ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΟΡΥΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ

ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Β΄ ΤΑΞΗΣ 4ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

2011-2012

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ1 Βιτόπουλος Θεμιστοκλής Β12 Βράχας Γιάννης Β13 Γεωργακάς Δημήτρης Β14 Καραναστάσης Χρήστος Β15 Κοτσικόρης Μιχάλης Β36 Κούτρη Αικατερίνη-Σταυρίνα Β27 Μάρκου Παναγιώτης Β18 Οικονομίδης Βασίλης Β39 Ράπτη Στέλα Β210 Σκινήτη Γεωργία Β211 Τριλίβα Χρυσάνθη Β3

Συντονιστρια ΠρογράμματοςΠετρίδου Βαρβάρα 2

• ΕΝ ΑΡΧΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΑΟΣ ΤΟ ΠΑΧΥ, Η ΑΤΤΙΚΗ ΚΟΜΜΑΤΙ ΗΤΑΝΕ ΣΤΗ ΓΗ• Η ΓΗ...ΤΙ ΗΤΑΝΕ Η ΓΗ;;;…• ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΗΤΑΝΕ ΤΣΙΜΠΟΥΡΙ, ΕΝΟΧΛΗΣΗ ΤΟΥ ΕΔΙΝΕ ΠΟΛΥ... ΤΗΝ

ΠΕΤΑΞΕ ΛΟΙΠΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ ΓΡΗΓΟΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ Ν’ ΑΠΑΛΛΑΓΕΙ.• ΚΙ’ ΟΤΑΝ ΕΦΥΓΕ... ΠΗΓΕ ΜΑΚΡΥΑ, ΑΛΛΑ ΣΑΝ ΜΥΓΑ ΓΥΡΙΖΕ ΚΟΝΤΑ... ΚΑΙ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ Τ’ ΑΥΤΙΑ.• ΜΑ Η ΓΗ... ΚΟΙΤΑ ΝΑ ΔΕΙΣ... ΤΟΥ ΕΚΛΕΨΕ ΤΟ ΣΠΟΡΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ.• ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΗ, Η ΓΗ ΕΓΙΝΕ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ. ΚΡΥΩΣΕ ΛΙΓΟ ΕΚΕΙ ΚΑΙ

‘ΔΩ, ΚΙ ΕΦΤΙΑΞΕ ΜΙΑ ΚΡΟΥΣΤΑ ΣΑΝ ΑΥΓΟ. ΛΟΙΠΟΝ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΥΡΙΝΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΕΙΧΕ ΟΥΣΙΕΣ, ΥΛΙΚΑ, ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΤΟΜΑ ΣΩΡΟ.

• ΚΑΙ ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ ΕΓΩ... ΑΠ’ ΤΗ ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΠΝΟ.

3

• Στην αρχή, τα στοιχεία που ταίριαζαν ενώνονταν τυχαία από τον άνεμο ή τη φωτιά και έφιαχναν μόρια. Ακολούθησε έκρηξη δημιουργίας όντων πάνω στη γη : μορφές διαφορετικές, που γίνονταν είτε από τη σύνθεση και το ταίριασμα των μορίων, είτε από τη διάλυση και την καταστροφή των όντων.

• Μερικά μάλιστα συνειδητοποίησαν την ύπαρξή τους, έκαναν παρέες με τα όμοιά τους και τότε γεννήθηκε ο ... πρώτος Συνεταιρισμός!

• Όσα όντα έγιναν από την ένωση και το ταίριασμα των μορίων, ίδρυσαν μια Συμμορία που την ονόμασαν «ΈΡΩΣ» και έβγαλαν εκπροσώπους που ονόμασαν ΘΕΟΥΣ.

• Οι άλλοι, ... της καταστροφής ονομάσθηκαν ΤΙΤΑΝΕΣ και η συμμορία τους «ΧΘΟΝΟΣ».

4

• Θεοί και Τιτάνες χώρισαν τη γη σε οικόπεδα, το ένα τραστ πήρε το κέντρο πιο ψηλά, το άλλο τα πέριξ χαμηλότερα.

• Συνέχισαν έτσι τη δημιουργία για εκατομμύρια χρόνια και έτσι ειρηνικά θα ήμασταν και σήμερα, αλλά ευτυχώς τσακώθηκαν.....

• Μεγάλο μέρος από την πρώτη γενιά Θεών και Τιτάνων πνίγηκε και πάνε, ησυχάσαμε από αυτούς. Ο κόσμος όμως έμαθε δυο πράξεις :

• Την πρόσθεση των πραγμάτων που ταίριαζαν

• Την αφαίρεση των αταίριαστων και μεγάλων.

5

Παλαιοζωϊκός αιών, 570-230 εκ. χρόνια πριν από σήμερα

• Εν τω μεταξύ η γη χώρισε σε δυο μέρη : μια μεγάλη ήπειρος στη μέση, που τη λέμε ΠΑΝΓΑΙΑ και γύρω η άπειρη θάλασσα. Μέσα σ’ αυτή τη θάλασσα διαλύθηκε ο σπόρος της ζωής.

• Οι Θεοί που γλίτωσαν από τον πνιγμό, άρχισαν να κατασκευάζουν πλάσματα όμορφα και δυνατά. Όσα πλάσματα είχαν το σπόρο της ζωής, έγιναν φυτά και ζώα, ενώ όσα δεν είχαν έγιναν πέτρες, ποτάμια, κάμποι, βουνά και αέρας. Φυτά και ζώα, έχοντας το σπόρο της ζωής, έφιαχναν σποροκύτταρα που διαιρούνταν στη μέση και έδιναν όμοιους απογόνους.

• Μάθαμε λοιπόν τον πολλαπλασιασμό και τη διαίρεση και τελειώσαμε με την αριθμητική.

6

Μεσοζωικός αιών 230-65 εκ. χρόνια πριν από σήμερα

• Έτσι απλά έγινε η ζωή στον πλανήτη, με τα όντα που γεννιόντουσαν και μετά εξαφανίζονταν ή άλλαζαν.

• Τότε μια νέα γενιά Θεών πήρε το κουμάντο : ο Δίας για τους Θεούς και ο Κρόνος για τους Χθόνιους Τιτάνες.ΚΑΙ ΛΙΓΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ...ΤΗΘΥΣ ΘΑΛΑΣΣΑ

• Ο Δίας εγκαταστάθηκε στον Όλυμπο μαζί με άλλους δώδεκα Θεούς. Με νέο όπλο τον κεραυνό, κέρδιζε τον πόλεμο με τους Τιτάνες και για να ευνοήσει τους δικούς του, χώρισε την Πανγαία σε οικόπεδα και την κληροδότησε στους άλλους Ολύμπιους με συμβόλαια νόμιμα και καθαρά και όχι αυθαίρετα πράγματα όπως σήμερα στην Ανατολική Αττική. Τα απομάκρυνε κιόλας για να μην τσακώνονται μεταξύ τους.

7

• Το μεγάλο κομμάτι ονόμασε Λαυρασία (αργότερα έγινε η Ευρώπη και η βόρεια Αμερική), το άλλο ονόμασε Γκοντβάνα (αργότερα έγινε η Αφρική και η Νότια Αμερική).

• Καθώς χώρισε η Πανγαία, ο χώρος κατακλύσθηκε από θάλασσα, που ονομάσθηκε ΤΗΘΥΣ.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΙΟΥΡΑΣΙΚΟΥ195-140 εκ. χρόνια πριν από σήμερα• Οι δυο Θεοί, Ποσειδώνας και Ήφαιστος, άρχισαν

να φιάχνουν το πάτωμα της Αττικής, συνεργασία άψογη. Ο ένας έβαλε ασβεστόπετρες από κοράλλια, ο άλλος άμμο σε στρώσεις.

• Με τον καιρό τα στρώματα βυθίζονταν στο εσωτερικό της γης σε συνθήκες κολάσεως και αργότερα, πολύ αργότερα, οι ασβεστόπετρες θα μεταμορφωθούν σε μάρμαρα, ενώ η άμμος σε ένα έδαφος πολύ φτωχό, το σχιστόλιθο.

8

• Τα υλικά τα διάλεξαν γιατί ήθελαν αργότερα οι Έλληνες να τους τιμήσουν με τα αγάλματά τους, αλλά και για να γυρέψουν αλλού την προκοπή τους, καθώς η γη τους ήταν φτωχή (οι Έλληνες βέβαια στην αρχή πράγματι πρόκοψαν δια της επιστήμης, αργότερα την κατάργησαν ως κοπιαστική ... και ανακάλυψαν τον ... τουρισμό).

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΡΗΤΙΔΙΚΟΥ 140-65 εκ. χρόνια από σήμερα

• Εν τω μεταξύ, οι Τιτάνες που έχασαν τον πόλεμο και κλείστηκαν στα Τάρταρα, όπως οι οπαδοί που χάνει η ομάδα τους, πάλευαν μεταξύ τους για το ποιός φταίει. Κάθε που γινόταν φασαρία στο εσωτερικό της γης, ταρακουνιόταν ο λεπτός φλοιός της και να οι σεισμοί και να τα ηφαίστεια!...

• Με τις μετακινήσεις τωνΤιτάνων άλλαξαν τα πράγματα. Έτσι η Αφρική χώρισε από τη Νότια Αμερική και άρχισε να πλησιάζει την Ευρώπη, που χώρισε από τη Βόρεια Αμερική.

9

• Από το στρίμωγμα της Αφρικής, η Ευρώπη άρχισε να τσαλακώνεται σαν εφημερίδα. Σχηματίστηκαν λοιπόν ψηλές οροσειρές και βαθιές χαράδρες πάνω και κάτω από τη θάλασσα.

• Επειδή το στρίμωγμα συνεχιζόταν μέσα σε ένα κλίμα τροπικό, ο χώρος που ήταν η σημερινή Μεσόγειος, αναστατώθηκε.

• Η Τιθύς θάλασσα στέγνωνε, μετά πλημμύριζε, ο φλοιός της γης έσπαζε και μεγάλα κομμάτια ανεβοκατέβαιναν σαν ασανσέρ.

10

ΠΑΛΑΙΟΚΑΙΝΟ (65-35 εκ. χρόνια πριν από σήμερα)• Ο Ήφαιστος ενυμφέφθη τη σούπερ σταρ της εποχής, τη

θεά Αφροδίτη.• Λόγω του πολέμου, έφιαχνε συνέχεια όπλα από διάφορα

μέταλλα που έστελναν οι Τιτάνες μέσα από τα ηφαίστεια (γι’ αυτό τα πήγαινε καλά με τους Τιτάνες).

• Με τη γυναίκα την τσαχπίνα και τη δική του την ασχήμια, κάπως έπρεπε να αναπληρώσει, άρχισε λοιπόν τα δώρα ....

• Τεχνίτης ήταν, έφιαχνε κάτι κοσμήματα από ασήμι θαύμα!!!

• Έδινε παραγγελιά στους Τιτάνες ... «βάλτε παραπάνω ασήμι στο ηφαίστειο τάδε ...».

• Έβαζε το φτυαράκι του, έπαιρνε το ασήμι που ήθελε, το άλλο το πέταγε στη θάλασσα εκεί που θα γινόταν η Λαυρεωτική όταν θα έβγαινε από τη θάλασσα...

11

ΗΩΚΑΙΝΟ (53-33 εκ. χρόνια πριν από σήμερα)

• Εγκατάσταση Αττικοκυκλαδικής πλάκας)• Πέρασαν χρόνια και καιροί και μέσα στην

ανεμοδαρμένη Μεσόγειο, ένα κομμάτι του γήινου φλοιού, η μισή Αττική με τις Κυκλάδες ταξίδευε δυτικά ώσπου ήρθε και κόλλησε με την υπόλοιπη Ελλάδα ευτυχώς...Είχε έδαφος από μάρμαρο και σχιστόλιθο που έστρωσαν οι θεοί, κάτι λίγο από το ασήμι που πέταξε οΉφαιστος, έμενε τώρα να γίνει το καφενείο. Όμως γύρω-γύρω κύκλος τα ηφαίστεια...καφενείο είπαμε, όχι ψησταριά!

12

ΟΛΙΓΟΚΑΙΝΟ (33-23 εκ. χρόνια πριν)• Για να σταματήσουν τα ηφαίστεια δε δυσκολεύτηκαν οι

θεοί : έσπρωξαν ένα πλακάκι από σχιστόλιθο από το βορρά, έβαλαν και άργιλο βρεμένη να γλιστράει, κάλυψαν την Αττική, πάνε σβήσανε τα ηφαίστεια!

• Εν τω μεταξύτο κλίμα άλλαξε, ψύχρανε και η Τιθύς περιορίστηκε από τη σύγκρουση με την Αφρική, γι’ αυτό θα τη λέμε από ΄δω και εμπρός ΜΕΣΟΓΕΙΟ.

13

ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ 4ο

ΜΕΙΟΚΑΙΝΟ (23-5 εκ. χρόνια πριν)• Υδροθερμικά διαλύμματα μετάλλων• Ο Ήφαιστος έμεινε χωρίς μέταλλα και οι

Τιτάνες όμως βρήκαν άλλη διαδρομή. Έτσι έστελναν μάγμα (αυτή την κόκκινη πηχτή πυρακτωμένη λάβα με μέταλλα) μαζί με ατμό, για να διεισδύει μέσα από σπασίματα του φλοιού της γης προς την επιφάνεια της Λαυρεωτικής. Το μάγμα συναντούσε τις στρώσεις από μάρμαρο και σχιστόλιθο και το μεν μάρμαρο το πέρναγε σχετικά εύκολα μέσα από τα ρήγματα, αλλά το σχιστόλιθο δεν μπορούσε να τον περάσει. Έμενε λοιπόν κάτω από αυτό και απλωνόταν στην επαφή μαρμάρου και σχιστόλιθου, εκεί που θα την αναζητούσαν οι μεταλλωρύχοι αργότερα ... 14

• Και μετά μάθαμε για τα ορυχεία, τα μεταλλεία και τα λατομεία!

• Ορυχείο : Σύνολο εργοταξίων, υπόγειων ή επιφανειακών, τα οποία έχουν προορισμό την ανόρυξη και την εξαγωγή χρήσιμων ορυκτών με τη βοήθεια μηχανικών εγκαταστάσεων

• Από τεχνική άποψη τα ορυχεία διακρίνονται σε μεταλλεία και λατομεία.

• Το λατομείο χαρακτηρίζεται από επιφανειακά κοιτάσματα, από την εκμετάλλευση του υλικού στην ύπαιθρο και από τη μικρότερη εμπορική αξία του εξαγόμενου προϊόντος.

• Από τα λατομεία εξάγονται κυρίως ορυκτά τα οποία χρησιμεύουν ως δομικά υλικά, όπως μάρμαρο, ασβεστόλιθοι, κ.λπ.

• Από το μεταλλείο εξάγονται μέταλλα (τα οποία βρίσκονται κυρίως σε υπόγεια κοιτάσματα) και βιομηχανικά ορυκτά, όπως άνθρακες, θείο, ορυκτό άλας, κ.ά., δηλαδή προϊόντα με μεγαλύτερη εμπορική αξία.

15

• Η παραγωγή των ορυκτών ανήκει στον δευτερογενή τομέα. Η παραγωγή αυτή αφορά ορυκτούς πόρους που διακρίνονται σε ενεργειακούς (λιγνίτης), μεταλλικά ορυκτά (βωξίτης, χαλκός, χρώμιο, σιδηρομεταλλεύματα) και μη μεταλλικά ορυκτά (λευκόλιθος, περλίτης, μάρμαρο, σμύριδα).

• Όπως κάθε χώρα, έτσι και η Ελλάδα, χρησιμοποιεί τον ορυκτό της πλούτο για να έχει οικονομικό όφελος, ή για να γίνει γνωστή στον υπόλοιπο κόσμο.

16

• Η Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη βωξιτοπαραγωγός και μαγγανιοπαραγωγός χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η μεγαλύτερη χώρα, που στο υπέδαφός της βρίσκονται σημαντικά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα χρωμίου.

17

Τα κυριότερα αίτια πρόκλησης ατυχημάτων στα υπόγεια ορυχεία είναι :

• Η μη ύπαρξη σχετικής νομοθεσίας για την ασφάλειά τους ή η χαλαρότητα της εφαρμογής της υπάρχουσας νομοθεσίας.

• Η έλλειψη μηχανημάτων και συσκευών πρόληψης και αντιμετώπισης ατυχημάτων, όπως ο ανιχνευτής Μονοξειδίου του Άνθρακα, ο ανιχνευτής εκρηκτικών αερίων, οι αντλίες συλλογής δειγμάτων αέρα, οι ειδικές συσκευές συναγερμού ασφαλείας, οι ειδικές συσκευές πυρόσβεσης, κ.λπ.

• Η ελλειπής ή καθόλου εκπαίδευση των εργατών πάνω σε θέματα ασφάλειας και αντιμετώπισης καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης.

• Η πλημμελής επιτήρηση και έλεγχος των μηχανημάτων και συσκευών που χρησιμοποιούνται, από τους υπευθύνους για την ασφάλεια των εργαζομένων.

• Η απροσεξία των εργαζόμενων στα ορυχεία, είτε λόγω υπεκτίμησης των δυνατοτήτων τους, είτε λόγω κούρασης ή ασθένειας.

18

• Κατολισθήσεις, φωτιές στα ορυχεία, ατυχήματα από μηχανές και ασφυξίες μπορούν να αποφευχθούν με τη λήψη προληπτικών μέτρων ασφάλειας (στήριξη τοιχωμάτων, ανιχνευτές τοξικών και εύφλεκτων αερίων, συντήρηση μηχανημάτων και καλός εξαερισμός των στοών).

• Η συσσώρευση σκόνης από εκρήξεις στα ορυχεία μπορεί να οδηγήσει σε τραγικές υπόγειες εκρήξεις. Με τη δημιουργία ρευμάτων αέρα, μπορούμε να βελτιώσουμε την κατάσταση.

• Μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν την κατάπνιξη της σκόνης με διαφορετικά είδη σπρέυ, την χρήση αναπνευστικών συσκευών και την απομάκρυνση της σκόνης από τις εκρήξεις, προτού να συσσωρευθεί.

• Οι ασθένειες των πνευμόνων, όπως η πυριτίαση, που μπορεί να είναι αποτέλεσμα παρατεταμένης εισπνοής χαλαζιακής σκόνης και η ασθένεια των μαύρων πνευμόνων από σκόνη άνθρακα, είναι και οι δυο συχνά θανατηφόρες. Για την αποφυγή τους χρησιμοποιούνται ειδικές μάσκες.

• Ο βαθμός στον οποίο τα ορυχεία θεωρούνται ασφαλή, εξαρτάται από τη νομοθεσία στην ασφάλεια των ορυχείων στις διάφορες χώρες και την έκταση στην οποία διεξάγεται κανονικός έλεγχος σε αυτά.

19

20

• Μάθαμε ακόμα και για :

• ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΕΞΟΡΥΚΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

• ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΠΙΟΥ (ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΑΝΩΝ)

• ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

21

• Επίσκεψη στο Vagonetto

• Επίσκεψη στο ΚΠΕ (Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ) Λαυρίου και στο Ορυκτολογικό Μουσείο.

22

Εικονική γεώτρηση 23

24

Ασύρματες συσκευές ξενάγησης

25

26

Μεταλλευτικό Πάρκο Λαυρίου

27

28Το Χάος

29

30

31

32

• Εγκυκλοπαίδεια Δομή, Τόμος 3, Σελ. 14-15, Εκδόσεις ΔΟΜΗ Α.Ε, 2002-2005

• Εγκυκλοπαίδεια Δομή, Τόμος 22, Σελ.189-194, Εκδόσεις ΔΟΜΗ Α.Ε, 2002-2005

• Φυλλάδιο Ι.Γ.Μ.Ε, Ορυκτά της Ελλάδας• Επιστήμη, Επιστημονική και Τεχνολογική Εγκυκλοπαίδεια, Τόμος 10, Σελ.

2196-2199, Εκδόσεις Κ. Κουμουνδουρέας• Εγκυκλοπαίδεια «Γνωρίζω το χθες, το σήμερα, το αύριο, Τόμος 10, Σελ.

2388-2391• Παπαζήσης Ιωάννης, Πολύτιμοι λίθοι και στρατηγικά ορυκτά της

Ελλάδος, Εκδόσεις Κάδμος, Σελ. 323-330, Θεσσαλονίκη 2009• Παπαδόπουλος Δημήτρης, Αργύρου Πηγή, Μια διαχρονική πρόσκληση,

ΚΠΕ (Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης) Λαυρίου• Παπαπαύλου Θ., Παπαδόπουλος Δ., Μιχαηλίδου Ε., Μήνος Μ., Στο

Δρόμο του Μεταλλωρύχου, ΚΠΕ Λαυρίου, 2007-2008• Περιβαλλοντική ομάδα ενιαίου Λυκείου Μήλου, Σχολικά έτη 1997-2000,

Εξορυκτική δραστηριότητα και περιβάλλον, Μήλος 2000

33