JOYCEWYCOFF

ỨNGDỤNGBẢNĐỒTƯDUYĐỂKHÁM

PHÁTÍNHSÁNGTẠOVÀGIẢIQUYẾT

VẤNĐỀ

BảnquyềntiếngViệt©CôngtySáchAlpha

NHÀXUẤTBẢNLAOĐỘNG-XÃHỘI

Lờinóiđầu

Khảnăngcủabộnãovĩđạitớimứcnàovàbạnsửdụngđượcbaonhiêuphầntrăm?

Vàonhữngnăm1950,cácnhàtâmlýhọcướctínhmộtngườitrungbìnhsửdụngđược50%khảnăngcủabộnão.Đếnthậpniên60-70,consốnàyhạ xuống còn 10%.Đến thập niên 80 chỉ còn 1%.Giờ đây, vào nhữngnăm1990,nóchỉcònkhôngquá0,01%.

Tuynhiênnhữngconsốnàykhôngchứngtỏtrítuệnhânloạingàycàngđixuốngmàchothấykhảnăngđolườngsứcmạnhtiềmẩntolớncủabộnãoconngườingàycàngtăng.GiáosưPyotorAnokhin,mộttrongnhữngnhànghiêncứunãobộhàngđầuthếgiới,đãcôngbốướctínhkhoahọcvềsốmẫutưduymàmộtbộnãotrungbìnhcủaconngườicóthểsửdụng.Consốmà ông nhấnmạnh là vừa phải ấy còn lớn hơn rất nhiều so với sốnguyêntửtrêntoànvũtrụ.

Trong cuốn sách này, JoyceWycoff sẽ hướng dẫn bạn suốt hành trìnhkhámphákhảnăngcủabộnãođầykỳ thú.Tấtnhiên, hiểubiết vềkhảnăngtiềmẩncủachúngtacóthểđemlạicảmhứngvàđộnglực,nhưngnhư vậy chưa đủ; chúng ta cần có hướng dẫn thực tiễn để tiếp cận vớinhữngkhảnăngcònchưađượckhaitháccủamình.Ứngdụngbảnđồtưduycungcấpnhữnggợimởthiếtthựcvàcóthểápdụngtứcthìkhilậpbảnđồtưduy–mộthệthốngsứcmạnhvôcùnghiệuquảnhằmkhaitháctốiđakhảnăngcủabộnão.

BảnđồtưduyđượcTonyBuzanpháttriểnvàođầunhữngnăm1970nhưmộtcôngcụgiúpconngườighinhớhiệuquả.Khiápdụngcôngcụnày,ôngnhậnranókhôngchỉgiúpghinhớhiệuquảmàcòngiúptăngcườngkỹnăngtưduychosinhviêncủamình.

Giátrịcủabảnđồtưduythểhiệnrõnétnhấtkhiđốichiếuvớikỹthuật

truyền thốngmàđasốchúng tasửdụngđể lấyý tưởngvàghinhớ: lậpdàný.Tuynhiên,việclậpdànýđòihỏichúngtaphảisắpxếpcácýtưởngtrướckhichúnghìnhthành,vàdođólàmgiảmtốcđộvàphạmvicủacácýtưởng.

Bộnãocủachúngtasởhữukhảnăngnảysinhýtưởngvôhạn.Nóhoạtđộngtốtnhấtkhicácýtưởngđượctựdotuôntràotrướckhiphảisắpxếplại.Cóvôsốhệthốngghinhớđượcphátminhđểgiúpbộnãotựdonảysinhcácý tưởngnhưngphươngpháp lậpbảnđồ tưduyvượtxa tất cả.Phươngphápnàylàphươngtiệnkhuyếnkhíchdòngtưduytựnhiênbằngcáchtạoramột“vòngphảnhồitíchcực”giữabộnãovàcácghichú.

Hãynhớlạicuốnsáchbạnmớiđọcgầnđâyvàtưởngtượngbạnphảiviếtbài thu hoạch về nó.Khi bắt đầu nhớ lại các ý, bạn có thể không hìnhdunglạiđượcdànýchínhthứccủacuốnsách.Thayvàođó,bạnsẽthấycác từkhóa,cácmối liên tưởng,hìnhảnhvà tranhvẽ tựnhiên“nổi lêntrongýthức”.Đểviếtbàithuhoạch,bạnsẽphảisắpxếplạicácdòngliêntưởngđó.

Khôngchỉgiatăngcácliêntưởngtựdo,lậpbảnđồtưduycònđemlạimộtphươngphápsáng tạo toàndiệnđể tổchứccácý tưởng.Rấtnhiềusinhviêncủachúngtôinóiviệclậpbảnđồtưduydiễnrarấttựnhiênvàhọđãxâydựngđượchệthốngghinhớcủariêngmìnhbaogồmcáchìnhảnh,màusắcvàcáctừkhóagầngiốngnhưbảnđồtưduy.Trựcgiácpháttriểngiúphọkhámphánhữngkhíacạnhlinhhoạtvàchínhxácmớicủatưduy.

Từnăm1975tôiđãkếthợpchặtchẽvớiBuzanđểphát triểnbảnđồtưduy thànhmột công cụ đào tạo tư duy hiệu quả.Vào cuối những năm1970,chúngtôixácđịnhviễncảnhnhưsau:đếnnăm2000sẽcó100triệungười thườngxuyênsửdụngbảnđồtưduy,phươngpháplậpbảnđồtưduyđượcgiảngdạyởcáctrườnghọcvàtrởthànhphươngpháptốiưukhilàmviệc tập thể.Việchiện thựchóaviễncảnhnàyđòihỏimỗicánhân

phảidạy,diễnđạtvàquảngbá sứcmạnhcủabảnđồ tưduy theonhiềucáchkhácnhau.

CuốnsáchcủaJoyceWycofflàđónggópquýbáuchoviệchiệnthựchóaviễncảnhnóitrên.Chịđãviếtcuốnsáchnhằmphổbiếnphươngpháplậpbản đồ tư duy, chứngminh tính ứng dụng thực tiễn của nó trong cuộcsống.

Gầnđây,bảnđồtưduytrởthành“chủđềnóng”thuhútsựquantâmcủanhiềungười.Nhưngnhiềungườiphảnứngrấthờihợtvà thựcdụngđốivớivấnđềnày.Hiệuquảcủabảnđồtưduythườngbịhiểusaidokỹthuậtnàyđơngiảnđếnmứcngườitacóthểdễdàngbỏquaýnghĩasâuxacủanó.SựlinhhoạtvàthiệnchímàJoyceWycoffthểhiệnđãkhiếncuốnsáchkhácbiệtsovớibấtcứtácphẩmnàocùngđềtài.

Điềuđặcbiệt làJoyceđãápdụngkỹnăngtưduyngaytrongcuốnsáchnày.Khibạnđọcnhữngtrangtiếptheovàlàmtheochúng,bạnsẽtiếpcậncànggầnvớitrítuệtuyệtvờicủachínhmình.

MichaelJ.Gelb

Nhà sáng lập và Chủ tịch tổ chức High PerformanceLearningWashington,DC,Hè1990

Mùahè1990

Lờigiớithiệu:TãgiấychochuộtvàCầu

vồng

“Tãgiấychochuột”

“…nhữngchiếctãgiấybétíxíu.”

“Mườihaichiếcmộthộp…”

“đượcgấplạivàrắcphấnthơm…”

“…giaohàngtạinhàtheoyêucầu.”

“Đósẽlàđiềuvĩđạinhất.”

“Chúngtasẽgiàucó!”

Nhữngtiếngcườikhúckhíchvàhahảxenlẫngiọngcủavàingườinêuraýtưởngvànhậnxétcùngmộtlúc.

Nhữngngườinàylàaivàtạisaohọlạinóivềtãgiấychochuột?Mộtbữatiệcvuivẻcủathanhniên?Haytròchơinhìntranhđoánchữ?

Không,nhómngườinày thựcra làđộiphát triểnsảnphẩmmới tạimộtchinhánhcủahãngHewlettPackard(HP)…đangtronggiaiđoạnlậpbảnđồtưduy.

TãgiấychochuộtlàsảnphẩmmớicủaHPchăng?

Không,nhưngbảnđồtưduyđanggiúphọpháttriểnsảnphẩmmới.

Vậybảnđồtưduylàgì?Vànócóliênquangìvớiviệcpháttriểnsảnphẩmmới?

Tôimừngvìcácbạnđặtracâuhỏiđó.

Cầuvồngtrítuệlàmbừngsángbầutrờicuộcđờichúngtavớicácsắcmàu,sựduyêndángvàđốilậpvớinhữngđámmâyđen.

Cầuvồngtrítuệtừđâumàcó?–nhữngsắcmàurựcrỡ,duyêndángvàvẻđẹptỏasángcuộcđờicủachúngtaư?Bộnãođãđượcphântíchvàlậplạibảnđồ,phânchiavàkhảosát,nhuộmmàuvàchụpảnh.Kiếnthứcvềvôsốcácliênkếtđiệnvàcácphảnứnghóahọcngàycànggiatăng.Tuynhiên,nhữngtươngtácđộcnhấtvônhịtạonêntrítuệcủachúngtavẫncònlàđiềubíẩn.Mặcdùchúngtađãhiểuhơnvềquátrìnhtạora“cầuvồng”…sángtạo…thìbộnãovẫn phức tạp đến nỗi con người khó lòng nắm bắt toàn bộ cách thức hoạtđộngcủanó.

Bộnãolàmónquàkỳdiệucủatựnhiên–toànbộvũtrụcủachúngtađượctạoratrongvỏnvẹn1.4kgvậtchấtcónếpnhănnày–mọithứchúngtanghevà thấy,nếmvàsờ,mọicảmxúc,chuyểnđộng, suynghĩvàcảmhứngcủachúngtacóđượcđềulànhờbộnão.

Thếgiớithayđổinhanhchóngđếnmứcchúngtacócảmgiácmìnhliêntụcởtrênmộtvùngđấtlạ.Nóluônđòihỏinhữnggiảiphápmớichonhữngtháchthứcmới.Công cụ cơbản của chúng ta trênvùngđấtmới này chính là trítuệ…trítưởngtượngvàócsángtạo.

Chínhtrítưởngtượngvàócsángtạosẽmởcánhcửadẫnđếnsựpháttriển,nhữngsảnphẩmvàdịchvụmới, thịtrườngthếgiới,phươngphápgiaotiếpmới,cáchthứcbảovệmôitrườngvàtàinguyên.Chínhtrítưởngtượngvàócsáng tạo sẽmangđếnchochúng tanhiềuvẻđẹp, âmnhạc, trườnghọc tốt,việclàm,nhàchongườivôgiacư,vàchấmdứtđóinghèo,chiếntranh.Trongcuộctìmkiếmnhữnghiểubiếtvềtrítuệ,chúngtacầnnhữngcôngcụchưacótrongchươngtrìnhhọchaytrongkinhnghiệm,nhữngcôngcụdùngđểkhaiphávùngđấtmớicủatrítuệconngười.

Bảnđồtưduychínhlàmộttrongnhữngcôngcụđó.Đólàkỹthuậtpháttriểnmộtphươngphápsángtạovàmớimẻtrongtưduy.Bảnđồtưduycómộttácđộngkỳdiệu;nótácđộngtớitoànbộnão,chophéptổchứccácýtưởngtrongítphút,thúcđẩysựsángtạo,phávỡtrởngạimàngườiviếtgặpphảivàcungcấpmộtcơchếđộngnãohiệuquả.

Bảnđồtưduydễhọcvàdễsửdụng.ĐếncuốiChương3,bạnsẽbiếtđầyđủ

vềcáchlậpbảnđồtưduyđểngaylậptứccảithiệnkhảnăngviếtcủamình,củngcốkỹnăngtổchứcýtưởngvàsửdụngthờigianhiệuquảhơn.Phầncònlạicủacuốnsáchsẽchỉchobạn thêmmộtvàicáchsửdụngbảnđồ tưduykhác.

Đâylàmộtcuốnsáchbàitập–khôngphảilàsáchgiáokhoa.Mỗiứngdụngcủakỹthuậtlậpbảnđồtưduylạicókèmtheomộtsốbàitập.Chúngsẽhélộnhữngkhảnăngcủabạn,màtrướcđâybạnchưatừngbiếttới.Đócũngchínhlàmụcđíchcủacuốnsách:giúpbạnkhámphánhữngđiềumớilạvềbảnthânthôngquabảnđồtưduy.Chỉkhinàokhámpháramìnhthậtsựlàaithìchúngtamớicóthểgiảiphónghoàntoàntiềmnăngvàtínhsángtạocủabảnthân.

Bạnnênsửdụngcuốnsáchnàycùngvớikỹthuậtlậpbảnđồtưduytrênhànhtrìnhkhámphábảnthân.Nósẽgiúpbạnđánhgiáđúngkhảnăngtưduycủamình.Khibạnbắtđầusửdụngphươngphápkỳdiệunày,tiềnđồsẽrộngmởvàbạnsẽtrởthànhmộtnhàtưtưởngvĩđại.

Cuốnsáchnàygồmbaphần:

Phần1—Hiểubiếtvềbộnãovàsựsángtạo

Bảnđồtưduydựatrênnhữngnghiêncứuvànguyêntắcvềnão/trítuệ.Phầnnàygiải thíchhoạtđộngcủabộnão, cách thứchoạtđộngsáng tạovàcáchthứctổchứccácnguyêntắcthànhquátrìnhxửlýthôngtinhiệuquảcủabảnđồtưduy.

Phần2–Haikỹnănglậpbảnđồtưduy

Bảnđồtưduylàmộtkỹthuậtđơngiảnnhưngmỗiyếutốcủanóđềurấtquantrọng.Phầnthứhaigiảithíchcácyếutốtừcơbảnđếnphứctạpcủabảnđồtưduy.

Phần3–Cácứngdụngcủabảnđồtưduy

Bảnđồtưduylàmộtkỹthuậtcựckỳđanăngvàhiệuquả.Phầnthứbanàychobạn thấynhữngứngdụng củabảnđồ tưduyvà có thể thúcđẩynhiềucáchsửdụngbảnđồtưduymới.

Chàomừngbạnđếnvớibảnđồtưduyvàtiếpcậnmộtphươngpháptìmhiểu

thếgiớihoàntoànkhác!Biếtđâubạnsẽthấyviệckhámphátãgiấycủachuộtcũngrấthay.

PHẦN1:Hiểubiếtvềbộnãovàsựsángtạo

CHƯƠNG1:Khảnăngtiềmẩncủatrítuệ

Nănglựclêntiếngđòiphảiđượcsửdụngvàchỉthôilahétkhiđãđượcsửdụnghiệuquả.

—A.H.Maslow

Khibóngtốidầnbaotrùmcôngty,mộtgiọnguámbắtđầulờigiớithiệubằngcâu:“Vũtrụ…biêngiớicuốicùng.”

Cònmộtthứbiêngiớikhácrộnglớnhơnchưahềđượckhámphá–thứbiêngiớicòngầngũihơntổấm…trítuệcủachínhchúngta.Bềdàirộngcủabiêngiớinàycũngkhiếntachoángngợpnhưquymôcủavũtrụ.Bêntrongbộnãomàuxámvớicácnếpnhăn,nặngchừng1,4kg,là10đến15tỷtếbàothầnkinhcókhảnăngthiếtlập10.800liênkết!Chúngtachưathể lĩnh hội được khả năng đó – nó lớn quámức chúng ta có thể hìnhdung. Trong cuốn The Brain(Bộ não), Tiến sĩ y khoa Richard Restakkhẳngđịnh:“Bộnãoconngườicóthểlưutrữmộtlượngthôngtinlớnhơntấtcảcácthưviệntrêntoànthếgiới.”JudithHoopervàDickTeresitrongcuốnTheThree-PoundUniverse (Vũ trụnặngbapound)đã so sánhbộnãovớivũ trụ.Họnhấnmạnh:“Thực tế,đó làmộtvũ trụđãđượcbiếtđến.Mọi thứmà ta biết (từ các hạt nhỏ hơn nguyên tử cho tới các dảingânhàxaxôi),mọithứmàtacảmnhận(từtìnhyêucontrẻchotớinỗisợchiến tranh), được trải nghiệm và hình thành nên các khuônmẫu trongnãobộcủachúngta.Nếukhôngcóbộnãothìkhôngmộtthứgì(từthạchanh,hốđen,tìnhyêuchođếnsựcămghét…)cóthểtồntạitrongchúngta.”

Rấtnhiềunhàtưtưởngvĩđại,nhưnhàtriếthọcHyLạpAristotle,tinrằngtrí óc được đặt trong bụng hay trong timmỗi người.Còn nhà triết họcPlatođặt trí tuệ trongbộnão…nhưng chỉ vì hìnhdạng củabộnãomà

thôi.Phầnlớntrithứcvềbộnãođượcpháthiệntronghaimươinămtrởlạiđâyvàmớichỉbắtđầukhơidậyýthứcvềsựphứctạpđángngạcnhiêncủabộnão.

Chúngta thườngxuyênsosánhbộnãongườivớimáytính:dữliệuđầuvào,xửlýdữliệu thôngquabộxửlý trungtâmvàdữliệuđầura.Máytính làmô hình xử lý dữ liệu logic theo đơn vị bit (đơn vị cơ bản củathông tin theohệ thống sốnhịphân).Khi cấuhìnhmáy tínhngàycàngcao,bộnãodườngnhưtrởnênmờnhạttrướcsứcmạnhvàtốcđộnhanhnhưchớpcủamáytính.Hình1sosánhbộnãovàmáytính.

Hình1:Sosánhmáytínhvàbộnão

Nhậndạngmẫu

Tuynhiên,khi tri thứcvềcảbộnãovàmáytínhtănglên,cácnhàkhoahọcnhậnrarằngmáytínhkhôngthểlớnhơnvàtốthơnnão.Cónhữngđiềumàbộnãocóthểlàmđượcnhưngmáytínhthìkhông.Vídụ,nếubạnđếnthamdựbuổihọpmặtcấpbasau20nămvàvôtìnhvavàoHarry,giờđâybịhóiđầuvàtăngthêm13kgsovớilầngặptrước,thìbạnvẫncóthểnhậnraanhchàngđó.Nhưngmáytínhthìkhông.BạnnhậnraHarrylàdựatrênnhậndạngmẫu.Chỉcầnnghebahoặcbốnnốtnhạcđầutiêncủamộtbàihátlàngaylậptứcbạnnhậnranó.Điềuđóđượcgọilàhoànthiệnmẫu.Bạncóthểdễdànglàmđượcđiềuđó,cònmáytínhthìgặprấtnhiềukhókhăn.Nếunhìnthấymộttừviếtsai,bạnvẫnhiểunghĩacủanó.Điềuđóđượcgọilàsửachữamẫuvàmộtlầnnữa,máytínhhoàntoànbấtlực.

RobertHeinleintrongtácphẩmStrangerinaStrangeLand(Ngườilạtrênđấtlạ)đãsửdụngthuậtngữ“thấuhiểu”.Thấuhiểucónghĩalàhiểuhoàntoànngaymộtlúc.Khimộtthứgìđóđược“thấuhiểu”,mẫucủanóđượchiểumộtcáchhoàn toànnhưmột cấu trúchình thức.Cho tớinay,máytínhvẫnchưacókhảnăngnày.

Vídụvềsựmơhồkhinhậndạngmẫu

Bộnãohoàntoàncókhảnănghiểuđượcsựmơhồ.BạnthấygìtrongbứctranhThinkingvisually(Tưduythịgiác)củaRobertH.McKim?Phầnlớnmọingườiđềunhìn thấyhaimẫu–một convịt vàmột con thỏ.Trí ócnhậnđượcđầyđủthôngtinđểhoànthiệnhaimẫunàyvàcóthểthayđổiqualạigiữahaicáchnhậndiệnbứctranhchođếnkhiquyếtđịnhsửdụngmẫunào.

Tríóctựanhưđĩathạch

EdwarddeBono, tácgiả củanhiềucuốn sáchvề trí tuệvàquá trình tưduy,đãsửdụngphéploạisuyđểmôtảchínhxáccáchthứchoạtđộngcủaquátrìnhnhậndạngmẫuvàchorađờimộtýtưởngsángtạo.

DeBonososánhtríócvớimộtđĩathạchđãđônglạitớimứcbềmặthoàntoànnhẵn.Khiđivàotríóc,thôngtinsẽtựtổchức.Cũnggiốngnhưkhiđổnướcấmvàođĩa thạch.Nướcấmthấmdầnvàothạch.Saunhiều lầnlặplạiquátrìnhnày,bềmặtđĩathạchsẽcócácrãnhvàvệtlõm.Nhữngphầnnướcmới(thôngtin)sẽtựđộngchảytheocácrãnhđãcósẵn.Sauđó,chỉcầncómộtchút thông tin (nước) làcó thểkíchhoạt toànbộ lối

mònnày.Đâychínhlàquátrìnhnhậndạngvàhoànthiệnmẫu.Khiđivàotríóc, thông tin sẽ rơivàomột”rãnh”,mộtmẫu.Ngaycảkhiphần lớnthôngtinnằmngoàirãnhthìmẫuvẫnđượckíchhoạt.Tríócsẽtựđộng“sửachữa”và“hoànthiện”thôngtinđểlựachọnvàkíchhoạtmẫu.

Sự sáng tạodiễn rakhi chúng tanghiêngđĩa thạchkhiến chomột chútnước(thông tin)phảichảyvàocácrãnhmớivà tạoracác liênkếtmới.Quátrìnhsángtạosẽđượctrìnhbàykỹhơntrongchươngtiếptheo.

Mộtbộnãohaylàhai?

Vàođầunhữngnăm1960,chuyêngiatâmlýhọcthựcnghiệmthuộcHọcviệnCôngnghệCaliforniaRogerSperry đã tiến hànhnhiều thí nghiệmquan trọng trên những người mắc chứng động kinh. Giả thuyết rằngnhữngcơncogiậtcủahọlàdocácxungđiệnchạygiữahaibáncầunão,Sperryđãtáchmạchnốihaibáncầunão.Ởkhíacạnhnàođó,giảiphẫuthànhcôngvìcáccơncogiậtđãbiếnmấtvàbệnhnhân thựchiệnchứcnăngbìnhthường.

Các thínghiệmcủaSperryđể lạimột sốdi chứngbất thường sauphẫuthuật,nhưnglạichứngminhđượctầmquantrọngcủamốiliênhệvàtínhchuyênmônhóagiữahaibáncầunão.Sperryvàcộngsự,Michael

S. Gazzaniga, người sau này giành giải Nobel nhờ những công trìnhnghiêncứuphântáchnão,cùnglàmmộtthínghiệm.Khichiếuhìnhảnhmộtquảtáosaochochỉlọtvàotrườngthịgiáccủamắtphải(thuộcchứcnăngcủabáncầunãotrái),bệnhnhânngaylậptứccóthểnhậnravànóiđượctênloạiquảđó.Tuynhiênthínghiệmkhôngthuđượckếtquảtươngtựvớivùngthịgiáccủamắttrái(thuộcchứcnăngcủabáncầunãophải).Cácnghiêncứuchỉrarằngbáncầunãophảikhôngcókỹnăngngônngữcầnthiếtđểnhậnracácbiểutượng(từngữ)củaquảtáo.Tuynhiên,khiđượcyêucầutìmlạivậtđãđưarathìtaytráicủabệnhnhân(dobáncầunãophảiđiềukhiển)có thểnhặtraquả táo.Nãophảicókhảnăngnhậndạngđồvậtnhưngkhôngthểtạoratừđểgọitênvậtđó.

Dầndần,sựchuyênmônhóacủamỗibáncầuđượcxácđịnhcócácnéttiêubiểusau:

Não trái –Ngônngữ, logic, số, trình tự, đi sâu vào chi tiết, tuyến tính,biểutượngvàbìnhgiá.

Nãophải–Hìnhảnh,nhịpđiệu,âmnhạc,sựtưởngtượng,màusắc,xemxéttổngthể,khuônmẫu,cảmxúcvàkhôngphánđoán.

Cácnghiêncứuphântáchnãochothấymộtphầnbộnãobịẩnkhuất,phầnnhận dạngmẫu, có khả năng phản ứng với âmnhạc, nhịp điệu và cảmxúc,chủyếuliênquanđếnthịgiácvàtưởngtượng.Nhữngtínhchấtnàycủabộnãođượcgọilàđặctính“nãophải”.

Trongnhữngnămgầnđây,thuậtngữ“nãophải”trởthànhcáchgọithôngdụngđểchỉtínhsángtạo,tínhnghệthuậtvà“tinhxảo”,đốilậpvớisựtẻnhạt, tính phân tích và phảnứng chậmcủa “não trái”.Tuynhiên, thuậtngữnàylạithườngbịhiểusaiýnghĩa.Thựctế,đúnglàbộnãocóhaibáncầu,mỗibêncómộtchứcnăngchuyênbiệt,nhưng“cóbáncầunãophảiphát triển”cũngkhôngxấuhơnhay tốthơnsovới“cóbáncầunão tráipháttriển”.“Nãophải”hay“nãotrái”chỉđơngiảnlàcáchgọitắt(hayẩndụ)đểchỉnhữngkhảnăngmàbáncầunãotươngứngcóthểđảmnhiệm.Cảhaihệthốngđặctínhnàyđềuquantrọngđốivớiquátrìnhtưduy.Sựsángtạonảysinhtừsựtươngtáckhácthườnggiữahaibáncầunãochứkhôngphảilàsảnphẩmcủariêngbáncầunãophải.

Cácđặctínhcủabáncầunão

Cácđặctínhcủanãophảiđượcnhấnmạnhnhằmcảithiệnhệthốnggiáodụccủachúngtavốnchỉchútrọngvàocácđặctínhcủanãotráinhưtrínhớ,kỹnăngngônngữ, sốhọc, tưduy logicvà trình tự.Chúng ta luônđượchọccáchtìmvàđưaracâutrảlời“đúng”;chođếntậngầnđây,rấtnhiềutrườngvẫnítchútrọngrènluyệntrítưởngtượngvàcáckỹnăngtưduy khác. Do đó, trong nỗ lực phát triển một phương pháp toàn diện,chúng tôi thường nhấnmạnh các kỹ năng của não phải – không chỉ vìchúngquantrọnghơnmàcònvìchúngtacórấtítcơhộisửdụngchúng.

Vớiviệccóthêmcáckỹnăngnhậndạngmẫu,sosánhmáytínhvàbộnãocóthểđượccậpnhậtnhưtrongHình2:

Hình2:Sosánhmáytínhvàtoànbộbộnão

Trínhớ…Baonhiêu?Ởđâu?

TrongcuốnTheBrainBook(Sáchvềbộnão),PeterRusseltuyênbốrằngvịvuaBaTưXerxescóthểgọitên100.000binhlínhtrongquânđộicủamình,ngườiviếttiểusửHồngygiáochủMezzofantibiết70đến80ngônngữvànhữngngườiDoTháiởBanLan,còngọi làShassPollaks,biếtrànhrọttừngtừ,từngtrangtrong12bộvăntựcổDoThái.Vậytạisaotôilạikhôngthểnhớtêncủamộtngườivừamớiđượcgiớithiệu?

Thựctế,quátrìnhtrínhớgồmhaiphần–ghinhớvànhớlại.Rấtnhiềunhànghiêncứutinrằngchúngtaghinhớmọithứtừngtrảiquatrongcuộcđời.Mặcdùđiềunàycóvẻkhôngtưởngnhưnglýthuyếttạoảnhbachiều

vềtrínhớkhiếnchoniềmtinnàyngàycàngcócơsở.

Họcthuyếtthịnhhànhvềtrínhớsửdụngkỹthuậtảnhbachiều(3D)doGiáosưsinh lý thầnkinhKarlPribram,ĐạihọcYStanford,phátminh.Khi bạn tham gia chuyến thám hiểm Ngôi nhà ma ám ở công viênDisneyland,cảnhtượngđángnhớnhấtmàbạnthấylàhìnhảnhmộtconmanữnhỏ tuổi,bị thunhỏvànhốt trongmộtchiếcchuồngbằngnhựa.Conmamãitrẻ,mãibịnhốtvàmãikêucứu.Nhữnghìnhảnh3Dkiểunhưvậyđượctạoranhờphânchiachùmtialazesaochomộtphầnchiếuthẳngvàomộttấmkínhảnh,cònphầnkiachiếuvàoảnhđểđưahìnhphảnchiếulênmặtkính.

Bảnthânnhữngbứcảnhvốnđãgâyngạcnhiênsongđiểmthúvịnhấtcủacácbứcảnh3Dlàhìnhảnhcómặttrongmọiphầncủatấmkính.Khikínhbịvỡ,tavẫncóthểthấytoànbộhìnhảnhtrênbấtkỳmảnhvỡnào.Thựcchất,hìnhảnhphânbốtrênkhắptấmkínhảnhthôngquasựlưutrữcủasóng.

Vàonhữngnăm1950,PribramđãcùnglàmviệcvớinhàtâmlýhọcKarlLashleytrongmộtthờigianngắnđểtìmrabảnđồtrínhớ.Tuycôngcuộctìmkiếmkhôngthànhcôngnhưngkỹthuậtảnh3DđãgợiýchoPribrammộtcơchếghinhớhợplý.Ôngchorằngcáchồiứckhôngđượclưugiữởmộtnơroncụthểmàđượcphânbốtrêntoànbộnão,tươngtựnhưtrênảnh3D.Những thínghiệmcủaKarlLashleyđãxácnhận lý thuyếtnày.Ônghuấnluyệnchonhữngconchuộtchạyvàomêcungsauđócắtbỏmộtphầnbộnãocủachúng.Dùbịcắtbỏbấtcứphầnnãonàothìtrínhớcủalũchuộtvẫncòn.

NhàvậtlýDavidBohmsửdụngkỹthuậtảnh3Dlàmphéploạisuychotoànbộvũtrụ.Ôngkhẳngđịnhrằngnhữngrungđộngthuầntúyvàmọiphầnđềulàđạidiệnchocáitổngthể.WilliamBlakeđãcólầnnóivềviệc“nhìn thấycả thếgiới trongmộthạtcát”.Có lẽôngcócùngquanđiểmvớiBohm.

Nếucáchồiứcthậtsựđượclưugiữtheokiểuảnh3D,chúngtasẽcócơsởđểhiểuđượckhảnăngcủabộnão.TheoPeterRussell(ngườicùngvớiTonyBuzannghiêncứuvàtruyềnbárộngrãikỹthuậtlậpbảnđồtưduy),mộtcm3củamộtbứcảnh3Dcóthểlưutrữmườitỷbitthôngtin,cònbộnãoconngườicóthểlưugấp1.500lần.Ôngướctínhnănglựctrínhớcủaconngườicó thểđạtmứcmộtnghìn triệu triệubit thông tin.Tấtnhiên,mộtlượnglớntrongđóđượcdùngđểvậnhànhcỗmáycơthể,songvẫncòndunglượngrấtlớnđểghinhớmọikinhnghiệm.

Ngườitađãtiếnhànhmộtsốnghiêncứuthúvịđểchứngthựclýthuyếttrên.MộtbáocáothínghiệmcủatrườngĐạihọcYale,Mỹ,vềmộtngườithợnềbịthôimiênvàđượcđềnghịmiêutảmộtviêngạchcụthểmàanhtađãxâyởmộttòanhà.Mặcdùmỗingàyxây2.000viêngạchnhưnganhtavẫncóthểmiêutảchitiếtmàusắcvànhữngchỗrạntrênviêngạchđó.

TiếnsĩtâmlýhọcDavidB.ChamberlainởSanDiego,chuyênnghiêncứuvềhồiứccủaconngườilúcmớisinhra,đãthấynhiềuhồiứcrấtchitiết.Ôngyêucầucácbàmẹvàconhọmiêutảchitiếtthờiđiểmsinhtronglúcbị thôimiên.Mứcđộtươngquancaogiữacâuchuyệncủangườimẹvànhữngchitiếttronghồiứccủađứatrẻchứngminhsựcómặtcủamộthệthốnghồiứcngaytừkhiconngườimớisinhra.

Nếuchúngtacóthểnhớđượcmọiđiềuđãxảyrathìtạisaolạikhôngthểnhớtấtcảcácchitiết?Nguyênnhânchủyếulàdohiệntượnggiaothoa.Khicáctrảinghiệmchồngchất lênnhau,nhữnghồiứcsẽgiaothoavớinhauvàquátrìnhtìmkiếmthấtbạidothiếucácmốiliênhệrõràng.Chìakhóađểtruyhồithôngtinđãmất.

Cóbốncôngcụcơbảnđểcảithiệntrínhớ:

Nhắclại—Côngcụchuẩncủahệthốnggiáodục.Họcthuộclòngcótácdụng nhưng không phải là phương pháp hiệu quả nhất và hiển nhiênkhôngphảilàphươngphápduynhất.

Liênkết—Việcliênkếtmộtthôngtinvớimộtthứnàođótrongtrínhớ

giúpchúngtanhớlạivàsửdụngthôngtinđótrongcácbốicảnhkhác.

Cườngđộ—Những thông tincócườngđộmạnhhoặcgây raxúccảmmãnhliệtđượcnhớlạidễdàng.

Sựthamgia—Cácthôngtinđòihỏisựthamgiacủanhiềuhơnmộtgiácquanđượcghinhớdễdànghơnsovớinhững thông tin thuđược từchỉmộtgiácquan.Nếucóthểnhìn,nghe,sờ,nếmvàngửithứgìđó,bạnsẽghinhớdễhơnsovớiviệcchỉđượcnhìnthấynó.Xửlý,viếtra,tổchứchoặcthiếtlậpmốiliênhệgiữacácthôngtinvớinhauđềugiúpbạnnhớvàhiểuđượctàiliệu.

Điềunàylýgiảitạisaotôikhôngthểnhớđượctênmộtngườivừađượcgiớithiệu–vìtôimớichỉnghecáitênđócómộtlần.Nếulúcđótôicònbậnnghĩxemnênnóigìtiếptheothìthậmchítôicònkhôngnghethấynó.Đểtăngkhảnăngnhớtên,tôiphảinhắclạitênđóvàliênhệvớimộthìnhảnh.Banđầuviệcnàycóthểmấtthờigiannhưngbảnthânthờigiancũnglàmộthình thức liênhệ.Khi bạn lậpđượcmột thưviện tênbằnghìnhảnh,việcnhớtênsẽtốnítthờigianhơn.

Mộtcáchhiệuquảđểtăngcườngkhảnăngnhớlạikhitiếpxúcvớicáctàiliệumới(sách,cuộchọp,bàigiảng,v.v…)làsửdụngbảnđồtưduy.Bảnđồtưduytạoracáchìnhảnh,chophépbạntổchứctàiliệutheocáchtiếpnhậncủatrínão,tạoracácliênkếtvàliênhệvớicácnguồnkhác.

Bảnđồ tư duy chủ độnggắn kết hai bán cầu não.Bằng cách cho phépchúngtatựdotươngtácvớithôngtin,thêmcácmàusắc,biểutượngvàtổchứcthôngtintheocáchtiếpnhận,bảnđồtưduygiúptapháttriểntoàndiệnkhảnăngtrí tuệ.Chúngtacótrínhớtốthơn,kỹnăngtổchứchiệuquảhơnvàsángtạohơn.

CHƯƠNG2:Tínhsángtạotrongmỗi

chúngta

Tínhsángtạođangxuyênquamànsươngtrầntụccủaconngườiđểkhámpháranhữngđiềukỳdiệu

—BillMoyers

Tínhsángtạođượcđịnhnghĩalàkhảnăngnhìnnhậnsựvậtmàaicũngcóthểthấy được nhưng phải đồng thời tạo ra đượcmối liên kếtmà chưa ai làmđược.

Khinóivềtínhsángtạo,chúngtachỉnghĩđếntácphẩmcủacácnghệsĩvĩđại như những bức tranh của Van Gogh, vô số bản nhạc của Mozart haynhữngbàithơxonêcủaShakespear.Nhưngtrongkhicácnghệsĩbậcthầynàyphôbàytàinăngvàócsángtạophithườngthìkhôngcónghĩalànhữngngườicòn lại như chúng ta thiếu tính sáng tạo. Tuy nhiên, trong cuộc sống, conngườithườngcóxuhướngtựđánhmấtkhảnăngvậndụngtínhsángtạovốncónày.

HãynghenhữngtâmsựcủaBeverlyNeuerFeidman,tácgiảcuốnKidsWhoSucceed(Nhữngđứatrẻthànhcông),vềquátrìnhbắtđầuhọcvẽcủamình:

Khihọctiểuhọc,bàitậpvẽtrênlớpcủatôilàvẽmộtphầnbứctranhcủahọasĩnổitiếnglênphầntờgiấyđãđượccănlề.Giáoviênhướngdẫnkĩnhấtviệccănlề.Chúngtôikhôngtranhluậnvềnhữngbứctranhmàchỉtậptrungvàonhữngcáilề.Vàgiáoviênsẽchođiểmdựavàođộcănlềchínhxác(hìnhthứchoạt động nghệ thuật đặc biệt này vẫn được áp dụng trong các lớp học vẽngàynay).Khihọcphổ thông, tôi trởnênghétmônvẽ.Thamgiavàomộtkhóahọcvẽư?Khôngbaogiờ!Vìvậy,tôiquyếtđịnhgianhậpnhóm“nhữngngườikhôngsángtạo”–chínhsựtựchấpnhậnnàykhiếntôikhôngnhìnthấyhếtgiátrịcủabảnthân.

Saunàytôimớinhậnthấynhữngđiềumàtrướckiatôikhônghiểu:sựkhácbiệtduynhấtgiữangườisáng tạovàkhôngsáng tạo thựcchấtchỉ làngườisáng tạo luôn nghĩ mình là người sáng tạo còn người không sáng tạo thìkhônglàmđượcnhưvậy.

Tínhsángtạolàgì?

Chúngtađịnhnghĩatínhsángtạotrongmỗingườinhưthếnào?Nhữngcâutrảlờithườngbaogồmcáctừ:“mớimẻ”,“đadạng”,“độcnhất”,“khácbiệt”,“khảquan”.Nóimộtcáchđơngiảnnóchỉlà“mớimẻvàhữuích”.Tínhsángtạoámchỉviệc tạo ranhữngýnghĩahaymụcđíchmớichocôngviệc, tìmđượccôngdụngmới,giảiquyếtnhữngvấnđềtồnđọng,làmgiatăngcáiđẹphaygiá trị.Dođó,khảnăng trở thànhnhànội trợsáng tạocũnggiốngnhưkhảnăngtrởthànhmộtnhàvănsángtạo.Hơnthếnữa,tínhsángtạocòngiúpcácbậcphụhuynhnuôidạyconcáicũngnhưgiúpnghệsĩvẽtranhhaygiúpdoanhnghiệptạorasảnphẩmmới.

Docấutrúcgenphứctạpvàsựtừngtrảilàđộcnhấtnênmỗingườilàmộtcáthểriêngbiệtnhưmộtbôngtuyếtđơnlẻtronghàngngànbôngtuyết.Chínhsựkhácbiệtnàylànềntảngtạonêntínhsángtạocủaconngười.Mỗingườiđềucócáchthểhiệntàinăngvàkinhnghiệmriêngcủamìnhthôngquanhữngkỹnăng.Đó là quá trình tìmkiếmvà lắngnghenhữngquanđiểmcánhânnhằmgópphầnnảysinhtínhsángtạo.Thựcchất,sángtạolàsựquyđổitiếngnóihaybảnthânchúngtathànhnhữngsảnphẩmhữuhìnhnhưtácphẩmnghệthuật,âmnhạc,giảiphápchocácvấnđềtrongcôngviệc,concái,sưtinhtếkhi trang trí nhà, phong cách ănmặc, sở thích, khiêu vũ và rất nhiều hoạtđộngcóýnghĩakhác.

Nhưngcáikhócủatínhsángtạolàviệcnhậnbiếtvàtôntrọngchínhbảnthânmình.Khi conngười tiếnhóa thànhđộngvật ”vănminh”, sống thành từngnhómcộngđồngthìtínhcábiệttrởthànhmộtchướngngại.Hoạtđộngđơnlẻcủatừngcánhânngàycàngtrởthànhmộtrủirolớnvàmộtmốinguyhiểmchocộngđồng.Dođó,chủnghĩacánhânkhôngđượckhuyếnkhích,cònlàmviệc theonhóm thì dễdàngvà an toànhơn, từđó, tư duy theonhómcũngđượchìnhthành.

Tuynhiên,áplựccộngđồngcólớnbaonhiêu,chúngtacũngkhôngdễtừbỏcá tínhcủabản thân.Tínhsáng tạo thểhiệnởmọi thứquanhchúng tanhưngôinhà, tủquầnáo, trongsở thíchđan láthay thu thậpnhững tấmđềcanhìnhquảbóng.Ởbấtkỳđâu,tacũngcóthểthấyđượctínhhaimặttrongmộtconngười,mộtmặtlàkhátvọngđượchòamìnhvàocộngđồngvàmặtcònlạilàmộtcáthểtáchbiệt.NhàtâmlýhọcAbrahamMaslowgọiđộnglựctốiđahóatàinăngcánhânlàkhátvọnghiệnthựchóalýtưởngcủabảnthân.Theoông,mỗingườiđềucókhátvọng“pháthuyđượctoànbộkhảnăngcủamình.Một người có thể trở thành người thế nào, anh ta sẽ phải là người nhưthế”(Tácgiảnhấnmạnh)

Mộttrongnhữngmụcđíchcủacuộcsốnglàkhámphátalàai,mặcdùđiềuđókhôngdễdàng.Conngườilàmộttếbàocủaxãhội,sốngtrongxãhội,vìvậychúngtacầnphảilắngngheýkiếncủangườikhácđểtựkhámphákhảnăng,khámphátínhđộcnhấtcủabảnthân.Vàkhingheđượcsựthậtvềbảnthâncũngchính là lúc tapháthiện tínhsáng tạocủachínhmình.Quá trìnhtìmhiểubảnngãcũngquantrọngnhưkếtquảcủanó.Bảnđồtưduylàmộtkỹthuậtrấthayhỗtrợchúngtatrongquátrìnhnày.

Tínhsángtạochưađượckhaitháccủabạn

TrongchươngtrìnhWho’sWho(Ailàai),nghệsĩPeterDeannói:“Tôilàmộtnhàảothuậtcóthểbiếnthờiđạicủachúngtatrởthànhnhữngbứctranh.Tôilàmộtphiêndịchviêncóthểbiếnnhữngđiềuthựctếthànhnhữngđiềutưởngtượngvàngượclại.Tôilàmộtnghệsĩ tunghứngnhữngmảnhvảiđầymàusắc.Tôilàngườinhìnthấuquákhứvàcũnglànhàtiêntricủatươnglai.Tôiláinhữngcơnlốcxoáy,đitrênmộtsợidâycăngtrongkhôngtrungmộtcáchchuẩnxác.Tôisốngbênlềthếgiới.”(Tácgiảnhấnmạnh).

Bàiphátbiểunàymôtảhoànhảotâmtrạngcủamộtngườiđangtựđàosâutâmhồn,đangcốgắngkhámphábảnthân,cáiđộcnhấtbêntrongđượcthểhiệntronghànhđộngbênngoài.Maslowchorằng,ngườitựhiệnthựchóalýtưởngcủabảnthânlàngườiluônnỗlựcpháthuytiềmnăng,sửdụngmọikhảnăngvốncó.Trongcácnghiêncứucủamình,ôngchỉ rađặcđiểmcủamộtngườitựhiệnthựchóalýtưởngcủabảnthânnhưsau:

•Nhậnthứcthựctếchínhxácvàkháchquan,cókhảnăngchịuđựng, thậmchíthíchsựđanghĩa,khôngrunsợtrướcnhữngđiềuchưabiết;

•Chấpnhậnbảnthân,ngườikhácvàbảnchấttựnhiêncủaconngười;

•Nhanhnhẹn,tựnhiênvàchânthật;

•Khôngtựchomìnhlàtrungtâm,khôngtựkỉ,cólýtưởngsống;

•Cầnsựriêngtưvàyêntĩnh,cókhảnăngtậptrungcaođộ;

•Cótínhđộclậpvàtựchủ,khôngthíchsựtándươnghaynổitiếng;

•Hiểuđượcgiátrịcủanhữngkinhnghiệmđơngiản,đôikhilàtầmthường,cóniềmsaymêtrongcuộcsống,tínhhàihướccaovàkhảnăngđiềukhiểnsựcăngthẳngvàáplực;

•Cókinhnghiệmphongphú,thựctiễn,đượccậpnhật,thànhcôngtộtđỉnh—nhữngkhoảnhkhắcvuisướng;

•Cóýthứcsâusắcvềtìnhngười,cólòngnhântừvàvịtha;

•Hìnhthànhmốiquanhệbạnbèthânthiếtvớimộtsốngười,cótìnhthươngngườisâusắc;

•Tuyệtđốidânchủvàvôtưcảtrongýthức;

•Cóluânlívàđạođức,yêuthíchquátrình làmviệcđểđạtđượcmụctiêu,đặcbiệtlàcótínhkiênnhẫn;

•Thậntrọngvàbìnhtĩnh,ngaycảkhiđùacũngphảimangtínhxâydựngchứkhôngpháhoại;

•Sángtạo,độcđáo,cócáchnhìncuộcsốngmớimẻ,chấtphác,đơngiảnvàtrựctiếp;cóxuhướnglàmmọiviệcmộtcáchsángtạonhưngkhôngnhấtthiếtphảilàngườitàigiỏinhất;

•Cóthểtáchmìnhrakhỏimộtnềnvănhóa,sosánhđốichiếukháchquancácnềnvănhóavàtiếpthuhayloạibỏcáctụclệ.

Nếubạnmuốntựkhẳngđịnhbảnngã,bạncóthểdựavào15đặcđiểmtrênđểthiếtkếmộtbảnkế hoạchchi tiếtđể tựphát triển.Nhữngngười tựkhẳng

địnhbảnngãluônmuốnkhámphákhảnăngvàđẩylùicácranhgiới.

Nhà lãnh đạoHệ thốngHàng không Scandinavia, Jan Carlzon, trong cuốnMomentsofTruth(Khoảnhkhắcchânthật),đãnóivềnhữngràocản:“Tôicómộtcâunóigiúp loạibỏnhữngràocản tâmlý là: ’chạyxuyênqua tường.‘Mụctiêucủabạncóthểrấtkhóthựchiệnnhưngđừngbaogiờngừngcốgắngchođếnkhiaiđónóivớibạnlàkhông.Nhữngbứctườngcaochótvóttrướcmặtbạncóthểkhôngthậtsựlớnđếnthế.Thayvìlàmộtbứctườngđákhổnglồ,nócóthểchỉlànhữngtấmbìacáctôngcứngbaobênngoàivàbạncóthểchạyxuyênqua.

Đặcđiểmcủanhữngngườisángtạo

Rấtnhiềunhàkhoahọcđãnghiêncứunhữngngườicótínhsángtạocaođểtìmranhữngđiểmchung,đồngthờicốgắngkhámpháđiềulàmnêntínhsángtạo.Phầnlớnnghiêncứuchỉrarằngnhữngngườicótínhsángtạothườngcóbốnđặcđiểmsau:

Dũngcảm—Nhữngngườisángtạochấpnhậnnhữngthửtháchmớivàrủirothấtbại.Họtòmòmuốnbiếtchuyệngìsẽxảyra.RichardL.WeaverII,giảngviêntrườngĐạihọcBowlingGreen, từngnói:“Sángtạolàsẵnsàngđivàomộtlĩnhvựcmới.”

Khảnăngbàytỏtìnhcảm—Nhữngngườisángtạokhôngngầnngạibàytỏsuynghĩvàtìnhcảm.Họluônlàchínhmình.T.J.Twitchell,cốvấntàichínhchoTậpđoànTài chínhMerrill-Lynch, đãvượt quanỗi sợhãi những cuộcđiệnthoạikhôngmongđợibằngcáchđứngdậyvàđộimộtcáimũtheokiểubóngchày.Điềuđógiúpcônghĩđếnnónhưmộtchuyếnphiêulưuvàgiúpcôtrởthành“tânbinh”môigiớixuấtsắcnhấtMerrill-Lynch.

Hàihước—Tínhhàihướccó liênquanrấtnhiềuđếnócsáng tạo.Khikếthợpcácyếutốtheomộtcáchkhácbiệt,bấtngờvàphilý,chúngtagiảiquyếtcôngviệcmộtcáchhómhỉnh.Kếthợpcácyếutốtheocáchmớivàhữuíchtứclàchúngtađãsángtạo.

Trựcgiác—Nhữngngườisángtạochấpnhậntrựcgiácnhưmộtmặtphảicótrongtínhcáchcủamình.Họhiểuphầnlớntrựcgiácbắtnguồntừnhữngđặc

tínhcủanãophải–nơikhôngcóchứcnăngtruyềnđạtthôngtinnhưnãotrái.

Nhữngđặcđiểmtâmlýhọckháccủanhữngngườisáng tạođãđượcDavidN.Perkins,GiámđốcKếhoạchZerocủatrườngđạihọcHarvardchỉra:

•Sựthôithúctìmratrậttựtrongsựhỗnđộn;

•Đammêtìmkiếmnhữngvấnđềkhácthườngvàgiảipháp;

•Cókhảnăng tạo ramối liênhệmớivà thách thứcnhữnggiảđịnh truyềnthống;

•Cókhảnăngcânbằnggiữaýkiếnsángtạo,thửnghiệmvàđánhgiá;

•Khátkhaothoátkhỏiranhgiớikhảnăngcủamình;

•Đượckhuyếnkhích từ chínhnhữngvấnđềphức tạphaycôngviệcmà ítchịutácđộngcủanhữngyếutốbênngoàinhưtiềnbạc,bằngcấphaysựcôngnhận.

Chúng tacó thểdạyvàkhuyếnkhíchnhữngđặcđiểm trênnhưnghệ thốnggiáo dục hiện nay vẫn chưa có khả năng đáp ứng vì ngân quỹ có hạn vànhữngvấnđềnhưviệchọcsinhbỏhọcgiữachừng,thiếugiáoviên.Họcsinhkhôngđượchọccáchsuynghĩvàsángtạo,khôngđượckhuyếnkhíchtìmvàchỉranhữngvấnđềcủachínhmình,khôngđượcdạycáchtìmnhiềuphươngángiảiquyếtchomộtvấnđề.Chúngtachỉnhấnmạnhđếncâutrảlờiđúngvàphươngphápsuynghĩantoàn.

Bảnchấttựnhiêncủatrẻemlàsángtạokhôngtheomộtquyướcnàovàrấthómhỉnhnhưngcũngrấtchóngchán.Tuynhiên,nhữngđặc tínhnàyđãbịdập tắtvìhệ thốnggiáodụckhuyếnkhích tínhkỷ luật, sự thỏahiệp,sự imlặngvànhắclạicâutrảlờidậptắtmàgiáoviênmuốnnghe.

Trườnghọcđềramệnhlệnh,kỷluậtvàhọcsinhphảituântheođểkhôngbịphạthaybịcoilàthiếukhảnăng.Vôhìnhchung,chúngđãthiếtlậpnênmộtmôitrườngtầmthường.Nỗisợthấtbạiđãkìmhãmbảnchấthiếukỳtựnhiêncủa trẻ em.Việc rèn luyện tính sáng tạo sẽ xóabỏnhững sai lầm tronghệthốnggiáodụcvàgiúpmỗingườicọsátvớitínhđộcđáocủachínhmình.

Khipháthiệnrakhảnăngsángtạocủamình,conngườithườngcóxuhướngtrởnênđộclập,tựtin,chấpnhậnrủiro,trànđầynănglượng,hămhở,nhiệttình,tựgiác,thíchphiêulưu,tỉmỉ,tòmò,hàihước,hamvuivàngâythơnhưtrẻcon.

Nhậnranhữngđặcđiểmkhuyếnkhíchtínhsángtạolàrấtquantrọngnhưnghơn thế,hãynhớ rằngmỗichúng ta sinh rađềucókhảnăng sáng tạobẩmsinh.Khiđãthấuhiểuquátrìnhsángtạo,chúngtacóthểnângcaokhảnăngsángtạocủamình.

Quátrìnhsángtạo

Quátrìnhsángtạocócácgiaiđoạnsau:

Chuẩnbị—Thulượmtintức,tậptrungvàthấuhiểuhoàntoàncáckhíacạnhcủamộtvấnđề.

Ấpủ—Gạtnhữngkhókhănsangmộtbên,đểtâmtrínghỉngơivàtíchlũynănglượng.

Khaitrí—Khiđãcócâutrảlời,chúngtathườngnghỉxảhơi,chạybộ,tắmgộihayláixeđidạo.

Thựchiện—Giảiquyếtnhữngvấnđềthựctếtranhthủsựủnghộcủangườikhácvàtìmcácnguồnlựccầnthiết.

Chúngtasẽtậptrungvàogiaiđoạnchuẩnbịvàgiaiđoạnkhaitrí.Bảnđồtưduygiúpchúngtatậptrungcácthôngtinbằngcáchbóchúnglạivớinhauvàtìmramốiliênhệmớigiữachúng.Nócôđọngrấtnhanhvàmạnhmẽnhữngýnghĩ,thôngtinrồingaylậptứcchuyểnchúngtasanggiaiđoạnkhaitrí.

Nhữngchướngngạivậtđốivớisựsángtạo

Đểpháttriểntiềmnăngsángtạo,chúngtaphảiloạibỏnhữngràocảntâmlýtrongquákhứ–những thứđãngăncảnquá trìnhkhámphákhảnăngsángtạo.Luôn luôn cómột tiếng nói trong đầu nói ra tất cả những lý do khiếnchúng ta không thể làm đượcmột việc gì đó, haymột việc nào đó có thểkhông đạt kết quả. Tiếng nói đó chính là rào cản tâm lý lớn nhất. EugeneRaudsepp,tácgiảcủamộtloạttròchơipháttriểntínhsángtạonổitiếng,gọi

tiếngnóibêntronglà“mindyapping”(tạmdịchlàtiếngcãilạiýđịnh).Tiếngnóiđórấtquantrọngkhichúngtatựnhậnxét,phêphán.Nhưngcầnphảiđặtnóvàocuốiquátrìnhsángtạođểtâmtrítựdosuyxéttấtcảcáckhảnăngsauđócóthểbịxảyra.Rấtnhiềukhảnăngcóthểloạibỏnhưngbằngcáchđểtâmtrí tựdosáng tạovàkhôngengạibịphêphánhaychỉ trích,chúng tachắcchắnsẽcónhiềulựachọnhơn.

Trongnhữngcốgắngliêntụchợplogicvàcólý,chúngtavôtìnhdựngnênrấtnhiềuràocảnchotínhsángtạo.TiếnsĩRogervonOechđãgọinhữngràocảnđólà“nhữngcáikhóatinhthần”.Chúngngăncảntínhsángtạopháttriển.Cầnphảibẻgẫynhữngcáikhóaấynếuchúngtamuốntrởthànhngườisángtạo.

SauđâylàmộtsốchìakhóamàVonOechđãđưaratrongcuốnAWhackontheSideoftheHead(Mộtcúđánhvàođầu):

Câu trả lời đúng— Phần lớn chúng ta được dạy phải tìm ra “câu trả lờiđúng”.Chúngtarấthiếmkhiđượcthựchànhsuynghĩđểtìmranhữngkhảnăngcóthểxảyra.NhàtriếthọcPhápEmileChartiernói:“Khôngcógìnguyhiểmhơncáiýnghĩduynhấttrongđầuanh.”

Điềuđókhông logic—Việcápdụngcách tưduy logicquásớmtrongquátrìnhsuynghĩsẽtạorachướngngạivậttrênconđườngđếnvớinhữngýnghĩđộtphámàbạncóthểcó.

Tuântheocácnguyêntắc—Nguyêntắcrấtquantrọngnhưngchúngtacầnphảiđặtnósangmộtbênđểnhữngýnghĩ”không theonguyên tắc”rađời,nhưdanhhọaPicasođãnói:“Mọihànhđộngsángtạorađờitrướctiênlàtừnhữnghànhđộngpháhủy,vìchúngtaphảiphábỏcáicũ.”

Khách quan—Khách quan ngầm ám chỉ là phải đánh giá.Những lời phêbìnhchỉ tríchquásớmsẽgiếtchếtý tưởng.Đôikhinhữngý tưởngđiênrồnhấtthườngmanglạithànhcôngtolớnnếukhôngbị“bótnghẹt”quásớm.

Tránhsựmơhồ—Khinhữngýtưởnghaythựctếtrởnênmơhồhayrốitunglên,bộnãosẽphải làmviệcnhiềuhơnđể tìmkiếmnhữngmối liênhệmớihoặcmôhìnhkiểumẫu.Quátrìnhnàysẽdẫnđếnnhữngýtưởnghaykhám

phámới.

Nhầmlàsai—Nếubạnsợmắclỗi,bạnsẽkhôngcócơhội.Tínhsángtạođòihỏichúngtaphảiđitrênconđườngchưaaiđi–thườngthìtỷlệthấtbạirấtcao.Bạnkhôngthểthànhcôngvàtrởthànhngườisángtạongayđược.

Vuichơilàphùphiếm—Đểđồđạchayýtưởnglộnxộnlànềntảngcủaquátrìnhsángtạo.

Đókhôngphảilĩnhvựccủatôi—Rấtnhiềuphátminhvĩđạirađờikhitácgiảbịrốitungcảlêntrongmộtlĩnhvựcmớivớimình.

Đừngngốcnghếchthế—Hãyngốcnghếch,hãyngờnghệch.Sựngốcnghếchkhôngphảilàmãimãi–cuốicùngthìbạncũngsẽđộichiếcmũhợplogiclênthôi.

Tôikhôngphảilàngườisángtạo—Vìsaobạnbiết?Bạnsinhrađãcótínhsángtạo,nóởtrongconngườibạn…hãychờđợi.

NhữngquyểnsáchcủaTiếnsĩVonOechcórấtnhiềubàiluyệntậpvuivàtròchơiđòihỏisuynghĩgiúpbạnnângcaokhảnăngsángtạo.Chúngkhôngthểthiếutrongquátrìnhpháttriểnkhảnăngsángtạocủabạn.

Mộtchướngngạivậtnữacủatínhsángtạochínhlà“sựthànhthạo”.Vềmặtkiếnthức,nếubạnnghĩrằngmìnhbiếttấtcảvềvấnđềđó,bạnsẽkhôngcònnhững luồng suynghĩmớihaynhữngý tưởngmới.DanielBoorstin,ngườiquảnlýthưviệncủaQuốchộiMỹnói:“Chướngngạivậtchínhcủasựtiếnbộkhôngphảilàsựngudốtmàlàảotưởngvềkiếnthức.”

Biếtvượtquasựtừchối

•CuốnsáchđầutiênviếtvềtrẻemcủaGiáosưSuessđãbị28nhàxuấtbảntừchối;

•Năm1971,bácsĩRaymondDamadiansángchếracáchthứcchụphìnhảnhcơthểngườicònmạnhvàsinhđộnghơntiaX.Mộtsốngườichorằngôngbịđiênvàhọcthuyếtsựcộnghưởngtừtínhcủahạtnhânlàhãohuyền,vôlý.Cáctạpchíkhoahọcđãtừchối incáccôngtrìnhnghiêncứucủaông.Ôngkhôngtìmđượcnguồntàitrợnào.Ngàynay,máychụpcắtlớpsửdụngcông

nghệcủaôngđãtrởthànhmộtthiếtbịytếhữudụng.

•HarryWarner thuộc dòng họWarner đã nói (năm 1927): “Kẻ khùng nàomuốnnghenhữngdiễnviênnóichứ?”

•21tậpđoànlớnđãgạtbỏnghiêncứutiếntrìnhsaochéptài liệutrêngiấytheo nguyên lý tĩnh điện củaChesterCarlson.Đây chính là nền tảng côngnghệcủakỹthuậtsaochụpkhôngdùngmựcướt.

•Năm1932,AlbertEinsteinnói:“Thậmchí,khôngcómộtýnghĩthoángquanàovềviệcgiảiphóngđượcnănglượnghạtnhânvàomộtngàynàođó.Điềuđócónghĩalànguyêntửbịvỡvànănglượnghạtnhânxuấthiện.”

Aicũngphảiđốimặtvớisựtừchốitrongcuộcsống.Sựtừchốiđếnvớibạnbởivìnhữngngườikháckhôngnhậnragiátrịcủaviệcbạnđanglàm.Dùgìđinữa,bạncũngsẽhọcđượccáchchấpnhậnsựtừchốivàcoinólàýkiếnphản hồi…một phần của thông tin.Và rồi tiếp tục tiến lên.Hãy nghĩ đếnnhữngtrẻemđangđihọc.Nếucoinhữnglầnvấpngãlàthấtbạithìkhôngaicóthểbướcđiđược.Họccáchgiảiquyếtthấtbại,sựtừchốivàthấtvọnglàphầnphêbìnhtrongquátrìnhsángtạo.Khibiếtcáchchấpnhậnchúngvàtiếptụctiếnlên,chúngtasẽtrởnênmạnhmẽvàtựtinhơn.

Hậuquảtồitệnhấtkhibịtừchốilàcôngviệcbịdừnglại.Dođó,quátrìnhsángtạocũngcóthểdừnglại.Mộtphươngphápgiảiquyếthậuquảkhibịtừchốilàhãynghĩđếnkhảnăngtồitệnhấtcóthểxảyrakhibịtừchối.Họcóthể treocổbạn?Phanh thâybạn?Cướpmấtconbạn?Đổdungnhamnóngchảy lên đầu bạn?Hãy dùng óc hài hước nghĩ đến tất cả những điều chắcchắnkhôngxảyrakhibạnbịtừchối.Cuốicùng,bạncũngđiđếnkếtluậnlàtấtcảnhữnggìhọcóthểlàmlànói“không”.Điềuđókhôngthểgiếtchếtbạnđượcnhưngcóthểchobạnmộtsốthôngtin,địnhhướng.

Chúngtahãyliềulĩnhsửdụngtínhsángtạovàsựcáchtântrongcôngviệc,tronggiađình,đấtnướcvàthậmchítrongthếgiớinày.Khảnăngđổimớisẽtạo ra sự khác biệt giữa thành công và thất bại.MatthewHoltzberg, ngườisángchếrađộngcơôtôchởkháchbằngchấtdẻo(nhẹhơn90kgsovớiđộngcơlàmbằngkimloại),trảlờiphỏngcủabáoVitalSpeechesoftheDay:“Nếu

chúngtađánhmấttrítưởngtượngthìchúngtacũngmấtluônkhảnăngtiếnbộ.Nóicáchkhác,mọiýtưởngmớiđềulàgiấcmơ,đềulàsuynghĩ.“

Đểtrởnênsángtạohơn,tôisẽchờ…

David Campbell, Phó Giáo sư Trung tâmQuản lý Sáng tạo cung cấp chochúng tamột bảndanh sáchnhững lý dohài hước củaviệc chờđợi để trởthànhngườisángtạo.Dướiđâychỉlàmộtsốvídụ:“Tôichờ…

•Mộtnguồncảmhứng;

•Sựchophép;

•Tôitrẻlạiđã;

•Haiphútđượcbáotrước;

•Càphêphaxongđã;

•Nhiềuthờigianhơn;

•Nhữngđứatrẻrờikhỏinhàđã;

•Hoànthiệnnhậnthứcđã;

•MộtdấuhiệutừChúatrời;

•Mùatới;

•Trởnênthànhđạtđã;

•Chấtkhửmùitốthơn;

•Ítrủiro;

•Đườngđếnthànhcôngngắnhơn;

•Thờigianxáođộngngắnlạiđã;

•Mọingườihaychờmọisựtốthơn.

Cònbạnđangchờđiềugì?Bạncólýdonàonhưở trênkhông?Sauđâylàmộtsốbàitậpnhỏgiúpbạndừngchờđợivàbắtđầutrởnênsángtạo.Chúcbạnvuivẻvàhứngthúvớitrísángtạocủamình!

Phầnluyệntập

1.BộphimTheShining (Sángngời) của tácgiảTheronRaines làmột câuchuyệnngắnrấthaykểvềbachàngtraingườisaoHỏađếnTráiđấtvàđivàođóbằngcáchđâmxuyênquagiốngtrờicủaBảotàngNghệthuậtThủđô;

HãytưởngtượngbạnvừamớiđâmsầmvàophòngkháchsaumộtchuyếnđidàitừsaoHỏa.Bạnnhìnthấynhữnggì?Nhữngthứxungquanhnhưthếnào?Hãycốgắng lĩnhhộinhữngkiến thứccơbảnđểxácđịnhnhững thứxungquanhbạn.

2.Nhìnbấtkỳmộtvậtnàođóxungquanhbạnvàtựhỏi“Tạisao?”Tạisaonócóchứcnăngđó?Tạisaonólạiđượcxâydựngnhưthếnày?Tạisaolại làmàunàyhayhìnhdángnày?Hãytựhỏi…

•Tạisaoghếlạicóchân?

•Tạisaonhữngngọnnúilạicómàutíalúctrờichạngvạng?

•Tạisaoởđâylạicócát?

•Tạisaonhữngquảtáomàuđỏcònnhữngquảcamlạimàuvàng?

•Tạisaonhữngtòanhàlạilàhìnhvuông?

•Tạisaoxeôtôlạicóbốnbánh?

3.NhiềuhọcsinhđãkểvềvấnđềcủachúngvớiquảbónggỗmàuvàngJell-OvàgiáoviêndạynhạcDonCampbellkhuyên:“NógiốngnhưpháiThiềncủaPhậtgiáo.CácemkhôngthểnghĩtheocáchthôngthườngkhinóichuyệnvớiquảbónggỗJell-O.Điềuđógiúpchonãobộkhôngbịtắclạiởcáchsuynghĩ cũ kỹ, đó chính là chìa khóa phát triển năng lực sáng tạo.“ (trongThinkingAboutThinking(Nghĩvềtưduy)củaClarkMcKowen).

HãynóivớiquảbónggỗcủaJell-O(khibạnđãtượngtượngranó).Hãykểchonónghetấtcảnhữngrắcrốicủabạn.

PHẦN2:Kỹthuậtcủabảnđồtưduy

CHƯƠNG3:Bảnđồtưduy:Kỹthuậtsuynghĩtoànnãobộ

Trongcácphươngphápgiáodụcmới,tâmđiểmtrướcđâyđãbịđảongược.Thayvìdạymộtngườisự thậtvềnhững thứkhác, trước tiênchúng taphảidạyanhtasựthậtvềchínhbảnthânanhta sựthậtvềcáchthứchọctập,tưduy,gợinhớ,sángtạovàgiảiquyếtvấnđề.

—TonyBuzan

TonyBuzan, chuyên viên thiết kế bản đồ tư duy từng nói: “Một giám đốckinh doanh dành trung bình 1.000 đến 10.000 giờ để học kinh tế, lịch sử,ngônngữ,vănhọc, toánhọcvàkhoahọcchính trị.Nhưnganh tachỉdànhchưađến10giờđểhọctưduysángtạo.”

Trêncơsởnhậnđịnhđó,ôngđãpháttriểnbảnđồtưduy,mộttrongnhữngkỹnănghiệuquảnhấtcủaquátrìnhtưduysángtạo.Bảnđồtưduylàtoànthểbộnãovàsơđồ−baoquátrấtlýthúvềmặtthịgiác.Nókhôngcóbấtcứhạnchếnào—bạnkhôngcầntuântheođịnhdạngnghiêmngặtvềchữsố,chữviếthoavàsốLaMã…Bởivì,viêclậpbảnđồtưduykhôngbịgiớihạn,tríóccủabạnchophépthôngtinnảysinhtựdo.Thôngtinsẽtựsắpxếpthànhnhómkhibạnviếtragiấy.

Nhữngnghiêncứugầnđâyvềbộnãochỉrarằngthờigiantậptrungcủabộnãocựckỳngắn–từ5đến7phút—,phụthuộcvàochủđềvàmứcđộhấpdẫn.Tríóchoạtđộngtốtnhấttrongkhoảngthờigianbùngnổnày.Kỹnănglậpbảnđồtưduyđãtậndụngkhuynhhướnghoạtđộngtrongkhoảngbùngnổngắncủatríócbằngcáchchophépbạnviếtracácýtưởngvàsuynghĩlêntranggiấychỉtrongmộtvàiphút.

Bảnđồ tưduycũngchophépbạnkhámphácácmôhình.Hãynhớđến tròchơibắnđạn.Viênđạnbằng thépđượcbắnvụt rasânchơinảy trênnhữngtấmbiểnbằngcaosu,làmcácbóngđènphátsángvàchuôngkêuhoặcnảyra

khỏihốkhiến cácđiểm rung lên.Người chơi giỏi có thểbắnnhẹviênđạnquay trở lạisânchơikhinógầnrơixuốnghốvàghi thêmnhiềuđiểm.Giữviên đạn trong sân chơi càng lâu thì điểm ghi được càng cao. Trí óc cũngtươngtựnhưvậy,chúngtagiữthôngtintheocáchchơiđùacànglâuthìthôngtintạoranhữngmốiliênhệmớicàngnhiều,làmnảysinhnhữngýtưởngvàthôngtinkhác,vàdođócóthểđạtđượccácýtưởngmới.Đểýtưởnghìnhthànhngaytừmốiliênhệbìnhthườngđầutiênrấtđơngiảnvàdễdàngnhưngđiềuđólạikhôngmanghiệuquả.

Cácứngdụngcủabảnđồtưduy

Bảnđồtưduyđượcứngdụngởmọilĩnhvực–kỹthuậtnàymanglạilợiíchchobấtcứquátrìnhnàoyêucầuthôngtinvàsựsắpxếp.Sauđâylàmộtsốứngdụngthiếtthực:

Viết.Chodùbạnđangsắpxếpthôngtinchomộtbáocáothínghiệmhaypháchọahìnhtượngnhânvậtchocuốntiểuthuyếtmớithìkỹthuậtlậpbảnđồtưduyđềugópphầnmanglạichiềusâuvàsựphongphúchobàiviếtcủabạn.Bởivìnógiúpbạnnhanhchóngđisâuvàovấnđề,phávỡsựbếtắcvàhìnhthànhđềcươngchobàiviết.

Tổchứckếhoạch.Bảnđồtưduylàphươngpháphiệuquảđểviếtkếhoạch.Bạncóthểvạchracơcấucơbảncủabấtkỳkếhoạchnàochỉtrongmộtvàiphút.

Cácphiênhọpđộngnão.Cácphiênhọpđộngnãocánhânvà tập thểphảnứngtíchcựcvớicấutrúcphátsinhtựdocủabảnđồtưduy.

Cáccuộchọp.Phầnlớnthờigianlàmviệccủachúngtalàdànhchocáccuộchọp.Bảnđồtưduygiúpbạnsửdụnghiệuquảkhoảngthờigianđó.

Danhsáchcácviệccầnlàm.Nếudanhsáchcácviệccầnlàmkhôngphùhợpvớibạnthìhãythửphươngphápnày.

Cácbài thuyết trình.Bảnđồ tưduy cung cấp chobạnphươngpháp thuyếttrình;nógiúpkhángiảhiểuvàghinhớthôngtinmàbạntrìnhbày.

Ghichép.Phươngphápghichépnàygiúpbạnsắpxếpthôngtin,bổsungcác

liêntưởng,liênkếtvàlàmtăngkhảnăngghinhớthôngtin.

Sựpháttriểncánhân.Bảnđồtưduychạmđếnnhữngsuynghĩsâuthẳmnhấtvàcungcấpmộtphươngphápkhámpháthếgiớinộitâm.

Cácyếutốcủabảnđồtưduy

Sứcmạnhlớnnhấtcủabảnđồtưduylàgiúpbộnãocủabạnhìnhdungđượcbức tranh tổng thểvàcácchi tiết…đểcó thểkếthợpgiữa tính logicvàóctưởngtượng.

—MichaelGelb

Trong những năm1960, khiTonyBuzan đang là biên tập viên của tạp chíInternationalMensaJournalôngđãgặpkhókhănvớicâuhỏi:sựthôngminhcó thể tăng lênđượchaykhông?Ôngđãdành thờigiannghiêncứuvấnđềnàyvàpháttriểnmộtsốkỹthuậtmanglạikếtquảbấtngờ–chỉsốIQtănglên,trínhớđượccảithiệnvàcáckỹnăngtưduyđượctăngcường.Mộttrongnhữngkỹthuậthàngđầumàôngpháttriểnlàlậpbảnđồtưduy.

Buzanpháttriểnbảnđồtưduynhưmộtcáchthứcphácthảonhữngnétchínhvàghichép.TrongcuốnsáchUseBothSidesofYourBrain(Sửdụngcảhaibênnão),ôngnhấnmạnhtầmquantrọngcủaviệcsửdụngbảnđồtưduyđểcảithiệnkỹnănghọctậpvàtổchứckếhoạch.

Nhữngnămgầnđây,BuzanvàcộngsựMichaelGelbgiảngdạykỹthuậtnàychohàngnghìnngườithôngquacácbuổihộithảovàcáccuốnsách.Khinóđãphổbiếntrongcáclớphọcvàvănphòngthìsốlượngngườisửdụngcôngcụđơngiảnnhưnghữuhiệunàytănglênrấtnhiều.Khibảnđồtưduyngàycàngphổbiếnthìmộtloạthìnhthứcghichépkhôngtheotuầntựkháccũngphát triển như ghi chép theo hình nhện,mạng lưới phức tạp, nhóm…Khiđangpháttriểnvànghiêncứukỹthuậtnày,Buzannhậnranhữnglợiíchrõràngmàmỗiyếutốcủanómanglại.Nhữnglợiíchnàybaogồm:

•Hìnhảnh,đồthịhoặcthôngtinsẽđặtởtrungtâmcủatranggiấy;

•Cácýtưởngđượctuôntràotựdomàchưacầnđánhgiá,suyxét;

•Sửdụngcáctừkhóađểthểhiệncácýtưởng;

•Sửdụngmàusắcđểlàmnổibậtvànhấnmạnhýtưởng;

•Sửdụnghìnhảnhvàbiểutượngđểlàmnổibậtvàkíchthíchtríóctạoracácmốiliênhệ.

Nhiềuhìnhthứcghichépkhôngtheotuầntựkháckhôngsửdụngtấtcảcácyếutốcủabảnđồtưduy–mộtsốhìnhthứckhôngnhấnmạnhhìnhảnhtrungtâm và sử dụngmàu sắc.Một số loại lại sử dụng hình tròn thay vì đườngthẳng.Nhữnghìnhthứcghichépkhôngtheotuầntựnàykíchthíchtríóchoạtđộng trôi chảyvà tựdo.Hơnnữa, chúngcòncó thểgiúpbạn sắpxếphiệuquả,viếttốthơnvàcủngcốcáckỹnăngtưduy.Tuynhiên,trênconđườngđếnvớitínhsángtạocánhân,bạnsẽmuốnkhámphácácyếutốmàusắcvàhìnhảnhcủanãophảitrongquátrìnhlậpbảnđồtưduy.

Trongcuốnsáchnày,trướctiên,bạnsẽhọccáchghichépkhôngtheotuầntựcơbảnvàsauđó,bổsungmàusắcvàhìnhảnhđểtiếntớiviệclậpbảnđồtưduy.

Tôikhámphárabảnđồtưduyngaytừnăm1980.Chuyênmôncủatôilàtàichính-kếtoán,đồngthờitôilàngườicótưduyrấtlogicvàkhôngchủquancánhân.Nhữngbảnđồtưduyđầutiênmàtôinhìnthấyrấtđángsợbởivìchúngchứanhiềuhìnhảnh,màusắcvàrấtvôtổchức,mộtchútgìđókhôngchuyênnghiệp.Tuynhiên,saumộtvàilầnvuichơivớikỹthuậtnày,tôilạithấynólàmộtcôngcụhữuhiệuvàbắtđầusửdụngthườngxuyên.Dầndần,tôibổsungthêmmàusắc,biểutượngvàđôikhilàhìnhảnh.Cácbảnđồtưduycủatôichưađẹplắmnhưnggiúptôisuynghĩsángtạo,sắpxếpthôngtindễdàngvàquảnlýkếhoạchhiệuquả.

Bảnđồtưduygiúpbạnviếtthôngtintrêngiấytheocáchtríócđiềukhiểnchứkhôngphảidướihình thứcphác thảocứngnhắc.Mỗibảnđồ tưduy làmộtsảnphẩmđộcnhấtcủangườitạoranó–khôngcóbảnđồnàosaihayđúng;khôngcóhìnhthứcbảnphácthảocứngnhắc.Cácbảnđồtưduykhôngphảilàmộtthànhphẩm.Khôngaimuabảnđồtưduycủabạn.Nóđơngiảnchỉlàmộtkỹthuậtgiúpbạnghicácýtưởngragiấy,thiếtlậpcácmốiliênhệ,xâydựngkếhoạchnhanhchóngvàhiệuquả,vàtrởnênsángtạohơn.

Bảnđồtưduychophéptríóccủachúngtađưalêngiấymộtlượngthôngtinlớnlêngiấy.Nókhuyếnkhíchbạnthiếtlậpcácmốiliênhệvàtìmkiếmlốitưduymới.Nótrìhoãngiaiđoạnđánhgiácủaquátrìnhtưduy.Mặcdùsựđánhgiárấtcầnthiếtchosựđổimớivàtínhsángtạonhưngnósẽpháhỏngtínhsángtạonếuápdụngquásớm.Khibắtđầunghĩvềmộtvấnđềhaymộtsựviệcnàođó,chúngtamuốnsuynghĩtuônchảyvàlanman.Chúngtamuốncónhiềusựliêntưởng,mốiliênhệ,môhìnhđểlựachọncáitốtnhất.

Bắtđầu

Đểbắtđầulậpbảnđồtưduy,bạncầnmộttờgiấyvàmộtcâybút.Khiđisâuvàokỹnăngnàychúngtasẽbànvềcáchthứccóđượccácbảnđồvàýtưởngmớilạbằngcáchsửdụngmàusắc,hìnhảnh,cácloạigiấyvàbútkhácnhau.Cònbâygiờ,bạncóthểsửdụngbấtcứloạigiấyvàbútnào.

Hãyviếtýnghĩtrọngtâmcủabạnbằngchữinvàomộtcáikhungởgiữatranggiấy.Đâycóthểlàmộthoặchaitừthâutómcốtlõivấnđềhaysựviệcmàbạnmuốnxemxét.Việcxácđịnhtrọngtâmvấnđềsẽhướngdẫnchokếtquảsuynghĩ,dovậy,bướcnàycầnđượctiếnhànhcẩnthận.

Trướckhichuyểnsangphần trọng tâm,bạnnênxácđịnhcácyếu tốcủasựviệcđó.Vídụ:bạnlàngườigiámsátvàgặpphảivấnđềlàcómộtnhânviênhaytrễgiờlàm,bạncóthểviếttênnhânviênđóvàotrongkhungtrọngtâm.Tuynhiên,nếulàmnhưvậy,nhữngsuynghĩcủabạnsẽxoayquanhnhânviênđóhơnlàbấtcứyếutốnào.Nếubạnxácđịnhcácyếutốcủasựviệc,bạncóthểcócácýsau:

Cácyếutốcủavấnđề:

•Sam,ngườinhânviênhaytrễgiờ;

•Sựchậmtrễnóichung;

•Thờigianlàmviệc;

•Sựkỳvọngcủabạn;

•Cácthủtụcvàchínhsáchnhânsự;

•Tinhthầncủanhânviên;

•Hiệuquảlàmviệccủanhânviên;

Bằngcáchxemxétcácyếutố,bạncóthểchọnratrọngtâmgiúpbạnsuynghĩhiệuquảhơn.Bạnsẽcómộtquátrìnhsuynghĩhoàntoànkhácbắtđầubằngtínhhiệuquảcủanhânviênchứkhôngphảicáchtậptrungsuynghĩvềnhânviên đó.Quá trình suy nghĩ xoay quanhmột vấn đề hoặc xem xét sự việcbằngcáccáchkhácnhauđượcgọi làsuynghĩphânkỳ.Điềuquan trọng làphảidànhthờigianchocácgiaiđoạnphânkỳtrướckhiđánhgiávàphântíchvấnđềnhưlàmộtphầntronggiaiđoạntưduyhộitụ.

Hãycoinhưbạnđãhoànthànhdanhsáchtrọngtâm,khiđóbạnquyếtđịnh“tinhthầncủanhânviên”chínhlàtrọngtâmcủamình.Dovậy,bảnđồtưduybanđầusẽgiốngnhưthếnày:

Trọngtâm…Bướcđầutiêncủabảnđồtưduy

Khinhữngsuynghĩvềtinhthầncủanhânviênbắtđầutuônra,bạnhãyviếtranhữngtừkhóacủacácýnghĩđóbằngchữinvàkếtnốichúngvớitrọngtâmbằngcácdòngkẻ.Việcsửdụngcác từkhóacó tínhquyếtđịnh,vìbạnmuốnnắmbắtýnghĩmộtcáchnhanhchóng–bạnchỉcầnthâutómđủthôngtinđểkhơidậytrínhớkhicầnthiết.

Cáctừkhóalàcácdanhtừvàđộngtừđanghĩa.Chỉđểmộttừởmộtdòngđểtạoranhiềusựliêntưởngvớitừđó.Việcviếtbằngchữincũngrấtquantrọngvìnónhấnmạnhhìnhảnhtrongtríócvàsẽdễhọchơnkhiônlại.

Khi bắt đầu nghĩ về tinh thần của nhân viên, bạn sẽ nghĩ đến các vấn đề,nguyênnhânvàphươngáncảithiện.Chúngxuấtpháttừkhungtrọngtâm:

Hãyđểcácýtưởngxuấtpháttừtrọngtâm

Khiýtưởngcóliênquanđếncácnhánhnày,bạnhãyviếttừkhóabằngchữinvà kết nối với nhánh đó bằngmột dòng kẻ.Các ý tưởngmới xuất phát từkhungtrọngtâm.Khibạnnghĩđếnnhữngvấnđềcóthểgâyra“sựchậmtrễ”,“năngsuấtthấp”,“tăngngàynghỉphép,nghỉốm”thìcáctừkhóachonhữngýnghĩnàysẽliênquanđếnnhánhcácvấnđề.

Cácbiểu tượngnhưmũi tênhướng lênvàmũi tênhướngxuống tươngứngvớicáctừcaovàthấp.Bạnnênpháttriểnmộtloạtbiểutượng–mộtcáchghitốckýmàchỉmìnhbạnhiểuđược.Mộtvàibiểutượngthườngdùnglà:

ñ(mũitênhướnglên)–nhiềuhơn,caohơn,đanggiatăng

ò(mũitênhướngxuống)–íthơn,thấphơn,đanggiảmxuống

ð(mũitênhướngsangphải)–nhanhhơn

ï(mũitênhướngsangtrái)–chậmhơn

!–Sựphấnkhích,rõràng

?–Khôngchắcchắn,kiểmtralạisau

*–Ýquantrọnghayxemtríchdẫn

Vìviệclậpbảnđồtưduylàcáchlấyratấtcảcácýtưởngtrongnão,bấtcứhệthốngnàocóýnghĩavớibạnđềuđúng.

Khibắtđầu lậpbảnđồ,bạnhãyviết ramọi thứxuấthiện trongđầu.Thậmchí,mộtđiềugìđóhoàntoànkhôngliênquancũngcầnđượcghira.Nếubạncốgắngphớtlờhayđặtýtưởngđósangmộtbênvìnókhôngquantrọngthìbạnsẽbịtắcởđó,hoặclànócứtiếptụcduytrìtrongđầu,hoặclànósẽcảntrởsựlưuthôngcủacácýtưởngkhác.Nhưmáyquayđĩahát,khikimbịkẹtở

mộtbàithìnósẽchơiđichơilạibàihátđó.Tríóccủabạngiốngnhưvậykhibácbỏmộtýtưởngnàođó.

Haiđiềusẽdiễnrakhibạnviết raý tưởng– thứnhất là tríócsẽ thoảimáinghĩtiếpđếncácýtưởngkhác,thứhailàcácmốiliênhệsẽđượctạoracùngvớiý tưởngđó.Đôikhiđây làcácnhữngý tưởnghaynhấtxuấthiện. Đôikhi, bạn có thể thấy mình đang miên man theo dòng suy nghĩ hoàn toànkhôngliênquanđếnsựviệc.Vớiviệclậpbảnđồtưduy,nhữngdòngsuynghĩphụhiếmkhikéodàiquámộtvàigiâyhoặcsẽkết thúcvàgiúpbạn trở lạitrọngtâmbanđầu;hoặcbạnthấynócómốiliênquanmàbạnchưanhìnrangaytừđầu.

Viếtratấtcảcácýtưởngcủabạn

Nếubạnnhớrằngbảnđồtưduykhôngphảilàmộtthànhphẩmmàchỉlàmộtphầncủaquátrình,thìbạnsẽdễnhớhơnrằngbấtcứđiềugìbạnlàmtrongbảnđồtưduyđềuđúng.Khôngcóbảnđồtưduynàosai.

Nhữnglờikhuyênbổsung

Bởivìquánhiềunềngiáodụcđượcđịnhhướngđàotạonãotrái,nênbấtcứđiềugìkích thích rãnhnãophảicũngcó thểgiúpbạn tạo ranhiềuý tưởnghơn.Trongphầnlớnquátrìnhhọctậpởtrườngvàqúatrìnhlàmviệc,chúngtaviếttrêngiấykíchthướcA4bằngbútmựcđenhaybútchì.Bạncóthểthayđổitrạngtháinàybằngcáchthayđổikíchcỡ,màusắctranggiấyvàdùngbútcócácmàukhácnhau.Cỡgiấylớncủamáyvitínhrấtthíchhợpchocácbảnđồ tưduy.Giả sửbạn chỉ cógiấy cókích cỡ chuẩn, hãyxoayngang tranggiấy.Bạncóthểtựdophávỡlốimòn.

Giấy—Hãythửdùngtranggiấykhổlớntrênmáyvitính,giấyvẽhaygiấyápphíchquảngcáo–nếubạnbắtbuộcphảidùngloạigiấy8½-11inchthìhãy

xoayngangtranggiấy.

Bảngtrắng—Bảngtrắngvàbảnđồtưduyluônđikèmvớinhau.Hãydùngloạibảng lớnnhấtcó thểvànhiềubútmàu.Dennisonđã làmranhữngtấmbảngtrắngdiđộngcótên“cáchìnhảnhtĩnh”rấthữuíchchonhữngbuổihọp,buổithuyếttrìnhvàcácphiênhọpđộngnão.

Màusắcvàhìnhảnh—Hãythửnghiệmvớinhiềumàusắckhácnhau.Thayđổimàuđentrongmốiquanhệvớimàutrắngvàđểchotríócbạnthoảimáivớicácmàusắcvàhìnhảnh.Sửdụngmàusắcvàhìnhảnhđểkếtnốivàlàmchocácýnghĩtrởnênsinhđộng.

Sựliêntục—Hãygiữchongóntaycủabạnluônchuyểnđộng.Nếudòngsuynghĩ ngừng lại, hãy vẽ các vòng tròn hay đường kẻ cho đến khi dòng liêntưởngmớixuấthiện.

Đứnglênvàlậpbảnđồtưduytrênmộttấmbảngtrắnghaytờápphíchquảngcáo.Nghenhạcvàviếtbằngtaytrái.

Bấtcứđiềugìkhácvớithườnglệsẽgiúpbạnhìnhthànhnhữngmốiliênhệmới.

Luyệntập

Hãydànhkhôngquánămphútđểlậpbảnđồtưduychomộttrongsốvấnđề.

•Quansátcáchthứctríóchìnhthànhcácmốiliênkếtvàliênhệ;

•Viếtnhanhđếnmứccóthểnhưngphảiviếtbằngchữinvàsửdụngcáctừkhóa;

•Cốgắngchỉviếtmộttừkhóabằngchữintrênmộtdòng;

•Viếtramọiýnghĩ:

Gỗ

Chạy

Màuvàng

Âmnhạc

Bànlàmviệc

Bếplò

…..

Bổsungmàusắc,âmnhạcvàhìnhảnh

Quan sát kỹvà theoxuhướng âmnhạc; trái timcủa tạohóa là âmnhạcởkhắpnơinếubạncóthểvươntớinó.

—ThomasCarlyle

Sự ra đời của tivi đen trắng làmột bước đột phá.Chúng ta đã rất kính sợnhữnghìnhảnhmờnhạtđầutiêntrênmộtmànhìnhnhỏxíu.Nhưngnỗikínhsợnàychỉ tồn tại trongmột thờigianngắn,khôngbao lâusauchúng ta lạimongmuốncómàusắcvàhìnhảnhsắcnét,rộngtonhưthựctế.

Chúngtacũngtrảiquamộtquátrìnhtươngtựkhilậpbảnđồtưduy.Đầutiên,chúng ta tạoranhữngbướcđộtpháchỉbằngcáchsửdụngbútchìvàgiấy.Nhưngngaysauđó,chúngtabắtđầumuốnnhiềuthứhơn.Khiđãquenvớitínhmới lạ của kỹ thuật lập bản đồ tư duy, chúng ta sẽmuốn thử nghiệmnhiềucáchthứctưduycủanãophảihơn.Điềunàydẫnchúngtađếnvớimàusắc,biểutượng,hìnhảnhvàâmnhạc.

Màusắckíchthíchbộnão

Thếgiớiquanhchúngtatrànngậpmàusắc.Thôngquanhữngnghiêncứuvềquátrìnhtiếnhoá,bộnãocủachúngtađãphát triểncơcấurấtphứctạpđểnhậnbiếtvàsửdụngmàusắc.Nhữngnghiêncứunàychỉrarằngmàusắccóthểkíchthíchhayxoadịuchúngta.Chúngtathíchmàusắc,nótựnhiênvàhấpdẫnhơnmộtthếgiớiđentrắnggiảtạo.

Bổsungmàusắcvàocácbảnđồtưduycủabạnlàsựtiếntriểntựnhiên.Màusắccóthểđượcdùngtrongmộtsốcáchsau.

•Sựsắpxếp—Bạncó thểsửdụngmàusắcđể làmnổibậtcácphầnkhácnhautrongbảnđồtưduy…đểsắpxếpthôngtinvàonhữnglĩnhvực,chủđềriêngbiệt.

•Phiênhọpđộngnão—Sauphiênhọpđộngnãobanđầu,bạnsẽmuốntrởlạivàsửdụngmàusắckhácđểlàmnổibậtcácýtưởnghoặcluậnđiểmchính.Mộtsốnhómđưachomỗithànhviênmộtmàukhácnhauđểhọchiasẻnhữngýtưởngcủamình;

•Thuyếttrình—Việctrìnhbàythôngtintrongkhungmàulàmtăngkhảnăngghinhớthôngtin.Mọingườisẽnhớthôngtinđóởtrongkhungmàuđỏhaymàuxanhlácây;

•Dòngýtưởng—Nếubạncảmthấymệtmỏihaycạnkiệtýtưởngtrongkhiđanglậpbảnđồtưduythìviệcthayđổimàusắcsẽlàmnảysinhmộtluồngsuynghĩmới.

CarltonWagner,GiámđốcViệnnghiêncứuMàusắcWagner,chobiếtmàusắc được xử lý theo thứ tự khác nhau vàmàu đầu tiên được xử lý làmàuvàng.Khibạnmuốnlàmnổibậtýquantrọnghayluậnđiểmchính,hãyđánhdấunóbằngmàuvàng.Điềuđósẽgiúpbạnhaykhángiảdễdàngnhậnbiếtnó.

Hìnhảnhvàkýhiệu–cáchghitốckýcủabộnão

Hìnhảnhvàkýhiệu làcáchghi tốckýcủabộnão.Nãophảinhanhchóngnhậnbiếtcáchìnhảnhvàmôhình.Thêmkýhiệuvàhìnhảnhvàobảnđồtưduysẽgiúptruyềntảithôngđiệptheocáchtừthịgiácđếntríóccủabạnhoặccủakhángiả.Mỗikhibạntruyềntảithôngtintheonhiềucáchkhácnhauthìkhảnăngthôngtinđóđượctiếpnhậnđầyđủsẽtănglên.

Âmnhạclàmtănghoạtđộngcủanãophải

Âmnhạccũngliênlạctrựctiếpvớinãophảivàkíchthíchnótrongquátrìnhtư duy. Bạn có thểmuốn thử nghiệm xem cái gì có hiệu quả nhất đối vớimình.Trongkhiviếtcuốnsáchnày,tôithấybàihátDeepBreakfast(Bữasángnặngnề)củaRayLynchluônkíchthíchcảmhứngviếtcủatôi.Bấtcứkhinàogặpvấnđềtrongquátrìnhviết,tôithườngđeotainghevàbậtthậttobàihátđó–nhưvậyviệcviếtláchlạibắtđầu.Nóđãpháthuytácdụngđốivớitôi–hãythửnghiệmxemnócótácdụngvớibạnkhông.

Luyệntập

Đâylànhữngýtưởngđểlậpbảnđồtưduy:

Ánhsáng

Bạnbè

Côngviệc

Chơiđùa

Mùaxuân

Chiếcnhẫn

Nấuăn

Sổsách

Hãybậtnhạcnềnlên–nhạccổđiển,hiệnđạihayâmnhạcsoạnchonhạckhí–nhữngthứkhiếnbạncảmthấythoảimáinhất.Sauđó,lậpbảnđồtưduychomộttrongnhữngýtưởngởtrên.

Hãythửnhữngkỹthuậtsau:

Hìnhảnh—Vẽmộthìnhảnhvềýtưởngđóởgiữatranggiấyvànhữngsuynghĩxuấtpháttừhìnhảnhnày.

Mỗikhibạncònrấtítýtưởng,hãyvẽmộthìnhảnhvềmộttrongcácýtưởngđóvàhãyđểnókíchthíchýnghĩvàsựliêntưởng.

Màusắc—Đểsẵnvàicáibútmàuvàthayđổimàusắckhibạnmuốnnhấnmạnhmộtýhaysắpxếpcácýnghĩ.Hãygiải trívớicácmàukhácnhauđểthấychúngảnhhưởngthếnàođếnsuynghĩcủabạn.

Phần3:Ứngdụngcủabảnđồtưduy

CHƯƠNG4:Việcviết láchcóthểtrởnêndễdàng, thúvịvàcầnítnỗlực

Màusắccóthểphainhạt,đềnchùacóthểđổnát,đếchếcóthểsuytànnhưngnhữnglờisángsuốtthìcònmãi.

—EdwardThorndike

Bảnđồtưduylàkỹthuậtkiếntạovàtổchứcýtưởngtuyệtvờitrướckhibắttayvàoviết.Đâylàcáchgỡ“bí”chongườiviết.GabrieleLusserRico,giáo sư Nghệ thuật Sáng tạo trường Đại học San Jose, đã sáng tạo raphươngphápghichépkhôngsửdụngdòngkẻdànhchocácsinhviênhọcmônviếtcủamình.Bàđặttênchophươngphápnàylà“cụmýtưởng”vàchobiết:“Thôngquacáchnày, tựnhiênchúngtanảyravôsốlựachọnxuấtpháttừphầntrínãodiễnrasựhòaquyệncáctrảinghiệmtrongmộtgiai đoạn cuộc đời. Phương pháp viết này chấp nhận cả những nỗi bănkhoăn (không phải là cái đã biết rõ) hỗn độn và sắp xếp lại khi các ýtưởngbắtđầuhìnhthành.”

Thông thường,phầnkhónhấtcủacôngviệcviết lách làbiếtđượcmìnhmuốnviếtcáigì—chủđềcủabàiviếtlàgìvàbắtđầunhưthếnào.Khibạnlậpbảnđồtưduyvàviếtracácýtưởng,suynghĩkínhếttranggiấy,bạnsẽtìmđượcđiềumàmìnhmuốnviết.Đólàcảmgiáckiểunhư:“Aha,chínhlàcáinày!”Mộtýtưởnghoặchồiứcđãđemlạichủđềchobàiviếtcủabạn.Khibạnđãcócảmgiácđóthìviệcbắt tayvàoviếtsẽdễdànghơn.Bạnbịlôicuốnvàobàiviếtvàtrởngạibanđầutanbiến.

Dưới đây là cụm ý tưởng về “hành tây” củamột học viên và bài viếttươngứng.Bạncóthểcảmnhậnđượchồiứcvềviệcnấumónhànhtâyđãđánhthứccáchìnhảnhvàchiphốibàiviếtnhưthếnào.Mặcdùhọcviênnày tựcoimình“khôngphải lànhàvăn”nhưnghìnhảnhđượcmiêu tả

sốngđộngđếnmứcbạndườngnhưcóthểchạmtayvàođược.

Cụmýtưởngvề“hànhtây”

“Tôilàmộtđứatrẻsốngởnôngthôn.Vàocácbuổichiềumuộn,tôinhớmìnhthườngnằmúpbụngtrênghếđuquayvàxoaytrònmộtcáchlườibiếng,quayvòngtheochiềunàyrồilạitheochiềukia.Ngónchântrầncủatôivẽravôsốnhữngvòngtròntrênnềnđấtcủasânchơi.Lũgàmáikhekhẽcụctác.Tôinghethấytiếngcửamởvàtiếngmẹgọivềăntối.Tôitrởnênhòahợpvớimọi thứvàngửi thấymùi thơmcủamónsườn lợnvớihànhtây.”

—HelenAndrewson

Bỏqua

Haiđoạnvăndướiđâycủahaihọcsinhlậpbảnđồtưduyvềchủđề“bỏqua”.Hãyđểýđếnhaikếtquảhoàntoànkhácnhau.

“Emvẫnnhớnhữngvụđánhnhauchíchóe,nhữnggiọtnướcmắt,nhữnglầnhai chị emngủchunggiường,giànhnhaucái chăn.Bốyêuemhơnnhưngchịluônlàngườixinhđẹphơn,nổitiếnghơn.Emlúcnàocũnglàđứaemgáinhỏcủachị.Ànhưngbâygiờmọithứthậtngọtngào,haichịemmìnhvẫndànhthờigianbênnhau…bỏquamọichuyệncũ.Chiasẻnhữngkỷniệm,cườikhúckhíchvàtròchuyệnsuốtđêm,lạiđượclàmtrẻconmộtlầnnữa,ônlạinhữngcảmxúcngâyngôngàyxưa.Cảmthấyyêntâmvàđượcyêuthương.Thật làvuikhibỏquabộnbềlo toanvàdànhthờigianbênngườibạnthânyêunhất…chịcủaem.”

—TerrellHedstrom

“Tôiđứngtrướccửakho,lậtqualậtlạinhữngcáimóctreo.Khôngbiếtnêngiữcáinàovàbỏcáinào.Khôngcònchỗtrốngnữa…TôiphảichođithôivìngàymaisẽcóbuổibánđồcũtạiNordstrom!”

—LindaCannon

Việclậpbảnđồtưduygiúpbạntiếpcậnphầntríóccònngủyêntrướckhibắt tayvàoviết;nó làmnảysinhnơibạnnhiềucảmxúc,sắcmàu,nhịpđiệu.Khiđó,bàiviếtcủabạnsẽphảnánhđượcnhữngnétđộcđáocủachínhmình.

Điềuduynhấtchúngtacầntrongbàiviếtcủamìnhlàtấtcảtrảinghiệmcánhânđãđượcthanhlọcquaviệckếthợptàinăng,đánhgiáchủquanvàýthứccủangườiviết.Khicái“tôi”chân thậtnổi lên trongbàiviết tức làchúngtađangsángtạo.Khicóthểdiễnđạtsaochocáitôichạmtớisợidâytìnhcảmởngườiđọctứclàchúngtađãđạttớigiaotiếpsángtạo.

Đểpháttriểnkỹnăngviếtsángtạo,bạncầntậndụngmọicơhộiđểviết.Viếtthưchobạnbèkểvềnhữngbiếncốtrongcuộcsống.Tìmmộtchủđềbạnquan tâmvàviếtbài tiểu luận.Khibạn thấymộtngười thúvị, hãydànhvàiphútđểvẽmộtbứctranhbằngngôntừvềhọ.Hãyghilạinhữngsuynghĩvàosổ tay–dùchỉ làvàinétmiêu tảvềbuổihoànghôn,mộtbônghoahaycảmgiáckhibịsếplamắng.

Cũnggiốngnhưcáckỹnăngkhác,kỹnăngviếtcũngđòihỏiphảithườngxuyên luyện tậpvàbài tậpcủamônviết chính làviết.Hơn thếnữa,đócũnglàquátrìnhkhámphátrítuệcủabạn.Cũngnhưhộihọalàsựchuyểndịch trí tuệ của người nghệ sĩ thànhmàu sắc, hình khối và đường nét,côngviệcviếtláchlàsựchuyểndịchtrítuệcủangườiviếtthànhtừngữ,nhịpđiệuvàcấutrúc.Bạncầnlàmquenvớicáchthứchoạtđộngcủatríóc–khôngphảiđểphântíchmàđểhiểurõhơncácquátrìnhcủatríóc.

Bảnđồtưduygiúpbạnkhámphátrítuệ.Trítuệcủabạnlàvũtrụ…vũtrụ

củariêngbạn.Việckhámphávũtrụấycũngđemlạiniềmvui,sựthíchthúvàbănkhoăn,giốnghệtnhưviệckhámpháthếgiớixungquanh.Bởivìchỉcầnítphútlàcóthểlậpbảnđồtưduychophầnlớnchủđềnênbạnphảithườngxuyênrènluyệnkỹnăngnày.Hãychọnvàsửdụngbấtcứtừnàogâyấntượngmạnhchobạnlàmtrọngtâm.Lậpbảnđồtưduychotừđótrongvàiphút,ghilạimọimốiliênhệngaycảkhichúngkhôngthậtsựphù hợp.Khi bạn đạt tới điểm “a ha”, hãy viết vài câu cho đến khi cóđượcýtưởngcơbảnvềđiềubạnthậtsựmuốntruyềntải.

Bàitập

Dướiđâylàmộtvài ýtưởngcóthểthúcđẩyviệclậpbảnđồtưduyvàcho ranhữngbàiviếthay.Chọnbấtcứý tưởngnàodướiđây,dànhvàiphútlậpbảnđồtưduyrồiviếtmộtđoạnngắnvềnộidungđó.Nhữngýtưởngnàydùnglàmbàikhởiđộngrấttốtđểchuẩnbịchotrínãotrướckhithậtsựbắttayvàoviết.

Hãynhớ:

•Viếtcáctừkhóavànốichúngvớitừtrungtâm;

•Ghilạitấtcảmốiliênhệxuấthiệntrongđầu–khôngđánhgiáđúngsai;

•Đểchocácliêntưởngnàykíchthíchcácliêntưởngkhácxuấthiện;

•Dùngđườngnốiliênkếtcácývớinhau;

•Khibạnđạttớiđiểm“aha”hoặckhinănglượnggầncạnkiệt,viếtmột

vàicâuvềchủđềtìmđược;

Bạncóthểghicácbàiluyệntậpnàyvàosổtayđểtheodõiquátrìnhtưduycủamình.

Việclậpbảnđồtưduygiốngnhưchơitròchơivậy–mộttròchơicótácdụngtốt–vàtrínãocủachúngtaphảnhồilạisựvuiđùavàthíchthú.Docóniềmvui,màusắcvàđầyhìnhảnhnênbảnđồtưduyluônkíchthíchnão bộ của người lập ra nó. Bản đồ tư duy kích hoạt và đem lại nănglượngchobộnão.

Viếttrongkinhdoanh…Đưamìnhvượtlêntrướcmọingười

Ngaykhibạntiếnlênphíatrướcthêmmộtbước,kếtquảphụthuộcvàokhảnăngbạnđuổikịpngườikhácthôngquangônngữnóihoặcviết.

—PeterDucker

Khảnăngviếtcóthểthấyrõnhưngườitatrôngthấycáitủquầnáo.Ấntượngvềvănbảnviếtđượclưugiữlâuhơnkhiđọcnhiềulần.Bạnsángdạ, tham vọng và chăm chỉ (thẳng thắn, trung thành và đáng tin cậy)nhưng kỹ năng viết kém lại là một nhược điểm cản trở bước tiến sựnghiệp.Bằngnhữngbảnghinhớvàbáocáođượccânnhắcvàviết cẩnthận,bạncóthểthuyếtphục,địnhhướngvàgâyảnhhưởnglênhoạtđộngcủatổchứcvàpháttrỉênsựnghiệp.

ĐiềunàykhôngcónghĩalàbạnphảiviếthaynhưHemingwaymớicóthểthànhcông.Bạnphảicókhảnăngdiễnđạtchínhxácý tưởngcủamìnhsao cho người khác có thể đọc và hiểu đúng nó.Bài viết của bạn phảithoáng,đủý,cótổchứcvàmạchlạc.

NhàbìnhluậnthểthaongườiMỹRedSmithnói:“Việcviếtláchchẳngcógì ghê gớm. Tất cả những gì bạn làm là ngồi trước máy chữ và khơinguồn.”Nhưngcũngkhôngcầnphảikhóđếnmứcấy.

Dướiđâylàbabướcđơngiảncảithiệnkỹnăngviếtcủabạn:

Lắngnghe…Tổchức…Truyềntảibằngkíhiệu

Điềunàynghecóvẻquáđơngiản,nhưngđúnglànhưvậy.Tuynhiên,nếubạn nhớ và luyện tập hệ thống LOT cùng những bí quyết, kỹ xảo chotrongcuốnsáchthìkỹnăngviếtsẽtrởthànhmộtcôngcụđắclực…côngcụgiúpbạnvượtlênnhiềungười.

Bước1:Lắngnghe

Mộtngườibiếtlắngnghekhôngnhữngđượcnhiềungườibiếtđếnmàcònbiếtthêmnhiềuđiều.

—WilsonMizner

Khôngbaogiờbắttayngayvàoviếtbấtcứbáocáohaybảnghinhớnàotrongkinhdoanhnếuchưalắngnghecẩnthậntừphíanhữngngườicóliênquan.Hãy giải quyếtmọi vấn đề bắt đầu bằng việc lắng nghe, và nhưGerryMitchell,ChủtịchTậpđoànDiana,nói:“Nóichung,cácnhàquảnlýngườiMỹkhônggiỏinóichuyệnvàlắngnghengườikhác.”

Chúngtadànhbaonhiêuthờigiantrongngàyđểthậtsựlắngnghethayvìlêntiếng?Chắcchắnlàkhôngnhiềunhưchúngtanênlàm.Quátrìnhgiaotiếpcóhaichiều:ngườiphát thông tin (ngườinói)vàngườinhận thôngtin(ngườinghe).Nếumộttronghaivếbịthiếuthìsẽkhôngcógiaotiếp.

Đểlắngnghetốthơn,bạnnênlàmtheonhữnghướngdẫnsau:

•Họccáchchịuđựngsựimlặng—Chúngtathườngcảmthấybấtankhikhôngkhítrởnênimlặngvàtìmcáchlấpkhoảngtrống.Nhưngtrongkhicốgắnglấpđimộtkhoảnglặng,cóthểchúngtađãđánhmấtcơhộingheđượcđiềungườikhácđangcốgắngnóira.

•Đặtcâuhỏi—Nhữngcâuhỏithămdòvàcâuhỏimởđemlạicơhộibộcbạch và hé lộ các thông tin cho người nóimà trong những trường hợpkháchọsẽkhôngtiếtlộ.

•Hãytỏratíchcựcvàủnghộ—Ngườinóisẽcảmthấythoảimáivàcởi

mởnếubạnthểhiệntháiđộthôngcảmvớihọ.

•Tránhphánxét—Sựphánxét sẽkết thúcgiao tiếp.Ngaycảkhibạnkhôngđồngtìnhvớingườinóinhưngnếuvẫngiữtháiđộcởimở,bạnsẽngheđượcnhiềuhơnlàbàytỏngayquanđiểmcủamình.

Bạnnênlắngngheai?Khôngchỉlắngnghecácchuyêngia–họthườngđạidiệnvàbảovệchonhữngngườiởđịavịcao.Hãylắngnghecảnhữngngườicóliênquanđếnvấnđề–nhữngngườithựchiệncôngviệc,nhữngngười làm việc trực tiếp với khách hàng, những người giải quyết cáckhiếu nại.Nhà tỷ phúRoss Perot nói: “Thông điệp đầu tiên của tôi là:Lắngnghe,lắngnghevàlắngnghenhữngngườitrựctiếpthựchiệncôngviệc.”Nếumuốncóbướctiếnmớitrongviệcgiảiquyếttìnhhuống,bạnphảicótiênliệumới,nóichuyệnvớinhữngngườimớivàtiếpcậnvấnđềtừmộtkhíacạnhkhác.

Vănbảnchỉcóthểhayngangvớisuynghĩđitrướcnó

Suynghĩchỉcóthểrõràngnhưvănbảngiảithíchnó

Bước2:Tổchức

Khibạnthuthậpxongthôngtinvànắmđượctìnhhình,đãđếnlúcbắtđầutổchứctàiliệuđểviết.Thờiđiểmnàyrấtthíchhợpđểlậpbảnđồtưduy–phươngpháptổchứchuyđộngsựthamgiacủacảbộnão.Bảnđồtưduynhanhchónggomtấtcảcácýtưởng,kíức,cácmốiliênhệvàliênkếtvàotrongmột“cụmtưduy”.Bảnđồtưduymanglạicơhộikhámpháthôngtinmộtcáchsángtạo,thiếtlậpcácliênkếtmớivàtổchứcthôngtinthànhnhữngmảnghaynhánhcơbảnvànhữngchủđềnhỏ,chitiếtphùhợp.

KếtquảđầutiêncủaviệclậpbảnđồtưduylàSỰTẬPTRUNG.Sựtậptrungvàomộtbảnbáocáohayghinhớcủadoanhnghiệpchính làmụcđíchcủabạn–đócũnglàlýdotạisaobạnphảilolắngvềviệcviếtlách.Tậptrungtrongkhiviếtcũngquantrọngnhưtậptrungkhichụpảnhnghệthuật. Tập trung tạo ra sự khác biệt giữa người chuyên nghiệp và dân

nghiệpdư.Hầuhếtcácvănbảntrongkinhdoanhđềukhôngtậptrung–tấtcảđềuthiếumụcđích,mongmuốnvàkếtquả,đivàokhôngkêugọiđượcngườiđọcphảihànhđộng.Trướckhibắtđầusoạnthảovănbản,hãytrảlờicáccâuhỏisau:

•Đốitượngngườiđọccủatôilàai?

•Tôimuốnhọlàmgì?

•Lýdogìkhiếnhọkhôngmuốnlàmtheoýmuốncủatôi?

•Điềugìngăncảnhọlàmtheogợiýcủatôi?

•Cóngườinàokhácsẽraquyếtđịnhkhông?

•Vấnđềnàysẽđụngchạmđếnai?(Cónhữngtrởngạigì?)

Trướckhibắtđầuviếtbấtcứđiềugì,bạncầnphảihoànthiệncâusau:Tôimuốn(AI)làm(GÌ)bởivì(LÝDO).Nếukhôngviếtđượccâunàytứclàbạnchưasẵnsàngđểviết.Nếucó thểviếtđược tức làbạnđãsẵnsàngquyếtđịnhchiếnlượchànhđộng.

Nắmbắtđộcgiả

Việcbiếtđộcgiảlàaivàdựđoánđượctháiđộtiếpnhậnthôngđiệpcủahọlàrấtquantrọng.Nếubạnđồngcảmvớiđộcgiả,bạncóthểnghethấynhữnggìmàhọnghe.Nhữngngườiviếtgiỏi thường lànhững thínhgiảtuyệtvời.Họcẩnthậnlắngngheđộcgiảvàbiếtcáchviếtđểđộcgiảnhiệttìnhđónnhận.Cáchnhanhchóngđánhmấtđộcgiảlàtỏvẻhạcố.Tránhnhữngcụm từnhư:“Nhưcácbạnđã rõ” (Làmsaoanhbiết tôiđã rõ?),“Tôitinchắccácbạnsẽđồngý”(Saoanhcóthểchắcchắnnhưvậy?)và“hiểnnhiênlà”(Cóthểnhưvậynhưng…).

Việchiểurõđộcgiảsẽgiúpbạntổchứctàiliệusaochonhữnggìbạnviếtrasẽđượclắngnghevàhiểuchínhxácnhất.

Bước3:Truyềntảithôngđiệpbằngtínhiệu

Quyếtđịnh1:Bạncóthậtsựcầnphảiviếtbảnghinhớhaybáocáonày

không?Nếucó thểbáocáobằngmiệng thìnên làmnhưvậy.TậpđoànATIMedical(150nhânviên,doanhsố14tỷđô-la)đãbỏhẳncácbảnghinhớvàhãnhữumớiviếtbáocáochínhsáchvàthủtụccủatậpđoàn.ChủtịchTậpđoànPaulStevensonchobiết:“Mọingườiđãhọcđượccáchnóichuyệnvớinhau.”Nóichuyệnvớimọingườicónhiềuưuthếhơnhẳnsovớiviết:bạncóphảnhồitứcthì;bạncủngcốcácmốiquanhệxãhội;vàbạnbảovệđượccâycối.

Đốivớihầuhếtcáctổchức,việcloạibỏgiaotiếpbằngvănbảnlàkhôngphùhợp.Tuynhiên,bấtcứkhinàocóthể,chúngtahãynóichuyệnvớinhauvàđểdànhsựgiaotiếpbằngvănbảnchonhữngvấnđềphứctạpđòihỏiphảigiảithíchnhiềuhoặcphảilưugiữ.

Bacâucáchngônvềviệcviếttrongmôitrườngkinhdoanh

Cóbanguyêntắcmàchúngtacầnnắmvữngkhisoạnthảovănbảnkinhdoanh:

Nguyêntắcđầutiên:Khôngaimuốnđọcvănbảnđó!

Nguyêntắcthứhaivàrấtquantrọng:khôngaiđọchếtcảvănbản!

Nguyêntắcthứbavàcótínhthenchốt:Mọingườisẽhiểunhầmmộtphầnnàođótrongvănbản!

Khôngphảichúngtađangviếtmộtcuốntiểuthuyếtvĩđại.Thayvìgiúpngườiđọcgiảitrí,chúngtađangyêucầuhọphảihànhđộng,phảiraquyếtđịnhvàkéodàithờigianbiểuvốnđãkínđặccủahọ.Vàđiềuđầutiêntayêucầuhọlàđọcnhữnggìtaviết.Vìthế,tabắtđầubằngcâu:“Theoyêucầu của ngài, tôi gửi kèm báo cáo về khả năng tăng cường quản lýtrong…”Ngáp.Z-z-z-z.

Bạn đang phải chạy đua với thời gian của những người bận bịu. Nếukhôngphảilàchủtịchhộiđồnghaychủtọathìbạnchỉcókhoảng30giâyđểgâythuhútsựchúýcủađộcgiả.Nếukhông,vănbảncủabạnsẽbịxếpvàođốngtàiliệu“sẽđọc”màthôi.(Vàchẳngmấykhitađọccácvănbản

“sẽđọc”!)

Chúng tanên sửdụngcáccôngcụcủangànhquảngcáo– tiêuđề; tiểumục;gạchđầudòng;từngữngắngọn,súctích,chủđộng;hìnhảnhminhhọa;nghệthuật thuyếtphụcvàcáchtruyềntảinăngđộng.Chúngtanêntruyềntảithôngđiệpbằngnhữngtínhiệuphingônngữvàtrìnhbàythôngđiệpcànghiệuquảcàngtốtnhằmthuhútsựchúý.

Bảnđồtưduygiúpchúngtatổchứcthôngtinvàtínhiệuhóathôngđiệp.Nó làm rõ trọng tâmvà tập trungvàocác từkhóangắngọn, chủđộng.Dướiđâylàmộtsốhướngdẫngiúpbạngóigọnthôngtinmộtcáchsắcsảo,chínhxácvàhiệuquả.

Cáctiêuđềphảithâutómđượcthôngtin

Cáctiêuđềlàvàng–đừnglãngphí.Mộttiêuđềbáocáocóthểlà“Tómtắtvềlợinhuận”hay“Batỷđồnglãi”.Tiêuđềnàothuhútsựchúýhơn?

Nếubạnsửdụngtinhtếcáctiêuđềvàtiểumục,bạncóthểkýhiệuhóaphần lớn thông tin cho ngay cảmột người chỉ đọc lướt – và luôn nhớ,khôngaiđọchếtnhữnggìbạnviết.Thứtựviếtbáocáolàbắtđầubằngtiêuđềchính,tiếpđếnlàcácbảngbiểuvàtiểumục,khicácphầntrênđãhoànthiệnthìhãyviếtphầnnộidungchính.Quytrìnhnàysẽgiúpbạngiữđúngtrọngtâmvàtránhđượcnhữngchitiếtlạcđề.

Hìnhảnhminhhọaphảnánhthôngđiệp

Cáctranhảnh,biểuđồhayhìnhminhhọađóngvaitròrấtquantrọngnếubạnmuốntruyềntảiýtưởngnhanhchónghoặcnhấnmạnhmộtđiểmcụthểnàođó.Mộthìnhảnhhaybiểuđồhiệuquảcóthểthuyếtphụcngaylậptức.Tuynhiêncũngcầnphảilưuýmộtsốđiều:

•Cácbiểuđồ,sơđồgâyđượcấntượnglớnhơncácbảng;

•Mỗibiểuđồ,sơđồhayhìnhảnhchỉnênminhhọachomộtý.Tốthơnlànêndùngnhiềubiểuđồ,mỗicáiminhhọamộtýthayvìdùngmộtbiểuđồrốirắmnhưngcóíttácdụng;

•Thêmmàusắcnếucóthể;

•Đểcácbiểuđồhaytranhảnhcànggầnđoạnvănbảncóliênquancàngtốt.

Ngắngọnlàtốtnhất

Từngắn…câungắn…đoạnngắn.Mẹoởđâylàviếtngắnnhưngkhônggiốngkiểutrẻconlớphai.Từngắnkhôngnhấtthiếtlàtẻnhạt.Cáctừcóthểchínhxác,thuyếtphục,cómàusắc,giàuchấtnhạc,thơvàsinhđộng.Chúngcóthểnângcao,dậmnhịp,đá,kéolêhaythổihồnvàocuộcsống.Nhữngcâungắnlàcâuchủđộngvàđượchiểunhanhchóng.

Biệtngữvàtừviếttắtcóthểhữudụnghoặctaihại

Mọi ngànhnghềđều có các thuật ngữ, từ viết tắt và biệt ngữ.Khimọingườiđềuhiểuthuậtngữđó,tacóthểviếttắtnhanhvàhiệuquả.Khôngthểtránhđượcviệcsửdụngbiệtngữvàtừviếttắt.Nhưngbạnnênđịnhnghĩacácviết tắthoặc thuậtngữkhinhắcđếnchúng lầnđầu tiên trongbài.

Cáchtrìnhbàyphảiphùhợpvớichứcnăng

Cáchtrìnhbàyvănbảnphảiphùhợpvớichứcnăngcủanó.Nếubạnnhậnđượcthưbáovàphảnhồichỉlàvàidòngngắnngủithìbạncóthểchỉcầnviếtlêntờgiấyrồigửilại.Nhưngnếuphảitrìnhbàynhữngphântíchvềthịtrườngmới,bạncầncómộtbảnbáocáotrangtrọngvớiđầyđủbiểuđồ,sơđồvàtàiliệutríchdẫn.Thứbậctrìnhbàycầnphảiđượcxemxétlạiđểđảmbảrằngphảnhồicủabạnphùhợpvớicácyêucầu–bạnkhôngcầnphảităngthứbậctrừphitìnhhuốngbắtbuộcphảinhưvậy.

Bằnglời–khôngtrangtrọng,khônglưulại.

Viếttay–khôngtrangtrọng,cólưulại.

Thưbáo/giấyghinhớ–đòihỏiphạmvithôngbáorộng(hơnbangười)vàcólưulại.

Báocáo–phạmvithôngbáorộng,cácvấnđềphứctạpđòihỏiphảicódẫnchứngminhhoạ,cácquyếtđịnhcầnphảiđượclưulại.

Thưbáo

Cácthưbảophảingắngọn(tốiđalàmộttranggiấy);sửdụngmọicáchcóthểđểthôngbáomộtcáchnhanhchóng:

•Cáctiêuđề;

•Đoạnngắn;

•Đánhdấuđầudòng;

•Cáchtrìnhbàydànýđãđượccảitiến.

Cáctiêuđềthườngđượcdùnglà:

Ngày:

GỬICHO:

TỪ:

VẤNĐỀ:

VIỆCCẦNLÀM:

Dòng“VIỆCCẦNLÀM”nhắcnhởngườiviếtphảithôngsuốtmụcđíchcủathưbáo.Nếucóquánhiềuthưbáo“Chỉcóthôngtin”thìphảixemxétlại.Dòngnàykhiếnchongườiđọchiểurằngngườiviếtchờđợimộthànhđộng.

Tránhdùngcáctừgâykìthịgiớitính

Mộtnghiêncứugầnđâyđốivới500sinhviênđạihọc(50%nữvà50%nam)chothấy,khihọđọcmộtcâuchuyệncódùngtừ“anhta”hoặc“củaôngta”trongkhingườiđócóthểlànamhoặcnữthìcóđến65%sốngườiđượckhảosátcho rằngnhânvậtnày lànam.Gầnđây,người ta trởnênnhạycảmvớiviệcphânbiệtgiớitínhkhiviết;dođó,bạnnêntránhdùngnhữngtừgâythànhkiếngiới tính.Tuynhiên,việcsửdụngcáccấutrúc

câukiểunhư:Anhấy/côấyhoặc(anh)côcóthểlàmgiánđoạnmạchviếtcủahọvàkhóđọc.

Dướiđâylàmộtvàicáchtránhdùngcáctừgâythànhkiếnvềgiớitínhmàkhôngảnhhưởngđếnviệcđọc:

•Xácđịnhrõđốitượngnhậnthư;

•Sửdụngsốnhiều.Vídụ:

Mộtngườigiámđốcnênlắngnghenhânviên.

Cácgiámđốcnênlắngnghenhânviên.

Hàihước

Sựhàihướccóhiệuquảtrongcáckiểuviếtíttrangtrọng.Tuynhiên,chỉphatròkhibạntinchắcrằngnókhônggâybựcmìnhdung.Nếubạnlàsếpviếtchonhânviêndướiquyền,sựhàihướccóthểtạoragiọngvănấmápvàgầngũi.Nhưngnếubạnlàdướicấp,sựphatròcóthểbịcoilàthiếutựtinhoặcyếukém.

Ngaycảkhibạnrấtcókhiếuhàihướcthìcũngnênhạnchếsửdụngtrongbàiviết.Ngườiđọcsẽquenvớiviệcđóvàsaunàybạnsẽ rấtkhó trìnhbàycácvấnđềnghiêmtúcvớihọ.

Làmơnviếtchodễđọc

Nhữngbíquyếtdướiđâygiúpchocácbảnghinhớvàbáocáocủabạntrởnêndễđọc:

•Cănlềrộng—Mộtcộthẹpthườngdễđọchơnlàmộtdòngdài.Đểlềrộngsẽgiúpngườiđọcdễghichútrongkhiđọc.Lềrộnggiúptranggiấythoángđángvàchuyênnghiệp;

•Hạnchếdùngchữhoa—Thườngthìchữthườngvàhoaxenkẽnhau.Dođónếutađểvàidòngtoànchữhoathìsẽgâykhóđọc.Thayvàođó,tanêndùngchữđậm,nghiênghoặcgạchchân;

•Cácconsốđượcviếttheocáchdễđọc—Viết4triệusẽdễđọchơnlà4.000.000;

•Đánhsốtranglàyêucầubắtbuộcđốivớicácbáocáodàitrênbatrang—Việccácbáocáokhôngđánhsốtrangđãlàmhỏngrấtnhiềubuổihọp;

•Cácgạchnốigiúpngắtquãngnhưngkhiếnvănbảnkhóđọchơn—Nêntránhsửdụnggạchnối.Nếukhôngthểtránhđượcthìphảicânnhắcxemchúngcóngắtmạchvănkhông;

•Sắp chữ thẳnghàng là cách thôngdụng—Cáchnày thườngđược sửdụngtrênbáovà tạpchínênvănbảntrôngcóvẻ“chuyênnghiệp”hơn.Tuynhiên,ngườitadùngcáchnàychỉvìnóxếpđượcnhiềuchữvàomộtkhônggiannhỏvà tiếtkiệmgiấy.Khoảngcáchkhôngđềugiữacácchữlạigâykhókhăntrongkhiđọc.Nêntránh,nếucóthể.

Soátlại,chỉnhsửa,soátlại

Khôngcóaiviếtmàkhôngsoátlại.Ngườiviếtthưbáohoặcbáocáomàkhông soát lại và chỉnh sửavănbản thì chẳngkhácnàodânchơi ru-létNga chuyên nghiệp. Những sai sót trong một bản báo cáo quan trọngthườngnằmởnhữngchỗquantrọngnhất.Saitêncủachủtịch;cộtsốliệu,phần cốt lõi của toàn bộ báo cáo không chính xác.Với những báo cáoquantrọng,hãynhờngườikháckiểmtralại.Nếucóthể,hãyviếtbảnbáocáoquantrọngvàingàytrướcthờihạnnộp(Nếubạnđãtừngviếtbáocáo,bạnsẽbiết làvàingàynghỉcóthểcảithiệnbảnbáocáonhiềuđếnmứcnào).

Soát lạingữphápvàdấucâuchođúng.Nếubạncóphầnmềmsoát lỗichính tả, hãy sử dụng.Đọc to bản báo cáo để phát hiện các cụm từ vàđoạnvănkhóhiểuhoặcxachủđề.

Kếtluậnphảikhẳngđịnhlạithôngđiệp

Kết luậnphải tóm tắt lại cácđiểmquan trọngvàkêugọihànhđộng.Ởphầnkếtnày,đôikhingườiđọccảm thấyhẫng,khôngbiếtphải làmgì

tiếptheo.Phảiđảmbảobạnđãyêucầungườiđọcphảihànhđộngtheoýmìnhmộtcáchrõràng.

Ngônngữlàthứthuốccônghiệunhấtcủaconngười.

—RuydardKipling

CHƯƠNG5:Quảnlýhiệuquảcáckế

hoạch

Kinhdoanhcũnggiốngnhưđixeđạp.Mộtlàbạntiếptụcđihailàbạnngãxuống.

—JohnDavidWright

Sếp vừa gọi cho bạn và muốn nói chuyện với bạn về chiến lược đòi nợJohnson.Bạnchưatừngnghĩvềkhoảnnợnàyvìchorằngđốithủcạnhtranhhẳnđãnghĩđếnvàchặnđiềuấy.Khibạnđếnphònglàmviệccủasếp,thưkýnóirằngôngvừanhậnđiệnthoạivàsẽnóichuyệntrongnămphút.Bạnsẽ:

•ĐọcấnbảnmớinhấtcủatờBusinessWeekởtrướcmặt?

•CốgắngnhớlạitấtcảnhữnggìbạnbiếtvềJohnson?

•Nóichuyệnvớicôthưký?

•HìnhthànhtrongđầumộtchiếnlượcliênquanđếnkhoảnnợcủaJohnson?

Tấtcảnhữnglựachọntrênđềucómặttíchcựcnhưngchỉcómộtsựlựachọngiúpbạnchuẩnbịchobuổinóichuyệnvớisếpvàthamgiavàokếhoạchđó.Nếubạnchọncâutrảlờithứtưthìsựgiàucó,thăngtiến,têntuổicũngnhưtươnglaisánglạnđangchờđónbạn.

Bạncóthểdùngnămphútđóđểlậpmộtbảnđồtưduy.Nhữngrắcrối,nhữngđiềuôngtamuốnvàyếutốquantrọngtrongvấnđềcủaôngta.Khibạnthiếtlậpđượcnền tảngđó thìnhữngý tưởngsẽ tựđộngxuấthiện,giúpbạnxácđịnhcáchtiếpcậnkhoảnnợđó.

Nămphútđểtổchứcchiếnlược

Chúng ta thường bỏ đi năm phút vì nghĩ rằng đó là khoảng thời gian quángắn,khôngđángkểvàkhôngđủđể làmgì.Nhưngnămphút lại làquãngthờigiantrungbìnhcủa“sựbùngnổcủatrínão”.Trongnămphútđó,bạncó

thểnghĩvềcáchbắtđầukếhoạchvàviếtlênmộttờgiấy.Điềuđókhôngcónghĩalàbạnđãthấuhiểutấtcảnhưngviệcbắtđầumộtkếhoạchcũngquantrọngnhưviệckết thúcnó.NhưđạodiễnMỹWoodyAllentừngnói:”80%thànhcônglàbắtđầubằngviệcdiễngiảira.“Bảnđồtưduychophépbạndễdàngbắtđầumộtkếhoạchvàrấtthuậntiệnchoviệcbổsungtrướckhiphávỡ“trởngạingăncảnkếhoạch”.

Bạncóthểđãbiếtvề“trởngạingăncảnkếhoạch”.Nóxuấthiệnkhibạnnétránhkếhoạchđó—vìkếhoạchquánặng,đòihỏiquánhiềuthờigian,tiềnbạchayquáquan trọng…Nókhiếnbạn cảm thấynhư thể cómột congấukhổnglồmàuđenluônrìnhrậpẩnnấpxungquanh.

Bạnbiếtmìnhđangở trong tình thế“trởngạingăncảnkếhoạch”vì lýdo“khôngcóđủthờigian”khibắtđầumộtkếhoạch.Bảnđồtưduysẽgiúpđơngiảnhóa,sẵpxếpvàlàmtiêutanmọitrởngại.

Mộtchuyệnvuicũ:

Làmthếnàođểănhếtmộtconvoi?

Câutrảlờirấtđơngiản:Mỗilúcănmộtmiếngnhỏ.

Nhữngcâuhỏiquantrọng

Bản đồ tư duy sẽ cung cấpmột công cụ giúp bạnmỗi lần ăn từngmiếngnhỏ…phươngpháp“phânkhúc”kếhoạch.Khibạnphânchiamộtkếhoạchlớn thành những phần nhỏ hơn và nhỏ hơn nữa, nó sẽ dễ quản lý hơn vànhữngkhókhăn/trởngại/đốikhángdầnbiếnmất.

Quảnlýmộtkếhoạchsửdụngbảnđồtưduycũnggiốngnhưbảnđồtưduymàchúngtađãtừngbiếttrướcđóvớimộtmôhìnhnhưsau:

Saukhiviếtýkiến trọng tâmvàomộtkhunghaykhoanh trònởgiữa tranggiấy,hãyviếtnhữngcâuhỏivàophầngóctráiphíatrên.

Nhữngcâuhỏi làAi,Cáigì,Khinào,Ởđâu,Tạisao,NhưthếnàovàTiềnbạc.Khibạnđangtưduyvàdodự,khôngthểquyếtđịnh,hãytựtrảlờinhữngcâuhỏisau:

Ai—Ailiênquanđếnviệcnày?Aicónhữngthôngtinmàbạncần?Ailàmcôngviệcnày?Ai làngườiquyếtđịnh?Aicản trở?Ai thànhcông?Ai thấtbại?

Cáigì—Bạnphảilàmgì?Bạnphảibiếtnhữnggì?Bạnthiếunhữngnguồnlựcgì?Sảnphẩmcuốicùngnhưthếnào?

Khinào—Khinàocầnbắttayvàothựchiện?Khinàothìtiếnhànhtheotừnggiaiđoạn?Mấtbaolâuđểcóđượcđầyđủcácnguồnlực?

Ởđâu—Điềuđósẽxảyraởđâu?Bạnsẽtìmthấynguồnlựcởđâu?Chúngtaởđâukhinóxảyra?

Tại sao—Tại sao những rắc rối này còn tồn tại? Tại sao việc giải quyếtchúnglạiquantrọng?Tạisaolạicóngườitrảtiềnđểthựchiệnkếhoạchnày?

Nhưthếnào—Kếhoạchnàynênđượcthựchiệnnhưthếnào?Làmthếnàođểbiếtmìnhthànhcông?Tìmranhữngnguồnlựcnhưthếnàođây?Làmthếnàođểbáochonhữngngườicònlại?

Tiềnbạc—Chiphísẽlàbaonhiêu?Nguồntiềnlấyởđâura?Chiphícơhộilàgì?

Nhữngcâutrảlờicủabạnsẽkíchthíchsựliêntưởng,ýtưởngvàsựkếtnốichúngvớinhau.

Bảnđồtưduychomộtkỳnghỉhè

Bảnđồtưduysẽgiúpbạncócáinhìntổngquátvềkếhoạchvàdẫnđếncáckỹnăngquảnlýkếhoạchđạttiêuchuẩnnhư:bảnkếhoạchnhữngviệcphảilàm,đánhgiácôngviệc,hoạchđịnhthờigian,phântíchchiphícơhội…Bảnđồtưduykhôngthaythếbấtkỳmộtcôngcụphântíchnào,màgiúpbạnnhìnkếhoạchbaoquátvàvẽ ramộtbức tranh toàncảnh trướckhibạnbịngợp

trongcácchitiếtnhỏ.

Tổchứcvàthựchiệnkếhoạch

Bảnđồ tưduy làmộtphươngpháp thôngminhđể tổchứcvà thựchiệnkếhoạchbằngcáchhình thànhcácnhóm.Nókhôngcó thứ tựnênsẽphùhợpvớidòngchảythôngtintrongcáctổchứcngàynay.Khôngtheothứtựtừđầuđếncuốihayngượclại,thôngtincóxuhướngchuyểntừngườinàyđếnngườikhác.Nótrảira…ngấmchậm,dầndầnnhưngcũngcólúcdữdội, lanrộngnhanhchóng.Bảnđồtưduygiúpconngườicóthêmnhiềuýtưởngvàthôngtinmới.

Tínhchấttựdocủabảnđồtưduyvàcáchnóhòavàocácsơđồkháckhiếnnórấtthíchhợpvớiviệclậpkếhoạchnhóm.Đểnhómdễđivàohoạtđộngnênvẽkếhoạchtrêngiávẽtreotường.Nhómnhỏcóthểxâydựngnhữngnhánhvà bản đồ cho riêngmình.Nó sẽ tiếp tục hoạt động cho đến khi kế hoạchđượckhởiđộng.Nhữnggìcóthểtrôngthấyvàsựvôtổchứccủabảnđồsẽkhuyến khíchmọi người hướng về nó, đóng góp ý tưởng, thay đổi và sửachữamàkhôngkhôngquantâmđếnhìnhthức.

Mộtvídụđiểnhìnhcủaviệcdùngkỹ thuậtnày làquá trìnhmởkháchsạnSheratonởLongBeach.Khimộtkhách sạn lớn,hậucần làmộtvấnđề rấtlớn.Trongmộtthờigianrấtngắn,mộttòanhàmớicùngvớiđộingũquảnlýmới, nhân viênmới, những ngườimôi giớimới, những vị kháchmới. Sáutuầntrướckhi400phòngcủakháchsạnSheratonđivàohoạtđộng,mộtnhàquảnlýcónhiềuthâmniênđãquyếtđịnhphảicómộtđợttậphuấnhaingàychođộingũquảnlýmới.Mụctiêucủađợttậphuấnlàxâydựngtinhthầnlàmviệcnhómvàpháttriểnmộtchiếnlượcđảmbảochosựkhởiđầutốtđẹp.

ĐợttậphuấnkéodàihaingàyđãđượcnhàquảnlýCharleneWaltervàGiámđốcquảnlýnhânsựJesseStewardthiếtkếvàsắpxếp.Họđãtổchứcnhiềutròchơi,nhạcvàmộtsốhoạtđộngđượckếthợpcẩn thậnvớinhauđểxâydựngtìnhbằnghữuvàsựtincậylẫnnhaugiữa40nhàquảnlý.Họđặtravàthảoluậngiátrị,tầmquantrọngcủacácmụctiêuvàhọcđượcrấtnhiềuđiềutừnhữngngườikhác.Họđồngthờicũngpháthiệnrabảnđồtưduy.

Sauđó,bảnđồtưduyđượcphổbiếnrộngrãitrongtoànbộcácvănphòng,đoànthể.Rấtnhiềuvấnđềrắcrốikhimởkháchsạntrởthànhnhữngnhánhnhỏcủabảnđồ.Bảnđồđượcđínhlêntrêntườngvàmọingườicóthểcùngnhauthựchiện,bổsungvàgạchđinhữngthứmàhọđãhoàntấtvàtạoramộtbảnđồmớikhiđãthựchiệnxongmọinhiệmvụtrọngbảnđồcũ.Quátrìnhnàylàmộtdòngchảytựnhiênvàcósựthamgia,đónggópcủanhiềungười.Cómộtcảmgiácphiêulưuvàchiasẻkhithựchiệnkếhoạch.

KháchsạnSheratonởLongBeachđãkhai trươngtheođúngkếhoạch.Mộtvàinhàlãnhđạocóthâmniênđãtừngtrảiquarấtnhiềucuộckhaitrươngđãnhậnxétrằngđâylàmộttrongsốnhữnglầnkhaitrươnghiệuquảnhấtmàhọthấy.Mặcdùbảnđồtưchỉlàmộtphầnnhỏtrongcảquátrìnhphấnđấulâudàinhưngnógiúpthúcđẩytinhthầnlàmviệcnhómvàsựtận tụy–nhữngyếutốdẫnđếnthànhcôngcủamộtkếhoạchlớn.

HọcviệnquốctếFranklintạithànhphốSaltLakeđãsángtạovàpháttriểnmộtbảnkếhoạchtheongàyvàdạyphươngphápquảnlýthờigian,quảnlýkếhoạchchocác tổ chứcđoàn thể, trườnghọcvàcánhân.Họ sửdụng thànhthạobảnđồtưduynhưmộtkỹnăngcơbảntrongkhóahọcquảnlýkếhoạch.LynneSnead,TrưởngkhoaQuảnlýKếhoạch,kểmộtcâuchuyệnvềviệclậpbảnđồtưduygiúpnhữngnhómnhỏcóthểđạtđượcnhữngkếtquảđángkinhngạcnhưthếnào.GiámđốccủaLynnegiaochocônhiệmvụpháttriểnmộtkếhoạchcủasinhviên–mộthệthốnghoàntoànmớidosinhviênthựchiện.Điềuđócónghĩalàcôphảitìmhiểuxemsinhviênsẽứngdụngkếhoạchđónhưthếnào,họcầnhìnhthứcnàovàcấutrúctốtnhấtsẽrasao.

Lynneđãnghĩnócóvẻlàmộtkếhoạchhấpdẫnchođếnkhicôđượcbiếtsảnphẩmthửnghiệmcầnphảiđượcgiữtrongkhobốnthángrưỡi,trongkhimộttuần.Maymắnthay,côđãđượchỗtrợvềkinhtếvànhânsự.Côchọnrahainhânviên(cảhaiđềulànhữngngườilậpbảnđồtưduythôngthạo),mộtsốmáy tính, rấtnhiềugiấyvẽvàmộtđịađiểmkhôngphải trung tâmvàcùnglàmviệctrongnămngày.“Điềuđầutiênchúngtôilàmlàlậpbảnđồtưduychonhữngmụctiêuđãđặtra.Chúngtôidànhkhoảngmộtgiờlàmviệcđểlậpbản đồ và nó chỉ ra cho chúng tôi những việc phải làm để hoàn thành kế

hoạch.Đólàkhoảngthờigiantuyệtvờinhấtvìtrongnhữngngàysauđó,bấtcứkhinàocócâuhỏi,chúngtôicùngquaytrởlạibảnđồtưduyđóvàxemnóđãphùhợpvớimụctiêucủamìnhchưa.”

Saukhiquyếtđịnhmụctiêu,cảnhómđãlậpbảnđồtưduychotừngphầncủakếhoạch.Họcùnglàmviệcđểtìmracấutrúctốtnhấtchobảnkếhoạchvàcácnhiệmvụcụthể.Bảnđồtưduyđãthểhiệnvàhiệnthựchóatoànbộkếhoạch. Sau năm ngày làm việcmiệtmài, cuối cùng họ đã hoàn tất bản kếhoạch,chỉrađượccáchtạoravàbảoquảnsảnphẩmtrongkho.Bangiámđốcđãchấpnhậnkếhoạchnàyvàbốn tháng rưỡi sauđó thìkếhoạchđãđượctriểnkhaitheođúngtiếntrình.

Luyệntập

Hãyluyệntậpkhảnăngsơđồhóamộtkếhoạchbằngcáchdànhravàiphútđểlàmnhữngbàitậpsauđây.Điềuquantrọnglàbạnphảinhớnềntảngcủabảnđồtưduy:

•Kếthợpmộtcáchtựnhiên,ngẫuhứng;

•Viếtratấtcảnhữngýnghĩchợtnảyratrongđầumặcdầuchúngcóvẻvônghĩa;

•Sửdụngtừkhóachocácýtưởngcủabạn–mỗitừmộtdòng;

•Nốicácliêntưởngcủabạnbằngdòngkẻ,mũitên,…

1.Bạnmuốntổchứcmộtbữatốithậtđặcbiệt,lãngmạnvớimộtngườirấtcóýnghĩvớimình.Hãybảnđồhóadịpđặcbiệtnày;

2.Hãybảnđồhóamộtkỳnghỉmàbạnmongmuốn.Hãygiảđịnhkhôngcómộtgiớihạnnàocả:thờigian,tiềnbạc,bạnbèvàkhảnăngthểlực;

3.Hãychọnramộtkếhoạchmàbạnđãhoãnlạivàbảnđồhóanótrongvòngnămphút.Đặtđồnghồhẹngiờđểbạnkhôngbịquáthờigianchophép.

Điềugìlàmbạnchúýtrongcảquátrìnhđó?Nódễdàng…hayquánhanh?Bạnđãbaogiờtừngcónhữngliêntưởnghayýnghĩbấtngờchưa?

Bạncócảmgiácbạnđãthuđượcđiềugìđótừnămphútlênkếhoạchkhông?

Lậpbảnđồtưduychocácmụctiêucủabạn

Nếubạnluônlàmcùngmộtviệcthìbạnsẽmãikhôngthểthayđổiđược.

Aicũngcónhữngmụctiêucủamình.Nhữngmụctiêudẫnđườngchohànhđộngvàhànhđộngsẽdẫnbạnđếnvớinhữngmụctiêumới.Chínhvìthế,bấtkểlàbạnởđâuthìnguyênnhânchosựhiệnhữucủabạnlàmụctiêuvàhànhđộngdẫnbạnđếnđó.Từnhữngứngcửviênchochứctổngthốngluônvậnđộngbằngnhữngbàidiễnvăn,sựxuấthiệntrướccôngchúng,sựchứngthực,quảng cáo, những cuộc tranh luận cho đến người đứng đường hối hả quanhữngconphốđểkiếmtừngbữaăn,mụcđíchcủahọ–trongbấtkỳtrườnghợpnào–làralệnhchonhữnghànhđộngcủachínhmình.

Bạncóthểđịnhhướngđểquátrìnhđặtramụctiêuvàhànhđộngdẫnbạnđếnnơibạnthậtsựmuốnđến,hoặcbạnđểcuốntrôiđimàkhôngquantâmđến.Khôngcósựchỉdẫn,bạncóthểmuốnbắtđầuthựchiệnmộtkếhoạchtrongnhữngphútđầutiênnhưngngaysauđósẽlàcảmgiáckhóchịunhưvừađilạcđường.Đểcóthểtiếptụcbướctrênconđườngấy,bạnnêndừnglại,phântíchvàđánhgiánhữngmụctiêuđãđặtrabởivìbạncóthểpháthiệnra,mìnhđangtrênđườngđiBrooklyntrongkhilạimuốnđếnSeattle.

Bảnđồtưduycungcấpmộtphươngpháptuyệtvờiđểxemxét,đánhgiálạicácmụcđíchcủabạn.Bằngcáchvượtquaranhgiớicủanãotrái,bạncóthểtrởvềquákhứ:”đánglẽ”.Đólànhữngmụctiêumàbạnnghĩđánglẽmìnhđạtđượcnhư:muamộtcáilaptop,đượcthăngchứcquảnlý,cóhaicon(tấtnhiênlàcónăngkhiếuvàtàinăng,họcđạihọc)vàtáichếlạigiấybáocũ.Đólànhữngmụctiêurấttuyệtvời…nếuchúngthậtsựlàcủabạnvàkhôngdừngở“đángnhẽ”.Bảnđồ tưduykhắc sâumục tiêucủabạnvào tậnbên trongnhữngướcmơ.Nómangđếnchobạnlựachọnvàsựtựdobằngcáchbẻgẫynhữngnếpsuynghĩgiớihạn.

Bảnđồtưduylàkỹthuậttuyệtvờigiúpbạnbắtđầuhànhđộngđểđạtđượcmụctiêu.Bắtđầubằngquanniệmlàmọithứđềucóthểthựchiệnđược.Nósẽloạibỏtấtcảnhữngràocảnnhưbạnkhôngđủkỹnăng,thờigian,tiềnbạcvàsứclực.Nếuthậtsựmuốnlàmđiềugìđó,bạnsẽtìmđượccáchvượtqua

tấtcảnhữngtrởngạiđó.

Triểnvọngvàthànhcông

Nhiềunghiêncứuchỉrarằngnhữngngườinghĩmìnhsốnghạnhphúcthườngcónhữngđặc điểmchung.Nókhôngphải là số tiền, thậmchí cũngkhôngphảinhữngmốiquanhệtìnhcảmmàhọcó.Hạnhphúcđềutừtriểnvọngcủahọ.Nhữngngười hạnhphúc thường chỉ chúý, nhớvàđánhgiá caonhữngkhoảngthờigianvuivẻ,hạnhphúcmàkhôngchúýnhiềuđếnnhữngkhoảngthời gian buồn chán.Nhữngkhoảng thời gian hạnhphúc thườngđược thổiphồng lênvànhữngkhoảng thờigianbuồnchán cóxuhướngbị chônvùi.Nhữngngườinàychỉtậptrungvàonhữngsựkiệntốtđẹpvànhữngkhoảngthờigianhạnhphúcnênthườngđạtđượcnhiềuthànhcônghơn.

Thànhcôngthườngdànhchonhữngngườilúcnàocũngcảmthấyhạnhphúclạcquanvàsuynghĩ tíchcực làvìhọkiểmsoátđượccuộcsốngcủamình.Khiđãkiểmsoátđượccuộcsốngcủamình,bạnsẽ trở thànhmộtdiễnviênchứkhôngphảilàkẻbịgiậtdây.Ngườidiễnviênhướngvềmụctiêuvàmongmuốnhoànthànhnó.Khithoáitrào,sựtừchốihaythấtbạixuấthiện,họsẽkiểmđịnhlạigiátrịthôngtincủamìnhvàsauđóchonólùivàodĩvãng.

Quanniệmvềhạnhphúcthườngbaohàmmộtcuộcsốngcânbằng:giađìnhcânbằngvớinghềnghiệp,thànhcôngvềmặtvậtchấtcânbằngvớitinhthần,sựđánhgiábảnthântrongmốiquanhệvớinhữngngườikhác,xungquanhvàtrênthếgiới,vàsựlànhmạnhcủacảhànhtinh.

Đểngàycàngcómộttriểnvọngcânbằng,mụctiêuhoạtđộngcũngcầnphảicânbằng–hãytựlậpnhánhnghềnghiệp,giađình,vậtchất,sựlớnmạnhvềmặttinhthần,sựpháttriểnvềthểchấtvànhữngtiếnbộvềtâmhồntrênbảnđồtưduy.

Quátrìnhlậpbảnđồtưduychomụctiêu

Khi bắt đầu lập bản đồ tư duy chomục tiêu, bạn hãy tìmmột người cũngmuốn thựchiệnđiềuđóvớimình.Đó làmộtngườimàbạncảm thấy thoảimáikhichiasẻnhữngmụctiêucủamình…ngườithậtsựsẽtoàntâmtoànýgiúpbạnlậpdanhsáchnhữngmụctiêuphảilàmnhư:“muaCuba”(mụctiêu

thậtsựcủamộtbuổihội thảogầnđây)hoặc“học tiếngTâyBanNha trongmột tháng”.Khi chia sẻnhữngmục tiêu,bạnkhôngchỉ làmchúng trởnênthực tế hơnmà khi lắng nghe nhữngmục tiêu của người khác, bạn có thểnhậnrarằngmụctiêucủamìnhcóthểchưalớnlao.Mụctiêucóthểlànhữngthứbạnmuốncó,muốnhoànthànhhoặcmuốnđạtđược.

Rất nhiều nhómngười bắt đầu hình thành nhóm “những người làm chủ tưduy”.Dựa trên nguyên tắc củaNapoleonHill, người đặt nềnmóng cho sựthànhcông,nhữngnhómđógồmhaihaynhiềungười cùnggặpnhauhàngtuầnđểgiúpđỡnhauhoàn thànhmục tiêucủamình.Mỗi thànhviên trongnhómđềuđặtramụctiêu,pháttriểnkếhoạchhànhđộngđểthựchiện.Mỗituầncácnhómcùngxemlạitiếntrìnhcôngviệcmàmỗithànhviênđãlàmđểhướngtớimụctiêucủamình.CraigCasecủahọcviệnFranklinnóirằngchỉcó5%ngườiđãviếtranhữngmụctiêuvàhầuhếtnhữngngườinàyđềuđãđạtđượcnhữngmụctiêuđó.

Luôncómộtquyểnsổghimục tiêu làđiềuquan trọngnếubạnmuốnhoànthànhnó.Cuốnsổchophépbạnluônnhìnthấymụctiêu,xemlại,thayđổivàkiểmsoátxemmìnhđãđạtđượcbaonhiêumụctiêu.QuyểnsổyêuthíchcủatôidohãngMarkGiordanothiếtkếvàđượcgọilàsổphácthảo.Nửatrêncủatranggiấyđểtrống(điềunàythậttuyệtđểlậpbảnđồtưduy)vànửaphíadướicódòngkẻ–nơidànhđểghilạicáchoạtđộngcủanãotrái.Cũngcómộtloạisổ được thiết kế đặc biệt cho nhómnhững người làm chủ tư duy sử dụng,đượcgọilànhậtkýlàmchủtưduy.Quyểnsổđượcdùngđểquảnlýnênđượcsắpxếprấthệthống,cótrangquảnlýcáckếhoạchvàtrangmụctiêu.PhầnquảnlýkếhoạchcủaHệthốngHọcviệnFranklinrấttốtvớinhữngnguồntưliệuthamkhảohỗtrợchoviệclậpbảnđồtưduy.

Quátrình

•Hãyđặt“nhữngmụctiêucủatôi”hoặcmộthìnhảnhtượngtrưngchonhữngmụctiêucủabạnởchínhgiữatranggiấy.(Hìnhảnhđócóthểđơngiảnchỉlàhình$hoặcbiểutượngmặtcười,nhưngnóphảitượngtrưngchođiềumàbạnmuốnhướngđến.Đừnglolắngvềkhảnăngnghệthuậtcủabạnvìbạnsẽhiểuđượcdùkhôngaihiểu).Hãyvẽnhiềunhánhchonhữngđiềuquantrọngtrong

cuộc sống của bạn như: nghề nghiệp, gia đình, vật chất, sự lớnmạnh tinhthần,nhữngpháttriểnvềthểchấtvànhữngtiếnbộvềmặttâmhồn…Bảnđồtưduyđầutiêncủabạnnênliệtkêratoànbộnhữngthứbạnmuốntạibấtcứthờiđiểmnàotrongđời.Hãyviếtra tấtcảnhữnggì từnghấpdẫnbạn…từviệchọcmộtngoạingữmớiđếnđóngmộtvởkịch…từviệcmuốnmuamộtngôinhàmớicóhồbơiđếnviệcđinghỉlễGiángsinhởHawaii.Sauđótrongquátrìnhthựchiện,bạncóthểgạchđinhữngmụctiêuítquantrọng;

•Dùngbaloạibútđánhdấumàukhácnhauđểđánhdấunhữngmụctiêungắnhạn,mụctiêutrongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnhvàmụctiêudàihạn;

•Lậpbảnđồriêngbiệtchonhómmụctiêungắnhạn,trongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnhvàdàihạn.Hãyghithêmtấtcảnhữngmụctiêumớixuấthiệnvàobảnđồthíchhợp.Viếttấtcảmọithứtrênbảnđồ,thậmchínếunócóvẻhàihước,chỉtrừnhữngmụctiêucótínhchấtkhitiêucựchoặchủyhoại.Vídụ,khibạnnhậnralàcógiảipháptốthơnđểtìmđượccôngviệcmơước,thìmụctiêu“chơixấusếp”phảibịloạikhỏidanhsách;

•Dùngbútđánhdấuvàngđểvạchdướinămmụctiêuquantrọngnhấtđốivớibạntrênbảnđồ.

• Nhìn lại tất cảmục tiêu trênmỗi bản đồ để tìm xem cómâu thuẫn nàokhông.NếumụctiêudàihạncủabạnlàtrởthànhgiảngviênĐạihọcHarvardvàmụctiêungắnhạnlàbỏhọcởtrườngvàđidulịchvòngquanhthếgiới,điềuđóđòihỏiphảicómộtsựhòahợptrongquátrìnhthựchiện.Mộtcáchđểnhậnbiếtmụctiêunàothậtsựquantrọngđốivớibạnlàdànhramộtvàiphútđểlậpbảnđồtưduychochúng.Hãyđểchonhữngcảmnhậnbêntrongbạnlêntiếngvàbạnsẽpháthiệnrarằngmộtmụctiêulớnhơncái“đánglẽ”màphầnlớnlàđếntừxãhộihoặcgiađìnhchứkhôngphảitừbảnthânbạn;

•Saukhinhữngmâu thuẫnđóđượcgiảiquyết,hãyxếp thứ tựnhữngmụctiêuđãđượcđánhdấu trênmỗibảnđồ.Hãy lấy ramục tiêu thứnhất trongmỗibảnđồvàvạchrakếhoạchđểhoànthànhnó.Làmtươngtựđốivớicácmụctiêuthứ2,3,4và5;

Cácmụctiêucầnđượcthườngxuyênxemxétvàđánhgiá.Bạncóthểmuốn

cónhữngmụctiêuchonăm,chotháng,chotuầnvàchongày.Càngxácđịnhđược nhiềumục tiêu thì bạn càng tập trung vào hành động để hoàn thànhchúng.

Cóhaibướcđểdẫnđếnthànhcông:

Phảicóniềmtinlàmụctiêusẽđượchoànthành;

Phảitinrằngbạncóthểhoànthànhnó.

TrướclựcsĩngườiAnh,RogerBannister,ngườitađãtinchắcchắnrằngviệcchạynhanhhơnbốnphútmộtdặm(1dặm=1,609m)làđiềumàconngườikhôngthểlàmđược.Nhưngsauđó,khiBannistervượtquađượchàngràođó,việc chạy dưới bốn phút nhiều dặmnhanh chóng trở thành hiện thực.Vậnđộngviênđiềnkinhkhắpnơihiểurằngđiềuđócóthểthựchiệnđược.

Nếutrongđầubạnđãhìnhthànhkếhoạchcụthểđểđạtmụctiêuthìbạnđãthựchiệnthànhcôngbướcmột.Bướcthứhailàchỉcầnlàmtheokếhoạch.

CHƯƠNG6:Độngnãovàhơnthếnữa

Ẩnsâudướiđạidươngsuynghĩlànhữnghònngọcvôgiá.

—AbrahamIbn-Ezra

Động não làmột trong những kỹ năng sáng tạo lâu đời nhất.Chuyên viênthiết kếAlex,Osborn, người đồng sáng lập raCông tyQuảng cáoBatton,Barton,DurstinevàOsborn(BBD&O)đãtiếnhànhcácphiênhọpđộngnãochoBBD&Ongaytừnăm1939.

Osborn là một nhà tư tưởng cách mạng. Ngay từ giai đoạn đầu trong sựnghiệp, ông đã khám phá ra sứcmạnh của các ý tưởng.Và như vậy, việctưởngtượngđãtrởthànhthúvuicủaông.Ôngtinrằngtấtcảmọingườiđềucókhảnăngsángtạovàcóthểrènluyệnđểngàycàngtrởnênsángtạohơn.Ôngcũngchorằngtưduysángtạolàmộtphầnthiếtyếutrongcôngviệc.Khiđềcậpđếnhailoạitríóc:ócphánxétvàócsángtạo,ôngđãđịnhhướngchonhữngnghiêncứuvềnãophảivànãotrái.

Osbornpháttriểnquátrìnhđộngnãothànhcáchthứctậptrungmộtloạtsuynghĩvàomộtvấnđềcụ thể, riêng lẻđể tạo ranhiềuý tưởng,màvềsausẽđượcnhậnxétvàđánhgiá.Trong tácphẩmkinhđiểnviếtnăm1948,YourCreativePower (Năng lực sáng tạocủabạn),Osbornđãnêu racácquy tắccủakỹthuậtđộngnãonhưsau:

•Loạitrừsựphánxét;

•Hoannghênhsựsaymê;

•Cầncósốlượng;

•Cốgắngkếthợpvàcảithiện.

Ngàynay,cácquytắcnàyvẫndẫndắtcácphiênhọpđộngnão.Hàngngày,cácdoanhnghiệpvàcáctổchứctiếnhànhhàngnghìnphiênhọpđộngnão.Khôngthểtínhhếtlợiíchmàkỹthuậtnàymanglạitrongviệcnângcaochất

lượngcuộcsốngthôngquacácsảnphẩmvàdịchvụmới.

Trongnhữngnămgầnđây,ngườitatiếnhànhnhiềunghiêncứuđểđánhgiáhiệuquảcủaquátrìnhđộngnão.Từnhữngnghiêncứunày,chúngtathấycóbađiềukiệnquyếtđịnhkếtquảcủacácphiênhọpđộngnão:

•Sựtậntâmtrongnhóm—Nhữngnhómnàoquantâmđếnkếtquảcủacácphiênhọpđộngnãosẽthuđượchiệuquảcaohơncácnhómđầutưkhác;

•Cơcấunhóm—Cácnhómkhácnhauvềnền tảng,kỹnăngvàcấpđộ tổchứcsẽhiệuquảhơncácnhómđồngnhất;

•Áp lựcvềsựđồngnhất—Tấtcảcácnhómđều tạoáp lựcđốivới thànhviêncủamìnhđểhướngtới tínhđồngnhất.Đểcómộtphiênhọpđộngnãohiệuquảthìcầnphảigiảmnhữngáplựcnàyđếnmứctốithiểu.Vàcáchgiảmnhữngáplựcnàylàdànhthờigianđểýtưởngcánhânnảysinh,chianhómthànhcáctiểunhóm,thườngxuyênsắpxếplạicácnhómvàsửdụngkhiếuhàihướcđểkhắcphụcnhữngtrởngạivềgiaotiếpvàtổchức.

Độngnãonângcao

Sauđâylàmộtsốcáchcóthểgiúpcácphiênhọpđộngnãothànhcông:

•Đặtracácgiaiđoạn—Mụctiêulàtạoramộtkhôngkhítưduythoảimáinhưngvẫnhợp lý.Hãycamđoanvới tấtcảmọingười rằngđâychỉ làgiaiđoạnphátsinhvàdovậy,tínhhợplýcủacácýtưởngsaunàymớiđượcxemxét,đánhgiá.Hãytỏrakhácthườngvàhàihước;

•Lậpbảnđồtưduycácýtưởngkhichúngnảysinh—Điềunàygópphầnđưaracácýtưởngtheocáchkhôngtheođườngtuyếntínhvàkhuyếnkhíchnhữngýtưởngkhácphátsinhtừmộttrọngtâm;

•Khuấyđộng—Khôngkhítrongnhómsôiđộngbằngcáchvạchratrongđầutấtcảcáckếtquảcó thểxảy ranếuvấnđềđượcgiảiquyết.Vídụnhưkhiđangtìmkiếmmộtsảnphẩmmới,bạnsẽđặtracâuhỏi:Tấtcảnhữnglợiíchcủanólàgì?Điềunàysẽdẫnđếnsựlinhđộngtronglốitưduy.Nócũngtạoraniềmvuitrongviệcgiảiquyếtvấnđềvàthamgiavàophiênhọpđộngnão;

•Xácđịnhvẫnđề—Nhómcầnxácđịnhvấnđềtrướckhitiếntớigiaiđoạn

độngnão;

•Bắtđầuvớitừngcánhân—Hãyđểmỗingườilậpbảnđồtưduychogiảipháplêngiấy.Bằngcáchnày,chúngtacóthểgiữlạidòngýtưởngđangtuôntràovàkhiếntấtcảcácthànhviêntrongnhómthamgianhiệttình;

•Chiathànhhaihoặcbanhómnhỏ—Sửdụngcácnhómnhỏhơnđểtạođiềukiệnchoýtưởngnảysinh,sauđólạitậphợpthànhnhómlớnvàcùngchiasẻnhữngýtưởngđó.Hãyđểnhữngýtưởngnàytạoranhiềuýtưởnghơn.Phânchiavàtáihợpgiữanhómlớnvàcácnhómnhỏ.Hoạtđộngnàysẽlàmtăngsựhăngháivàkhôngkhívuivẻ;

•Cácchỉtiêu—Saukhinhómchủchốtđãvạchratấtcảcácýtưởngthìhãychiathànhcáctiểunhómđểthúcđẩyýtưởngbổsungnảysinh.Sauđó,lắpghépýtưởngcủacáctiểunhómđểtạothêmýtưởngchonhómlớn;

•Sựhàihước—Saukhiđãđạtđượcchỉtiêuvàdườngnhưmọingườiđềuđãcạnhếtýtưởngthìvòngcuốicùngcótên“Ngốcnghếchvàtứccười”thườnggâyratiếngcườivànhữngýtưởngtuyệtvời.Trongvòngđộngnãonày,bạnkhuyếnkhíchtấtcảmọingườinghĩđếnnhữngýtưởngngốcnghếchvàtứccườinhấtcóthể.Giaiđoạnnày,nếuđượctiếnhànhtrongcáctiểunhóm,sẽmanglạinănglượngmớichomọingười.Saukhilắpghépcácýtưởngnày,nhómlớnsẽbiếtcáchchuyểntừngốcnghếchvàtứccườithànhhợplý;

•Viết ra những gì có trong bộ não—Một kỹ thuật đơn giản chia tờ giấythành21hìnhvuông

(3ngang,7dọc)vàphátchomỗithànhviêntrongnhóm.Sauđó,giữlạimộttờ.Từngngườiviếtramộtýtưởngvàomộttrongbahìnhvuôngtheochiềungangcủatờgiấy.Sauđó,đặttờgiấyvàogiữavàlấymộttờkhácrồilạiviếtbaýtưởngtheochiềudọc.Cứtiếptụcquátrìnhnàychođếnkhihếtthờigianhaynhómđãcạnkiệtýtưởnghoặcsứclực.Phươngphápnàychophépmỗingườicó thểđưa racácý tưởngđể thamkhảo lẫnnhaumàkhôngcầnbiếtchúnglàcủaai.

Hiệuquảcủamộtphiênhọpđộngnãophụthuộcrấtnhiềuvàomứcđộhăngháicủamỗithànhviên.Khisựhăngháicủacácthànhviêntrongnhómgiảm

xuống,bạncóthểtiếnhànhmộtbướcphụđểtìmlạisựnhiệttình,hăngháiđóvàcảithiệnquátrìnhnảysinhýtưởng.Bướcphụnàynhằmkhámphánhữngkhíacạnhliênquanđếnvấnđề.Nếubạnđangcóýtưởngvềmộtloạiđồchơimớidànhchotrẻmẫugiáo,bạncóthểtiếnhànhbướcphụnàyvàlậpbảnđồtưduychotấtcảcácloạiđồchơiđãcótừtrướcđếnnay.Hoặcbạncũngcóthể lập bản đồ tư duy cho những thứ ưa thích của trẻ emmẫu giáo – cácchươngtrìnhtivi,sách,đồăn…

Bấtkỳbướcphụnàomanglạithôngtinliênquanđếnvấnđềđềucóthểgiúpchoquátrìnhtưduyhồisinhtrởlại.Nếubạnđangtìmkiếmthịtrườngmớichocácsảnphẩmxửlývănbản,bạncóthểtiếnhànhbướcphụnhằmtìmratấtcảnhữngngườisửdụngmáyđánhchữhaytấtcảđặctínhcủacáchãngsửdụnglớnnhấthiệnnay.

Khibạn tiếnhànhbướcphụvà thunhập thêm thông tin, thông tinnàycầnphảiđượcghimlêntườngđểlàmtàiliệuthamkhảolâudài.Sauđó,ngaylậptứchãytrởlạiphiênhọpđộngnãovềvấnđềchính.

Lậpbảnđồtưduyvàđộngnão

Lậpbảnđồtưduyvàđộngnãocùngnhauhoạtđộngđểtiếptụcthúcđẩysựsángtạovàýtưởngnảysinh.Nhìnchung,độngnãolàmộthoạtđộngnhóm.Việclậpbảnđồtưduysẽthúcđẩyquátrìnhnảysinhýtưởngvìnhómcóthểnhìnrõhơncácýtưởngđãcókhichúngđượcsắpxếptheotrậttự.Hầuhếtcácphiênhọpđộngnãothườngđưaracácýtưởngdướidạngmộtdanhsáchngẫunhiên.Cácýtưởngkhôngđượctổchứcsẽkhôngcókhảnăngthúcđẩycácmốiliênkếtvàquátrìnhsànglọc.

Độngnãocánhân

Lậpbảnđồtưduylàcáchthứctốtnhấtđể tiếnhànhquátrìnhđộngnãocánhân.Cóthểápdụngcácquytắcđộngnãosau:

•Khôngphánxét–ghilạitấtcảýtưởng;

•Sốlượngtrước–phântíchsau.

•Cácýtưởngcóthểlàmnảysinhcácýtưởngkhác.

Bấtcứkhinàobạngặpkhókhăn,hãydànhtừ10đến15phútđểlậpbảnđồtưduychonhữnggiảiphápcóthể.Sauđó,đặt trọngtâmcủavấnđềvàogiữatranggiấyvàđểtấtcảsuynghĩ,ýtưởngcủamìnhtựdotuôntrào.Bạnsẽsớmnhậnranhữngýtưởngvàkhảnănghoàntoànmới.

Luyệntập

Hãythửđộngnãobấtcứtrườnghợpnàodướiđâymàbạnthích:

•Làmthếnàođểkiếmtiềnchoconhọcđạihọc;

•Làmthếnàođểsốngvuivẻhơn;

•Làmthếnàođểthăngtiếntrongcôngviệc;

•Làmthếnàođểvẽcâygiaphả;

•Ngôinhàmơướccủabạnsẽnhưthếnào;

•Côngviệcmơướccủabạnsẽnhưthếnào;

•Làmthếnàođểpháttriểnmộtmốiquanhệlýtưởng;

•Làmthếnàođểgiảmcânhoặcbỏthuốclá;

•Làmgìvớimảnhsânsaunhà;

•Làmgìvớinhữngchiếclàrụngtrongvườncầnđượcquétdọn;

•Làmgìvớinhữngthứtrongga-ra(gácxéphaytầngtrên);

•Bắtbọntrẻdọndẹpphònggọngàngbằngcáchnào;

•Họcmộtkỹnăng,ngoạingữhoặcnhạccụmớibằngcáchnào.

Hãythửđộngnãovềnhữngtìnhhuốngnàynhưmộttròchơi.Hãyxemnhữnggìbạncóđượcchỉsauvàiphútđộngnão.

CHƯƠNG7:Quảnlýcáccuộchọp

Nếumộtviệckhônghẫpdẫnbạn,vàcũngkhôngthúvịgì,thìđừnglàmnó

—D.H.Lawerence

Thôngthường,cáckếhoạchđòihỏisựthamgiacủatừhaingườitrởlênvàthườngdẫnđếncáccuộchọp.Hầuhếtchúngtađềunhậnthấysựcầnthiếtcủacáccuộchọp,tuynhiêndophảichịuđựngquánhiềucuộchọpnhàmchánvàkhônghiệuquảnênchúngtađềucảmthấysợhãikhiphảithamdựmộtcuộchọp.Nhưngtrênthựctế,cácphiênhọpkhônghềnhàmchánvàkémhiệuquả.Chúngrấtlýthúvàlàcáchthứckíchthíchsựchiasẻýtưởng,tàinăng,truyềnđạtnhữngkếhoạchmớivàquyếtđịnh.

Saumộtbuổithuyếttrìnhvềquảnlýcáchđâynhiềunăm,quanđiểmcủatôivềcáccuộchọpđãthayđổimãimãi.TiếnsĩMasonHaire,ngườichủtrìbuổithuyết trình,giaochochúng tôimộtbài tậpcó tên“Sốngsót trên samạc”.Trongbàitậpnày,giảsửchiếcmáybaycủachúngtôibịrơixuốngsamạcvàchúngtôichỉcứuđược10đồvật.Chúngtôiphảiquyếtđịnhsẽđibộrakhỏisamạchayởlạivớichiếcmáybay,đồngthờiphảisắpxếp10đồvậtnàytheomứcđộquantrọnggiảmdần.Trướctiên,chúngtôiđưaranhữngquyếtđịnhcánhân,sauđóchiathànhcácnhómnhỏđểđiđếnsựnhấttríchungvềcácquyếtđịnhđó.

Trongkhiquátrìnhđiđếnnhấttríkhálàthúvịthìphầncựckỳhấpdẫncủabài tậpnàychínhlàkếtquả.Khi tậphợplại thànhnhómlớnvàchiasẻkếtquả,chúngtôiđềuthấykhôngcánhânnàocóthểlàmtốtnhưnhómnhỏcủangườiấy.Bằngcáchkếthợpcácnhóm,cơhộisốngsótcủatấtcảmọingườitănglên.Trướckhilàmbàitậpnày,tôiluônphảnđốicáchộinghịvàủyban.Bàitập“Sốngsóttrênsamạc”đãdạychotôimộtbàihọc:vấnđềlàviệctiếnhành,tổchứcvàđịnhhướngcuộchọpchứkhôngphảilàtiếntrìnhcủacuộchọp.

Nhậnranhữngđộngcơbíẩn

Cáccuộchọpcóthểhiệuquảhơnnếutấtcảnhữngngườithamgiacuộchọpđềucónhữngýtưởng,ýniệmđịnhtrướccùngcácđộngcơbíẩn.Việccôngkhai những điều này ngay từ đầu giúp cho nhiều vấn đề được giải quyếtnhanhchóng.Nếucácđộngcơbíẩnđókhôngđượcđưarangaytừđầucuộchọpthìnósẽtrởthànhchướngngạichosựtiếntriển.Mỗingườichỉthamgiavàomộtphầntiếntrìnhcuộchọpvìhọphảichờđợicơhộiđểcóthểđưaraquanđiểmvàýkiếncủariêngmình.

PeggySmithởHiệphộiSứckhỏetâmthần,hạtSanDiego,luônsửdụngbảnđồtưduyđểbắtđầumộtcuộchọp.Bàthấyđiềunàykhôngnhữngkíchthíchngườikhácthamgiamàcòngiúpmọingườithểhiệnýtưởngcủamìnhtrêngiấy,chophépvàkhuyếnkhíchmọingườithamgiavàbắtđầuquátrìnhsắpxếp thông tin. Khuyến khích mọi người tham gia là mục tiêu tối cao củangườichủtrìcuộchọp.Mụcđíchđầutiêncủaviệcmờimọingườiđếnthamdựcuộchọplàmongmuốncóđượccácýtưởngvàsựthamgiacủahọ.Nếuhọkhôngthamgia,bạnsẽkhôngchắcchắnđượchọcónhất trívớinhữngđiềuđãthảoluậnkhông(khôngchắc)hayhọkhôngtánthànhnhưngkhôngsẵnsànglêntiếngphảnđối(chắcchắnhơn).

Vạchracácmụctiêucủacuộchọp

Đểbắtđầucuộchọpsuônsẻ,hãylậpsơđồcácmụctiêucủacuộchọphaykếhoạchmàbạnđangtiếnhành.Saukhiviếttênkếhoạchvà“cácmụctiêu”ởgiữatranggiấyđượcđặttrongkhunggỗhaymộtchiếcbảngtrắng,bạncóthểviếtranhữngmụctiêukhichúngnảysinhtrongđầubạn.Việcviếtranhữngýtưởnghaymụctiêuđượcđềxuấtlàrấtcầnthiếtvàchưanênđánhgiáchúngngaylúcđó.Làmtheophươngchâm:”Bâygiờ,chúngtahãychỉđưaracácýtưởngvàsauđómớibànbạcđếngiátrịcủachúng”sẽgiúpchochúngtathoátkhỏixuhướngđánhgiá.

Vìcácmụctiêuvàýtưởngđềuxuấtpháttừtrọngtâmvàtỏaraxungquanhgiốngnhưmộtmạngnhệnnênkhôngcósựxếphạngthứbậchayngụýnào.Saukhiphácthảoraýtưởng,bạncóthểyêucầutấtcảmọingườixemxétlạibảnđồđóvàchọnranhữngmụctiêuchủchốt.Ởbướcnày,chúngtasẽlọcrabốn,nămhoặcsáumụctiêuhộitụnhữngđiểmlớncủakếhoạch.Chúngtacó

thể làmnổibậtnhữngmục tiêuấybằngmàusắcđểmọingườicó thểnhìnthấyrõ.Mộttrongnhữngkỹthuậthộithảocủachúngtaởgiaiđoạnnàylàyêucầuchọnramộtmụctiêumà,chứkhôngphảimụctiêuquantrọngduynhấtmàlàmụctiêuchúngtamuốnthựchiệntronghiệntại.

Khimànhómđãhoànthànhxongcácmụctiêuthìcóthểxénhỏtờgiấyđóvàdínhnólêntườngđểmọingườithamkhảo.Bướctiếptheolàbắtđầusuynghĩvề các ý tưởngđểhoàn thànhmục tiêu trướcnhất.XemChương6để biếtcáchlàmnảysinhýtưởngvớicáckỹnăngđộngnão.

Quảnlýcuộchọp

Họplàhoạtđộngthườngxuyêncủacác tổchứcvà tậpđoàn.Cáccuộchọptậphợpmọingườiđểchiasẻthôngtin,đưaraquyếtđịnhvàlàmnảysinhýtưởng.Vìcácgiámđốcdànhgần25%thờigianchocáccuộchọpnênlàmthếnàođểkhoảngthờigianđóđạthiệuquảcaonhấtrấtquantrọngđốivớihọ.Việclậpkếhoạchvàthựchiệnkỹlưỡngkếhoạchđólàđiềucầnthiếtđểmộtcuộchọpthànhcông.Cácyếutốcủacuộchọpmàbạncầncânnhắcbaogồm:

Conngười—Chỉmờinhữngngườicóthểvàsẽđónggóp.Cốgắngđừngbịchiphốibởivấnđềcấpbậc,chẳnghạnnếuJoanởđó thì Joecũngphảicómặt.Cầnphảixemxétkỹvấnđềvàmờinhữngngườisẽbịảnhhưởngbởibấtkỳquyếtđịnhnàocủacuộchọp.

Thờigian—Sắpxếpthờigianhợplýchocáccuộchọp.Ngaysaubữaăntrưahaycuốibuổichiềungàythứsáukhôngphảilàthờigianlàmviệchiệuquảnhấtcủamọingười.Cầnấnđịnhthờigianbắtđầu,kếtthúcvàthựchiệnđúng.Việcđặt ra thờigiankết thúccuộchọpkhiếnmọingười tập trungvàđưacácvấnđềđiđếnkếtluận.Thờigiantừgiữađếncuốibuổisángrấtthíchhợpchocáccuộchọpcầnđưaraquyếtđịnhvàbuổichiềuthíchhợpvớicáccuộchọpchiasẻthôngtinvànhấnmạnhvàosựgầngũi.

Lịchtrình—Mộtlịchtrìnhbằngvănbảngiúpnhómcủabạntậptrung.Nógiúpnhữngngườithamdựcuộchọpchủđộngvềthờigian.Đưavàolịchtrìnhcảnhữngvấnđềchủchốtcầnđượcgiảiquyếtđểngườithamdựcóthểsuynghĩtrước.Lịchtrìnhcũngđưaramộtcơchếchínhthứchóacácquyếtđịnh,

vàcácquyếtđịnhcóthểdượcghivàođâyvàdượcphátchomọingười.

Địađiểm—Đảmbảorằngphònghọpthíchhợpvớinhómvàcácmụctiêu.Địađiểmhọplàmộtphònghộithảokhôngcócửasổ,ngộtngạtchỉcóthểgiữmọingườiởđótrongmộttiếnghoặchơnnhưngcảngàythìkhông.Bạncócầnthiếtbịnghenhìnkhông?Cácloạithứcănnhẹvànghỉgiữagiờ?

Quảnlýquyếtđịnh

Bạncầnphảiđặcbiệt thận trọngđốivớinhữngquyếtđịnhđượcđưa ra tạimột cuộc họp.Khuynh hướng lắng nghe lựa chọn – nghĩa là người chủ trìcuộchọpchỉnghemộtngườilêntiếngđồngývớiquyếtđịnhvàchorằngtấtcảmọingườiđềutánthành.Sauđó(khimàkếhoạchđượcthựcthivàthấtbạinặngnề),thì15ngườicònlạiởphònghọpsẽđếngặpvànóichobạnbiếthọđãkhôngtánthànhquyếtđịnhđó.

Chúngtaphảithànhthậtvớiquátrìnhnàyvàvớichínhbảnthânmình.Hãychonhữngngườithamdựmộtcơhộithậtsựđểchỉranhữngmặttiêucựccóthểcócủamộtquyếtđịnh.Yêucầuhọsuynghĩvềtấtcảnhữngvấnđềcóthểxảyra.Lậpbảnđồtưduychotấtcảcácvấnđềlênbảng.Điềunàytươngtựnhưcácphiênhọpđộngnãođểtìmkiếmcácýtưởngmớichỉkháclàchúngtađangnỗlựcsuynghĩvềtấtcảcáckhảnăngsailầm.

Quátrìnhnàyhoặcsẽcủngcốquyếtđịnhbanđầukhichúngtađãxácđịnhđượcnhữngđiểmyếuvà tìmracáchkhắcphục,hoặcsẽ làmthayđổihoàntoànquyếtđịnh.Kếhoạchcànglớnvàrủirocàngcaothìchúngtacàngphảidànhnhiềuthờigianchoviệcxemxétlạinày.

Chúngtacũngnêndànhmộtvàiphúthỏiýkiếncủamỗingườitrongphòngđểchắcchắnrằngmỗingườiđềuthậtsựthamgiavàoquyếtđịnhđó.Nếucóngườiphêphánquyếtđịnhvàkhôngthậtsựbịthuyếtphục,bạnnêndànhthờigiancần thiếtđểđạtđượcsựnhất trí tốiđahoặckiểmtra lạinhữngýkiếnphảnhồicũngnhưnhữngnghingại.Cầnphảihoãnkếhoạchlạichođếnkhicácýkiếnphảnhồiđóđượcgiảiquyết.

Nếubạndùngquyềnlựcđểbắtbuộcmọingườiphảithựchiệnmộtkếhoạchmàhọkhôngđồngtình,kếtquảsẽkhôngtốtbằngkếtquả thuđượckhihọ

hoàntoànnhấttrívớikếhoạch.Điềunàykhôngcónghĩalàmọingườiđanglàmhỏngkếhoạchhaygâykhókhănchochobạn.Nhưnghọsẽkhôngnỗlựchếtmìnhchokếhoạchnếukhônghọtintưởngvàonó.

Cóhainiềmtin tínhquyếtđịnh thànhcông– trước tiên làniềmtinrằngkếhoạchsẽđược tiếnhành.Trongnhiều thếkỷ,conngườiđãnghĩkhông thểbaylênmặttrăng.TổngthốngMỹJohnKenedyluôntinđiềunàylàcóthểvàquanđiểmđóđãđượctruyềnlạichohàngtriệungườisau–nhữngngườiđãbiếnniềmtinđóthànhhiệnthực.Niềmtinthứhailànhữngngườiliênquancóthểthựchiệnkếhoạch.Niềmtintưởngnàybaohàmcácnguồnlựcnhư:cóđủthờigian,tiềnbạc,thiếtbịvànhânlựcđểthựchiệnkếhoạchhaykhông?

Nhìnchung,cácýkiếnphảnđốikếhoạchsẽđượcgiảiquyếtxoayquanhhainiềm tin vào thành công này:Kế hoạch có được thực hiện hay không?Vàchúngtacóthểtiếnhànhnóhaykhông?Nhữngýkiếnphảnđốidựatrênsựtintưởngnàysẽđượcphântíchvàgiảiquyết.Mộtkhảnăngphảnđốikhácliênquanđếnviệccónêntiếnhànhkếhoạchhaykhông?Nócóphùhợpvớikếhoạchtổngthểcủatổchứchaykhông?Cóhợpphápkhông?Cóphùhợpvớiđạođứckhông?

Có thể sẽmất thêm thời gian để đạt được sự camkết củamọi người. Tuynhiên,khimọingườitintưởngvàokếhoạch,nócóthểđượcthựchiệnvàhọcóthểthựchiệnthìcơhộithànhcôngsẽrấtcao.

Ởtấtcảcácbướctrongquátrìnhnày,bảnđồtưduysẽmanglạichobạnmộtkỹthuậtkhuyếnkhíchnhữngngườithamgianóivàghilạiýtưởngcủamìnhlêngiấy,kíchthíchgiaotiếpvàsựhiểubiếtlẫnnhau.

Cáccuộchọp

Vớimongmuốnthuthậpvàphânphápthôngtintrongmộtcuộchọp,bạncóthểcầntớimộtchiếcmáyvitínhvàmáyghiâm.Thôngthường,ngườithưkýkhông thể ghi lại đầy đủ và chính xácmọi thông tin trong cuộc họp.Mộtchiếcmáyghiâmcóthểghilạitoànbộthôngtinđangtuôntràoratrênbảnđồtưduycủabạnvàbạncóthểnghevàghilạithôngtinđểtạothànhcơsởdữ liệuchocuộchọpnhờmộtphầnmềmchuyênmôn (nhưMaxThinkcho

cácmáy tính cá nhân IBM).Tiếp đó, bạn có thể soạn thảovà phát đểmọingườicóthểxemxétvàchỉnhsửangaylậptức(giảsửphònghọpcómáyinvàmáyphotocopy).

Vớimộtmáynốimànhìnhvideo,nhữngngườithamgiacóthểquansáttấtcảnhữngbướcđó.Hơnnữa,bạncũngcóthểchuyểndữliệudạngsốthànhđồthịđểviệcthảoluậndễdànghơn.TácgiảBernardDekovenđãxuấtbảnmộtquyểnsáchvềđềtàinày,trongđóbànluậnnhữngyêucầuphầnmềmvàphầncứngcủacáccuộchọpđộngnão.

Luyệntập

1.Nhớ lại cuộchọp trướcmàbạn thamdự.Lậpbảnđồ tưduyvềcấu trúccuộchọpđó.Làmthếnàođểnócóthểtốthơn?Kiểmtrathờigian,địađiểm,ngườithamdự,lịchtrình,sựlưuthôngcủathôngtin,ýtưởngvàquyếtđịnh.Tấtcảmọingườicó thamgiakhông?Kếtquảcuộchọpcó rõ ràngkhông?Mọingườicóravềvớinhữngnhiệmvụcầnhoànthànhrõràng?Lịchthựchiệncóđượcthiếtlậptạicuộchọpkhông?

2.Nghĩvềcuộchọpmàbạnphảitổchức(haymuốntổchức).Lậpbảnđồtưduychocuộchọpđó–thờigian,địađiểmvànhữngngườithamgia.Mụctiêucủacuộchọplàgì?Nhữngthôngtinbạnmuốnchiasẻlàgì?Bạnmuốnđưaranhữngquyếtđịnhnào?Hãydànhmộtnhánh trongbảnđồcho lịch trình.Mọingườicónhữngthôngtingìtrướckhiđếncuộchọp?Nhữngthôngtingìcầnđượctruyềntảitạicuộchọp?

CHƯƠNG8:Danhsáchnhữngviệccầnlàm

chocảbộnão

Nếukhôngnghĩvềtươnglai,bạnsẽkhôngcótươnglainào.

—HerryFord,Sr.

Lậpkếhoạchchonhữngviệcphảilàmlàmộttrongnhữngnguyêntắccơbảnnhấtđểquảnlýthờigianhiệuquả.Việclậpkếhoachcầntuântheocácbướcsau:

•Liệtkênhữngviệcphảihoànthành;

•Sắpxếptheothứtựưutiên;

•Thựchiện.

Cácbướcđótưởngnhưdễthựchiệnnhưngtrungbìnhmộtngàybạnchỉthựchiệnđếnviệcthứ4trongdanhsách15côngviệccầnlàm(trongnhữngngàycảmthấykhôngvui,tôithậmchícònkhônghoànthànhviệcthứnhất).Bạnsẽlàmgìvớinhữngviệctừsố5đếnsố15?Nếuđólàmộtkếhoạchhàngngày,bạn có thể chuyển nó sang ngày hôm sau. Tuy nhiên, đôi khi bạn cómộtnhiệmvụmớicầnphảilàmtrongthờigianbạnđịnhbỏrađểhoànthànhkếhoạchdởdang.Nếubạnthựchiệncôngviệctheomộthệthốngmở,gạchđinhữngviệcvừalàm,ghithêmvàonhữngcôngviệcmớivàđánhsốthứtựlại.Cáchnàycũngtốtnhưngsẽkhiếnchomọithứtrởnênlộnxộnvàkhôngcònbấtcứsựtổchứcnào.

Tạisaobảnkếhoạchđólạikhônghiệuquả?

Tạisaomọingườitrảtiềntổchứccôngviệcvàquảnlýthờigianmàvẫnphảigiảiquyếtcôngviệc theokiểuchạyđuổivà theo tình thế,nguyênnhândẫnđếnbaonhiêuthưtừvàcuộcgọitraođổiqualại?Tạisaohọlạidừngviệclên

danhsáchnhữngviệccầnlàmngaykhisựcầnkípcủaviệccókếhoạch“phảilàmviệccókếhoạch”trôiqua?

Câu trả lời đơn giản là bản kế hoạch những việc phải làmkhông làmviệcgiốngnhưchúngta.Chúngkhônglinhhoạt…khôngkhuyếnkhíchsựtươngtác… và không phải là một phần trong quá trình suy nghĩ của chúng ta.Chúngcứngnhắc,lạnhlùng,đángsợ,cótínhsắpxếpvàkhóđiềuchỉnh.Vàcuối cùng, chúng là giấy trắngmựcđen, rõ ràng, có sựđánhgiá và khôngnhiềuyếutốtạohứngthú!

Đâylàcáchtốthơn.TôiphảicảmơnJesseSteward,GiámđốcNhânkháchsạnSheratonởLongBeachvì sángkiếncủaông.Chúng tôi từng làmviệccùngnhau trongmộtphânxưởngxâydựngvàsửdụngbảnđồ tưduy.Vàothờiđiểmđó, Jessechính làngườiđãgợiýsửdụngbảnkếhoạchcácviệcphảilàm.Mặcdùtôichưabaogiờsửdụngbảnđồtưduyvàomụcđíchnhưvậynhưngnócóvẻrấthữuích,chínhvìvậytôiđãthửvàđạthiệuquảbấtngờ!(Sauđótôinhậnrarấtnhiềungườibiết lênkếhoạchđãcoinólàmộtcông cụ đắc lực để quản lý thời gian. TonyBuzan vàMichaelGelb đã sửdụngnó15năm.)

“Rắcrối”duynhấtlàtôiphảilàmviệcchămchỉhơn,bởivìcóquánhiềuthứcầnphảilàm.Càngngàytôicàngviếtthêmnhiềukếhoạchmớivàotrongtờgiấycủamình.

Cáchtốthơn:lậpbảnđồkếhoạch

Làm thế nào để thiết kế một bản kế hoạch cho chính mình? Khi thiết kếnhữngbảnkếhoạch, tôi luôncócảmgiác làđang làmnóchomộtaiđó…giốngnhư là tôibịchínhnhữngcôngviệccủamìnhphân loạivàđánhgiá,đồngthờiluôntựhỏimìnhsẽhoànthànhchúngnhưthếnào.Bảnđồkếhoạchchỉdànhchotôi–chúnghỗnđộn,rấtnhiềumàusắcvàtrảidàitừtrangnàysang trangkhác.Nóchẳngcóýnghĩavớiaikhácngoài tôivànókhiến tôiphảichútrọngtớitừngphầncôngviệc.Nóchophéptôisửdụngcácmàusắcvàbiểutượng.Nókhiếntôicóthểnhìnlạiđểsắpxếpmọiviệcmàkhônghềcảmthấychánnản.

Thờigianlýtưởngchoviệclậpbảnđồkếhoạchlàtốichủnhật.Hãydành20phútđểlậpbảnđồvàsángthứhaikhithứcdậy,bạnlàđãcókếhoạchvàluônsẵnsàngchocôngviệc.Vàocuốingày,hãydànhra5đến10phútđểbổsungvàobảnđồ,hãycốgắngđểluônbiếtmìnhphảilàmgìvàongàyhômsau.Sauđâylàmộtsốđiềucơbản:

•Cốgắngkiếmmộttờgiấythậtto,mộtvàicáibútmàuvàbútnhớ;

•Viết“nhữngviệcphảilàm”vàthờigianthựchiệnvàogiữatranggiấy.Đóngkhunglại.Nênviếtcụthểthờigianthựchiên.Vídụ:Từ18đến24

tháng7;

•Phân loại và sắpxếp côngviệcvào cácnhómchính (ví dụ: nhữngngườiquảnlýkếhoạchthườngcónhữngnhómnhư“Trangthiếtbị”,“Sảnlượng”,“Antoàn”,“Quảnlý”và“Nhânsự”trongkhinhữngngườibánhàngthườngcónhữngnhómsau:“Trưngbày”,“Theodõi”,”Đềxuất”và“Nhânsự”);

Bảnđồkếhoạchtheonhánh

•Nhómđầutiênmàbạnnêncólà“Mụctiêu”,hãyviếtnóởphíatrêncùngtranggiấy.Luônluônbámtheomụctiêuđãđặtravìnósẽchỉdẫnchomọicôngviệctrongtuầncủabạn;

•Chodùtênnhómlàgì,hãyvẽnhữngnhánhlớnxungquanhbảnkếhoạch,MỖINHÁNHMỘTMÀUKHÁCNHAU,vàviếttênnhómlêntrêndòngkẻđó;

•Từmỗinhánhlớn,vẽnhữngnhánhnhỏhơntỏaraxungquanh.Trênmỗi

nhánhnhỏhơn,hãyviếtnhữngviệcmàbạnphải làm–phảicùngmàuvớinhánh lớn.Chỉdùngnhững từkhóa.Mỗicôngviệcnênđượcmiêu tảbằngmộtđếnhaitừ;

•Khiđãviếtrahếtnhữngviệcmàbạncóthểnghĩđến,hãyđọclướtquarồidùngbútnhớdòngmàuvànggạchdướicôngviệcmàbạnmuốnhoànthànhtrongngàyhômsau;

•Hãyđọclại toànbộnhữngcôngviệcđãđượcđánhdấuvàsắpxếpchúngtheothứtựưutiên.Làmchúngnổibậtvàdễnhậnthấybằngcáchkhoanhmộtvòngtrònquanhnhữngsốđóbằngnhiềumàukhácnhau;

•Ởgóctaytráiphíatrên,đánhdấubằngbútnhớdòngmàuvàngvàviếtngàylên trên bằng bútmực đen.Điều đó giúp bạn dễ dàng nhận thấy sự tươngquangiữacôngviệcvàngàymuốnhoànthànhcôngviệc;

•Khibạnđãhoàn thànhcôngviệc,hãyđánhdấubênngoàibằngmộtmàukhác–gợiýnhỏ:màuhồngbaovòngquanhmàuvàngsẽtạoramộtmàucamnhạtkhiếnchocôngviệcmàbạnđãhoànthànhbịmờđitrênnềngiấy;

•Đểsẵnsàngchomộtngàymới,hãyđánhdấuthêmnhiềucôngviệcnữavàđánhsốthứtựlại.Cóthểbổsungcôngviệcmớiphátsinhtrongngày;

•Nếucôngviệccủabạnđòihỏiphảigọiđiệnnhiều,nênghinhữngsốđiệnthoạibêncạnhcôngviệc.Nếubạnkhônggặpđượcngườicầnnóichuyện,hãyđánhdấulạitrênbảnđồkèmtheongàyvàdòngchữ“đểlạilờinhắn”.Nósẽgiúpbạnnhớmìnhđãgọi,đểlạilờinhắnvàđangchờhọgọilại;

•Việchoànthànhtấtcảnhữngviệcphảilàmtrongtuầnsẽghidấumộttuầnlàmviệchiệuquảcủabạn.

Lợiíchcủabảnđồkếhoạch

Mộtbảnđồkếhoạchđược tổchức,sắpxếpkhoahọcsẽngay lập tứccungcấpchobạncáinhìntổngthể:bạnđanglàmgìvàsẽlàmgì.Rấtthuậntiệnkhibạnmuốnbổsungmộtcôngviệcmớimàkhôngphảixóabỏcảbảnđồ.Ngàycàngnhiềumàucam(hoặcbấtcứmàugìbạnchọnđểđánhdấucôngviệcđãhoànthành)chobạncảmgiácthànhcônghaynhưmộtphầnthưởng

dànhchobạn(đólàmộtđiềunhỏbétrongcuộcsốngkhiếnchúngtacảmthấythoảimáivàhạnhphúc).

Bạncó thểbiếnbảnđồkếhoạch thànhmộtcôngcụ làmviệc thật sựbằngcách thêmvàocác sốđiện thoại, giờhọp…Đây làbảnđồcủabạn,vìvậyđừnglolắngnósẽrốitunglênhaymộtaiđókhônghiểuđượcnó.

Chínhvìbảnđồkếhoạchnhữngviệcphải làmlinhhoạt,hấpdẫnvàdễsửdụnghơnnênđượcđánhgiálàhiệuquảhơnbảnkếhoạchthôngthường.

Bảnđồsốđiệnthoại

BarryFarber,GiámđốcHệthốngĐàotạoFarber,thườngxuyênsửdụngbảnđồsốđiện thoại.Ông làchuyêngiađào tạonhânviênbánhàng trong“tòanhà” côngnghiệp tựđộng.Bảnđồ sốđiện thoại củaôngcó cácnhánhvớichứcnăngkhácnhaunhư:“Bánbuôn”,“Quảnlýkhuvực”,“Máybánhàngtựđộng”…Tênvàsốđiệnthoạiđượcviếtbêncạnhmỗinhánhchính.Ôngcóthểnhìnthấytoànbộnhữngsốđiệnthoạicầnthiếttrênmộttranggiấy.Ôngnói:“Làm thếnàynhanhhơn làđểmộtbảndanhsáchsốđiện thoại trongmáyvitínhvìtôicóthểnhìnđượctấtcảcùngmộtlúc.Đồngthời,chínhvìcóthểnhìnthấysốđiệnthoạicủamọingườitrênmộttranggiấymànónhắctôicầnphảigọiđiệnchoaicũngnhưphảitheođuổiai.”

CHƯƠNG9:Khảnăngthuyếttrình

Đâylà lờikhuyêncủacha tôivề kỹnăngthuyết trình:Chânthành…ngắngọn…ởtưthếngồi.

—JamesRoosevelt

Nỗisợhãihàngđầucủađạiđasốngườilớn(thậmtrícònđángsợhơncảcáichết) lànói trướcđámđông.Tuynhiênkhảnănggiao tiếpcó thể tạo ra sựkhácbiệtmang tínhquyếtđịnh tron sựnghiệpvàkhảnănghoàn thànhcácmụctiêuvàướcmơcủamỗingười.Khảnăngchiasẻthôngtin,kinhnghiệmvàlòngnhiệttìnhcủachúngtavớinhữngngườikhácngàycàngtrởnênquantrọng.

Việcnóitrướcđámđôngkhiếnchochúngtadễbịtổnthương.Thấtbạivàsựbẽmặtluônámảnhchúngta.Khinóichuyệnvớimộtngười,chúngtacóthểnóinướcđôi.Chúngtacóthểsửdụngngônngữcửchỉ,tháiđộvàphảnứngngaynếulâmvàotìnhcảnhkhókhăn.Vớiđámđông,chúngtathườngtrungthànhvớiquanđiểmcủamìnhchođếnkhibịnémcàchuathìmớithayđổihaymớitìmcáchtrốnthoát.Trongphầnlớnthờigianthuyếttrình,chúngtanhưởtrênmâyvàluônbámsátquanđiểmcủamình.

Nhữngbàithuyếttrìnhkhôngphảilàsựthửthách.Mặcdùhầuhếtcácdiễngiả, bất kể có kinh nghiệmhay không, đều cảm thấy lo lắng nhưng nhữngdiễngiảgiàukinhnghiệmcóthểtìmthấycáchtruyềnđạtthôngđiệp.Cóbanguyêntắcchínhgiúpchúngtakiểmsoátsựlolắng:

•Mụcđích;

•Cảithiệnsựchúývàtrínhớ;

•Tổchức.

Trìnhbàymụcđích

Phầnquantrọngnhấtcủaquátrìnhlậpkếhoạchchomộtbàithuyếttrìnhlà

biếtlýdotạisaobạnsẽthuyếttrìnhvàtạisaomọingườilạilắngnghe.Hãychắcchắnbạnkhônglàmlãngphíthờigiancủamìnhvàcủakhángiảbằngcáchxemxétsựcầnthiếtvàquantrọngcủabàithuyếttrình.Bạncóthểviếtmộtcâutrìnhbàymụcđích.

Hầuhếtcácbài thuyết trìnhđềunhằmchiasẻ thôngtin,giáodục, thúcđẩyhànhđộnghoặcgiảitrí.Bạnnênbiếtrõmụcđíchcủamìnhđểchuẩnbịchuđáo.Phongcáchcủabạnsẽhoàntoànkhácnếubạncốgắngthểhiệnsaochokhángiảhiểucặnkẽmộtdựluậtmớihơnlàcốgắngthuyếtphụchọbỏphiếucho dự luật.Bài thuyết trình đầu tiên nhằmgiúp cử tọa hiểu và nhớ tất cảnhững nội dung quan trọng của dự luật, bài thứ hai sẽ nhấnmạnh vào tácđộngvềmặt tìnhcảmcủadự luậtđốivớiđời sốngcủa thínhgiả.Người tathamgiacácbuổithuyếttrìnhdobịyêucầuhoặcmuốncóđượcmộtcáigìđó.Họmuốncóthôngtin,muốnđượcgiảitríhaymongmuốnhiểubiếtthêmvề sứcmạnh tình cảmhay trí tuệ.Họ không thích những điều nhàm chán,khôngmuốnbịlừabịphaybịđốixửnhưnhữngđứatrẻcon.

Cáchthứccảithiệnsựchúývàtrínhớ

Muốnmọingườighinhớthôngđiệptrongbàithuyếttrìnhcủamình,bạncầnphảibiếtcáchthứccủatrínhớhoạtđộng.Muốnhọtỉnhtáotrongsuốtcảbàithuyếttrình,việchiểucáchhoạtđộngcủasựtậptrungvàthờiđiểmcũngvôcùngcầnthiết.

Cóthểtăngkhảnăngnhớlâunếudiễngiảsửdụngcáccôngcụhỗtrợtrínhớvàvịtrímộtcáchkhônkhéo.Cáccôngcụhỗtrợtrínhớbaogồm:

•Sựlặplại;

•Sựkếthợp/liênkết;

•Sứcmạnhcủacảmxúc;

•Kíchthíchcácgiácquan.

Nhữngcông cụhỗ trợnày cũngbị ảnhhưởngbởi thời điểm.Vấnđềđượctrìnhbàylúcbắtđầuvàlúckếtthúcbuổithuyếttrìnhsẽđượcghinhớnhiềuhơnsovớigiữabuổi.Giớihạn trínhớkhôngchophép tachúng ta lưugiữ

nhiềuhơnbảythứ(cộnghoặctrừ2)trongóccùngmộtlúc.

Côngthứcghinhớthôngđiệp:

Hỗtrợtrínhớ

+/-Thờiđiểm

+/-Giớihạn

=Ghinhớthôngđiệp

Sựlặplại—nghĩalànóiđếnnhữnggìsắpnóivànóilạinhữnggìđãnói.Mọingười muốn biết những điều sắp tới và những điều được mong đợi. Tuynhiên,họcũngkhôngthíchnghenhữngtừngữgiốngnhauđếnbalần.Trongbàithuyếttrình,phầnkháiquátvàphầndiễngiảinênđượctómtắtlạichodễhiểu.Đoạnmởđầunênámchỉthôngđiệpmàmọingườisắpnhậnđược,nósẽkíchthíchlònghammuốnbiếtthôngđiệpchính.Phầngiảithíchsẽcủngcốnhữngluậnđiểmchínhtrongthôngđiệpvàkêugọihànhđộng.

Kếthợp/liênkết—Thông tincó thểkếtnốiđượcvới thông tincósẵncủangười nghe, thông qua những câu chuyện hay những sự việc tương tự, sẽđượchiểunhanhhơnvàđượclưugiữlâuhơn.

Sứcmạnhcủacảmxúc—Nộidungtìnhcảmtrong thôngđiệpcủabạnhếtsứcquan trọng, thậmchícảkhibạnđang thuyết trìnhvề lĩnhvựckỹ thuật.Sứcmạnh của cảmxúc có thể được tăng cườngnhờ chất lượnggiọngnói.Nếubạnyêuthíchthôngđiệpthìđiềuđósẽđượcphảnánhngaytronggiọngnóicủabạn,thôngquanhữngcâuchuyệncủamọingườihaycácsựkiệnliênquantớithôngđiệpvàbằngcáchliênhệthôngđiệpvớicuộcsốngvàcácgiátrịcủamộtcánhâncụthể.

Kíchthíchgiácquan—Sựthamgiacủacácgiácquanrấtquantrọng,bởivìmỗingườicómộtcáchxửlýthôngtinkhácnhau.Mộtsốngườirấthaytiếpnhậnvàxửlýthôngtinquathịgiác.Nhiềungườikháclạichủyếusửdụngthínhgiác,tiếpnhậnđúngnhữnglờinóivàâmthanhphátra.Mộtsốkhácthìdễxúcđộng,nhậnthôngtinquacảmgiácvàcảmxúc.Nêntrìnhbàythôngđiệp của bạn theo cách có thể thu hút tất cả các giác quan cũng nhưmỗi

phươngthứcxửlýcănbản.Chúngtathườngnghĩmìnhcóthểđứngdậyvànóitrongvòng30phúthaymộtgiờmàkhiếntấtcảmọingườighinhớnhữngđiềumìnhnói.Nếunhưchúngtakhôngsửdụngmộtphươngthứcxửlýthìmột sốngười thậmchíkhôngnắmbắtđược thôngđiệpchứcònnóigìđếnchuyệnghinhớ.

Nếubạnnhớlạinhữngđiểmtươngtựcủađĩa thạchtrongchương1,nhữngcôngcụhỗtrợtrínhớnàygiốngnhưviệcđunnướcnónglênmộtchút.Nướccàngnóngthìcàngtạoranhiềurãnhsâuhơnkhiđổlêntrênđĩathạch.

Việckhuyếnkhíchnhữngngườithamdựghichéphaytrìnhbàythôngtinsẽkhiếnchotríóccủahọhấpthụvàlưugiữđượcnhiềuthôngtinhơn.

Thời điểm—Những thông tin nhận được trước tiên và cuối cùng thườngđược ghi nhớ nhiều hơn thông tin ở giữa bài thuyết trình.Có hai cách tậndụng thực tế này: 1)Nhấnmạnh thông tinmàbạnmuốnkhángiả ghi nhớtrongbảyphútđầutiênvàbảyphátcuốicùngcủabàithuyếttrình;2)Sửdụngcácbàitậpthayđổinhịpđộđểtạoracáctiểuchukỳsaochocónhiềuphầnmởđầuvàkếtthúchơnchobàithuyếttrìnhcủabạn.

Nhớrằng,thờigiantậptrungkéodàitrungbìnhkhôngquábảyphútvàbắtđầuphântánhoàntoànsaumộttiếngrưỡi.Nếucáchtrìnhbàythôngtincủabạnkhônglôicuốnđượcsựthamgiacủakhángiảthìcứsaumộtgiờbạnnênchonghỉgiảilaomườiphút,cònnếukhángiảcóthamgiathìnêngiảilaosaumộttiếngrưỡi.

Tạochukỳchosựchúýbằngcácchukỳnhỏ

Gầnđây, trongmộtbài thuyết trình trướcmộtnhómnhàvật lý, tôi cầnnhấnmạnhtìnhtrạnglộnxộncủangànhy.Tuynhiên,nhậnracácnhàvậtlýđãnghevấnđềbuồntẻnàynhiềulầnnêntôiđãtậphợpcácthôngtinvàlàmthànhmộtbộphimhoạthìnhnhỏcótên:“Ảmđạmvàsụpđổ—haytiếptheo,họsẽlàmgìvớitôi?”Bàithuyếttrìnhnàytómtắt200nămhoạtđộngcủangànhytrongvòngsáuphút,khiếnkhángiảnhiềulầncườiồvà,quantrọngnhất,truyềntảiđượcthôngđiệpcủatôi.

Thayđổinhịpđộ—Bằngcáchthayđổinhịpđộ10đến15phútmộtlần,bạncóthểchiabàithuyếttrìnhthànhcácbàinhỏđểluônthuhútđượcsựchúý.Cácyếutốthayđổinhịpđộhiệuquảlà:sựhàihướchợplý,cáccâuchuyện,cácbàitậpyêucầumọingườiphảivậnđộngcơthể(thậmchíchỉcầngiơtay)vàcầncósựphảnứngbằnglờinói.Nhữngbàitậpnàytạorasự tập trungcaođiểmvàbắtđầu lạichukỳghinhớ.Chúngsẽ liên tiếpđưatâmtrícủangườinghequaytrởlạivớithôngđiệpcủabạn.

Nếubàithuyếttrìnhcủabạndiễnrasaubữaăntrưathìnhữngbàitậpthayđổinhịpđộbắtkhángiảvậnđộngcơthểcàngnhiềucàngtốt,vìhọđangphảichốnglạisựtiêuhóavàsựmệtmỏihoàntoàntựnhiên.Nếubạnđãtừngngủgậttrongsuốtmộtbuổithuyếttrìnhvàobuổichiềuthìhãynghĩđếnnhữngđiềucóthểgiúpbạntỉnhngủvàsửdụngnótrongbàithuyếttrìnhcủamình.

Sắpxếpbàithuyếttrình

Bảnđồtưduygiúpbạnsắpxếpvàtrìnhbàythôngtinđểcóthểtậndụngnhữngđiểmnóitrên.Bạncóthểchuẩnbịbằngcáchlậpbảnđồtưduychonhữngthôngtinđó.Dùngbảnđồtưduyởgiaiđoạnnàysẽgiúpbạnchạmđếnnhữngvấnđềtìnhcảmliênquantớithôngtincủamình.Thậmchícóthểbạnmongmuốntạonhánhcảmgiáchay“cảmxúc”trongbảnđồđểkhámpháđượcnộidungtìnhcảmcủachủđềthuyếttrình.

Khiđãcóbảnđồtưduychobàithuyếttrình,bạnnênvẽlạinónhiềulần,

bổsungmàusắcvàbiểutượngchođếnkhinóđượckhắcsâutrongtâmtrícủabạn.Vẽlạiđượcbảnđồnàynghĩalàbạnđãghinhớmọithứ.Chỉcầnmộtbướcnàycũngđủlàmtăngđángkểsựtựtincủabạnlên.

Nếucómột thông tinmàbạncầnghinhớ,hãycốgắng thểhiệnchúngtrên các nhánh tách biệt và những mảng riêng biệt của tờ giấy. Nhiềungườicótrínhớvềkhônggianrấttuyệtvờivàsẽnhớmộtchủđềvìnócó“màuđỏởgóctrênbêntrái”.

Cácbảnđồtưduyrấtdễsửdụngtrongcácnhómnhỏ.Bạnchỉcầnmộthayhaibảngvẽvàvàicáibútđánhdấumàu.Nếunhómcủabạnlớnhơn,bạncó thể lậpnhữngbảnđồ tương tự trênmộtchiếcmáychiếuđểvẫnduytrìđượcsựgiaotiếpbằngmắtvớikhángiả.

Luậnđiểmchủđạo

Mỗikhithuyếttrình,nhiệmvụtrướctiêncủabạnlàxácđịnhluậnđiểmchủđạo.Đâylàluậnđiểmmàchúngtamuốnkhángiảnhậnđược,thậmchí cả khi họ không tiếp nhận được điều gì. Bạn có thể trình bày luậnđiểmnàytheonhiềucáchvàdànhnhiềuthờigianchứngminhnó.Cóthểchúng ta khôngcầnđề cập cụ thểđến luậnđiểmchínhnhưngchúng taphảibiết luậnđiểmđó làgìvàphảinhớmục tiêucủamình làkhángiảtiếpnhậnđượcluậnđiểmchủđạokhithuyếttrình.

Cácyếutốthịgiácgiúptruyềnđạtthôngđiệp

Mối quan tâm thứ hai của bạn khi chuẩn bị cho bài thuyết trình là cácphương tiệnhỗ trợ trựcquannên sửdụng?Ngoàiviệc lắngnghe thôngđiệpcủabạn,nếuđượccôngcụthịgiácthìkhảnăngghinhớthôngđiệpcủathínhgiảsẽđượctăngcườngđángkể.Trínhớcủaconngườirấtphũphàng, các sự việc, chi tiết và thông tin sẽ nhanh chóng biếnmất nếukhôngđượccủngcố.

Loạiphươngtiệnnghenhìnmànênbạnsửdụngphụthuộcchủyếuvàothôngtinvàkhángiả.Sauđâylàmộtsốhướngdẫnkháiquát:

Nhómnhỏ,thânmật—Cácbảngtrắngvàsơđồchophépbạntrìnhbàythôngtintheocáchứngkhẩu.Nhữngcôngcụhỗtrợnàythíchhợpnhấtchoviệctrìnhbàynhữngvấnđềtươngđốiđơngiản.

Nhómnhỏ,trangtrọng—Biểuđồlậtvàphimđènchiếuchophéptrìnhbàyvấnđềphứctạpmộtcáchnhanhchóngvàhoànchỉnh.

Nhóm lớn, trang trọng— Thuyết trình bằng slide (trang thuyết trình)thíchhợpnhấtvớicáccuộchọplớnvìnóchophépsửdụngsốlượngđồhọatạonhấtvàcóchấtlượngtốtnhất.Cầnphảitínhtoáncẩnthậnyếutốánhsángtrongphòng.

Nếubạncầnphòng tốiđểcóđượchiệuquả tốiđachocác trang thuyếttrìnhthìbạnnênnhómchúngvàomộtkhoảngthờigianngắnhơnlàtrìnhchiếuchúngtrongsuốtbàinóicủabạndướiánhsángnhỏ.Mọingườisẽngủkhitrờitốiđều.

Luyệntập

Giảsửbạnphảitrìnhbàymộtbàithuyếttrìnhkéodài15phúttrướcmộtcâulạcbộ.Nộidungbàithuyếttrìnhlàsởthíchcủabạnvàbạnmuốntấtcảmọingườiđềuchămchúlăngnghevàthíchbàithuyếttrìnhnày,cũngnhưsẽbiếtthêmđôiđiềuvềsởthíchcủabạn.Hãylậpbảnđồtưduychosở thích của bạn, bộc lộ tất cả những suy nghĩ và cảm xúc.Nói cả vềnhữngkinhnghiệmmàbạncóhaycủangườikhác.Đưathêmcảnhữngcảmnghĩcủamìnhkhibạnđangthựchiệnsởthíchđó.

Bâygiờ,hãytạmquênbảnđồđóvàvẽmộtbảnđồkhácmàbạnthậtsựsửdụnglàmphươngtiệnhỗtrợthịgiácchomộtnhómngười.Bảnđồnàysẽgiúpbạnghinhớbài thuyết trìnhvàcũnggiúpkhángiảghinhớnhữngđiềubạntrìnhbày.Dùngnhiềumàusắckhácnhauđểlàmnổibậtnhữngphầnkhácnhautrongbàithuyếttrình.Bổsungthêmmộtvàihìnhảnh(kểcảkhibạnvẽkhôngđẹp)đểlàmtăngtínhhấpdẫn.

Hãythửtrìnhbàybàithuyếttrìnhnàytrướcmộtnhómngười.

Nhữngviệcnênvàkhôngnênlàmkhisửdụngcácphươngtiệnnghenhìn

Sauđâylàmộtvàimẹovặtkhisửdụngcácloạiphươngtiệnnghenhìnkhácnhau:

Cáctrangthuyếttrình:

Thiếtkếmộttrangđầuđềtrướcmỗiphầnlớn.Việcsửdụngđườngviền,lôgô chuẩn và cùngmàu nền sẽmang lại những hình ảnh phối hợp rấtchuyênnghiệp.Khisửdụngđồthị,biểuđồcột…cầnchắcchắnrằngluậnđiểmcủabạnsẽgâyấntượngvàkhángiảkhôngphảitựhiểuquánhiềuthứ.Đảmbảocáctrangthuyếttrìnhcủabạncósựkếthợpcủachữ,đồthị,hìnhảnhminhhọavàcáchiệuứngđặcbiệt.Ngônngữnênlàcáctừngữchỉhànhđộngchứkhôngphảinhữngtừnhẹ.LUÔNLUÔNkiểmtrathiếtbịtrướckhithuyếttrình.Sửdụngthiếtbịđiềukhiểntừxakhithuyếttrình,nếukhôngcầnđảmbảorằngngườiphátSlidenắmvữngkịchbảnthuyếttrìnhcủabạn.

Cácphimđènchiếu:

Mặcdùbạncóthểđưathôngtinvàophimđènchiếunhiềuhơnsovớimộttrangthuyếttrìnhnhưngbạncũngkhôngnênchiếucảmộttờquyếttoánhoàn chỉnhhaybảnphân tích lãi-lỗ 5 nămvàđừngmongđợi khángiảhiểutấtcảcácthôngtinđó.Cũngkhôngnêntrìnhchiếunhữngthôngbáohayvấnđềmộtcáchdàidòng.Phimđènchiếucóthểlàphươngtiệnhỗtrợ trựcquan tuyệtvời.Nếu sửdụngnhiềuphimđènchiếu,bạncầncóthiếtbịhỗtrợ3Mđểcóthêmmàusắcvàđồhọa.Phimđènchiếuđượcsửdụngtốtsẽhiệuquảngangbằngvớicáctrangthuyếttrình.

Biểuđồlật:

Cácbiểuđồlậtrấtthíchhợpvớinhữngbuổithuyếtkhôngchínhthứcbởibạncóthểviếtthôngtinbằngbútchìđểgâyấntượng–vàghichúcũngcóthểđượcghitạmbằngbútchìởbênlề.Cáctrangbiểuđồđượcgắnlêntườngđểbạncóthểtrởđitrởlạiliêntụckhitrìnhbàycácthôngtinkhácnhau.

Bảngtrắng:

Điểmkhókhăncủabảngtrắnglàbạncầnphảisắpxếpthôngtintrước.Vìhầuhếtcácbuổithuyếttrìnhdùngbảngtrắngđềulàứngkhẩunênnóchỉcótácdụngkhibạnnhẩmlạibằngcáchvẽthôngtin.Sắpxếpthôngtinvềmặt thị giác cũng góp phần làm tăng sự hiểu biết của bạn.Nếu bạn vẽđượcnóthìchắcchắnbạnsẽcóthểgiảithíchđượcnó.

Thôngbáo:

Tuynhiên,cáctờrơicũngcómặttrái.Bạnmuốncungcấpchokhángiảnhữngtàiliệucóchấtlượngcaovàgópphầncủngcốbàithuyếttrìnhcủabạn.Nhưng nếu những tài liệu này được phát trước thì điều đó sẽ làmhỏngtoànbộbuổithuyếttrìnhcủabạn.Khángiảsẽđọcbấtcứtàiliệunàomàbạnphátchohọtrướckhibàithuyếttrìnhbắtđầu,haythậmchícòntồitệhơn—khiđangbắtđầu.

Trừkhibạnđangtiếnhànhthuyếttrìnhtrướcmộtnhómlớnvàkhôngcótrợlý,tốtnhấtlàpháttàiliệukhiđangthuyếttrình.Trướcmộtnhómlớn,việcpháttàiliệuvàocuốibuổithuyếttrìnhlàmộtgiảiphápcóthểchấpnhậnđược.MichaelGelb,tácgiảcuốnHowtoThinkLikeLeonardodaVinci,đãđưaragợiýlàkhôngnênnóichokhángiảbiếtsẽcótàiliệuđểhọtậptrungvàovấnđềđangđượctrìnhbàyhơnlàphụthuộcvàotàiliệusẽđượcphátsauđó.

CHƯƠNG10:Cảithiệnkỹnănghọctập

Tríóckhôngphải làchiếcthuyềnlớnđượcnhétđầymàlàngọnlửasẽbốccháy.

—Plutarch

Sáumươithanhthiếuniênchenchúctrongmộtcănphòng–vỗtay,cườivànhảymúa. Khắp phòng rộn vang những tiếng hò hét lớn, đầy phấn khích.Nhạc rock xập xình làm nền cho khung cảnh đó. Bọn trẻ nhảy nhót vòngquanhmộtđámđôngnáonhiệtvà trànđầyhứngkhởivàcùngvỗ taynhauchúcmừng.Khắpnơilànhữngtiếnglahét,reohòvàtiếngcườikhúckhích.RichAllenngườihướngdẫn,cấttiếngátđitiếngầmĩđểthuhútsựchúýcủabọn chúng. Nhạc ngừng lại và sự im lặng bao trùm khi bọn trẻ ngồi vàonhữngchiếcghếtrênsànnhàtrướcmặtngườihướngdẫn.MọiconmắtvàsựchúýđổdồnvềRichAllen,mộtngườitrànđầykhiếuhàihướcvàluônluônchọcghẹo,thúcđẩyvàkhíchlệbọntrẻ.Gõmộthồitrống,Richđãdẫn60họcsinh hướng đếnmột hệ thống “đóng chốt” trí nhớ,một trong số những kỹthuậthọctậptăngtốcđượcgiảngdạytạiSuperCamp.

SuperCamlàmộttrạihèlớnkéodài10ngày,trànđầykhôngkhívuivẻdànhchothanhthiếunhi–nơigiảngdạycáckỹnănghọctậptrongmộtmôitrườngmangtínhkhíchlệcaovớicáctròvuiâmnhạc,sựhỗtrợ,nănglượngvàsựhài hước. Chủ nhật này, các bậc phụ huynh và bạn bè của các thành viêntươnglaisẽ tậptrungtrongmộtbuổi thuyết trìnhởđây.Chúngtasẽchứngkiếnnhữngbuổihọccótốcđộnhanhvàthayđổiliêntụckhiếnchobọntrẻvàchamẹchúngluônbậnrộnvà thíchthú.Saumộtbài lýthuyếtngắn,sẽcómộtbàitậpápdụng.Mỗibàitậpđềumanglạichobọntrẻcơhộithửmộtđiềumới.Vídụ,bàitậptrínhớyêucầuchúngkểlại12bannhạcrocktheothứtựvàsauđóđọclạitheothứtựngượclại.Mỗinỗlựcđềuđượcngườihướngdẫnvàcáchọcsinhkháccổvũmạnhmẽbằngnhữnglờikhuyếnkhíchvàtràngvỗtay.Giữacácbuổilýthuyết luôn,cómộtbài thểdụcđểthayđổi tốcđộ,

sauđólàâmnhạcđầysôiđộng.Nhưvậy,sựnhàmchánvàmệtmỏikhôngcócơhộixuấthiện.

Khắpphòng treođầynhững tấmbảngnhiềumàusắc,viết:“Giấcmơ lớn–hãyđươngđầuvớicuộcsống,”“Tấtcảnhữnggì tôicầnlàniềmtin”,“Họctậpthậtvuivàdễdàng”,“Nếutôitinmìnhlàmđược,tôisẽlàmđược”,“Thấtbạichỉlàthôngtintôicầnđểthànhcông.”Vàluôncóâmnhạcdùlànhạccổđiển,nhạc rockhoặcmộtgiai điệuđiên cuồngkích thích cơ thểvàbộnãotrongsuốtbàitậpthayđổinhịpđộ.Mỗibàitậpnàykíchthíchcủacảthịgiác,thínhgiácvàsựchuyểnđộngcủacơthể,nghĩalàcósựthamgiatổngthể.Sựhàihước,vuivẻvàngạcnhiênsẽkhiếnchosựchúýtậptrunghoàntoànvàobàitậphiệntại.

BuổithuyếtminhchiềuchủnhậtởSuperCampbaogồmcáccựuthànhviên,cácđộicó triểnvọng,cácbậcphụhuynhvànhững thànhviên tiềmnăng–tình nguyện và không tình nguyện. Bobbi Deporter, người sáng lậpSuperCamp,nóimụcđíchcủatổchứclàdạychobọntrẻnhữngkỹnănghọctậprấtítkhiđượcgiảngdạyởtrường,chochúngcơhộipháttriểntrítuệvàcơthể,phávỡnhữngràocảntinhthầnvàtậpmộtsốcáchcưxửmới.

Mộtngàytạitrạicótên“Ngàymàtôikhôngthểlàmđượcđiềuđó”.Trongcảmộtngày,bọntrẻlàmnhữngviệcmàchúngnghĩmìnhkhôngthểlàmđược–chẳnghạnnhư trèo lên cộtđiện thoại caohơn7m,đứng trênđỉnhvànhảysangmột xà đu. Tất nhiên, tất cả những bài tập này đã được chuẩn bị kỹlưỡngvìsựantoàncủahọcsinhnhưngnỗisợhãirấtlớnvẫncònhiệnhữu.Vànhưvậytríócsẽchốnglại,khôngchấpthuậnbàitậpvàcảsựtrảinghiệmđóchođếnkhiđộtnhiênbàitậpkếtthúcthànhcôngvàmộtcảmxúcchiếnthắngngậptrànthaythếnỗisợhãi.

Đợttậphuấnmườingàydạychocáchọcsinhcáchthứccủngcốsựtựtin,cáchhiểurằngnhữngtrởngạicủahọchỉvàcáchcóđượcnhữngmốiquanhệcánhântốtđẹp.Haiphầnbasốhọcsinhđạtđiểmsốcaohơnrấtnhiềusauđợtcắmtrạivàphầnlớnchúngcoisựtrảinghiệmởtrạinhưlàmộtbiếnchuyểnlớntrongcuộcđờicủamình.Vàocuốibuổi thuyết trình,cáchọcsinhđượckhuyếnkhíchnóivềýnghĩacủacáctrảinghiệmtạitrạiđốivớimình.Những

lờikhenngợichânthành,riêngtưvàđầycảmxúc.Chúngbaogồmcảnhữngcâuchuyệnvềviệcđiểmsốcaohơn,nhữngcâuchuyệnvềmốiquanhệtốtvớichamẹvàbạnbè.Mộtcựuthànhviêncủatrạichobiếtcậuđãđịnhkhôngthitốtnghiệpphổthôngnhưngsaukhitừtrạitrởvề,anhlạiđăngkýhọctiếp.Hiệngiờcậuđãtốtnghiệpvàđanghọcđạihọc.Mộtnữsinhnóivềsựtựtinđã được nâng cao và giúp cô nộp đơn xin du họcởTâyBanNha như thếnào…vàcôđãđượcnhận!

MộttrongnhữngcôngcụhọctậpchủyếuởSuperCamplàbảnđồtưduy.Cáchọcsinhđượcdạycáchlậpbảnđồchocácbàighichépcủamìnhnhưlàmộtcáchghichépnhanhnhữngýcơbảncủabàigiảng,hayđểđọctài liệu,sắpxếpvàbổsungnhữngthôngtinvàsuynghĩcủachínhhọ.Mộtvàihọcsinhthíchlậpbảnđồtưduyđếnnỗiđãtruyềnđạtlạichonhữnghọcsinhkhácvàgiáoviênkhitrởlạitrườnghọc.

Ghichépnhanhvàhiệuquảlàrấtquantrọngnhưngthậmchícònquantrọnghơnlắngnghe.Kỹnăngnghetốtlàrấtcầnthiếtđốivớiquátrìnhhọctập.

Lắngnghe–Kỹnăngtựnhiên

Tựnhiênbanchoconngườimộtcáilưỡinhưnghaicáitai,nênchúngtacóthểlắngnghemọingườinhiềuhơnhailầnnói.

—Epictetus

Khiđangnóitứclàchúngtakhônghọc.

—LydonB.Johnson

Lắngnghelàkỹnănggiaotiếpđầutiênmàchúngtahọckhicònnhỏ.Đóvẫnlàkỹnăngchúngtasửdụngnhiềunhấtkhitrưởngthành.Vànócũnglàmộtkỹnănggiaotiếpmàphầnlớnchúngtađềucómàkhôngcầnđượcđàotạo.Hệ thống giáo dục của chúng ta cũng chú trọng vào kỹ năng đọc và viếtnhưng thật rachỉdànhmột lượng thờigian tươngđốinhỏchocáckỹnănggiao tiếpnày.Khoảngmộtphầnba thờigiancủachúngta làdànhchokịchnói,vàchoviệclắngnghethìcònnhiềuhơn.

Chúngtacóxuhướngcoi lắngnghe làđiềuđươngnhiênvàchorằngnghe

thấylàdạngtươngđồngcủalắngnghe.Tuynhiên,trongkhinghethấylàmộtchứcnăngcủa tai thì lắngnghe lạiđòihỏi cả sự thamgia của trí óc.Lắngnghelàmộtquátrìnhchủđộngchứkhôngphảichỉlàsựtiếpnhậnthụđộngcácâmthanh.Lắngnghehiếmkhiđượcthựchiệntốt,đặcbiệtlàtrongcôngviệc.Rấtnhiềucâuchuyệnbịhiểulầmdokhôngđượclắngnghecẩnthận.Vàkhiđó,đểchữalỗi,bạnthườngnói:“Tôikhônghiểuýbạnlàgì…Tôinghĩbạnnói…Bạnchưabaogiờnóivớitôi…Tôikhôngnghethấy…”.Đóđềulànhữngdạngkhácnhaucủacáclỗikhilắngnghe.

TậpđoànSperryrấtquantâmđếnnhữnglỗinghevàđãđưaramộtkhóahọcchotấtcảcácnhânviên.Họthấynhữngthiếusótkhinghevànhữngthấtbạitronggiaotiếplànguyênnhânchínhgâyrasựthiếuhiệuquảkémvàsựlãngphíthờigian.

DanhsáchvềcácthóiquenlắngnghekhôngđúngcủaTậpđoànSperrybaogồm:

•Chúýđếnphongcáchcủangườinóinhiềuhơnlànộidung;

•Tríóclơđãng;

•Hướngsựchúýsangphíakhác;

•Phảnứngtháiquávớinhữngtừngữgiàucảmxúc;

•Tỏrakhôngthíchthúngaytừđầu.

Việc lập bản đồ tư duy cho những thông tin được trình bày trong các bàigiảng,bàiphátbiểuhoặctrongcáccuộcnóichuyệnđòihỏibạnphảinghiêncứutàiliệu.Sựthamgiacóchủđộngsẽgiúptrínãobạntậptrunghơn,giảmthiểukhảnăngsaonhãnghoặcsựphântántưtưởng.

Cácnghiêncứuđãchỉratốcđộnóitrungbìnhchúngtalàkhoảngtrên135từ/phút, trongkhiđó tốcđộ lắngnghe là từ400-800từ/phút.Sựchênh lệchnàychophépbạncóthờigiansuytưởng.Thờigiancòntrốngcóthểđượcsửdụngđểcảithiệnkỹnăngnghebằngcáchdiễnđạtlại,tổchứcvàđặtracâuhỏivềnhữngthôngtinbạnvừanhậnđược.

Nhữngbíquyếtđểlắngnghehiệuquảhơnsauđâycóthểgiúpbạnlậpbảnđồ

tưduychothôngtinnhậnđược:

•Tìmranhữngđiểmchính–làmnổibậtthôngtin.

•Tìmkiếmtrọngtâmcủangườinói–ngườinóiđangcốgắngtruyềntảiđiềugì?

•Bạntánthànhhayphảnđốiluậnđiểmchủđạocủangườinóihoặcbạncầnthêmthôngtinnàochoquátrìnhraquyếtđịnh?

•Đặtcâuhỏitrongkhilắngnghe–tháiđộcủangườinóilàgì?

•Xácđịnhnhữngkếtluậncủangườinói–chúngcónhữngýbổsungnào?

•Tìmkiếmcơsởcủalờipháttriển–lờipháttriểncócụthểkhông?

•Diễnđạtlạithôngtinvàbổsungthêmnhữngđánhgiácánhân.

•Tìmkiếmẩný–nhữngđiềungườinóikhôngđềcậpđến.Cóphảingườinóiđãtránhkhôngnóiđếnmộtvấnđềnhấtđịnhnàođókhông?

Cảithiệnkhảnăngghinhớbằngcáchghichép

Confuciusnói:“Câybútchìngắntốthơncảkhảnăngghinhớlâu.”Ghichéplàmộtkỹthuậtghinhớcơbảncó thể tăngcườngkhảnăngghinhớvàkhảnănggợinhớthôngtinnhiềugấpsáulần.

Tuynhiên,cáchghichépchuẩnthườngđòihỏiphảighilạimộtsốcụmtừhayýtưởngnhấtđịnhsaochogầngiốngvớinguyênvăn.Thựcra,điềunàygiốngsựnhắclạinhiềuhơnlàsựthamgia.Bạnviếtlạinhữngđiềunghethấyhoặcnhìnthấy.Hìnhthứcghichépnàythựcracónhiềuyếutốrủiro:

•Mặcdùbạncóthểnghevớitốcđộ800từphútnhưngdiễngiảchỉcóthểnóivớitốcđộkhoảng135từmỗiphút,cònbạncũngchỉghiđược

40từ/phút.Cốgắngghichéptừngtừtừngchữsẽkhiếnbạnbỏlỡnhiềuthôngtinphíasau;

•Quátrìnhcốgắngghinhớđoạntrướcđểghichéptrongkhiđanglắngnghethôngtinmớisẽgâyrasựxáotrộnvàthậtsựgâytrởngạichoquátrìnhsuynghĩ;

•Mụcđíchhàngđầucủaghichéplàônlạithôngtinnhằmtăngkhảnăngghinhớ.Nhữngbàighichépchỉlànhữngtừvàcụmtừkhôngcầnthiếtsẽkhiếnchoquátrìnhônlạirấtkhókhăn.Nhữngbàighichépđúngtừngtừtừngchữlàmchobạncóítcơhộibổsungnhữngliêntưởngvàcáchsắpxếpcủachínhmình.Nhữngbàighichépnàycórấtítmốiliênhệvớivốnkiếnthứchiệncócủabạnvàdođó,chúngdễdàngmấtđihoặcbịlãngquên.

Lậpbảnđồtưduylàhìnhthứcghichéphiệuquảhơnrấtnhiều.Kỹthuậtghichépnàychophépbạnnhanhchóngghilạicácýtưởngbằngcáctừkhóa,sắpxếpmộtcáchcơbảnthôngtinkhinóđượctruyềntảivàchobạncơhộihìnhthànhnhữngmốiliênhệvàliêntưởng.Bạncũngcóthểthamgiavàobàihọcbằngcáchbổsungnhữngsuynghĩ,quanđiểmvàcảmnghĩcủachínhmình.

Cáctừkhóa—Khisửdụngbảnđồtưduyđểhọcbàimớihayghichép,điềuquantrọnglàchỉnêndùngcáctừkhóa.Nhìnchungnhữngtừkhóathườnglàcácdanhtừhayđộngtừ.Nhiềunghiêncứuchỉratỷlệcáctừkhóatrongbàighichépcàngcaothìkhảnăngnhớlạisẽcànglớn.

Bảnđồtưduytựđộngloạibỏnhữngtừkhôngquantrọngvàđưarasựsắpxếpsơbộthôngtinđượctiếpnhận.Đểrútracáctừthenchốt,cầnphảichúývàthamgia.Chúývàthamgiavàobàihọcsẽlàmtăngkhảnănghiểubàivàghinhớ.Bạnđểtâmtrí tậptrungvàoquátrìnhghichépcàngnhiềuthìkhảnănghiểubàivàgợinhớcủabạncàngcao.

Viếtchữhoa—chocácthôngtintrongbảnđồtưduycóhailợiích:chúngrõràngvàdễđượcghinhớhơn.Những thông tincầnđược tríchdẫnhaynhớđúng nguyên văn có thể được ghi lại trongmột cột ở phía dưới của tranggiấy.

Sựliêntưởng—Bổsungnhữngliêntưởngvàcácmốiliênhệtrongkhighichépsẽlàmthôngtindễhiểuhơnvàđượccủngcốtrongtrínhớcủabạn.

Hìnhảnh—Thêmcáchìnhảnhvàbiểu tượngnhằmkíchhoạtnãophảivàtăngkhảnăngghinhớcũngnhưlưugiữthôngtintrongbộnão.

Gầnđây,cácnhàgiáodụcđãlựachọnvàsửdụngbảnđồtưduynhưlàmộtcôngcụhọctậphiệuquả.Họcsinhhọccáchlậpbảnđồtưduyngaytừlớpba,

lớpbốnvà sửdụngnóđểcải thiệncáckỹnănghọc,viết cũngnhưcáckỹnăngtổchức.

CHƯƠNG11:Bảnđồtưduyđốivớisự

pháttriểncánhân

Mỗicánhânlàsựkỳdiệucủanhữngđiềuchưabiếtvànhữngkhảnăngkhôngthấyrõ

—Goethe

Bởivìquátrìnhlậpbảnđồtưduyđộngchạmđếnnhữngvùngsâuthẳmtrongtríóccủabạnvàchophépliêntưởngtựdonênhoạtđộngcủanógầngiốngvớitâmlýliệupháp.Mặcdùkhôngphảilàphươngphápchữatrịrốiloạntâmlýnhưngnócóthểgiúpchúngta,nhữngngườibìnhthường,hiểurõmìnhlàaivàtríóccủamìnhhoạtđộngnhưthếnào.Nómanglạichochúngtacôngcụlắngnghechínhbảnthânmình…nghenhữngbàiđộcthoạinộitâmluôndiễnratrongtâmtrímình.Sửdụngbảnđồtưduythườngxuyêncóthểgiúpchúngtapháttriểntínhsángtạo.

Đólàmộthoạtđộngrấtgầnvớiviệctìmhiểuchúngtalàai,tínhđộcnhấtcủachúngtalàgìvànócóthểgiúpchúngtahướngtớisựsángtạokhông.Khảnăngsángtạophụthuộchoàntoànvàokhảnăngchúngtacóthểthểhiệnvàsửdụngnhữngkhảnăng,triểnvọngvàkinhnghiệmđộcnhấtcủamình.Bằngviệcphát triểnchínhbảnthânmình,chúngtacócơhộiphát triểntínhsángtạo.

TácgiảTristineRainer,trongcuốnsáchTheNewDiary(Nhậtkýmới),gắngviếtnhanhmàkhôngcầnđọclạiđểcuốnnhậtkýcóđượcđầyđủýnghĩacủanó.Việclậpbảnđồtưduychophépchúngtabỏquagiaiđoạnkiểmduyệtmàchỉđềcậpđếnnhữngcảmxúcvàsuynghĩnộitâm.Mộtcáchphổbiếnđểbắtđầuquátrìnhghinhậtkýlàlậpbảnđồchủđềhayýtưởnglàmphầnmởđầucủacuốnnhậtkývàđểbảnđồđódẫndắtđếnviệcghichéphàngngày.Việclậpbảnđồtưduynhậtkýtrướctiêngiúpbạnloạibỏnhữngmảnhvụntrongtâmtrívàtựdoliêntưởngmộtcáchnhanhchóng.

Hầuhếtnhữngngườimớibắtđầughinhậtkýđềugặpkhókhănkhimởđầuvàkhôngbiết cách thâu tómđượcnhững thông tin thúvị.Họ tựgâybuồnchánvàsauđónghĩrằngmìnhkhôngcógìđểviết.Mỗingườiđềucónhữngsuynghĩ, cảmxúcvàquan sát riêngcó thểdiễn tảđược trongnhậtký.Đóchínhlàcáitôibảnngãcủachúngta,tồntạigiữachúngtavàgiúpchúngtahiểu chínhmình rõhơn.Chúng ta có thểđánh lừa chínhbản thânmìnhđểvượt quángưỡngbảovệ cái tôi bảnngãnày theonhiều cách.Một phươngpháplàghichép“vônghĩa”,nghĩalàchúngtađểchocáctừngữtuônratrêngiấytheomạchmàkhôngcầnđểýđếnýnghĩacủacác từvàcấutrúc.Đôikhi,đâylàcáchlàmviệclàmtựdovàrấthiệuquả.Tuynhiên,hầuhếtchúngta, những người có não trái phát triển và có óc phán xét, sẽ không tin vàophươngphápnàynếucuốicùngnókhôngđiđếnđâu.

Bảnđồtưduytạorahiệuquảtươngtự…nhưngnhanhhơnnhiều.Bạnđangđểchođầutựdoliêntưởng,nhưngbạnchỉnênviếtranhữngtừchủchốt.Cóđượccảmgiác“aha”tứclàbạnđãthấuhiểuchủđềmàmìnhmuốnviết.Khilậpbảnđồchomộttìnhhuốngtrongcuộcsống,chắcchắnbạnsẽbắtđầutừnhữngvấnđềcóthậtlàmcơsởchotìnhhuốngấy.Bởivìlậpbảnđồtưduyđộngchạmđếnbộphậncảmxúccủanão–nãophải,nênchắcchắnbạncóthểlôicuốnđượcsựthamgiacủacáccảmgiácvàcảmxúc.Phầnlớnchúngtatránhthểhiệncảmxúcnênthườnglưỡnglựkhibộclộchúngtrongnhậtký.Điềunàydẫnđếnxuhướngchỉghichép lạicáchoạtđộng trongngày theothứtựthờigian.Mụcđíchcủaviệcghinhậtkývềsựpháttriểncánhânkhôngphảilàghilạimộtquátrìnhlịchsửmàlàđểtiếpxúcvớinhữngcảmgiácvàsuy nghĩ thật sự của chúng ta.Nhưng cuộc sống của hầu hết chúng ta đềukhôngđủhấpdẫnđểkhuyếnkhíchcáchtiếpcậnlịchsửnày,dovậychúngtathườngnhanhchóngcảmthấynhàmchánvàtừbỏ.

AnaisNin,mộtnhàbáolỗilạccủathờiđạichúngta,nhậnrarằngrấtnhiềutrảinghiệmquantrọngnhấttừthờithơấucủabàđãbịbỏquatrongcuốnnhậtký.Bàđãpháthuy thóiquenngồiyên lặngmộtvàiphút trướckhibắtđầuviết.Bàthườngtáihiệnsựviệchaycảmxúcquantrọngnhấtcủangàytrongtríócrồidùngchúngđểviếtcâumởđầu.

Cuốnnhậtkýcóthểtrởthànhbảntườngthuậthấpdẫnvềnhữngbiếncốlớntrongcuộcđờibạn.IraProgoff trongcuốnAtaJournalWorkshop(Tạimộtcuộchộithảovềnhậtký)đãviết:

Sựpháttriểncánhânbaogồmnhiềukinhnghiệmchủquan,ẩngiấuvàriêngtưđốivớimỗingườiđếnnỗi rấtkhónhậnrõnhữngmốcđánhdấusự thayđổi.Điềuđặcbiệtgâymấtphươnghướnglàquátrìnhpháttriểnthườngbắtđầuởgiaiđoạnthấpvàcótínhtiêucựctrongchukỳtâmlý.Dovậy,tạithờiđiểmdiễnrasựpháttriểncótínhxâydựngnhấtđốivớimộtngườithìngườiấycóthểsẽphiềnmuộn,bốirốivàthậmchílàlúngtúng.

Progoffchobiếtnhậtkýmanglạichochúngtaphươngpháppháttriểncáckhảnăngcầnthiếtđểđốimặtvớimọithửtháchtrongcuộcsống.“Nótạorachochúngtamộtbiệnphápkỷluậtcánhânvàriêngtưđểpháttriểncáccơbắpbêntrong.”

Quytrìnhghichéphàngngày

•Cómộtquyểnsổghichép—Mặcdùbấtcứmộtquyểnsổnhỏhayquyểnsổghichépnàocũngcóthểlàmđượcđiềuđónhưngbạnnêntìmnhữngcuốncóphầnphíatrênđểtrốngcònphầnphíadướicócácdòngkẻ;

•Ngồiởmộtnơithoảimáivàyêntĩnh—vớiquyểnsổghichépvàhãytĩnhtâmtrongvàiphútđểcóthểtậptrungvàocảmxúchaysuynghĩquantrọngnhấtcủamình;

•Viết cảmxúc hay suy nghĩ vàomột cái khung— (Nếubạn có biểu diễnchúngbằngbiểuđồthìbạnsẽthâmnhậpsâuhơnvàonãophảicủamình)ởtrungtâmcủatranggiấyvàlậpbảnđồtưduychochúng.Cầnchắcchắnrằngbạnthểhiệnđượctấtcảsuynghĩlênbảnđồ;

•Khibạncóđượccảmgiác“aha—đólànhữnggìmìnhmuốnviết”,hãyviếtratấtcảcácýtưởngvàlờinhậnxét.

Khámphánhữnggiátrịcủabạn

Từ điển định nghĩa giá trị làmột nguyên tắc đạo đức,một tiêu chuẩn hayphẩmchấtđánggiáhayđángaoước.Giá trị lànhữngniềm tinmang lạiý

nghĩachocuộcsốngcủachúngta.Nhờchúngmàbạncóđượcphươnghướngvàsựchỉdẫn.Tuynhiêntrongcuộcsốngbonchenhàngngày,bạncórất ítthờigianđểsuynghĩvềnhữnggiátrịcủachínhmình.Điềunàyđãnảyrakhitôicốgắngxácđịnhnhữnggiátrịcủamình.Khitôiđanglàmmộtloạtbàitậpthìnhậnrađólàlầnđầutiêntôitừngnghĩvềcácgiátrịtheocáchcótổchức.Vềsaukhibàitậpnàyđượcbổsungvàonhữngbuổihộithảolậpbảnđồtưduy,tôithấyphầnlớnngườithamgiađềumơhồ,khôngbiếtchínhxácnhữnggiátrịnổibậtcủamìnhlàgì.

Việchiểubiếtcácgiátrịcủabảnthânmanglạichobạnmộtcuộcsốnghạnhphúchơn.Thôngthường,chúngtadànhthờigianđểhọccácgiátrị…từchamẹ,trườnghọcvànhàthờ;từcộngđồngvànhữngngườicùnglứatuổi,từtivi,báochívàâmnhạc.Nhưngởmột thờiđiểmnàođó,bạncầnphảiphânloạinhữngđiềuđãhọcđược.

Bạncầnquyếtđịnhxemnhữnggiá trịnào thậtsựquan trọngvàgiá trịnàokhôngcònquantrọng.Phầnlớnchúngtađềutưởngđãbiếthếtcácgiátrịcủamình.Nếucóaiđặtcâuhỏitrướckhitôicókinhnghiệmnàythìtôisẽtrảlời:“Tấtnhiên,tôihiểurõnhữnggiátrịcủamìnhlàgì.”Nhưngsaukhitôidànhvàigiờxácđịnh,táixácđịnh,phânloại,táiphânloại,cómộtvàithayđổilớntrongcâutrảlờicủatôi.

Việchiểuđượcnhữnggiátrịcủabảnthânmanglạisựtựdochobạn.Bạncóthểbắtđầuloạibỏnhữnghoạtđộngvànhữnghyvọngkhôngcầnthiếtrakhỏicuộcsống.Nếubạnxemxétcácgiátrịvànhậnranhữngđiềumàmìnhcoitrọngnhất trongcuộcsống làgiađìnhvàbạnbè thìbạnsẽkhôngcòncảmgiácthấtbạinữa,chodùkhôngcóđượcvịtríquảnlý.Bằngviệcphânhạngcácgiátrị,bạnbiếthướngnhữngkhảnăngtiềmtàngcủamìnhvàođâu.Bạncũng thành thật hơn với chính bản thânmình và những người xung quanhhơn.Gầnđây,mộtngườibạncủatôiđãxemxétcácgiátrịcủamìnhvànhậnragiátrịquantrọngnhấtlàthểhiệntínhsángtạothôngquaâmnhạc.Côlàmột doanh nhân thành đạt có một công ty máy tính đang phát triển thịnhvượng.Mặcdùcuộcsốngcóđầyđủgiađình,bạnbè,mộtnghềnghiệpthúvịnhưngcôvẫncảmthấytrốngrỗngvàkhôngthoảimái.Khinhậnraâmnhạc

cótầmquantrọngthếnàovớibảnthânmình,côđãsắpxếplạinhữngđiềuưutiênđểâmnhạccóthểquaytrởvềcuộcsốngcủamình.

Cuộcsốngcóđònbẩyriêngvànósẽcuốnbạntheomộtdòngchảy, trừkhibạnkiểmsoátđượchướngđicủamình.Nếubạnđểbịcuốntheodòngđờimàkhôngphùhợpvớinhữnggiátrịvànguyệnvọngthầmkínthìbạncóthểphảiđươngđầuvớinhiềuthửtháchởgiaiđoạngiữacuộcđờinhưlyhôn,sựthấtbại trongnghềnghiệp, ốmđau, cùngnhữngdấuhiệumất thăngbằngkháctrongcuộcsống.Khihànhđộngcủabạnhàihòavớiniềmtinvànguyệnvọngthầmkínthìbạnsẽđạtđượctrạngtháicânbằngvàyênbình.

Cácgiátrịlàchínhlàcôngcụchỉdẫnchobạn,điềukhiểnmọihoạtđộngvàlựachọncủabạn,từviệchọcởtrườngnàođếnviệclựachọnnghềnghiệp,từbạnbèxungquanhđếnnhữngquyểnsách,từcáchdạybảoconcáiđếncáchkêbàn…Nhữnggiátrịnàymangnộidungcảmxúcmạnhmẽ;chúngcóthểlànhữngniềmtinđểbạnsốngvàhysinh.Cácgiátrịphổbiếnbaogồm:tìnhyêu, tìnhbạn,giađình, tính trung thực,sự thật, lòng tin, thànhcông, tựdo,thànhtựu,niềmvui,sựgiàucó,sức,dulịch,cáiđẹp,nghệthuật,âmnhạc,thơca, tựnhiên, tínhhàophóng,sựchiasẻ,sựcôngbằng,sựantoàn,sựphiêulưu…

Bướctiếptheođểhiểunhữnggiátrịcủabạnlàtìmratấtcảniềmtin,nguyêntắcđạođứcvàđiềukiệnquantrọngđốivớibạn.Vìbảnđồtưduygiúpbạnđếnvớithếgiớinộitâmnênnólàmộtcôngcụtuyệtvờigiúpbạnxácđịnhvàxếphạngcácgiátrịcủamình.

Ởgiữatranggiấy,kẻmộtcáikhungvàviết“Cácgiátrịcủatôi”,sauđóhãylậpbảnđồtưduychotấtcảnhữngđiềuquantrọngđốivớibạn.Ghinhanhtấtcảmọithứ.Kếthợpcácýtưởngvớinhaukhibạnthấycómốiliênhệgiữachúng.Khinănglượngcủabạnđãyếudầnđi,hãytựđặtchomìnhnhữngcâuhỏisau:

•Điềugìquantrọngvớitôi?

•Điềugìkhiếntôicảmthấyhạnhphúc?

•Điềugìtồntạitrongcuộcsốngcủatôi,mànếukhôngcònnữathìsẽcómột

lỗhổng?

•Nếutôicóthểmanglạibấtkỳđiềugìchocuộcsốngcủamìnhthìnósẽrasao?

•Nếutôicóthểmanglạibấtkỳđiềugìchothếgiớinàythìnósẽthếnào?

•Nhữngđứctínhnàomàtôingưỡngmộnhấtởngườibạnthânnhấtcủatôi?

•Cáigìlàmchotôiphấnkhích?

Cóthểhiệngiờbạnchỉcómộtbảnđồtươngđốilằngnhằng.Khicácýtưởngnảysinhtrongđầu,bạncóthểquaylạivàbổsung,thayđổihaybỏđi.Đâylàmộtbảnđồcógiátrịvàbạncóthểcậpnhậtnóthườngxuyên.Nhưnghiệngiờnóchỉgiốngnhưmộtdanhsách tấtcảnhữngviệcđãhoặcsẽdiễn ra trongcuộcsốngcủabạn.Dànhmộtvàiphútđểkếtnốicácgiátrịcóliênquanvớinhau.Cólẽbạnđãliệtliệtkêcácgiátrịtìnhyêu,giađìnhvàbạnbètáchbiệtvớinhaunhưngbâygiờbạnlạimuốnkếtnốichúnglại.Hãycốgắngliênkếtcácgiátrịlạitheomộtvàinhánhchính.

Sauđó,hãylậplạibảnđồ,sửdụngcácnhánhchínhvànốitấtcảcácgiátrịvàonhữngnhánhđó.Dùngbútđánhdấumàuvàngđểlàmnổibậtcácnhánh.Hãylàmnổinhánhnhỏquantrọngnhất trongmỗinhánhlớnbằngbútmàukhác.

Bâygiờ,hãynhìnvàovàxếphạngnhữnggiá trịđượcđánhdấumàuvàng.Điềunàykháphứctạpvìxuhướngtìmrarấtnhiềuđiềunênlàmsẽxuấthiện:“Tôi nên xếp tình yêu cao hơn của cải. Tôi nên đặt Tổ quốc cao hơn tìnhdục.”(Thậmchíđãbaogiờbạnđặttìnhdụcởmứcthấpchưa?)Mụcđíchcủaquátrìnhnàylàkhámpháranhữngđiềuquantrọngđốivớibạnchứkhôngphảilànhữngđiềumàbạnnghĩnênlàquantrọng.Nếubạncốgắngsốngtheonhữngđiềunênlàmnàythìbạnkhôngthànhthậtvớichínhmình.Điềuđósẽcảntrởbạnpháttriểnvàđạtđếntínhsángtạocủamình.

Đểtìmđượcniềmvuivàhạnhphúctrongcuộcsống,bạnphảitôntrọngchínhmình.Cácgiátrịcóthểthayđổi,dovậyrốtcuộcbạnchỉcóthểđánhgiácaomộtvàitrongsốnhữngviệcnênlàm,nhưngbâygiờbạnsẽđềcậpđếnnhững

giátrịtứcthờicủamình.

Vìvậy,đểcóthểnhậnracấpbậcthậtsựcủamình,hãyxemxétmỗigiátrịsau trongmối quan hệ với các giá trị khác.Ví dụ như, bạn có nămnhánhchínhsau:

tìnhyêu

củacải

dulịch

danhtiếng

sựphưulưu

Cóthểbạnsẽtựnóivớimình:“Đểthậtsựhạnhphúcvàthỏamãn,mìnhcócầntìnhyêunhiềuhơncủacải…nhiềuhơndulịch…nhiềuhơndanhtiếng…nhiều hơn sự phiêu lưu không?” Khi đã nhận được câu trả lời “có” hoặc“không”chomỗicâucâuhỏitrên,bạnnênbắtđầuxếphạngcácgiátrị.Nếunhư tất cảcáccâu trả lờiđều làcó thì lúcnàygiá trị tìnhyêu sẽxếphàngđầu.

Nhưngnếucâutrảlờichocâuhỏivớidanhtiếnglà“không”thìbạnsẽthấydanhtiếngquantrọnghơntìnhyêu.Lúcđó,bạnnênxemxétkỹlưỡngmốiquanhệgiữaphầncònlạitrongdanhsáchvớidanhtiếngvànếucáccâutrảlờilà“có”thìdanhtiếngsẽlàquantrọngnhất.

Khibạnđãhoàntấtviệcxếphạng,hãydànhmộtchútthờigianđểxemxétxuhướngtácđộngqualạicủatấtcảcácgiátrịnày.Bạncósốngđượckhithiếubấtkỳmộtgiá trịnàotrongsốđóhaykhông?Trongcuộcsống,điềugìmàbạncảmthấykhôngthểsốngthiếunóvẫnchưacómặttrongdanhsáchtrên?Cómộtvàigiátrịnàotrongsốđólàbiểutượngchocácthứkháchaykhông?Vídụ,bạncómuốngiàucóđểcóthểđidulịchkhông?Cóthểbạnđangthậtsựtìmkiếmthànhcông,lòngtựáihaytìnhbạn.Hãyxemxétmỗigiátrịđểbiếtđượcđócóphảilànhữngthứmàbạnđangthậtsựtìmkiếm.

Dành thời gian phác thảo, rồi tái phác thảo bản đồ giá trị này cho đến khihoànchỉnh.Bâygiờ,hãybắtđầuvớimộtbứctranhcácgiátrịcủabạn.Khi

tiếnhànhlàmbàitậpnày,tôinhậnramộtsốgiátrịlànhữngđòihỏibắtbuộcởmộtcấpđộnhấtđịnhnàođónhưnglạikhôngcógiátrịcuốicùng.Cácgiátrịnhưsứckhỏe,tiềnbạcvàlòngdũngcảmsẽtrởthànhcáichânbàn.Đểcóđượctấtcảnhữnggiátrịkháctrongcuộcsốngthìtôiphảicómộtmứcđộtincậy và sự chân thật nền tảng.Những điều này chính là phần phía trên củachiếcbàn.Giátrịtổngthểmàtôimuốncótrongcuộcsốngchínhlàniềmvui,vànótrởthànhmộtchiếcbátchứađựngcácgiátrịkhác.Bạncóthểthấygiátrịcủatôiđượcthểhiệnởhìnhdướiđây(Nóđãđượcmộthọasĩsửasanglại,dovậyđừngnghĩrằngbảnvẽcủabạnphảihoànhảovềmặtnghệthuật).Mộtphầnquantrọngcủabảnvẽnàylàbạnthấynhữnggiátrịcủamìnhliênquanvớinhaunhưthếnào?Cáinàoquantrọngnhất?Bạnphảicócáinàođểtấtcảnhữngthứkháccóthểtồntại?Giátrịnàoquantrọnghơncả?

Khi vẽ các giá trị củamình, tôi đã vẽ bốnhaynămbảnnháp trướckhi cóđượcmộthìnhhoànchỉnh.Vìvậy,hãythửlàmbàitậpnàyvàthểhiệnchânthậtthếgiớibênnộitâmcủabạnthôngquacácgiátrịđó.

Khibứctranhđãhoàntất,hãytrởlạiChương5vànhìnvàobảnđồmụctiêucủabạn.Vốnhiểubiếtmớivềcácgiátrịcólàmthayđổibấtkỳmụctiêunàocủabạnhaykhông?Hãythêmnhữngthayđổihợplývàotrongbảnđồmụctiêucủabạn.

Bảnggiátrịcủatácgiả

Luyệntập

1.Nếubạngặpvấnđềđốivớitrọngtâmcầnviếtratrongsổghichéphàngngày,hãy thử lậpbảnđồ tưduychomộthaynhiềuhơnmộtnhữngchủđềsau:

Sựsợhãi

Tìnhyêu

Sinhnhật

Giađình

Sựcămghét

Tuổithơ

Nộitâm

Hãyđểmỗichủđềdẫnđếnmộtbàiviếtthểhiệnnhữngcảmnghĩcủabạn;

2.Cácbứcthưgửingườithâncóthểlànhữngdữliệuquantrọngtrongnhậtký của bạn.Họ có thể là những người còn sống hoặc đãmất, đang tồn tạitrong cuộc sống của bạn hoặc không. Viết tênmột người trongmột chiếckhungởgiữatranggiấyvàtrongmộtvàiphút,hãylậpbảnđồtưduychomọiliêntưởngnảysinhtrongđầuvềngườiđó.Sauđó,tựviếtláthưấy.Đâylàmộtsốngườimàcóthểbạnmuốnviếtthưchohọ:

Chabạn

Mẹbạn

Chồngcũ,ngườiyêucũ,bạncũ

Conbạn

Anhchịemcủabạn

Ngườithầygiáotuyệtvờicủabạn

Ngườiđầutiênlàmtimbạnrungđộng

3.Nhữngcuộcchuyệntròvớimọingườivàcácsựkiệncóthểlàlàmnhậtký

củabạnphongphúhơn.Giốngnhưtrên,nhữngngườinàycóthểđangsốnghayđãmất,đangcómặtbênbạnhoặcởcáchxabạn.Ưuđiểmcủabàitậpnàylànómangtínhphảnhồi,vìbạncómộtngườihaymộtđồvậtđáplạilờibạn.

Nhậtkýgiấcmơ

Giấcmơthườngđượcgọi làconđườngdẫnđếntiềmthức.Ghilạicácgiấcmơcủabạnlàmộtphầnquantrọngtrongquátrìnhgiaotiếpvớithếgiớinộitâm.Tuynhiên,rấtkhócóthểgợinhớvàghilạicácgiấcmơvìchúngtanđinhưmâykhóitrongtaybạn.

AnnFaradaychorằngviệcquêncácgiấcmơphầnnhiềukhôngphảilàdosựứcchế“kiểuFreud”màlàdotrạngtháibộnão.Trongsuốtgiấcngủ,bộnãocủabạnkhôngsắpđặtnhữngdấuhiệughinhớvữngchắc.Dovậy,nóphảinhanhchónglưugiữnhữnghìnhảnhảotưởngnàytrướckhinhữnghìnhảnhkháchoàntoànbaophủchúng.

Lậpbảnđồtưduygiúplưugiữhìnhảnh.Đểcóthểghilạicácgiấcmơ,bạnnêngiữmộtquyểnnhậtkýgiấcmơtrênđầugiườngngủ.Trướckhiđingủ,hãytựnóivớimìnhvềdựđịnhsẽghinhớcácgiấcmơ.Thờiđiểmthíchhợpnhấtđểlưugiữcáchìnhảnhảotưởngtronggiấcmơlàngaysaukhibạntỉnhgiấc,khibạnvẫncònđangtrongtrạngtháinửatỉnhnửamơ.Trướckhinóichuyện,làmvệsinhcánhânhaylàmbấtcứviệcgìkhác,bạnnênnhắmmắtvà hồi tưởng lại hình ảnh của giấcmơ. Sau đó, vẽ hình ảnh trọng tâm lêntranggiấyvàlậpbảnđồtưduychohìnhảnhnày.Nhữngliêntưởngcủabạncó thểxuấtphát từgiấcmơhoặc từnhữnghìnhảnh tronggiấcmơ.Khiđãnắmbắtđượcđiềucốtlõicủagiấcmơ,bạncóthểdànhmộtchútthờigianđểtĩnhtâmtrướckhiphântíchgiấcmơ.MichaelGelbchobiết,mộtnghiêncứugầnđâycho thấyhọcsinhghi lạigiấcmơcủachúng thìkhảnăngsáng tạotănglên25%.Ôngnói:“Bảnđồtưduynốiliềnkhoảngcáchgiữathếgiớimơtưởngphilý,giàuhìnhảnhvớitrạngtháitỉnhtáodùngnhiềulờinóihơn.”

Mộtsốngườihaymơđưaragợiýnênnghĩvềmỗiyếutốcủagiấcmơnhưlàmộtphầncủabản thânbạn.Dođó,nếubạnmơvềmộtconchimnhỏđangđậu trên cành cây dưới trờimưa bên ngoài cửa sổ nhàmình, bạn thử nghĩ

“conchimnhỏđó làmình”đangđậu trêncànhcâyvà thửxemnhững liêntưởnghaysuynghĩnàosẽnảysinhtừhìnhảnhđó.Sauđó,bạncóthểtưởngtượnghình ảnh “trờimưa làmình”, “cành cây làmình”, “cửa sổ làmình”.Mỗiđoạnmơtưởngđósẽlàsựphảnánhmộtkhíacạnhnàođócủabạn.Chỉbằngcáchtựmìnhphântíchgiấcmơ,bạnmớicóthểhiểuđượcthôngđiệpmàtiềmthứcgửigắmchobạnquacácgiấcmơ.

KẾTLUẬN

Bảnđồtưduygiúphàngnghìnngườihiểurõhơncáchthứchoạtđộngcủatríóc.Nógiúpchúng ta tổchứckếhoạch, sắpxếpcácbài thuyết trìnhvàcáccuộchọphiệuquả.Nócũngmanglạichiềusâuvàmàusắcchobàiviết,dễdàng phá vỡ sự bế tắc của người viết.Và công cụ đơn giản này giúpmọingườiđánhgiácaonhữngtrảinghiệmvàtriểnvọngcủamình.

Lầnđầutiêntôibắtđầusửdụngbảnđồtưduylàcáchđâymườinăm,khitôiđang làmviệc trong lĩnhvựckế toán-tài chính.Tôi tựhàovề tính logicvàthực tế củamình và có quan điểm cứng nhắc về khái niệm chuyên nghiệp(Một lần, tôi đã nói với thư ký, người sử dụngmực xanh lá cây, rằng nókhôngchuyênnghiệpchútnào).Tôiđãcốgắngmườngtượngnhưngdườngnhưkhôngbaogiờhiểuđượcđiềugìcả.

Đốivớitôi,lậpbảnđồtưduylàphươngphápsắpxếpmọithứcótrậttựhơn.Tôiđãthửvànóđãpháthuytácdụng.Tôicóthểtổchứccáckếhoạchnhanhhơnvàquảnlýthờigiantốthơn.Cácýtưởngmớibắtđầuxuấthiệnnhiềuhơnvànhanhhơn.Tôibắtđầuthíchchơiđùavớimàusắctrêncácbảnđồtưduy.Khipháthiệnranhữngthayđổinày,tôimuốnhiểuthêmvềbộnãovàcáchthứclàmviệccủanó.Tôicựckỳthíchthúvớisựđổimớivàtínhsángtạo,dovậy,tôibắtđầunghiêncứucácnhàtưtưởngdẫnđầutronglĩnhvựcnày.Tôiđã tổchứcmộtcuộchội thảohaingàyvề tínhsángtạođể làmbàiluậnchomônhọctốtnghiệp.Tôihứngthúvềbuổihộithảonàyđếnnỗiđãxinphépđượctrìnhbàynótrướccácđồngnghiệpcủamình.

Buổihội thảorấtvuivẻvà thúvịnhưngchỉcómộtkỹthuậtmàtấtcảmọingườiđềuthích,đólàlậpbảnđồtưduy.Mọingườiđãtạoranhữngbướcđộtphá khi học được kỹ thuật đơn giản này. Tôi bắt đầu giảng dạy nó tại cáctrườngđạihọcởđịaphươngvàsauđólàcácdoanhnghiệpnhưlàmộtcáchthứcđểđưaraýtưởngvềsảnphẩmvàdịchvụmới,khuyếnkhíchtinhthầnlàmviệcnhóm,thúcđẩysựcáchtânvàquảnlýcáckếhoạch.

Khi bạn biết được khả năng sáng tạo củamình – rằngmình có những khảnăngchưanhậnrađược,tứclàbạnđãcónhữngbướcđộtphálớnlao.Thựctế,bạn thôngminhhơnbạnnghĩvềbản thân,vàsáng tạohơnđiềumàbạnnghĩlàcóthể.Kỹthuậtlậpbảnđồtưduygiúpbạnkhámphánhữngkhảnăngtiềmẩnđó.

Chúccácbạncókỹnănglậpbảnđồtưduythậttốt!