co ca y ban, v a ra bo co tham vn ca IMF v din

bin pht trin kinh t ca thnh vin lin quan.Cc thng tin chung do IMF cung cp cho y ban BOP

kin nhn nh ca IMF gi cho y banBOP thng bao gm cc ni dung c th sau :

Tnh hnh pht trin ca nn kinh t thc (v d nh: u t, tng cu, sn lng,tng trng v lm pht);

Mi lin h gia t nh hnh nn kinh t thc vi khu vc ti chnh v iu kinkinh t v m, c bit l phn nh gi ca IMF v s mt cn i thng bngkinh t bn trong vn l nguyn nhn lm pht sinh bt cp v cn cn thanh ton,

trong tp trung vo cc chnh sch ti kha, tin t v t gi;

Tnh hnh cn cn thanh ton hin ti, tp trung vo thng mi v ti khon vnglai, ngoi ra, k t u thp nin 80 n ny phn ny cn bao gm thm c dinbin ti khon vn;

M t bin php hn ch t gi v thng mi c thnh vin p dng v ccbc i nhm tht cht hn hoc t do ha hn ch;

Thng tin v mi quan h gia nc thnh vin tham vn vi IMF, c th l IMFc ang cho vay hoc ang m phn chng trnh cho vay no khng.

Trong phn kin ca mnh, nu cn thit, IMF c th nu cc nhn t bn ngoi c tcng tiu cc ti hin trng hoc trin vng cn cn thanh ton ca nc thnh vin. Vd nh khng hong nng lng nhng nm 70, hay cuc khng hong kinh t ti chnhmi y hay cc ro cn thng mi nc ngoi v s thay i trong gi cnh ko cahng xut nhp khu nh hng th no i vi gi nhp khu v thu nhp t xut khuca nc thnh vin. Thng thng, cc yu t ny c xem xt nh gi trong miquan h qua li vi tnh hnh cn cn thanh ton xem c lm trm trng ha bt cp, hayto ra ri ro khng o lng v cn cn thanh ton hay khng, v trong mt s trng

33 M t chi tit vai tr ca IMF trong cc cuc tham vn BOP, tham kho : WT/BOP/21


30/57

28

hp c coi l c s ko di thi hn p dng trc khi xa b b in php hn chthng mi v l do cn cn thanh ton.

Thng tin v n nc ngoi

Trong bn kin ca m nh, nu cn thit, IMF c th nu thm cc thng tin v mc n

nc ngoi v ngha v tr n ca nc thnh vin. Ni dung ny ngy cng tr nn phbin trong cc bn kin ca IMF k t cui thp k 70, do nhiu nc c kh nng tipcn c th trng vn quc t v mc n nc ngoi tng. IMF cung cp thng tin vd tr quc t gp v thay i d tr thun, v trong mt s trng hp, nh gi vai trca n ngn hn trong tng th tnh hnh n nc ngoi ca nc thnh vin. Thng tinn c phn tch trong quan h vi cc chnh sch iu chnh cn cn thanh ton cngnh xc nh nhu cu v ngun vn, v thng c th hin di hnh thc s tng i lin h gia vay n nc ngoi vi vic tch ly d tr tin t v to ra cc ngha v vngoi hi mang tnh cht i ng.

Thng tin v d tr quc t

Bn kin ca IMF thng a ra cc s liu thng k v thng tin v mc d tr quct ca nc thnh vin, th hin di dng s tuyt i, v theo c s tng i didng thng nhp khu v trong mt s trng hp l theo t l phn trm hay s tngi ca tng giao dch i ngoi. Thng tin ny thng c th hin v phn tch trongquan h vi din bin d kin v cn cn thanh ton v n nc ngoi ca nc thnhvin, c bit l lm r liu cn cn thanh ton ca nc c tip tc xu i v to rasc p i vi d tr quc t hay khng, hay l ngc li, hay liu tng ngha v thanhton vi nc ngoi c to ra sc p vi d tr quc t hay khng, hoc liu vic tip tcvay nc ngoi c tip tc m bo tnh bn vng v kh thi b p cn cn thanhton v cng c d tr quc t hay khng. Bc tranh tnh v d tr v liu d tr c hay khng thng c trnh by kt hp vi kin ca Qu v trin vng hoc d onv thay i mc d tr quc t do quc gia nm gi.

Nhiu nc tham gia tham vn vi y ban BOP c mc d tr quc t tng ng 3thng nhp khu. (Trong khung kh WTO, y c gi l nguyn tc vng ca IMF,trong d tr quc t cn m bo phc v 3 thng nhp khu). Trong bn kinca mnh vi y ban BOP, cc nc thnh vin thng dn chiu mc d tr ny vi vaitr l mc d tr ti thiu, m bo s thn trng trong hot ng ca c quan qun ltin t. Mt vi nc thnh vin c mc d tr thp hn nhiu trong thi im thc hintham vn vi y ban BOP, trong mt s trng hp thm ch con s ny thp hn 1thng nhp khu, trong khi nhiu nc khc li c mc d tr quc t ln hn nhiu;d tr mc tng ng 6-7 thng nhp khu khng phi l bt thng, v trong mts trng hp d tr quc t ln ti mc 11-12 thng nhp khu ti thi im thc hintham vn v BOP. Thc t cho thy, cc nc thnh vin duy tr d tr cao hn trong

thp k 90 so vi cc thp k 70 v 80, v h lo ngi v s bin ng mnh dng vn saukhi khng hong ti chnh din ra. Tuy nhin, thc t ny khng thc s ph bin, mtphn l bi v cc nc lin quan khng phi lun lun l cc nn kinh t mi ni, tc lnhng nn kinh t d b nh hng bi lung vn vo t bin cng nh nguy c rt vnu c nc ngoi.

Ni dung d tr tin t thng c tho lun trong khung kh ca U ban. V d, trongtrng hp n tham vn vi U ban BOP vo 12/1995, U ban tuyn b n ang trong qu tr nh thc hin t do ho mnh m c ch thanh ton v ci cch th


31/57

29

trng trong nc. i din n cho rng vi quy m v phc tp ca nn kinh tca mnh, n cn c lng d tr ln hn tiu chun 3 n 4 thng nhp khu34.

Trong bi cnh x l cc vn thc thi v cc vng mc c nu trong Vng mphn Pht trin Doha, ti U ban BOP cng din ra tranh lun, trong n gii thchquan im v yu cu d tr ti chnh. n khng ng vi nguyn tc ba thng

nhp khu v cho rng cc nc ang pht trin thng gp phi cc vn kh khn vcn cn thanh ton pht sinh t vic m rng th trng trong nc cng nh do s bini gi cnh ko thng mi trong qu trnh pht trin ca m nh. V vy, cn ghi nhnrng chnh xu hng pht trin ca cc nc ny s to nn bt cp v cn cn thanhton, cng nh s cn thit phi m bo s an ton ca tnh hnh ti chnh i ngoi camt nc ang pht trin v m bo mc d tr thc hin cc chng tr nh phttrin thng qua bin php kim sot tng mc nhp khu trong mt giai on nht nhkhi cc chng trnh pht trin kinh t to ra nhu cu mi. Da trn nhn nh ny, ncny ngh din gii iu XVIII:11 GATT 1994 theo U ban BOP cn th hin rhn quan im cng nhn v cn nhc rng nc ang pht trin c nhu cu cao hn vd tr thc hin chng trnh pht trin kinh t ca mnh v rng cc chng trnh nythng i km vi vic s dng vn nc ngoi u t cho c s h tng.35

Vai tr caIMF trong cc v gii quyt tranh chp

Vai tr ca IMF c minh ho r trong gii quyt tranh chp ca WTO lin quan nHoa K v n . Hoa K cho rng bin php hn ch nh lng ca n p dngdng i vi hn 2,700 dng thu hng nng v cng nghip c thng bo cho WTOl khng ph hp vi iu XI:1 v XVIII:11 GATT 1994 v iu 4.2 Hip nh Nngnghip. Ngoi ra, cc th tc v thc tin cp php nhp khu ca Chnh ph n cngc coi l khng ph hp vi yu cu cn bn ca WTO nu ti iu XIII GATT 1994v iu 3 Hip nh v Th tc Cp php Nhp khu. C quan Gii quyt Tranh chpca WTO (DSB) thnh lp Hi ng vo 18/11/1997.

Hoa K a ra co buc ca mnh da trn quan im nh gi ca IMF v c s hp lm n a ra khi p dng bin php v l do BOP, l n khng gp bt cp vcn cn thanh ton. Quan im ca IMF nu r n c tnh hnh ti chnh i ngoic th c qun l tt bng cc cng c kinh t v m; khng cn thit phi p dng hnch nh lng v v vy bin php ny cn c xo b trong thi gian tng ingn.36C quan Phc thm chp nhn nh gi ca IMF rng n khng cn phiiu chnh chnh sch pht trin ca mnh v nhng l do gii thch trn. D tr tin tca n l mc, v vy bin php BOP ca n l khng cn thit ngn chnnguy c hoc chm dt tnh trng st gim d tr tin t theo ngha ca iu XVIII:9;n vi phm iu XVIII:11, cu hai, trong nu r bin php hn ch ch cduy tr mc cn thit theo iu XVIII:9. Cui cng, n phi xo b hu ht ccbin php hn ch nu trn vo 1/4/2000. K t 1/4/2001, n xo b ton b cc binphp hn ch v nh vy thc hin y cc khuyn ngh ca C quan Phc thm.(Chng ti s nu chi tit hn v v kin Bin php Hn ch nh lng ca n ).

34 WT/BOP/R/1135 WT/BOP/R/6136 Bo co Tham vn vi n , WT/BOP/R/32, Bn kin ca IMF


32/57

30

II.1.6 Kha cnh php l v quy nh v th tc Tham vn v BOP

Thng bo

Nu mt thnh vin WTO cho rng minh gp kh khn v BOP v quyt nh ngh pdng bin php hn ch nh lng nhm khc phc kh khn ny, th bt buc phi

thng bo cho i Hi ng v vic p dng bin php v bt k thay i no trong vicp dng bin php . Lch trnh xo b hn ch nhp khu cn c cng b cng khai,ngay khi c th, vic thay i lch tr nh ny cng phi c cng b cng khai.37 Nubin php BOP c iu chnh ng k th s phi thng bo cho i Hi ng trckhi hoc khng chm hn 30 ngy t ngy cng b. Hng nm, mi thnh vin phi lmbn thng bo tng hp cho Ban Th k, trong nu r mi thay i v lut, quy nh,tuyn b chnh sch, hoc cc loi thng bo cng khai, cc thnh vin khc xem xt.Vic thng bo phi cung cp thng tin, mc ti a c th, theo tng dng thu, vbin php c p dng, phm vi sn phm c p dng v dng thng mi chu nhhng.38

Nu bt c thnh vin no nghi ng hoc t ra cu hi v ti liu thng bo, thnh vin

c th yu cu U ban BOP r sot li ti liu ny. Cng vic r sot ny ch thun tumang tnh cht lm r thng tin hoc vn nu trong ti liu thng bo rng liu c cnthit phi thc hin tham vn theo on 4(a) iu XII hoc on 12 (a) iu XVIII.39 Cth xy ra trng hp mt thnh vin p dng hn ch nhp khu m khng nu r l dop dng bin php. Nu bt c thnh vin no c c s cho rng bin php hn chnhp khu ny l v l do BOP, th thnh vin c th yu cu U ban BOP xem xt.Trong trng hp , Ch tch U ban BOP s yu cu cung cp thng tin v bin php v cung cp thng tin ny cho tt c cc thnh vin.40

Cc loi Tham vn BOP41

Mt thnh vin WTO p dng bin php hn ch mi hoc nng mc p dng ca cc

bin php hn ch ln cao ng k so vi trc th c ngha v phi tham vn vi Uban Cc bin php hn ch BOP (U ban BOP) trong vng 4 thng k t khi p dngbin php BOP. U ban BOP thc hin tham vn thay mt cho cc th nh vin WTO.Thnh vin p dng bin php nhp khu v l do BOP c th yu cu thc hin tham vntheo on 4 (a) iu XII hoc on 12 (a) iu XVIII GATT 1994 nu thy ph hp.Cc thnh vin pht trin tham vn theo iu XII, cn cc nc ang pht trin th theoiu XVIII:B. Nu thnh vin p dng bin php hn ch khng a ra yu cu thamvn, th Ch tch U ban BOP s mi thnh vin tham gia tham vn. U ban BOP thchin tham vn nhm r sot ton b cc bin php hn ch nhp khu v l do BOP.Trc y, thnh vin U ban c th gm i din ca mi thnh vin WTO c quan tm.Thng thng, tt c cc thnh vin pht trin v ang pht trin u c i din trongU ban ny. Cc thnh vin l cc nc km pht trin (LDC) hoc nn kinh t nh angpht trin thng khng c mt trong U ban v l do khng ngun lc v ch thamgia vo cc cuc hp ca U ban m thi. Quy nh thay i k t 3/6/2009. K t nnay, mi thnh vin hin ti v tng lai ca WTO s thng bo vi Tng Gim cnguyn vng tham gia vi vai tr l thnh vin ca U ban BOP.42

37on 1 v 9 trong Cch Hiu38on 9 trong Cch Hiu39on 10 trong Cch Hiu40on 10 trong Cch Hiu41on 5-8 trong Cch Hiu42 WT/BOP/R/92/Rev.1


33/57

31

Vo thng 1 hng nm, Ban Th k s gi cho cc nc v trnh ln Tng Gim c lchtham vn trong nm. Lch ny c xy dng trn c s ly kin ca cc thnh vin clin quan, cn c theo chng trnh v tin thc hin cc cuc tham vn ca IMF viChnh ph ca nc thnh vin, m bo rng cc thng tin c ngha v cp nhtnht t ngun IMF c s dng trong tham vn trong khung kh WTO.43

Chi tit v th tc ca cc t tham vnc gi l th tc tham vn y , tn tik t nm1970. Cc th tc khi qut hn, th tc tham vn rt gn c p dng vicc nc thnh vin chm pht trin, v cng c p dng c vi cc nc thnh vinang pht trin nhng mc hn ch hn. Quy nh v tham vn y c thngqua vo 28/4/197044, cn quy nh v th tc tham vn rt gn c thng qua vo19/12/1972.45

Tham vn y

Tham vn y c th thc hin theo iu XII:4 v XVIII:12 GATT 1994. Cc ncpht trin tham vn hng nm, cn cc nc ang pht trin tham vn 2 nm 1 ln. Tham

vn bao gm ni dung v bn cht kh khn BOP ca thnh vin; cc bin php thay thc th v tc ng ca bin php hn ch i vi nn kinh t ca cc nc thnh vinkhc. Tham vn thc hin nhm to c hi trao i quan im mt cch t do hiur hn cc vn bt cp m nc tham vn gp phi, v cc bin php c p dng gii quyt bt cp v kh nng gii quyt theo hng m bo thng mi a phngt do hn.

Cn c theo K hoch Tho lun trong tham vn theo iu XII:4 (b) v XVIII:12(b)46,cc ni dung sau y s c gii quyt trong khung kh tham vn y :

I. Hin trng v trin vng BOP Tnh hnh BOP v mc d tr tin t; Trin vng BOP v d kin thay i d tr; Cc vn cn cn nhc nh hng ti d tr hoc nhu cu tng d tr; Cc nhn t bn trong hoc bn ngoi nh hng ti BOP, nh xut khu

hay nhp khu; nh hng ca bin php hn ch i vi BOP v d kin khung thi gian

p dng bin php hn ch; Trin vng v vic ni lng hoc chm dt bin php hn ch cng nh

kh nng nh hng ti BOP.

II. Bin php thay th phc hi s cn bng Tnh hnh tin t, ti kho trong nc v cc ni dung lin quan c tc

ng ti BOP; Bin php trong nc nhm duy tr hoc phc hi cn bng bao gm cc

bin php di hn nh nng cao nng sut v nng lc xut khu hocgim thiu mt cn i c cu hoc s tr t;

Cc bin php khc c th gip phc hi cn cn thanh ton quc gia.III. H thng v phng php ca bin php hn ch

43on 7 trong L/338844 L/3388, 27/4/197045 L/3772/Rev.1, 19/12/197246 Ph lc I ca L/3388


34/57

32

C s php l v hnh chnh ca bin php hn ch; Phng php s dng hn ch nhp khu, chi tit ho cc loi hng ho

v t l nhp khu theo tng phng php; i x vi hng nhp khu t cc nc hoc khu vc tin t khc nhau; Cc c ch s dng thng mi nh nc hoc c quyn nh nc trong

nhp khu v thc thi hn ch nhp khu.

IV. nh hng ca bin php hn ch nh hng mang tnh bo h i vi sn xut trong nc. Kh khn, bt

cp c th gia tng nu ni lng hoc xo b bin php hn ch; Cc bc i nhm gim thiu tc ng bo h ca bin php hn ch; Cc bc i nhm gim thiu kh khn trong giai on chuyn i trc

khi bin php BOP c th b xo b; Cc bc i theo quy nh ti iu XII: 3 (c) v iu XVIII:10.

Do cc vn bt cp v BOP v cc bin php hn ch p dng ti cc nc thnh vinl rt a dng, nn k hoch tham vn khng th cng nhc, cn c iu chnh cho ph

hp vi tng trng hp c th. Thc tin v tham vn trong khung kh U ban BOP chothy tt c cc nhn t u c a ra cn nhc, nhn t bn trong bn ngoi c nhhng n t nh hnh BOP ca nc tham vn. Trong cc cuc tham vn vi cc ncang pht trin, ni dung lu thng tp trung vo xo b hoc khc phc bt cp BOPhoc cc bt cp v thng mi v pht trin khc thng qua cc bin php to iu kintng thu nhp t xut khu.47

Tham vn rt gn

Th ch ca tham vn rt gn c xy dng t nhng nm 70 di thi GATT do cnhiu kh khn pht sinh khi t chc tham vn theo iu XVIII:12 (b). Tham vn thngk b hon nhiu ln do hn ch v ngn sch v sc p v cng vic m Ban Th k

GATT cng nh cc phi on lin quan khc gp phi. Lc ngi ta cng nghi ngv tnh hu dng ca vic tham vn di hnh thc bt buc, v vy c nhng xutnhm n gin ho vic tham vn.

Tham vn rt gn c th c t chc trong trng hp cc thnh vin LDC hoc ccthnh vin ang pht trin ang thc hin xo b bin php hn ch theo ng l trnh trnh by trc U ban trong cc ln tham vn trc. Th tc tham vn rt gn cng cth vn dng trong trng hp ca mt nc thnh vin ang pht trin nu nc thchin R sot Chnh sch Thng mi trong cng nm vi ngy xc nh thc hintham vn.48Trong cc trng hp ny, quyt nh c cn vn dng th tc tham vn y s c a ra trn c s cc tiu tr sau y:

(a) Khong cch thi gian k t ln tham vn cui cng;

(b) Cc bc i ca nc thnh vin tham vn thc hin theo cc kt lun nu ra ticc ln tham vn trc;

(c) Thay i tnh cht tng th hoc bn cht ca bin php thng mi v l do BOP;

47on 3. L/338848on 8. trong Cch hiu


35/57

33

(d) Thay i hin trng hoc trin vng BOP v

(e) Liu cc bt cp BOP c mang tnh cht c cu hay l ch mang tnh cht tm thi.49Ngoi tr trng hp cc thnh vin l nc km pht trin (LDC), s ln cc v thamvn lin tip vn dng th tc tham vn rt gn khng vt qu 2.50

K t 1972, cc th tc sau c p dng thc hin quy nh ca iu XVIII:12 (b) vtham vn thng k vi cc thnh vin l nc ang pht trin:

(a) Hng nm, Ban Th k xy dng danh sch cc thnh vin vn dng iu XVIII:Bcn phi thc hin tham vn theo on 12 (b) trong nm ;

(b) Tng thnh vin trong danh sch s gi vn bn nu r kh khn BOP, h thng vphng php hn ch, trnh by cc quy nh phn bit i x, nu c, v thay i trong 2nm qua cng nh tc ng ca bin php hn ch v trin vng xo b bin php ny;

(c) Vn bn ny s c gi cho cc thnh vin v trnh by trc U ban BOP cxem xt, lm c s U ban quyt nh c cn thit phi vn dng th tc tham vn y

hay khng. Nu U ban quyt nh khng cn tham vn, U ban BOP s kin ngh lni Hi ng rng thnh vin lin quan tham vn vi cc thnh vin khc v thchin y ngha v ti iu XVIII:12 (b) trong nm . Nu quyt nh theo hngngc li, th cc thnh vin s tham vn vi IMF, v U ban BOP s tun theo cc thtc c quy nh i vi tham vn y ; v

(d) Phi hp t chc vi IMF IMF cung cp s liu BOP ca tng nc thnh vin c vn bn gi theo on (b) nu trn;51

Cn lu l quy nh tham vn rt gn ch gn vi tham vn nh k theo iu XVIII:12(b). Tham vn theo iu XVIII:12 (a) (tham vn ln u) tip tc tun th theo cc quynh gc. Khng c thay i i vi th tc tham vn vi cc nc pht trin vn dngiu XII; cc nc ny phi tham vn hng nm ging nh quy nh trc y. K t khiWTO ra i, tr trng hp LDC, s ln cc v tham vn lin tip vn dng th tc thamvn rt gn khng vt qu 2.52

Tham vn vi IMF

Theo on 2 iu XV GATT 1994, WTO cn thc hin tham vn vi IMF v cc vn nu ti khon ny. Sau khi chng tr nh tham vn trong nm c i Hi ng ghinhn, Tng Gim c WTO cn gi giy mi mi IMF tham gia cc ni dung tham vnBOP ca WTO. Trong mi trng hp, tham vn gia WTO v IMF trong U ban BOPs din ra trc tham vn trong ni b WTO.53

Ti liu do IMF cung cp trong khung kh tham vn gia IMF v WTO s c gi chothnh vin ca U ban BOP ngay khi Ban Th k nhn c t IMF. Cc thnh vinkhc c yu cu cng s nhn c 1 bn sao.54

49on 8. trong Cch hiu v on 8. trong Tuyn b 197950on 8. trong Cch hiu51on 3. trong L/3772/Rev.152on 8. trong Cch hiu53on 8. trong L/338854on 9. trong L/3388


36/57

34

H s v ti liu

Quy nh WTO yu cu c 4 loi ti liu s dng trong tham vn BOP.

Thng bo

Thnh vin tham vn xy dng ti liu thng bo thng tin n cc thnh vin khc vvic p dng bin php hn ch thng mi v l do BOP.

Ti liu C bn phc v Tham vn

Ti liu C bn phc v Tham vn, cng do nc thnh vin tham vn chun b, bao gm4 phn sau:

(a) Tng quan tnh hnh v trin vng BOP, bao gm cc nhn t bn trong v bn ngoic nh hng ti tnh hnh BOP v cc bin php chnh sch trong nc c p dng phc hi cn bng mt cch n nh v bn vng;

(b) M t chi tit bin php hn ch v l do BOP, c s php l v cc bc i c thchin nhm gim thiu tc ng bo h khng mong mun;

(c) Cc bin php c thc hin k t ln tham vn cui cng v t do ho cc binphp hn ch nhp khu, cn c theo cc kt lun ca U ban BOP;

(d) K hoch loi b hoc tng bc ni lng bin php hn ch cn li55.

Theo th tc tham vn rt gn, thnh vin tham vn s np vn bn nu cc thng tinquan trng v cc cu phn nu trong Ti liu C bn.

Ti liu C bn cn tp trung vo cc kha cnh thng mi ca bin php hn ch, cncc kha cnh ti chnh s c phn nh trong cc ti liu ca IMF. Theo trnh t thigian, cn lit k nhng thay i v c ch qun l, gim st bin php hn ch trong ccnc trc khi din ra t tham vn trc y. Trong khi chun b ti liu, nu ncthnh vin tham vn l nc ang pht trin c yu cu, Ban Th k s cung cp h trk thut chun b cc ti liu ny. Ti liu c bn s c gi cho cc thnh vin tnht l 3 tun trc ngy thc hin tham vn.

Ti liu nghin cu c s

Ti liu nghin cu thc t ca Ban Th k WTO bao gm cc kha cnh quan trng cavic tham vn nhm to iu kin thun li cho cuc tham vn ti U ban. Ti liu

nghin cu thc t c 3 chng chnh. Chng mt trnh by din bin thng mi vkinh t v m. Chng ny nu cc thng tin v tng trng kinh t ca nc tham vn vdin bin ti khon vng lai. Trong trng hp Ecuador vo 6/2009, ti liu ny s dngd liu ti chnh gn nht ca Ngn hng Trung ng Ecuador v s liu thng mi tngun Lin hip quc.56Chng II trnh by v c im chnh sch thng mi v tnhhnh pht trin thng mi. Trong trng hp Ecuador, Chng ny c 5 mc, nu khungkhchnh sch thng mi, thu quan, hn ch nhp khu v cp php nhp khu, cc

55on 11 trong Cch hiu56 Tham vn vi Ecuador, Ti liu nghin cu c sca Ban Th k, WT/BOP/S/15/Rev.1, 14/4/2009


37/57

35

bin php d phng v thu u i khi tip cn th trng th 3. Chng 3 tp trung vocc bin php thng mi c p dng v tc ng c th c.

Theo Cch hiu, ti liu ca Ban Th k s bao gm cc thng tin c s lin quan vcc ni dung phn tch v bt li t mi trng thng mi bn ngoi c nh hng tihin trng v trin vng cn cn thanh ton ca thnh vin tham vn.57 Tuy nhin, cng

cn b sung thm rng ti liu phc v tham vn BOP ca Ban Th k c bn l phnnh thc t, rt t khi c ni dung phn tch su sc. Ti liu nghin cu c s caEcuador l mt v d, ti liu ny khng a ra nh gi tc ng kinh t v thng mica cuc khng hong ti chnh kinh t va qua i vi Ecuador cng nh tc ng rtln ca qu trnh la ho nn kinh t ca nc ny. Mc d vy, cc ni dung ny vn lnhng ch chnh c tho lun trong phin hp ca U ban vo 6/2009.58

Bo co kt qu tham vn

Kt thc mi cuc tham vn, Ban Th k s vit bo co ghi chp cc ni dung quantrng c tho lun. Bo co ny khng nu ht tng kin pht biu ti cuc hp, tr kin ca i din nc thnh vin tham vn v kin ca IMF: cc kin khc c

tng hp nhng khng nu r nc no pht biu. V d: Mt s thnh vin cho rngbin php hn ch thng mi khng phi l gii php ti u phc hi cn bng BOPmt cch bn vng hoc Mt vi thnh vin khc nhn nh vic s dng bin phpthng mi v l do BOP l hon ton ph hp trong iu kin hin nay. Bo co cngnu kt lun ca U ban BOP, nu c.

Kt cu ph bin ca bo co tham vn y v BOP nh sau:

A. Pht biu m u (Pht biu ca i din nc tham vn nh km trong Ph lc 1.);

B. Pht biu ca IMF (nh km trong Ph lc 2);

C. Ni dung tho lun trong U ban. Phn ny nhm cc kin ca U ban li thnh 4 mc sau y: (i) hin trng v trin vng BOP; (ii) bin php thay th nhm phc hi scn bng; (iii) H thng v phng php hn ch; (iv) tc ng ca bin php hn ch;

D. Tr li ca i din nc tham vn;

E. Kt lun (trong trng hp tham vn y ).

Bo co tham vn rt gnbao gm phn tm tt cc ni dung tho lun ti U ban vquyt nh c cn p dng th tc tham vn y hay khng59.

Kha cnh php l ca vic tham vn BOPng thun trong U ban BOP v nguyn tc c bn

U ban BOP bo co trc tip v kt qu tham vn ln i Hi ng. Trong trng hpthc hin tham vn y , bo co cn nu r kt lun ca U ban v cc cu phn khc

57on 12 trong Cch hiu58 Bo co Tham vn vi Ecuador, WT/BOP/R/9159on 13. trong Undersatnding


38/57

36

nhau ca bn k hoch tham vn cng nh s liu thc t v l do a ra cc kt lunny. Theo Cch hiu:

U ban s c gng a vo kt lun ca m nh d kin xut nhm tng cng victhc hin iu XIIv XVIII:B, nh trong Tuyn b v Cch hiu ny. Trong cc trnghp lch xo b bin php BOP c bo co trc U ban, th i Hi ng c th

cn c trn lch trnh ny c kin cho rng thnh vin tham vn tun th theo ccngha v ca mnh trong GATT 1994. Trong trng hp i Hi ng a ra cc khuynngh c th, th quyn v ngh a v ca thnh vin s c nh gi i chiu vi cckhuyn ngh . Nu khng c cc khuyn ngh c th, th kt lun ca U ban cn phiphn nh cc quan im khc nhau c trnh by trong ni b U ban.60

Thiu ng thun

U ban c th t c ng thun rng tnh hnh BOP cn c bin php gii quyt, vrng vic p dng bin php l ph hp vi quy nh BOP. Nhng trong nhng trnghp U ban cho rng bin php p dng khng ph hp vi cc tiu ch c chp nhn,th U ban s yu cu thnh vin tham vn iu chnh li cho ph hp, v d: chuyn i

bin php hn ch nh lng sang bin php theo gi, hay thi khng vn dng iukhon BOP na. Nu U ban khng thng nht c, v d. thnh vin cho rng binphp p dng l khng ph hp nhng nc thnh vin tham vn khng ng thu hikhng p dng bin php BOP hoc iu chnh li cho ph hp vi quy nh, th victham vn c th chm dt m khng a ra kt lun (xem tham vn ca n , Nigeria,Ecuador v Ukraine). Thnh vin c th bo lu cc quyn ca m nh, nu cho rngnc tham vn khng p dng cc quy nh

Phân tích thâm hụt thương mại của Việt Nam và các điều khoản về cán cân...

Documents

Transcript of Phân tích thâm hụt thương mại của Việt Nam và các điều khoản về cán cân...