TIPARET E QYTETERIMIT BIZANTIN

NE VITIN 325 PAS LINDJES SË KRISHTIT PERANDORI ROMAK KONSTANDINI I MADH SJELLË KRYEQYTETIN E PERANDORISË ROMAKE NGA PERËNDIMI NË LINDJE. KRYEQYTETI I RI U QUAJT ROMA E RE DHE MË VONË KONSTANDINOPOJË (STAMBOLL). FILLIMISHT, KUFIJTË E PERANDORISË SË RE, QË MË VONË HISTORIANËT E QUAJTËN PERANDORI BIZANTINE, ISHIN KUFIJTË E SË VJETRËS. POR ME KALIMIN E KOHËS, NËN PRESIONIN E KUNDËRSHTARËVE TË JASHTËM, BIZANTI HUMBI BETEJA TË NJËPASNJËSHME, GJË QË DREJTOI NË KUFIZIMIN RRETH ZONËS SË KONSTANDINOPOJËS. NDËRSA NË VITIN 1453 RËNIA E KONSTANDINOPOJËS SHËNOI DHE FUNDIN E PERANDORISË SË MADHE. KARAKTERISTIKAT KRYESORE TË SHTETIT BIZANT ISHIN:

1.FEJA E RE, KRISHTERIMI2.SJELLJA E KRYEQYTETITNGA SFERA E NDIKIMIT TË LATINISHTESNË SFERËN E NDIKIMIT TË GJUHËSGREKE3.REALIZIMI I NDRYSHIMEVE/REFORMAVENË LEGJISLACION

FILLIMISHT, PERANDORIA BIZANTINE ISHTE NJË SHTET POLIETNIK ME ORGANIZIM DHE QEVERISJE ROMAKE, ME FE KRISHTËRIMIN DHE ARSIM QË KARAKTERIZOHEJNGA GREQISHTJA E VJETËR. MË VONË, U SHNDËRRUA NË SHTET ME GJUHË TË PËRBASHKËT GREQISHTEN, ME DOGMË FETARE ONRTODOKSINË, DHE KARAKTER TË RIKULTUROR.SHTETI BIZANTIN LUAJTI ROL TË RËNDËSISHËM NË PROGRESIMIN E HISTORISË NDËRKOMBËTARE. BIZANTI SI SUPERFUQI QË ISHTE LUAJTI ROL TË DYFISHTË, NGANJËRA ANË MBËSHTETI EUROPIANËT E ATËHERËSHËM NGA SULMET BARBARE, DHE NGA ANA TJETËR, MBAJTI DHE TRANSMETOI NË PJESËN TJETËR TË EUROPËSTHESARËTARTISTIKË DHE SIGRAFIKË TË ANTIKITETIT.TRE PERIUDHATKRYESORE TË PERIUDHËSBIZANTINE(1)THEMELIMI I PERANDORISË (324 – 565)·KRYEQYTETI PËRCILLET NGAROMANË BIZANT (324)·SHTETI DHEUSHTRIA REALIZONORGANIZIMRRËNJËSOR (SISTEMI I TATIMEVE BËHETMË I DREJTË).·PERANDORINUK KONSIDEROHETMË ZOT.· SHTET FILOKRISTIAN. ME PËRJASHTIM PËRPJEKJEN E DËSHTUAR TË JULIANOS, TË RISILLTE FENË E LASHTË.LUFTA PËR ORTODOKSINË (378 – 518).·NDRYSHIMSTRATEGJIE NË LIDHJEME TRAJTIMIN E BARBARËVE: SHTETI PRANONSHUMË PREJ TYRE NË USHTRINËDHE SHTETIN E TIJ.·DOGMAORTODOKSEMERR FORMËN PËRFUNDIMTARE (451).

·HAPËSIRËMIDIS KISHËS LINDOREDHE PERËNDIMORE (518).SHEKULLI I JUSTINIT (518 – 565)·NGJITJA NË FRON E JUSTINIT (527)·NDRYSHIMLEGJISLACIONI (SOLLI NDRYSHIME PËR BIZANTINDHE BOTËN PERËNDIMORE).·NDRYSHIMENËQEVERSJE DHEUSHTRI.·LULËZIM I ARTIT TË SHKRONJAVE. NDËRTOHET TEMPULLI I AGIA SOFIAS (535).PERIUDHA E II (565 – 1081)(1)ARMIQ TË RINJ (565 -717).·ARABËT.·VAZHDOJNËREFORMATNË JETËN E BRENDËSHMETË SHTETIT.HAPA POZITIV (717 – 867)1. LUFTIM I SUKSESSHËM I ARMIQVE TË HUAJ2. NDRYSHIMET E FUNDIT RRËNJËSORENË JETËN E BRENDSHMETË SHTETIT.KULMI (867 -1025)- DISA PUSHTIME TË REJA.- PËRFUNDOJNË LUFTËRAT E GJATAME BULLGARËT.- MASAMBROJTËSE PËR TË VARFËRIT.FILLIMI I PROBLEMEVE SERIOZE (1025 – 1081)·NDRYSHIM I VAZHDUESHËM I PERANDORËVE. KONTRADIKTA SERIOZE TË BRENDSHME.·PERANDORI E DOBËT, NUK PËRBALLONDOT ARMIQTË E JASHTËM.·HUMBJE TË BIZANTËVE NDAJ TURQVE.·NDARJA PËRFUNDIMTARE E DY KISHAVE (1054).

JUSTINIANI zakonisht i njohur si Justiniani I, apo (në Kishën Ortodokse) Shën Justiniani i Madh, lindi në Tauresium, të Ilirisë rrethviteve 482/483 dhe vdiq me 13 nëntor apo 14 nëntor, 565 në Konstantinopël. Ishte perandor i Bizantit nga viti 527 gjer në vdekjen e tij, dhe anëtari i dytë i dinastisë justiniane, pas xhaxhit të tij Justinit . Justiniani u lind në Petrus Sabbatius të Tauresium nëprovincën, e Dardanisë.

Gjatë kohës së sundimit të Justinianit, perandoria bizantine arrinkulmin e lulëzimit në të gjitha lëmenjtë e jetës dhe jo vetëm nëkulturë si ishte e joshur më parë dhe pas Justinianit. Nga pikëpamjaushtarake, Afrika dhe Italia u rimëkëmben dhe pushteti i perandorisëishte më i fortë se kurrë më parë. Në anën tjetër arkitektura polulëzonte dhe nga kjo kohë kanë mbetur shembujt më të mirë sip.sh.: Haja Sofia në Konstantinopol (Stamboll). Historianët siç ishinProkopiusi dhe Agatia punonin me të madhe sipas traditës sëHerodotit e Thukididit. Gjatë kësaj kohe u krijua edhe Kodeksi iJustinianit (529) i cili u institualizua dhe hyri në fuqi rreth viteve 533. Të gjitha këto vepra janë pika të begatisë bizantine e që janë krijuarnë kohën e Justinianit. Në vitin 533 Justiniani ndërmori disaekspedita të udhëhequra nga Belisari kundër mbretit vandal nëAfrikë. Sulmimin e gotëve të jugut, Justiani e bëri me zbarkimin nëItali në vitin 535. Si me administratën e tij laik, despotizmin e ka shfaqur edhe në politikën kishtare e perandorit. Ai nuk ka lënë pas dore mundësinë për sigurimin e të drejtave të Kishës dhe klerit, përmbrojtjen dhe zgjerimin monasticizmit. Ai i dha murgjit të drejtë tëtrashëgojnë pronë nga qytetarët privatë dhe të drejtën për të marrësolemnia ose dhurata vjetore nga thesarit perandorak, ose nga taksate krahinave të caktuara dhe se ai ndalohet konfiskimi vë mbi pasuritëe manastirit. Zhvillim te madh njohen edhe artet, posaqarishtarkiktektura

Menjëherë pas Justiniani u bë perandor në vitin 527 , ai vendosi riparimin e sistemit ligjor të perandorisë . Kane ekzistuar tre kodikët e ligjeve perandorake dhe të ligjeve të tjera të veçanta , shumë prej të cilave ishin në konflikt. Codex Gregorianus dh eCodex Hermogenianus ishin përmbledhje jozyrtare . ( Termi " Kodiku " i referohet aspektit fizik të punimeve , duke qenë në formë të librit , dhe jo në listat papirus . Kalimi në kodik ka ndodhur rreth 300 pas Krishtit . )]Kodiku Theodosianus ishte një përmbledhje zyrtar i urdhëruar nga Teodosi II .Në shkurt 528 , Justiniani shpalli te nevojshme krijimin e një komisioni dhjetë vetësh për të shqyrtuar këto përmbledhje e mëparshme , si dhe ligjeve të veçanta per , të eliminuar çdo gjë të panevojshme ose të vjetëruara , të bëjë ndryshime , dhe për të krijuar një përmbledhje të vetme të ligjeve perandorake në fuqi .komisioni kryesohej nga prefekti Pretoriane , Gjoni e Cappadocia dhe gjithashtu të përfshira Tribonian , i cili ishte më pas në krye të projekteve të tjera Corpus Juris Civilis . Komisioni përfundoi punën e tij në 14 muaj , dhe hartimi është shpallur në prill 529 nga Constitutio Summa . Megjithatë , kjo përmbledhje nuk ka eliminuar të gjitha konfliktet që kishin lindur gjatë viteve në jurisprudencën romake , dhe kushtetutat në Kodi i duhej të përdoret së bashku me mendimet kontradiktore e juristëve të lashtë . " Citim i kushtetutave në fjalë të Kodit tonë , me mendimet e përkthyesve lashta të ligjit , do të mjaftojë për asgjësimin e të gjitha rasteve . Justiniani u përpoq për të harmonizuar këto mendime kontradiktore duke lëshuar "pesëdhjetë Vendimet" e tij dhe duke kaluar ligje të tjera të reja . Kjo do të thotë se Kodi i tij nukka reflektuar ligjin fundit perandorak . . Kështu , Justiniani urdhëroi një përmbledhje të re të zëvendësojë te parën , dhe ky Codex është botuar në 534 .Asnjë kopje e edicionit të parë të Kodit ka mbijetuar . Vetëm një fragment i

një indeksi të përmbajtjes në një papirus egjiptian mbetet .edicioni i dytë i këtij Kodi është botuar më 16 nëntor , 534 dhe hyri në fuqi më 30 dhjetor Kodiku përbëhet nga dymbëdhjetë libra

. 1 libër per shqetësimet e ligjit kishtar , burimet e ligjit , dhe detyrat e zyrave të larta ;; libri i 9 merret me krimet ; dhe librat 10-12 përmbajnë ligjin administrativ . Struktura e Kodit është e bazuar në klasifikimin e lashta të përcaktuara

BIZANTI OSE E ASHTUQUAJTURA PERANDORIA ROMAKE E LINDJES PERFSHINTE BRENDA TERRITOREVE TE SAJ SHTETE SI VENDET BALLKANIKE,AZINE E VOGEL,SIRINE ,PALESTINEN E EGJIPTIN. E KRIJUAR NGA NDARJA E PERANDORISE ROMAKE NE 2 PJESE NE ATE TE LINDJES DHE TE PERENDIMIT NE VITIN 395 KJO PERANDORI ARRITI TE MBIJETOJE POTHUAJSE 1000 VJET ME SHUME SE PJESA TJETER E PERANDORISE.POR A LINDI NJE QYTETERIM I RI APO ISHTE VIJIMESI E PERANDORISE SE DIKURSHME ROMAKE?

BIZANTI U KTHYE NE VLERAT ME TE MIRA TE QYTETERIMIT ROMAK PASI NE TERRITORIN E KESAJ PERANDORIE NUK KISHTE KONFLIKTE SI NE PERANDORINE E PERENDIMIT.SHPESH HERE NE MUND TE PYESIM SI ESHTE E MUNDUR QE NJE PERANDORI ME POPULLSI TE PERZIER MBIJETOI PER KAQ SHUME VJET?BIZANTI ISHTE I VENDOSUR NE KRYQEZIMIN E RRUGEVE TREGTARE MIDIS LINDJES DHE PERENDIMIT DHE KJO GJE SILLTE KUSHTE TE FAVORSHME E KONOMIKE DHE TREGTARE .KY MJEDIS GJEOGRAFIK KISHTE NDIKIM TEPER TE MADH NE PERANDORINE BIZANTINE.

PER TE QENE NJE SHTET I FORTE DUHET DHE NJE SISTEM JURIDIK I TILLEBAZAT E NJE SHTETI TE FORTE I HODHI JUSTINIANI I CILI KODIFIKOI LIGJET E VJETRA ROMAKE ,NE KETE MENYRE AI

HODHI BAZAT PER NJE QENDRUESHMERI TE JETES POLITIKE DHE SOCIALE.

BIZANTI GJITHASHTU SHQUHET PER NJE SERE ARRITJESH NE FUSHEN E KULTURES,TE CILAT JANE NJE TRASHEGIMI E RENDESISHME PER SHOQERINE NJEREZORE.NE NJE KENDEVESHTRIM ME TE GJERE TERRITORET E BIZANTIT TERHEQIN VEMENDJEN E STUDIUESVE EDHE NE DITET E SOTME PER TE MESUAR SE CFARE E BERI KETE PERANDORI KAQ TE FUQISHME NE SYTE E NJEREZIMIT.

KY QYTETERIM I LINDUR NGA NJE PERANDORI E NDARE NE 2 PJESE ESHTE NJE VIJIMESI E NJE QYTETERIMI TE ZHVILLUAR I CILI ARRITI TE PERSOSET NE DISA VIJA SI ATE EKONOMIKE,POLITIKE APO SHOQERORE.MUND TE THEMI QE KY QYTETERIM KA ARRITUR MAJAT E ZHVILLIMIT DUKE BERE TE MUNDUR QE PERANDORIA BIZANTINE TE JETOJE PER 1000 VJET.