Pertsonai Pertsonai mitologikoakmitologikoak

AurkibideaAurkibidea

Anbotoko mari Sugaar Basajaun Lamiak Deabru Tartalo Galtzagorri Iratxoa

Anbotoko mariAnbotoko mari Mari euskal mitologiako jainkosa

nagusia da. Anbotoko Mari, Anbotoko Dama eta Murumendiko Dama izenak ere hartzen ditu.

Hainbat euskal menditan bizi da (Txindoki, Murumendi...), bizitokirik garrantzitsuena Anbotoko leize bat duelarik, "Mariren Koba" izenarekin ezaguna.

Mari, Ama Lurraren irudikapena, izadiaren eta bertako elementu guztien erregina da. Gehienetan emakume gorputza eta aurpegiarekin irudikatu izan ohi da, dotore jantzita (gehienetan gorriz), zuhaitz edo suzko emakume gisara ere agertzen delarik. Sugaar da bere senarra, sorginak bere gurtzaileak eta bi seme ditu: Mikelats eta Atarrabi, ongia eta gaizkiaren irudikapenak.

sugaarsugaar SugaarSugaar (baita ere (baita ere MajuMaju, , SugoiSugoi

edo edo SugarSugar) euskal mitologiako ) euskal mitologiako izakia da, Mari jainkosaren izakia da, Mari jainkosaren arra. Suge itxura du eta, suzko arra. Suge itxura du eta, suzko igitaia bailitzan, zerua igitaia bailitzan, zerua zeharkatzen du. Ekaitz eta zeharkatzen du. Ekaitz eta trumoiekin harreman estua du.trumoiekin harreman estua du.

Sugaar izenaren esanahia Sugaar izenaren esanahia suge + ar (herensugea) edo su suge + ar (herensugea) edo su + gar izan daiteke. Litekeena + gar izan daiteke. Litekeena bien arteko bateratzea izatea bien arteko bateratzea izatea da.da.

basajaunbasajaun BasajaunBasajaun basoan bizi den basoan bizi den

euskal mitologiako izakia da, euskal mitologiako izakia da, Olentzerorekin batera bizirik Olentzerorekin batera bizirik geratu zen azken jentila. geratu zen azken jentila. Sinesmen batzuetan, Sinesmen batzuetan, Basandere du emaztetzat.Basandere du emaztetzat.

Gizakiaren aurretik nekazaritza Gizakiaren aurretik nekazaritza ezagutzen zuen eta hainbat ezagutzen zuen eta hainbat gauza erakutsi omen zizkion: gauza erakutsi omen zizkion: zerra gaztainondoaren hostoa zerra gaztainondoaren hostoa bezalakoa dela; boluaren bezalakoa dela; boluaren ardatza haltzaren zuraz egin ardatza haltzaren zuraz egin behar dela; burdina soldatzeko behar dela; burdina soldatzeko lohia erabil daitekeela... lohia erabil daitekeela... Artzainari artaldea zaindu ere Artzainari artaldea zaindu ere egiten dio.egiten dio.

lAMIAKlAMIAK LamiaLamia Euskal Mitologiako izakia Euskal Mitologiako izakia

da. Lamiak, laminak edo da. Lamiak, laminak edo amilamiak erreka zuloetan egoten amilamiak erreka zuloetan egoten dira ilea urrezko orraziaz orrazten. dira ilea urrezko orraziaz orrazten. Hankak ahate bat bezalakoak Hankak ahate bat bezalakoak dituzte, eta gizakumeak liluratuta dituzte, eta gizakumeak liluratuta lagatzen dituzte.lagatzen dituzte.

Lamia greziar mitologian ere Lamia greziar mitologian ere agertzen da. Belos erregearen agertzen da. Belos erregearen alaba zen (beste ohituren arabera alaba zen (beste ohituren arabera Poseidon eta Libiaren alaba) eta Poseidon eta Libiaren alaba) eta Zeus jainkoaren maitalea. Zeus jainkoaren maitalea. Horregatik Hera jainkosa Horregatik Hera jainkosa jeloskortu egin zen eta Lamiaren jeloskortu egin zen eta Lamiaren seme-alabak hil. Gainera, begiak seme-alabak hil. Gainera, begiak ixteko gaitasuna kendu zion, ixteko gaitasuna kendu zion, seme-alaben heriotza betiko ikus seme-alaben heriotza betiko ikus zezan.zezan.

deabrudeabru Deabrua, Aingeru Erautsia edo Deabrua, Aingeru Erautsia edo

Antikristoa Kristautasunean Antikristoa Kristautasunean jainkoaren aurka altxatu zen jainkoaren aurka altxatu zen aingerua da, Euskal mitologi aingerua da, Euskal mitologi kristautuan arimak bahitzen dituena.kristautuan arimak bahitzen dituena.

Aspaldi deabrua akelarre izenarekin Aspaldi deabrua akelarre izenarekin deitzen zuten, deabrua akerrarekin deitzen zuten, deabrua akerrarekin erlazionatzen baitzuten.erlazionatzen baitzuten.

Deabruak toki handia dauka euskal Deabruak toki handia dauka euskal mitologian, eta izen ezberdin asko mitologian, eta izen ezberdin asko eman izan zaizkio: Gaiztoa, Etsai, eman izan zaizkio: Gaiztoa, Etsai, Txerren, Ilunbeetako Printzea, Txerren, Ilunbeetako Printzea, Aidegaixto, Izterbegia, Gaizkin, Aidegaixto, Izterbegia, Gaizkin, Tusuri, Plaga, Kinkilimarro, Tusuri, Plaga, Kinkilimarro, Iruadarreko, Gaueko, Addar, Iruadarreko, Gaueko, Addar, Laxaborrete, Barraban,... Mattin edo Laxaborrete, Barraban,... Mattin edo Patxi ezizenak ere ematen zaizkio.Patxi ezizenak ere ematen zaizkio.

tartalotartalo Tartalo euskal

mitologiako izaki begibakarra da.

Elezaharren arabera, haitzuloetan bizi da eta gazteak harrapatu eta jan egiten ditu. Markinako Alarabirekin ezaugarri komunak ditu, nahiz eta irelu markinarrak zenbait ezaugarri berezko dauka.

galtzagorrigaltzagorri GaltxagorriGaltxagorri euskal mitologiako euskal mitologiako

pertsonai bat da. Mamurrek eta pertsonai bat da. Mamurrek eta Prakagorriek gizakiei beren lan Prakagorriek gizakiei beren lan harrigarrietan laguntzen dieten harrigarrietan laguntzen dieten ahaide txiki-txikiak dira. Praka ahaide txiki-txikiak dira. Praka gorriak dituzte soinean, eta gorriak dituzte soinean, eta orraztokian ezkutatzen dira. Euren orraztokian ezkutatzen dira. Euren jabeari biraka-biraka hasten jabeari biraka-biraka hasten zaizkio oihu batean galdezka. "Eta zaizkio oihu batean galdezka. "Eta orain zer? Eta orain zer?" Eta une orain zer? Eta orain zer?" Eta une batean betetzen dituzte batean betetzen dituzte nagusiaren aginduak, nahiz eta nagusiaren aginduak, nahiz eta ikaragarrienak izan. Beste izen ikaragarrienak izan. Beste izen batzuk: Aidetikako (Saran); batzuk: Aidetikako (Saran); Aiharra, Haio (Lapurdin); Beste Aiharra, Haio (Lapurdin); Beste mutilak (Gernikan), Patuek mutilak (Gernikan), Patuek (Muxika)...(Muxika)...

iratxoairatxoa IratxoakIratxoak euskal mitologiako euskal mitologiako

pertsonaiak dira. Bere pertsonaiak dira. Bere IraIra aurrizkia aurrizkia euskarazko euskarazko IratzeIratzetik omen dator tik omen dator eta txikitasuna adierazten duen eta txikitasuna adierazten duen txotxo atzikiaz osatzen da. atzikiaz osatzen da.

Euskal sinesmen zahar baten Euskal sinesmen zahar baten arabera, iratxoak San Joan arabera, iratxoak San Joan Gauean iratzeek edo garoek Gauean iratzeek edo garoek emandako hazitik sortzen omen emandako hazitik sortzen omen dira. Gauza jakina da iratzeek ez dira. Gauza jakina da iratzeek ez dutela hazirik ematen, baina dutela hazirik ematen, baina sinismen honen arabera gau sinismen honen arabera gau majiko hartan ordea bai.majiko hartan ordea bai.

Neurri txikiko izaki mitologikoa da. Neurri txikiko izaki mitologikoa da. Pertsonaia hau Euskal Herria Pertsonaia hau Euskal Herria osoan hedaturik dago, bai osoan hedaturik dago, bai Iparralde nahiz Hegoaldean.Iparralde nahiz Hegoaldean.