PER ADMINISTRIMIN MJEDISOR TE MBETJEVE TE NGURTA

LIGJI

nr.9010, datë 13.02.2003 “ PER ADMINISTRIMIN

MJEDISOR TE MBETJEVE TE NGURTA”

.dhe aktet nënligjore në zbatim të tij.

Tiranë, më 01.03.2011

Përmbledhje

LIGJI nr. 9010, date 13.2.2003 për “Administrimin mjedisor te mbetjeve te ngurta ”

VKM, nr. 806, datë 4.12.2003 për “Miratimin e rregullave e të procedurave për

importimin e mbetjeve për përdorim, përpunim e riciklim”

VKM, nr. 99, datë 18.2.2005 për “ Miratimin e katalogut shqiptar të klasifikimit të mbetjeve ”

VKM, nr. 860, datë 20.12.2006 për “ Miratimin e planit kombëtar të veprimit për

heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e ndotësve organikë, të qëndrueshëm ”

Udhëzim nr. 6, datë 27.11.2007 për “Miratimin e rregullave, përmbajtjes dhe afateve për përgatitjen e planeve të administrimit të mbetjeve të ngurta”

Rregullore nr. 1, datë 30.3.2007 për “ Trajtimin e mbetjeve të ndërtimit nga

krijimi, transportimi e deri tek asgjësimi i tyre ”

Rregullore nr. 6, datë 30.11. 2007 për “ Administrimin e mbetjeve spitalore ”

VKB nr. 1, datë 05.02.2007 për “ Rregullimin e administrimin e mbetjeve urbane dhe pastrimit të qytetit”

LIGJ Nr .9010, date 13.2.2003

PER ADMINISTRIMIN MJEDISOR TE MBETJEVE TE NGURTA

I azhurnuar me:

• Ligjin nr.10 137, datë 11.5.2009

Ne mbështetje te neneve 78, 81 pika 1 dhe 83 pika 1 te Kushtetutës, me propozimin e Këshillit te Ministrave,

KUVENDI

I REPUBLIKES SE SHQIPERISE

V E N D O S I:

KREU I DISPOZITA TE PERGJITHSHME

Neni 1

Qëllimi Ky ligj synon mbrojtjen e mjedisit dhe shëndetit nga ndotja dhe dëmtimi prej mbetjeve te ngurta, nëpërmjet administrimit mjedisor te tyre ne çdo faze, përfshi krijimin, grumbullimin, ndarjen, ruajtjen, transportin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin, te cilat çojnë ne pakësimin e mbetjeve dhe zvogëlimin e ndikimeve te tyre te rrezikshme e te dëmshme.

Neni 2 Përkufizime

Ne kuptim te këtij ligji, termat e mëposhtëm kane këtë kuptim: 1. "Asgjësimi i mbetjes" përfshin proceset pas te cilave nuk parashikohet përpunim tjetër i mbetjes dhe qe mbyllen me groposjen e hedhurinës. 2. "Hedhurine" është pjesa e mbetur pas përpunimit te mbetjes qe nuk ka me vlere përdorimi. 3. "Mbetje bujqësore dhe blegtorale" janë mbetjet e përftuara nga veprimtaritë e fermerëve si: mbetjet mase vegjetative bimore dhe mbetjet qe krijohen nga veprimtari jetësore te blegtorisë. 4. "Mbetje e ngurte" është një lende, një objekt ose pjese e tij, te cilat nuk përdoren me ose qe zotëruesi do t'i hedhe. Lendet, objektet ose pjesët e tyre vlerësohen si mbetje për sa kohe qe materialet e nxjerra prej tyre ose energjia e prodhuar nuk përfshihen ne procesin e prodhimit. 5. "Mbetje industriale" janë mbetjet e krijuara nga veprimtaritë industriale, artizanale dhe nga shërbimet. 6. "Mbetje spitalore" janë mbetjet e krijuara nga spitale ose shërbime shëndetësore, institucione shëndetësore kërkimore, ku përfshihen materialet e rrezikshme dhe jo te rrezikshme. 7. "Mbetje te ndërtimit" janë mbetjet si: gurë, dhera, beton, tulla, qe mbeten nga veprimtaritë ndërtuese, rindërtuese, meremetuese dhe prishëse te ndërtesave dhe strukturave te tjera. 8. "Mbetje te vëllimshme" janë mbetje me përmasa te mëdha pajisjesh e makinerish, grumbullimi, transportimi dhe largimi i te cilave kryhet me metoda e teknika te veçanta. 9. "Mbetje urbane" janë mbetjet e shtëpive, te ndërtesave administrative, sociale dhe publike. Ne këtë emërtim përfshihen edhe mbetjet qe vijnë si rezultat i veprimtarive tregtare, vendeve te pushimit e argëtimit, sasitë dhe përbërjet e te cilave nuk pengojnë trajtimin e tyre bashke me mbetjet urbane. 10. "Përpunimi i mbetjes" është ndryshimi i vetive ose i përbërjes se mbetjes, duke e transformuar atë ne produkt përfundimtar ose ne lende te pare apo ndihmese për prodhimin e produkteve përfundimtare. 11. "Prodhuesi i mbetjes" është personi fizik dhe juridik, veprimtaria e te cilit krijon mbetje. 12. "Riciklimi i mbetjes" është ripërtëritja ose rinovimi i vetive te mbetjes, për t'u përdorur me pas si lende e pare ose si material ndihmës. 13. "Zotëruesi i mbetjes" është personi fizik dhe juridik:

a) veprimtaria e te cilit krijon këtë mbetje; b) i cili grumbullon, ruan përkohësisht, transporton dhe largon për ne vendin e caktuar mbetje te ngurta; c) i cili përpunon dhe asgjëson mbetje te ngurta. Zotëruesi i mbetjes është i njohur dhe i identifikuar si subjekt te drejtash e detyrash ne çdo faze te procesit te administrimit te mbetjeve qe nga krijimi deri ne asgjësimin e tyre.

Neni 3 Objekti

1. I nënshtrohen administrimit, sipas kërkesave te këtij ligji: a) mbetjet urbane; b) mbetjet industriale; c) mbetjet spitalore; ç) mbetjet e ndërtimit; d) mbetjet ne sistemin e kanalizimeve te ujerave te zeza, kanaleve kulluese e rezervuarëve; dh) mbetjet bujqësore dhe blegtorale; e) mbetjet e vëllimshme. 2. Ky ligj nuk zbatohet për mbetjet e rrezikshme, radioaktive, bërthamore dhe eksplozive, administrimi i te cilave rregullohet me ligje te veçanta. 3. Këshilli i Ministrave, me propozimin e Ministrit te Mjedisit, miraton "Katalogun shqiptar te klasifikimit te mbetjeve", sipas "Katalogut evropian te mbetjeve".

Neni 4 Zbatimi

Detyrimeve te këtij ligji u nënshtrohen personal fizike e juridike, publike dhe private, vendas ose te huaj: a) veprimtaritë e te cilëve krijojnë mbetje; b) kur janë zotërues te mbetjeve, te angazhuar dhe te licencuar për grumbullimin, depozitimin, transportimin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin e tyre; c) organet shtetërore, organizatat shoqërore dhe shtetasit.

Neni 5 Detyrat e organeve shtetërore

1. Ministria e Mjedisit, ne bashkëpunim me agjencitë rajonale dhe Inspektoratin e Mjedisit organizojnë punët për funksionimin e procesit te administrimit mjedisor te mbetjeve dhe kontrollojnë zbatimin e tij ne te gjitha nivelet. 2. Organet shtetërore, qendrore e vendore, ne bashkëpunim me Ministrinë e Mjedisit kane për detyre: a) hartimin e planeve kombëtare dhe lokale për administrimin mjedisor te mbetjeve; b) përcaktimin e metodologjisë për trajtimin mjedisor te mbetjeve, ne përputhje me llojin e natyrën e tyre; c) sigurimin dhe përdorimin e efektshëm te mjeteve te nevojshme financiare;

ç) kontrollin e vazhdueshëm mbi veprimtaritë qe krijojnë mbetje, si dhe mbi ato qe angazhohen ne transportimin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin e tyre ne fushat e sektorët qe mbulojnë.

Neni 6 Taksa e mbetjeve

Personat fizike e juridike, vendas e te huaj, veprimtaritë e te cilëve krijojnë mbetje, paguajnë takse për krijimin e mbetjeve dhe shkarkimin e tyre ne mjedis. Masa dhe lloji i taksës, mënyrat e pagesës, organet qe i vjelin, kriteret e përdorimit mjedisor te saj caktohen me ligj.

KREU II PARANDALIMI I NDOTJES NGA MBETJET E NGURTA

Neni 7

Qëllimi i administrimit te mbetjeve Procesi i administrimit te mbetjeve synon qe: a) nga veprimtaritë prodhuese te rezultojnë sa me pak mbetje; b) ne mbetjet e krijuara, vendin kryesor ta zënë mbetjet e degradueshme, te riciklueshme e te përpunueshme; c) administrimi i tyre te jete cikël sa me i shkurtër, me qellim qe te zvogëlohet koha e ekspozimit te tyre ne mjedis; ç) mbetjet te grumbullohen dhe te trajtohen te ndara ne te gjitha fazat e administrimit te tyre dhe te mos përzihen me mbetjet e rrezikshme dhe inerte. Trajtimi i tyre ne një faze te mëparshme te mos pengoje përdorimin e mëtejshëm te tyre; d) te pakësohet sa me shume lëvizja e transporti i mbetjeve dhe asgjësimi i tyre te kryhet ne impiantin me te afërt; dh) për hedhurinat qe rezultojnë pas përpunimit te mbetjeve, te kryhet groposje e sigurt.

Neni 8 Veprimet e ndaluara

Ne territorin e Republikës se Shqipërisë janë te ndaluara: a) braktisja, shkarkimi, hedhja ne toke ose ne ujerat sipërfaqësore e mbetjeve qe çojnë ne degradimin e vetive te tokës ose te ujerave sipërfaqësore dhe shkaktojnë rrezik ose dem për shëndetin dhe mjedisin; b) përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve jashtë zonave te përcaktuara nga organet e qeverisjes vendore; c) importimi i mbetjeve dhe i hedhurinave, qe rezultojnë nga trajtimi i tyre, me qellim ruajtjeje, depozitimi ose asgjësimi; ç) grumbullimi, transportimi, ruajtja, riciklimi, përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve nga personat fizike e juridike, te palicencuar për kryerjen e këtyre veprimtarive;

d) përpunimi, depozitimi dhe asgjësimi i mbetjeve me teknika dhe teknologji te papërshtatshme dhe te pamiratuara nga Ministri i Mjedisit dhe ministrat përkatës; dh) djegia ne natyre, përfshirë edhe vetedjegien e mbetjeve dhe te hedhurinave qe rezultojnë nga trajtimi i tyre.

Neni 9 Detyrime te krijuesit te mbetjeve

1. Personal fizike dhe juridike, veprimtaria e te cilëve krijon mbetje, detyrohen: a) te ndërtojnë linja dhe impiante për riciklimin dhe përpunimin e mbetjeve, ne përputhje me teknologjinë, me natyrën dhe sasinë e mbetjeve qe krijojnë; b) t'i ruajnë dhe t'i trajtojnë mbetjet qe te mos vështirësojnë proceset pasuese te administrimit mjedisor te tyre; c) te ndajnë qe ne burim mbetjet ne kosha te veçante te dallueshëm. 2. Për plotësimin e këtyre detyrimeve, personi fizik ose juridik, veprimtaria e te cilit krijon mbetje, harton programin e masave teknike, teknologjike e organizative te trajtimit te mbetjeve, i cili kontrollohet nga Inspektorati i Mjedisit, nga organi qe ka licencuar veprimtarinë, si dhe nga organet e qeverisjes vendore te zonës ku zhvillohet veprimtaria.

Neni 10 Detyrimet e zotëruesit te mbetjeve

1. Zotëruesit e mbetjeve sigurojnë: a) respektimin e kërkesave te ligjit nr.8094, date 21.3.1996 "Për largimin publik te mbeturinave", te këtij ligji dhe te akteve nënligjore ne zbatim te tyre; b) ruajtjen e mbetjeve ne kushte te veçanta, sipas tipit, sasisë, origjinës dhe vetive te tyre; c) ndarjen e mbetjeve te rrezikshme prej mbetjeve te tjera, ruajtjen e sigurt te mbetjeve, për te cilat nuk ekzistojnë mënyra te përshtatshme përpunimi dhe asgjësimi; ç) mbajtjen e regjistrave te mbetjeve, sipas klasifikimit te tyre, ku hidhen te dhënat për sasinë, përmbajtjen dhe periodicitetin e grumbullimit dhe te transportit, te dhëna për ruajtjen dhe largimin e mbetjeve ne vendet e caktuara; d) grumbullimi i mbetjeve te rrezikshme behet i veçuar dhe ato ruhen përkohësisht ne mbajtës speciale, paketohen, etiketohen dhe transportohen ne përputhje me rregullat dhe standardet ndërkombëtare te miratuara ne Republikën e Shqipërisë. 2. Lëvizja e mjeteve nga një zotërues tek tjetri behet vetëm mbi bazën e kontratave. 3. Zotëruesit e mbetjeve dëmshpërblejnë dhe rehabilitojnë, me shpenzimet e tyre, demet qe shkaktojnë ne shëndet dhe ne mjedis. 4. Shpenzimet për grumbullimin, transportin, ruajtjen, përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve përballohen nga zotëruesit e mbetjeve.

KREU III TRAJTIMI I MBETJEVE SIPAS LLOJIT

Neni 11

Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve urbane 1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve urbane kryhen nëpërmjet metodave dhe renditjes se mëposhtme te detyrueshme për zbatim: a) ndarja e mbetjeve sipas klasifikimit te miratuar; b) riciklimi dhe ripërdorimi i tyre; c) kompostimi; ç) groposja; d) djegia ne impiante te posaçme. 2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Shëndetësisë miratojnë rregu llore tip për secilën nga metodat e mësipërme. Organet e qeverisjes vendore miratojnë rregulloret për çdo rast konkret, duke iu referuar rregulloreve tip te miratuara.

Neni 12 Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te ndërtimit

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te ndërtimit behet me ripërdorim dhe groposje. 2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Rregullimit te Territorit dhe Turizmit miratojnë rregulloren e trajtimit te mbetjeve te ndërtimit nga krijimi, transportimi e deri tek asgjësimi i tyre.

Neni 13 Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve industriale

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve industriale bëhen nëpërmjet impianteve dhe teknologjive te veçanta, për çdo lloj mbetje industriale. 2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Industrisë dhe Energjetikes miratojnë rregulloren e trajtimit te mbetjeve industriale, si dhe kriteret e rregullat për instalimin dhe funksionimin e impianteve te përpunimit.

Neni 14 Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te minierave

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te shpim-kërkimit dhe shfrytëzimit te pasurive minerare kryhen pa penguar studimin, nxjerrjen dhe cilësitë e tyre, si dhe pa shkaktuar dëme ne ujerat sipërfaqësore e nëntokësore, ne peizazh e ne biodiversitet. 2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Industrisë dhe Energjetikes miratojnë rregulloren e trajtimit te mbetjeve te minierave qe nga krijimi, transporti e deri tek asgjësimi i tyre.

Neni 15 Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te ushtrisë

1. Mbetjet e krijuara nga repartet, ndërmarrjet e instalimet ushtarake përpunohen dhe asgjësohen prej tyre, ne përputhje me kërkesat e rregulloreve përkatëse te ushtrisë.

2. Ministria e Mbrojtjes kontrollon zbatimin e kërkesave te rregulloreve për administrimin dhe asgjësimin e mbetjeve te sektorit ushtarak.

Neni 16 Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve bujqësore dhe blegtorale

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve bujqësore dhe blegtorale kryhen nga vete fermat qe i kane krijuar, duke përdorur kompostimin, riciklimin dhe teknologji te tjera te veçanta. 2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Bujqësisë dhe Ushqimit miratojnë rregulloren e trajtimit te mbetjeve bujqësore dhe blegtorale, te detyrueshme për çdo fermer dhe te kontrollueshme nga inspektoratet e Ministrisë se Bujqësisë dhe Ushqimit dhe nga organet e qeverisjes vendore.

Neni 17 Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te vëllimshme

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te vëllimshme kryhen nga personat fizike e juridike, te specializuar dhe te licencuar për këtë veprimtari. Për veprimtaritë lokale, licencimin e bëjnë organet e qeverisjes vendore. 2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Transportit dhe Telekomunikacioneve miratojnë rregulloren për përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve te vëllimshme. 3. Vendet për depozitimin dhe asgjësimin e mbetjeve te vëllimshme miratohen nga organet e qeverisjes vendore, sipas kritereve te përcaktuara ne nenin 21 te këtij ligji.

Neni 18 Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve spitalore

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve spitalore kryhen nëpërmjet djegies ne impiante te posaçme. 2. Ministri i Shëndetësisë dhe Ministri i Mjedisit miratojnë rregulloren e përpunimit dhe te asgjësimit te mbetjeve spitalore, si dhe kriteret e rregullat për instalimin dhe funksionimin e impianteve te djegies.

Neni 19 Mbetjet ndërkufitare

1. Mbetjet urbane, te krijuara gjate transportit ndërkufitar (ajror, ujor dhe rrugor), te pasagjereve, veçohen ne piken kufitare dhe trajtohen si mbeturinat urbane te zonës. 2. Ministri i Mjedisit, Ministri i Shëndetësisë dhe Ministri i Transportit dhe Telekomunikacioneve miratojnë udhëzimin për administrimin e mbetjeve ne pikat e kalimit kufitar.

Neni 20 Groposja e mbetjeve

1. Groposja e mbetjeve është etapa e fundit, se cilës i nënshtrohen te gjitha mbetjet, objekt i këtij ligji, si dhe hedhurinat qe rezultojnë pas trajtimit te tyre. 2. Nuk lejohet te groposen: a) mbetjet e lëngëta; b) mbetjet eksplozive dhe oksiduese; c) mbetjet e përflakshme; ç) mbetjet spitalore, infektive dhe shpuese; d) gomat e përdorura te automjeteve.

Neni 21 Instalimi i impianteve

Përcaktimi i vendit ku instalohen impiantet e përpunimit dhe te asgjësimit te mbetjeve, i nënshtrohet procedurës se vlerësimit te ndikimit ne mjedis, duke mbajtur parasysh kriteret e mëposhtme: a) te jete larg nga vendbanimet, nga rrugët kombëtare dhe zonat me lëvizje te dendur te njerëzve dhe kafshëve; b) te jete ne formacione gjeologjike, qe pengojnë filtrimet e mundshme; c) te mos jete ne afërsi te burimeve ujore sipërfaqësore, nëntokësore, baseneve, tokave te lagura, lagunave, kënetave, pyjeve, kullotave, zonave me ndjeshmëri te larte ekologjike dhe zonave te mbrojtura turistike dhe me trashëgimi kulturore; ç) te jete larg zonave qe mund te përmbyten; d) te lejoje lëvizjen e brendshme te automjeteve dhe te mekanizmave qe transport ojnë dhe përpunojnë mbetjet.

Neni 22 Rehabilitimi i venddepozitimeve ekzistuese

1. Me hyrjen ne fuqi te këtij ligji, fushat ekzistuese te depozitimit te mbetjeve urbane i nënshtrohen administrimit paraprak ne drejtim te: a) mbulimit me dhe e ngjeshjes; b) hapjes se kanaleve te veçanta për ujerat e shiut, ujerat sipërfaqësore dhe për ekstraktet e mbetjeve dhe grumbullimin e tyre ne një basen te izoluar; c) mbrojtjes nga zjarret; ç) ndalimit te hyrjes se personave te paautorizuar; d) mbulimit me dhe e gjelbërimit te pjesës se fushës, ku nuk depozitohen me mbetje. 2. Me hyrjen ne fuqi te këtij ligji, dampat industriale ekzistuese mirëmbahen dhe rehabilitohen, sipas kërkesave te përcaktuara ne këtë ligj për administrimin e mbetjeve industriale. 3. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Industrisë dhe Energjetikes miratojnë udhëzimin për, rehabilitimin e dampave, sipas veçorive te mbetjeve qe ato mbartin.

KREU IV KOMITETI I ADMINISTRIMIT TE MBETJEVE TE NGURTA

Neni 23

Komiteti i Administrimit te Mbetjeve te Ngurta 1. Për te bashkërenduar detyrat e ministrive për administrim mjedisor te mbetjeve krijohet Komiteti i Administrimit te Mbetjeve te Ngurta si organizëm ndërministror ne nivel zëvendësministrash. Këshilli i Ministrave, me propozim te Ministrit te Mjedisit, miraton përbërjen, organizimin dhe funksionimin e tij. 2. Çdo fund viti, Komiteti paraqet për shqyrtim ne Këshillin e Ministrave raportin vjetor te gjendjes dhe te administrimit te mbetjeve ne shkalle vendi.

Neni 24 Plani kombëtar

Për zbatimin e kërkesave te këtij ligji, Këshilli i Ministrave miraton Planin Kombëtar te Administrimit te Mbetjeve te Ngurta, te propozuar nga Komiteti i Administrimit te Mbetjeve te Ngurta.

Neni 24/1

Licencat e parashikuara në krerët II e III, të këtij ligji, përfshihen në kategorinë III.2, të shtojcës së ligjit për licencat. Licencimi i këtyre veprimtarive bëhet sipas ligjit për licencat.

KREU V LEJA MJEDISORE

Neni 25

Leja mjedisore 1. Personat fizike dhe juridike qe marrin përsipër grumbullimin, transportimin, përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve, pajisen me autorizim mjedisore përkatëse, duke u përjashtuar nga tarifa e shërbimit për marrjen e autorizims. 2. Kur veprimtaritë e mësipërme ushtrohen ne shkalle vendi, leja miratohet nga Ministri i Mjedisit. Për veprimtaritë lokale, miratimi behet nga agjencitë rajonale te mjedisit ne bashkëpunim me organet e qeverisjes vendore.

KREU VI IMPORTIMI, EKSPORTIMI DHE TRANZITIMI I MBETJEVE

Neni 26

Leja e importit Ne Republikën e Shqipërisë ndalohet importimi i mbetjeve për ruajtje, depozitim ose asgjësim. Çdo import i veçantë mund të kryhet në bazë të një autorizimi të posaçëm të Këshillit të

Ministrave.

Neni 27 Eksportimi i mbetjeve

1. Personal fizike dhe juridike, qe do te eksportojnë mbetje, pajisen me autorizim eksportimi te mbetjeve. Ministri i Mjedisit përcakton rregullat e kërkimit, te shqyrtimit dhe te miratimit te autorizims se eksportimit, si dhe dokumentet qe shoqërojnë kërkesën për autorizim. 2. Eksportimi i mbetjeve lejohet me miratimin e autoriteteve përgjegjëse te shtetit ku do te importohet dhe te shteteve, ne territoret e te cilave do te tranzitohet mbetja. 3. Ne rast se shteti importues ose shtetet, ne territoret e te cilave do te tranzitohet mbetja, refuzojnë te pranojnë mbetjen e eksportuar, eksportuesi mbulon vete shpenzimet për asgjësimin e sigurt te mbetjeve.

Neni 28 Tranzitimi i mbetjeve

1. Tranzitimi i mbetjeve ne territorin e Republikës se Shqipërisë behet me autorizim te miratuar nga Ministri i Mjedisit, sipas rregullave dhe procedurave te miratuara prej tij dhe Ministri i Transportit dhe Telekomunikacioneve. 2. Tranzitimi i mbetjeve nuk lejohet pa miratimin e autoriteteve përgjegjëse te shtetit importues, shtetit eksportues dhe te shteteve te tjera, ne territoret e te cilave do te tranzitohet.

Neni 29 Shkelja e rregullave te lëvizjes se mbetjeve

1. Ne rast te shkeljes se rregullave te importit, te eksportit dhe te tranzitimit te mbetjeve, autoritetet e doganës dhe ato te policisë kufitare bllokojnë lëvizjen e mbetjeve dhe njoftojnë Ministrinë e Mjedisit dhe Ministrinë e Rendit Publik. 2. Ministria e Mjedisit është autoriteti përgjegjës kombëtar dhe bashkërenduesi i te gjitha marrëveshjeve ndërkombëtare për administrimin mjedisor te mbetjeve, ne te cilat Republika e Shqipërisë është pale.

KREU VII MONITORIMI I ADMINISTRIMIT TE MBETJEVE

Neni 30

Detyrimi për monitorim 1. Monitorimi i mbetjeve është pjese e Programit Kombëtar te Monitorimit te Mjedisit dhe kryhet sipas kërkesave te tij. Monitorimi i mbetjeve përfshin te gjitha fazat e procesit te administrimit te tyre, sipas këtij ligji dhe realizohet i veçante për do lloj mbetje.

2. Personal fizike dhe juridike, veprimtaritë e te cilëve krijojnë mbetje, qe trajtohen nga ky ligj, si dhe personal fizike dhe juridike te pajisur me autorizim mjedisi për grumbullimin, transportimin, përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve, monitorojnë kryerjen e këtyre veprimtarive me shpenzimet e veta dhe publikojnë te dhënat qe dalin do tre muaj. 3. Ministri i Mjedisit miraton rregulloren e monitorimit te mbetjeve, e cila është e detyrueshme për subjektet e përmendura ne piken 2 te këtij neni.

KREU VIII KONTROLLI

Neni 31 1. Ndaj veprimtarisë se zotëruesve te mbetje ve ushtrojnë kontrolle Inspektorati i Mjedisit, organi qe ka licencuar veprimtarinë, Inspektorati Sanitar Shtetëror dhe inspektorati bashkiak. 2. Inspektorati bashkiak dhe Inspektorati Sanitar Shtetëror kontrollojnë zbatimin e rregullave dhe te kërkesave për krijimin, grumbullimin, ruajtjen, transportimin, përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve urbane, te mbetjeve te ndërtimit dhe te mbetjeve te vëllimshme. 3. Inspektorati i Mjedisit kontrollon zbatimin e rregullave dhe te kërkesave për trajtimin dhe administrimin e mbetjeve dhe kushtet e vendosura ne autorizimn mjedisore për: a) krijimin, grumbullimin, ruajtjen, lëvizjen dhe përpunimin e mbetjeve te tjera nga ato te përmendura ne piken 2 te këtij neni; b) funksionimin e impianteve dhe te instalimeve te përpunimit dhe te asgjësimit te mbetjeve; c) transportin dhe lëvizjen e mbetjeve brenda proceseve te administrimit te tyre; ç) kryerjen e monitorimit te mbetjeve nga zotëruesit e tyre; d) mbajtjen e regjistrave te veçante për mbetjet; dh) zbatimin e programeve vetjake te masave teknike, teknologjike e organizative.

KREU IX SANKSIONET

Neni 32

1. Kur shkeljet e dispozitave te këtij ligji përbejnë vepër penale, Inspektorati i Mjedisit bën kallëzimin për ndjekje penale. 2. Shkeljet e mëposhtme te dispozitave te këtij ligji, kur nuk përbejnë vepër penale, përbejnë kundërvajtje administrative ne fushën e mjedisit: a) ushtrimi pa autorizim mjedisore i veprimtarive, duke shkelur kërkesat e nenit 25 te këtij ligji; b) shkelja e kërkesave dhe kushteve te vendosura ne autorizimn mjedisore për administrimin e mbetjeve;

c) mosrespektimi i detyrimeve gjate vënies ne pune te impianteve dhe te instalimeve; ç) braktisja, shkarkimi ose hedhja e mbetjeve jashtë vendeve te përcaktuara; d) përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve jashtë vendeve te përcaktuara nga organet përkatëse; dh) braktisja e instalimeve, venddepozitimeve dhe impianteve te përpunimit e asgjësimit te mbetjeve; e) përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve me teknika dhe teknologji te papërshtatshme dhe te pamiratuara, si dhe djegia ne natyre dhe lejimi i vetedjegies se tyre; ë) importimi i mbetjeve dhe hedhurinave, ne kundërshtim me kërkesat e nenit 26 te këtij ligji; f) mosberja e rregullimeve për te sjelle mjedisin ne gjendjen e mëparshme; g) moskryerja e monitorimit ne te gjitha etapat e procesit te administrimit te mbetjeve; gj) mosdhënia ne afatet e kërkuara e te dhënave dhe njoftimeve për gjendjen dhe ndotjen e mjedisit gjate te gjitha etapave te procesit te administrimit te mbetjeve dhe mospublikimi i tyre, i shoqëruar edhe me sqarimin e masave për mbrojtjen e popullsisë.

Neni 33 Masat e gjobave

1. Për kundërvajtjet administrative, te parashikuara ne nenin 32, jepen dënime me gjobe: a)për shkronjat "a", "b" dhe "c" nga 300 000 deri ne 500 000 leke; b) për shkronjat "ç", "d", "dh", "e" dhe "e" nga 500 000 deri ne 1 000000 leke; c) për shkronjat "f', "g" dhe "gj" nga 100000 deri ne 300 000 leke. 2. Krahas dënimit me gjobe, Inspektorati i Mjedisit mund te vendose mbylljen e përkohshme ose te përhershme te veprimtarisë, ne varësi nga ndotja dhe dëmtimi i shkaktuar.

Neni 34 Ankimi

1. Kundër vendimit te Inspektoratit te Mjedisit mund te behet ankim te Ministri i Mjedisit brenda 10 ditëve nga marrja e njoftimit. Ministri i Mjedisit duhet t'i përgjigjet ankimit brenda 30 ditëve. 2. Kundër vendimit te Ministrit te Mjedisit ose kur ky i fundit nuk përgjigjet brenda afatit 30-ditor, mund te behet ankim, brenda 30 ditëve nga marrja e njoftimit, ne gjykatën e rrethit ku është bere kundërvajtja.

Neni 35 Akte nënligjore

1. Ngarkohet Këshilli i Ministrave te nxjerre akte nënligjore ne zbatim te nenit 3 pika 3, nenit 23 pika 1 dhe nenit 24 te këtij ligji.

2. Ngarkohet Ministri i Mjedisit dhe ministrat përkatës te nxjerrin aktet nënligjore ne zbatim te nenit 11 pika 2, nenit 12 pika 2, nenit 13 pika 2, nenit 14 pika 2, nenit 16 pika 2, nenit 17 pika 2, nenit 18 pika 2, nenit 19 pika 2, nenit 22 pika 3, nenit 27 pika 3 dhe nenit 29 pika 1 te këtij ligji.

Neni 36 Hyrja ne fuqi

Ky ligj hyn ne fuqi 15 dite pas botimit ne Fletoren Zyrtare. Shpallur me dekret nr.3742, date 19.3.2003 te Presidentit te Republikës se Shqipërisë, Alfred Moisiu.

VENDIM Nr.806, datë 4.12.2003

PËR MIRATIMIN E RREGULLAVE E TË PROCEDURAVE PËR IMPORTIMIN E

MBETJEVE PËR PËRDORIM, PËRPUNIM E RICIKLIM

Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të pikës 3 të nenit 22 të ligjit nr.8934, datë 5.9.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit”, me propozimin e Ministrit të Mjedisit, Këshilli i Ministrave

VENDOSI:

I. Importimi i mbetjeve për përdorim, përpunim e riciklim 1. Personat fizikë dhe juridikë mund të importojnë mbetje për t’i përdorur, përpunuar e ricikluar, me përjashtim të mbetjeve të rrezikshme, importimi i të cilave rregullohet me dispozita të veçanta, vetëm në kushtet kur:

a) përdorimi, përpunimi e riciklimi i tyre kryhet me teknologji bashkëkohore, që garanton mbrojtjen e shëndetit dhe të mjedisit;

b) prej tyre përfitohen lëndë ose materiale të dobishme dhe kursehen lëndë të para, defiçitare dhe të kushtueshme;

c) transportimi i tyre nuk ndikon negativisht në shëndetin e njeriut dhe në mjedisin e tyre. 2. Importimi i mbetjeve për përdorim, përpunim e riciklim mund të kryhet vetëm pasi personi fizik ose juridik që kërkon t’i importojë, të jetë i pajisur me miratimin përkatës. 3. Miratimi për importimin e mbetjeve jepet nga Këshilli i Ministrave, duke përcaktuar llojin e sasinë që do të importohet dhe afatet e importimit. 4. Për të marrë miratimin për importimin e mbetjeve, personi fizik ose juridik, paraqet këto dokumente:

a) Kërkesën për të lejuar importin e këtyre mbetjeve. b) Deklaratën personale, ku përcaktohen emërtimi i mbetjes, sasia, përbërja,

destinacioni, lloji i veprimtarisë ku do të përdoret, si dhe respektimi i kërkesave ligjore, i normave e i standardeve për mbrojtjen e mjedisit.

c) Fotokopjen e noterizuar të licencës me të cilën është miratuar veprimtaria nga organi përkatës shtetëror.

ç) Fotokopjen e noterizuar të lejes mjedisore, në të cilën janë përcaktuar kushtet e ushtrimit të veprimtarisë.

d) Fotokopjen e noterizuar të lejes së dhënë nga Ministria e Shëndetësisë, ku përcaktohen kushtet në mbrojtje të shëndetit të publikut.

dh) Mendimin me shkrim të organit të qeverisjes vendore, në bazë të të cilit është rënë dakord që, në territorin e tij, të përpunohen mbetje të importuara. Dokumentet e paraqitura pranohen dhe regjistrohen në protokollin e Ministrisë së Mjedisit, pasi kërkuesi të ketë derdhur, në llogarinë rrjedhëse të tij, tarifën e shërbimit në shumën 30 000 (tridhjetë mijë) lekë. 5. Ministria e Mjedisit, në bazë të studimit dhe të verifikimit në vend të veprimtarisë, jep mendimin për kërkesën dhe, brenda 20 ditëve nga regjistrimi i saj në protokoll, ia përcjell të gjitha dokumentet Këshillit të Ministrave. 6. Kur kërkesa pranohet, Ministria e Mjedisit harton projektvendimin për importimin e mbetjeve të kërkuara dhe ia dërgon për miratim Këshillit të Ministrave. Kur kërkesa refuzohet Ministria e Mjedisit harton projektvendimin që refuzon kërkesën. 7. Ndaj vendimit të Këshillit të Ministrave, që nuk miraton kërkesën për importimin e mbetjeve, kërkuesi, brenda 30 ditëve, mund të ankohet në gjykatë. 8. Ministria e Mjedisit mban regjistër të veçantë për kërkesat për importimin e mbetjeve, në të cilin shënohen kërkesa, emri i kërkuesit, lloji, sasia e mbetjes, destinacioni, miratimi ose refuzimi i saj. 9. Përdorimi, përpunimi dhe riciklimi i mbetjeve të importuara përfaqësojnë veprimtari të veçantë nga importimi i tyre dhe personi fizik ose juridik pajiset me leje mjedisore, sipas kërkesave të ligjeve nr.9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta” dhe nr.8990, datë 23.1.2003 “Për vlerësimin e ndikimit në mjedis”. II. Transporti i mbetjeve që importohen 1. Për mbetjet që do të futen në territorin e Republikës së Shqipërisë importuesi siguron, kundrejt kontratës së transportit, ambalazhimin, ngarkimin, transportin dhe shkarkimin e tyre, për të mos shkaktuar ndikime negative në shëndetin e njeriut dhe në mjedis. 2. Për të bërë transportin e mbetjeve, personi importues, juridik ose fizik, duhet të marrë nga institucionet e autorizuara të vendit të prejardhjes së mbetjes:

a) deklaratën e konfirmimit të llojit dhe të përbërjes së mbetjes; b) certifikatat, që tregojnë se mbetja nuk përbën rrezik për shëndetin dhe

mjedisin; c) lejen e organeve doganore të vendit nga importohet.

3. Personi juridik ose fizik, importues i mbetjeve, është i detyruar të ketë në kontratën e transportit të gjithë dokumentacionin e nevojshëm ligjor për transportin ndërkombëtar, si dhe ato që parashikohen në pikën II/2 të këtij vendimi. Dokumentet e transportit shoqërojnë ngarkesën gjatë gjithë kohës së transportit, deri

në vendin e shkarkimit. III. Kontrolli doganor 1. Hyrja në territorin e Republikës së Shqipërisë e mjeteve të transportit të ngarkuara me mbetje lejohet nga organet doganore vetëm pasi, në zbatim të Kodit Doganor dhe të vendimit nr.205, datë 13.3.1999 të Këshillit të Ministrave “Për dispozitat zbatuese të Kodit Doganor”, u paraqitet edhe kopja e vendimit të Këshillit të Ministrave, që ka miratuar importimin, si dhe dokumentet e parashikuara në pikën II/2 të këtij vendimi. 2. Organet doganore të pikave kufitare, të përcaktuara në pikën III/3 të këtij vendimi, mbajnë regjistër të veçantë për mbetjet që futen në vendin tonë, ku shënojnë llojin e mbetjes, sasinë, importuesin, vendin e shkarkimit. 3. Për hartimin e raportit të gjendjes së mjedisit, organet doganore, në fund të çdo viti, raportojnë në Ministrinë e Mjedisit të dhënat për llojin e mbetjes, sasinë, importuesin dhe vendin e shkarkimit. IV. Pikat 10, 11,12 dhe 13 të vendimit nr.26, datë 21.1.1994 të Këshillit të Ministrave “Për mbetjet e rrezikshme dhe mbeturinat”, shfuqizohen. V. Ngarkohen Ministria e Mjedisit dhe Drejtoria e Përgjithshme e Doganave për zbatimin e këtij vendimi. Ky vendim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.

KRYEMINISTRI

Fatos Nano

VENDIM

Nr. 99, datë 18.2.2005

PËR MIRATIMIN E KATALOGUT SHQIPTAR TË KLASIFIKIMIT TË MBETJEVE

Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të pikës 3 të nenit 3 të ligjit nr.9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, me propozimin e Ministrit të Mjedisit, Këshilli i Ministrave

VENDOSI:

1. Miratimin e Katalogut Shqiptar të Klasifikimit të Mbetjeve, në përputhje me Katalogun Europian të Mbetjeve, sipas aneksit A që i bashkëlidhet këtij vendimi, dhe është pjesë përbërëse e tij, e që përmbledh shtojcat I, II, III dhe IV, në të cilat jepen përkatësisht:

a) Shtojca I: Klasifikimi i mbetjeve; b) Shtojca II: Vetitë dhe karakteristikat e mbetjeve të rrezikshme; c) Shtojca III: Kategoritë e mbetjeve të gjeneruara, të listuara sipas natyrës së

tyre (III.A) dhe veprimtarisë që i gjeneron ato (III.B); ç) Shtojca IV: Përbërësit e mbetjeve të shtojcës III.B që i bëjnë ato të rrezikshme,

kur paraqesin vetitë e përshkruara në shtojcën II. 2. Në kuptim të këtij vendimi vlerësohen si të rrezikshme:

a) mbetjet e shtojcës I, të shënuara me “*”, të cilat paraqesin njërën apo më shumë nga vetitë e listuara në shtojcën II ose kanë një apo më shumë substanca të listuara në shtojcën IV;

b) mbetjet e rrezikshme, të përcaktuara si të tilla nga konventa e Baselit “Për kontrollin e lëvizjeve ndërkufitare të mbetjeve të rrezikshme dhe asgjësimin e tyre”. 3. Katalogu Shqiptar i Klasifikimit të Mbetejeve të rishikohet dhe të plotësohet sipas ndryshimeve përkatëse të Katalogut Europian të Mbetjeve. Ky vendim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.

KRYEMINISTRI

Fatos Nano

SHTOJCA I HYRJE

1. Tipet e ndryshme të mbetjeve në katalog janë të përcaktuara me një kod 6-shifror, ndërsa sektorët ekonomikë dhe nëndarjet përkatëse që i gjenerojnë këto mbetje, jepen përkatësisht me kode 2-shifrorë dhe 4-shifrorë. 2. Numrat 6-shifrorë të kodeve të mbetjeve, në rastet kur nuk ka pasur ndryshime në klasifikimin e mbetjeve sipas Katalogut përkatës Europian kanë mbetur po ato. Në rastet kur në amendimet e herëpashershme klasifikimi ka ndryshuar, kodet e vjetra janë fshirë si të papërdorshme, për të shmangur konfuzionet që mund të vijnë nga ndryshimet në renditje. 3. Tipet e mbetjeve në katalog emërtohen si më poshtë:

01. mbetje që dalin nga kërkimet dhe shfrytëzimi i minierave dhe karrierave, si edhe nga trajtimet fiziko-kimike të mineraleve;

02. mbetje që dalin nga bujqësia (agrikultura), kopshtaria (hortikikultura) ujërat, pylltaria (silvikultura), gjuetia dhe peshkimi, si edhe përgatitja dhe përpunimet e ushqimeve;

03. mbetje që dalin nga përpunimi i drurit dhe prodhimi i paneleve dhe mobilieve, brumit të letrës, letrës dhe kartonit;

04. mbetje që dalin nga industria e lëkurëve, peliçeritë dhe tekstili; 05. mbetje të dala nga rafinimi i naftës nga pastrimi i gazit natyror dhe nga

trajtime pirolotike të karbonit; 06. mbetje të kimisë minerale; 07. mbetje nga proceset e kimisë organike; 08 mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi i lëndëve të

veshjes (bojëra, llaqe dhe emalime të tejdukshme), ngjitsa, stukove dhe bojra stampimi;

09. mbetje të industrisë fotografike; 10. mbetje nga proceset termike; 11. mbetje nga trajtimi kimik i sipërfaqeve dhe veshjeve të metaleve dhe

materialeve të tjerë; hidrometalurgjia e metaleve joferrore; 12. mbetje nga trajtimi fiziko-mekanik dhe dhënia e formës së metaleve dhe

plastikave; 13. mbetje vajrash dhe mbetje të karburanteve të lëngshëm (përveç vajrave

ushqimore dhe ato në kapitullin 05 12 19; 14. tretës të mbetjeve organike ftohës dhe pompues (përveç 07dhe 08) ; 15. paketime mbeturinash; absorbente, rroba fshirëse, materiale të filtrave dhe

rroba mbrojtëse të paspecifikuara ndryshe ; 16. mbetje të paspecifikuara në listë; 17. mbetje nga ndërtimet dhe prishjet (përfshi dhera të gërmuara nga zona të

kontaminuara); 18. mbetje nga kujdesi shëndetësor njerëzor ose shtazor dhe kërkime që lidhen

me to (me përjashtim të mbetjeve të kuzhinave dhe restoranteve që nuk lidhen drejtpërdrejt me kujdesin shëndetësor);

19. mbetje nga impiantet e trajtimit të mbetjeve, të ujërave të ndotur (jo në vend) dhe përgatitja e ujit për përdorim njerëzor dhe industrial;

20. mbetjet urbane (mbetjet shtëpiake dhe tregtare, mbetje industriale e institucionale të ngjashme) përfshirë fraksionet e mbledhura veçmas.

01 MBETJE QË DALIN NGA KËRKIMET E SHFRYTËZIMI I MINIERAVE DHE KARRIERAVE, SI EDHE NGA TRAJTIMET FIZIKO - KIMIKE TË MINERALEVE

01 01 Mbetje që dalin nga nxjerrja e mineraleve 01 01 01 Mbetje që dalin nga nxjerrja e mineraleve metalore 01 01 02 Mbetje që dalin nga nxjerrja e mineraleve jometalore 01 03 Mbetje që dalin nga përpunimi fiziko-kimik i mineraleve

metalore 01 03 04 * Sterile acide që vijnë nga përpunimi i xeherorëve me përmbajtje

të squfurit 01 03 05 * Sterile të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme 01 03 06 Sterile të tjera nga ato të përmendura në 01 03 04 dhe 01 03 05 01 03 07* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme që dalin

nga përpunimet fiziko-kimike të mineraleve metalore 01 03 08 Mbetje pluhurash, përveç atyre të përmendura në rubrikën 01 03

07 01 03 09 Mbetje (në formë balte të kuqe) e dalë nga prodhimi i aluminit, të

tjera nga ato të përmendura në 01 03 07 01 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 01 04 Mbetje që dalin nga përpunimet fiziko-kimike të mineraleve

jometalore 01 04 07 * Mbetje që përmbajnë substanca të rrezikshme që vijnë nga

përpunimet fizik- kimike të mineraleve jometalore 01 04 08 Mbetje zhavori dhe mbetje gurësh të tjera nga ato të

përmendura në 01 03 07 01 04 09 Mbetje rërash dhe argjilash 01 04 10 Mbetje pluhurash, të tjera nga ato të përmendura në 01 04 07 01 04 11 Mbetje nga përpunimi i kripërave të potasit, të tjera nga ato të

përmendura në 01 04 07 01 04 12 Sterile dhe mbetje të tjera që vijnë nga larja dhe pastrimi i

mineraleve, të tjera nga ato të përmendura në 01 04 07 dhe 01 04 11

0104 13 Mbetje që vijnë nga prerja dhe sharrimi i gurëve, të tjera nga ato të përmendura në 01 04 07

01 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 01 05 Baltra nga shpimet dhe mbetje të tjera nga shpimet 01 05 04 Balta dhe mbetje të tjera nga shpimet për ujë të ëmbël 01 05 05* Baltë dhe mbetje të tjera nga shpimet për naftë hidrokarbure 01 05 06* Baltë dhe mbetje të tjera nga shpimet që përmbajnë substanca të

rrezikshme 01 05 07 Baltë dhe mbetje të tjera nga shpimet të cilat përmbajnë kripëra

të bariumit, të tjera nga ato të përmendura në 01 05 05 dhe 01 05 06

01 05 08 Baltë dhe mbetje të tjera nga shpimet të cilat përmbajnë klorurë, të tjera nga ato të përmendura në 01 05 06

01 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 02 MBETJE QË DALIN NGA BUJQËSIA (AGRIKULTURA),

KOPSHTARIA (HORTIKULTURA), UJËRAT, PYLLTARIA (SILVIKULTURA), GJUETIA DHE PESHKIMI, SI EDHE PËRGATITJA DHE PËRPUNIMET E USHQIMEVE

02 01 Mbetjet që vijnë nga bujqësia, nga kopshtaria, nga gjuetia dhe peshkimi

02 01 01 Llumra që vijnë nga larja dhe pastrimi 02 01 02 Mbetje nga indet e kafshëve 02 01 03 Mbetje të indeve bimore 02 01 04 Mbetje të lëndëve plastike (me përjashtim të ambalazheve) 02 01 06 Fekale, urinë dhe pleh (duke futur këtu dhe pleh kashtë të

prishur), rrjedhje, mbeturina të ndara dhe të trajtuara jashtë qendrës së trajtimit

02 01 07 Mbetje që vijnë nga pylltaria (silvikultura) 02 01 08* Mbetje bujqësore që përmbajnë substanca të rrezikshme 02 01 09 Mbetje bujqësore, përveç atyre të paraqitura në rubrikën 020108 02 01 10 Mbetje metalike 02 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 02 02 Mbetje që vijnë nga përgatitja dhe përpunimi i mishit, peshkut

dhe ushqimeve të tjera me origjinë shtazore 02 02 01 Llumra që vijnë nga larja dhe pastrimi 02 02 02 Mbetje që vijnë nga indet shtazore 02 02 03 Materiale të papërshtatshme për konsum apo për përpunim 02 02 04 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve 02 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 02 03 Mbetje që vijnë nga përgatitja dhe përpunimi i frutave,

perimeve, drithërave, vajrave ushqimore, i kakaos, kafesë, çajit, duhanit, të prodhimit të konservave, të prodhimit të majasë dhe të ekstrakteve të majasë, të përgatitjes dhe të fermentimit të melasës

02 03 01 Llumra që vijnë nga larja, nga pastrimi, nga qerimi, nga centrifugimi dhe nga ndarja

02 03 02 Mbetje të agjentëve të konservimit 02 03 03 Mbetje nga ekstraktimi me solvent 02 03 04 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim 02 03 05 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve 02 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 02 04 Mbetje nga përpunimi i sheqerit 02 04 01 Dhera me prejardhje nga larja dhe pastrimi i panxharit të sheqerit 02 04 02 Karbonat kalciumi i precipituar 02 04 03 Baltra që vijnë nga trajtimi në qendër i rrjedhjeve 02 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 02 05 Mbetje që vijnë nga industria e prodhimit të qumështit 02 05 01 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim 02 05 02 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve 02 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 02 06 Mbetje të industrisë së bukës, ëmbëlsirave 02 06 01 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim 02 06 02 Mbetje të agjentëve të konservimit 02 06 03 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve 02 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 02 07 Mbetje që vijnë nga prodhimi i pijeve alkoolike dhe joalkoolike

(përveç kafesë, çajit, dhe kakaos) 02 07 01 Mbetje që vijnë nga larja, pastrimi dhe përpunimi mekanik i

lëndëve të para 02 07 02 Mbetje nga distilimi i alkoolit 02 07 03 Mbetje nga trajtimet kimike 02 07 04 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim 02 07 05 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve 02 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 03 MBETJE QË DALIN NGA PËRPUNIMI I DRURIT DHE

PRODHIMI I PANELEVE DHE MOBILJEVE, BRUMIT TË LETRËS, LETRËS DHE KARTONIT

03 01 Mbetje që dalin nga përpunimi i drurit dhe prodhimi i paneleve dhe mobilieve

03 01 01 Mbetje të lëvores dhe të tapës 03 01 04* Pluhur sharrë, ashklat, copa prej druri, panele me materiale grimcore dhe me pllaka që përmbajnë materiale të rrezikshme 03 01 05 Pluhur sharre, ashklat, copa prej druri, panele me materiale

grimcore dhe me pllaka, të tjera nga ato të përmendura në 03 01 04

03 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 03 02 Mbetje të produkteve që përdoren në staxhionimin e drurëve 03 02 01* Komponime organike jo të halogjenuara që përdoren për

staxhionimin e drurëve 03 02 02* Komponime organike të kloruara që përdoren për staxhionimin e

drurëve 03 02 03* Komponime organometalike që përdoren për për staxhionimin e

drurëve 03 02 04* Komponime inorganike që përdoren për për staxhionimin e

drurëve 03 02 05* Komponime të tjera që përdoren për staxhionimin e drurëve që

përmbajnë substanca të rrezikshme 03 02 99 Staxhionues të tjerë të paspecifikuar 03 03 Mbetje që dalin nga prodhimi dhe përpunimi i letrës, kartonit

dhe brumit të letrës 03 03 01 Mbetje të lëvoreve dhe drurit 03 03 02 Llumra të lëngshme të gjelbëra (që vijnë nga rekuperimi i

lëngjeve të zierjes) 03 03 05 Llumra të çngjyrosura që dalin nga riciklimi i letrës 03 03 07 Mbetje skarco të ndara mekanikisht që vijnë nga pulpëzimi i

mbetjeve të letrës dhe kartonit 03 03 08 Mbetje që dalin nga seleksionimi i letrave dhe kartonave të

destinuara për riciklim 03 03 09 Baltë që del nga trajtimi me gëlqerë 03 03 10 Mbetje skarco fibroze, llumra të mbushjeve dhe të veshjeve të

dala nga ndarjet mekanike 03 03 11 Mbetje të dala nga trajtimi në vend i rrjedhjeve, të tjera nga ato të

përmendura në 03 03 10 03 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 04 MBETJE QË DALIN NGA INDUSTRIA E LËKURËVE, PELIÇERITË DHE TEKSTILI 04 01 Mbetje që dalin nga industria e lëkurëve dhe peliçeritë 04 01 01 Mbetje nga rrjepjet dhe prerjet 04 01 02 Mbetje gëlqerore 04 01 03* Mbetjet nga heqja e yndyrnave që përmbajnë tretës pa fazë të

lëngët 04 01 04 Lëngje nga regjia e lëkurëve që përmbajnë krom1[1] 04 01 05 Lëngje nga regjia e lëkurëve që nuk përmbajnë krom 04 01 06 Llumra që vijnë kryesisht nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që

përmbajnë krom 04 01 07 Llumra që vijnë kryesisht nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që

nuk përmbajnë krom 04 01 08 Mbetje të lëkurës së regjur (preje, kanale, mostrime, pluhura nga

përpunimi) që përmbajnë krom2[2] 04 01 09 Mbetje që vijnë nga veshjet dhe lustrimet 04 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 04 02 Mbetje të industrisë së tekstilit 04 02 09 Materiale të përziera (tekstile të imprenjuara, elastomere,

plastomere) 04 02 10 Lëndë organike të dala nga produkte natyrore (p.sh. dhjamra,

dyllra)

1[1] Në rastet e përmbajtjes se Cr-6, këto mbetje konsiderohen të rrezikshme 2[2] Në rastet e përmbajtjes se Cr-6, këto mbetje konsiderohen të rrezikshme

04 02 14* Mbetje që dalin nga përpunimet e fundit me tretës organike 04 02 15 Mbetje që dalin nga përpunimet e tjera, përveç ato të

përmendura në 04 02 14 04 02 16* Ngjyrosës dhe pigmente që përmbajnë substancë të rrezikshme 04 02 17 Ngjyrosës dhe pigmente, përveç atyre të përmendura në 04 02 16 04 02 19* Mbetje të dala nga trajtimet në vend të rrjedhjeve që përmbajnë

substanca të rrezikshme 04 02 20 Mbetje të dala nga trajtimet në vend, përveç atyre të përmendura

në 04 0219 04 02 21 Mbetje të fibrave tekstile të papërpunuara 04 02 22 Mbetje të fibrave tekstile të përpunuara 04 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 05 MBETJE TË DALA NGA RAFINIMI I NAFTËS NGA PASTRIMI

I GAZIT NATYROR DHE NGA TRAJTIME PIROLOTIKE TË KARBONIT

05 01 Mbetje që vijnë nga rafinimi i naftës 05 01 02* Llumra të shkripëzimit 05 01 03* Llumra të fundit të depozitave 05 01 04* Llumra të alkileve acide 05 01 05* Derdhje naftë të shpërndarë aksidentalisht 05 01 06* Llumra të naftës që dalin nga operacionet e mirëmbajtjes së

impiantit apo pajisjeve 05 01 07* Mbetje zifti acide 05 01 08* Mbetje zifti të tjera dhe bitume 05 01 09* Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që përmbajnë

substanca të rrezikshme 05 01 10 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato

të përmendura në 05 01 09 05 01 11* Mbetjet që vijnë nga pastrimi i lëndëve djegëse me baza ( alkale) 05 01 12* Nafta që përmbajnë acide 05 01 13 Llumra të dala nga trajtimi i ujit ushqyes të kaldajave 05 01 14 Mbetjet që vijnë nga kollonat e ftohjes 05 01 15* Argjila që dalin nga filtrimet 05 01 16 Mbetjet që përmbajnë squfur të dala nga procesi i desulfurimit të

naftës 05 01 17 Përzierje bituminoze 05 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 05 06 Mbetjet e dala nga trajtimi pirolitik i qymyrëve 05 06 01* Zifte acid 05 06 03* Zifte të tjera 05 06 04 Mbetje të dala nga kollonat e ftohjes 05 06 99 Mbeturina të tjera të paspecifikuara 05 07 Mbetje të dala nga pastrimi dhe transporti i gazit natyror 05 07 01* Mbetje që përmbajnë mërkur ( Hg) 05 07 02 Mbetje që përmbajnë squfur 05 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara

06 MBETJE TË KIMISË MINERALE 06 01 Mbetje që dalin nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe

përdorimi (FFSHP) i acideve 06 01 01* Acid sulfurik dhe acid sulfuror 06 01 02* Acid klorhidrik 06 01 03* Acid fluorhidrik 06 01 04* Acid fosforik dhe acid fosforor 06 01 05* Acid nitrik dhe acid nitror 06 01 06* Acide të tjera 06 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 06 02 Mbetje që dalin nga FFSHP i bazave 06 02 01* Hidroksidi i kalciumit 06 02 03* Hidroksidi i amonit 06 02 04* Hidroksidi i natriumit dhe kaliumit 06 02 05* Baza të tjera 06 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 06 03 Mbetje që dalin nga FFSHP i kripërave dhe tretësirave të tyre

dhe i oksideve metalike 06 03 11* Kripëra të ngurta dhe tretësira që përmbajnë cianure 06 03 13* Kripëra të ngurta dhe tretësira që përmbajnë metale të rënda 06 03 14 Kripëra të ngurta dhe tretësira të tjera, përveç atyre të

përmendura në 06 03 11 dhe 06 03 13 06 03 15* Okside metalike që përmbajnë metale të rënda 06 03 16 Okside metalike të tjera, përveç atyre të përmendura në 06 03 15 06 03 99 Mbeturina të tjera të paspecifikuara 06 04 Mbetje që përmbajnë metale, përveç atyre të përmendura në

rubrikën 06 03 06 04 03* Mbetje që përmbajnë arsenik 06 04 04* Mbetje që përmbajnë mërkur 06 04 05* Mbetje që përmbajnë metale të tjera të rënda 06 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 06 05 Llumra që dalin nga trajtimet në vend të rrjedhjeve 06 05 02* Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që përmbajnë

substanca të rrezikshme 06 05 03 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera përveç

atyre të përmendura në rubrikën 06 05 02 06 06 Mbetje që vijnë nga FFSHP i kimikateve të squfurit, të proceseve

të kimisë së squfurit dhe të proceseve të desulfurimit 06 06 02* Mbetje që përmbajnë sulfidë të rrezikshëm 06 06 03 Mbetje që përmbajnë sulfidë të tjera nga ato të përmendura në 06

06 02 06 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 06 07 Mbetje që vijnë nga FFSHP i halogjeneve dhe nga kimia e

halogjeneve 06 07 01* Mbetje që përmbajnë asbest që vjen nga elektroliza 06 07 02* Karbon i aktivizuar nga prodhimi i klorit

06 07 03* Llumra të sulfatit të bariumit që përmbajnë mërkur 06 07 04* Solucionë dhe acide, p.sh. acide kontakti 06 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 06 08 Mbetje që vijnë nga FFSHP i silicit dhe derivative të silicit 06 08 02 Mbetje që përmbajnë silikone të rrezikshme 06 08 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 06 09 Mbetje që vijnë nga FFSH P i kimikateve të fosforit dhe të

proceseve të kimisë së fosforit 06 09 02 Llumra fosforike 06 09 03* Mbetje të reaksioneve me bazë kalciumin që përmbajnë ose janë

të kontaminuara me substanca të rrezikshme 06 09 04 Mbetje të reaksioneve me bazë kalciumi, të tjera nga ato të

përmendura në 06 09 03 06 09 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 06 10 Mbetje që vijnë nga FFSHP i kimikateve të azotit, nga proceset

kimike të azotit dhe nga prodhimi i plehrave azotike 06 10 02* Mbetje që përmbajnë substanca të rrezikshme 06 10 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 06 11 Mbetje që dalin nga prodhimi i pigmenteve dhe turbullirave

inorganike 06 11 01 Mbetje të reaksioneve me bazë kalciumi, që dalin nga prodhimi i

dyoksidit të titanit 06 11 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 06 13 Mbetje që dalin nga proceset kimike inorganike të

paspecifikuara 06 13 01* Produkte inorganike, të mbrojtjes së bimëve, konservues të

drurit dhe biocide të tjera 06 13 02* Karbon aktiv i përdorur (përjashtuar 060702) 06 13 03 Karbon i zi 06 13 04* Mbetje që vijnë nga transformimi i asbestit 06 13 05* Bloza 06 13 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 07 MBETJE NGA PROCESET E KIMISË ORGANIKE 07 01 Mbetje që dalin nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe

përdorimi (FFSHP) i kimikateve organike bazë 07 01 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje meme ujore 07 01 03* Tretësa, lëngje larës dhe lëngje meme organike të halogjenuar 07 01 04* Tretës, lengje larës dhe lëngje meme organike të tjere 07 01 07* Mbetje të halogjenuara të distilimit dhe mbetje të halogjenuara të

reaksioneve 07 01 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve 07 01 09* Shtresa filtri dhe absorbentë të përdorur të halogjenuar 07 01 10* Shtresa filtri dhe absorbentë të përdorur të tjerë 07 01 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve)që

përmbajnë substanca të rrezikshme

07 01 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të përmendura në 07 01 11

07 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 07 02 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi

(FFSHP) i plastikave, gomave sintetike dhe fibrave të bëra nga njeriu

07 02 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore 07 02 03* Tretës, lëngje larës dhe lëngje mëmë organike të halogjenuar 07 02 04* Tretës, lëngje larës dhe lëngje mëmë organike të tjerë 07 02 07* Mbetje të halogjenuara të distilimit dhe mbetje të halogjenuara të

reaksioneve 07 02 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve 07 02 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të halogjenuar 07 02 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë 07 02 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve) që

përmbajnë substanca të rrezikshme 07 02 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të

përmendura në 07 02 11 07 02 13 Mbetje plastike 07 02 14* Mbetje nga materialet shtesë që përmbajnë substanca të

rrezikshme 07 02 15 Mbetje nga materialet shtesë të tjera nga ato të përmendura në

07 02 14 07 02 16* Mbetje që përmbajnë silikonë të rrezikshëm 07 02 17 Mbetje që përmbajnë silikonë të tjerë nga ato të përmendura në

07 02 16 07 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 07 03 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi

(FFSHP) i ngjyruesve organikë dhe pigmenteve (përveç 06 11) 07 03 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore 07 03 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të halogjenuar 07 03 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë 07 03 07* Mbetje të halogjenuara të distilimit dhe mbetje të halogjenuara të

reaksioneve 07 03 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve 07 03 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të halogjenuar 07 03 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë 07 03 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve)që


përmendura në 07 03 11 07 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 07 04 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi

(FFSHP) i produkteve organike të mbrojtjes së bimëve(përvec 02 01 08 dhe 02 01 09), agjentëve të ruajtjes (konservimit) së drurit (përveç 03 02) dhe biocideve të tjera

07 04 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore 07 04 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të halogjenuar 07 04 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë 07 04 07* Mbetje të halogjenuara të distilimit dhe mbetje të halogjenuara të



përmendura në 07 04 11 07 04 13* Mbetje të ngurta që përmbajnë substanca të rrezikshme 07 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 07 05 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi

(FFSHP) i lëndëve farmaceutike 07 05 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore 07 05 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të halogjenuar 07 04 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngjë mëmë organike të tjerë 07 05 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë 07 05 07* Mbetje të halogjenuara të distilimit dhe mbetje të halogjenuara të



përmendura ne 07 05 11 07 05 13* Mbetje të ngurta që përmbajnë substanca të rrezikshme 07 05 14 Mbetje të ngurta të tjera nga ato të përmendura në 07 05 13 07 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 07 06 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi

(FFSHP) i lëndëve yndyrore,grasos, sapuneve, detergjentëve, disifektantëve dhe të kozmetikës

07 06 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore 07 06 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të halogjenuar 07 06 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjera 07 06 07* Mbetje të halogjenuara të distilimit dhe mbetje të halogjenuara të



përmendura në 07 06 11 07 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 07 07 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi

(FFSHP) i kimikateve të pastra dhe produkteve kimike jo të specifikuara diku tjetër

07 07 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore 07 07 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të halogjenuar 07 07 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë 07 07 07* Mbetje të halogjenuara të distilimit dhe mbetje të halogjenuara të



përmendura në 07 07 11 07 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 08 MBETJE NGA FABRIKIMI, FORMULIMI, SHPËRNDARJA DHE

PËRDORIMI (FFSHP) I LËNDËVE TË VESHJES (BOJËRA, LLAQE DHE EMALIME TË TEJDUKSHME), NGJITËS STUKOVE DHE BOJRA STAMPIMI

08 01 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi (FFSHP) dhe heqja e bojërave dhe llaqeve

08 01 11* Mbetje të bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës organikë ose substanca të tjera të rrezikshme

08 01 12 Mbetje të bojërave dhe llaqeve, të tjera nga ato të përmendura në 08 01 11 08 01 13* Llumra nga bojërat dhe llaqet që përmbajnë tretës organikë ose

substanca të tjera të rrezikshme 08 01 14 Llumra nga bojërat dhe llaqet, të tjera nga ato të përmendura në

08 01 13 08 01 15* Llumra ujorë të bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës

organikë ose substanca të tjera të rrezikshme

08 01 16 Llumra ujore të bojërave dhe llaqeve të tjera nga ato të përmendura në 08 01 15

08 01 17* Mbetje nga heqja e bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës organikë ose substanca të tjera të rrezikshme

08 01 18 Mbetje nga heqja e bojërave dhe llaqeve të tjera nga ato të përmendura në 08 01 17

08 01 19* Suspensione ujore të bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës organikë ose substanca të tjera të rrezikshme

08 01 20 Suspensione ujore të bojërave dhe llaqeve, të tjera nga ato të përmendura në 08 01 19

08 01 21* Mbetje të pastrimit të bojërave dhe llaqeve 08 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 08 02 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi

(FFSHP) të veshjeve të tjera (përfshirë materialet qeramike) 08 02 01 Mbetje të pudrave veshëse 08 02 02 Llumra ujore që përmbajnë materiale qeramike 08 02 03 Suspensione ujore që përmbajne materiale qeramike 08 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 08 03 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi

(FFSHP) i bojërave të printimit 08 03 07 Llumra ujore që përmbajnë bojëra 08 03 08 Mbetje të lëngjeve ujore që përmbajnë bojëra 08 03 12* Mbetje të bojërave që përmbajnë substancë të rrezikshme 08 03 13 Mbetje të bojërave të tjera nga ato të përmendura në 08 03 12 08 03 14* Llumra të bojërave që përmbajnë substancë të rrezikshme 08 03 15 Llumra të bojërave të tjera nga ato të përmendura në 08 03 14 08 03 16* Mbetje të solucioneve gërryes 08 03 17* Mbetje nga bojë printi që përmbajnë substancë të rrezikshme 08 03 18 Mbetje nga bojë printi, të tjera nga ato të përmendura në 08 03 17 08 03 19* Vajra dispërse 08 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 08 04 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi

(FFSHP) i ngjitësve dhe stukove (përfshi produktet e mbrojtjes nga uji)

08 04 09* Mbetje të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretës organikë ose substanca të tjera të rrezikshme

08 04 10 Mbetje të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të përmendura në 08 04 09

08 04 11* Llumra të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretësa organikë ose substanca të tjera të rrezikshme

08 04 12 Llumra të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të përmendura në 08 04 11

08 04 13* Llumra ujore të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretës organikë ose substanca të tjera të rrezikshme

08 04 14 Llumra ujore të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të përmendura në 08 04 13

08 04 15* Lëngje ujore të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretës organikë ose substanca të tjera të rrezikshme

08 04 16 Lëngje ujore të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të përmendura në 08 04 15

08 04 17* Vajra rezinë 08 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 08 05 Mbetje të tjera të paspecifikuara në 08 08 05 01* Mbetje të izocianiteve 09 MBETJE TË INDUSTRISË FOTOGRAFIKE 09 01 Mbetje nga industria fotografike

09 01 01* Tretësira zhvillimi me bazë ujore dhe tretësira aktivizuese 09 01 02* Tretësira zhvillimi me bazë ujore të pllakave të kundërpeshës

(zhvendosjes) 09 01 03* Tretësira zhvillimi me bazë tretësish 09 01 04* Tretësira fiksuese 09 01 05* Tretësira zbardhuese dhe tretësira zbardhuese fiksuese 09 01 06* Mbetje që përmbajnë argjend nga trajtimi në vend i mbetjeve

fotografike 09 01 07 Filma dhe letër fotografike që përmban argjend apo komponime

të argjendit 09 01 08 Filma dhe letër fotografike që nuk përmban argjend apo

komponime të argjendit 09 01 10 Aparat fotografik me njëpërdorim pa bateri 09 01 11* Aparat fotografik me njëpërdorim që ka bateri të përfshira

në 16 06 01, 16 06 02 ose 16 06 03 09 01 12 Aparat fotografik me një-përdorim që ka bateri të tjera nga ato të

përmendura në 09 01 11 09 01 13* Mbetje të lëngshme ujore të dala nga tharja në vend e argjendit,

të tjera nga ato të përmendura në 09 01 06 09 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 MBETJE NGA PROCESET TERMIKE 10 01 Mbetje nga stacionet elektrike dhe impiantet e djegies së

brendshme (përveç 19) 10 01 01 Hi nga fundi, skorje dhe pluhur kaldajash (përjashtuar pluhurin

e kaldajave të përmendur në 10 01 04) 10 01 02 Hi fluturues 10 01 03 Hi fluturues nga torfat dhe druri i patrajtuar 10 01 04* Hi fluturues nafte dhe pluhur kaldajash 10 01 05 Mbetje të reaksioneve me bazë kalciumi nga desulfurimi i gazit

të oxhakëve në gjendje të ngurtë 10 01 07 Mbetje të reaksioneve me bazë kalciumi nga desulfurimi i gazit

të oxhakëve në gjendje llumi 10 01 09* Acid sulfuric 10 01 13* Hi fluturues nga emulsionet e hidrokarbureve të përdorura si

lëndë djegëse 10 01 14* Hi nga fundi, skorje dhe pluhur kaldajash që përmbajnë

substanca të rrezikshme si rezultat i bashkëdjegies 10 01 15 Hi nga fundi, skorje dhe pluhur kaldajash si rezultat i

bashkëdjegies, të tjera nga ato të përmendura në 10 01 14 10 01 16* Hi fluturues nga co-icenerimi, që përmbajnë substanca të

rrezikshme 10 01 17 Hi fluturues nga co-icenerimi, të tjera nga ato të përmendura në

10 01 16 10 01 18* Mbetje nga pastrimi i gazit që përmban substanca të rrezikshme 10 01 19 Mbetje nga pastrimi i gazit, të tjera nga ato të përmendura në 10

01 05, 10 01 07 dhe 10 01 18

10 01 20* Llumra nga trajtimi në vend i derdhjeve që përmbajnë substanca të rrezikshme

10 01 21 Llumra nga trajtimi në vend i derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 01 20

10 01 22* Llumra ujore nga pastrami i kaldajave që përmban substanca të rrezikshme

10 01 23 Llumra ujore nga pastrami i kaldajave, të tjera nga ato të përmendura në 10 01 22

10 01 24 Rërë nga shtresat vluese 10 01 25 Mbetje nga magazinimi i lëndëve djegëse dhe TEC me qymyr 10 01 26 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës 10 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 02 Mbetje nga industria e hekurit dhe e çelikut 10 02 01 Mbetje nga përpunimi i skorieve 10 02 02 Skorie e papërpunuar 10 02 07* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca

të rrezikshme 10 02 08 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të

përmendura në 10 02 07 10 02 10 Smerc nga mulliri 10 02 11* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës që përmbajnë naftë 10 02 12 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të

përmendura në 10 02 11 10 02 13* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë

substanca të rrezikshme 10 02 14 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të

përmendura në 10 02 13 10 02 15 Llumra dhe shtresa filtri të tjera 10 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 03 Mbetje nga metalurgjia termike e aluminit 10 03 02 Skrape anodike 10 03 04* Skrape të prodhimit primar 10 03 05 Mbetje të aluminit 10 03 08* Zgjyra kripore nga prodhimi dytësor 10 03 09* Zgjyra të zeza nga prodhimi dytësor 10 03 15* Shkuma që janë të djegshme ose emetojnë në rast kontakti me

ujin gaze të djegshme në sasi të rrezikshme 10 03 16 Shkuma, të tjera nga ato të përmendura në 10 03 15 10 03 17* Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë zift 10 03 18 Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë karbon, të tjera

nga ato të përmendura në 10 03 17 10 03 19* Pluhur nga oxhakët e gazeve që përmbajnë substanca të

rrezikshme 10 03 20 Pluhur nga oxhakët e gazeve të tjera nga ato të përmendura

në 10 03 19 10 03 21* Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur (përfshirë pluhurin e

guzhinetave të mullirit ) që përmbajnë substanca të rrezikshme 10 03 22 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur (përfshirë pluhurin e

guzhinetave të mullirit) të tjera nga ato të përmendura në 10 03 21 10 03 23* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca


përmendura në 10 03 23 10 03 25* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve që përmbajnë

substanca të rrezikshme 10 03 26 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të

përmendura në 10 03 25 10 03 27* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës që përmbajnë vajra 10 03 28 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës të tjera nga ato të

përmendura në 10 03 27

10 03 29* Mbetje nga trajtimet e zgjyrave të kripës dhe zgjyrave të zeza që përmbajnë substanca të rrezikshme

10 03 30 Mbetje nga trajtimet e zgjyrave të kripës dhe zgjyrave të zeza të tjera nga ato të përmendura në 10 03 29

10 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 04 Mbetje nga metalurgjia termike e plumbit 10 04 01* Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor 10 04 02* Shkuma nga prodhimi primar dhe dytësor 10 04 03* Arsenat kalciumi 10 04 04* Pluhur nga oxhakët e gazeve 10 04 05* Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur 10 04 06* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve 10 04 07* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve 10 04 09* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës që përmbajnë naftë 10 04 10 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të

përmendura në 10 04 09 10 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 05 Mbetje nga metalurgjia termike e zinkut 10 05 01 Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor 10 05 03* Pluhur nga oxhakët e gazeve 10 05 04 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur 10 05 05* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve 10 05 06* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve 10 05 08* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë naftë 10 05 09 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të

përmendura në 10 05 08 10 05 10* Zgjyra dhe shkuma që janë të djegshme ose emetojnë në rast

kontakti me ujin gaze të djegshme në sasi të rrezikshme 10 05 11 Zgjyra dhe shkuma, të tjera nga ato të përmendura në 10 05 10

10 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 06 Mbetje nga metalurgjia termike e bakrit 10 06 01 Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor 10 06 02 Zgjyra dhe shkuma nga prodhimi primar dhe dytësor 10 06 03* Pluhur nga oxhakët e gazit 10 06 04 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur 10 06 06* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve 10 06 07* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve 10 06 09* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë vajra 10 06 10 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të

përmendura në 10 06 09 10 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 07 Mbetje nga metalurgjia termike e argjendit, e arit dhe e platinit 10 07 01 Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor 10 07 02 Zgjyra dhe ajka nga prodhimi primar dhe dytësor 10 07 03 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve 10 07 04 Zbetje të tjera të imëta dhe pluhur 10 07 05 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve 10 07 07* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë naftë 10 07 08 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të

përmendura në 10 07 07 10 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 08 Mbetje nga metalurgjitë e tjera termike joferrore 10 08 04 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur 10 08 08* Zgjyrë kripë nga prodhimi primar dhe dytësor 10 08 09 Zgjyra të tjera 10 08 10* Zgjyra dhe shkuma që janë të djegshme ose emetojnë në rast

kontakti me ujin gaze të djegshme në sasi të rrezikshme 10 08 11 Zgjyra dhe shkuma, të tjera nga ato të përmendura në 10 08 10 10 08 12* Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë zift 10 08 13 Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë karbon, të tjera

nga ato të përmendura në 10 08 12 10 08 14 Skrape të anodave 10 08 15* Pluhur nga oxhakët e gazit që përmbajnë substanca të

rrezikshme 10 08 16 Pluhur nga oxhakët e gazit, të tjera nga ato të përmendura në 10

08 15 10 08 17* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve që

përmbajnë substanca të rrezikshme 10 08 18 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve, të

tjera nga ato të përmendura në 10 08 17 10 08 19* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë vajra 10 08 20 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të

përmendura e 10 08 19 10 08 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 09 Mbetje nga derdhjet e pjesëve të hekurit

10 09 03 Zgjyrë furnalte 10 09 05* Bërthamat dhe kallëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar

derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme 10 09 06 Bërthamat dhe kallëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar

derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 09 05 10 09 07* Bërthamat dhe kallëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar

derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme 10 09 08 Bërthamat dhe kallëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar

derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 09 07 10 09 09* Pluhur nga oxhakët e gazit që përmbajnë substanca të


09 09 10 09 11* Mbetje të tjera të imëta që përmbajnë substanca të rrezikshme 10 09 12 Mbetje të tjera të imëta të tjera nga ato të përmendura në 10 09 11 10 09 13* Mbetje të lidhjeve që përmbajnë substanca të rrezikshme 10 09 14 Mbetje të lidhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 09 13 10 09 15* Mbetje të agjentëve tregues që përmbajnë substanca të

rrezikshme 10 09 16 Mbetje të agjentëve tregues, të tjera nga ato të përmendura në 10

09 15 10 09 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 10 Mbetje nga derdhjet e pjesëve joferrore 10 10 03 Zgjyrë furnalte 10 10 05* Bërthamat dhe kallëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar

derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme 10 10 06 Bërthamat dhe kallëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar

derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 10 05 10 10 07* Bërthamat dhe kallëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar

derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme 10 10 08 Bërthamat dhe kallëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar

derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 10 07 10 10 09* Pluhur nga oxhakët e gazit që përmbajnë substanca të


10 09 10 10 11* Mbetje të tjera të imëta që përmbajnë substanca të rrezikshme 10 10 12 Mbetje të tjera të imëta të tjera nga ato të përmendura në 10 10 11 10 10 13* Mbetje të lidhjeve që përmbajnë substanca të rrezikshme 10 10 14 Mbetje të lidhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 10 13 10 10 15* Mbetje të agjentëve tregues që përmbajnë substanca të

rrezikshme 10 10 16 Mbetje të agjentëve tregues, të tjera nga ato të përmendura në 10

10 15 10 10 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 11 Mbetje nga prodhimi i qelqit dhe produkteve të qelqit

10 11 03 Mbetje të materialeve me fibra qelqi 10 11 05 Pjesë të imëta dhe pluhura 10 11 09* Mbetje të përzierjeve të përgatitura përpara përpunimit termik,

që përmbajnë substanca të rrezikshme 10 11 10 Mbetje të përzierjeve të përgatitura përpara përpunimit termik,

të tjera nga ato të përmendura në 10 11 09 10 11 11* Mbetje qelqi në pjesë të imëta dhe pudër qelqi që përmbajnë

metale të rënda (nga tubat e rrezeve katodike) 10 11 12 Mbetje qelqi, të tjera nga ato të përmendura në 10 11 11 10 11 13* Llumra të lustrimit dhe bluarjes(grimcimit) të qelqit, që

përmbajnë substanca të rrezikshme 10 11 14 Llumra të lustrimit dhe bluarjes(grimcimit) të qelqit, të tjera nga

ato të përmendura në 10 11 13 10 11 15* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazit të oxhaqeve, që përmbajnë

substanca të rrezikshme 10 11 16 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazit të oxhaqeve, të tjera nga

ato të përmendura në 10 11 15 10 11 17* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve, që

përmbajnë substanca të rrezikshme 10 11 18 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve, të

tjera nga ato të përmendura në 10 11 17 10 11 19* Mbetje të ngurta nga trajtimi në vend i derdhjeve, që përmbajnë

substanca të rrezikshme 10 11 20 Mbetje të ngurta nga trajtimi në vend i derdhjeve, të tjera nga ato

të përmendura në 10 11 19 10 11 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 12 Mbetje nga prodhimi i qeramikave, tullave, tjegullave, pllakave

dhe prodhimeve të ndërtimit 10 12 01 Mbetje nga përzierjet e përgatitura përpara përpunimit termik 10 12 03 Pjesë të imëta dhe pluhura 10 12 05 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve 10 12 06 Kallëpe skarco 10 12 08 Mbetje qeramike, të tullave, tjegullave, pllakave dhe produkteve

të ndërtimit (pas përpunimit termik) 10 12 09* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca

të rrezikshme 10 12 10 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve të tjera nga ato të

përmendura në 10 12 09 10 12 11* Mbetje nga emalimi dhe smaltimi, që përmbajnë metale të rënda 10 12 12 Mbetje nga emalimi dhe smaltimi, të tjera nga ato të përmendura

në 10 12 11 10 12 13 Llumra nga trajtimi i derdhjeve 10 12 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 13 Mbetje nga prodhimi i çimentos, gëlqeres, allçisë dhe

prodhimeve të përftuara prej tyre 10 13 01 Mbetje nga perzierjet e përgatitura përpara përpunimit termik

10 13 04 Mbetje nga kalcinimi dhe hidratimi i gëlqeres 10 13 06 Pjesë të imëta dhe pluhura (përjashtuar 10 13 12 dhe 10 13 13) 10 13 07 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve 10 13 09* Mbetje nga prodhimi i çimentos e asbestit që përmbajnë asbest 10 13 10 Mbetje nga prodhimi i çimentos e asbestit, të tjera nga ato të

përmendura në 10 13 09 10 13 11 Mbetje nga prodhimi i materialeve të përbëra me bazë çimentoje,

të tjera nga ato të përmendura 10 13 09 dhe 10 13 10 10 13 12* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca


përmendura në 110 13 12 10 13 14 Mbetje të betonit dhe llumra të betonit 10 13 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 10 14 Mbetje nga krematorët 10 14 01* Mbetje nga pastrimi i gazeve që përmbajnë mërkur 11 MBETJE NGA TRAJTIMI KIMIK I SIPËRFAQEVE DHE

VESHJEVE TË METALEVE DHE MATERIALEVE TË TJERA; HIDROMETALURGJIA E METALEVE JOFERRORE

11 01 Mbetje nga trajtimi kimik i sipërfaqeve dhe veshjeve të metaleve me materiale të tjerë (P.sh. procesi galvanik, procesi i veshjeve me Zn, proceset për heqjen e skorieve, fosfatet,delubrifikimi alkalin,anodizimi e tje)

11 01 05* Shëllira acide për heqjen e skorieve 11 01 06* Acide të tjera të paspecifikuara 11 01 07* Shëllira bazike për heqjen e skorieve 11 01 08* Llumra fosfatike 11 01 09* Llumra dhe shtresa filtri, që përmbajnë substancë të rrezikshme 11 01 10 Llumra dhe shtresa filtri, të tjera nga ato të përmendura në 11 01

09 11 01 11* Lëngje ujore të shpëlarjes, që përmbajnë substanca të rrezikshme 11 01 12 Lëngje ujore të shpëlarjes, të tjera nga ato të përmendura në 11 01

11 11 01 13* Mbetje të delubrifikimit që përmbajnë substanca të rrezikshme 11 01 14 Mbetje të delubrifikimit, të tjera nga ato të përmendura në 14 01

13 11 01 15* Tretësa dhe llumra nga sistemet e membranave ose nga sisteme

të jonoshkëmbyesve që përmbajnë substanca të rrezikshme 11 01 16* Rezina të ngopura ose të shpenzuara gjatë jonoshkëmbimit 11 01 98* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme 11 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 11 02 Mbetje nga procese hidrometalurgjike joferrore 11 02 02* Llumra nga hidrometalurgjia e zinkut 11 02 03 Mbetjet nga prodhimi i anodave për proceset elektrolitike ujore 11 02 05* Mbetjet nga proceset hidrometalurgjike të bakrit që përmbajnë

substanca të rrezikshme

11 02 06 Mbetje nga procese hidrometalurgjike të bakrit, të tjera nga ato të 05 11 02

11 02 07* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme 11 02 09 Mbetje të tjera të paspecifikuara 11 03 Llumra dhe mbetje të ngurta nga proceset e temperimit 11 03 01* Mbetje që përmbajnë cianid 11 03 02* Mbetje të tjera të paspecifikuara 11 05 Mbetje nga procese të galvanizimit në të nxehtë 11 05 01 Zinku i rëndë 11 05 02 Hi zinku 11 05 03* Mbetje të ngurta nga trajtimi i gazeve 11 05 04* Shkrirësi i harxhuar 11 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 12 MBETJE NGA TRAJTIMI FIZIKO-MEKANIK DHE DHËNIA E

FORMËS SË METALEVE DHE PLASTIKAVE 12 01 Mbetjet nga derdhjet dhe trajtimi sipërfaqësor fiziko-mekanik i

metaleve dhe plastikave 12 01 01 Tallash të metaleve ferrore 12 01 02 Pluhur dhe pjesë të imëta të metaleve ferrore 12 01 03 Tallash të metaleve joferrore 12 01 04 Pluhur dhe pjesë të imëta të metaleve joferrore 12 01 05 Mbetje plastike nga format dhe tornimet 12 01 06* Vajrat minerale të makinerive që përmbajnë halogjenë (përveç

emulsioneve dhe solucioneve) 12 01 07* Vajrat minerale të makinerive që nuk përmbajnë halogjenë,

(përveç emulsioneve dhe solucioneve) 12 01 08* Solucione dhe emulsione të makinerive që përmbajnë halogjenë 12 01 09 * Solucione dhe emulsione të makinerive që nuk përmbajnë

halogjenë 12 0110 * Vajrat sintetik të makinerive 12 01 12* Parafinat dhe yndyrat e shpenzuara 12 01 13 Mbetjet nga saldimet 12 01 14* Llumrat të makinerive që përmbajnë substancë të rrezikshme 12 01 15 Llumra të makinerive që përmbajnë substancë, të tjera nga ato të

përmendura në 12 01 14 12 01 16* Mbetje të materialeve shpërthyese që përmbajnë substanca të

rrezikshme 12 01 17 Mbetje të materialeve shperthyese, të tjera nga ato të

përmendura në 12 01 16 12 01 18* Llumra metalore (të grirjeve dhe bluarjeve) që përmbajnë vajra

ose naftë 12 01 19* Vajra makine lehtësisht të biodegradueshëm 12 01 20* Trupat dhe materialet e grirë të shpenzuar që përmbajnë

substanca të rrezikshme 12 01 21 Trupat dhe materialet e grirë të shpenzuar, të tjera nga ato të

përmendura në 12 01 20

12 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 12 03 Mbetje nga procesi i degrasatimit me anë të ujit dhe avullit,

(përveç 11) 12 03 01* Lëngje larës ujore 12 03 02* Mbetje të degrasatimit me avull 13 MBETJE VAJRASH DHE MBETJE TË KARBURANTEVE TË

LËNGSHME, (përveç vajrave ushqimore dhe ato në kapitullin 05 12 19)

13 01 Mbetje vajrash hidraulike 13 01 01* Vajra hidraulike që përmbajnë PCB 13 01 04* Tretsa të kloruar 13 01 05* Tretsa të paklorinuar 13 01 09* Vaj hidraulik i klorinuar me bazë minerale 13 01 10* Vaj hidraulik i paklorinuar me bazë minerale 13 01 11* Vajra hidraulike sintetike 13 01 12* Vajra hidraulike lehtësisht të biodegraduar 13 01 13* Vajra të tjerë hidraulikë 13 02 Mbetje vaji ingranazhesh, motori dhe lubrifikante 13 02 04* Vajra motori ingranazhesh dhe lubrifikues të klorinuar me bazë

minerale 13 02 05* Vajra motori, ingranazhesh dhe lubrifikues të pa klorinuar me

bazë minerale 13 02 06* Vaj sintetik motori, ingranazhi dhe lubrifikues 13 02 07* Vajra lehtësisht të biodegradueshme: motori, ingranazhi dhe

lubrifikant 13 02 08 * Vajra të tjera motori, ingranazhi hdelubrifikante 13 03 Mbetje vajrash izolues dhe përcjellës nxehtësie 13 03 01* Mbetje vajrash izolues dhe përcjellës nxehtësie që përmbajnë PCB 13 03 06* Mbetje vajrash izolues dhe përcjellës të nxehtësisë të klorinuar

me bazë minerale, të tjerë nga ato të përmendura në 13 03 01 13 03 07* Vajra izolues dhe përcjellës të paklorinuar me bazë minerale 13 03 08* Vajra izolues, përcjellës nxehtësie dhe sintetik 13 03 09* Vajra lehtësisht të biodegradueshme izolues dhe përcjellës

nxehtësie 13 03 10* Vajra të tjerë izolues dhe përcjellës nxehtësie 13 04 Vajra të ndotur anijesh 13 04 01* Vajra të ndotur anijesh nga lundrimi pranë tokës 13 04 02* Vajra nga ujëra të zeza të bankinave 13 04 03* Vajra të ndotur nga lundrime të tjera 13 05 Përbërës të seperatoreve ujit/naftë 13 05 01* Pjesë të ngurta nga seperatoret ujë/naftë 13 05 02* Llumra nga seperatoret ujë/naftë 13 05 03* Llumra ndërmjetës 13 05 06* Naftë nga seperatorët ujë/naftë 13 05 07* Ujë me naftë nga seperatorët ujë/naftë 13 05 08* Përzierje mbetjesh nga seperatorët ujë/naftë

13 07 Mbetje të karburanteve të lëngshme 13 07 01* Naftë dhe diezel 13 07 02* Benzinë 13 07 03* Lëndë të tjera djegëse përfshi edhe përzierjet 13 08 Mbetje naftë të paspecifikuara diku tjetër 13 08 01* Llumra nga shkripëzimet ose emulsionet 13 08 02* Emulsione të tjerë 13 08 03 * Mbetje të tjera të paspecifikuara 14 TRETËS TË MBETJEVE ORGANIKE FTOHËS DHE POMPUES (përveç 07 dhe 08) 14 06 Mbetje të tretsave organike të ftohësave dhe pompuesve (shkuma

aerosole) 14 06 01* Kloroflour karbonet, HCFC, HEC. 14 06 02* Tretës të tjerë ose përzierje tretësish të halogjenizuar 14 06 03* Tretës ose përzierje tretësish të tjerë 14 06 04* Llumra ose mbetje të ngurta që përmbajnë tretës të halogjenizuar 14 06 05* Mbeturina ose mbetje të ngurta që përmbajnë tretës të tjerë 15 PAKETIME MBETURINASH, ABSORBENTE, RROBA

FSHIRËSE, MATERIALE TË FILTRAVE DHE RROBA MBROJTËSE TË PASPECIFIKUARA NDRYSHE

15 01 Ambalazhe (duke përfshirë mbetjet e paketuara urbane) 15 01 01 Mbetje ambalazhi letre dhe kartoni 15 01 02 Mbetje ambalazhi plastike 15 01 03 Mbetje ambalazhi druri 15 01 04 Mbetje ambalazhi metalike 15 01 05 Mbetje ambalazhi të përbëra 15 01 06 Mbetje ambalazhi 15 01 07 Mbetje ambalazhi qelqi 15 01 09 Mbetje ambalazhi tekstili 15 01 10* Mbetje ambalazhi që përmbajnë ose janë të kontaminuara me

substanca të rrezikshme 15 01 11* Mbetje ambalazhi metalike që përmbajnë materiale poroze (p.sh.

azbest), duke përfshirë kontenieret bosh të presioneve 15 02 Absorbente, materiale filtrues, copa/rroba fshirëse dhe rroba

mbrojtëse 15 02 02* Absorbente, material filtrues (duke përfshirë filtra naftë të

paspecifikuar) dhe rroba mbrojtëse të kontaminuara nga substanca të rrezikshme

15 02 03 Absorbente, materiale filtrues, copa rroba thithëse, të tjera nga ato të përmendura në 15 02 02

16 MBETJE TË PASPECIFIKUARA NË LISTË 16 01 Mjete jashtë përdorimit nga mënyrat e ndryshme të transportit

(duke përfshirë mjete jorrugore) dhe mbetje nga çmontimi i mjeteve jashtë përdorimit dhe të mirëmbajtjes, (përveç 13,14,16 06 dhe 16 08)

16 01 03 Goma jashtë përdorimit

16 01 04* Mjete jashtë përdorimit 16 01 06 Mjete jashtë përdorimit që nuk përmbajnë lëngje apo

komponente të tjera të rrezikshme 16 01 07* Filtra vaji, naftë 16 01 08* Komponente që përmbajnë mërkur 16 01 09* Komponentë që përmbajnë PCBs 16 01 10* Komponente shpërthyes (p.sh. jastëk ajri) 16 01 11* Tampon frenash që përmbajnë azbest 16 01 12 Tampon frenash, të tjera nga ato të përmendura në16 01 11 16 01 13* Lëngje frenash 16 01 14* Lëngje antingrirës që përmbajnë substanca të rrezikshme 16 01 15 Lëngje antigrirës, të tjera nga ato në 16 01 14 16 01 16 Tankera për gaze të lëngshme 16 01 17 Metale ferrore 16 01 18 Metale joferrore 16 01 19 Plastika 16 01 20 Qelq 16 01 21* Përbërës të rrezikshme, të tjera nga ato të përmendura në 16 01 07

deri 16 01 11 ,16 01 13 dhe 16 01 14

16 01 22 Përbërës të tjerë të paspecifikuar 16 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 16 02 Mbetje nga pajisjet elektrike dhe elektronike 16 02 09* Transformatorë dhe kondesatorë që përmbajnë PCBs 16 02 10* Pajisje skarco që kanë ose janë të kontaminuar me PCBs, të tjera

nga ato në 16 02 09 16 02 11* Pajisje skarco që përmbajnë kloroflorkarbon, HCFC,HFC 16 02 12* Pajisje skarco që kanë azbest të lirë 16 02 13* Pajisje skarco që kanë përbërës të rrezikshëm 16 02 09 deri 16 02

12 16 02 14 Pajisje skarco, të tjera nga ato të përmendura në 16 02 09 deri 16

02 13 16 02 15* Komponentë të rrezikshëm të hequra nga pajisjet skarco 16 02 16 Komponentë të rrezikshëm të hequra nga paisjet skarco, të tjera

nga ato të përmendura në 16 02 15 16 03 Grupime të paspecifikuara dhe produkte të papërdorshme 16 03 03* Mbetje inorganike që përmbajnë substanca të rrezikshme 16 03 04 Mbetje inorganike që përmbajnë substanca ndryshe nga ato të16

03 03 16 03 05* Mbetje organike që përmbajnë substanca të rrezikshme 16 03 06 Mbetje organike që përmbajnë, të tjera nga ato të përmendura në

16 03 05 16 04 Eksplozivë të mbetur 16 04 01* Mbetje të municioneve 16 04 02* Mbetje nga fishekzjarrët 16 04 03* Mbetje të tjera eksplozive

16 05 Gaze në kontenierët e presionit dhe kimikate të skaduara 16 05 04* Gaze në kontenierët e presionit (përfshirë halonet) që përmbajnë

substanca të rrezikshme 16 05 05 Gaze në kontenierët e presionit me presion, të tjera nga ato të

përmendura në 16 05 04 16 05 06* Kimikate laboratori që konsistojnë ose përmbajnë substanca të

rrezikshme përfshirë përzierje të kimikatëve laboratorike 16 05 07* Kimikate të skaduara inorganike, që konsistojnë ose përmbajnë

substanca të rrezikshme 16 05 08* Kimikate të skaduara organike, që konsistojnë ose përmbajnë

substanca të rrezikshme 16 05 09 Kimikate të skaduara, të tjera nga ato të përmendura në 16 05 06,

16 05 07 dhe 16 05 08 16 06 Bateri dhe akumulatorë 16 06 01* Bateri plumbi 16 06 02* Bateri Ni-Cd 16 06 03* Bateri që kanë mërkur 16 06 04 Bateri alkaline (përveç 16 06 03) 16 06 05 Bateri dhe akumulatorë të tjerë 16 06 06* Elektrolite të ndara të mbledhur nga bateri dhe akumulatorë të

tjerë 16 07 Mbetje nga tankerat e transportit, tankera magazinues dhe të

pastrimit të fuqive (përveç 05 dhe13) 16 07 08* Mbetje që kanë naftë 16 07 09* Mbetje që kanë substanca të tjera të rrezikshme 16 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 16 08 Katalizatorë të harxhuar 16 08 01 Katalizatorë të harxhuar që kanë ar, argjend, renium, radium,

paladium, iridium, ose platinium (përveç 16 08 07) 16 08 02* Katalizatorë të harxhuar që përmbajnë metale transitë të

rrezikshëm ose komponime të metaleve tranzite të rrezikshëm 16 08 03 Katalizatorë të harxhuar që përmbajnë metale transitë ose

komponime të metaleve të transitëve të tjera 16 08 04 Katalizatorë fluidë të harxhuar (përveç 16 08 07) 16 08 05* Katalizatorë të harxhuar që kanë acid fosforik 16 08 06* Lëngje të harxhuar të përdorur si katalizatorë 16 08 07* Katalizatorë të harxhuar të kontaminuar me substanca të

rrezikshme 16 09 Substanca oksiduese 16 09 01* Përmaganate p.sh. permaganati i kaliumit 16 09 02* Kromate p.sh. kromat kaliumi ose bikromati i kaliumit ose i

natriumit 16 09 03* Perokside, peroksid hidrogjeni 16 09 04* Substanca të tjera të paspecifikuara 16 10 Mbetje të lëngshme ujore të destinuara për trajtim jashtë zone 16 10 01* Mbetje të lëngshme ujore, që kanë substanca të rrezikshme

16 10 02 Mbetje të lëngshme ujore, të tjera nga ato të përmendura në 16 10 01

16 10 03* Koncentrime ujore që kanë substanca të rrezikshme 16 10 04 Koncentrime ujore, të tjera nga ato të përmendura në 16 10 03 16 11 Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materialeve zjarrduruese 16 11 01* Mbetje të veshjeve të brendshme me bazë karboni dhe

materialeve zjarrduruese nga procese metalurgjike që përmbajnë substanca të rrezikshme

16 11 02 Mbetje të veshjeve të brendshme me bazë karboni dhe materialeve zjarrduruese nga procese metalurgjike, të tjera nga ato të përmendura në 16 11 01

16 11 03* Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materialeve zjarrduruese nga procese metalurgjike që përmbajnë substanca të rrezikshme

16 11 04 Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materialeve zjarrduruese nga procese metalurgjike, të tjera nga ato të përmendura në 16 11 03

16 11 05* Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materialeve zjarrduruese nga proceset jometalugjike që përmbajnë substanca të rrezikshme

16 11 06 Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materialeve zjarrduruese nga proceset jometalugjike, të tjera nga ato të përmendura në 16 11 05

17 MBETJE NGA NDËRTIMET DHE PRISHJET (PËRFSHI DHERA TË GËRMUARA NGA ZONA TË KONTAMINUARA)

17 01 Beton, tulla, tjegulla dhe qeramika 17 01 01 Beton 17 01 02 Tulla 17 01 03 Tjegulla dhe qeramika 17 01 06* Përzierje ose fraksione të ndara betoni, tullash, tjegulla dhe

qeramikës që përmbajnë substance të rrezikshme 17 01 07 Përzierje të betonit, tullave, tjegullave dhe qeramikës, të tjera nga

ato të përmendura në 17 01 06 17 02 Dru, qelqe dhe plastika 17 02 01 Dru 17 02 02 Qelqe 17 02 03 Plastikë 17 02 04* Dru, qelq dhe plastika që përmbajnë substancë të rrezikshme 17 03 Përzierje bituminoze, bitumi dhe produkte të tjera të ziftit 17 03 01* Përzierje bituminoze që përmbajnë zifte qymyri 17 03 02 Përzierje bituminoze, të tjera nga ato të përmendura në 17 03 01 17 03 03* Zifte qymyri dhe katrane 17 04 Metale (përfshi dhe aliazhet e metaleve) 17 04 01 Bakër,bronx, tunxh 17 04 02 Alumin 17 04 03 Alumb 17 04 04 Zink

17 04 05 Hekur dhe çelik 17 04 06 Kallaj 17 04 07 Metale të përziera 17 04 09* Mbetje metalore të kontaminuara me substanca të rrezikshme 17 04 10* Kabllo që përmbajnë naftë, bitum apo substanca të tjera të

rrezikshme 17 04 11 Kabllo të tjera nga ato të përmendura në 17 04 10 17 05 Dhera (duke përfshirë dhera të gërmuara nga toka të

kontaminuara, gurë dhe balta të tjera) 17 05 03* Dhera dhe gurë që përmbajnë substancë të rrezikshme 17 05 04 Dhera dhe gurë, të tjera nga ato të përmendura në 17 05 03 17 05 05* Balta që përmbajnë lëndë të rrezikshme 17 05 06 Balta, të tjera nga ato të përmendura në 17 05 05 17 05 07* Çakëll që përmban substanca të rrezikshme 17 05 08 Çakëll, të tjera nga ato të përmendura në 17 05 07 17 06 Materiale izoluese dhe materiale ndërtimi me azbest 17 06 01* Material izolimi që përmban azbest 17 06 03* Material izolimi që konsistojnë ose përmbajnë substanca të

rrezikshme 17 06 04 Materiale izolimi të tjera nga ato të përmendura në 17 06 01 dhe

17 06 03 17 06 05* Materiale ndërtimi që përmbajnë asbest 17 08 Materiale ndërtimi me gips 17 08 01 Materiale ndërtimi me gips që janë të kontaminuara me

substanca të rrezikshme 17 08 02 Materiale ndërtimi me gips, të tjera nga ato të përmendura në 17

08 01 17 09 Mbetje të tjera ndërtimi dhe të prishjeve 17 09 01* Mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë mërkur 17 09 02* Mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë PCB 17 09 03* Mbetje nga ndërtimi dhe të prishjeve, duke përfshirë mbetjet e

përziera që përmbajnë substanca të rrezikshme 17 09 04 Mbetje të përziera nga ndërtimi dhe të prishjeve, të tjera nga ato

të përmendura në 17 09 01, 17 09 02 dhe 17 09 03 18 MBETJE NGA KUJDESI SHËNDETËSOR NJERËZOR OSE

SHTAZOR DHE KËRKIME QË LIDHEN ME TO (me përjashtim të mbetjeve të kuzhinave dhe restoranteve që nuk lidhen drejtpërdrejt me kujdesin shëndetësor)

18 01 Mbetjet nga kujdesi shëndetësor që nga lindja, diagnostikimi, trajtimi dhe/ose parandalimi i sëmundjeve në njerëzit

18 01 01 Bisturitë, shiringa, instrumente të mprehta (përveç 18 01 03) 18 01 02 Pjesë të trupit dhe organe, përfshirë qeset dhe konservuesit e

gjakut dhe rezervat e gjakut (përveç 18 01 03) 18 01 03 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave kërkon trajtim të

veçantë për të parandaluar infeksionet 18 01 04 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave nuk kërkon

trajtim të veçantë për të parandaluar infeksionet (p.sh. veshje, hedhurinat e leukoplasteve, ndërresat, veshje për të asgjësuar, pelena etj.)

18 01 06 Kimikate që konsistojnë ose përmbajnë substanca të rrezikshme 18 01 07 Kimikate të tjera nga ato të përmendura në 18 01 06 18 01 08 Medikamente citostatika dhe citotoksike 18 01 09 Medikamente të tjera përveç atyre të përmendura në 18 01 08 18 01 10 Mbetje amalgame nga kujdesi dentar 18 02 Mbetje nga kërkimet, diagnostikimet, trajtimet dhe parandalimi i

sëmundjeve te kafshët 18 02 01 Bisturitë, shiringa, instrumente të mprehta (përveç 18 01 02) 18 02 02 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave kërkon trajtim të

veçantë për të parandaluar infeksionet 18 02 03 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave nuk kërkon trajtim

të veçantë për të parandaluar infeksionet 18 02 05 Kimikate që konsistojnë ose përmbajnë substanca të rrezikshme 18.02.06 Kimikate të tjera nga ato të përmendura në 18 02 05 18. 02. 07 Medikamente citostatika dhe citotoksike 18 02 08 Medikamente të tjera përveç atyre të përmendura në 18 01 07

19. MBETJE NGA IMPIANTET E TRAJTIMIT TË MBETJEVE, TË UJËRAVE TË NDOTURA (JO NË VEND) DHE PËRGATITJA E UJIT PËR PËRDORIM NJERËZOR DHE INDUSTRIAL

19 01 Mbetje nga iceneratorët ose piroliza e mbetjeve 19 01 02 Materiale ferrore të dala nga hiret fundore 19 01 05* Shtresa filtri nga trajtimi i gazeve 19 01 06* Mbetjet e lëngshme ujore nga trajtimi i gazeve dhe mbetje të tjera

të lëngshme ujore 19 01 07* Mbetjet e ngurta nga trajtimi i gazeve 19 01 10* Karboni i aktivizuar i harxhuar nga trajtimi i gazeve 19 01 11* Hira fundore dhe llumra që përmbajnë substanca të rrezikshme 19 01 12 Hira fundore dhe llumra, të tjera nga ato të përmendura në 19 01

11 19 01 13* Hi fluturues që përmban substanca të rrezikshme 19 01 14 Hi fluturues tjetër nga ato të përmendura në 19 01 13 19 01 15* Pluhur kaldajash që përmbajnë substanca të rrezikshme 19 01 16 Pluhur kaldajash, të tjera nga ato të përmendura në 19 01 15 19 01 17* Mbetje të pirolizës që përmbajnë substanca të rrezikshme 19 01 18 Mbetje të pirolizës të tjera nga ato të përmendura në 19 01 17 19 01 19 Rërat nga shtratet vluese 19 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 19 02 Mbetjet nga trajtimi fiziko-kimik i mbetjeve (përfshirë

dekromatizimin, decianizimin dhe neutralizimin) 19 02 03 Mbetje të përziera paraprakisht, të kompozuara vetëm nga

mbetje të parrezikshme 19 02 04* Mbetje të përziera paraprakisht, të kompozuara nga të paktën

një rrezikshme

19 02 05* Llumrat nga trajtimi fiziko-kimik që përmbajnë substanca të rrezikshme

19 02 06 Llumrat nga trajtimi fiziko-kimik, të tjera të përmenduara në 19 02 05

19 02 07* Vajra dhe koncentrate nga seperimi 19 02 08* Mbetje të lëngshme të djegshme që përmbajnë substanca të

rrezikshme 19 02 09* Mbetje të ngurta të djegshme përfshirë substancat e rrezikshme 19 02 10 Mbetje të djegshme të tjera nga ato të përmendura në 19 02 08

dhe 19 02 09

19 02 11* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme 19 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 19 03 Mbetje të stabilizuara /të ngurtësuara 19 03 04* Mbetje të përcaktuara si të rrezikshme, pjesërisht të stabilizuara 19 03 05 Mbetje të stabilizuara të tjera nga ato të përmendura në 19 03 04 19 03 06* Mbetjet e përcaktuara si të rrezikshme, e ngurtësuar 19 03 07 Mbetje të ngurtësuara, të tjera nga ato të përmendura në 19 03 06 19 04 Mbetje të qelqëzuara dhe mbetje nga qelqëzimet 19 04 01 Mbetje të qelqëzuara 19 04 02* Hi fluturues dhe mbetje të tjera nga trajtimi i gazeve 19 04 03* Faza të ngurta të paqelqëzuara 19 04 04 Mbetjet e lëngshme ujore nga temperimi i mbetjeve të qelqëzuara 19 05 Mbetjet nga trajtimi aerobik i mbetjeve të ngurta 19 05 01 Fraksione të pakompostuara të mbetjeve urbane dhe mbetjeve të

tjera të ngjashme 19 05 02 Fraksione të pakompostuara të mbetjeve bimore dhe shtazore 19 05 03 Kompost jashtë specifikimit 19 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 19 06 Mbetjet nga trajtimi anaerobik i mbetjeve 19 06 03 Lëngje nga trajtimi anaerobik i mbetjeve urbane 19 06 04 Mbetje të tretshme nga trajtimi anaerobik i mbetjeve urbane 19 06 05 Lëngje nga trajtimi anaerobik i mbetjeve shtazore dhe bimore 19 06 06 Mbetje të tretshme nga trajtimi anaerobik mbetjeve shtazore dhe

bimore 19 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 19 07 Rrjedhjet nga landfillët 19 07 02* Rrjedhje nga landfillët që përmbajnë substanca të rrezikshme 19 07 03 Rrjedhje nga landfillët, të tjera nga ato të përmendura në 19 07 02 19 08 Mbetje nga impiantet e trajtimit të mbetjeve ujore, të

paspecifikuara 19 08 01 Ekzaminimet 19 08 02 Mbetje nga çranizimi 19 08 05 Llumrat nga trajtimi i ujërave të zeza urbane 19 08 06* Rezina jonoshkëmbyese të ngopura ose të harxhuara 19 08 07* Solucione dhe llumra nga regjenerimi i jonokëmbyesve

19 08 08* Sisteme të membranave që përmbajnë metalet e rënda 19 08 09 Graso dhe përzjerje të tjera vajore nga seperatorët vaj/ujë që

përmbajnë vetëm yndyra dhe vajra ushqimore 19 08 10* Graso dhe përzjerje të tjera vajore nga seperatorët vaj/ujë, të

tjera nga ato të përmendura në 19 08 09 19 08 11* Llumra që përmbajnë substanca të rrezikshme nga trajtimi

biologjik i ujërave të ndotura industriale 19 08 12 Llumra nga trajtimi biologjik i ujërave të ndotura industriale të

tjera nga ato të përmendura në 19 08 11 19 08 13* Llumra që përmbajnë substanca të rrezikshme nga trajtime të

tjera të ujërave të ndotura industriale 19 08 14 Llumra nga trajtime të tjera të ujërave të ndotura industriale të

tjera nga ato të përmendura në 19 08 13 19 08 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 19 09 Mbetje nga përgatitja e ujit për konsumim njerëzor dhe

përdorim industrial 19 09 01 Mbetje të ngurta nga filtrimet primare dhe ekzaminimet 19 09 02 Llumra nga qartësimi i ujit 19 09 03 Llumra nga dekarbonizimi 19 09 04 Karbon i aktivizuar i harxhuar 19 09 05 Rezina jonoshkëmbyese të ngopura ose të harxhuara 19 09 06 Solucione dhe llumra nga rigjenerimi i jonoshkëmbyesve 19 09 99 Mbetjet të tjera të paspecifikuara 19 10 Mbetje nga copëzimi i mbetjeve që përmbajnë metale 19 10 01 Hekur dhe mbetje çeliku 19 10 02 Mbetje joferrore 19 10 03* Fraksione të lehta dhe pluhura që përmbajnë substanca të

rrezikshme 19 10 04 Fraksione të lehta dhe pluhura të tjera nga ato të përmendura në

19 10 03 19 10 05* Fraksione të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme 19 10 06 Fraksione të tjera nga ato të përmendura në 19 10 05 19 11 Mbetje nga rigjenerimi i naftës 19 11 01* Filtra argjile të shpenzuara 19 11 02* Zifte acide 19 11 03* Mbetje të lëngshme ujore 19 11 04* Mbetje nga pastrimi i lëndëve djegëse me baza 19 11 05* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që përmbajnë substanca

të rrezikshme 19 11 06 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të

përmendura në 19 11 05 19 11 07* Mbetje nga pastrimi i oxhakëve të gazit 19 11 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara 19 12 Mbetje nga trajtimi mekanik i mbetjeve (p.sh. ndarja,

kompaktimi, ngjeshja) të paspecifikuara diku tjetër 19 12 01 Letër e karton

19 12 02 Metale ferrore 19 12 03 Metale joferrore 19 12 04 Plastik dhe gomë 19 12 05 Qelq 19 12 06* Dru që përmbajnë substanca të rrezikshme 19 12 07 Drurë të tjerë nga ato të përmendura në 19 12 06 19 12 08 Tekstilet 19 12 09 Mineralet (p.sh. rërë, gurë) 19 12 10 Mbetjet e djegshme (skarcitetet e lëndëve djegëse) 19 12 11* Të tjera mbetje (përfshirë materiale të përziera) nga trajtimi

mekanik i mbetjeve që përmbajnë substancë të rrezikshme 19 12 12 Mbetje të tjera (përfshirë materiale të përziera) nga trajtimi

mekanik i mbetjeve, të tjera nga ato të përmendura në 19 12 11 19 13 Mbetjet nga rehabilitimi i tokës dhe i ujëravë nëntokësore 19 13 01* Mbetjet e ngurta nga rehabilitimi i tokës që përmbajnë substanca

të rrezikshme 19 13 02 Mbetjet e ngurta nga rehabilitimi i tokës, të tjera nga ato të

përmendura në 19 13 01 19 13 03* Llumrat nga rehabilitimi i tokës që përmbajnë substanca të

rrezikshme 19 13 04 Llumrat nga rehabilitimi i tokës, të tjera nga ato të përmendura

në 19 13 03 19 13 05* Llumrat nga rehabilitimi i ujërave nëntokësore që përmbajnë

substanca të rrezikshme 19 13 06 Llumrat nga rehabilitimi i ujërave nëntokësore, të tjera nga ato të

përmendura në 19 13 05 19 13 07* Mbetje të lëngshme ujore dhe koncentratet ujore nga rehabilitimi

i ujërave nëntokësore që përmbajnë substanca të rrezikshme 19 13 08 Mbetje të lëngshme ujore dhe koncentratet ujore nga rehabilitimi

i ujërave nëntokësore, të tjera nga ato të përmendura në 19 13 07 20 MBETJET URBANE (MBETJET SHTËPIAKE DHE TREGTARE,

MBETJE INDUSTRIALE E INSTITUCIONALE TË NGJASHME) PËRFSHIRË FRAKSIONET E MBLEDHURA VEÇMAS

20 01 Fraksionet e ndara (përveç 15 01) 20 01 01 Letër dhe karton 20 01 02 Qelq 20 01 08 Mbetje të biodegradueshme nga kuzhinat dhe mensat 20 01 10 Veshjet 20 01 11 Tekstilet 20 01 13* Tretësit 20 01 14* Acidet 20 01 15* Bazat 20 01 17* Fotokimikatet 20 01 19* Pesticidet 20 01 21* Mbetje të tubave fluorishente dhe mbetje të tjera që përmbajnë

mërkur

20 01 23* Pajisje skarco që përmbajnë klorofluorokarbone 20 01 25 Vajra dhe dhjamra ushqimore 20 01 26* Vajra dhe dhjamra, të tjera nga ato të përmendura në 20 01 25 20 01 27* Bojra, ngjyra, ngjitës etj. që përmbajnë substanca të rrezikshme 20 01 28 Bojra, ngjyra, ngjitës etj, të tjera nga ato të përmendura në 20 01

27 20 01 29* Detergjentë që përmbajnë substanca të rrezikshme 20 01 30 Detergjentë të tjerë nga ato të përmendur në 20 01 29 20 01 31* Medikamente citotoksike dhe citostatike 20 01 32 Medikamente të tjera nga ato të përmenduara në 20 01 31 20 01 33* Bateritë dhe akumulatorët të përfshirë në 16 06 01, 16 06 02 ose

16 06 03 dhe bateritë e akumulatorët e pandarë 20 01 34 Bateritë dhe akumulatorët e tjerë nga ato të përmendur në 20 01

33 20 01 35* Pajisjet e skaduara elektrike dhe elektronike, të tjera nga ato të

përmenduara në 20 01 21 dhe 20 01 23 që përmbajnë komponentë të rrezikshëm

20 01 36 Pajisjet e skaduara elektrike dhe elektronike, të tjera nga ato të përmenduara në 20 01 21, 20 01 23 dhe 20 01 35

20 01 37* Mbetje druri që përmbajnë substanca të rrezikshme 20 01 38 Mbetje druri të tjera nga ato të përmendura në 20 01 37 20 01 39 Plastikat 20 01 40 Metalet 20 01 41 Mbetjet nga pastrimi i oxhaqeve 20 01 99 Fraksione të tjera të paspecifikuara 20 02 Mbetjet e kopshteve dhe parqeve (përfshirë mbetjet e varrezave) 20 02 01 Mbetje të biodegradueshme 20 02 02 Dhera dhe gurë 20 02 03 Mbetje të tjera të pabiodegradueshme 20 03 Mbetje të tjera urbane 20 03 01 Mbetjet e përziera urbane 20 03 02 Mbetje nga tregjet 20 03 03 Mbetje nga pastrimi i rrugëve 20 03 04 Llumra nga gropat septike 20 03 06 Mbetje nga pastrimi i ujërave të zeza 20 03 07 Mbetjet të vëllimshme 20 03 99 Mbetjet urbane të paspecifikuara

SHTOJCA II KARAKTERISTIKAT E MBETJEVE QË I BËJNË ATO TË RREZIKSHME

Mbetjet janë të rrezikshme: nëse manifestojnë një ose më shumë nga vetitë e paraqitura më poshtë nga H1 deri H14: H1 “Explosive”: substancat dhe preparatet të cilat mund të shpërthejnë nën efektin e flakës ose të cilat janë më të ndjeshme nga goditja apo fërkimi se dinitrobenzeni. H2 “Oksiduese”: substancat dhe preparatet të cilat kanë reaksione të fuqishme

ekzotermioke kur bien në kontakt me substanca të tjera, veçanërisht me substanca të djegshme. H3-A “Shumë të djegshme”:

- substancat dhe preparatet e lëngshme të cilat kanë një pikë flakërimi më poshtë se 21 C (duke përfshirë lëngjet ekstremisht të djegshme (të përflakshme);

- substancat dhe preparatet të cilat mund të nxehen dhe të ndizen në kontakt me ajrin në temperaturën e ambientit pa praninë e ndonjë energjie të jashtme;

- substancat dhe preparatet e ngurta të cilat mund të marrin flakë menjëherë pas një kontakti të shkurtër me një burim ndezës dhe mund të vazhdojnë të digjen ose të konsumohen edhe pas largimit të burimit ndezës;

- substancat dhe preparatet e gazta, të cilat janë të djegshme në ajër në trysni normale;

- substancat dhe preparatet e gazta, të cilat në kontakt me ujin apo me ajrin e lagësht, evoluojnë në gaze të djegshme, në sasi të rrezikshme. H3-B “Të djegshme”: substancat dhe preparatet e lëngshme, që kanë një pikë flakërimi të barabartë ose më të madhe se 21*C dhe më pak ose të barabartë me 55*C; H4 “Irrituese”: substancat dhe preparatet jokorrozive, të cilat nëpërmjet një kontakti të menjëhershëm, të zgjatur apo të përsëritur me lëkurën apo me membranat mukoze, mund të shkaktojnë inflamacione. H5 “E rrezikshme”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë rrezik të kufizuar të shëndetit. H6 “Toksike”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë rrezik serioz, akut ose kronik të shëndetit, të cilat mund të shkaktojnë edhe vdekjen. H7 “Kancerogjene”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë kancer ose të rrisë mundësinë e shfaqjes së tij. H8 “Korrozive”: substancat dhe preparatet, të cilat mund të shkaktojnë dëmtime pas kontaktit në indet e gjalla. H9 “Infektive”: substancat që përmbajnë mikroorganizma mbijetuese ose toksinat e tyre, të cilat janë të njohura ose besohet të shkaktojnë sëmundje në njerëzit ose në organizmat e gjalla. H10 “Teratogjenike”(toksike për riprodhimin): substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë keqformime të lindura, jo të trashëgueshme ose të rrisin mundësinë e shfaqjes së tyre. H11 “Mutagjenike”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet frymemarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë difekte gjenetike të trashëgueshme ose të rrisin mundësinë e shfaqjes së tyre. H12 Substancat dhe preparatet, të cilat shkarkojnë gaz toksik në kontakt me ujin, ajrin ose me ndonjë acid. H13 Substancat dhe preparatet, të afta që pas asgjësimit ose prodhimit të ndonjë substance tjetër (p.sh. ujërat kulluese pas trajtimit), që zotërojnë ndonjë nga karakteristikat e listuara më sipër. H14 “Ekotoksike”: substancat dhe preparatet, të cilat paraqesin ose mund të

paraqesin rrezik të menjëhershëm ose të mëvonshëm në një ose më shumë komponentë të mjedisit. 2. Dhe për substancat që i përkasin H3 deri H8, H10 dhe H11, nëse paraqesin një ose më shumë nga karakteristikat e mëposhtme:

- pika e flakërimit ≤ 55 C; - një ose më shumë substanca, të klasifikura si shumë toksike në përqendrim

total ≥ 0,1%; - një ose më shumë substanca, të klasifikuara si të rrezikshme në përqendrim

total ≥ 0,25 %; - një ose më shumë substanca korrozive, të klasifikura si R15 në përqendrim

total ≥ 5%; - një ose më shumë substanca korrozive, të klasifikura si R34 në përqendrim

total ≥ 10%; - një ose më shumë substanca irrituese, të klasifikura si R36, R37,R38 në

përqendrim total ≥ 20%; - një substancë të njohur si kancerogjene të kategorisë 1 ose 2, në përqendrim

total ≥ 0,1%; - një substancë të njohur si kancerogjene të kategorisë 3, në përqendrim total

≥ 1%; - një substancë toksike për riprodhimin të kategorisë 1 ose 2, të klasifikuara si

R60, R61 në përqendrim total ≥ 0,5%; - një substancë toksike për riprodhimin të kategorisë 3, të klasifikuar si R62,

R63 në përqendrim total ≥ 5%; - një substancë mutagjene të kategorisë 1 ose 2, të klasifikuar si R46 në

përqendrim total ≥ 0,1%; - një substancë mutagjene të kategorisë 3, të klasifikuar si R40 në përqendrim

total ≥ 1%.

SHTOJCA III KATEGORITË E MBETJEVE TË RREZIKSHME TË GJENERUARA, TË

LISTUARA SIPAS NATYRËS SË TYRE, APO AKTIVITETIT QË I GJENERON ATO

(Mund të jenë në gjendje të lëngshme, llumi ose të ngurtë) Shtojca III.A. Mbetjet që paraqesin një ose më shumë nga vetitë e listuara ne shtojcën II dhe të cilat konsistojnë në:

1. Substanca anatomike, spitalore dhe mbetje të tjera klinike; 2. Komponime farmaceutike mjeksore dhe veterinare; 3. Konservues druri; 4. Biocide dhe substanca fito-farmaceutike; 5. Mbetje nga substanca të përdorura si tretës; 6. Substanca organike të halogjenuara jo të përdorura si solvente, duke

përjashtuar materialet e tyre inerte të polimerizuara; 7. Kripëra temperimi që përmbajnë cianide; 8. Vajra minerale dhe substanca vajore; 9. Përzjerje, emulsione naftë/ujë dhe hidrokarbon /ujë;

10.Substanca që përmbajnë bifenile të poliklorinuara-PCB dhe/ose trifenile të poliklorinuara- PCT;

11. Materiale bituminoze të dala nga rafinimi, distilimi dhe nga trajtimet pirolitike;

12. Bojra, ngjyrosës, pigmente, llaqe, varak; 13. Rezina, lateksi, plastifikatorë, ngjitës/adezivë; 14. Substancat kimike që dalin nga aktivitetet kërkimore, zhvilluese dhe të

mësimdhënies, të cilat nuk janë të identifikuara dhe/ose janë të reja dhe efekti i të cilave mbi njeriun dhe/ose mjedisin nuk është i njohur ( p.sh. mbetjet e laboratorëve);

15. Materiale piroteknike dhe materiale të tjera eksplosive; 16. Kimikate fotografike dhe materiale të procesit të zhvillimit të filmave

fotografikë; 17. Çdo material i kontaminuar me ndonjë të ngjashëm të dibenzo-furaneve të

poliklorinuara; 18. Çdo material i kontaminuar me ndonjë të ngjashëm të dibenzo-p-

dioksinave të polikloruara. Shtojca III. B. 19. Mbetjet që përmbajnë një prej përbërësve në shtojcën IV dhe kanë një nga

vetitë e listuara në shtojcën II dhe të cilat konsistojnë në: 20. Sapunë, vajra, parafina bimore ose shtazore; 21. Substanca organike jo të halogjenuara, që nuk përdoren si solvente; 22. Substanca inorganike pa metale apo komponime të metaleve; 23. Hi dhe /ose thëngjij 24. Dhera, rëra, argjilë, përfshirë shllamin e shpimit; 25. Kripërat e temperimit jocianide; 26. Pluhura dhe pudra metalike; 27. Materiale katalitike të përdorura; 28. Lëngje dhe llumra që përmbajnë metale ose komponime metalike; 29. Mbetje nga operacionet e kontrollit të ndotjes, përjashtuar 29, 30 dhe 33. 30. Llumra fërkimi; 31. Llumra nga impiantet e pastrimit të ujit; 32. Mbetje te dekarbonizuara; 33. Mbetje nga kolonat jonokëmbyese; 34. Llumra të ujërave të zeza të patrajtuara ose të të papërshtatshme për

përdorim në bujqësi; 35. Mbetje nga pastrimi i cisternave(autobotëve) dhe pajisjeve; 36. Pajisje të kontaminuara; 37. Kontenierë të kontaminuar (edhe cilindra gazi etj.), të cilët përmbajnë një

ose më shumë përbërës të listuar në shtojcën III A; 38. Bateri ose elemente elektrike të tjera; 39. Vajra bimore; 40. Materiale që rezultojnë nga mbledhja selektive e mbetjeve shtëpiake dhe të

cilat paraqesin një nga karakteristikat e listuara në shtojcën II; 41. Mbetje të tjera të cilat përmbajnë një prej përbërësve të listuar në aneksin

IV dhe paraqesin një nga vetitë e listuara në shtojcën II.

SHTOJCA IV

PËRBËRËSIT E MBETJEVE TË SHTOJCËS IIIB, TË CILAT I BËJNË ATO TË RREZIKSHME, KUR ATO PARAQESIN VETITË E PËRSHKRUARA NË

SHTOJCËN II 1. Berilium; përbërje të beriliumit 2. Përbërje të vanadit; 3. Përbërje të kromit(6-valent); 4. Përbërje të kobaltit; 5. Përbërje të nikelit; 6. Përbërje të bakrit; 7. Përbërje të zinkut; 8. Arsenik; përbërje të arsenikut; 9. Selen; përbërje të selenit; 10. Përbërje të argjendit; 11. Admium; përbërje të kadmiumit; 12. Përbërje të kallajit; 13. Antimon; përbërje të antimonit; 14. Teluri; përbërje të telurit; 15. Përbërje të bariumit; përjashtuar sulfatin e bariumit; 16. Mërkuri; përbërje të mërkurit; 17. Taliumi; përbërje të taliumit; 18. Plumbi; përbërje të plumbit; 19. Sulfure inorganike; 20. Përbërje inorganike të florit, përjashtuar florurin e kalciumit; 21. Cianure inorganike; 22. Metalet alkaline të mëposhtme: litiumi, natriumi, kaliumi, kalciumi,

magnezi në formë elementare (jo përbërje); 23. Solucione acide ose acide në gjendje të ngurtë; 24. Solucione bazike ose baza në gjendje të ngurtë; 25. Asbesti (pluhur ose fibër); 26. Fosfori, komponimet e fosforit, përjashtuar fosfatet e mineraleve; 27. Karbonilet metalike (të metaleve); 28. Peroksidet; 29. Kloratet; 30. Perkloratet; 31. Azide (përbërje organike me bazë azoti); 32. PCBs dhe/ose PCTs; 33. Komponime farmaceutike ose veterinare; 34. Biocide dhe substanca fito-farmaceutike (p.sh. pesticidet etj.); 35. Substanca infektive; 36. Kreosote, katran; 37. Izocianate; tiocianate; 38. Cianide organike (p.sh. nitrilet etj.); 39. Fenolet; komponime të fenoleve; 40. Solvente të halogjenuar;

41. Tretës organikë, përjashtuar tretësit e halogjenuar; 42. Komponime halogjenorganike, përjashtuar materialet inerte të

polimerizuara dhe substanca të tjera që i referohen kësaj liste; 43. Komponime aromantike; komponime organike policiklike dhe

heterociklike; 44. Aminat alifatike; 45. Aminat aromantike; 46. Eteret; 47. Substancat me natyrë eksplozive, përjashtuar ato të listuara diku tjetër në

këtë shtojcë; 48. Komponime sulfur organike; 49. Ndonjë i ngjashëm i dibenzo-furaneve të poliklorinuar; 50. Ndonjë i ngjashëm i dibenzo-p-dioksinave të poliklorinuar; 51. Hidrokarbonet dhe oksidet e tyre; nitrogjen dhe/ose sulfur komponimet, jo

të përmendura në këtë shtojcë.

VENDIM Nr.860, datë 20.12.2006

PËR MIRATIMIN E PLANIT KOMBËTAR TË VEPRIMIT PËR HEQJEN NGA

PËRDORIMI DHE ELIMINIMIN E NDOTËSVE ORGANIKË, TË QËNDRUESHËM

Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të pikës 1 të nenit 8 të ligjit nr.8934, datë 5.9.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit”, me propozimin e Ministrit të Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, Këshilli i Ministrave

VENDOSI:

1. Miratimin e planit kombëtar të veprimit për heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e ndotësve organikë, të qëndrueshëm, që i bashkëlidhet këtij vendimi. 2. Ngarkohen Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe të gjitha ministritë e institucionet e përcaktuara në planin kombëtar të veprimit për zbatimin e këtij vendimi. Ky vendim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.

KRYEMINISTRI

Sali Berisha

PLANI KOMBËTAR I VEPRIMIT PËR HEQJEN NGA PËRDORIMI DHE ELIMINIMIN E NDOTËSVE ORGANIKË TË QËNDRUESHËM

Përmbledhje Ekzekutive

Hyrje Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm (NOQ) janë lëndë kimike të qëndrueshme në mjedis, që bio-akumulohen nëpërmjet zinxhirit ushqimor dhe paraqesin rrezik sepse kanë efekte të dëmshme për shëndetin e njerëzve dhe mjedisin. Duke pasur parasysh bartjen e këtyre lëndëve në largësi të mëdha, deri në vende ku nuk janë përdorur ose prodhuar ndonjëherë, si dhe kërcënimin më pas për mjedisin e tërë rruzullit tokësor, bashkësia ndërkombëtare ka bërë thirrje për masa të ngutshme, me synimin që të pakësohet dhe të eliminohet shkarkimi i këtyre lëndëve në mjedis. Kur u bë e qartë se NOQ-të ishin shumë të rrezikshme dhe se duheshin ndërmarrë masa të ngutshme në të gjithë botën, UNEP-i ndërmori hapat e duhur për të përgatitur një instrument ligjor ndërkombëtar, me efekt detyrues, i cili do të “përcaktonte rrugën për një të ardhme pa NOQ të rrezikshme”. Rezultat i këtyre përpjekjeve është Konventa e Stokholmit për Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm. Kjo Konventë është një traktat global për mbrojtjen e shëndetit të njerëzve dhe të mjedisit nga ndotësit organikë të qëndrueshëm. Ajo u miratua më 22 maj 2001 në Konferencën e Palëve në Stokholm dhe hyri në fuqi më 17 maj 2004, sipas Nenit 26 të po kësaj konvente. Bashkimi Evropian, i cili është palë në këtë Konventë, ka miratuar Politikën e vet në lidhje me administrimin e NOQ-ve, politikë që do të jetë e detyrueshme edhe për vendet e reja që do të hyjnë në BE. Shqipëria e ka nënshkruar Konventën më 5 dhjetor 2001 dhe e ka ratifikuar atë më 4 tetor 2004. Konventa e NOQ-ve parashikon një varg detyrimesh që duhet apo nxiten të ndërmarrin Palët, ndër të cilat janë përcaktimi i pikave fokale kombëtare, kujdesi për shkëmbimin e informacionit, dhënia e ndihmës teknike, zhvillimi dhe lehtësimi i ndërgjegjësimit dhe pjesëmarrjes së publikut, konsultimi dhe arsimimi, nxitja e kërkimit shkencor dhe e monitorimit, si edhe raportimi “në intervale kohorë periodikë”.

Projekti i PKV për NOQ-të Në detyrimet që rrjedhin nga qenia palë në Konventën e Stokholmit (neni 7 i Konventës), bën pjesë edhe përgatitja e zhvillimi i një Plani Kombëtar të Veprimit (PKV), ku të përcaktohet sesi do të vihen në jetë detyrimet që shtron Konventa. PKV ka si qëllim të përcaktojë kuadrin ligjor dhe institucional dhe veprimet që duhet të programohen e të zbatohen për heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve. Planet e veprimit duhet t’i paraqiten Konferencës së Palëve brenda dy vjetëve që nga hyrja në fuqi e Konventës. Në vitin 2002 Ministria e Mjedisit i kërkoi GEF-it, nëpërmjet UNDP-së, përkrahje financiare për projektin që do të mundësonte hartimin e Planit Kombëtar të Veprimit për Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e NOQ-ve. Kontributi i GEF-it për këtë qëllim ishte 347,000 USD, ndërsa Qeveria Shqiptare kontribuoi me 31,400 USD. Agjenci Ekzekutuese e projektit është Ministria e Mjedisit, ndërsa Agjenci zbatuese është UNDP-ja. PKV synon të nxisë, të ndihmojë dhe të mbështesë autoritetet qendrore e vendore, subjektet shtetërore e private, për të trajtuar siç duhet dhe në përputhje me kërkesat e konventës NOQ-të, pajisjet ku mbahen ato, si dhe territoret e ndotura prej tyre. Politika për NOQ-të, pjesë integrale e politikës për administrimin e kimikateve të

rrezikshme, kërkon zbatimin me konsekuencë të masave mbrojtëse e parandaluese për ruajtjen e shëndetit të njeriut dhe të mjedisit në Republikën e Shqipërisë, mbi bazën e një kuadri të plotë ligjor dhe institucional, të harmonizuar me kërkesat e Konventës së Stokholmit dhe me Direktivat e Bashkimit Evropian. Në këtë kontekst përgatitja e PKV-së është në përputhje me objektivat e Planit Kombëtar të Veprimit për Mbrojtjen e Mjedisit, të miratuar nga Qeveria Shqiptare më 2002, njëri prej synimeve të të cilit është “zbutja dhe parandalimi i problemeve mjedisore”. Procesi i përgatitjes së PKV-së, është mbështetur në Udhëzimet e Fondit Global për Mjedisin për Konventën e Stokholmit dhe ka kaluar nëpër pesë kategori kryesore veprimtarish: 1: Përcaktimi i mekanizmit të bashkërendimit dhe organizimi i procesit; 2: Hartimi i inventarit të NOQ-ve dhe vlerësimi i infrastrukturës dhe i kapaciteteve kombëtare; 3: Vendosja e përparësive dhe caktimi i objektivave; 4: Formulimi i Planit Kombëtar të Veprimit dhe i Planeve të veçanta të veprimit për NOQ-të; 5: Miratimi i PKV-së nga palët që lidhen me administrimin e NOQ-ve.

Për realizimin e aktiviteteve të parashikuara në udhëzimet përkatëse të GEF-it, u ngritën disa Grupe Pune sipas problematikave përkatëse. Grupet e Punës realizuan për herë të parë inventarin paraprak të NOQ-ve në nivel vendi dhe, mbi këtë bazë, identifikuan problemet që do të trajtoheshin dhe duheshin zgjidhur në kuadrin e PKV, në përputhje me politikën e Qeverisë Shqiptare për mbrojtjen e mjedisit, si dhe me kërkesat e Konventës së Stokholmit e të Bashkimit Evropian për heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve. PKV duhet të jetë një dokument dinamik që kërkon jo vetëm angazhimin në procesin e zbatimit të tij të institucioneve e organizatave qendrore dhe vendore, publike dhe private, por edhe një monitorim e vlerësim të kujdesshëm dhe, mbi këtë bazë, përditësimin e tij, për të qenë vazhdimisht koherent me zhvillimet ekonomiko-sociale-mjedisore të vendit dhe, në një kontekst, më të gjerë me zhvillimet ndërkombëtare që kanë në qendër të vëmendjes mbrojtjen e mjedisit e të shëndetit të njerëzve.

Profili i Shqipërisë Shqipëria ndodhet në pjesën perëndimore të Gadishullit të Ballkanit, në brigjet lindore te deteve Adriatik dhe Jon, ne zonën e klimës sub-tropikale Mesdhetare, qe është shume e përshtatshme për aktivitetet jetësore dhe socio-ekonomike. Vendi është i pasur me burime minerare, ujëra, florë dhe faunë, etj. Kjo e fundit është dëmtuar shume nga gjuetia pa kriter, shpyllëzimet, tharja e ligatinave dhe kënetave, përdorimi i kimikateve ne bujqësi, ndotja e tokës, ajrit dhe ujit, etj. Shqipëria është Republikë Parlamentare. Popullsia e saj në vitin 2001 ishte rreth 3,069,275 banorë. Gjatë periudhës 1989-2001 kanë emigruar rreth 0.6 milion shqiptarë. Më shumë se një e dyta e popullsisë është përqendruar ne ultësirën bregdetare. Mosha mesatare e popullsisë është më e reja në Evropë, kurse jetëgjatësia është e

krahasueshme me atë të popullsisë së vendeve të zhvilluara. Shqiptaret zënë 98% te strukturës etnike te popullsisë. Industritë që punojnë tani në Shqipëri përfshijnë agro-industrinë, industrinë tekstile, të veshmbathjes, drurit, naftës, çimentos, industrinë kimike, minerare dhe të përpunimit të metaleve, dhe industrinë hidro-energjetike. Bashkimi Europian është partneri tregtar kryesor i Shqipërisë. Eksportet kryesore të vendit janë në sektorët e tekstileve, këpucëve, metaleve dhe mineraleve, naftës bruto, perimeve, frutave dhe duhanit. Importet kryesore përfshijnë produkte industriale dhe shumë produkte të tjera të përpunuara. Sektori industrial është ende i dobët. Kontributi i sektorit të bujqësisë në PBB-në e vendit ka pasur një rënie të konsiderueshme gjatë 5 viteve të fundit. Ka përfunduar privatizimi i ndërmarrjeve të vogla e të mesme, ndërsa privatizimi i ndërmarrjeve të mëdha ka qenë më i ngadaltë. Sistemi energjetik është akoma i dobët dhe kriza energjetike nuk është zgjidhur ende. Sektori i telekomunikacioneve është përmirësuar, por akoma ka probleme në zonat e thella. Numri i përdoruesve të celularëve është rritur mjaft, ndërsa mbeten të kufizuara mundësia e lidhjes me internet dhe përdorimi i tij. Në sektorin e transportit prioritet kryesor mbetet përfundimi i korridoreve Lindje-Perëndim dhe Veri-Jug. Shqipëria ka trashëguar shumë probleme mjedisore nga e kaluara, të cilat janë thelluar gjatë tranzicionit. Prioritetet kryesore mjedisore mbulojnë erozionin e tokës, shpyllëzimet, humbjen e biodiversitetit, mbetjet urbane, ndotjen e ajrit në zonat qytetëse dhe industriale, ndotjen e tokës prej mbetjeve të rrezikshme nga industritë e vjetra, etj. Janë trashëguar edhe probleme të tjera në nivelin e institucioneve, legjislacionit, kulturës dhe edukatës mjedisore, etj. Megjithëse gjatë tranzicionit janë bërë përparime, sidomos në fushën e institucioneve, politikave, legjislacionit, ndërgjegjësimit, etj. mbetet akoma shumë për të bërë. Investimet në infrastrukturën mjedisore vlerësohen si një masë e rëndësishme për zbatimin e legjislacionit dhe respektimin e standardeve Europiane. Që nga viti 2000 Shqipëria është anëtare në OBT dhe zbaton të gjitha marrëveshjet e tregtisë së lirë në kuadër të Paktit të Stabilitetit. Më 12 qershor 2006 Shqipëria nënshkroi Marrëveshjen e Stabilizim Asocimit me Komisionin Evropian, e cila parashtron detyra të rëndësishme për mjedisin dhe zhvillimin e qëndrueshëm. Vlerësimi i Çështjeve dhe Plani i Veprimit lidhur me NOQ-të në Shqipëri Forcimi i Kuadrit Ligjor dhe Rregullator Në lidhje me kuadrin rregullator ekzistues në Shqipëri janë evidentuar këto çështje : Në legjislacionin kombëtar nuk ekziston asnjë ligj i veçantë ose akt tjetër nën-ligjor, i cili të jetë në kundërshtim me dispozitat e Konventës së Stokholmit; Deri më tani nuk ka asnjë akt specifik ligjor që të trajtojë NOQ-të; Në disa ligje dhe akte nënligjore, si edhe në disa dokumente të tjera shtetërore për mjedisin, ekzistojnë hapësira për trajtimin e ardhshëm të NOQ-ve në përputhje me kërkesat e Konventës; Përgatitja e kuadrit ligjor specifik për të bërë të mundur zbatimin e kërkesave të Konventës si pjesë e përpjekjeve të përgjithshme për të transpozuar dhe harmonizuar legjislacionin kombëtar me atë evropian në fushën e mbrojtjes së shëndetit të njeriut e

të mjedisit; Hartimi dhe miratimi i çdonjërit prej akteve që do të përbëjnë paketën ligjore për NOQ-të, duhet të realizohet në përputhje me një program të detajuar të miratuar, i cili duhet të jetë afat-shkurtër, afat-mesëm dhe afat -gjatë; Me qëllim që të përgatitën akte specifike, duhet të ngrihen grupet përkatëse të punës, në përbërje të të cilave duhet të ketë juristë mjedisorë, teknicienë dhe anëtarë të OJF-ve të specializuara e të shoqatave të biznesit; Rrjeti Institucional Në lidhje me kuadrin institucional në Shqipëri, janë identifikuar si aktuale çështjet e mëposhtme: Vlerësimi kritik i organizmave dhe strukturave ekzistuese, si kapaciteti veprues më i rëndësishëm, për të gjetur lidhjen e secilës prej tyre me detyrimet që rrjedhin nga Konventa e Stokholmit; Rivlerësimi i detyrimeve konkrete që kanë institucionet përkatëse në lidhje me administrimin e NOQ-ve, në funksion të detyrave, kompetencave dhe përgjegjësive të tyre kryesore; Hartimi i skemës së re institucionale, e cila të përfshije të gjitha strukturat dhe organet në qendër dhe në nivel lokal, përcaktimi i roleve, funksioneve, përgjegjësive, kompetencave dhe detyrave të çdonjërit prej tyre, i lidhjeve të ndërmjetme dhe i rregullave të funksionimit të sistemit në tërësi; Përcaktimi i pikave të kontaktit dhe i pikave fokale në nivel kombëtar, lokal dhe/ose sektorial, të cilët, të gjithë së bashku, do të përbëjnë Rrjetin Kombëtar të NOQ-ve; Pikat e kontaktit dhe pikat fokale do të ndërtojnë skemën e komunikimit midis tyre, si edhe do të përgatisin programet operative për zbatimin e detyrave përkatëse; Problemet përparësore Nevoja e plotësimit dhe zbatimit të legjislacionit për kimikatet; Legjislacioni aktual nuk është tërësisht i harmonizuar me atë evropian; Nevoja për të rregulluar çështjet që lidhen me përdorimin e PCB-ve në sisteme të mbyllura, nxjerrjen e tyre nga përdorimi dhe asgjësimin e sigurt nga pikëpamja mjedisore; Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit ekzistues; Nevoja për të ngritur një strukturë kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit (rrjet të pikave të kontaktit, pikave fokale). Objektivat Plotësimi dhe harmonizimi i legjislacionit mjedisor me atë evropian; Përmirësimi i rrjetit institucional dhe ngritja e kapaciteteve në nivel qendror dhe vendor.

Plani i Veprimit Përfshirja e monitorimit të NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve si pjesë e Programit Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit; Regjistrimi i pajisjeve dhe vajrave që përmbajnë PCB në sektorin e energjisë elektrike; Përafrimi i legjislacionit vendas me atë Evropian; Ngritja e strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit Pesticidet NOQ Nga dymbëdhjetë NOQ-të e renditura në Konventën e Stokholmit, nëntë janë

pesticide që i përkasin grupit të NOQ-ve: aldrin, dieldrin, DDT, endrin, mireks, toksafen, klordan, heksaklorbenzen dhe heptaklor. Fillimisht, në vendin tonë janë importuar dhe, më vonë, janë formuluar në Ndërmarrjen Kimike, Durrës, pesticidet DDT, heptaklor, aldrin, dieldrin, toksafen (melipaks), klordan, heksakloran dhe lindan, i cili gjithashtu është prodhuar në këtë ndërmarrje. Edhe pse prodhimi i pesticideve është ndërprerë në vitin 1990, rreziku i rrjedhur prej tyre ka qenë i dukshëm. Nga inventari i bërë në vitin 2005 në kuadrin e Projektit të NOQ-ve ka rezultuar se në Shqipëri nuk ka pesticide të këtij grupi. Një sasi prej rreth 3 ton DDT dhe heksakloran/lindan, e cila kanë qenë ruajtur në depot e Ministrisë së Shëndetësisë, është riambalazhuar dhe larguar nga Shqipëria në muajin korrik 2006, në kuadrin e projektit të MMPAU: “Ripaketimi dhe largimi nga Shqipëria i pesticideve dhe i kimikateve të tjera nga Bishti i Pallës”, financuar nga qeveria holandeze. Problem është përcaktimi i kostos së ndotjeve eventuale nga përdorimi i mëparshëm i pesticideve NOQ. Ekzistojnë vetëm disa studime sporadike lidhur me ndikimin e pesticideve NOQ në mjedis. Këto studime janë kryer në vendet që konsiderohen si pika të nxehta mjedisore dhe nuk ka ndonjë studim të plotë për tërë situatën në vend në lidhje me ndotjet e tokës apo ujit nga pesticidet NOQ. Në këtë kontekst, sugjerohet të planifikohet monitorimi i këtyre pesticideve kryesisht në ish – depot, hapësirën tokësore apo ujore rreth e rrotull dhe, në raste të veçanta, te kafshët shtëpiake dhe njerëzit. Problemet përparësore Përshtatja e legjislacionit në fuqi për përdorimin e pesticideve; Informacion jo sistematik rreth përdorimit në të kaluarën i DDT (dokumente rreth sasive të importuara dhe të përdorura të DDT në sektorin e shëndetësisë); Mungesa studimit për nivelin aktual të ndotjeve në ish depot e magazinimit të pesticideve, po kështu edhe në mjedisin rreth tyre; Autoritetet vendore kanë një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me pesticidet NOQ (në veçanti në depot e vjetra); Stafi teknik ka një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me pesticidet NOQ (mundësitë e ndotjes të depove të vjetra); Mungesa e informacionit specifik në lidhje me pesticidet te publiku në përgjithësi; Mungesa e një mbështetjeje financiare. Objektivat Forcimi i kapacitetit të laboratorëve të IMB për monitorimin e pesticideve NOQ; Përcaktimi i ndotjeve eventuale nga pesticidet NOQ në ish depot dhe në hapësirën përreth tyre; Zhvillimi i planit të rehabilitimit për vendet e ndotura nga pesticidet NOQ; Rritja e ndërgjegjësimit rreth këtyre vendeve të ndotura në lidhje me rrezikun shëndetësor te njerëzit që jetojnë pranë tyre. Plani i Veprimit Përgatitja e një amendamenti të VKM për kryerjen e analizave të pesticideve NOQ. Kryerja e analizave të niveleve të mbetjeve të pesticideve NOQ, në ish depot dhe vendet e kontaminuara, duke përfshirë edhe vlerësimin e ndikimit mjedisor të tyre; Forcimi i kapacitetit njerëzor dhe teknik i laboratorit analitik në Institutin e Mbrojtjes

së Bimëve; Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të kontaminuara nga pesticidet NOQ; Rritja e ndërgjegjësimit të publikut në lidhje më rrezikun potencial të vendeve të kontaminuara me NOQ.DDT DDT DDT filloi të përdoret masivisht në Luftën e Dytë Botërore. Ky pesticid është përdorur për të luftuar sëmundjet që transmetohen me insekte dhe për të mbrojtur trupat. Ka qenë veçanërisht i efektshëm për mbrojtjen nga malaria, tifoja, ethet e verdha, verbimi i lumenjve dhe encefaliti. Tashmë është praktikisht i ndaluar përdorimi i DDT në bujqësi pothuajse në të gjitha vendet, kurse një numër vendesh e ndalojnë përdorimin e DDT-së edhe në fushën e shëndetit publik. Sidoqoftë, në disa vende, ku vektori i malaries është ende i ndjeshëm, DDT përdoret për banesat, në mjediset e brendshme në trajtë aerosoli. DDT-ja filloi të përdorej në Shqipëri në vitet 1946–1947 në luftën kundër vektorëve të malaries. Nga vitet 1946-1947 deri më 1959-1960, sasitë mesatare vjetore të DDT dhe HCH për spërkatjen e banesave në mënyrë manuale, si edhe me avionë në sipërfaqet ujore, ku përhapja e mushkonjave anofeles ka qenë mjaft i lartë, arritën 90-120 ton. DDT është përdorur edhe për luftimin e insekteve të tjera si morri, miza, pleshti, çimka, të cilat kishin pllakosur familjet e zonave të varfra të Shqipërisë të asaj kohe. Viti 1967 konsiderohet si viti i çrrënjosjes së malaries në Shqipëri, çka u çertifikua zyrtarisht nga OBSH-ja pas kërkesës së shtetit shqiptar. Sipas studiuesve dhe ekspertëve malariologë të vendit, DDT-ja nuk u përdor më pas vitit 1970, por duket se një rezervë prej 20-30 ton u mbajt në ruajtje nga Ministria e Shëndetësisë për luftimin e shpërthimeve eventuale të cilat mund të shkaktoheshin nga raste të importuara, si edhe pse mushkonjat kishin filluar të fitonin rezistencë ndaj DDT-së, pas një përdorimi prej mbi 20 vjetësh. Sipas informacionit të mbledhur në disa rrethe, duket se DDT dhe lindani janë përdorur deri përpara 15 vjetësh. Lindani është përdorur kryesisht kundër zgjebes dhe parazitëve (morrave), gjatë viteve 1975 -1985. Më vonë ai u ndalua për shkak të rezistencës që kishin krijuar këta parazitë. Ndonëse teorikisht ndikimi i pesticideve në shëndetin publik dhe në mjedis ka qenë i njohur, në Shqipëri nuk ka pasur ndonjë sistem monitorimi ose të mbledhjes së të dhënave për të përcaktuar këtë ndikim. Kohët e fundit janë bërë disa përpjekje nga ISHP për të studiuar mbetje të pesticideve në zinxhirin ushqimor. Është vërtetuar prania e izomerëve të HCH (α, β, γ) në gjakun e disa personave që jetojnë në zonën e kontaminuar (në Porto Romano, pranë Durrësit) në një fabrikë të braktisur që përdorej për prodhimin e lindanit. Kështu, janë gjetur nivele të α- dhe β-izomerëve që variojnë deri në 0.0028 µg/ml dhe nga 0.0005 µg/ml në 0.0915 µg/ml. Nivelet më të larta u përkasin subjekteve që jetojnë në territorin e fabrikës së përmendur. Dy mostra qumështi të marra në një zonë të ndotur pranë Porto-Romanos, në kuadrin e një studimit të kryer nga UNEP, si dhe në kuadër të një studimi të kryer nga ISHP, përmbanin nivele të larta të HCH. Të dyja mostrat dëshmojnë për nivelet shumë të larta të HCH në qumështin e prodhuar në zonën e Porto Romanos, e cila është tregtuar edhe në zona të tjera të rrethit të Durrësit.

Përqendrimi i HCH i gjetur në qumësht është një tregues i qartë se nuk mund të përdoret për konsum mbasi përbën një rrezik serioz për shëndetin publik. Gjatë inventarizimit të kryer në kuadër të projektit të NOQ-ve, situata në sektorin e shëndetësisë (Dhjetor 2005) paraqiten në tabelë. Stoqe të DDT e të Lindanit në magazinat e MSH

N Rrethi Vendndo

dhja Sas

ia DDT (kg)

Sasia Lindan (kg)

m

1 Gjirokastër

DKSHP 50 kg sol. 25 %

-

2 Durrës DKSHP 200 kg sol. 25 %

24.2 kg (sol.10%) x

3 Elbasan DKSHP 100 kg sol. 25%

-

4 Lushnjë DKSHP 1040 kg sol. 25%

200 (HCH) th

5 Lezhë DKSHP - 704.6 (sol. 10%)

x

6 Rezerva Shtetërore

Lundër 108 kg sol. 25%

212 (pluhur)

Gjithsej 6 vende 1948 kg sol 25%

1140 kg sh

Sasitë e identifikuara të DDT dhe heksakloran/lindanit u hoqën nga Shqipëria në kuadër të projektit te MMPAU, ‘‘Ripaketimi dhe heqja nga Shqipëria e pesticideve dhe e kimikateve të tjera nga Bishti i Pallës” të financuar nga Qeveria Holandeze. Ky eliminim u përfundua në Korrik 2006. Problemet përparësore. Mungese e kapaciteteve për studime analitike në lidhje me kontaminimin e ish- magazinave të DDT, si edhe të mjedisit rrethues; Mungesë e mbështetjes financiare. Objektivat

Forcimi i kapaciteteve të laboratorëve të IMB, ISHP, dhe LQU për monitorimin e DDT. Përcaktimi i kontaminimit eventual të ish magazinave dhe zonave për rreth tyre nga DDT; Përgatitja e Planit të Rehabilitimit për vendet e kontaminuara nga DDT. Rritja e ndërgjegjësimit për vendet e kontaminuara për sa u përket rreziqeve të mundshme shëndetin e popullatës që jeton në afërsi të këtyre vendeve. PCB-të PCB-të janë kimikate organike sintetike, me veti të larta dielektrike, të padjegshme, si dhe të qëndrueshme ndaj shpërbërjes termike e kimike. Pjesa më e madhe e transformatorëve dhe e kondensatorëve përdorin lëngje dielektrike me bazë bifenile të polikloruara (PCB-të) për shkak të vetive zjarrduruese dhe karakteristikave të tjera të mira të tyre në përdorimin e pajisjeve elektrike, por në të njëjtën kohë këto produkte kanë dhe mjaft disavantazhe. Këto disavantazhe lidhen me natyrën helmuese të PCB-ve dhe rrezikun që ato sjellin për shëndetin e njerëzve dhe mjedisin. PCB-të janë subjekt i tri konventave ndërkombëtare që lidhen me trajtimin e mbeturinave të rrezikshme dhe konkretisht: Konventa e Bazelit, e Roterdamit dhe e Stokholmit. Këto konventa i trajtojnë problemet e PCB-ve duke iu referuar prodhimit, deklarimit, përdorimit, importimit, eksportimit, ruajtjes, transportit, monitorimit, nxjerrjes jashtë përdorimit dhe eliminimit të tyre. Inventari i PCB-ve Objektivi i Inventarit të PCB-ve është identifikimi i të gjithë transformatorëve me PCB që janë në përdorim dhe/ose jashtë përdorimi, zbatimi i masave paraprake kryesisht në pajisjet me PCB në përdorim (ato që vazhdojnë të përdoren, që janë jashtë pune, që presin të asgjësohen), për të siguruar monitorimin e përputhjes teknike të gjitha pajisjeve me PCB që janë në përdorim, si dhe për të siguruar ndjekjen e pajisjeve me PCB deri në fund të jetës së tyre. Sipas Konventës së Stokholmit duhet të identifikohen, etiketohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë më shumë se 10 % PCB dhe vëllim më të madh se 5 litra, të identifikohen, etiketohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë më shumë se 0.05 % PCB (500 ppm) dhe vëllim më të madh se 5 litra, si dhe të bëhen përpjekje që të identifikohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë më shumë se 0.005 % PCB (50 ppm) dhe vëllim më të madh se 0.05 litra. PCB-të nuk janë prodhuar kurrë në Shqipëri. Vaji i transformatorëve është importuar gjithmonë nga shtete të tjera të Evropës ose Azisë. Deri tani nuk ka pasur ndonjë kontroll për përmbajtjen e PCB-ve në pajisje dhe vajra minerale në Dogana dhe në Magazinën Qendrore në Shkozet, Durrës, në lidhje me sasinë e vajit dhe praninë e PCB-ve në të. Në Objektet e KESH-it janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të prodhuar para vitit 1970, të cilët kanë krijuar ndotje të mjedisit, veçanërisht në tokë dhe në ujërat nëntokësore për shkak të rrjedhjeve të vajit dhe të pikimeve gjatë procesit të mirëmbajtjes ose për shkak të vjetërsisë së transformatorëve. Pjesa më e madhe e transformatorëve janë vendosur në tokë ose mbi një bazament por nuk kanë rezervuar dytësor poshtë tyre. Mund të vihet re me lehtësi toka e ndotur poshtë transformatorëve, prandaj kërkohet ndjekja e problemit të ndotjes së tokës dhe ujërave nëntokësorë.

Në kuadrin e projektit për përgatitjen e PKV për NOQ janë inspektuar rreth 57 objekte energjetike dhe janë analizuar rreth 169 mostra vaji; rezultatet tregojnë se 5,3% e sasisë së analizuar mund të konsiderohen si të dyshuara për PCB (PCB>50 ppm). Në qoftë së marrim rezultatet e arritura në transformatorët e analizuar dhe i aplikojmë për të gjithë sasinë e transformatorëve të prodhuar përpara vitit 1990, atëherë sasia e transformatorëve të ndotur me PCB mund të jetë si më poshtë:

Numri i transformatorëve të prodhuar para vitit 1990

6 000 copë

Pesha mesatare e transformatorëve të shpërndarjes

1,5 ton

Përqindja e transformatorëve që priten të jenë të ndotur

5,3 %

Numri i transformatorëve që priten të jenë të ndotur

rreth 320

Pesha e përgjithshme e transformatorëve 1100 ton Pesha e përgjithshme e vajit 300 ton Pesha e përgjithshme e transformatorëve të zbrazur

800 ton

Rreth 10% e transformatorëve e kanë raportin e peshës së vajit ndaj peshës së transformatorit më të lartë se 30% dhe nga testimi me test-kite nuk kanë rezultuar me densitet pozitiv: këta transformatorë mund të konsiderohen si të rimbushur dhe dyshohet se përmbajnë PCB. Inventari Paraprak i PCB-ve nxori në pah mos-ekzistencën më parë të standardeve (limiteve) dhe metodave për analizat e PCB-ve, nivelin e ulët të informimit dhe të ndërgjegjësimit mbi PCB-të në të gjithë grupet e popullsisë, mungesën e informimit dhe të ndërgjegjësimit të popullsisë në përgjithësi mbi rrezikun potencial të PCB-ve (të vajrave të transformatorëve), nivelin e kufizuar të ndërgjegjësimit të punonjësve nëpërmjet administrimit të përgjegjësive në sektorin publik dhe privat, ndërgjegjësimin e ulët të punonjësve të ekspozuar potencialisht ndaj PCB-ve, mungesën e monitorimit të ndotjeve me PCB në matrica të ndryshme dhe në ajër, tokë dhe ujëra tokësore e nëntokësorë që mund të jenë ndotur me vaj që përmban PCB. Numri i kondensatorëve në Objektet e KESH/OST është i kufizuar. Ata janë vendosur në N/Stacionin 220 kV në Fier (2x25 MVAr), në N/Stacionet 110 kV në Lushnje dhe në Ballsh, (secili prej tyre është 25 MVAr). Kondensatorët përmbajnë sasi të vogël vaji dhe në trupin e tyre ka pak pika lidhëse, kështu që ata nuk kanë krijuar ndotje mjedisi përreth tyre. Sidoqoftë, këta kondensatorë duhen konsideruar si burime të mundshme ndotjeje dhe duhet pasur kujdes në marrjen e masave parandaluese për ndikimin e tyre në mjedis. Plani i Veprimit Të hartohet dhe të zbatohet një rregullore në lidhje me administrimin, trajtimin, monitorimin, heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e vajit e të pajisjeve të ndotura me PCB;

Të hartohet dhe të zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it për administrimin, trajtimin dhe heqjen nga përdorimi të transformatorëve të ndotur me PCB; Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e transformatorëve; Krijimi i kapaciteteve laboratorike për kryerjen e analizave për praninë e PCB–ve në vajrat e transformatorëve; Zbatimi i veprimtarive për rritjen e ndërgjegjësimit të publikut, puna e të cilëve lidhet me praninë e PCB-ve; Rehabilitimi gradual i vendeve të ndotura me PCB; Eliminimi i vajit mineral të ndotur me PCB Hartimi dhe zbatimi i një programi kombëtar për monitorimin e PCB-ve. NOQ-të e Prodhuara Jo-Qëllimisht NOQ-të e prodhuar në mënyrë të paqëllimshme, siç përcaktohet në Konventën e Stokholmit, janë dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e polikloruara (PCDD), si dhe bifenilet e polikloruara (PCB), ku PCB-të janë formuar si nënprodukte. Dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e polikloruara (PCDD) janë ndotësit mjedisor të zbuluar në pothuajse të gjithë komponentët e ekosistemit të globit në sasi gjurmësh. Përbërës të kësaj klase në veçanti kanë shkaktuar probleme kryesore mjedisore. Dioksinat janë ndër kimikatet më toksike të njohura nga njeriu. Helmime akute shkaktohen rrallëherë, por dioksinat, janë të qëndrueshme dhe bio-akumulohen te njeriu. Si pasojë, efektet kronike janë problemi kryesor. 90% e PCDD dhe PCDF merren nga njeriu nëpërmjet zinxhirit ushqimor. Rrugë të tjera të rëndësishme të ekspozimit mund të jenë thithja nëpërmjet frymëmarrjes ose gëlltitja e grimcave të ndotura.

Shkarkimi i PCDD/PCDF në Shqipëri për vitin 2004 Shkarkimi vjetor, g TEQ/vit Kategoritë e burimeve

Ajri Uji Toka Produkte Mbetje

Djegia e mbeturinave spitalore

14 0 0 0 0.070

Prodhimi i metaleve ferrore dhe jo ferrore

0.935 0 2.91 0 0

Prodhimi i energjisë dhe ngrohja

0.000563 0 0 0 0.000111

Prodhimi i mineraleve

0.2577 0 0.150 0 0.00045

Transporti 0.3304245 0 0 0 0 Proceset e pakontrolluara të djegies

43.154463 0 0.0065204

0 0

Kimikate dhe materiale për konsum

0 0 0 0 0

Të ndryshme 0 0 0 0 0 Vend-depozitimet e mbeturinave

0 57.52910 0 0 0

Gjithsej 58.6781505 57.5291 3.0665204 0 0.070561

PCDD/PCDF, në krahasim me kimikatet e tjera NOQ, si pesticidet e polikloruara, (p.sh. DDT), asnjëherë nuk prodhohen në mënyrë të qëllimshme. NOQ-të aksidentale, formohen nga nënproduktet e aktiviteteve të shumta industriale dhe më shumë nga proceset e djegies. Të gjitha format e djegies, industriale dhe shtëpiake, mund të çlirojnë dioksina në qoftë se klori është i pranishëm, qoftë edhe në sasi të vogla (gjurmë). Inventari i parë i NOQ-ve të prodhuara në mënyrë të paqëllimshme në Shqipëri është bërë në kuadrin e projektit të NOQ-ve dhe në përputhje me Manualin e UNEP për identifikimin dhe vlerësimin sasior të dioksinave dhe furaneve. Sipas inventarit, janë 9 kategori burimeve të NOQ-ve të paqëllimshme. Në tabelë jepen sasitë e PCDD/PCDF-ve të çliruara në Shqipëri nga secila kategori burimesh, për vitin 2004. Vihet re se djegia e pakontrolluar e plehrave qytetëse është burimi kryesor i shkarkimeve në ajër duke zënë rreth 73.54% të totalit. Djegia e mbeturinave spitalore, është burimi tjetër i madh i shkarkimeve, duke kontribuar me rreth 23.8% të totalit kombëtar. Kontributi i kategorive të tjera mbetet i parëndësishëm. Kategoria e proceseve të djegieve të pakontrolluara të plehrave qytetëse, në mënyrë spontane ose të qëllimshme, në mjedis të hapur është edhe kontribuesi kryesor për shkarkimet në ujë të PCDD/PCDF, duke zënë pothuajse 100 % të shkarkimeve. Gjatë vitit 2004, në Shqipëri mesatarja e prodhimit të mbeturinave urbane në Shqipëri ishte 410.922 ton, nga të cilat rreth 43.000 ton janë djegur. Sistemi i administrimit të mbeturinave urbane në Shqipëri është i dobët dhe jo i financuar sa duhet për të realizuar një administrim të mirë mjedisor të tyre. Sistemet e grumbullimit, transportit dhe depozitimit nuk kanë burime financiare të mjaftueshme dhe nuk janë ngritur ende vend-depozitime sanitare. Mbeturinat urbane shkarkohen në damba të hapura, të papërshtatshme për një administrim mjedisor. Mbeturinat nuk ndahen në grupe të ndryshme përpara depozitimit përfundimtar. Për më tepër, grumbullimi i pjesshëm i tyre, ka çuar në djegien e mbeturinave në oborret e shtëpive dhe në rrugë (madje edhe në kazanë) me qëllim zvogëlimin e vëllimit. Gjithashtu, djegiet e pakontrolluara bëhen për të mbledhur më lehtë mbeturina që gjejnë treg shitjeje, si p.sh. mbetjet metalike. Veprime te tilla kryhen edhe në sheshet e depozitimit të mbeturinave (që janë vend-depozitime të pakontrolluara). Janë ndërmarrë disa hapa të parë për të rregulluar situatën, në kuadrin e Strategjisë së Administrimit të Mbeturinave të Ngurta Urbane në Shqipëri, 1997. Kjo strategji përfshin edhe një Plan Veprimi i cili trajton forcimin e kapaciteteve institucionale, legjislacionin, investimet dhe aktivitete të tjera ndërgjegjësuese. Një nga rezultatet është miratimi i ligjit për largimin publik të mbeturinave dhe i ligjit për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta. Gjithashtu, në vitin 2005 filluan disa iniciativa të vogla për riciklimin dhe përzgjedhjen e mbeturinave urbane. Aktualisht riciklohen 4% e metaleve, 2% e plastikave dhe 1% letrës.

Problemet përparësore Kuadri ligjor dhe institucional i pamjaftueshëm për të kontrolluar në mënyrë të efektshme çlirimin e NOQ-ve të prodhuar në mënyrë të paqëllimshme; Sistem i dobët i administrimit të mbeturinave (sistem administrimi i papërshtatshëm dhe djegie e pakontrolluar e mbeturinave) Depozitimi i papërshtatshëm i mbeturinave spitalore. Nivel i ulët ndërgjegjësimi për rrezikshmërinë lidhur me çlirimin e paqëllimshëm nga aktorët kryesorë dhe publiku në përgjithësi.

Objektivat Përmirësimi i legjislacionit për parandalimin e ndotjes industriale, e cili duhet harmonizuar plotësisht me legjislacionin e Bashkimit Europian; Sigurimi i efektshmërisë së ligjit dhe të rregullave që lidhen me parandalimin e ndotjes industriale dhe administrimin e mbeturinave; Forcimi i kapaciteteve teknike dhe institucionale si dhe i infrastrukturës mjedisore për administrimin e mbeturinave, duke përfshirë dhe ato spitalore; Zbatimi i efektshëm i strategjisë së monitorimit dhe vlerësimit për parandalimin dhe reduktimin e shkarkimeve që prodhojnë aksidentalisht nënprodukte NOQ; Zbatimi i një programi të efektshëm ndërgjegjësues për një administrim mjedisor të shëndetshëm të mbeturinave. Plani i Veprimit Kompletimi i legjislacionit dhe i akteve normative që lidhen me kontrollin dhe parandalimin e ndotjeve industriale, si dhe me administrimin e mbeturinave; Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) për institucionet përgjegjëse për administrimin e mbeturinave (në veçanti administrimi i vend-depozitimeve dhe parandalimi i djegies në mjedis te hapur); Zhvillimi politikave dhe veprimeve zbatuese për pakësimin e shkarkimeve të dioksinave nga administrimi i mbeturinave; Futja e TMM & PMM në sektorin industrial; Zhvillimi dhe implementimi në shkallë të gjerë, në të gjithë vendin, i administrimit të mbeturinave mjekësore duke minimizuar kështu shkarkimet e paqëllimshme të NOQ-ve; Rritja e ndërgjegjësimit të publikut të gjerë për praktikat e pastra të administrimit të mbeturinave. Riverifikim i rregullt i inventarit të shkarkimeve. Stoqet e Mbeturinave të NOQ-ve dhe Vendet e Ndotura me to (SMVN) Vendet e mbuluara nga kjo kategori (që mund të konsiderohen edhe si hot-spote) ndryshojnë nga nëntë kategoritë e tjera sepse përbëjnë një mundësi burim-ndotjeje për të ardhmen. Sipas përcaktimit, SMVN -të mund të jenë vende të prodhimit të mëparshëm ose të tanishëm të produkteve që shkaktojnë ndotje me dioksina (PCDD) dhe furane (PCDF). Ndotja mund të vijë nga depozitimi i produkteve, depozitimi i mbeturinave ose përdorimi i produktit a produkteve për një kohë të gjatë. Megjithëse përqendrimet e dioksinave dhe të furaneve në SMVN -të mund të jenë shumë të larta, sot shkarkimet prej tyre mund të jenë të vogla ose edhe të papërfillshme.

Klasifikimi dhe vlerësimi i SMVN -ve është bërë nisur pikërisht nga përcaktimi i

mësipërm. Kështu janë inventarizuar si SMVN vendmagazinimet e kimikateve NOQ si dhe vendgrumbullimet dhe vend-depozitimet ku mund të gjenerohen NOQ si nënprodukte, siç mund të jenë vendet ku depozitohen mbetjet industriale dhe ato urbane. Po kështu janë inventarizuar si SMVN (zona të ndotura me NOQ) vendet ku aktiviteti i mundshëm i NOQ-ve mund të jetë si pasojë e prodhimit industrial, aktivitetit bujqësor ose nga mungesa e kujdesit të duhur gjatë përdorimit dhe trajtimit të vend-depozitimeve të mbeturinave.

Në Shqipëri nuk ka stoqe të NOQ-ve, me përjashtim të, ndoshta, mbetjeve të katranit në uzinën e koksit në Elbasan. Ndër aktivitetet industriale me ndikim të konsiderueshëm në ndotjen me NOQ mund të përmendim disa. Një prej tyre është uzina e sodës kaustike dhe PVC-së në Vlorë (SMVN), e cila ka prodhuar një sërë kimikatesh, përfshi edhe PVC-në. Një tjetër burim i ndotjeve të natyrës organike dhe klororganike kanë qenë fabrikat e plastmasit në Durrës dhe Lushnje dhe veçanërisht ndërmarrja kimike në Durrës, të cilat gjithashtu u mbyllën në vitet e para pas ngjarjeve të viteve 90. Po kështu, në Tiranë ndodhen dy impiante që administrohen nga KESH dhe që kryejnë përkatësisht riparimin e transformatorëve dhe rigjenerimin e vajit të transformatorëve. Të dy impiantet kanë mbi 30 vjet pune dhe teknologjia e përdorur si dhe masat për mbrojtjen e mjedisit kanë lënë shteg për ndotjen me vajra, ku nuk përjashtohet edhe ndotja me PCB, të territorit pranë dhe përreth tyre. Edhe në sektorin e bujqësisë, për shumë vjet, janë përdorur pesticide me përmbajtje të lartë të NOQ-ve (DDT). Vlerësimi i fundit i bërë nga specialistët shqiptarë tregoi se në vend nuk ka më stoqe me pesticide të tipit të DDT-së: në vitet 2000-2002, në kuadrin e projektit PHARE, të gjitha stoqet e pesticideve që ndodheshin në magazinat e sektorëve të bujqësisë janë larguar në Gjermani ku edhe janë eliminuar më pas. Megjithëkëtë, specialistët mendojnë se ndotja e magazinave vijon të përbëjë problem serioz. Mjedisi brenda këtyre objekteve është i ndotur dhe shumë prej tyre janë edhe të dëmtuara, ndërkaq një pjesë është përdorur për qëllime të tjera, pa bërë asnjë përpjekje për pastrim ose rehabilitim. Problemet përparësore Legjislacioni për parandalimin e ndotjes industriale dhe administrimin e vend-depozitimeve të mbeturinave nuk është i harmonizuar plotësisht me atë të BE; Administrimi në praktikë i vend-depozitimeve të mbeturinave nuk kryhet në përputhje me legjislacionin ekzistues përkatës; Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit përkatës për mbrojtjen nga ndotja; Kapacitete të pamjaftueshme institucionale dhe teknike në dogana, në institucionet kërkimore dhe në autoritetet e inspektimit; Mungesa e ekspertëve të kualifikuar për monitorimin e NOQ-ve dhe trajtimin e mbeturinave industriale; Ndotja e tokës dhe e ujërave nëntokësore për shkak të djegies së mbeturinave në vend-depozitimet urbane; Mungesa e mjeteve (laboratorë dhe njësi kontrolli) për zbatimin e legjislacionit në lidhje me kontrollin dhe parandalimin e ndotjes dhe administrimin e mbeturinave duke respektuar kërkesat mjedisore; Ndotja e ajrit, tokës dhe mbase edhe e ujërave nëntokësore në rajonet e Porto Romanos dhe të ish-uzinës së sodës kaustike dhe PVC-së në Vlorë për shkak të

gjendjes në ato rajone të depozitimeve dhe mbetjeve të përbërje të kloruara; Ndotja e ajrit, tokës dhe mbase edhe e ujërave nëntokësore në territorin pranë dhe përreth uzinës kokso-kimike të ish-kombinatit metalurgjik në Elbasan; Ndotja e ajrit, tokës dhe mbase edhe e ujerave nëntokësore në territorin e repartit të imprenjimit të lëndës drusore në ish-kombinatin e drurit në Elbasan; Ndotja e tokës dhe eventualisht e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore në uzinat e riparimit të transformatorëve dhe rigjenerimit të vajit të transformatorëve në Tiranë; Ndotja e tokës në mjediset rreth ish-magazinave të pesticideve që kanë punuar në sistemin e bujqësisë; Ndërgjegjësimi shumë i pakët në mjaft grupe të popullatës për rrezikun që mbart çlirimi në mjedis i NOQ-ve; Objektivat Përmirësimi i praktikave shqiptare të administrimit të zonave të ndotura; Forcimi i kapaciteteve institucionale të autoriteteve vendore për administrimin e mbeturinave, duke respektuar kërkesat mjedisore; Rritja e kapaciteteve për depozitimin dhe monitorimin e mbeturinave industriale; Forcimi i kapaciteteve institucionale dhe teknike në dogana, në institucionet kërkimore dhe në autoritetet inspektuese; Studimi i nivelit të ndotjes me NOQ të zonave të ndotura; Rehabilitimi gradual i zonave të ndotura; Përgatitja dhe zbatimi i programeve efektive të sensibilizimit lidhur me administrimin e mbeturinave duke respektuar kërkesat mjedisore; Plani i Veprimit 1 Forcimi i kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në: (a) institucionet përgjegjëse qendrore dhe vendore (doganat, qendrat kërkimore, inspektorati i mjedisit dhe agjencitë rajonale të mjedisit), (b) institucionet përgjegjëse për analizat e monitorimin dhe (c) institucionet përgjegjëse për administrimin e mbeturinave duke respektuar kërkesat mjedisore; Studimi i terrenit dhe zhvillimi i planeve rehabilituese për zonat potencialisht të ndotura me NOQ); Studime në terren, marrje kampionësh dhe analizimi i tyre, përcaktimi i përparësive, përpunimi i të dhënave dhe vlerësimi i kostos për projektet e rehabilitimit të zonave të ndotura. Ndërgjegjësimi dhe Informimi Gjendja në Shqipëri Grupe të veçanta të popullsisë në Shqipëri kanë nivele të ndryshme të informimit dhe ndërgjegjësimit për çështjen e NOQ-ve. Në përgjithësi, publiku e di se përdorimi i pesticideve shoqërohet me rreziqe, por nuk di pothuajse asgjë për ndikimet konkrete të grupit të kimikateve të NOQ-ve dhe të secilit kimikat në veçanti, dhe as se si veprojnë ato te organizmat e gjalla. Informimi dhe ndërgjegjësimi i publikut për NOQ-të është ende i mangët në këtë mënyrë. Ekziston një fushë e gjerë veprimi (përgatitja e fletëpalosjeve, filmave dokumentarë dhe publikimi i spoteve publicitar për NOQ-të), e cila do të kishte ndikim të fuqishëm te informimi/ndërgjegjësimi të publikut.

Problemet përparësore Nivel i ulët i informacionit dhe ndërgjegjësimit, te të gjithë grupet e popullatës

per NOQ-të; Nivel i ulët ndërgjegjësimi për pasojat në shëndet dhe mjedis nga

keqadministrimi i vend-depozitimeve të mbetjeve urbane; Nivel i ulet ndërgjegjësimi për NOQ-t te subjektet e interesuara të sektorëve

publik dhe privat. Objektivat Rritja e ndërgjegjësimit për NOQ-të te të gjithë subjektet e interesuara dhe

publiku i gjerë. Plani i Veprimit Rritja e informimit dhe ndërgjegjësimit te komuniteteve që janë të prekur nga

ndotja me NOQ, duke i informuar për efektin e tyre në shëndetin e njeriut dhe në mjedis;

Rritja e informimit dhe ndërgjegjësimit të publikut në përgjithësi lidhur me ndikimin e NOQ-ve në shëndetin e njerëzve dhe mjedisin;

Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut dhe shpërndarjen e informacionit mjedisor për NOQ-të në media dhe me mjetet e tjera sensibilizuese;

Inventarizimi i shpërndarjes së NOQ-ve në Shqipëri ka treguar se këto kimikate janë të pranishme në një sasi të rrezikshme vetëm në disa zona të veçanta të vendit. Do të ishte mjaft i efektshëm një program fushatash publike për informimin dhe ndërgjegjësimin e publikut të veçantë të këtyre zonave.

Monitorimi, Raportimi, Shkëmbimi i Informacionit dhe Kërkimi shkencor Në Programin e monitorimit të elementeve dhe faktorëve të mjedisit (VKM

Nr. 103, dt. 31.3.2002) nuk është parashikuar monitorimi i NOQ-ve në përgjithësi ose i kimikateve të veçanta që bëjnë pjesë në grupin e NOQ-ve. Kërkesat e Konventës së Stokholmit dhe situata e konstatuar mbas kryerjes së inventarit paraprak të NOQ-ve në Shqipëri, diktojnë domosdoshmërinë e programimit të masave ligjore, institucionale dhe teknike për të realizuar monitorimin e NOQ-ve.

Në Planet e Veprimit për kategoritë e ndryshme të NOQ-ve janë parashikuar edhe masat përkatëse që lidhen me monitorimin, kryesisht në ato mjedise që konsiderohen të kontaminuara nga përdorimi ose depozitimi i NOQ-ve, siç janë: DDT, lindani, HCH, PCB, dioksinat dhe furanet. Ky monitorim do të mbulojë vendet ku janë depozituar këto kimikate, territoret pranë tyre, ujërat sipërfaqësore, nëntokësore dhe ajrin përreth, kafshët shtëpiake pranë këtyre territoreve të ndotura, si dhe komunitetet e njerëzve që jetojnë aty pranë. Shtrirja e zbatimit të programit të monitorimit për NOQ-të do të përditësohet duke shtuar ose hequr zona a mjedise dhe kimikate NOQ, në varësi të rezultateve të monitorimit.

Spektri i monitorimit është i gjerë dhe përfshin analiza kimike në mjedise dhe denduri të ndryshme. Një ndërmarrje e tillë, pa dyshim, kërkon kapacitetet e nevojshme profesionale si edhe bazë materiale, në përputhje me nivelin e cilësisë së analizave dhe të dyja së bashku kanë nevojë për mbështetjen e duhur financiare për sigurimin e aparaturave, trajnimin e stafeve përkatës dhe mbulimin e kostove që kërkon programi i monitorimit të NOQ-ve. Shqipëria ka mundësi të kufizuar financiare për t’i përmbushur me forcat e veta të gjitha kërkesat që do të kërkojë

realizimi i programit të monitorimit, prandaj do të jetë e nevojshme edhe mbështetja e donatorëve.

Për ta bërë sa më të efektshëm përdorimin e burimeve njerëzore dhe financiare, në këtë fushë janë të domosdoshme studimet dhe kërkimet shkencore. Tani për tani, kapacitet e kërkimit për të gjitha aspektet që lidhen me inventarët e shkarkime të NOQ-ve dhe teknologjitë për pakësimin ose eliminimin e tyre janë të kufizuara. Janë kryer vetëm disa studime sporadike në Fakultetin e Shkencave të Natyrës në Universitetin e Tiranës, në Institutin e Shëndetit Publik pranë Ministrisë së Shëndetësisë, ECAT Tirana dhe UNEP lidhur me përmbajtjen e PCB-ve në Lagunën e Karavastasë dhe në territoret e ndotura të ish-uzinës ku prodhohej HCH/lindani përpara vitit 1990, si dhe në qumështin e gjirit të nënave në po këtë zonë.

Teknologjitë më të Mira të Disponueshme si dhe Praktikat më të Mira Mjedisore, janë ende shumë pak të njohura në komunitet e ndër specialistët që punojnë në institutet kërkimore dhe ndërmarrjet prodhuese.

Në të ardhmen, mbi bazën e të dhënave të monitorimit dhe të inventarëve përkatës e të plotë të kimikateve NOQ, si dhe të zonave të ndotura, të cilat janë përshkruar në Planet e Veprimit të aktiviteteve përkatëse, do të planifikohen dhe kryhen studime e projekte për të eliminuar praninë e tyre në territorin e Shqipërisë dhe rehabilitimin e zonave të ndotura nga NOQ-të. Vënia në jetë e këtyre projekteve do të bëhet në përputhje me detyrimet që rrjedhin nga Konventa e Stokholmit dhe ato që do të përcaktojë Plani Kombëtar për NOQ-të. Autoriteti qendror për mbrojtjen e mjedisit në Shqipëri në bashkëpunim me ministritë përkatëse, do të duhet të bashkërendojnë edhe punën kërkimore dhe monitoruese në nivel vendi.

Qëllimi kryesor strategjik i shkëmbimit të informacionit është që të mundësojë shkëmbimin e informacionit për prodhimin, përdorimin dhe çlirimin e përbërjeve të NOQ-ve, duke përfshirë informacionin për vetitë e tyre të dëmshme dhe për kostot sociale e financiare që mund të sjellin.

Palët në Konventën e Stokholmit mund ta shkëmbejnë këtë informacion me kontakte të drejtpërdrejta mes tyre ose nëpërmjet Sekretariatit të Konventës. Për këtë qëllim duhet përcaktuar një pikë fokale kombëtare, e cila të veprojë si ndërlidhës ndërmjet Konventës dhe të gjitha palëve të interesuara, që do të marrin pjesë në shkëmbimin e informacionit në nivel ndërkombëtar dhe lokal.

Strategjia për shkëmbimin e informacionit do të mbështetet në: shkëmbimin e informacionit ndërkombëtar, dhe shkëmbimin e informacionit kombëtar. Shkëmbimi i informacionit ndërkombëtar përmbledh informacionin ndërmjet

shteteve palë të Konventës, organizatave ndërkombëtare dhe forumeve. Shkëmbimi i informacionit në nivel kombëtar do të bëhet në kohën e duhur ndërmjet të gjitha palëve të interesuara për problemet e NOQ-ve (ministritë, agjencitë, OJF-të, shoqatat profesionale, etj.).

Pikë Fokale për Konventën e Stokholmit është Ministria e Mjedisit, e Pyjeve dhe e Administrimit të Ujërave. Ajo do të luajë rolin e pikës qendrore të aktivitetit për shkëmbimin e informacionit, si dhe do të jetë përgjegjëse për zbatimin e këtij programi, për çështjet administrative dhe problemet teknike. Për këtë qëllim, pranë kësaj ministrie do të ngrihet Zyra e Regjistrimit të Kimikateve, e cila do të mbulojë

edhe problematikën e Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm. Veprimtaritë dhe mjetet e nevojshme financiare për realizimin e PKV-së Buxheti total i nevojshëm për zbatimin e PKV parashikohet të jetë

2.367.005.000 lekë i ndarë si më poshtë: 1.329.095.000 lekë për periudhën afat-shkurtër 2007-2009 918.740.000 lekë për periudhën afat-mesme 2010-2015 119.170.000lekë për periudhën afat-gjatë 2016-2027 Në tabelën e mëposhtme jepet në mënyrë të përmbledhur buxheti i nevojshëm

për veprimtaritë kryesore që parashikon Plani Kombëtar i Veprimit.

Masat për Forcimin e Kuadrit Institucional dhe Rregullator

Buxheti afat-shkurter. 000/Lekë

Buxheti afat-mesem 000/Lekë

Buxheti afat-gjate 000/Lekë

Buxheti total 000/Lekë

1. Përfshirja e monitorimit të NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve si pjesë e Progrmit Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit

4.900 --- --- 4.900

2. Regjistrimi i pajisjeve dhe i vajrave me përmbajtje te PCB-ve në sektorin elektrik

2.000 --- --- 2..000

3. Përafrimi i legjislacionit me atë të BE-së

20.100 30.840 --- 50.940

4. Ngritja dhe funksionimi i strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit

4.150 3.900 7.150 15.200

Totali I 31.150 34.740 7.150 73.040 Pesticidet NOQ (përfshirë DDT-

n)

1. Përgatitja e një amendamenti të VKM për monitorimin për shtrirjen e këtij të fundit edhe në pesticidet NOQ

---- --- --- Ësht përfshirë në I.1

2. Kryerja e analizave për nivelet e pranishme të mbetjeve të pesticideve NOQ në ish depot dhe vendet e ndotura, duke përfshirë edhe vlerësimin e rrezikut

10.250 2.000 --- 12.250

3. Forcimi i kapacitetit njerëzor dhe teknik i laboratorit analitik ne IMB

24.200 --- --- 24.200

4. Përgatitja e planit të veprimit për reabilitimin e vendeve të kontaminuara me pesticide NOQ

--- 1.000 --- 1.000

Totali II 34.450 3.000 --- 37.450 PCB-të dhe Paisjet që Përmbajnë

PCB

1. Të hartohet dhe të zbatohet një rregullore në lidhje me administrimin, trajtimin, monitorimin, heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e vajit e të pajisjeve të ndotura me PCB

--- --- --- Ësht përfshirë në I.4

2. Të hartohet dhe të zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it për administrimin, trajtimin dhe heqjeN nga përdorimi të transformatorëve të ndotur me PCB

2.190 1.100 250 3.540

3. Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e transformatorëve

1.330 780 --- 2.110

4. Krijimi i kapaciteteve laboratorike për kryerjen e analizave për praninë e PCB–ve në vajrat e transformatorëve

6.970 --- --- 6.970

5. Rehabilitimi gradual i vendeve të ndotura me PCB

12.640 73.960 55.180 141.780

6. Eliminimi i vajit mineral të ndotur me PCB

7480 46.640 32.910 87.030

7. Hartimi dhe zbatimi i një programi kombëtar për monitorimin e PCB-ve

1.145 6.710 6.650 14.505

Totali III 31.755

129.190

94.990 255.935

Nënproduktet NOQ të Prodhuara në Mënyrë Jo të Qëllimshme

1. Kompletimi i legjislacionit dhe i rregulloreve që lidhen me kontrollin dhe parandalimin e ndotjeve industriale, si dhe me administrimin e mbeturinave

--- --- --- Ësht përfshirë në I.4

2. Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) për institucionet përgjegjëse për administrimin e mbeturinave (në veçanti administrimi i

33.500 --- --- 33.500

venddepozitimeve dhe parandalimi i djegies në mjedis te hapur mbetjeve te ngurta urbane)

3. Zhvillimi politikave dhe veprimeve zbatuese për pakësimin e shkarkimeve të dioksinave nga administrimin i mbeturinave

985.000 427.500 --- 1.412.500

4. Futja e Teknikave Me të Mira (TMM) & Praktikave më të Mira Mjedisore (PMM) në sektorin industrial

38.000 50.000 --- 88.000

5. Zhvillimi dhe implementimi në shkallë të gjerë, në të gjithë vëndin, i administrimit mjdisor të mbeturinave mjekësore duke minimizuar kështu shkarkimet e paqëllimshme të NOQ-ve

67.000 220.000 --- 287.000

6. Përditësimi sistematik i inventarit të shkarkimeve

600 300 --- 900

Totali IV 1.124.100 697.800 --- 1.821.900 Mbeturinat dhe Zonat e

Kontaminuara

1. Forcimi e kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve

31.950 15.930 --- 47.880

2. Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, hartimi i projekteve rehabilituese për zonat potencialisht të ndotura me NOQ

67.300 22.000 --- 89.300

Totali V 99.250 37.930 --- 137.180 Ndërgjegjësimi Publik,

Informimi, Shpërndarja e Informacionit, Trajnimi dhe Zhvillimi

1. Rritja e informimit dhe ndërgjegjësimit në komunitetet ku janë prezente NOQ-et, duke i sensibilizuar mbi efektet e tyre në shëndetin e njeriut dhe në mjedis

4.100 7.500 2.400 14.000

2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut dhe shpërndarjen e informacionit mjedisor

1.800 3.600 6.600 12.000

3. Angazhimi i OJF-ve në shpërndarjen e informacionit, sensibilizimin dhe fushatat

2.490 4.980 8.030 15.500

ndërgjegjësusese Totali VI 8.390 16.080 17.030 41.500 TOTALI I PËRGJITHSHËM 1.329.095 918.740 119.170 2.367.005

Lista shpjeguese e shkurtimeve

AKM Agjencia Kombëtare e Mjedisit AMQM Administrim Mjedisor i Qëndrueshëm i Mbeturinave AQM Administrim i Qëndrueshëm Mjedisor AQM Administrim i Qëndrueshëm Mjedisor ARM Agjenci Rajonale e Mjedisit BB Banka Botërore BSH Buxheti Shtetit BERZH Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim g TEQ/vit gram toksik ekuivalent/vit GEF/FMG Fondi për Mjedisin Global GK Gas-Kromatografi HC Hidrocentral HCB Heksaklorbenzen IM Instituti i Mjedisit IMB Instituti i Mbrojtjes së Bimëve INSTAT Instituti i Statistikës ISHM Inspektorati Shtetëror i Mjedisit ISHP Instituti i Shëndetit Publik IT Instituti i Tokave KD Komiteti Drejtues KEKBE/UNECE Komisioni Ekonomik për Evropën i Kombeve të

Bashkuara KESH Korporata Elektroenergjetike Shqiptare KM Komuniteti i Biznesit KOF/VOC Përbërje Organike Flurore KP Konferenca e Palëve LQU Laboratori Qendror i Ushtrisë M&VN Mbeturina dhe Vende të Ndotura MB Ministria e Brendshme MBUMK Ministria e Bujqësisë, e Ushqimit dhe e Mbrojtjes së

Konsumatorit METE Ministria e Ekonomisë, e Tregtisë dhe e Energjetikës MF Ministria e Financave MM Ministria e Mbrojtjes MMPAU Ministria e Mjedisit, e Pyjeve dhe e Administrimit të

Ujërave MPPTT Ministria e Punëve Publike, e Transportit dhe e

Telekomunikacionit MSAA Marrëveshja e Stabilizim-Asocimit me BE MSH Ministria e Shëndetësisë

MTKRS Ministria e Turizmit, e Kulturës, e Rinisë dhe e Sporteve

NA Nuk Aplikohet NjAM/NjMM Njësia e Administrimit Mjedisor NjZP Njësia e Zbatimit të Projektit NKD Ndërmarrja Kimike, Durrës NOQ Ndotës Organikë të Qëndrueshëm PKPL Plan Kombëtar i Përafrimit të Legjislacionit NVM Ndërmarrje të Vogla e të Mesme OBSH Organizata Botërore e Shëndetësisë OJQ Organizata Jo-Qeveritare OKB Organizata e Kombeve te Bashkuara OST Operatori i Sistemit te Transmetimit OUB Organizata e Ushqimit dhe e Bujqësisë PCB Bifenile të Polikloruara PCDD Dibenzo-para-dioksina të Polikloruara PCDF Dibenzofurane të Polikloruara PCP Pentaklorfenol PKBM/UNEP Programi për Mjedisin i Kombeve të Bashkuara UNDP Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara PKIN/IPPC Parandalimi dhe Kontrolli i Integruar i Ndotjes PKV NOQ Plani Kombëtar i Veprimit për NOQ-të PKVM Plani Kombëtar i Veprimit për Mjedisin i Shqipërisë PNjP Pëlqim i Njoftuar Paraprakisht ppm pjesë për milion PV Pushteti Vendor QSH Qeveria e Shqipërisë SAM Sisteme të Administrimit Mjedisor SD Sektori i Doganave SP Sektori Privat SKZHES Strategjia Kombëtare për Zhvillim Ekonomik dhe

Social SOTSH Sistemi Operator i Transmetimit në Shqipëri TEC Termo-Central TMD/BAT Teknikat më të Mira të Disponueshme TMM/BEP Teknikat më të Mira Mjedisore VNM Vlerësimi i Ndikimit në Mjedis

Hyrje Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm (NOQ) janë lëndë kimike të qëndrueshme

në mjedis, që bio-akumulohen nëpërmjet zinxhirit ushqimor dhe paraqesin rrezik mbasi shkaktojnë efekte të dëmshme për shëndetin e njerëzve dhe për mjedisin. Duke pasur parasysh bartjen në largësi të mëdha të këtyre lëndëve, deri në vende ku nuk janë përdorur ose nuk janë prodhuar ndonjëherë, si dhe kërcënimin për mjedisin

e tërë rruzullit tokësor, bashkësia ndërkombëtare ka bërë thirrje, në raste të ndryshme, për masa të ngutshme me synim pakësimin dhe eliminimin e shkarkimit të këtyre lëndëve.

Tabela 1: Lëndët NOQ kryesore sipas PKMB 1. Aldrin

Pesticid i përdorur për mbrojtjen e bimëve bujqësore nga insektet e tokës. 2. Klordan

Pesticid i përdorur për mbrojtjen e bimëve bujqësore nga termitet. 3. DDT

Pesticid i përdorur në kulturat bujqësore për të mbajtur nën kontroll sëmundjet vektoriale. Është përdorur në trupat ushtarake gjatë Luftës së Dytë Botërore për të luftuar malarien, tifon e sëmundje të tjera. Sipas vlerësimit të OBSH përdorimi i DDT ka shpëtuar jetën e 100 milion njerëzve.

4. Dieldrin Pesticid i përdorur për të mbajtur nën kontroll insektet dhe vektorët e sëmundjeve.

5&6. Dioksinat dhe furanet Nënprodukte industriale.

7. Endrin Pesticid i përdorur për bimët e arave dhe për të mbajtur nën kontroll brejtësit. Është i ndaluar gjerësisht.

8. Heksaklorbenzen (HCB) Pesticid dhe nënprodukt industrial që çlirohet gjatë prodhimit të lëndëve plastike.

9. Heptaklor Pesticid i përdorur kundër insekteve të tokës dhe termiteve.

10. Mireks Pesticid i përdorur kundër milingonave, termiteve, grerëzave e brumbujve të ndryshëm. Është përdorur gjithashtu si ngadalësues i zjarrit në lëndët plastike, gome, bojëra, letër e artikuj elektrikë.

11. Bifenile të Polikloruara (PCB) Kimikat industrial i përdorur në lëngjet e shkëmbimit të nxehtësisë, përbërësit shtesë të bojërave, letrën kopjuese pa karbon, plastikë dhe në zbatime të tjera të ndryshme industriale. Çlirohet si nënprodukt.

12. Toksafen Pesticid i përdorur për pambukun, drithërat, frutat, arrat e perimet, si dhe për të mbajtur nën kontroll këpushat dhe akaricidet e imta në blegtori. NOQ-të mund të gjenden kudo. Transformatorët elektrikë mund te përmbajnë

PCB. Dioksinat, furanet dhe NOQ të tjera krijohen gjatë prodhimit të letrës, të lëndëve plastike vinilike që përdoren për lodra, veshje, thasë, gypa, veshje dyshemesh e anësore. Kur vinili shkrumbëzohet ose digjet me zjarr në vend të hapur, sërish formohen dioksina. Ato formohen edhe gjatë prodhimit të disa metaleve. Pesticidet NOQ janë përdorur kudo në botë. Meqenëse NOQ-të nuk shpërbëhen me lehtësi, si dhe mund të zhvendosen me mijëra kilometra (duke i bashkëngjitur lëndëve të ngurta të imëta, ose përmes zinxhirit ushqimor), ato mund të gjenden në

tokë, liqene, lumenj, peshq, kafshë, si dhe njerëz, edhe shumë kohë pas përdorimit të tyre.

Ndotja e organizmit të njeriut me NOQ ka shkaktuar shfaqjen e disa prirjeve alarmuese për shëndetin e njerëzve gjatë këtyre dekadave të fundit. Ka pasur rritje të shpejtë të kancereve të gjoksit dhe shumë studime flasin për rritje të theksuar të çrregullimeve të organeve riprodhuese. Studime të tjera të shumta kanë konfirmuar toksicitetin e NOQ-ve të ndryshme për njerëzit. Po ashtu, shkencëtarët pranojnë se NOQ-të mund t’i shkaktojnë këto probleme shëndetësore te kafshët që përdoren zakonisht për të parashikuar risqet për njerëzit. Dioksina pranohet botërisht si një lëndë e njohur kancerogjene për njerëzit.

Programi Global i Veprimit për Mbrojtjen e Mjedisit Detar nga Veprimtaritë e zhvilluara në Tokë, i vitit 1995, si dhe Protokolli i NOQ-ve i vitit 1998 për Konventën e KEKBE lidhur me Ndotjen Ndër-kufitare në Largësi të Mëdha, janë miratuar në përgjigje të kësaj gjendjeje serioze. Ndër të parat që trajtoi administrimin e lëndëve toksike qe Konventa e Bazelit “Për kontrollin e lëvizjes ndër-kufitare të mbeturinave të rrezikshme dhe eliminimin e tyre”, që më pas u plotësua nga Konventa e Roterdamit “Për pëlqimin e njoftuar paraprakisht (PNjP)”.

Kur u bë e qartë se NOQ-të e përmendura ishin vdekjeprurëse dhe se duheshin marrë masa të ngutshme në të gjithë botën, Këshilli Ekzekutiv i PKBM krijoi një Komitet Negociues Ndër-qeveritar (KNN) që të përgatiste një instrument ligjor ndërkombëtar detyrues, i cili do të “përcaktonte rrugën për një të ardhme pa NOQ të rrezikshme”. Rezultat i përpjekjeve të KNN-së është Konventa e Stokholmit “Për ndotësit organikë të qëndrueshëm”.

Konventa e Stokholmit Konventa e Stokholmit është një traktat global për mbrojtjen e shëndetit të

njerëzve dhe të mjedisit nga ndotësit organikë të qëndrueshëm. Konventa u pranua më 22 maj 2001 në Konferencën e Plotfuqishme për Konventën e Stokholmit lidhur me Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm, të mbajtur në Stokholm më 22-23 maj 2001. Konventa e Stokholmi për Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm hyri në fuqi më 17 maj 2004, sipas Nenit 26 të saj.

Shqipëria e nënshkroi Konventën më 5 dhjetor 2001 dhe e ka ratifikuar atë më 4 tetor 2004.

Objektivi i përgjithshëm i Konventës së Stokholmit është që të mbrojë shëndetin e njerëzve dhe mjedisin nga NOQ-të. Ajo i referohet në mënyrë të posaçme parimit të parandalimit, sikurse është parashtruar nga Deklarata e Rios për Mjedisin dhe Zhvillimin.

Konventa e Stokholmit u paraqet Palëve nënshkruese objektivat e saj, parimet dhe elementet që duhen përdorur për të përgatitur programe të gjithanshme dhe regjime kontrolli lidhur me NOQ-të. Ajo është e strukturuar për të trajtuar NOQ-të që: a) prodhohen qëllimisht, si p.sh. pesticidet dhe PCB-të; dhe b) prodhohen e shkarkohen jo-qëllimisht si rezultat i veprimtarive njerëzore, ku përfshihen dioksinat, furanet, PCB-të dhe HCB. Të nëntë kimikatet e renditura në Aneksin A të Konventës ndalohen të prodhohen e të përdoren, përveç rastit kur ka përjashtime të posaçme. Përveç kësaj, kufizohet rreptësisht prodhimi e përdorimi i DDT-së, një pesticid që ende përdoret në shumë vende në zhvillim, kundër malaries dhe për të mbajtur nën kontroll sëmundje të tjera vektoriale, sikurse parashtrohet në Aneksin B të

Konventës. Importi dhe eksporti i të dhjetë NOQ-ve të prodhuara qëllimisht është i lejueshëm vetëm për qëllime të eliminimit të sigurt mjedisor në kushte të kufizuara.

Në Konventën e Stokholmit ka dispozita të veçanta për Palët, në lidhje me shqyrtimin e kimikateve ekzistuese për sa u përket karakteristikave të tyre si NOQ si dhe për të marrë masa rregullatore me synim që të parandalohet zhvillimi, prodhimi dhe marketingu i substancave të reja me karakteristika si NOQ.

Çlirimi i nënprodukteve të prodhuara jo-qëllimisht, të renditura në Aneksin C, është çështje minimizimi të vazhdueshëm, duke pasur si objektiv eliminimin përfundimtar të tyre atje ku është e mundur. Dispozita më të rrepta kontrolli lidhur me nënproduktet parashikojnë që Palët të nxitin dhe në përputhje me planet e tyre të veprimit të kërkojnë përdorimin e teknikave më të mira të mundshme (TMM) për minimizimin e shkarkimeve nga kategoritë kryesore të burimeve.

Konventa parasheh gjithashtu përcaktimin dhe administrimin e sigurt të stoqeve që përmbajnë ose përbëhen nga NOQ-të.

Konventa e NOQ-ve u kërkon palëve që të hartojnë plane pune ku të përcaktohet si do të plotësojnë detyrimet që shtron Konventa. Planet e veprimit duhet t’i paraqiten Konferencës së Palëve brenda dy vjetëve pas hyrjes në fuqi të Konventës. Përveç kësaj, Konventa përmban një varg detyrimesh që Palët duhet ose nxiten të ndërmarrin, duke përfshirë përcaktimin e pikave fokale kombëtare, kujdesin për shkëmbimin e informacionit, dhënien e ndihmës teknike, zhvillimin dhe lehtësimin e ndërgjegjësimit të publikut e të pjesëmarrjes së tij, konsultimin dhe edukimin, nxitjen e kërkimit shkencor e të monitorimit, si edhe raportimin “në intervale periodikë”.

Projekti i PKV për NOQ-të Në detyrimet që rrjedhin nga qenia palë në Konventën e Stokholmit (neni 7 i

Konventës), bën pjesë edhe përgatitja e Planit Kombëtar të Veprimit (PKV) për Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e NOQ-ve. PKV ka si qëllim të përcaktojë kuadrin ligjor dhe institucional dhe veprimet që duhet të programohen dhe zbatohen për heqin nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve.

Në vitin 2002 Ministria e Mjedisit i kërkoi GEF-it, nëpërmjet UNDP, përkrahje financiare për projektin që do të mundësonte hartimin e Planit Kombëtar të Veprimit për Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e NOQ-ve. Kontributi i GEF-it për këtë qëllim ishte 347,000 USD ndërsa Qeveria Shqiptare kontribuoi me 31, 400 USD. Agjenci Ekzekutuese e projektit është MMPAU, ndërsa Agjenci zbatuese UNDP.

PKV synon të nxisë, të ndihmojë dhe të mbështesë autoritet qendrore dhe vendore, subjektet shtetërore e private, për të trajtuar në mënyrë të përshtatshme dhe në përputhje me kërkesat e konventës; NOQ-të, pajisjet që i mbajnë ato, si dhe territoret e ndotura prej tyre.

Politika për NOQ-të, e cila është pjesë integrale e politikës për administrimin e kimikateve të rrezikshme, kërkon zbatimin me konsekuence të masave mbrojtëse e parandaluese për ruajtjen e shëndetit të njeriut dhe të mjedisit në Republikën e Shqipërisë, mbi bazën e një kuadri të plotë ligjor dhe institucional, të harmonizuar me kërkesat e Konventës së Stokholmit dhe me Direktivat e Bashkimit Evropian.

Në këtë kontekst përgatitja e PKV-së është në përputhje me objektivat e Planit Kombëtar të Veprimit për Mbrojtjen e Mjedisit të miratuar nga Këshilli i Ministrave në vitin 2002, një prej synimeve të të cilit është “zbutja dhe parandalimi i problemeve

mjedisore” Procesi i përgatitjes së PKV-së, është bazuar në Udhëzimet e Fondit për

Mjedisin Global lidhur me Konventën e Stokholmit3[1] Procesi i përgatitjes së PKV-së kalon nëpër pesë stade kryesore: Hapi 1: Përcaktimi i mekanizmit të koordinimit dhe organizimi i procesit; Hapi 2: Hartimi i inventarit të NOQ-ve dhe vlerësimi i infrastrukturës dhe i

kapaciteteve kombëtare; Hapi 3: Vendosja e përparësive dhe caktimi i objektivave; Hapi 4: Formulimi i Planit Kombëtar të Veprimit dhe i Planeve të veçanta të

veprimit për NOQ-të; Hapi 5: Miratimi i PKV nga palët e përfshira. Për të ndjekur ecurinë e hartimit të PKV u ngrit Komiteti Drejtues i Projektit, i

përbërë nga përfaqësues të sektorëve ekonomikë, veprimtaria e të cilëve është e lidhur me përdorimin ose shkarkimin në mjedis të NOQ-ve si dhe përfaqësues të OJF-ve. Komiteti Drejtues është drejtuar nga Ministri i Mjedisit, i Pyjeve dhe i Administrimit të Ujërave.

Realizimi i aktiviteteve të parashikuara në udhëzimet e GEF-it dhe që lidhen me përgatitjen e inventarit të NOQ-ve, vendosjen e përparësive, përcaktimin e objektivave dhe hartimin e Planeve Sektoriale të Veprimit, kërkonte angazhimin e specialistëve të fushave përkatëse. Për këtë qëllim u ngritën Grupet e Punës sipas problematikës që shtronte procesi i përgatitjes së këtij plani:

Kuadri ligjor dhe institucional Ndërgjegjësimi i publikut Zhvillimi social dhe ekonomik Pesticidet NOQ në sistemin e bujqësisë Pesticidet NOQ në sistemin e shëndetësisë NOQ në sistemin e mbrojtjes PCB-të në sistemin energjetik NOQ-të e paqëllimshme Zonat e ndotura dhe mbeturinat me përmbajtje NOQ Grupet e Punës bënë për herë të parë inventarin paraprak të NOQ-ve në nivel

vendi dhe mbi këtë bazë identifikuan problemet për t’u trajtuar dhe zgjidhur në kuadrin e PKV, në përputhje me politikën e Qeverisë Shqiptare për mbrojtjen e mjedisit si dhe me kërkesat e Konventës së Stokholmit e të Bashkimit Evropian për heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve.

PKV duhet të jetë një dokument dinamik, i cili kërkon jo vetëm angazhimin

në procesin e zbatimit të tij të institucioneve e organizatave qendrore dhe vendore, publike dhe private, por edhe një monitorim e vlerësim të kujdesshëm dhe, mbi këtë bazë, përditësimin e tij, për të qenë vazhdimisht koherent me zhvillimet ekonomike, sociale dhe mjedisore të vendit dhe, në një kontekst më të gjerë, me zhvillimet ndërkombëtare që kanë në qendër të vëmendjes mbrojtjen e mjedisit e të shëndetit të 3[1] Initial Guidelines for Enabling Activities for the Stockholm Convention on Persistent Organic Pollutants, May 2001

njerëzve. TË DHËNA BAZË TË VENDIT 2..1 Profili i Vendit 2..1.1 Pozita Gjeografia dhe Kushtet Natyrore Shqipëria gjendet në pjesën perëndimore të Gadishullit të Ballkanit, në brigjet

lindore të deteve Adriatik dhe Jon. Territori i saj ndodhet midis koordinatave 42°39' (Vermosh) e 39°38' (Konispol) të gjerësisë gjeografike veriore dhe 21°4' (Vernik) e 19°16' (ishulli i Sazanit) të gjatësisë gjeografike lindore. Brenda kufijve të sotëm politikë, të caktuar në Konferencën e Ambasadorëve të mbajtur në Londër në vitin 1913, Republika e Shqipërisë, me shtrirje 335 km nga veriu në jug dhe 150 km nga lindja në perëndim, ka një sipërfaqe prej 28.748 km². Gjatësia e kufirit shtetëror të Shqipërisë është 1094 km, nga i cili 657 km janë kufij tokësorë, 316 km kufij detarë, 48 km kufij lumorë dhe 72 km kufij liqenorë. Në veri, Shqipëria ka kufij të përbashkët me Malin e Zi dhe Kosovën, në lindje me Maqedoninë, ndërsa në jug e juglindje kufizohet me Greqinë.

Shqipëria ndodhet në kryqëzim të rrugëve të rëndësishme tokësore, detare dhe ajrore që lidhin Perëndimin me Lindjen. Dalja e gjerë në detet Adriatik e Jon dhe, nëpërmjet tyre, në detin Mesdhe është një faktor shumë i rëndësishëm për lidhjet e gjithanshme me botën, të cilat ndihmojnë në zhvillimin ekonomik të vendit. Brigjet shqiptare të Adriatikut ndodhen vetëm 72 km larg atyre italiane. Pozita gjeografike mundëson përfshirjen e Shqipërisë në itinerare të rëndësishme turistike mesdhetare dhe europiane. Në aspektin strategjik, Shqipëria kontrollon kanalin e Otrantos, që është porta kryesore hyrëse në Adriatik.

Fig. 1. Harta e Shqipërisë

Te

rritori i Shqipërisë bën pjesë në

trevën mesdhetare me reliev me kontraste të mëdha hipsometrike dhe shumë të copëtuar,

prandaj relievi

përbën komponentin bazë

të peizazhit gjeografik të saj. Amplituda hipsometrike është mbi 2700m. Sipas të dhënave të hartës hipsometrike, 6727 km² ose 23,4% e territorit të Shqipërisë gjenden në lartësinë deri në 200m mbi nivelin e detit; 24,6% në lartësinë 200,1-600m; 23,5 % në lartësitë 600,1-1000m. Në lartësitë 1000,1-1500m ndodhet rreth 20,4% e territorit; në lartësitë 1500-2000m ndodhet 7,1%; ndërsa vetëm 1% e territorit ndodhet në lartësitë mbi 2000m. Në Shqipëri mbizotërojnë lartësitë mesatare (600-1000 m), të cilat zënë 48,1% territorin. Relievi tepër i copëtuar dhe me pjerrësi të konsiderueshme të shpateve kanë kushtëzuar përhapjen e terreneve të degraduara. Relievi i Shqipërisë, në aspektin morfografik është i larmishëm. Në të dallohen qartë fushat (Ultësira Perëndimore, Fusha e Korçës, etj.), luginat e lumenjve, kodrat (në lindje të Ultësirës Perëndimore) dhe malet. Dinamika aktuale e modelimit të relievit (proceset erozivo-denuduese) është intensive. Shtresa mesatare e gërryer arrin në 0,7 mm në vit, ndërsa maksimalja 6-7 mm.

Shqipëria ndodhet pothuajse midis Ekuatorit dhe Polit të Veriut, në zonën me klimë mesdhetare subtropikale, shumë të përshtatshme për jetën dhe aktivitetin ekonomiko-shoqëror të njeriut. Në territorin e Shqipërisë dallohen qartësisht të katër stinët e vitit: pranvera relativisht e freskët dhe e lagësht, vera e nxehtë dhe shumë e thatë, vjeshta më e ngrohtë se pranvera dhe gjysma e parë e saj në përgjithësi e thatë, dimri i lagësht dhe i butë në perëndim e në pjesët e ulëta, ndërsa në brendësi e sidomos në lartësi i ftohtë. Pasuritë e mëdha klimaterike të Shqipërisë shprehen në larminë e theksuar, burimet termike dhe pluviometrike.

Temperatura mesatare vjetore lëkundet nga 7,5°C në veri, në 17-18°C në jug

(Rivierë), Maksimumet absolute të temperaturës ndryshojnë nga rreth 30°C (në rajonet e brendshme dhe të larta malore) në 43,9°C (në Kuçovë). Minimumet absolute të temperaturave lëkunden nga -2°C deri -3°C (në Rivierë) deri në -25,8°C në Sheqeras te Korçës. Ngrica janë të pranishme nga 2 ditë deri në rreth 140 ditë në vit.

Në Shqipëri bien mesatarisht 1480mm reshje në vit. Ato janë përqendruar kryesisht gjatë gjysmës së ftohtë të vitit (60-80% e sasisë), ndërsa gjatë verës bien 3-14% të reshjeve vjetore. Thatësira që përbën një dukuri të qëndrueshme të klimës, në Rivierë zgjat mbi 3 muaj. Karakteri "tekanjoz" i klimës shfaqet si në regjimin termik edhe në atë pluviometrik. Në rajonet e brendshme më të larta të vendit bora është e pranishme mbi 100 ditë në vit. Lagështira relative e ajrit në Shqipëri gjatë muajit korrik merr vlerat nga rreth 40-50% (mesatarja ne orën 14.00). Vlerat më të larta ajo i arrin gjatë muajit janar (60-75%).

Shqipëria ka pasuri ujore të mëdha, të cilat shprehen në dendësinë (1,7 km/km²) dhe gjatësinë (mbi 49.000 km) e rrjetit hidrografik, i cili çon në det çdo vit mesatarisht 41 km3 ujë, d.m.th. rreth 1,4 milion m3 për çdo km² dhe rreth 14 mijë m3 për çdo banor. Por, krahas zonave shumë të pasura me ujë si: Alpet Shqiptare, Malësia Pukë-Mirditë etj., ka edhe zona me potencial më të ulët ujor si: pellgu ujëmbledhës i Osumit dhe ai i Devollit, Dumreja, etj. Në Shqipëri ndodhen edhe shumë liqene natyrore (i Shkodrës, i Ohrit, i Prespës, etj.), që përbëjnë një rezervë të rëndësishme ujore. Një pjesë e ujërave të vendit, veçanërisht ato të lumenjve Shkumbin, Fan, Gjanicë, Lanë, etj., janë të ndotura për shkak të derdhjes në to të mbetjeve industriale. Meqë një pjesë e këtyre ujërave përdoret në sektorin e ekonomisë bujqësore, është e domosdoshme që përpara përdorimit të trajtohen në stacione të posaçme pastrimi.

Rreth 75% të territorit i zënë tokat e kafenjta dhe të hinjta kafe. Tokat moçalore shtrihen në ish-kënetat e ëmbla (Maliq, Tërbuf, etj.). Tokat e kripura shtrihen në ish-kënetat e kripura dhe gjatë brezit bregdetar. Reaksioni i tokave ndryshon, në përgjithësi, nga reaksioni acid në dy brezat e lartësive të mëdha, në neutral dhe në bazik në dy brezat e lartësive të vogla. Gjithashtu përmbajtja e humusit zvogëlohet nga tokat e lartësive (rreth 25%) në ato të zonave më të ulëta (3-6%).

Territori i Shqipërisë gjendet në brezin e bimëve mesdhetare dhe pjesërisht të Evropës së Mesme. Shqipëria ndodhet në jug të kufirit të rritjes së hardhisë, ndërsa një pjesë e mirë e territorit të saj përfshihet në zonën e rritjes së ullirit.

Shqipëria ka një mbulesë bimore mjaft të pasur dhe të përbërë nga lloje të shumta speciesh, që, të grupuara sipas vlerës së tyre mund të ndahen në: bimë për lëndë druri (ahishtet, haloret, dushqet, etj.); bimë për lëndë djegëse; për kullotë; bimë me rëndësi industriale; bimë medicinale, regjëse, mjaltëse, dekorative, etj. Shkurret mesdhetare mbulojnë 42% të sipërfaqes së vendit (kryesisht në pjesën perëndimore dhe jugperëndimore).

Fauna e Shqipërisë është e shumëllojshme dhe, në disa raste, origjinale dhe endemike. Nga gjitarët mishngrënës, më të përhapur janë ujku, dhelpra, çakalli dhe shqarthi, që gjenden në brezin e dushkut dhe të ahut; zardafi, kunadhja, ariu i murmë, macja e egër, nusja e lalës. Rëndësi kanë barngrënësit, si: kaprolli, dhia e egër, derri i egër, lepuri i egër, etj., që jetojnë kryesisht në pjesët e larta të vendit. Bota e shpendëve përbëhet nga rreth 350 lloje. Në ujërat bregdetare dhe të brendshme gjenden shumë lloje peshqish me rëndësi të madhe ekonomike. Gjuetia pa kriter,

shpyllëzimet, tharja e kënetave dhe e lagunave, përdorimi i kimikateve në bujqësi, ndotja e tokës, ujit dhe ajrit nga mbetjet industriale, etj., e kanë dëmtuar botën shtazore të vendit.

2.1.2 Karakteristika të Përgjithshme të Popullsisë Në vitin 1989 Shqipëria kishte 3.182.417 banorë, ndërsa në vitin 2001 rreth

3.069.275 banorë. Deri në vitin 1990, rritja e popullsisë ka qenë vetëm rezultat i shtimit natyror. Pas këtij viti në numrin e popullsisë dhe në proceset e tjera demografike ka ndikuar sidomos emigracioni. Rreth 0,6 milion persona (shumica meshkuj dhe në moshë të re) kanë emigruar nga Shqipëria gjatë periudhës 1989-2001.

Fig. 2: Dinamika e numrit të popullsisë në periudhën 1923-2001.

Lindshmëria në vitin 1990 ishte 25,1‰, ndërsa në vitin 2000 ra në 16,5‰.

Vdekshmëria, duke filluar nga viti 1950, ka rënë nga 15‰ në 5,5‰ në vitin 2000. Vdekshmëria foshnjore është ende e lartë, krahasuar me pjesën tjetër të Europës (4,6 herë më e lartë se në Greqinë fqinje dhe 1,7 herë më e lartë se në Bullgari). Nëse ritmi i rritjes vjetore të popullsisë në shkallë vendi për 25 vitet e ardhshme do të jetë rreth 1,1% (në kushtet e pakësimit të ritmeve të emigracionit), në vitin 2025 Shqipëria do të ketë rreth 4,4 milionë banorë.

Gati 30% e popullsisë së vendit (v. 2001) është përqendruar në rrethet Tiranë, Durrës, Elbasan; më se 20,1% në rrethet Fier, Vlore, Lushnje dhe Berat; 6% në rrethin e Shkodrës dhe 4,6% në rrethin e Korçës. Në Ultësirën Perëndimore është përqendruar më shumë se gjysma e popullsisë së vendit (55,26%). Meqenëse lëvizjet e brendshme migruese në drejtim të këtij rajoni do të vazhdojnë, pritet që në vitin 2025 në zonën Tiranë-Durrës të përqendrohet rreth 25% e popullsisë së vendit (rreth 1,125,000 banorë), ndërsa në zonën bregdetare mbi 60% e popullsisë (rreth 2.7 milion banorë).

Popullsia e Shqipërisë ka moshën mesatare më të re në Europë (29 vjeç) dhe jetëgjatësi të krahasueshme me atë të popullsive të vendeve të zhvilluara: 71,5 vjet për meshkujt dhe 78,1 vjet për femrat.

Popullsia e Shqipërisë është homogjene. Nga viti 1960 deri në vitin 1990 shqiptarët etnikë përbënin 97% të popullsisë, pjesën tjetër e përbënin grekët (1,85%), maqedonët (0,15%), malazezët, etj. Pas vitit 1990 struktura etnike e Shqipërisë ka ndryshuar paksa pasi një pjesë e madhe e të huajve (sidomos pakica greke) është kthyer në vendet e origjinës. Kështu, në vitin 2001, struktura etnike e Shqipërisë ishte:

98% shqiptarë, 1,8% grekë, 0,1% maqedonë, 0,1% të tjerë (INSTAT, Tiranë 2004). Gjuhë zyrtare në Shqipëri është shqipja, por në zonat ku jetojnë pakicat etnike

mësohen dhe fliten edhe gjuhët përkatëse (greqisht dhe maqedonisht). Shqipëria ka një sistem arsimor të plotë. Arsimi tetëvjeçar (nëntëvjeçar, duke

filluar nga viti shkollor 2004-2005) është i detyrueshëm. Rreth 80% e fëmijëve që mbarojnë shkollën tetëvjeçare ndjekin shkollat e mesme të përgjithshme ose profesionale, ndërsa numri i studenteve që mund të vazhdojnë universitetet është i paracaktuar dhe pranimi bëhet me konkurs. Në universitetet dhe në shkollat e larta të vendit përgatiten specialistë në rreth 75 fusha. Gjithashtu funksionon sistemi i kualifikimit dhe i specializimit pasuniversitar.

Tabela 2: Treguesit kryesorë të arsimimit sipas regjistrimit të vitit 2001 numri PËrqindja

Gjithsej Meshkuj Femra Meshkuj Femra Popullsia banuese 6 vjeç e lart

2,737,614 1,358,924 1,378,690 49.6 50,4

Të diplomuar në universitete

134,110 78,947 55,163 58.9 41.1

Të diplomuar në shko. e mesme

594,913 318,229 276,684 53.5 46.5

Të dip. në shk. e mesme të ulëta

1,050,714 514,821 535,893 49.0 51.0

Të dip. në shk. tetëvjeçare 509,825 246,489 263,336 48.3 51.7 Dinë vetëm shkrim e këndim

404,561 183,509 221,052 45.4 54.6

Analfabetë 43,491 16,929 26,562 38.9 61.1 Përqindja e analfabetizmit 1.6 1.2 1.9

Burimi: INSTAT, Regjistrimi i popullsisë dhe i banesave, 2001. Përveç shkollës tetëvjeçare, për të gjitha nivelet e tjera të shkollimit, numri i

meshkujve që ka mbaruar shkollën paraqitet pak më i lartë se i femrave. Në vitin 2001 analfabetë kishte më pak se 2%.

Në vitin 2001, rezulton 63,2% e popullsisë së vendit në moshë pune (15-64 vjeç). Popullsia aktive përbën 44% të popullsisë gjithsej të Shqipërisë.

Shkalla e papunësisë në vitin 2001 ishte 22,7% e krahut të punës gjithsej. Papunësia paraqitet më e lartë në personat që kanë përfunduar shkollën e mesme (26,4%) në krahasim me ata që kanë kryer shkollën tetëvjeçare (22,4%). Nga personat me diplomë universitare të papunë janë vetëm 9,5%. Në vitin 2001, 77,3% e krahut të punës rezulton e zënë me punë. Meshkujt vazhdojnë të kenë pjesëmarrje më të gjerë në punë se femrat.

Shumica e popullsisë së zënë me punë është ende e përqendruar në bujqësi: 50,5% të të punësuarve gjithsej. Në ndërtim dhe transport është punësuar 12,7%, në tregti 11,6%, ndërsa në industria 7,1%.

Tabela 3: Gjendja ekonomike e popullsisë në moshë pune në vitin 1989 dhe 2001

Popullsia Aktive Popullsia Jo-

Aktive

Gjithsej Krahë pune Të punësuar Të punësuar % e popullsisë

1989 1,599,766 1,443,167 156,599 9.8 517,254 2001 1,347,281 1,041,775 305,506 22.7 823,156

Burimi: INSTAT, Regjistrimi i popullsisë dhe i banesave, 2001. 2.1.3 Organizimi Politik dhe Administrativ Ndryshimet në formën e qeverisjes të bëra në vitin 1991 i dhanë jetë një

Republike Parlamentare. Sipas Kushtetutës së vitit 1998, pushteti legjislativ i takon

Kuvendit Popullor (Parlamentit) me 140 deputetë të zgjedhur për 4 vjet. Ky organ zgjedh presidentin e Republikës që ka mandat 5 vjeçar dhe të drejtë rizgjedhjeje edhe për një mandat tjetër.

Ne Kushtetutën e vitit 1998, qeverisja vendore është konceptuar si vetëqeverisje. Ky parim u jep mundësi organeve të vetëqeverisjes vendore që të rregullojnë e menaxhojnë vetë, sipas kompetencave e përgjegjësive të tyre, çështjet më të rëndësishme publike, në interes të popullsisë dhe të subjekteve të zonës përkatëse.

Sipas ligjit “Mbi funksionimin dhe organizimin e qeverisjes vendore” (2000), organet e pushtetit vendor e ushtrojnë aktivitetin e tyre në përputhje me parimin e autonomisë, duke mbajtur lidhje me pushtetin qendror. Autonomia e organeve të qeverisjes vendore është politike, legjislative, administrative e financiare.

Organet e pushtetit vendor janë persona juridikë, që synojnë vazhdimësinë e qeverisjes nëpërmjet komunave, bashkive dhe qarqeve (prefekturave).

Organi përfaqësues i komunës ose bashkisë është këshilli komunal ose bashkiak. Organi ekzekutiv i komunës dhe bashkisë është kryetari i komunës dhe i bashkisë. Organ përfaqësues i qarkut është këshilli i qarkut. Funksionet ekzekutive në qark kryhen nga kryetari dhe kryesia e këshillit të qarkut.

Shqipëria përbëhet nga 12 prefektura (Berat, Dibër, Durrës, Elbasan, Fier, Gjirokastër, Korçë, Kukës, Lezhë, Shkodër, Tiranë, Vlorë), 36 rrethe, 65 bashki dhe 309 komuna. Prefekturat përbëhen nga disa komuna e bashki, që kanë lidhje gjeografike, tradite (historike), ekonomike dhe sociale, si dhe interesa të përbashkëta. Nën-ndarjet e prefekturave (qarqeve) janë rrethet. Çdo rreth përbëhet nga 1 deri në 2 bashki (zakonisht qytetet kryesore) dhe mesatarisht 8 deri në 9 komuna. Çdo komunë përbëhet nga mesatarisht 9 fshatra (rrallë herë në përbërje të komunave ka edhe qytete të vogla, me më pak se 5.000 banorë). Fshatrat që ndodhen pranë qyteteve, në disa raste, janë përfshirë në përbërje të bashkive. Në bashkitë që kanë më shumë se 15.000 banorë krijohen nën-ndarjet e bashkive ose njësitë bashkiake (shih Fig. 3 Harta administrative e RSh).

Sipas ligjit të lartpërmendur, disa nga kompetencat e Këshillit të çdo komune (bashkie) janë:

të marrë masa për mbrojtjen e ripërtëritjen e mjedisit, monumenteve me vlera historike dhe kulturore, si dhe të parqeve dhe pasurive natyrore,

të vendosë sipas ligjit për krijimin e shoqërive të përbashkëta me komunat e bashkitë e tjera si dhe me firmat e brendshme e të jashtme për kryerjen e veprimtarive me interes reciprok,

të vendosë për nënshkrimin e marrëveshjeve të bashkëpunimit me organe homologe të huaja, etj.

Fig. 3: Harta administrative e Republikës së Shqipërisë

2.1.4 Profilet e Sektorëve të Ekonomisë

Industritë që punojnë aktualisht në Shqipëri janë: industria agro-ushqimore, tekstile dhe e veshjeve, e drurit, e naftës, e çimentos, kimike, minerare dhe e përpunimit të metaleve, dhe ajo hidro-energjetike.

Eksportet kryesore te vendit janë në fushat e tekstileve dhe këpucëve, metaleve dhe mineraleve, naftës bruto, perimeve, frutave dhe duhanit. Bashkimi Evropian (BE) është partneri tregtar kryesor i Shqipërisë. Ai përfaqëson rreth 75% të importeve të përgjithshme të Shqipërisë (në vitin 2003, këto importe kapën vlerën 1.11 MEUR) dhe rreth 90% të eksporteve të saj të përgjithshme (në vitin 2003, 368 MEUR). Importet përfshijnë makineri dhe pajisje, ushqime, tekstile dhe kimikate. Në nivel sektorësh, BE-ja importon nga Shqipëria kryesisht prodhime të përpunuara. Tekstilet përllogariten në afërsisht 29% të importeve tregtare, ndërsa prodhimet bujqësore në rreth 12%. Eksportet kryesore të BE-së drejt Shqipërisë janë produkte industriale dhe prodhime të tjera të përpunuara. Prodhimet bujqësore zënë rreth 20% të shumës së eksporteve të BE-së.

Sektori industrial në Shqipëri vazhdon të jetë i dobët. Kontributi i tij në shtimin e përgjithshëm të PPB-së ne vitin 2000 ishte 26%, i pasuar nga shërbimet me 23%. Gjatë vitit 2003 kontributi i industrisë ishte i përafërt me atë të vitit 2002 (rreth 12%-13%). Në vitin 2004, industria dhe ndërtimi zinin 20% te PPB-se kurse shërbimet u rritën në 55%. Industria vazhdon të jetë përgjithësisht e vjetruar dhe me fuqi të ulët konkurruese ndaj industrisë evropiane.

Ne vitin 2003 në Shqipëri kishte 56.490 ndërmarrje të vogla dhe të mesme (SME). Sipas këtyre të dhënave, në 82,5% të këtyre ndërmarrjeve ishte i punësuar vetëm një person. Pothuaj 52% e SME-ve operojnë në sektorin e tregtisë ku pengesat e hyrjes dhe kërkesat për kapitalin investues janë të vogla. Vetëm 10% operojnë në sektorin industrial. 15% e SME-ve vazhdojnë të operojnë me administrim shtetëror. Në realitet, SME-të me administrim shtetëror zënë rreth 41% të krahut të punës të punësuar në sektorin e SME-ve. Vetëm 0,2% e SME-ve punësojnë më shumë se 100 punonjës. Që prej fillimit të tranzicionit, Shqipëria ka njohur një rritje kryesisht të vazhdueshme të numrit të SME-ve, të cilat janë bërë pjesë e rëndësishme e ekonomisë së saj. Në vitin 2003, u nënshkrua Karta Evropiane e Ndërmarrjeve të Vogla dhe një sërë aktesh normative për zhvillimin e SME-ve. Në tetor 2002 u krijua Agjencia e Nxitjes dhe Zhvillimit të Ndërmarrjeve të Vogla dhe të Mesme.

Ristrukturimi i ndërmarrjeve dhe privatizimi. Ndërsa privatizimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme ka përfunduar, privatizimi i ndërmarrjeve të mëdha ka qenë më i ngadaltë për shkak të pasigurisë politike dhe shkallës se ulët të interesit nga investitorët strategjikë.

Politika e përgjithshme e Shqipërisë është, fillimisht të ristrukturojë dhe, vetëm më pas, të privatizojë kompanitë shtetërore. Kompania elektro-energjetike KESH është ende në fazë ristrukturimi dhe një hap i parë është bërë tashmë me ndarjen e kompanisë në tri ente përgjegjëse për shpërndarjen, prodhimin dhe transmetimin. Në sektorin e naftës procesi i privatizimit të Albpetrolit (prodhimi), Armo-s (përpunimi) dhe Servkom-it (shpërndarja) është me i avancuar.

Gjatë vitit 2003, në Shqipëri janë bërë hapa drejt përmirësimit të mjedisit dhe klimës së biznesit. Agjencia Shqiptare për Nxitjen e Biznesit dhe Investimeve synon krijimin e lehtësive për investitorët, afaristët dhe informacion rreth kreditimit, nxitjen e interesave të biznesit dhe lehtësimin e dialogut mes tij dhe administratës, gjetjen e

tregjeve të shpërndarjes, etj. Shqipëria është bërë vend anëtar i OBT-së që në vitin 2000. Planet e saj lidhur

me OBT-në parashikojnë liberalizim gradual të tregtisë deri në vitin 2007. Shqipëria ka nënshkruar dhe po zbaton të gjitha Marrëveshjet e Tregtisë së Lirë të parashikuara në Paktin e Stabilitetit për tregtinë.

Bujqësia Pesha e prodhimit bujqësor në PBB ka ardhur në rënie të vazhdueshme dhe të

ndjeshme nga viti 2000 (51%), në vitin 2003 (28%) kurse në vitin 2004, kontributi i sektorit në PBB ra në nivelin 25%. Më shumë se një e dyta e popullsisë në Shqipëri jeton dhe punon në fshat. Ndonëse që prej vitit 1998 tokat e kultivuara janë pakësuar, në vitin 2003 prodhimi bujqësor u rrit me afro 2 %.

Krahas investimeve publike në sistemin e ujitjes dhe të kullimit, janë rritur edhe investimet private për serat, vreshtat dhe pemët frutore. Megjithatë, të ardhurat nga bujqësia mbeten shumë të ulëta krahasuar me ato që vijnë nga punëtorët e pakualifikuar të qytetit, gjë që ka stimuluar lënien e tokës të pakultivuar dhe braktisjen e bujqësisë nga një pjesë e mirë e fuqisë punëtore të saj.

Gjatë periudhës 2002-2003, u vunë re rritje në sektorë të veçantë të bujqësisë. Agro-industria u rrit me 6%, ndërsa pjesa e investimeve të sektorit bankar në këtë fushë u rrit me 22%.

Rritja në sektorin e bujqësisë vazhdon të mbetet prioritare në planin afatmesëm. Gjithsesi, arritja e këtij objektivi varet shumë nga infrastruktura dhe rrjetet e dobëta të marketingut. Edhe tregu i tokës krijon vështirësi në krijimin e ekonomive të mëdha bujqësore. Kapërcimi i këtyre vështirësive kërkon ngritjen e një sistemi kreditimi të fermerëve, përmirësimin e infrastrukturës dhe furnizimin me energji, zgjidhjen e problemit të pronësisë së tokës si dhe formim dhe transferimin e njohurive tek bujqit.

Për sa i përket transportit, aktualisht prioritare mbetet përfundimi i korridoreve Lindje-Perëndim (Durrës-Varna, nëpërmjet Tiranës dhe Sofjes) dhe Veri-Jug (i cili lidh Greqinë me Malin e Zi). Përveç mbështetjes ndërkombëtare, qeveria shqiptare ka akorduar fonde të buxhetit të shtetit (rreth 40 MEUR nga buxheti i vitit 2003; rreth 50 MEUR nga buxheti i vitit 2004) për sektorin e transportit, veçanërisht për të mbuluar koston e shpronësimeve për ndërtimin e rrugëve dhe mirëmbajtjen e tyre, si edhe për të financuar disa rrugë në veri të vendit. Edhe bashkëpunimi rajonal po zgjerohet nëpërmjet zhvillimit të Rrjetit të Transportit Rajonal të Evropës Juglindore.

Me synim privatizimin e portit të Durrësit janë marrë disa masa, si përmirësimi gradual i infrastrukturave portuale, rikonstruksioni i kalatave, rehabilitimi i vinçave dhe ndërtimi i një terminali të ri për tragetet. Gjithashtu, janë në proces edhe masa për rehabilitimin e portit të Vlorës. Ne Aeroportin Ndërkombëtar të Tiranës, është ndërtuar një terminal i ri dhe janë marrë masa në drejtim të përmirësimit të kontrollit të hapësirës ajrore dhe rritjes së sigurisë së aeroportit.

Lidhur me administrimin dhe infrastrukturën e ujërave, në vitin 2003 u miratua Strategjia Kombëtare për Furnizimin dhe Pastrimin e Ujërave dhe Strategjia Rurale e Furnizimit me Ujë dhe Kanalizimeve. Megjithatë, zbatimi i tyre akoma është në një fazë fillestare dhe rezultatet ende s'janë të dukshme. Furnizimi me ujë në të

gjithë vendin është i pamjaftueshëm, ndonëse furnizimi me ujë të rrjedhshëm në banesa është përmirësuar (9 orë në ditë mesatarisht në fshat, dhe mbi 12 orë në ditë në qytet). Rreth 80 % e popullsisë që jeton në qytet është e lidhur me rrjetin e ujit, por në përgjithësi, sistemet e furnizimit dhe pastrimit të ujit janë të vjetruara. Cilësia e ujit është e dobët dhe humbjet dhe lidhjet e paligjshme në rrjet janë të shpeshta. Vetëm rreth 40 % e popullsisë në qytet është e lidhur me kanalizimet e ujërave të zeza dhe trajtimi i tyre, me gjithë masat e marra për financimin e një morie impiantesh trajtimi të ujërave të zeza në disa qytete, kryesisht bregdetare, vazhdon të jetë pothuaj inekzistent. Janë në proces decentralizimi dhe privatizimi në këtë sektor.

Në sektorin e energjisë, vazhdojnë përpjekjet për zbutjen graduale të efekteve të krizës energjetike. Si rezultat i një sërë faktorësh (kushtet më të mira atmosferike dhe situata më e favorshme hidrike, zbatimi me sukses i Planit të Veprimit 2002-2003 dhe angazhimit të qeverisë shqiptare dhe të donatorëve në drejtim të rehabilitimit të sistemit të shpërndarjes dhe transmetimit) në vitin 2003 u vu re një përmirësim relativ: sasia e energjisë së prodhuar u rrit me 56 % më shumë se në vitin 2002, kurse grumbullimi i detyrimeve u rrit nga rreth 57 MEUR në vitin 2000, në rreth 152 MEUR në 2003. Në vitin 2003 u miratua ligji i ri për integrimin e Shqipërisë në tregun rajonal të energjisë, u miratua Strategjia afatgjatë Kombëtare për Energjinë dhe Plani i Veprimit 2003-2005. Çmimet e energjisë elektrike u rritën me 10% në vit për konsumatorët familjarë dhe 5% për konsumatorët e tjerë. Këto rritje janë rezultat i përpjekjeve për t'i sjellë çmimet afër kostos, në bazë edhe të politikës së qeverisë.

Janë aktualisht në proces një numër investimesh për rehabilitimin e burimeve kryesore gjeneruese të vendit, përmirësimin e koneksionit të Shqipërisë me vendet fqinjë dhe rindërtimin e rrjeteve të vjetruara dhe të mbingarkuara të transmetimit dhe shpërndarjes. Megjithatë, rezultatet në drejtim të përdorimit të burimeve energjetike alternative (për shembull gazi i lëngëzuar nga nafta) dhe promovimit të diversifikimit të energjisë mbeten akoma të kufizuara.

Ne vitin 2003, Këshilli i Rregullimit të Territorit të Republikës së Shqipërisë (KRRTRSH) miratoi vendkalimin e propozuar të naftësjellësit transballkanik ndërmjet Ambo Burgas (Bullgari) dhe Vlorës (Shqipëri). Shqipëria nënshkroi Memorandumin e Mirëkuptimit të Athinës të vitit 2003 dhe është angazhuar për ngritjen e një tregu konkurrues të energjisë në rajon.

Me gjithë përparimin e arritur gjatë vitit 2003, kriza në këtë sektor nuk është kapërcyer ende. Humbjet në rrjet (39 %) dhe lidhjet e paligjshme janë ende të mëdha, ndërsa niveli i mbledhjes së detyrimeve duhet rritur edhe më tej përmes zbatimit të planeve të veprimit dhe Strategjisë Kombëtare për Energjinë.

Sektori i telekomunikacioneve është përmirësuar, megjithëse zonat e largëta ende kanë probleme. Në fund të vitit 2003, numri i pajtimtarëve të Albtelekomit arriti në 222.000. Ndërkohë, rreth 25 operatorë privatë u ofrojnë shërbim rreth 12.000 përdoruesve në fshat. Numri i përdoruesve të celularëve u rrit nga 800.000 në vitin 2002, në 1.000.000 në vitin 2003. Sipas operatorëve celularë, nga ky shërbim mbulohet 80 % e territorit që përkon me 90 % të popullsisë .

Për shkak të kufizimeve të tanishme të rrjetit dhe çmimeve të larta, aksesi dhe përdorimi i internetit mbetet i ulët. Numri i pajtimtarëve të internetit është rreth 5.000, ndërsa numri i përdoruesve llogaritet në 30.000.

Sektori bankar shqiptar përbëhet aktualisht nga dy banka me kapital të

përbashkët, 12 banka me kapital privat të huaj dhe dy banka private vendase. Vitet e fundit janë bere hapa për të ulur vëllimin e transaksioneve me para në dorë dhe për të nxitur përdorimin e sektorit bankar, për dhënien e pagave të nëpunësve publikë nëpërmjet bankave dhe inkurajimin për shlyerjen e faturave të energjisë elektrike dhe telefonit nëpërmjet sektorit bankar.

Vlera e PBB në vitin 2004 ishte 1,680 EUR për frymë, që përbën 8% të vlerës përkatëse në BE 25.

Rritja ekonomike e viteve te fundit ka qenë si vijon: 3.4% në 2002; 6.0 % në 2003; 6.0 % në 2004. Inflacioni ka pasur vlerën 2.4% në 2003 dhe 3.4% në 2004. Papunësia në vitin 2004 ka qenë në nivelin 14.6%.

Shqipëria ndjek Strategjinë Kombëtare të Zhvillimit Ekonomik e Social, qe u prezantua në nëntor 2001. Kjo strategji synon të përmirësoje qeverisjen dhe të mbajë një ritëm të lartë rritje ekonomike, si dhe të përmirësojë situatën në arsim, shëndetësi, dhe infrastrukturë. SKZHES ka edhe një kapitull për mjedisin, ku prioritetet kryesore janë frenimi i degradimit të mëtejshëm të mjedisit, rehabilitimi i zonave të nxehta dhe përdorimi i qëndrueshëm i burimeve. Në korrik 2002, Banka Botërore miratoi Strategjinë e Asistencës për Shqipërinë, që fokusohet në uljen e varfërisë përmes mbështetjes që i jepet vendit për zbatimin e SKZHES. Banka Botërore do të mbështesë përmirësimin e qeverisjes dhe forcimin e institucioneve, promovimin e rritjes së qëndrueshme të sektorit privat, ristrukturimin e sektorit të energjisë, përmirësimin e infrastrukturave bazë dhe nxitjen e zhvillimit njerëzor. Në kuadër të Strategjisë së re të Asistencës për Shqipërinë janë miratuar katër projekte (tre për kreditimin sektorial dhe një për Kreditim për Mbështetje për Uljen e Varfërisë) me një shumë të përgjithshme prej 61 milion dollarësh amerikanë (rreth 50 MEUR).

Sipas strategjisë për Shqipërinë të Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH), fokusi i veprimtarisë së saj do të orientohet nga zhvillimi i sektorit privat dhe mbështetja për Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme, si edhe pjesëmarrja në privatizimet strategjike, e veçanërisht në sektorët financiarë dhe të telekomunikacioneve, apo financimi dhe zhvillimi i infrastrukturave, sidomos në sektorët e energjisë dhe transporteve. Në fund të vitit 2003, BERZH-i i akordoi Shqipërisë financime me një vlerë më shumë se 155 MEUR.

Mbështetja e BE-së i vjen Shqipërisë kryesisht përmes programit CARDS. Asistenca e akorduar për periudhën 2001-2004 ishte 193.4 MEUR. Prioritetet kryesore të CARDS për Shqipërinë janë drejtësia dhe punët e brendshme, ngritja e kapaciteteve administrative, zhvillimi ekonomik e social, mjedisi dhe burimet natyrore (11.4 MEUR) dhe stabilizimi demokratik. Programi CARDS 2005-2006 ka akorduar 90 MEUR për Shqipërinë. Nga këto 8 MEUR do të shkojnë për mjedisin (rehabilitim fizik i mjedisit në zonat e nxehta, mbështetje për zbatimin e PKPL, etj.).

2.1.5 Vështrim Mjedisor Shqipëria ka trashëguar nga e kaluara shumë probleme mjedisore, të cilat u

thelluan më tej gjatë tranzicionit. Në Planin Kombëtar të Veprimit për Mjedisin (1994 dhe 2002) dhe në dokumente të tjera politike të vendit pasqyrohen përparësitë kryesore mjedisore të vendit që përfshijnë: erozionin e tokës, çpyllëzimet, humbjen e biodiversitetit, mbetjet urbane, ndotjen e ajrit në zonat qytetëse dhe industriale, ndotjen e tokës nga mbetjet e rrezikshme e toksike të industrisë së vjetër në të ashtuquajturat ”Zona të nxehta mjedisore”, etj. Këto të fundit janë trajtuar edhe në

një studim të UNEP (2000) “Vlerësim mjedisor pas konfliktit”. Harta në faqen vijuese tregon vendndodhjen e tyre.

Gjithashtu, janë trashëguar edhe një mori problemesh të karakterit institucional, ligjor e të edukatës dhe kulturës mjedisore. Institucionet mjedisore në Shqipëri janë të reja, të krijuara gjatë periudhës së tranzicionit. Kështu, Ministria e Mjedisit u krijua për herë të parë në shtator 2001. Pas zgjedhjeve të 3 Korrikut 2005 fokusi i saj u zgjerua dhe ajo u shndërrua në Ministri të Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave. Edhe legjislacioni mjedisor i takon periudhës së tranzicionit. Ligji i parë për mjedisin i përket vitit 1993. Gjatë periudhës 2001-2005 boshllëku i trashëguar ligjor është mbushur përmes një numri të konsiderueshëm aktesh ligjore dhe rregullatore, që mbështeten në modelet përkatëse të akteve të KE-së. Gjithsesi, pritet të bëhet një punë shumë e madhe në drejtim të përafrimit të legjislacionit në periudhën 2005-2014. Edukata dhe kultura mjedisore e trashëguar nga periudha para viteve ’90 ishte inekzistente. Gjatë 15 viteve të tranzicionit kjo situatë është kapërcyer. Ka një rritje të ndërgjegjësimit të publikut, një numër të madh OJF-sh mjedisore dhe problemet mjedisore janë gjithnjë e më të pranishme në të gjitha mjetet e komunikimit.

Fig. 4. Hartë e zonave të nxehta mjedisore në Shqipëri Ndër dokumentet e rëndësishme politike që prekin edhe mjedisin janë:

Programi i Qeverisë 2005-2009, i cili ka një theks të veçantë mbi mjedisin. Ai deklaron se masa të shpejta do të ndërmerren për forcimin e disiplinës në zbatim të legjislacionit mjedisor. Do të zbatohet parimi “ndotësi paguan”; do të reformohet rrjeti institucional dhe do të vendosen penalitetet për ndotësit dhe këdo që dëmton mjedisin.

Një rëndësi e dorës së parë do t’i kushtohet disiplinimit të aktiviteteve ekonomike që shkaktojnë ndotje të ajrit ne qytet, ndotje të ujërave bregdetare dhe të atyre sipërfaqësore si dhe atyre që dëmtojnë potencialin turistik, pyjet dhe shkaktojnë erozionin e tokës. Që gjatë periudhës 2005-2007 priten tregues të përmirësimit të cilësisë së mjedisit .

Ndotja e ajrit do të përgjysmohet në zonat e mëdha qytetëse. Standardet për shkarkimet në ajër do të përafrohen me ato europiane, sipas një programi ambicioz. Brenda vitit 2009 do të eliminohet ndotja e ujërave sipërfaqësore në zonën bregdetare .

Të gjitha zonat e nxehta të trashëguara nga industria e kaluar do të trajtohen me përparësi dhe do të pastrohen duke u shoqëruar edhe me zhvendosje të popullsisë së zbuluar ndaj rrezikut, kur kjo të gjykohet e nevojshme.

Ndërkohë që do të rritet dhe forcohet disiplina do të promovohen edhe shtysa për bizneset që kanë qëndrim miqësor ndaj mjedisit. Do të prezantohen stimuj fiskalë për uljen e ndotjes, që do të aplikohen për bizneset, konsumatorët, investimet në teknologjitë e pastra, ruajtjen e energjisë, përdorimin racional të burimeve dhe investimet në mjedis.

Do të përqafohet një qasje e re për sa i takon gjenerimit të fondeve për mjedisin. Do të ngrihet një Fond Mjedisi, i cili do t’i kushtohet tërësisht mbrojtjes së mjedisit.

Marrëveshja e Stabilizim Asocimit me BE-në. Negociatat për këtë marrëveshje filluan zyrtarisht në janar të vitit 2003 dhe përfunduan në vitin 2006. Marrëveshja u nënshkrua më 12 qershor 2006. Raportet vjetore të KE-së për ecurinë e PSA, kërkojnë angazhim më të madh për luftimin e krimit të organizuar, trafikun e qenieve njerëzore, pastrimin e parave dhe korrupsionin. Në fushën e mjedisit ky raport thekson nevojën për rehabilitimin e zonave të nxehta, zbatimin e ligjit të mjedisit, sidomos të ligjit për VNM, forcimin dhe koordinimin e sistemit të monitorimit, zbatimin e Konventës së Aarhusit, etj.

Plani i Veprimit për Zbatimin e MSA (2006), në të cilin, veç të tjerash, përcaktohen edhe hapat që duhen bërë gjatë periudhës 2006-2012 për transpozimin e legjislacionit të BE-së në legjislacionin mjedisor të vendit, zbatimin dhe zbatimin e tij në praktikë. Kapitulli për mjedisin në këtë dokument është strukturuar në nën-kapituj sipas modelit të Acquis Communitaire. Disa prej këtyre kapitujve, si ai mbi cilësinë e ajrit, mbetjet, kimikatet, ndotjen industriale, etj. janë me rëndësi të veçantë në fushën e menaxhimit të NOQ-ve. Ato janë marrë në konsideratë kur janë planifikuar masat për zbatimin e Konventës së Stokholmit në nivel kombëtar.

Ndërkohë gjatë periudhës 2000-2008 janë ndërmarrë ose janë planifikuar të merren një numër masash për rehabilitimin e zonave të nxehta:

Me mbështetjen e Bankës Botërore është kryer një studim fizibiliteti në Porto-Romano (250,000 USD),

Me mbështetjen e UNEP MAP është kryer një studim para-investues për

zonën e nxehtë të Vlorës (300.000 USD), BE ka mbështetur dy projekte (2.5 MEUR) për eliminimin e solucionit të

arsenikut në Fier, nga të cilët faza e parë (1 MEUR) ka konsistuar në stabilizimin e solucionit të arsenikut dhe shndërrimin e tij në mbetje të ngurtë që duhet trajtuar në një impiant trajtimi mbetjesh të rrezikshme.

Nga programi CARDS i BE-së janë siguruar dy projekte (2 MEUR) për pastrimin dhe përmirësimin mjedisor në Rafinerinë e naftës në Ballsh. Është në proces faza e parë (0.9 MEUR).

Një projekt i dytë (0.5 MEUR) që synon të azhurnojë të dhënat për situatën mjedisore në fushën naftëmbajtëse të Patos-Marinzës do të fillojë së shpejti me mbështetjen e programit CARDS të BE-së, i cili do të pasojë “Studimin bazë për fushën naftëmbajtëse të Patos-Marinzës” që u krye në vitin 1996 me mbështetjen e programit të mëparshëm Phare të BE-së (0.15 MEUR).

Me mbështetjen e programit CARDS të BE-së janë ndërmarrë studimi i fizibilitetit dhe projektimi inxhinierik (0.6 MEUR) për ndërtimin e një vend-depozitimi për mbeturinat e rrezikshme në Shqipëri. Edhe fazat pasuese të tij që kanë të bëjnë me ndërtimin e vend-depozimit (3 MEUR) dhe transportin e mbeturinave të rrezikshme nga zonat e nxehta ose vendet ku ndodhen tani (3.5 MEUR) janë siguruar po nga programi CARDS i BE-së.

Një projekt i Bankës Botërore “Administrimi i integruar i zonës bregdetare dhe programi i pastrimit”, që do të realizohet me bashkë-financimin e disa donatorëve, midis të tjerash trajton edhe situatën në Porto-Romano. Qeveria Holandeze është angazhuar për aktivitetet e pastrimit në Porto-Romano (3.66 milion USD).

Me mbështetjen e Ambasadës së Mbretërisë së Holandës përfundoi në qershor 2006 ri-ambalazhimi i mbetjeve të kimikateve në magazinat e Bishtit të Pallës (2 milion USD). Projekti ka ndihmuar për largimin dhe eksportimin e 800 ton mbetje kimikatesh të rrezikshme nga magazinat e ish-Ndërmarrjes Kimike në Porto-Romano. Ky projekt u kujdes gjithashtu për eksportimin e 5.990 kg pesticide NOQ (DDT, lindan dhe heksakloran) që ishin raportuar si mbetje nga 6 rrethe (Lushnjë, Elbasan, Durrës, Lezhë, Gjirokastër dhe Tiranë-Lundër). Këto pesticide ishin prodhuar nga ish-Ndërmarrja Kimike në Porto Romano për t’u përdorur në shëndetësi në kuadër të luftës kundër sëmundjeve të transmetueshme (vektoriale).

UNDP në bashkëpunim me qeverinë e Republikës Çeke po mbështesin projektin “Rehabilitimi biologjik i zonës së nxehtë të fushës naftëmbajtëse Patos-Marinzë, Shqipëri” (185,000 USD).

Kooperimi Italian po mbështet përmirësimin e situatës në fushën e plehrave të Sharrës në Tiranë (6.4 MEUR).

2..2 Kuadri Institucional dhe Rregullator dhe kuadri i Politikave 2.2.1 Politikat për Mbrojtjen e Mjedisit / Zhvillimin e Qëndrueshëm dhe

Kuadri i Përgjithshëm Legjislativ Gjatë 15 viteve të fundit, mjedisi dhe mbrojtja e tij i janë nënshtruar një procesi

kompleks evoluimi. Deri më tani janë konkretizuar linjat kryesore të këtij procesi që kushtëzojnë edhe arritjet kryesorë, midis të cilave mund të përmenden dukuritë e mëposhtme, që kanë ndodhur për herë të parë në realitetin shqiptar:

Formulimi i strategjive, planeve të veprimit dhe programeve për mbrojtjen e mjedisit;

Dekretimi i një legjislacioni të ri mjedisor shqiptar; Krijimi dhe funksionimi i strukturave shtetërore të veçanta për mbrojtjen dhe

menaxhimin e mjedisit; Përfshirja e shoqërisë civile në problemet mjedisore, kryesisht përmes

aktivitetit të OJF-ve mjedisore; Përcaktimi i roleve dhe i përgjegjësive të aktorëve kryesorë në fushën e

mjedisit: organeve shtetërore me strukturat përkatëse, shoqërisë civile me publikun e interesuar dhe OJF-të, biznesit dhe investitorëve të ndryshëm, etj.;

Vendosja dhe funksionimi i një bashkërendimi në shkallë të gjerë me bashkësinë mjedisore ndërkombëtare, si me organizatat ndërkombëtare, ndërqeveritare, rajonale dhe globale dhe, në veçanti, me vendet fqinje ose ato të rajonit dhe më gjerë, etj.;

Integrimi në nismat, planet dhe strategjitë botërore dhe rajonale, duke u bërë palë nënshkruese e konventave ndërkombëtarë mjedisore, si edhe e protokolleve apo marrëveshjeve të tjera në këtë fushë;

Formulimi dhe zbatimi në mjedisin shqiptar i shumë projekteve të rëndësishme mjedisore të mbështetura nga donatorë të huaj, etj.;

Këto 15 vitet e fundit kanë qenë shumë produktive për Shqipërinë, sidomos për sa u takon ndryshimeve në kuadrin ligjor:

Është miratuar kushtetuta e re; Janë miratuar ligje dhe kode të reja; Janë ratifikuar apo është aderuar në konventa të reja, me protokollet përkatëse

të tyre; Është krijuar një bazë e gjerë zbatuese përmes akteve nënligjore, çka ka

lehtësuar zbatimin e ligjeve të reja, konventave, protokolleve, direktivave të BE-së, etj.;

Në veçanti, legjislacioni mjedisor është zgjeruar në një masë të konsiderueshme, kryesisht pas vitit 2002;

Përmirësime të ndjeshme janë bërë në legjislacionet që rregullojnë fushat e lidhura ngushtësisht me mjedisin, si ato të bujqësisë, rregullimit të territorit, pyjeve, peshkimit, akuakulturës, etj;

Ka filluar të plotësohet legjislacioni për ushqimin dhe mbrojtjen e konsumatorit;

Janë krijuar organet përkatëse përgjegjëse dhe rrjeti institucional për kontrollin e zbatueshmërisë së legjislacionit ekzistues;

Sa lidhet me legjislacionin kombëtar mjedisor, pas vitit 2002, është krijuar një bazë e fortë ligjore e cila synon mbrojtjen e shëndetit dhe të mjedisit. Tashmë janë në fuqi ligjet e mëposhtme:

Për mbrojtjen e mjedisit; Për administrimin mjedisor të mbeturinave të ngurta; Për administrimin e mbeturinave të rrezikshme; Për substancat kimike dhe preparatet; Për mbrojtjen e bimëve; Për mbrojtjen e ajrit;

Për mbrojtjen e mjedisit detar nga ndotja dhe dëmtimi; Për trajtimin mjedisor të ujërave të ndotur; Për vlerësimin e ndikimit në mjedis; Për zonat e mbrojtura; Për largimin publik të mbeturinave; Për shërbimin e kontrollit të pesticideve, etj. Pas miratimit të akteve nënligjore në kuadër të ligjeve të sipërpërmendura,

mund të pohohet që Shqipëria ka tashmë një bazë të plotë ligjore për zgjidhjen e problematikave që shtrohen nga Konventa e Stokholmit.

Legjislacioni i ri mjedisor ka synuar si më poshtë: Plotësimin e mangësive ligjore në fushën e mjedisit (deri në vitin 2002 ishte në

fuqi vetëm ligji “Për mbrojtjen e mjedisit” i vitit 1993); Zhvillimin horizontal të legjislacionit mjedisor (komponentë të veçantë të

mjedisit si ajri, urat, mjedisi detar, mbetjet urbane, mbetjet e rrezikshme, zonat e mbrojtura, etj., janë tashmë të mbuluara me legjislacion përkatës);

Përfshirjen në ligjet e reja të kërkesave të konventave ndërkombëtare në të cilat është palë Republika e Shqipërisë, si edhe të direktivave europiane në fushën e mbrojtjes së mjedisit;

Pajtueshmërinë e plotë të ligjeve për mbrojtjen e mjedisit me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, dhe harmonizimin e kërkesave të tyre me ato të ligjeve që mbulojnë fusha të lidhura me mjedisin;

Instrumentet e mëposhtme ligjore trajtojnë administrimin e NOQ-ve në Shqipëri, si pjesë e administrimit të kimikateve:

Ligji Nr. 8934, datë 05.09.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit” Kuadri kombëtar ligjor për mbrojtjen e mjedisit është zhvilluar nëpërmjet ligjit

“Për mbrojtjen e mjedisit”. Ai trajton të gjitha çështjet mjedisore, të cilat karakterizojnë një akt modern europian. Në të jepen parimet kryesorë, ndërsa hollësitë e tjera ligjore dhe teknike janë parashikuar përmes akteve nënligjore. Ky ligj hedh edhe bazat për zbatimin e legjislacionit të BE-së i cili kujdeset që publiku të ketë mundësi njohjeje të informacionit mjedisor, për vlerësimin e ndikimit në mjedis të strategjive, planeve dhe programeve të ndryshme të zhvillimit si edhe për vlerësimin e ndikimit në mjedis të projekteve të ndryshme. Përdorimi dhe mbrojtja e përbërësve të veçantë të mjedisit trajtohet në parim në kapitullin e tretë të ligjit, i cili merret më në hollësi me: mbrojtjen e tokës, mbrojtjen e shtresës së humusit, mbrojtjen e ujërave, mbrojtjen e ajrit, mbrojtjen e biodiversitetit, mbrojtjen e mjedisit të ndërtuar nga njeriu, administrimin e mbetjeve, detyrimet e personave juridikë për mbetjet, importimin e lëndëve dhe mbetjeve të rrezikshme, kalimin tranzit të mbetjeve, lëndët e rrezikshme dhe tarifat dhe taksat mjedisore.

Gjithashtu, ligji përshkruan si duhet të bëhet kontrolli për zbatimin e legjislacionit për mbrojtjen e mjedisit, kush janë organet që ushtrojnë kontrollin mbi mjedisin, cilat janë detyrat dhe përgjegjësitë e organeve shtetërorë të ngarkuara për mbrojtjen e mjedisit, si edhe cili është roli i publikut lidhur me mbrojtjen e mjedisit.

Legjislacioni dytësor është miratuar ose është në hartim e sipër për të gjithë përbërësit e veçantë të mjedisit të përmendur më lart.

Ligji Nr. 8990, datë 23.01.2003 “Për vlerësimin e ndikimit në mjedis”

Ky është ligji kryesor për problemet e vlerësimit të ndikimit ne mjedis, i cili është trajtuar më me hollësi në aktet përkatëse nënligjore. Megjithatë është evidente një nevojë urgjente për të hartuar dhe miratuar metodikat dhe standardet konkrete në përputhje me ato europiane për subjektet, aktiviteti i të cilave sjell dëme në mjedis. Synimi në një periudhë afatmesme është të parandalohet ndotja e mjedisit përmes një procesi të kujdesshëm të vlerësimit të ndikimit në mjedis, auditimit mjedisor, ekspertizës profesionale dhe hartimit të raporteve të hollësishme mjedisore. Më konkretisht, në ligj jepen rregullat, procedurat, afatet, te drejtat dhe detyrat si më poshtë:

Për të identifikuar, saktësuar dhe vlerësuar ndikimet e drejtpërdrejta dhe të tërthorta, të projekteve apo veprimtarive në mjedisin ku do të zbatohen;

Për të krahasuar përparësitë dhe mangësitë e një projekti të propozuar me variante të tjera, të mundshme, që përmbajnë ndryshime;

Për të siguruar shqyrtim cilësor teknik, profesional, juridik dhe administrativ të kërkesës dhe të marrjes së vendimit nga organet përkatëse.

Kuadri ligjor kombëtar për mbrojtjen e mjedisit është zhvilluar më tej përmes miratimit të ligjeve “Për mbrojtjen e ajrit”, “Për trajtimin mjedisor të ujërave të ndotura”, “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, “Për substancat dhe preparatet kimike” dhe ligjit ”Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”.

Ligji Nr. 8897, datë 16.05.2002 “Për mbrojtjen e ajrit” Ky ligj identifikon burimet e ndotjes së ajrit (të palëvizshme: impiante

industriale dhe energjetike; dhe të lëvizshme). Ligji kërkon edhe vendosjen e normave të lejuara (normat e cilësisë së ajrit, normat e shkarkimeve në ajër nga burimet e palëvizshme dhe të lëvizshme të ndotjes së ajrit, normat e përkohshme të shkarkimeve në ajër dhe përmbajtjen e lejuar të substancave të rrezikshme në ajër). Në mbështetje të ligjit është hartuar dhe miratuar një kuadër i plotë nënligjor. Pavarësisht nga hartimi i legjislacionit, është evident moszbatimi i tij për shkak të mungesës së pajisjeve dhe stafit teknik të specializuar për të kontrolluar normat e lejuara. Ekziston gjithashtu një nevojë e ngutshme për të trinuar subjektet ndotës të ajrit përmes projekteve pilot me qëllim që ato të mund të menaxhojnë regjistrat e shkarkimit dhe transferimit të ndotësve në ajër, të ngrenë dhe zbatojnë programet e monitorimit të ajrit, planet e emergjencës, etj. Në mënyrë më konkrete, ligji trajton:

Burimet e ndotjes dhe klasifikimin e tyre; Treguesit e cilësisë së ajrit; Kufizimet lidhur me shkarkimet në ajër; Detyrimet për mbrojtjen e ajrit; Zonat me mbrojtje të veçantë; Lejet mjedisore për aktivitetet ndotëse të ajrit. Ligji Nr. 9115, datë 24.07.2003 “Për trajtimin mjedisor të ujërave të ndotura” Ky ligj është ligj kuadër që synon mbrojtjen e ujërave dhe kontrollin e ndotjes

së tyre. Ligji është ndërtuar në mënyrë të tillë që të përcaktojë normat e përgjithshme dhe parimet e menaxhimit të ujërave në Republikën e Shqipërisë. Për më tepër, ligji është hartuar me qëllim që të kërkojë hartimin dhe miratimin e normave të lejuara të shkarkimeve në ujar dhe kriteret e zonimit të mjediseve ujore pritës. Pavarësisht nga miratimi i ligjit, ka mungesa të theksuara fondesh për ndërtimin e impianteve të trajtimit të ujërave të ndotur (si urbane ashtu edhe industriale).Nga ana tjetër, në sajë

të faktit që Ministria e Mjedisit është shndërruar së fundmi në Ministrinë e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujërave, ekziston një nevojë urgjente për të harmonizuar legjislacionin në fushën e burimeve ujore me atë të ujërave të ndotur dhe për më tepër për ta harmonizuar të tërin me direktivat përkatëse të BE-se në fushën e mbrojtjes së ujërave. Ligji trajton më në hollësi çështjet e mëposhtme:

Detyrat e strukturave shtetërore për parandalimin e ndotjes së ujit dhe pakësimin e ujërave të ndotur;

Detyrimet e personave fizikë dhe juridikë, veprimtaritë e të cilëve shkaktojnë ujar të ndotur;

Detyrimet e subjekteve të angazhuar me veprimtarinë e trajtimit të ujërave të ndotur;

Trajtimin e ujërave të ndotur në përputhje me llojin e tyre; Lejen mjedisore, monitorimin dhe kontrollin. Ligji Nr. 9010, dt. 13.02.2003 “Për administrimin mjedisor të mbeturinave të

ngurta” Ky ligj ka në qendër të vëmendjes institucionalizimin e instrumenteve që

mbështesin zhvillimin e qëndrueshëm përmes promovimit të përdorimit racional të burimeve dhe parandalimit dhe eliminimit të rrezikut për shëndetin e njeriut dhe mjedisin nga mbetjet. Ligji siguron krijimin e një hierarkie detyrimesh parandaluese (minimizimi i mbetjeve që në burim deri tek asgjësimi i tyre në fazën përfundimtare). Ligji nxit parandalimin dhe pakësimin e krijimit të mbetjeve. Ai synon edhe të pakësojë efektet e rrezikshme të mbetjeve përmes futjes së teknologjive të pastra, zhvillimeve teknike dhe produkteve të reja në treg, të prodhuara nga riciklimi i mbetjeve.

Ligji u kushton vëmendje modaliteteve të administrimit mjedisor të mbetjeve në çdo fazë, ndër të cilave edhe gjatë krijimit, grumbullimit, ndarjes, ruajtjes, transportit, riciklimit, përpunimit dhe asgjësimit të tyre. Ligji trajton detyrimet e krijuesve te mbetjeve dhe zotëruesve të tyre. Është e domosdoshme që trajtimi i mbetjeve në çdo fazë të kryhet pa dëmtuar shëndetin e njeriut dhe mjedisin përreth. Ligji kërkon që administrimi i mbetjeve të kryhet në përputhje me kushtet e vëna ne lejet mjedisore përkatëse dhe sipas planifikimit të përshkruar në raportet përkatëse të vlerësimit të ndikimit në mjedis. Ligji parashikon edhe detyrimin për mbajtjen e regjistrave dhe raportimin për çdo fazë të administrimit te mbetjeve të ngurta.

Sikurse edhe për ligjet e tjera specifike, ekziston një nevojë e ngutshme për të plotësuar kuadrin nënligjor përkatës. Në këtë kontekst, kohët e fundit, u përgatit dhe u miratua nga Kuvendi i Shqipërisë edhe Ligji “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të rrezikshme”. Në vazhdim, pritet të ndërhyhet në të ardhmen e afërt për t’i shkrirë këto dy ligje me njëri tjetrin dhe për të krijuar një ligj organik për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta.

Ligji Nr. 9537, datë 18.05.2006. “Për administrimin mjedisor të mbeturinave të rrezikshme”

Ky është një ligj i ri, i cili synon mbrojtjen e shëndetit të njeriut dhe mjedisit nga ndotja dhe dëmi i shkaktuar nga mbeturinat e rrezikshme, nëpërmjet administrimit mjedisor të tyre në çdo fazë, përfshi krijimin, grumbullimin, ndarjen,

ruajtjen, transportin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin, të cilat çojnë në pakësimin e mbeturinave dhe zvogëlimin e ndikimeve të tyre të rrezikshme e të dëmshme. Ky është një ligj kuadër, i cili parashikon akte nënligjore specifike lidhur me mbeturinat e rrezikshme.

Ligji Nr. 9108, datë 17.07.2003 “Për substancat dhe preparatet kimike” Ligji synon rregullimin e administrimit të substancave dhe preparateve kimike

për mbrojtjen e jetës, shëndetit të njerëzve e të kafshëve, si dhe për mbrojtjen e mjedisit nga rreziqet që mund të shkaktojnë lëndët e rrezikshme. Ligji përcakton të drejtat dhe detyrimet e personave fizikë dhe juridikë për përcaktimin e vetive dhe klasifikimin e substancave dhe të preparateve kimike për regjistrimin, inventarizimin, njoftimin, menaxhimin dhe tregtimin e tyre.

Veç kësaj, ligji ka në qendër të vëmendjes përcaktimin e kompetencave të zyrave të administratës për marrjen e masave për mbrojtjen e jetës dhe të shëndetit të njerëzve e të kafshëve, si dhe për mbrojtjen e mjedisit, kundër efekteve të dëmshme të substancave dhe preparateve kimike për jetën dhe shëndetin, si dhe të vendosë kompetencat e organeve eksperte të inspektimit, në përputhje me parashikimet e këtij ligji.

Duhet thënë, që veç ligjit kuadër, nuk janë ndërmarrë hapa të tjerë për hartimin e akteve nënligjore të cilat do të mundësonin zbatimin e dispozitave të këtij ligji.

Ligji Nr. 9362, date 24.03.2005 “Për shërbimin e mbrojtjes së bimëve” Ligji përcakton kërkesat ligjore për kontrollet fitosanitare në vend, mbikqyrjen

kombëtare dhe inspektimet e importeve. Ai jep parimet e kontrollit fitosanitar të zbatueshëm për prodhuesit, importuesit dhe eksportuesit e bimëve dhe produkteve bimore si dhe aplikimin e masave fitosanitare kur zbulohet kontaminim nga organizmat e dëmshëm.

Nga analizat e kryera deri më tani rezulton se legjislacioni ekzistues në fushën e biodiversitetit dhe mbrojtjes së natyrës është një prej më të zhvilluarve. Megjithatë, puna vazhdon me hartimin dhe miratimin e kuadrit nënligjor, ratifikimin e marrëveshjeve ndërkombëtare në këtë fushë si edhe harmonizimin e direktivave përkatëse të BE-së, kryesisht të atyre që lidhen me mbrojtjen e biodiversitetit. Sikurse edhe për përbërësit e tjerë të mjedisit, edhe këtu problem mbetet zbatimi i legjislacionit.

Nga ana tjetër, përpjekjet për të zbatuar atë pjesë të legjislacionit mjedisor që lidhet me NOQ-të duhet të shkojnë paralelisht me ato që bëhen për harmonizimin e legjislacionit në fushën e kimikateve. Kohët e fundit, Qeveria Shqiptare ka miratuar Planin Kombëtar për Harmonizimin e Legjislacionit, i cili mbulon periudhat afatshkurtër, afatmesme dhe afatgjatë, deri në vitin 2014. Tani ka përfunduar analiza e boshllëqeve, janë përcaktuar direktivat e BE-së që duhen transpozuar dhe janë krijuar programe konkrete për zbatimin e këtij plani. Kapitulli që trajton kimikatet është një prej më kryesorëve në këtë Plan Kombëtar.

2.2.2 Rolet dhe Përgjegjësitë Në Republikën e Shqipërisë, drejtpërdrejt përgjegjëse për mbrojtjen e mjedisit

dhe të shëndetit të njerëzve janë Ministria e Mjedisit, e Pyjeve dhe e Administrimit të Ujërave, Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit dhe Ministria e Shëndetësisë. Ndër detyrat e këtyre institucioneve qendrore përfshihen edhe

administrimi i kimikateve toksike, i kimikateve që përdoren për mbrojtjen e bimëve dhe i mbetjeve të tyre, hartimi i legjislacionit përkatës, kontrolli dhe bashkëpunimi ndërkombëtar.

Komisioni Parlamentar i Shëndetësisë dhe Mjedisit shqyrton projekt-ligjet dhe marrëveshjet ndërkombëtare të paraqitura nga Qeveria dhe të përgatitura nga ministritë përkatëse, përpara kalimit të tyre për miratim në Kuvend.

Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave harton strategjitë dhe politikat kombëtare në mbrojtje të mjedisit. Ajo bashkëpunon me ministritë e linjës dhe merr në konsideratë mendimin e tyre përpara paraqitjes në qeveri për miratim të propozimeve të ndryshme. Zbatimi i legjislacionit dhe i standardeve mjedisore është detyrë e të gjithë aktorëve shtetërorë dhe joshtetërorë, si edhe e publikut. Monitorimi dhe detyrimi janë funksione të Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave.

Inspektorati i Mjedisit pranë Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave kontrollon zbatimin e legjislacionit mjedisor. Aktualisht, ky Inspektorat përbëhet nga 5 inspektorë në qendër dhe 12 inspektorë të vendosur pranë Agjencive Rajonale të Mjedisit, çka nxjerr në pah nevojën për ngritje kapacitetesh dhe shtim të personelit të kësaj strukture. Inspektorët mjedisorë kanë autoritet për të marrë dhe analizuar kampione si edhe për të kontrolluar proceset e punës, me qëllim që të sigurohen dhe kontrollojnë sa janë marrë masat në zbatim të legjislacionit për mbrojtjen e mjedisit. Ndërkohë, Inspektorati i Mjedisit ka nënshkruar një mori memorandumesh bashkëpunimi me inspektoratet e tjera në nivel kombëtar, nëpërmjet të cilave synohet fuqizimi dhe ngritja e kapaciteteve të tij gjatë ushtrimit të kontrolleve të aktiviteteve lidhur me zbatueshmërine nga ana e tyre të legjislacionit mjedisor.

Ministria e Shëndetësisë është përgjegjëse për përgatitjen e rregulloreve për menaxhimin e lëndëve helmuese. Ajo merr pjesë edhe në menaxhimin e substancave për mbrojtjen e bimëve, në procedurat për klasifikimin e lëndëve (kimikateve të reja) që bëjnë pjesë në grupin e helmeve dhe në përfshirjen e tyre në listën e kimikateve të miratuara. Ministria e Shëndetësisë merr pjesë edhe në kontrolle përmes Inspektoratit Sanitar, ndërsa analizat kryhen nga Instituti i Shëndetit Publik, i cili është në varësi të kësaj ministrie.

Drejtoria e Përgjithshme e Doganave, në varësi të Ministrisë së Financave, është e ngarkuar me kontrollin e zbatueshmërisë së legjislacionit në fushën e tregtisë, eksportit dhe importit të mallrave. Ministria e Mjedisit, e Pyjeve dhe e Administrimit të Ujërave ka organizuar kohët e fundit një varg veprimtarish për të paraqitur legjislacionin e ri për mbrojtjen e mjedisit, seminare të cilët kanë rezultuar shumë të vlefshëm dhe me një frymë të mirë bashkëpunimi.

Për kontrollin e import/eksportit të ushqimeve, pesticideve dhe të produkteve për mbrojtjen e bimëve, janë të ngarkuar inspektorët përkatës të Inspektoratit të Ushqimit dhe të Drejtorisë së Mbrojtjes së Bimëve pranë Ministrisë së Bujqësisë, Ushqimit e të Mbrojtjes së Konsumatorit.

Pritet që të ngrihet së shpejti Zyra e Regjistrimit të Kimikateve, në përputhje me kërkesat e Ligjit Nr. 9108, datë 17.07.2003 “Për substancat dhe preparatet kimike”.

Të tjera institucione qendrore që veprojnë në fushën e kimikateve janë edhe:

- Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe e Energjetikës, e cila ka përgjegjësinë për rehabilitimin e “zonave të nxehta” mjedisore me origjinë mbetjet e rrezikshme dhe ndotjen e trashëguar nga sektorët e industrisë/energjetikës;

- Ministria e Mbrojtjes, e cila është përgjegjëse për administrimin dhe shkatërrimin e armëve kimike dhe/ose mbeturinave të krijuara prej tyre.

Në nivel lokal, veprojnë organet e qeverisjes vendore me inspektoratet përkatëse, pranë të cilave veprojnë edhe agjencitë rajonale të mjedisit dhe inspektorët e mjedisit, të cilët marrin masa për të shmangur dëmet në shëndet dhe në mjedis që mund të vijnë si pasojë e menaxhimit të kimikateve.

Bashkëpunimi ndërinstitucional organizohet përmes ngritjes dhe funksionimit të grupeve të posaçme të punës me përfaqësues të institucioneve të ndryshme për përgatitjen e projekt-ligjeve apo projekt-strategjive ose të komiteteve drejtues për projekte të tilla si Komiteti për zbatimin e Planit Kombëtar të Veprimit në Mjedis, Këshilli Kombëtar i Rregullimit të Territorit, Këshilli Kombëtar për Mbrojtjen e Natyrës dhe Biodiversitetit, Komiteti i Politikave për Turizmin, Komiteti Ndër-ministror për Energjinë, Komisioni Shtetëror për Tokën, Grupi Koordinues për Kontrollin e Shkretëtirëzimit dhe Shkatërrimit të Tokës, etj. Një tjetër instrument për bashkëpunimin ndërinstitucional është edhe procesi i Vlerësimit të Ndikimit në Mjedis dhe Vlerësimi Strategjik Mjedisor. Raporte të ndryshme të Komisionit Europian kanë identifikuar nevojën për forcimin/përmirësimin e mëtejshëm të këtij bashkëpunimi/koordinimi. Zbatimi i Strategjisë Kombëtare të Mjedisit dhe qasja e re sipas Sistemit të Planifikimit të Integruar dhe të Planifikimit Afat-Mesëm pritet të sjellin rezultate më të mira në këtë drejtim.

2.2.3 Angazhimet dhe Detyrimet Përkatëse Ndërkombëtare Tashmë është bërë e qartë se aderimi apo ratifikimi i akteve juridike

ndërkombëtare ose i konventave mjedisore me protokollet shoqëruese, duhet të shoqërohet brenda një kohe të shkurtër me punën në vend për të gjetur zgjidhjet dhe mënyrat optimale për të mundësuar zbatimin e detyrimeve konkrete që lindin nga këto akte ndërkombëtare.

Një shembull i mirë është Konventa e Stokholmit për NOQ-të dhe mënyra e zgjedhur për zbatimin e detyrimeve të saj në nivel kombëtar përmes përgatitjes paraprake të Planit të Veprimit. Ky shembull dhe modeli i zgjedhur mund të përdoren edhe në rastin e konventave/protokolleve të tjera.

Ratifikimi i Konventës së Stokholmit për NOQ-të ka qenë një prej hapave në kuadër të përpjekjeve kombëtare për mbrojtjen e shëndetit dhe të mjedisit nga efektet negative të kimikateve dhe substancave të tjera si edhe i mbeturinave bashkë me mbetjet e rrezikshme. Vendimi për të ratifikuar konventën ka ardhur pas një vlerësimi të kujdesshëm, në nivel kombëtar, i efektit pozitiv dhe mundësive që mund të hapen për vendin me zbatimin e detyrimeve të kësaj konvente. Miratimi dhe hyrja në fuqi e ligjeve si “Për mbrojtjen e mjedisit”, “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, “Për substancat dhe preparatet kimike”, “Për vlerësimin e ndikimit në mjedis”, dhe të shumë akteve të tjera që bëjnë pjesë në nivelin nënligjor, kanë krijuar kuadrin e nevojshëm ligjor dhe institucional që lehtëson zbatimin e detyrimeve që rrjedhin nga qenia palë në këtë Konventë.

Më poshtë jepet një listë e marrëveshjeve ndërkombëtarë ku është palë Republika e Shqipërisë:

Konventa e Stokholmit për Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm, e ratifikuar nga Kuvendi i Shqipërisë me Ligjin Nr.9263, datë 29.07.2004

Fillimisht vëmendja ndërkombëtare është përqendruar në kontrollin e vetëm 2 NOQ–ve. Këtu përfshihen pesticidet dhe kimikatet industriale të tilla si DDT dhe PCB-të, të cilat janë përdorur ose përdorën akoma edhe në Shqipëri.

Në parim Konventa kërkon: Të merren masa për të pakësuar/eliminuar shkarkimet nga NOQ-të e

prodhuara qëllimisht ose jo; Regjistrimin e përjashtimeve të veçanta; Të merren masa për të pakësuar ose eliminuar shkarkimet nga vend-

depozitimet e NOQ-ve apo edhe të mbetjeve; Plane zbatimi; Aktivitete kërkimore dhe monitorim; Shkëmbim eksperience dhe fushata për ndërgjegjësim dhe edukim; Sigurim të mjeteve financiarë dhe teknike; Raportim dhe vlerësim; Raportim të rasteve të mos-zbatimit dhe zgjidhjen e konflikteve. Detyrimet e palëve: Palët duhet të ndalojnë menjëherë përdorimin e pesticideve NOQ të

mëposhtme: aldrin, klordan, dieldrin, endrin, heptaklor, heksaklorbenzen, mirex dhe toksafen, si edhe të kufizojnë rreptësisht përdorimin e DDT. Shtojca 2 kërkon kufizimin e DDT-së sipas procedurave të përshkruara në Udhëzuesit përkatës të OBSH-së. Palët që përdorin apo prodhojnë DDT duhet të deklarohen dhe të nënshkruajnë Regjistrin përkatës të formuar për qëllime të Konventës. Për Palët e tjera, përdorimi dhe prodhimi duhet të shkojë në zero. Gjithsesi, të gjitha përjashtimet vlejnë për një kohë të caktuar e cila i nënshtrohet rishikimit;

Të kufizojnë përdorimin e PCB-ve në sisteme të mbyllura me synimin e nxjerrjes së tyre nga përdorimi dhe asgjësimin e sigurt nga pikëpamja e mjedisit brenda vitit 2025 (për pajisjet) dhe brenda vitit 2028 (për mbeturinat);

Të marrin masa për të eliminuar apo ulur shkarkimet nga NOQ-të e prodhuara vetvetiu (jo në mënyrë të qëllimshme);

Palët duhet të hartojnë planet e zbatimit të detyrimeve që rrjedhin nga qenia palë në Konventë;

Palët duhet të gjejnë mekanizmat e përshtatshëm dhe skemat funksionale për rritjen e ndërgjegjësimit dhe informimin e të interesuarve;

Palët duhet të nxisin kryerjen e studimeve kërkimore lidhur me eliminimin e sigurt të NOQ-ve dhe gjetjen e substancave alternative për zëvendësimin e tyre.

Konventa e Bazelit për Kontrollin e Lëvizjes Ndërkufitare të Mbeturinave të rrezikshme dhe asgjësimin e tyre dhe amendamenti III/1, të ratifikuara nga Republika e Shqipërisë me Ligjin Nr. 9279, datë 28.10.2004

Konventa lidhet me lëvizjen ndërkufitarë të mbeturinave të rrezikshme dhe asgjësimin e tyre. Konventa e Stokholmit u referohet dokumenteve udhëzuese të hartuar në kuadër të Konventës së Bazelit lidhur me asgjësimin e sigurt mjedisor të mbeturinave që përmbajnë NOQ ose janë të kontaminuara me to.

Konventa e Vjenës për Mbrojtjen e Shtresës së Ozonit dhe Protokolli shoqërues i Montrealit me katër amendamentet e tij

Instrumenti i Montrealit kontrollon shkarkimet e substancave që hollojnë shtresën e ozonit në atmosferë. Në këtë kuadër, deri tani ka përfunduar një studim lidhur me substancat që hollojnë shtresën e ozonit, i cili edhe identifikon llojin dhe sasitë e tyre, të përdorur, të shitur apo të grumbulluar brenda territorit të Shqipërisë. Gjithashtu, është hartuar dhe po zbatohet Plani Kombëtar për heqjen e tyre nga përdorimi deri në vitin 2010. Janë organizuar programe trajnimi me mekanikët dhe riparuesit e frigoriferëve të vjetër që punojnë me substanca ozonholluese. Programe trajnimi janë organizuar edhe me inspektorët e doganave lidhur me funksionimin e sistemit të identifikimit, monitorimit dhe kontrollit të importit të substancave ozonholluese dhe/apo pajisjeve që i përdorin ato.

Kohët e fundit, Shqipëria ka aderuar në amendamentet e Protokollit të Montrealit: Amendamenti i Londrës (ligji nr.9484, dt.2.3.2006), Amendamenti i Kopenhagës (ligji nr.9480, dt.16.2.2006), Amendamenti i Montrealit (ligji nr.9485, dt.6.3.2006) dhe Amendamenti i Pekinit (ligji nr.9486, dt.6.3.2006).

Shqipëria është palë edhe në: Konventën për Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis në Kontekst Ndërkufitar Konventën e Aarhus-it për Marrjen e Informacionit, Pjesëmarrjen e Publikut

në Vendimmarrje dhe e drejta për t’iu drejtuar Drejtësisë, si dhe dhe Protokollin e PRTR

Protokollin e Kievit për Vlerësimin Strategjik Mjedisor Konventën për Diversitetin Biologjik Konventën për Lagunat e Rëndësisë Ndërkombëtare, veçanërisht lidhur me

Habitatet Ujorë Konventën Kuadër të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimaterike dhe

Protokollin e Kiotos Konventën për Ndotjen Ndërkufitare të Ajrit në Distanca të Largëta Konventën për Mbrojtjen dhe Përdorimin e Ujërave Ndërkufitare dhe

Liqeneve Ndërkombëtare, etj. Së fundmi, është ndërmarrë një iniciativë e përbashkët midis Ministrisë së

Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe Ministrisë së Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit për të ratifikuar në të ardhmen e afërt Konventën e Roterdamit për Procedurat e Miratuara Paraprakisht (PIC) për Tregtinë Ndërkombëtarë të disa Kimikateve të Rrezikshme dhe Pesticideve.

Ka nisur një proces bashkëpunimi midis Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe Ministrisë së Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit për të filluar në të ardhmen e afërt praktikat lidhur me aderimin në Konventën e Roterdamit për Procedurat e Miratuara Paraprakisht (PIC) për Tregtinë Ndërkombëtarë të disa Kimikateve të Rrezikshme dhe Pesticideve.

Objektivi i kësaj konvente është të vendosë përgjegjësi të ndara për mbrojtjen e shëndetit të njeriut dhe të mjedisit midis vendeve eksportuese dhe importuese të kimikateve.

Kjo i mundëson botës monitorimin dhe kontrollin e tregtisë së kimikateve të rrezikshme. Konventa u jep vendeve importuese fuqinë për të vendosur se cilat nga këto kimikate të lejojnë dhe të përjashtojnë ato, të cilat nuk mund t’i menaxhojnë në mënyrë të sigurt. Nëse realizohet tregtimi, kërkesat për etiketimin dhe informimin për efektet potenciale në shëndet dhe në mjedis garantojnë përdorimin e sigurtë të

këtyre kimikateve. Konventa mbulon pesticidet dhe kimikatet industriale të ndaluara (të nxjerra

nga përdorimi), apo të kufizuara rreptësisht, për arsye që lidhen me mbrojtjen e shëndetit të njeriut dhe të mjedisit në vendet Palë të saj. Procedurat e vendosura nga Konventa duhet të zbatohen edhe për formulimet e pesticideve që paraqesin rreziqe në kushte të caktuara përdorimi në vendet në zhvillim apo me ekonomi në tranzicion, Palë të Konventës. Tani për tani, në listën PIC të Konventës ka 27 kimikate duke përfshirë edhe formulimet e pesticideve të rrezikshme.

Shqipëria është angazhuar edhe në marrëveshje mjedisore rajonale (programi REReP) dhe bi-laterale me vendet fqinje. Së bashku me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, ajo është vend kandidat për tu anëtarsuar në Agjencinë Europiane të Mjedisit.

2.2.4 Parimet e Legjislacionit dhe të Rregulloreve ekzistuese në lidhje me NOQ-të

Mbështetur në Ligjin “Për substancat dhe preparatet kimike”: Gjatë administrimit të substancave dhe preparateve të rrezikshme çdo person

është i detyruar të ruajë shëndetin e njeriut dhe mjedisin, të vendosë shenjat paralajmëruese të rrezikut, me shprehjet që përshkruajnë rrezikun specifik dhe me udhëzimet e sigurimit teknik për menaxhimin e tyre.

Personat juridikë ose fizikë, të autorizuar për kryerjen e veprimtarisë tregtare, mund t’i administrojnë substancat dhe preparatet e rrezikshme, që kanë një apo me shumë veti të rrezikshme sipas ligjit “Për substancat dhe preparatet kimike” dhe t’i trajtojnë këto substanca nëse janë në sasi më të mëdha se 10 ton për një vit kalendarik vetëm me leje të ministrisë përkatëse.

Administrimi i substancave të rrezikshme bëhet pasi është marrë leja nga agjensia rajonale e mjedisit.

Personat fizikë dhe juridikë, të autorizuar për kryerjen e veprimtarisë tregtare, janë të detyruar të lejojnë personat e autorizuar nga zyrat e kontrollit dhe të inspektimit, të hyjnë në mjediset dhe ndërtesat, që përdoren për menaxhimin e substancave dhe të preparateve dhe të marrin të gjitha të dhënat e nevojshme për punën e tyre.

NOQ-të e prodhuara në mënyrë të paqëllimshme Në përputhje me ligjin “Për administrimin mjedisor të mbeturinave të

ngurta”, në territorin e Shqipërisë janë të ndaluara: Braktisja, shkarkimi, hedhja në tokë ose në ujërat sipërfaqsore e mbetjeve që

çojnë në degradimin e vetive të tokës ose të ujërave sipërfaqsorë dhe shkaktojnë rrezik ose dëm për shëndetin dhe mjedisin;

Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve jashtë zonave të përcaktuara nga organet e qeverisjes vendorë;

Përpunimi, depozitimi dhe asgjësimi i mbetjeve me teknika dhe teknologji të papërshtatshme dhe të pamiratuara nga Ministri i Mjedisit dhe ministrat përkatës;

Djegia në natyrë, përfshirë edhe vetëdjegien e mbetjeve dhe të hedhurinave që rezultojnë nga trajtimi i tyre.

Sipas të njëjtit ligj, përpunimi dhe eliminimi i mbeturinave urbane, industriale dhe spitalore duhet të bëhet në përputhje me rregullat e miratuara paraprakisht nga autoritetet përkatëse për administrimin e tyre. Autoritetet përkatëse duhet gjithashtu

të miratojnë kriteret dhe rregulloret për instalimin dhe operimin e impianteve të përpunimit të mbeturinave dhe të inceneratorëve.

2.2.5 Problemet dhe Objektivat Përparësorë për Forcimin Institucional e

Rregullator Kuadri Ligjor Pritet që fusha e legjislacionit të jetë e para ku do të fillohet puna për

garantimin e zbatimit të kërkesave të Konventës së Stokholmit. Kjo vlen jo vetëm për ndryshimet dhe përmirësimet e nevojshme që lidhen drejtpërdrejt me formulimet ligjore, por edhe për ndryshimet e mundshme në kuadrin institucional të cilat duhet medoemos të mbështeten dhe të reflektohen në kuadrin ligjor përkatës.

Në lidhje me zbatimin e kërkesave të Konventës së NOQ-ve, mbështetur në nenin 122 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë “çdo marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar bëhet pjesë e sistemit të brendshëm juridik pas botimit në Fletoren Zyrtare të Republikës së Shqipërisë. Ajo duhet të zbatohet direkt, përveç rasteve kur nuk është e mundur dhe zbatimi i saj kërkon hyrjen në fuqi të një ligji të posaçëm. Një marrëveshje ndërkombëtare, e ratifikuar nga Kuvendi, është superiore në raport me ligjet e vendit që nuk pajtohen me të”. Nga ky përcaktim i Kushtetutës, rrjedhin tri konkluzione të rëndësishme lidhur me Konventën e NOQ-ve:

Konventa e Stokholmit është tashmë pjesë e sistemit të brendshëm juridik të Shqipërisë. Ratifikimi i Konventës së Stokholmit ka sjellë një pasurim të gjerë të legjislacionit kombëtar për NOQ-të, të cilat nuk kanë qenë mbuluar me parë me legjislacion specifik kombëtar, megjithëse, duke qenë relativisht i ri, legjislacioni mjedisor është në një masë të konsiderueshme i harmonizuar me direktivat përkatëse europiane.

Konventa e Stokholmit është një akt juridik i detyrueshëm për zbatim: që nga dita e parë e hyrjes në fuqi, organet ekzekutuese shqiptare janë të detyruara të zbatojnë me rigorozitet çdo kërkesë të saj dhe të kërkojnë zbatimin e saj nga çdo subjekt i obliguar.

Kërkesat e Konventës së Stokholmit janë superiore në raport me ato të legjislacionit kombëtar të cilat nuk pajtohen me të. Kjo ndihmon në rastet kur në legjislacionin kombëtar që ka hyrë në fuqi përpara ratifikimit të Konventës së NOQ-ve përcaktohen qëndrime të ndryshme.

Në ketë kontekst, janë identifikuar çështjet e mëposhtme për t’u marrë në konsideratë në lidhje me kuadrin rregullator ekzistues në Shqipëri:

Në legjislacionin kombëtar nuk ekziston asnjë ligj i veçantë apo akt tjetër nën-ligjor, i cili të jetë në kundërshtim me dispozitat e Konventës së Stokholmit;

Deri më tani nuk ka asnjë akt specifik ligjor që të trajtojë NOQ-të; Në disa ligje dhe akte nënligjore, si edhe në disa dokumente të tjera shtetërore

për mjedisin, ekzistojnë hapësirat për trajtimin e ardhshëm të NOQ-ve në përputhje me kërkesat e Konventës;

Përgatitja e kuadrit ligjor specifik për të mundësuar zbatimin e kërkesave të Konventës si pjesë e përpjekjeve të përgjithshme për të transpozuar dhe harmonizuar legjislacionin kombëtar me atë europian në fushën e mbrojtjes së shëndetit të njeriut e

të mjedisit; Hartimi dhe miratimi i çdonjërit prej akteve që do të përbëjnë paketën ligjore

për NOQ-të, duhet të realizohet në përputhje me një program të detajuar të miratuar, i cili duhet të jetë afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë, duke u dhënë prioritet akteve me të nevojshëm, miratimi i të cilave lehtëson përgatitjen e të tjerave;

Me qëllim që të përgatiten akte konkrete, duhet të ngrihen grupet përkatëse të punës, në përbërje të të cilave duhet të ketë juristë mjedisorë, teknicienë dhe anëtarë të OJF-ve të specializuara apo shoqatave të tjera të biznesit;

Krahas Konventës së Stokholmit, paketa shtesë për NOQ-të që duhet të përgatitet dhe miratohet, do të shërbejë për plotësimin e kuadrit ligjor të nevojshëm për zbatimin e detyrimeve të Konventës;

Me qëllim që të rritet ndërgjegjësimi i publikut lidhur me paketën ligjore për menaxhimin e NOQ-ve, rekomandohet publikimi dhe diskutimi i saj me përfaqësues të administratës publike përgjegjëse për menaxhimin e NOQ-ve, si edhe me përfaqësues të të gjitha grupeve të tjera të interesuara.

Rrjeti Institucional Nga pikëpamja institucionale, Konventa e Stokholmit prezanton një tërësi

detyrimesh për vendet të cilat tashmë e kanë nënshkruar ose ratifikuar. Megjithëse nuk ka përcaktime për ngritje të organeve të reja apo përshkrime për poste pune specifike brenda organeve ekzistuese, detyrimet për vendet-palë janë të qarta dhe u takon atyre të ngrenë struktura sa më efektive për zbatimin e detyrimeve që rrjedhin prej saj.

Nga ana tjetër, ka një nevojë të shprehur për pjesëmarrje më të gjerë, jo vetëm nga strukturat shtetërore, por edhe nga shoqëria civile, OJF-të e specializuara, institucionet shkencore, universitetet dhe laboratorët, rrjetet e grumbullimit, vlerësimit, përpunimit dhe shpërndarjes së informacionit, etj. Në kuadër të zbatimit të detyrimeve të Konventës së Stokholmit, duhet bërë identifikimi dhe përfshirja institucioneve të lart-përmendur.

Me përcaktimin e fushave të zbatimit, Konventa gjithashtu kërkon krijimin e një skeme kombëtare për të menaxhuar deri në asgjësimin e sigurt në shkallë kombëtarë të ndotësve organike të qëndrueshëm. Në ketë skemë, janë parashikuar organet dhe strukturat konkrete që do të merren me:

Përgatitjen, paraqitjen dhe miratimin e Planit Kombëtar të Zbatimit të Konventës së Stokholmit;

Grumbullimin e informacionit për të njohur situatën përmes procesit të inventarizimit;

Ndalimin e prodhimit dhe importimit të NOQ-ve; Miratimin e rregullave dhe procedurave për eksportimin dhe kalimin tranzit

të NOQ-ve; Menaxhimin e NOQ-ve; Monitorimin e procesit të menaxhimit të NOQ-ve dhe atë të zbatimit të vetë

Konventës, etj. Mbi bazën e përcaktimit të detyrave për t’u kryer, del nevoja e harmonizimit

dhe konsolidimit të rrjetit institucional, ku, organet qendrore dhe vendore, organet e kontrollit e të monitorimit, strukturat vendim-marrëse dhe ekzekutive, politikë-bërësit dhe bërthamat shkencore, duhen të gjithë të përfshihen me efektivitet.

Në këtë kontekst, janë identifikuar si aktuale çështjet e mëposhtme në lidhje me kuadrin institucional në Shqipëri:

Vlerësimi kritik i organizmave dhe strukturave ekzistuese, si kapaciteti veprues më i rëndësishëm, për të gjetur lidhjen e secilës prej tyre me detyrimet që rrjedhin nga Konventa e Stokholmit;

Rivlerësimi i detyrimeve konkrete që kanë institucionet përkatëse në lidhje me menaxhimin e NOQ-ve, në funksion edhe të detyrave, kompetencave dhe përgjegjësive të tyre kryesore;

Hartimi i skemës së re institucionale, ku të përfshihen të gjitha strukturat dhe organet në qendër dhe në nivel vendor, përcaktimi i roleve, funksioneve, përgjegjësive, kompetencave dhe detyrave të çdonjërit prej tyre, i lidhjeve ndërmjet tyre dhe i rregullave të funksionimit të sistemit në tërësi;

Përcaktimi i pikave të kontaktit dhe i pikave fokale në nivel kombëtar, lokal dhe/ose sektorial, të cilët, të gjithë së bashku, do të përbëjnë Rrjetin Kombëtar të NOQ-ve;

Pikat e kontaktit dhe pikat fokale do të ngrenë skemën e komunikimit midis tyre, si edhe do të përgatisin programet operative për zbatimin e detyrave të tyre përkatëse;

Standardizimi dhe përgatitja e dokumenteve, regjistrave, inventarëve, etj. lidhur me NOQ-të, me qëllim që ato të kenë një format unik dhe standard; përcaktimi i rregullave dhe procedurave për administrimin e informacionit dhe ruajtjen e tij të sigurt në një qendër kombëtare të posaçme.

Problemet përparësore Nevoja e plotësimit dhe zbatimit të legjislacionit për kimikatet; Legjislacioni aktual nuk është plotësisht i harmonizuar me atë europian; Nevoja për të rregulluar çështjet që lidhen me përdorimin e PCB-ve në sisteme

të mbyllura, nxjerrjen e tyre nga përdorimi dhe asgjësimin e sigurt nga pikëpamja mjedisore;

Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit ekzistues; Nevoja për të ngritur një strukturë kombëtare për zbatimin e Konventës së

Stokholmit (rrjet të pikave të kontaktit, pikave fokale). Objektivat Plotësimi dhe harmonizimi i legjislacionit mjedisor me atë evropian; Përmirësimi i rrjetit institucional dhe ngritja e kapaciteteve në nivel qendror

dhe vendor. 2..3 Vlerësimi i Gjendjes në lidhje me NOQ-të në Shqipëri 2.3.1 Pesticidet NOQ Nga dymbëdhjetë kimikatet e renditura në Konventën e Stokholmit, nëntë janë

pesticide NOQ: aldrin, dieldrin, DDT, endrin, mireks, toksafen, klordan, heksaklorbenzen dhe heptaklor.

Fillimisht në vendin tonë janë importuar dhe më vonë janë formuluar në Ndërmarrjen Kimike Durrës: DDT, heptaklor, aldrin, dieldrin, toksafen (melipaks), klordan. heksakloran dhe lindan i cili edhe është prodhuar në këtë Ndërmarrje.

Praktikisht prodhimi i pesticideve është ndërprerë në vitin 1990. Megjithatë, rreziku nga pesticidet ka qenë i dukshëm.

Pas vitit 1990 janë kryer disa inventarë nga projekte të ndryshme. Në fund të

vitit 1993, kanë qenë 2.700 ton pesticide stok të trashëguara nga kooperativat dhe ndërmarrjet bujqësore. 465 ton e kësaj sasie ka qenë stok apo pothuajse e derdhur. Kjo sasi erdhi nga Gjermania Lindore, në vitet 1991 – 1992 si ndihmë dhe u ruajt kryesisht në Bajzë (Shkodër) dhe në stacionin hekurudhor Milot. Në fund të Tetorit 1994 këto pesticide nga Shqipëria u kthyen mbrapsht për në Gjermani.

Në të njëjtin vit, janë evidentuar të pranishme 1.500 ton pesticide, krahas 500 ton gjendje në Ndërmarrjen Kimike Durrës, (mbeturina të prodhimit të lindanit)

Në vitet 2000-2002 projekti PHARE largoi nga Shqipëria të gjitha pesticidet stok të depove të Sektorit të Bujqësisë dhe i asgjësoi ato në Gjermani.

Nga inventari i kryer në vitin 2005 në kuadrin e PKI të NOQ-ve ka rezultuar që në Shqipëri nuk ka pesticide të këtij grupi. Kontingjenti me rreth 3 ton DDT dhe heksakloran/lindan të cilat kanë qenë të pranishme në depot e Ministrisë së Shëndetësisë, janë riambalazhuar dhe larguar nga Shqipëria në muajin Korrik 2006, nga projekti i MMPAU: “Riambalazhimi dhe largimi nga Shqipëria i pesticideve dhe i kimikateve të tjera nga Bishti i Pallës”, financuar nga qeveria Holandeze.

Problem tani është përcaktimi i kostos së ndotjeve eventuale nga përdorimi i mëparshëm i pesticideve NOQ.

Hyrje Pas vitit 1990, pesticidet organike të qëndrueshme (heksalorbenzen, DDT,

klordan, heptaklor, aldrin, dieldrin, endrin dhe toksafen) janë administruar me kujdes. MBUMK sistematikisht ka punuar për heqjen nga qarkullimi dhe ndalimin e importit të pesticideve NOQ. Në këtë kuadër është përmirësuar legjislacioni për përdorimin e Produkteve për Mbrojtjen e Bimëve (PMB) dhe me VKM është formuar Komisioni për Regjistrimin e Pesticideve. Importi dhe eksporti i pesticideve është nën kontroll. Komisioni gjithnjë ka punuar për ndalimin e përdorimit të NOQ-ve në bujqësi në përputhje me rekomandimet e organizmave ndërkombëtare.

Gjatë dekadës së fundit, nuk ka asnjë rast të përdorimit të NOQ-ve në bujqësi dhe Komisioni Shtetëror i Regjistrimit të Pesticideve nuk ka lejuar regjistrimin dhe importin e produkteve të tilla në bujqësi.

Ekzistojnë vetëm disa studime sporadike të këtyre produkteve në mjedis. Këto studime janë kryer në vendet që konsiderohen si pika të nxehta mjedisore dhe nuk ka ndonjë studim të plotë për situatën në vend në lidhje me ndotjet e tokës dhe ujit nga pesticidet NOQ. Në këtë kontekst, sugjerohet të planifikohet monitorimi i këtyre pesticideve kryesisht në ish – depot, hapësirën tokësore dhe ujore rreth tyre dhe, në raste të veçanta, kafshët shtëpiake dhe njerëzit.

Kërkesat e lidhura me Konventën e Stokholmit Palët: [Neni 3, parag. 1] (a) “ndalojnë dhe/ose marrin masat e nevojshme administrative dhe ligjore

për të eliminuar”: (i) kimikatet e prodhuara dhe të përdorura në Aneksin A4[2] dhe (ii) importimin dhe eksportimin e kimikateve në Aneksin A p.sh., tregti e kufizuar [shih paragrafin (2)] (b) “kufizojnë prodhimin dhe përdorimin e kimikateve në Aneksin B5[3] Specifikimet për “qëllimet e pranimit” për këto kimikate

4[2] aldrin, klordan, dieldrin, endrin, heptaklor, heksaklorobenzen, mireks, toksafene, poliklori bifenil (PCB) 5[3] DDT

Palët: [Neni 6] Bëjnë strategjitë e zhvillimit dhe të implementimit për identifikimin e

rezervave [parag. 1 (a)(i) dhe 1 (b)] menaxhojnë rezervat në mënyrë të sigurt, efiçiente për mjedisin deri sa ato të

konsiderohen si mbeturina [paragrafi 1 (c)] psh., mospërdorimi i tepricave nga Palët nuk ka specifikime për qëllime të pranueshme ose shkarkime nuk e aplikojnë tek rezervat që mund të eksportohen Artikulli 3, parag. 2 përgatisin strategjitë e identifikimit për [parag. 1 (a)(ii)] produktet dhe artikujt në përdorim, dhe mbeturinave të cilat përbëhen, përmbajnë ose janë të kontaminuara me një NOQ në

Aneksin A, B ose C punojnë për përgatitjen e strategjive për identifikimin e vendeve të ndotura

prej NOQ-ve në Aneksin A, B ose C6[4] [parag. 1 (e)], dhe nëse është i mundur rehabilitimi, e bëjnë në mënyrë të sigurt për mjedisin Gjendja në Shqipëri Mbrojtja e bimëve me kimikate. Përdorimi i pesticideve në Shqipëri mbetet një proces i domosdoshëm për të

siguruar rendimente të larta dhe prodhim të qëndrueshëm. Ky është një proces që kërkon vlerësimin e duhur për të bërë të mundur përdorimin e atyre pesticideve që plotësojnë parametrat e mësipërm por edhe që të jenë më pak të dëmshëm për njerëzit, për ndotjen e mjedisit dhe për vetë kulturat bujqësore

Pas viteve 70, në vendet e zhvilluara pati rritje tepër të madhe të prodhimit bujqësor, si rezultat i përdorimit të agrokimikateve dhe veçanërisht të pesticideve. Ato u konsideruan si mjeti më i shpejtë dhe më efektiv për të mbrojtur prodhimet bujqësore nga parazitët.

Megjithatë, mjaft pesticide do të konsideroheshin të dëmshme për mjedisin, për shkak të ndikimeve negative në florën, faunën dhe shëndetin e njerëzve.

Pesticidet në vendin tonë, prej shumë kohësh kanë zënë vendin kryesor për luftimin e parazitëve të bimëve në bujqësi. U fillua me pesticidet klororganike DDT, heptaklor, lindan etj., të cilat u përdorën për dezinfektimin e tokës, dezinfektimin e farërave dhe spërkatjen e shumë kulturave bujqësore kundër dëmtuesve të ndryshëm. Rreth viteve ’67–’70 në vendin tonë, krahas prodhimeve me bazë bakri (oksiklorur bakri) dhe me bazë squfuri (polisulfuri i kalciumit), filloi puna për formulimin e pesticideve klororganike duke përdorur lëndë aktive importi. Pranë ish Ndërmarrjes Kimike në Durrës janë formuluar pesticidet: DDT, heptaklor, melipaks (toksafen) etj., dhe prodhuar heksakloran dhe lindan, të cilat nga Konventa e Stokholmit janë cilësuar si pesticide NOQ. Lëndët aktive për këto formulime janë importuar nga Kina, Rumania, Franca etj.

Duke studiuar krahas përparësive të klororganikëve edhe mangësitë e tyre, rezultoi që ato ishin shumë të qëndrueshme në mjedis. Ato akumulohen në yndyrat e organizmave të gjalla. Në vitin 1970 në SHBA u krijua Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit (EPA) dhe tre vjet më vonë ajo ndaloi përdorimin e DDT. Në vitin 1975 u 6[4] PCDD/PCDF, hekzaklorbenzen, PCB

ndaluan edhe përdorimi i aldrinës dhe dieldrinës. Fillimisht, në vitin 1974 u ndalua formulimi i DDT në ish Ndërmarrjen Kimike Durrës (mbas këtij viti pretendohet se nuk ka më import të kësaj lënde aktive, pra edhe formulim të DDT, por ka gjendje ekzistuese të formulimit nëpër depo e cila është përdorur gradualisht në të gjithë vendin).

Heqja e tyre nga përdorimi nuk njeh një vit të saktë për secilin, por një periudhë kohore, që kap vitet 1975 – 1980 (flitet për kufizime në përdorim) fillimisht të DDT, aldrinës, dieldrinës, heptaklorit, ndërsa toksafeni dhe lindani njohin vite të mëvonshme.

Duke parë që klororganikët kishin qëndrueshmëri dhe toksicitet të lartë po kështu edhe veti akumuluese, fillimisht u kufizua përdorimi i tyre për kulturat bujqësore dhe u lejua të përdoreshin për të dezinfektuar tokën. Prodhimi dhe përdorimi i pesticideve u orientua nga fosfororganikët. Në vitet 1988 – 1989 kemi dhe maksimumin e përdorimit të pesticideve në vendin tonë. Në atë periudhë llogariten të jenë përdorur rreth 85 formulime, në sasi rreth 16.500 ton, nga të cilat rreth 14.500 ton (15 formulime) prodhoheshin në vend, ndërsa pjesa tjetër janë importuar. Sipas llogaritjeve, përdorimi i pesticideve në Shqipëri asnjëherë nuk ka kaluar më shumë se 2 kg lëndë aktive për hektar.

Vitet 1990 - 1991 shënuan rënie të menjëhershme të përdorimit të pesticideve si rezultat i ndryshimeve sociale dhe ekonomike (shih Tabelën 4). Për këtë periudhë të dhënat nuk janë plotësisht të mjaftueshme për të bërë përgjithësime. Në këtë kohë nuk aplikohej asnjë procedurë për homologimin dhe regjistrimin e pesticideve.

Tabela 4: Përdorimi i pesticideve në Shqipëri, 1988-2000.

VI

TET

PesticideT Ton l.a.’/ha

1988

1991’’

1992*

1993**

1994**

1995**

2000

16,500 1,585 1,700 790 740 520 88

2.0 0.68 0.73 0.34 0.32 0.22 0.04

‘ – lëndë aktive ‘’ – të dhëna të Ministrisë së Bujqësisë

* - të dhëna të Bankës Botërore, 1992. ** - Projekti Holandez “Për forcimin e Shërbimit të Mbrojtjes së Bimëve në Shqipëri” të dhëna të vitit, 1995. Mbështetur në Ligjin Nr. 7662 datë, 19.01.1993 “Për Shërbimin e Mbrojtjes së

Bimëve”, në të njëjtin vit, Këshilli i Ministrave ka aprovuar “Rregulloren e pesticideve që përdoren në bujqësi”.

Më vonë, me VKM Nr. 72 datë 15.02.2001 u miratua akti nënligjor “Për aprovimin e Rregullores së Përgjithshme për Mbrojtjen e Bimëve”. Kjo Paketë ligjore rregullon problemet e mbrojtjes së bimëve, në një masë të konsiderueshme, si dhe trajton edhe problemin e menaxhimit të pesticideve. Në përgjithësi kjo mbështetet në Direktivën e BE 91/414/EEC, në të cilën pesticidet trajtohen jo vetëm si produkte që mbrojnë bimët nga parazitët por edhe si mjete potenciale me pasoja në ndotjen e mjedisit

Bazat e kësaj Rregulloreje janë të lidhura me regjistrimin e pesticideve. Kjo është një procedurë që konsiston në vlerësimin agro-biologjik dhe mjedisor të këtyre produkteve.

Komisioni Shtetëror i Regjistrimit të Pesticideve administron në mënyrë korrekte regjistrimin e pesticideve dhe kryen vlerësimet përkatëse. Pas aprovimit të një pesticidi nga Komisioni Shtetëror ai është i garantuar për t’u përdorur në bujqësi.

Monitorimi pas procedurave të regjistrimit, që lidhet me problemet e ndotjes së mjedisit, është pika më e dobët në këtë fushë.

Problemet e pesticideve NOQ dhe ndotjet që ato mund të kenë shkaktuar kanë qenë dhe mbeten të hapura.

Mbetet gjithashtu i hapur dhe problemi i shkallës së ndotjes së vendit në të cilin u prodhuan dhe formuluan këto pesticide NOQ (ish-Ndërmarrja Kimike në Porto-Romano, Durrës) dhe vendet e magazinimit dhe ruajtjes së tyre.

Specialistët e Sektorit të Pesticideve në IMB Durrës në bashkëpunim me specialistët e Mbrojtjes së Bimëve në Ministrinë e Bujqësisë dhe Ushqimit kanë kryer disa inventarë. Qëllimi kryesor i këtyre inventarëve ka qenë identifikimi i sasive dhe llojeve të pesticideve të magazinuara për vite me radhë. Gjatë inventarëve të para është evidentuar sasia, llojet e pesticideve, tipat e formulimeve dhe janë marrë mostra të cilat janë analizuar pranë Laboratorit Analitik të Pesticideve në IMB Durrës.

Në vitet e mëvonshme sasia e tyre ka ardhur duke u reduktuar si pasojë e përdorimit të një pjese të tyre në bujqësi dhe asgjësimit të realizuar nga projekte të ndryshme.

Në vitet 2000-2002 projekti PHARE largoi nga Shqipëria të gjitha pesticidet stok të depove të Sektorit të Bujqësisë dhe i asgjësoi ato në Gjermani.

Në vitin 2005, specialistët e IMB Durrës kanë bërë inventarin e të gjitha ish

magazinave të pesticideve, të importuara ose të formuluara në vend. Këto depo janë të lira nga stoqet e pesticideve por gjendja e këtyre depove mbetet problem lidhur me shkallën e ndotjes së tyre. Mjedisi brenda tyre është i ndotur, ndërsa një pjesë e tyre janë të shkatërruara. Disa përdoren si depo pesticidesh, disa kanë ndërruar destinacion përdorimi. Pjesa më e madhe janë të papërdorshme dhe të boshatisura.

Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e pesticideve NOQ Në Shqipëri nuk ka më pesticide NOQ. Sasia e fundit rreth 3 ton DDT dhe

HCH/Lindan të cilat kanë qenë të pranishme në sektorin e shëndetësisë, janë larguar nga Shqipëria në Korrik 2006, në kuadrin e marrëveshjes midis Republikës së Shqipërisë dhe Mbretërisë së Holandës për ripaketimin dhe largimin e kimikateve dhe pesticideve NOQ nga Bishti i Pallës.

Problemet përparësore të identifikuara gjatë inventarit të pesticideve NOQ, janë vendet e ndotura në ish depot e sektorit të bujqësisë, mbrojtjes dhe të shëndetësisë, po kështu edhe ndotja e mjedisit rreth tyre.

Menaxhimi dhe impakti i mbeturinave, në këto ish depo të magazinimit të pesticideve është krejt i panjohur ose i njohur në mënyrë të pjesshme. Në Shqipëri nuk mund të flitet për një infrastrukturë teknike për monitorimin e pesticideve NOQ, analizimin, kërkimin dhe zhvillimin.

Në vendet ku janë ruajtur këto pesticide NOQ ka ende të pranishme ndotje të akumuluara nëpër dysheme dhe mure si dhe të infiltruara në zonën përreth tyre. Identifikimi i efektit është një punë e ndërlikuar që kërkon pajisjet përkatëse dhe specialistë të kualifikuar dhe të trajnuar në fushën e pesticideve NOQ.

Rezultati i inventarit në nivel kombëtar në sektorët e mbrojtjes dhe të bujqësisë është që në Shqipëri nuk ka pesticide NOQ. Megjithatë, informacionet mbi sasitë e përdorura për të mbrojtur bimët deri kur ato u ndaluan nga përdorimi në bujqësi, nuk janë të plota.

Për DDT dhe heksakloranin/lindanin, ka rezultuar një sasi e vogël e pranishme në depot e sektorit të shëndetësisë e cila, siç u përmend më lart, është larguar nga Shqipëria.

Problemet përparësore Përshtatja e legjislacionit në fuqi për përdorimin e pesticideve; Informacion jo sistematik rreth përdorimit në të kaluarën i DDT (dokumente

rreth sasive të importuara dhe të përdorura të DDT në sektorin e shëndetësisë); Mungesa e studimit për nivelin aktual të ndotjeve në ish depot e magazinimit

të pesticideve, po kështu edhe mjedisi rreth tyre; Autoritetet lokale kanë një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me

pesticidet NOQ (në veçanti në depot e vjetra); Stafi teknik ka një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me pesticidet NOQ

(ndotja e depove të vjetra dhe impakti i tyre ne shëndet dhe mjedis); Mungesa e informacionit specifik në lidhje me pesticidet tek publiku në

përgjithësi; Mungesa e një mbështetje financiare. Objektivat Forcimi i kapacitetit të laboratorëve të IMB për monitorimin e pesticideve

NOQ; Përcaktimi ndotjeve eventuale nga pesticidet NOQ në ish depot dhe në

hapësirën përreth tyre; Zhvillimi i planit të rehabilitimit për vendet e ndotura nga pesticidet NOQ; Rritja e ndërgjegjësimit rreth këtyre vendeve të kontaminuara në lidhje me

rrezikun shëndetësor tek njerëzit që jetojnë afër këtyre vendeve.

2.3.2 PCB-të Hyrje PCB-të janë kimikate organike sintetike, me veti të larta dielektrike, të

padjegshme dhe të qëndrueshme ndaj shpërbërjes termike dhe kimike. Në transformatorë dhe kondensatorë janë përdorur lëngje dielektrike me bazë

bifenile të polikloruara (PCB-të) për shkak të vetive zjarrduruese dhe karakteristikave të tjera të tyre në përdorimin e pajisjeve elektrike, por në të njëjtën kohë këto produkte kanë dhe mjaft disavantazhe. Këto disavantazhe lidhen me natyrën helmuese të PCB-ve dhe rrezikun që ato sjellin për shëndetin e njerëzve dhe mjedisin.

PCB-të janë objekt i tri konventave ndërkombëtare që lidhen me trajtimin e mbetjeve të rrezikshme dhe konkretisht: Konventa e Bazelit, Konventa e Roterdamit dhe Konventa e Stokholmit. Këto konventa i trajtojnë problemet e PCB-ve duke iu referuar prodhimit, deklarimit, përdorimit, importimit, eksportimit, ruajtjes, transportit, monitorimit, nxjerrjes jashtë përdorimit dhe eliminimit të tyre.

Deri para pak vitesh, në Shqipëri nuk është punuar aq sa duhet për njohjen e PCB-ve dhe ndikimin e tyre në mjedis e në njerëz dhe, për rrjedhojë, nuk ekziston legjislacioni konkret në lidhje me PCB-të, përfshirë këtu edhe monitorimin e tyre.

Korporata Elektroenergjitike Shqiptare (KESH) është shoqëria e vetme furnizuese e energjisë në Shqipëri. Sot kjo kompani është ndarë në dy divizione: Divizioni i prodhimit dhe Divizioni i shpërndarjes, të cilat janë përgjegjëse për prodhimin, importin dhe shpërndarjen e energjisë. Divizioni i transmetimit është ndarë nga KESH dy vjet më parë dhe i është bashkuar OSTSH e cila është regjistruar në korrik 2004 si kompani e përbashkët me 100% aksione shtetërore.

Në të shkuarën KESH nuk ka pasur një strukturë të mirëfilltë mjedisore. Nuk ka pasur plane për menaxhimin e situatave emergjente, kanë munguar evidentimet e krijimit të mbetjeve dhe menaxhimit të tyre, nuk ka pasur procedura të brendshme për menaxhimin e mbetjeve, që të japin udhëzime për trajtimin e tyre, për përcaktimin e përgjegjësive dhe vendosjen e detyrave për evidentimin e ecurisë së krijimit të ndotjeve.

Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve të objekteve të KESH-it për rrezikun e PCB-ve është shumë i ulët, për shkak të mungesës së legjislacionit dhe procedurave për administrimin mjedisor të vajit me PCB.

Për të përmirësuar situatën ekzistuese mjedisore si dhe për të forcuar kapacitetet administruese mjedisore pak vjet më parë në KESH dhe OSTSH u krijua Njësia e Administrimit të Mjedisit (NjAM) për të zhvilluar kapacitetet e brendshme në lidhje me trajtimin e përgjegjësive mjedisore për shëndetin dhe sigurinë në punë në të gjithë objektet e KESH/OSTSH.

Për aq kohë sa të jetë shqetësues menaxhimi i PCB-ve, ne duhet të konsiderojmë në nivel kombëtar objektivat e përgjithshme të menaxhimit mjedisor, në veçanti menaxhimin e mbetjeve kimike dhe të rrezikshme, brenda kuadrit të konventave mjedisore përkatëse.

Kërkesat përkatëse të Konventës së Stokholmit: Aneksi A kërkon që të gjitha Palët të ndërpresin menjëherë prodhimin e PCB-

ve të reja (d.m.th., me hyrjen në fuqi te Konventës))

Të gjitha Palët që përfitojnë përjashtime të veçanta (Pjesa II) për PCB-të: të eliminojnë përdorimin e pajisjeve me PCB deri në vitin 2025: të bëjnë përpjekje për identifikimin, etiketimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të

pajisjeve me përqendrim > 10 % PCB dhe volum më të madh se 5 litra; të bëjnë përpjekje për identifikimin, etiketimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të

pajisjeve me përqendrim > 0,05 % PCB dhe volum me te madh se 5 litra; të përpiqen të identifikojnë dhe heqin nga përdorimi pajisjet me përqendrim >

0.005 % ( 50 ppm) PCB dhe volum me te madh se 0.05 litra , t’u japin përparësi pajisjeve me nivel të lartë përmbajtje PCB, të nxisin marrjen e masave për uljen e ekspozimit dhe rrezikut, të përdorin PCB-të vetëm në pajisjet e padëmtuara dhe që nuk pikojnë dhe

vetëm në zonat ku rreziku i përhapjes në mjedis mund të minimizohet dhe rregullohet shpejt,

të ndalohet përdorimi në ushqime dhe produkte ushqimore si dhe në zonat ku punohet me PCB,

kur përdoren në zona të populluara (si shkolla, spitale, etj.) të merren masat e nevojshme për mbrojtjen nga defektet elektrikë të cilat

mund të shkaktojnë zjarr, të inspektohen rregullisht pajisjet për rrjedhje. të mos eksportojnë ose importojnë pajisje me PCB, me përjashtim të mbetjeve

që kërkojnë Menaxhim të Qëndrueshëm Mjedisor (MQM). të mos rimbushen me vaj me më shumë se 0.005 % PCB për t’u ripërdorur në

pajisje të tjera, përveçse kur kërkohet mirëmbajtje dhe shërbim. të bëjnë përpjekje me vendosmëri që të arrijnë realizimin e MQM për mbetjet

që përmbajnë > 0.005 % PCB sa më shpejt që të jetë e mundur por jo më vonë se viti 2028.

të përpiqen të identifikojnë pajisjet me >0.005 % PCB për një Administrim të Qëndrueshëm Mjedisor.

të raportojnë në Konferencën e Palëve çdo 5 vjet për ecurinë në lidhje me eliminimin e PCB-ve [Neni 15]

Konferenca e Palëve do të shqyrtojë ecurinë në lidhje me arritjen e objektivave për vitet 2025 dhe 2028 në intervale 5 vjeçare, duke marrë në konsideratë raportet e Palëve.

Gjendja në Shqipëri Direktivat e Bashkimit Evropian Krahas konventave mjedisore të mësipërme, pas nënshkrimit të Marrëveshjes

së Stabilizim-Asocimit me BE-në Shqipëria është në proces të përshtatjes së legjislacionit mjedisor sipas Planit Kombëtar për Përafrimin e Legjislacionit të miratuar nga Qeveria Shqiptare në maj të vitit 2005.

Në këtë kuadër, Direktivat më të rëndësishme të Bashkimit Europian në lidhje me PCB-të janë si më poshtë:

- Rregulloret (KE) Nr. 850/2004 e Parlamentit dhe Këshillit Europian e datës 29 prill 2004 për NOQ dhe Direktiva e amenduar 79/117/KE,

- Rregulloret (KE) Nr. 304/2003 e Parlamentit dhe Këshillit Europian e datës 28 janar 2003 për problemet e eksportit dhe importit të kimikateve të rrezikshme,

- Direktiva e Këshillit, 96/59/KE e dt. 16 shtator 1996 për eliminimin e PCB-ve dhe PCT-ve.

Kuadri ligjor dhe institucional Shqipëria është në proces përgatitjeje të legjislacionit për mbrojtjen e mjedisit.

Po plotësohet dhe përmirësohet legjislacioni mjedisor në përputhje me direktivat përkatëse të Bashkimit Europian.

Hë për hë, në vend nuk ekziston një legjislacion specifik në lidhje me PCB-të (për menaxhimin, trajtimin, monitorimin, nxjerrjen nga përdorimi dhe eliminimin e tyre). VKM Nr. 103, datë 31.3.2003 “Mbi monitorimin e mjedisit në Republikën e Shqipërisë” nuk parashikon detyrime për institucionet përkatëse që të monitorojnë praninë e PCB-ve në vajin e transformatorëve.

NjAM, bazuar në Sistemin e Menaxhimit te Mjedisit (SMM) ka përgatitur disa Plane Pune, siç janë “Plan-Veprimi për parandalimin e rrjedhjes të vajrave, kontrollin dhe masat zbutëse/eliminuese në lidhje me to për objektet e KESH-it”, “Plan-Veprimi për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme”, “Plan-Veprimi për përgatitjen dhe përballimin e situatave emergjente në objektet e KESH-it” dhe “Program për pajisjet mbrojtëse personale“ për një menaxhim sa më të mirë të problemeve mjedisore në objektet energjetike, në përputhje me Politikat e tij mjedisore me qëllim kontrollin dhe/ose zbutjen e pasojave në rast rrjedhjeje vaji dhe për përmirësimin e situatës mjedisore në vend.

Inventari i transformatorëve KESH dhe OSTSH u shërbejnë më shumë se 900.000 konsumatorëve në të

gjithë territorin e vendit. KESH është krijuar në vitin 1957 dhe, më pas, në vitin 1995 është kthyer në shoqëri aksionare shtetërore, me 100 % vetëfinancim, ndërsa OSTSH u shkëput nga KESH dhe më 2004 u regjistrua si shoqëri e re me kapital të përbashkët (joint-stock), me 100% vetëfinancim.

KESH përbëhet nga dy divizione: Divizioni i Prodhimit dhe Divizioni i Shpërndarjes së energjisë, të cilët merren me menaxhimin dhe mbarëvajtjen e kësaj kompanie. Tashmë Divizioni i Transmetimit është shkëputur nga KESH-i dhe i ka kaluar Operatorit të ri të Sistemit të Transmetimit në Shqipëri (OSTSH).

Përpjekjet e para për të zbuluar praninë e PCB-ve në vajrat e transformatorëve janë bërë nga ECAT Tiranë. Pas kësaj pune u arrit në përfundimin se asnjëri nga vajrat e transformatorëve të analizuar nuk kalojnë normat e caktuara në udhëzuesit ndërkombëtare siç është Direktiva Zvicerane për Substancat e Rrezikshme në Mjedis.

Në vitin 2002 është kryer një auditim mjedisor nga një shoqëri e huaj në disa objekte të KESH-it, e cila ka dhënë disa rekomandime bazuar në problemet e identifikuara, ndër të tjera, për të testuar praninë e PCB-ve në gjithë vajrat e transformatorëve përjashtuar atë kinez.

Për shkak të mungesës së praktikave të mbajtjes së të dhënave dhe raportimeve formale, informacioni mbi objektet që eventualisht përmbajnë PCB, në të gjithë territorin e vendit është mjaft i ulët.

Përpjekja e parë për një inventar të PCB-ve në Shqipëri është inventari paraprak i realizuar në kuadër të projektit të NOQ-vë, mbështetur në numrin e përgjithshëm të transformatorëve në vend, vjetërsinë dhe tipin e transformatorëve dhe testimin e pjesshëm të tyre. Ai është përgatitur nga ekspertët e NjAM në KESH dhe ka pasur në qendër të vëmendjes transformatorët dhe kondensatorët.

NjAM në KESH/OST ka realizuar testimin për praninë e PCB-ve në vajrat e transformatorëve në rreth 57 objekte energjetike dhe janë testuar rreth 169 mostra vaji duke përdorur procedurat e përzgjedhjes.

Tabela 5: Të dhëna mbi transformatorët në KESH/Operatori i Sistemit te Transmetimit sipas Divizioneve

KESH/OSTSH

Numri i përgjithshëm i transformatorëve

Masa totale e vajit (litra)

Divizioni i Prodhimit 164 806 720 Operatori i Sistemit të Transmetimit

51 1 050 251

Divizioni i Shpërndarjes/Kabinat

11 181 3 383 969

Divizioni i Shpërndarjes/Nënstacionet

298 2 763 494

Totali 11 894 8 004 034 Tabela 6: Të dhëna mbi transformatorët në TEC dhe HEC-e të Divizionit të

Prodhimit KESH/ Divizioni i Prodhimit


Masa totale e vajit (litra)

HEC Vau Dejës 9 196 460 HEC Fierzë 10 191 900 HEC Koman 5 146 500 HEC-et Lokale 8 22 980 HEC Ulzë 6 36 600 HEC Shkopet 5 24 640 TEC Fier 121 187 640 Totali 164 806 720 Prioritet u është dhënë fillimisht testimit të transformatorëve më të mëdhenj

që kanë dhe sasi më të madhe vaji, kryesisht në Nënstacionet 400 kV dhe 220 kV. Këta transformatorë janë kryesisht prodhim i viteve të fundit. Gjithashtu, një tregues i rëndësishëm për përzgjedhjen e transformatorëve për t’u testuar është raporti në peshë WR > 30 %, pra raporti i peshës së vajit me peshën totale të pajisjes. Për këtë janë shfrytëzuar të dhënat e siguruara nga inspektimet e bëra pothuaj në të gjitha objektet energjetike. Por, meqenëse mungojnë regjistrimet e lëvizjeve të vajit si dhe monitorimi i tij për praninë e PCB-ve, nuk mund të jemi të sigurt për WR >30%, pasi kjo do të ishte e saktë vetëm nëse pajisja ka akoma brenda vetëm vajin fillestar.

Për këtë arsye janë testuar edhe transformatorë të vegjël të kabinave elektrike, transformatorë të reparteve ushtarake, etj. që u përkasin viteve të ndryshme të prodhimit duke filluar nga vitet ’50, por shumica e transformatorëve të testuar janë prodhim i viteve ‘70.

Rezultatet tregojnë se 5.3 % e sasisë së vajit të analizuar mund të konsiderohet si e ndotur me PCB.

Ekspertët e grupit të punës kanë përdorur test-kitet e prodhuara nga kompania Deksil për testimin e përmbajtjes së PCB-ve në vajin e transformatorëve. Për shkak të numrit të kufizuar të mostrave të vajit të analizuar, rezultatet nuk mund të përgjithësohen në nivel kombëtar.

Tabela 7: Të dhëna mbi transformatorët e N/Stacioneve 110/35/ kVA ne 8 Zonat e Divizionit të Shpërndarjes

Kesh/zonat e divizionit të shpërndarjes

Numri i përgjithshëm i nënstacioneve


Masa e përgjithshme e vajit (litra)

Durrës 12 24 293 324 Berat 23 35 330 250 Elbasan 27 49 471 640 Fier 18 30 212 520 Shkodër 14 32 240 330 Korçë 27 45 418 780 Burrel 24 42 360 730 Tiranë 16 41 435 920 Totali 161 298 2.763.494

Tabela 8: Të dhënat mbi transformatorët e kabinave të ndarë sipas 8

Zonave të Shpërndarjes së Divizionit të Shpërndarjes KESH/Zonat e Divizionit të shpërndarjes


Masa e përgjithshme e vajit (litra)

Durrës 1 064 283 620 Berat 1 044 319 990 Elbasan 1 200 169 440 Fier 1 338 333 130 Shkodër 1 896 539 310 Korçë 761 197 014 Burrel 1 333 775 870 Tiranë 2545 765 595 Totali 11 181 3 383 969

Tabela 9: Të dhëna mbi transformatorët e fuqisë kryesisht 220 kVA dhe 400 kVA të OSTSH

OSTSH/Nënstacionet


Masa e përgjithshm. e vajit (litra)

Burrel 4 49 445 Tiranë 12 279 576 Elbasan- 400 kVA 5 71 170 Elbasan-220 KV 6 85 050 Fier 6 284 100 Korçë-Zemblak 3 73 460 Durrës-Rrashbull 4 86 350 Shkodër/HEC Fierzë 9 39 000 Shkodër/HEC Vau i Dejës 2 82 100 Shkodër/HEC Koman 0 0 Totali 51 1 050 251

Metodika e Inventarit të PCB-ve Metodika e inventarizimit të PCB-ve dhe rezultatet e arritura janë mbështetur

ne udhëzuesit ndërkombëtarë si dhe në informacionet më të vlefshme në vend. NjAM në KESH përzgjodhi një grup pune të përbërë nga ekspertë të NjAM dhe nga specialistë të objekteve të ndryshme të KESH/OST në të gjithë vendin për të përgatitur dhe përpunuar programin e inventarizimit të PCB-ve.

Meqenëse kanë munguar informacionet, evidentimet dhe regjistrimet, NjAM në KESH përgatiti një tabelë/pyetësor, të cilin e shpërndau në gjitha objektet e KESH/OST në të gjithë vendin. Ky pyetësor përmblidhte të gjithë informacionin e duhur mbi transformatorët /pajisjet që do t’i nënshtroheshin inventarizimit si: vitin dhe vendin e prodhimit, përmasat, peshën dhe kapacitetin, gjendjen aktuale të pajisjes, mirëmbajtjen e saj, gjendjen mjedisore të pajisjes në përdorim, ndikimi i saj në mjedis, të dhëna mbi vajin e pajisjes (pesha e vajit, emri tregtar i tij), etj.

Qëllimi kryesor i këtij Inventarizimi paraprak të PCB-ve është identifikimi i të gjitha pajisjeve elektrike që mund të përmbajnë vaj PCB ose vaj mineral të ndotur me PCB si dhe sasinë e mbetjeve me PCB për të përmbushur kërkesat e Konventës së Stokholmit, për të vlerësuar infrastrukturën ekzistuese në vend dhe për të vendosur prioritetet e duhura për proceset e mëtejshme.

Objektivi i Inventarit të PCB-ve është identifikimi i të gjithë transformatorëve me PCB që janë në përdorim dhe/ose jashtë përdorimi, zbatimi i masave paraprake kryesisht në pajisjet me PCB në përdorim (ato që vazhdojnë të përdoren, që janë jashtë pune, që presin të asgjësohen), për të siguruar monitorimin e përputhjes teknike të të gjitha pajisjeve me PCB që janë në përdorim dhe për të siguruar ndjekjen e pajisjeve me PCB deri në fund të jetës së tyre.

Sipas Konventës së Stokholmit duhet të identifikohen, të etiketohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë më shumë se 10 % PCB (100 000 ppm) dhe vëllim më të madh se 5 litra, të identifikohen, etiketohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë më shumë se 0.05 % PCB (500 ppm) dhe vëllim më të madh se 5 litra, dhe të bëhen përpjekje që të identifikohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë më shumë se 0.005 % PCB (50 ppm) dhe vëllim më të madh se 0.05 litra.

Fig. 5: Skema e institucioneve të përfshira në procesin e inventarizimit të PCB-

ve.

NJAM në KESH ka përpunuar një bazë të dhënash, një mjet menaxhimi i

integruar për identifikimin e pajisjeve me PCB dhe të prodhuesve të PCB-ve, për të siguruar të dhëna të përmirësuara për MQM për pajisjet me PCB dhe për zbatimin e planit kombëtar të asgjësimit te PCB-ve.

Disa tregues të elementëve në këtë bazë të dhënash janë: burimet e informacionit, të dhëna mbi pajisjet me PCB, (identifikimi i pronarit dhe pajisjes, mirëmbajtja, siguria mjedisore, gjendja administrative e pajisjes) të dhëna statistikore dhe mjetet për identifikimin dhe ndjekjen teknike. Në këtë bazë të dhënash përfshihet edhe identifikimi i pronarit, klasifikimin e aktivitetit, rrezikshmërinë e lidhur me aktivitetin: shkolla, spitale, industrinë kimike dhe ushqimore si dhe vendndodhjen: zonë urbane, rurale, industriale, identifikimin e pajisjes (transformator, kondensator), mirëmbajtjen e pajisjes, sigurinë dhe ndikimin mjedisor, sistemi rregullator për pajisjet.

Përmbledhja e rezultateve të inventarit të transformatorëve PCB-të nuk janë prodhuar kurrë në Shqipëri. Vaji i transformatorëve është

importuar gjithmonë nga shtete të tjera të Europës ose Azisë. Transformatori më i vjetër në KESH është rus, i vitit 1950. Në të kaluarën furnizuesit kryesorë të Shqipërisë me transformatorë kanë qenë BRSS dhe Kina. Transformatorët e prodhuar në BRSS e kanë moshën rreth 50 vjet. Pjesa më e madhe e transformatorëve në Shqipëri janë kinezë, rusë, bullgarë, maqedonas dhe rumunë. Në vitet e fundit janë importuar shumë transformatorë nga Italia, Kroacia, Zvicra dhe Belgjika.

Deri tani nuk ka pasur kontroll në dogana dhe në Magazinën Qendrore në Shkozet, Durrës, për përmbajtjen e PCB-ve në pajisje dhe në vaj në lidhje me sasinë e vajit dhe prezencën e PCB-ve në të.

Vaji i transformatorëve është elementi kryesor në të gjitha objektet e KESH-it i

Instituti i Shëndetit Publik

Ministria e

Mbrojtjes

Ministria e

Shëndetësisë

Fakulteti i Shkencave të Natyrës

Institutii

Mjedisit

Ministria e Ekon.,Tregt. dhe

Energj.

KESH &

OST

Ministria e Mjed, dhe Admin. Ujëra

NjësiP j

cili mund të ndotë mjedisin përreth. KESH/OSTSH kanë në përdorim sasi shumë të mëdha të vajit mineral, rreth 8000 ton. Sasia e vajit në transformatorët e KESH/OSTSH shkon nga 70 kg deri në 102 ton për transformator.

Në objektet energjetike janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të

prodhuar para vitit 1970, të cilët kanë krijuar ndotje të mjedisit veçanërisht në tokë dhe ujë për shkak të rrjedhjeve të vajit dhe pikimeve gjatë procesit të mirëmbajtjes ose për shkak të vjetërsisë së tyre. Pjesa më e madhe e transformatorëve janë vendosur në tokë ose mbi një bazament por nuk kanë rezervuar dytësor poshtë transformatorëve. Lehtësisht mund të shikohet toka e ndotur poshtë transformatorëve prandaj kërkohet ndjekja e problemit të ndotjes së tokës dhe ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësorë.

Mbështetur në të dhënat e siguruara nga pyetësori i inventarit paraprak të PCB-ve, numri i transformatorëve të të gjithë kapaciteteve në përdorim, të vendosur në të gjithë objektet e KESH/OST është rreth 12000 copë. Pjesa më e madhe e tyre (rreth 98%) janë transformatorë të shpërndarjes, me kapacitet të ulët, të vendosur në kabina të vogla elektrike që shërbejnë për furnizimin e konsumatorëve familjarë.

Rreth 50% e sasisë së përgjithshme të transformatorëve janë prodhuar para vitit 1990 (rreth 6000 copë) dhe vjetërsia mesatare e transformatorëve është shumë e madhe: 28 vjet. Rreth 98 % e transformatorëve janë transformatorë të vegjël të vendosur në kabina elektrike që i përkasin Divizionit të Shpërndarjes. Pjesa tjetër e transformatorëve është vendosur në nënstacionet e KESH/OST, 298 prej tyre i përkasin Divizionit të Shpërndarjes, 164 i përkasin Divizionit të Prodhimit dhe 51 i përkasin OSTSH.

Për shkak të mungesës së një programi sistematik të kontroll-monitorimit, asnjë laborator në Shqipëri nuk është në gjendje të analizojë praninë e PCB-ve në vaj ose tokë, prandaj dhe rezultatet paraprake janë mbështetur në rezultatet e marra me test-kite (Deksil).

Në kuadrin e projektit për përgatitjen e PKV për NOQ janë inspektuar rreth 57 objekte energjetike dhe janë analizuar rreth 169 mostra vaji. Rezultatet tregojnë që 5,3% e sasisë së analizuar mund të konsiderohet si e dyshuar me PCB (PCB>50 ppm).

Në qoftë së marrim rezultatet e arritura në transformatorët e analizuar dhe i shtrijmë në të gjithë sasinë e transformatorëve të prodhuar para vitit 1990, atëherë sasia e transformatorëve të ndotur me PCB mund të jetë:

Numri i transformatorëve të prodhuar para vitit 1990: 6 000 copë Pesha mesatare e transformatorëve të Shpërndarjes: 1,5 ton Përqindja e transformatorëve që priten të jenë të ndotur: 5,3 % Numri i transformatorëve që priten të jenë të ndotur: rreth 320 Pesha e përgjithshme e transformatorëve: 1100 ton Pesha e përgjithshme e vajit: 300 ton Pesha e përgjithshme e transformatorëve të thatë: 800 ton Rreth 10% e transformatorëve e kanë RP-në (Raporti i peshës së vajit me

peshën e transformatorit) >30% dhe nga analizat me test kite nuk kanë rezultuar me densitet pozitiv (me te madh se 1): këta transformatorë mund të konsiderohen si të rimbushur dhe të dyshuar për përmbajte të PCB-ve.

Meqenëse më parë nuk ka ekzistuar asnjë kontroll për praninë e PCB-ve në vaj dhe në pajisje, për të ndaluar procesin e ndotjes së tërthortë kërkohet të ndërmerren veprime të menjëhershme për menaxhimin e PCB-ve.

Inventari Paraprak i PCB-ve nxori në pah mosekzistencën e mëparshme të normave (limiteve) dhe metodave për analizat e PCB-ve, nivelin e kufizuar të ndërgjegjësimit të punonjësve përmes menaxhimit të përgjegjësive në sektorin publik dhe atë privat, ndërgjegjësimin e ulët të punonjësve të zbuluar ndaj rrezikut të PCB-ve, nivelin e ulët të informimit dhe të ndërgjegjësimit për PCB-të në të gjitha grupet e popullsisë, mungesën e informimit dhe ndërgjegjësimit të popullsisë në përgjithësi për rrezikun e mundshëm të PCB-ve (të vajrave të transformatorëve), mungesën e monitorimit të PCB-ve në ajër, tokë dhe ujërat sipërfaqsore e nëntokësore që mund të jenë ndotur me vaj që përmban PCB.

Kondensatorët Funksioni kryesor i kondensatorëve është që të japin mbështetje dinamike për

tensionin e sistemit sidomos gjatë stakimit të qarkut elektrik që ndodh menjëherë mbas defektit, për të siguruar reagimin dinamik më të mirë të mundshëm në kushtet e rrjetit elektrik me rezistencë rrjeti të ndryshueshme në zona të ndryshme të tij. Struktura e ndërtimit dhe ana funksionale e kondensatorëve garantojnë si nivel të ulët të zhurmave ashtu edhe interferencë të ulët magnetike, dukë bërë që ndikimi i tyre në mjedis të jetë i kufizuar.

Numri i kondensatorëve në objektet e KESH/OSTSH është i kufizuar. Ata janë vendosur në N/Stacionin 220 kV në Fier (2x25 MVAr), në N/Stacionet 110 kV në Lushnje dhe në Ballsh, (secili prej tyre është 25 MVAr). Ata i përkasin OSTSH-se ndërsa dy Divizionet e tjerë nuk i përdorin kondensatorët.

Qëllimi i instalimit të kondensatorëve është të ruajnë stabilitetin dhe kapacitetin e transmetimit të energjisë në rrjet gjatë kushteve të ndryshme të tij. Kondensatorët përmbajnë sasi të vogël vaji dhe në trupin e tyre ka pak pika lidhëse, kështu që ata nuk kanë krijuar ndotje mjedisi përreth tyre. Sidoqoftë, NjAM do t’i ketë në konsideratë këta kondensatorë si burime të mundshëm ndotjeje dhe do të bëjë kujdes për marrjen e masave parandaluese për ndikimin e tyre në mjedis.

Në formë të përmbledhur në tabelat më poshtë jepen të dhëna mbi analizat e transformatorëve për përmbajtjen e PCB-ve dhe të dhëna të tjera të nxjerra në kuadër të këtij inventari.

Tabela 10: Të dhëna të përgjithshme për transformatorët objekt i inventarit Numri i transformatorëve të identifikuar) 544 Numri i transformatorëve të analizuar ( prova me test-kit) 169 Numri i transformatorëve të analizuar ( < 50 ppm ) 160 Numri i transformatorëve të analizuar ( > 50 ppm ) 9 Përqindja e transformatorëve të ndotur me PCB në krahasim me numrin e transformatorëve të analizuar:

5,3 %

Pesha e përgjithshme e transformatorëve të analizuar, të dyshuar se janë të

ndotur: 230 ton Pesha e përgjithshme e vajit e transformatorëve të analizuar, të dyshuar se janë

të ndotur: 57 ton Pesha e përgjithshme e transformatorëve të thatë të analizuar, të dyshuar të

jene të ndotur: 173 ton Duhet theksuar se të dhënat e mësipërme janë mbështetur në testimet e vajit të

transformatorëve në nënstacione dhe kabina elektrike vetëm me anën e test kiteve mbasi, hë për hë, në vend këto analiza nuk mund të bëhen me gaz kromatograf.

Rezultatet statistikore për shpërndarjen e rezultateve të transformatorëve të

analizuar jepen në Tabelën 11 Tabela 11 : Shpërndarja e transformatorëve sipas kategorive Transformatorë të prodhimit të energjisë 8 % Transformatorë të transmetimit të energjisë 19 % Transformatorë të shpërndarjes së energjisë 73 % Përqindja e transformatorëve të shpërndarjes të ndotur me PCB

8%

Përqindja e transformatorëve të shpërndarjes pa PCB 92 % Tabela 12: Vjetërsia e transformatorëve (nr. i transformatorëve të marrë në

konsideratë për këto llogaritje: 488) Vjetërsia mesatare e transformatorëve të inspektuar që e kanë vitin e prodhimit

28 vjet

Numri i transformatorëve mbi moshë ( > 30 vjet): 218 Përqindja e transformatorëve mbi moshë 45 % Fig. 6: Grafiku i vjetërsisë së transformatorëve

Fig. 7: Grafiku i vitit të prodhimit të transformatorëve

Shtrirja e mbetjeve të pritshme me PCB të prodhuara para vitit 1990 që do të

eliminohen, mbështetur në sasinë e ndotur me PCB prej 5,3% : Numri i transformatorëve të prodhuar para vitit 1990: 6 000 copë Pesha mesatare e transformatorëve të shpërndarjes: 1,5 ton Përqindja e transformatorëve që priten të jenë të ndotur: 5,3 % Numri i transformatorëve që priten të jenë të ndotur: rreth 320 Tabela 13. Peshat e transformatorëve dhe e vajit

Pesha e përgjithshme e transformatorëve:

1100 ton

Pesha e përgjithshme e vajit: 300 ton Pesha e përgjithshme e transformatorëve të tharë:

800 ton

Tabela 14. Variante teknike për trajtimin e transformatorëve me vaj PCB Vaj mineral i ndotur me PCB

Deklorinim (shpërbërje kimike) Djegie në furrë çimentoje

Transformatorë të zbrazur

Proces me larje

Tabela 15. Variante teknike për trajtimin e transformatorëve me vaj PCB

Vaj mineral i ndotur me PCB

Djegie në temperatura të larta (eksport)

Transformatorët e zbrazur

Procesi i dekontaminimit me autoklavë (Eksport në BE)

Zonat e ndotura me PCB Në disa objekte të KESH/OSTSH gjenden shumë transformatorë të vjetër në

përdorim, të cilët janë prodhuar përpara viteve ’70 dhe kanë krijuar ndotje të madhe

në mjedis, veçanërisht në tokë dhe ndoshta në ujërat nëntokësore, për shkak të pikimeve dhe rrjedhjeve të vajrave gjatë procesit të mirëmbajtjes dhe për shkak të vjetërsisë. Pjesa më e madhe e tyre janë të vendosur direkt në tokë ose në mbështetëse statike, pra poshtë tyre nuk ka gropa betoni ose depozita sekondare. Mund të vihet re, lehtësisht në mënyrë vizuale, toka e kontaminuar poshtë transformatorëve, gjë që kërkon të kryhen investigime si në tokë ashtu edhe në ujërat nëntokësorë. Gjithsesi mund të konsiderohen mjedise mjaft të ndotur Reparti i Riparimit të Transformatorëve ne Tiranë ku ndodhet edhe magazina qendrore për të gjithë transformatorët e dëmtuar që vijnë nga të gjitha rrethet e Shqipërisë dhe Reparti i Rigjenerimit të Vajit në Tiranë.

Reparti i Rigjenerimit të Vajit në Tiranë është një nga më të ndoturit në Shqipëri. Në këtë impiant vjen për trajtim vaji që është zbrazur nga transformatorët e dëmtuar ose ka humbur cilësitë e tij dhe më pas mbetjet e nxjerra nga rigjenerimi shkarkohen pa u trajtuar në lumë ose në tokë. Megjithëse para pak vitesh është bërë një rikonstruksion i këtij reparti, dyshemeja dhe muret rreth tubacioneve në këtë repart janë të ndotura më vaj. Në tokën rreth tij vihen re njolla të mëdha vaji, pra është një pikë e nxehtë ndotjeje që kërkon vëmendje të veçantë.

- Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë, ku ndodhet edhe

magazina qendrore për të gjithë transformatorët e dëmtuar që vijnë për riparim nga të gjithë objektet e KESH/OST është një tjetër vend i ndotur. Ky repart është në punë që prej 30 vjetësh dhe në të nuk janë kryer asnjëherë kontrolle për praninë e PCB-ve. Të gjitha bazamentet prej betoni janë të ndotura me vajin e transformatorëve dhe gjatë procesit të zbrazjes ose mbushjes së tyre me vaj mund të ndodhin rrjedhje vaji dhe të ndotet territori, për shkak të mosekzistencës së kushteve të nevojshme në vendin e punës. Transformatorët janë vendosur direkt në tokë të ndotur me vaj, në vende të hapura dhe të zbuluar ndaj shiut, erës dhe nxehtësisë. Në këto kushte, ekziston rreziku i rënies së zjarrit, për më tepër që reparti ndodhet në qytet shumë afër godinave të banimit.

Për vite të tëra kanë ndodhur shumë rrjedhje vaji për shkak të mungesës së trajnimit të personelit, mbushjes së papërshtatshme me vaj të depozitave të transformatorëve ose përdorimit të pajisjeve të vjetra për dërgimin e vajit ne pajisje.

Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e PCB-ve Problemet përparësore Mungesë legjislacioni specifik për PCB-të (administrimi, trajtimi, monitorimi,

heqja nga përdorimi); Vendimi i Këshillit të Ministrave No. 103, dt. 31.3.2002, “Për Monitorimin e

Mjedisit në Republikën e Shqipërisë“ nuk përcakton institucionet që duhet të monitorojnë praninë e PCB-ve në vajrat e pajisjeve të ndryshme;

Inventar jo i plotë i pajisjeve me PCB; Mungesë udhëzuesish të brendshëm për administrimin, trajtimin dhe heqjen

nga përdorimi të pajisjeve të KESH-it që përmbajnë PCB; Shkallë e ulët ndërgjegjësimi te punonjësit potencialisht të ekspozuar ndaj

PCB-ve; Nivel i ulët i informimit dhe i ndërgjegjësimit të publikut të gjerë për rreziqet

potenciale nga PCB-të (në vajrat e transformatorëve);

Mungesë monitorimi të ndotjes nga PCB-të në mjedise të ndryshme; Ndotje e mundshme e ajrit, tokës dhe ujërave sipërfaqësorë e nëntokësorë nga

vajrat që përmbajnë PCB; Objektivat Krijimi i kuadrit ligjor për administrimin, heqjen nga përdorimi dhe

eliminimin e PCB-ve; Administrim, trajtim, eliminim dhe monitorim i sigurt i PCB-ve; Kontroll shëndetësor i grupeve përkatëse të popullsisë; Kontroll i rreziqeve mjedisore nga PCB-të; Monitorim i ndotjes nga PCB-të në vajrat e transformatorëve dhe në mjedise të

veçanta; Rehabilitimi i vendeve të ndotura me PCB. 2.3.3 DDT DDT filloi të përdoret masivisht në Luftën e II Botërore. Ajo përdorej për të

luftuar sëmundjet që transmetohen me insekte dhe për të mbrojtur trupat. Ajo ishte veçanërisht efikase në mbrojtjen nga malaria, tifoja, ethet e verdha, verbimi i lumenjve dhe encefaliti. Malaria u eliminua afërsisht në vitet 1960. India, e cila përpara se të futej në përdorim DDT kishte mbi 75 milion raste të tilla, ka tashmë më pak se një milion që nga vitet 1962, dhe duke filluar prej vitit 1970 ka vetëm 200,000 raste. Organizata Botërore e Shëndetësisë vlerëson se janë shpëtuar miliona jetë njerëzish nga përdorimi i DDT.

Tashmë është pothuajse i ndaluar përdorimi i DDT në gati të gjitha vendet në bujqësi dhe një numër vendesh e kanë shtrirë këtë ndalim edhe në fushën e shëndetit publik. Sidoqoftë, në disa vende, ku vektori i malaries është ende i ndjeshëm, DDT përdoret për dezinfektimin e banesave, pra në mjediset e brendshme, në formë aerosoli.

Kapitulli që vijon përmbledh disa të dhëna për përdorimin e DDT dhe lindanit në të shkuarën në Shqipëri dhe i vlerëson ato në lidhje me kërkesat e Konventës së Stokholmit. Së fundi, evidentohen problemet prioritare dhe objektivat, si dhe propozohen disa hapa për të ardhmen.

Kërkesat e veçanta të Konventës së Stokholmit Palët: [Artikulli 3, para. 1] (b) “të ndalojnë prodhimin & përdorimin” e kimikateve të Aneksit B “për qëllime të pranueshme” të specifikuara për këto kimikate Të gjitha Palët të eliminojnë prodhimin dhe përdorimin e DDT me përjashtim

të atyre që njoftojnë Sekretariatin që kanë synimin të prodhojnë dhe/ose të përdorin DDT në programet për kontrollin e vektorëve ( “për qëllime të pranueshme” në Aneksin B):

Palët duhet të përfshihen në një Regjistër të DDT specifik të hapur për publikun dhe që mbahet në Sekretariat.

Pala mund të tërhiqet nga regjistri i DDT në çdo kohë. Prodhimi dhe/ose përdorimi duhet të bëhen në përputhje me rekomandimet

dhe udhëzimet e OBSH-së, dhe vetëm në ato raste kur Pala nuk disponohen alternativa të tjera të sigurta, efektive dhe të përballueshme financiarisht

Gjendja në Shqipëri.

DDT-ja filloi të përdorej në Shqipëri në vitet 1946–1947 në luftën kundër vektorëve të malaries.

Shqipëria ka qenë një vend ku malaria ishte mjaft e përhapur dhe gjysma e popullsisë së atëhershme (në vitin 1959) është mbrojtur me anë të spërkatjes dy herë në vit të banesave me DDT, numri i të cilave arriti në mbi 100.000.

Në qytete është kryer fushata antilarva. Në zonat moçalore dhe këneta është kryer spërkatja me avionë në intervale 10 – 15 ditore gjatë periudhës maj-tetor.

Në vitet 1946-1947 deri 1959-1960, sasitë mesatare vjetore të DDT dhe HCH për spërkatjen e banesave me metodën manuale si dhe përdorimit të avionit në sipërfaqet ujore, ku ka qenë shumë e përhapur mushkonja anofele, arritën 90-120 ton. Krahas masave bonifikuese, të diagnostikimit dhe të mjekimit masiv e parandalues, përdorimi i DDT në luftën kundra vektorëve të malaries vlerësohej i çmuar për shkak të efektit te lartë dhe të zgjatur, qoftë dhe me një apo dy spërkatje në vit të mureve të banesave.

DDT zakonisht kombinohej si më poshtë: - DDT emulsion 25% për banesat në zona të largëta e pa rrugë dhe DDT teknik

(tretje në vajguri) në zonat më të afërta më rrugë. - DDT emulsion 25% me hollim 1:40 për spërkatjen me avion, nga 1 deri 3

mbushje në ditë me 1000 litra secila. - Kombinime: 10 litra DDT emulsion 25% + 1 kg heksakloran + 10 lit. Flibol

(SCHVIM 1:50) ose DDT 25% emulsion me flibol në pjesë të barabarta (1:1), nga e cila 1 lit hollohet me 40 lit ujë.

DDT ka qenë mjaft i kërkuar nga popullata edhe për luftimin e insekteve të tjera si morrat, mizat, pleshtat e çimkat, që kishin pushtuar familjet e zonave të varfra të Shqipërisë të asaj kohe.

Viti 1967 konsiderohet si viti i çrrënjosjes së malaries në Shqipëri, çka u çertifikua zyrtarisht nga OBSH-ja pas kërkesës së shtetit shqiptar.

Sipas studiuesve dhe ekspertëve malariologë të vendit, DDT-ja nuk u përdor më pas vitit 1970. Në konsultimet e bëra ata deklarojnë se një rezervë prej 20-30 ton u mbajt nga Ministria e Shëndetësisë për dy arsye :

E para: Megjithëse ishte realizuar çrrënjosja e malaries, mund të priteshin shpërthime të mundshme nga raste të importuara;

E dyta: sepse kishte filluar rezistenca e mushkonjave anofeles, pas një përdorimi prej mbi 20 vjetësh.

Informarcioni i mbledhur nga disa rrethe dëshmon se DDT dhe lindani janë përdorur deri 15 vjet më parë. Lindani është përdorur kryesisht kundër zgjebes dhe parazitëve. Përdorej kryesisht në pomada dhe emulsione 1% gjatë periudhës 1975 – 1985. Pas kësaj kohe u ndalua përdorimi i tij për shkak të rezistencës së parazitëve.

Ndonëse ndikimi i pesticideve në shëndetin publik ka qenë i njohur, në Shqipëri nuk ka pasur ndonjë sistem monitorimi ose mbledhje të dhënash për të përcaktuar këtë ndikim. Kohët e fundit janë bërë disa përpjekje nga ISHP për të studiuar mbetjet e pesticideve në zinxhirin ushqimor dhe në gjakun e disa banorëve. Këto depistime janë kryer në një zonë të Porto-Romanos (pranë ish-uzinës së prodhimit të kimikateve).

Në gjakun e personave që jetojnë në rrethinat dhe në territorin e ish-fabrikës janë gjetur nivele të izomerive α dhe β të HCH-së, që shkojnë, përkatësisht, deri

0.0028 µg/ml dhe nga 0.005 µg/ml në 0.0915 µg/ml. Nivelet më të larta i kanë personat që jetojnë në territorin e ish-uzinës së përmendur më sipër. Vlerat e matura për izomerin γ ishin të krahasueshme me ato të provave të bardha. Në mostrat e analizuara vlerat e izomerit δ ishin të pakapshme.

Tabela 16: Rezultatet analitike të HCH në qumësht të krahasuara

me mostrat e UNEP-it Kampioni α-HCH β-HCH γ-HCH

(lindan) δ-HCH gjithsej HCH

mg/kg dhjamë Kampioni i UNEP

4.86 7.27 0.13 0.47 12.7

Qumësht (kampioni i ISHP)

3.34 2.69 0.39 0.39 6.8

Burimi: Tafaj L. (2003): Një zonë e ndotur me heksaklorociklohekzan në Shqipëri, Perspektiva e shëndetit mjedisor, Forumi i VII Ndërkombëtar i HCH dhe Pesticideve, Kiev, Ukrainë, 5-7 qershor 2003.

Prania e niveleve të larta të izomereve β të HCH, krahasuar me izomerët e tjerë HCH mund të shpjegohet me aftësinë e këtyre izomerëve për t’u vendosur dhe për të qëndruar më gjatë se të tjerët. Niveli i izomereve β të HCH, është dukshëm i ulët në personat që qëndrojnë larg fabrikës, deri në nivele të ulëta për personat që jetojnë në largësi 120 m në veri të fabrikës.

Dy kampione qumështi të marra në zonën e Porto-Romanos në kuadër të studimit të fizibilitetit të UNEP dhe në kuadër të një studimi të kryer nga ISHP, përmbanin nivele të larta të HCH.

Përqendrimi maksimal i lejuar për lindanin në yndyrën e qumështit është 0.2 mg/kg (në bazë të legjislacionit Gjerman). Nivelet e lartpërmendura të HCH të gjetura në qumësht e kalojnë 30-60 herë këtë përqendrimi maksimal të lejuar.

Përqendrimet i izomerëve të HCH të gjetur në mostrat e qumështit në Porto Romano tejkalojnë dhjetëra herë rastet e literaturës te viteve ’70, në periudhën kur filloi kufizimi i përdorimit të HCH.

Të dyja mostrat na japin idenë për nivelin e shkallës së ndotjes dhe për nivelet shumë të larta të HCH në qumështin e prodhuar në zonën e Porto Romanos, e cila është tregtuar edhe në zona të tjera të rrethit të Durrësit.

Përqendrimi i HCH i gjetur në qumësht na jep një ide të qartë që nuk mund të përdoret për konsum nga njerëzit mbasi përbën rrezik serioz për shëndetin publik.

Në tabelën 17 jepet situata në lidhje me NOQ-të në sektorin e shëndetësisë në dhjetor 2005 sipas inventarizimit të kryer në kuadër të projektit për përgatitjen e Planit Kombëtar të Veprimit për NOQ-të.

Sasitë e identifikuara të DDT dhe heksakloranit/lindanit janë hequr nga Shqipëria në kuadër të projektit të MMPAU, ‘‘Riambalazhimi dhe largimi nga Shqipëria i pesticideve dhe kimikateve të tjera nga Bishti i Pallës” i financuar nga Qeveria Holandeze. Ky largim u përfundua në muajin korrik 2006.

Tabela 17: Stoqe të DDT e të Lindanit në magazinat e MSH

Nr Rrethi Vend-ndodhja

Sasia DDT (kg)

Sasia Lindan (kg)

Paketimi

1 Gjirokastër DKSHP 50 kg sol. 25 %

- Fuçi

2 Durrës DKSHP 200 kg sol. 25 %

24.2 kg (sol.10%)

Fuçi, shishe x 500 ml

3 Elbasan DKSHP 100 kg sol. 25%

- Fuçi

4 Lushnjë DKSHP 1040 kg sol. 25%

200 (HCH) Fuçi, thasë

5 Lezhë DKSHP - 704.6 (sol. 10%)

Shishe x 50 ml

6 Rezerva shtetërore

Lundër 108 kg sol. 25%

212 (pluhur) Fuçi

Gjithsej 6 vende 1948 kg sol 25%

1140 kg Fuçi, shishe, thasë

Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e DDT. Problemet prioritare që janë të lidhura me kontrollin dhe administrimin e ish-

magazinave të DDT, kanë të bëjnë me mjedisin, tokën, kontaminimin e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore. Është e domosdoshme që laboratorët përkatës të pajisen me aparatura për të kryer analizat e kontrollit për ndotjen e krijuar në mjedis, tokë, ujërat sipërfaqësore dhe nëntokësore dhe, në të njëjtën kohë, të trajnohet stafi. Kështu mund të arrihet të bëhet analiza, vlerësimi i riskut dhe të përcaktohen ndërhyrjet e nevojshme e të sigurta për mbrojtjen e shëndetit të njerëzve dhe të mjedisit.

Problemet përparësore. Mungesë e kapaciteteve për studime analitike në lidhje me kontaminimin e

ish- magazinave të DDT, si edhe të mjedisit rrethues; Mungesë ndërgjegjësimit për vendet e kontaminuara për sa u përket rreziqeve

të mundshme në shëndet për popullatën që jeton në afërsi të këtyre vendeve . Objektivat Forcimi i kapaciteteve të laboratorëve të IMB, ISHP, dhe LQU për monitorimin

e DDT. Përcaktimi i kontaminimit eventual të ish-magazinave dhe zonave përreth tyre

nga DDT; Rritja e ndërgjegjësimit për vendet e kontaminuara për sa u përket rreziqeve të

mundshme në shëndet për popullatën që jeton në afërsi të këtyre vendeve. 2.3.4 NOQ-të e Prodhuara Jo-Qëllimisht Hyrje NOQ-të e prodhuar në mënyrë të paqëllimshme, siç përcaktohet në Konventën

e Stokholmit, janë dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e polikloruara (PCDD) si dhe bifenilet e polikloruara (PCB), ku PCB-të janë formuara si nënprodukte.

Dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e polikloruara (PCDD) janë ndotësit mjedisor të zbuluar në pothuajse të gjithë

komponentët e ekosistemit të globit në sasi gjurmësh. Përbërës të kësaj klase në veçanti kanë shkaktuar problemet kryesore mjedisore.

Ekzistojnë 75 lloje dioksinash (PCDD) dhe 135 lloje (PCDF) furanesh. Shtatë lloje dioksinash dhe 10 lloje furanesh janë përcaktuar si toksike.

Dioksinat janë ndër kimikatet më toksike të njohura nga njeriu, 10 herë më toksike se armët kimike (Zarin, Zaman, VX) ose toksinat natyrale (helmi i një lloji peshku, gjarpri), dhe 100 herë më toksike se striknina. Rrallëherë shkaktohen helmime akute, por dioksinat janë të qëndrueshme dhe bio-akumulohen te njeriu. Si pasojë, problemi kryesor janë efektet kronike.

Rreth 90% e PCDD dhe PCDF merren nga njeriu nëpërmjet zinxhirit ushqimor. Rrugë të tjera të rëndësishme të ekspozimit mund të jenë thithja nëpërmjet frymëmarrjes ose gëlltitja e grimcave të ndotura.

PCDD/PCDF, në dallim nga kimikatet e tjera NOQ, si pesticidet e polikloruara, si psh DDT, asnjëherë nuk prodhohen në mënyrë të qëllimshme. NOQ-të aksidentale formohen nga nënproduktet e aktiviteteve të shumta industriale dhe më shumë nga proceset e djegies.

Të gjitha format e djegies, industriale dhe shtëpiake, mund të çlirojnë dioksina në qoftë se është i pranishëm klori, qoftë edhe në sasi të vogla (gjurmë):

Djegia e mbeturinave (duke përfshirë mbetjet urbane, mjekësore dhe të rrezikshme).

Djegia e lëndëve djegëse të ngurta dhe të lëngshme duke përfshirë qymyrin, naftën dhe drutë në impiante të mëdha, siç janë ato të prodhimit të energjisë elektrike dhe në sasi të vogël në sobat e ngrohjes dhe zjarret shtëpiake.

Procese të tjera si djegie e mbeturinave të oborreve të shtëpive, zjarret e mëdha dhe zjarret aksidentale;

Proceset industriale, duke përfshirë proceset termike, prodhimin e metaleve, uzinat e skorieve, furrat me hark elektrik dhe prodhimi i metaleve jo ferrore;

Proceset e prodhimit kimik. Prodhimi i pesticideve aromatike të polikloruara p.sh. 2,4,5-T dhe PCP; fenolet e kloruara; disa tretës të kloruar dhe vinil-kloruret;

Kërkesat përkatëse të Konventës së Stokholmit Vendet palë duhet të marrin të paktën masat e më poshtme: përgatitjen e planit të veprimi; pakësimi i shkarkimeve ose eliminimi që në burim; zëvendësimi i materialeve, produkteve, proceseve; futjen e Teknikave më të Mira të Disponueshme (TMD) dhe të Praktikave më

të Mira Mjedisore (PMM) për burimet e reja dhe ekzistuese. Plani i Veprimit për Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm [Neni 5, para. (a)] Çdo vend anëtar duhet të përgatisë një Plan Veprimi ose, kur vlerësohet e

domosdoshme, Plan Rajonal, brenda dy vjetësh nga data e hyrjes në fuqi të kësaj Konvente për këtë vend, dhe, më pas, ta zbatojë këtë Plan si pjesë e planit të zbatimit të specifikuar në Nenin 7, i projektuar të identifikojë, karakterizojë dhe trajtojë shkarkimin e kimikateve të renditura në Aneksin C.

Plani i Veprimit duhet të përfshijë elementet e mëposhtëm: (i) Një vlerësim të shkarkimeve ekzistuese dhe atyre të parashikuara, duke

përfshirë hartimin e inventarit në burim dhe vlerësimin e shkarkimeve, duke marrë në konsideratë kategoritë e burimeve të identifikuara në Aneksin C;

(ii) Një vlerësim të efikasitetit të ligjeve dhe politikave të Vendeve Anëtare lidhur me menaxhimin e këtyre shkarkimeve;

(iii) Strategjitë për të arritur detyrimet e këtij paragrafi, duke marrë në konsideratë vlerësimet në pikat (i) dhe (ii);

(iv) Hapat për të promovuar edukimin duke trajnuar me qëllim ndërgjegjësimin për këto Strategji;

Një rishikim çdo 5 vjet të këtyre strategjive. Një program për zbatimin e Planit të Veprimit, duke përfshirë aty strategjitë

dhe masat; Promovimi i zbatimit të masave të vlefshme, të mundshme dhe praktike që në

mënyrë të shpejtë dhe të dukshme mund të pakësojnë nivelin e shkarkimeve ose eliminimin në burim.

Plani i Veprimit duhet të përgatitet brenda 2 vjetësh nga hyrja në fuqi dhe mund të jetë kombëtar ose rajonal, pjesë përbërëse e planit të përgjithshëm sipas Nenit 7.

Për burimet industriale të cilat Palët i kanë identifikuar si me potencial relativisht të lartë formimi dhe shkarkimi të NOQ-ve në mjedis (duke përfshirë ato të kategorive në Aneksin C Pjesa II), ato duhet:

për burimet e reja të sigurojnë këto veprime: promovimin, dhe siç parashikohet për një plan veprimi, përdorimin e TMD

[Neni 5, para. (d)] faza për secilën prej kërkesave të TMD-s për burimet e reja në kategoritë e

Aneksit C pjesa II, sa më shpejt që te jetë e mundur te praktikohet, por jo më vonë se 4 vjet pas hyrjes në fuqi

promovimi i përdorimit të PMM [Neni 5, para. (d)] për burimet ekzistuese, promovimi i TMD dhe PMM [Neni 5 (e)] Kjo përfshin: Përdorimin e materialeve të modifikuara, prodhimeve dhe proceseve për të

parandaluar formimin dhe shkarkimin në mjedis të kimikateve të renditura në Aneksin C, duke marrë në konsideratë udhëzimet e përgjithshme për masat për parandalimin dhe pakësimin e shkarkimeve në Aneksin C dhe udhëzimet që do të miratohen nga Konferenca e palëve.

Promovimi në përputhje me afatin kohor të zbatimit të këtij Plani Veprimi, do të kërkojë përdorimin e TMD për burimet e reja brenda kategorisë së burimeve të cilat një vend palë i ka identifikuar si të sigurt, me një vëmendje të veçantë në fillim për kategoritë e burimeve të identifikuara në Pjesën e II të Aneksit C. Në çdo rast, kërkesat për të përdorur TMM për burimet e reja të renditur në pjesën II të Aneksit duhet të realizohen sa më shpejt që të jetë praktike por jo më vonë se katër vjet nga hyrja në fuqi e kësaj Konvente për këtë Palë.

Gjatë zbatimit të TMD dhe PMM, palët duhet të marrin në konsideratë udhëzimet e përgjithshme për masat parandaluese dhe uljen e shkarkimeve në këtë Aneks dhe udhëzimet për TMD që do të miratohen nga Konferenca e Palëve.

Gjendja e NOQ-ve të paqëllimshme në Shqipëri Inventari i parë i NOQ-ve të prodhuara në mënyrë të paqëllimshme në

Shqipëri është bërë në përputhje me Manualin e UNEP për identifikimin dhe vlerësimin sasior të dioksinave dhe furaneve. Nismat orientohen drejt shkarkimeve

dhe transferimeve të PCDD/PCDF në pesë ndarjet e mëposhtme: Ajri, Uji, Toka, Mbeturinat dhe Produktet .

Sipas inventarit janë 9 kategori të burimeve të NOQ-ve të paqëllimshme: 1. Mbetjet nga djegiet; 2. Prodhimi i materialeve metalike dhe jo metalike; 3. Prodhimi i energjisë dhe ngrohja/gatimi; 4. Prodhimi i mineraleve; 5. Transporti; 6. Djegiet e pakontrolluara; 7. Prodhimi i kimikateve dhe materialeve të konsumit; 8. Të ndryshme; 9. Mbulimi në tokë / eliminimi. Të dhënat për inventarin janë mbledhur kryesisht nga burime zyrtare, si psh

MMPAU (Raportet Mjedisore për vitet 2000-2002), INSTAT dhe ARM. Në mungesë të burimeve zyrtare, u mblodhën të dhëna nga shoqëri private

ose nga ekspertë që punojnë në këto industri. Në të gjitha rastet të dhënat e mbledhura janë rishikuar dhe verifikuar.

Si Faktorë të shkarkimeve janë përdorur ata që rekomandohen nga metodika e UNEP për kategorinë përkatëse dhe nënkategoritë e burimeve të PCDD/PCDF (te dhënat janë shprehur në gram toksik ekuivalent në vit: g.TEQ/Vit)

Në Tabelën 18 jepen sasitë e PCDD/PCDF-ve të çliruara në Shqipëri për vitin 2004. Siç shihet djegia e pakontrolluar është burimi kryesor i shkarkimeve në ajër duke zënë rreth 73.54% të totalit.

Djegia e mbeturinave spitalore, është burimi tjetër më i madh i shkarkimeve, duke zënë rreth 23.8% të totalit kombëtar. Përqindja e kategorive të tjera mbetet e pandjeshme.

Diskutim për inventarin e shkarkimeve të NOQ-ve të paqëllimta Në kapitullin më poshtë janë përshkruar rezultatet e inventarit të parë të

NOQ-ve jo të qëllimshme në Shqipëri, duke identifikuar shqetësimet dhe problemet kryesore, si dhe objektivat dhe zgjedhjet e menaxhimit lidhur me to.

1. Mbeturinat spitalore Shkarkimet ne ajër nga djegia e mbeturinave spitalore llogariten në 23.8% të

totalit të burimeve nga PCDD/PCDF. Ka vetëm një incenerator (impiant djegieje) për mbetjet spitalore në Shqipëri.

Ky incenerator është i instaluar në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza”. Ai është parashikuar të përpunojë vetëm mbetjet jo-patologjike, por në praktikë mbetjet spitalore nuk ndahen përpara djegies.

Inceneratori ka një kapacitet 108 kg/h, por teknologjia nuk është e përshtatshme për të eliminuar çlirimin në mjedis të NOQ-ve, sepse temperatura është nën 1000 0C dhe inceneratori nuk ka sistem filtrash për të pastruar gazet që dalin nga djegia. Në qoftë se mbetjet spitalore digjen në kushte që nuk bazohen në TMD dhe PMM, kjo përbën një potencial te konsiderueshëm për çlirimin në ajër të PCDD dhe PCDF, në përqendrime relativisht të larta.

Tabela 18: Shkarkimi i PCDD/PCDF në Shqipëri për vitin 2004 Shkarkimi vjetor, g TEQ/vit Kategoritë e burimeve

Ajri Uji Toka Produkte Mbetje

Djegia e mbeturinave spitalore

14 0 0 0 0.070

Prodhimi i metaleve ferrore dhe jo ferrore

0.935 0 2.91 0 0

Prodhimi i energjisë dhe ngrohja

0.000563 0 0 0 0.000111

Prodhimi i mineraleve

0.2577 0 0.150 0 0.00045

Transporti 0.3304245 0 0 0 0

Proceset e pakontrolluara të djegies

43.154463 0 0.0065204

0 0

Kimikate dhe materiale për konsum

0 0 0 0 0

Të ndryshme 0 0 0 0 0

Vend-depozitimet e mbeturinave

0 57.52910 0 0 0

Gjithsej 58.6781505 57.5291 3.0665204 0 0.070561

Nuk ka të dhëna të sakta për sasinë e mbeturinave spitalore të djegura në këtë

incenerator por, nga analiza e Raportit të ISHP, rezulton se kapaciteti i shfrytëzuar i inceneratorit nuk është më shumë se 40%.

Pjesa kryesore e mbetjeve spitalore në qytete të ndryshme të Shqipërisë

depozitohen direkt në vend-depozitime të pakontrolluara. Disa spitale ende përdorin praktikën e djegies në mjedis të hapur të mbetjeve spitalore. Shkarkimet nga këto burime të pakontrolluara nuk janë vlerësuar ende dhe, për rrjedhojë, nuk janë të përfshira në llogaritjet e inventarit. Çlirimet që figurojnë në inventar paraqesin vlerësimin minimal të mundshëm.

2. Prodhimi i metaleve ferrore dhe jo ferrore Prodhimet metalore në Shqipëri konsistojnë në prodhimin e çelikut, hekurit

për ndërtim dhe prodhimin e ferro-kromit. Industria përfshin Kombinatin Metalurgjik, në Elbasan, që administrohet nga

shoqëria turke “Kurum” dhe uzinat e ferrokromit në Elbasan dhe në Burrel që janë në pronësi të shoqërisë italiane “Darfo”.

Operacionet që kryen “Kurum” konsistojnë në dy linja prodhimi, një që prodhon vetëm çelik të cilësisë së dytë dhe një tjetër që prodhon shufra çeliku për

ndërtim. Prodhimi i kësaj uzine për vitin 2004 ishte 140 000 ton. Nga uzinat që administron shoqëria “Darfo” vetëm linja e prodhimit të ferro-

kromit në Elbasan është në funksionim me një kapacitet të prodhimit vjetor prej 40.000 ton.

PCDD/PCDF e çliruara në këto aktivitete janë rreth 1.6 % të shkarkimeve

totale. 3. Prodhimi i energjisë dhe ngrohja Prodhimi i energjisë, ngrohja dhe gatimi, llogarisin shkarkime shumë të paktë

të NOQ-ve jo të qëllimshëm. Energjia elektrike dhe djegia e drurit, përbëjnë pothuajse burimet e vetme të energjisë që përdoret për nevoja shtëpiake.

Një nga arsyet e shkarkimeve të ulëta në këtë grup është fakti që nga 8 termocentrale të instaluar në Shqipëri, vetëm ai i Fierit është akoma në gjendje pune. Konsumi për nevoja shtëpiake pritet të rritet duke ndjekur rritjen e popullsisë. Zhvillimi ekonomik mund të ndryshojë traditën dhe të rrisë kërkesën për energji.

4. Përpunimi i mineraleve Shkarkimet e NOQ-ve jo të qëllimshme vijnë edhe nga përpunimi i

mineraleve, prodhimet e çimentos, gëlqeres, tullave dhe nga asfalto-betoni. Ka dy fabrika çimentoje në funksionim, një në Elbasan dhe një në Fushë-Krujë. Të dyja janë në pronësi dhe menaxhim privat. Në vitin 2004, prodhimi në Elbasan ishte 573.000 ton çimento dhe 153.000 ton klinker. Prodhimin e gëlqeres në Elbasan e ka filluar shoqëria private “Kurum”. Në vitin 2004 ky prodhim ishte 15.000 ton. Për më tepër, janë shtuar shumë prodhuesit artizan të gëlqeres, por për ta nuk ka të dhëna të sakta për sasinë e prodhuar.

Prodhimi i tullave është shumë i përhapur në Shqipëri. Gjatë vitit 2004 në 14

fabrika u prodhuan në total rreth 431.000 ton tulla. Shkarkimet në ajër nga kjo industri nuk janë të mëdha, duke u llogaritur në më pak se 0.5% të shkarkimeve totale.

5. Transporti Gjatë viteve të tranzicionit ekonomik, sektori i transportit në Shqipëri ka bërë

ndryshime të shpejta. Konsumi total i karburantit për Shqipërinë është 671.733 ton nga të cilat

480.876 ton janë përdorur vetëm në sektorin e transportit. Përveç kësaj, konsumi i benzinës llogaritet në 41.589 ton, ndërsa konsumi i gazoilit është 38.928 ton. Një arsye e konsumit të lartë të karburantit në Shqipëri është përqindja e lartë që zënë automjetet e përdorura.

Rritja e popullsisë, urbanizimi, dhe zgjerimi i infrastrukturës rrugore, zhvillimi ekonomik, etj do të çojnë në një rritje të kërkesës për energji në sektorin e transportit. Si pasojë, mund të pritet një rritje e çlirimit të NOQ-ve jo të qëllimshme

nga sektori i transportit. Megjithatë, miratimi i legjislacionit përkatës mjedisor mund ta frenojë këtë prirje dhe me rritjen e të ardhurave do të kemi më pak ndotje nga automjetet e reja që do të zëvendësojnë të vjetrit.

Shkarkimet e sektorit të transportit kanë ndikim të kufizuar në sasinë gjithsej të NOQ-ve të pa qëllimshme që shkarkohen në ajër (5.63% e shkarkimeve gjithsej).

6. Proceset e djegieve të pakontrolluara Kontribuesi kryesor i çlirimit të PCDD/PCDF në Shqipëri është kategoria e

proceseve të djegieve të pakontrolluara, ku përfshihen mbeturinat të cilat digjen në mënyrë spontane ose të qëllimshme në mjedis të hapur. Kjo kategori përbën më shumë se 73.54 % të shkarkimeve gjithsej në ajër. Gjithashtu, kjo kategori është kontribuuesi kryesor për shkarkimet në ujë të PCDD/PCDF duke zënë pothuajse 100 % të shkarkimeve.

Në kategorinë e proceseve të djegieve të pakontrolluara janë marrë në

shqyrtim vetëm djegia e mbetjeve urbane dhe zjarret aksidentale. Mbeturinat urbane Mbeturinat urbane të krijuara në qytetet kryesore llogariten në 0,815 kg/ditë

për person mesatarisht. Gjatë vitit 2004 mesatarja e prodhimit të mbetjeve urbane në Shqipëri ishte 410.922 ton nga të cilat rreth 43.000 ton janë djegur.

Sistemi i menaxhimit të mbetjeve në Shqipëri është i dobët dhe i pafinancuar për të kryer një menaxhim mjedisor të mbetjeve. Sistemet e grumbullimit, transportit dhe depozitimit nuk kanë burime financiare të mjaftueshme dhe nuk janë ngritur ende vend-depozitime sanitare. Mbetjet grumbullohen në damba të hapura të cilat janë të papërshtatshme për menaxhim mjedisor.

Mbetjet nuk ndahen përpara depozitimit përfundimtar. Për më tepër, grumbullimi i pjesshëm i tyre ka çuar në djegien e mbetjeve në oborret e shtëpive dhe në rrugë (dhe kontejner) me qëllim uljen e volumit. Gjithashtu, djegiet e pakontrolluara bëhen për të mbledhur më lehtë mbeturina që gjejnë treg shitje si mbetjet metalike. Veprime te tilla kryhen edhe në sheshet e depozitimit të mbetjeve (që janë vend-depozitime të pakontrolluara).

Në Shqipëri ka vetëm një sistem të përgjithshëm të grumbullimit të mbetjeve urbane për qytetet e mëdha, ndërsa fshatrat nuk përfshihen në këtë sistem të grumbullimit të mbetjeve urbane. Nga mbetjet e grumbulluara, vetëm një pjesë shkon për t’u depozituar, për shkak të mungese së fondeve dhe organizimit të paefektshëm nga strukturat lokale përgjegjëse.

Mosndarja e mbeturinave, shpërndarja dhe djegia e pakontrolluar renditet si një nga problemet më të rëndësishme mjedisore në vend. Janë bërë disa hapa të parë për të rregulluar situatën në kuadër të Strategjisë së Menaxhimit të Mbetjeve të Ngurta Urbane të Shqipërisë, e vitit1997. Kjo strategji ka edhe një Plan Veprimi që trajton forcimin e kapaciteteve institucionale, legjislacionin, investimet dhe aktivitete të tjera ndërgjegjësuese. Një nga rezultatet është miratimi i ligjit për depozitimin e mbetjeve urbane dhe ligjit për menaxhimin e mbetjeve urbane. Gjithashtu, në vitin 2005 filluan disa nisma të vogla për riciklimin dhe ndarjen e mbetjeve urbane. Tani për tani, riciklohen 4% e metaleve, 2% e plastikave dhe 1% letrës.

Zjarret në Pyje Në vitin 2002, janë djegur rreth 54.6 hektarë pyje dhe 39.6 ha kullota. Drejtoria

e Pyjeve ka forcuar masat përkatëse për pakësimin e zjarreve të pakontrolluara. Me zbatimin më rigoroz të legjislacionit dhe përmirësimet e mëtejshme në këtë drejtim, do të arrihet edhe pakësimi i zjarreve në pyje.

Problemet parësore dhe objektivat për administrimin e NOQ-ve. Problemet përparësore Përmirësimi i kuadri ligjor dhe institucional për kontrollin efektiv të çlirimit të

NOQ-ve prodhuar në mënyrë të paqëllimshme; Sistem i dobët i administrimit të mbetjeve (sistem administrimi i

papërshtatshëm dhe djegie e pakontrolluar e mbetjeve) Depozitimi i mbetjeve spitalore jashtë kritereve mjedisore. Nivel i ulët ndërgjegjësimi për rrezikshmërinë lidhur me çlirimin e

paqëllimshëm nga aktorët kryesorë dhe publiku në përgjithësi. Kontribuesi kryesor i shkarkimeve të PCDD/PCDF në Shqipëri është

kategoria e proceseve të djegieve të pakontrolluara, të cilat përfshijnë vend-depozitimet/dambat, zjarret dhe djegia në ambient të hapur e mbetjeve urbane. Kjo kategori llogaritet në 73.54% të shkarkimeve kombëtare në ajër. Kontribuesi më i rëndësishëm i shkarkimeve të PCDD/PCDF në ujë është depozitimi i mbetjeve urbane me 100% të shkarkimeve.

Për shkak të infrastrukturës së varfër, kapacitetit dhe rritjes së shpejtë të popullsisë, kjo kategori pritet të jetë ende dominuese në burimet e shkarkimeve në Shqipëri. Megjithatë, këtij problemi është duke iu dhënë përparësi për të arritur që të gjithë Shqiptarët të jenë të mbrojtur nga ekspozimi. Një nga faktorët më kritik është që mbeturinat depozitohen pjesërisht në zonat apo sheshet e depozitimit dhe që nuk ka një sistem të ndarjes së mbetjeve në vend-depozitim.

Sistemi i menaxhimit të mbetjeve spitalore nuk është funksional dhe do të kërkojë një rishikim total për minimizimin, ndarjen, mbledhjen dhe transportin për në vend-depozitimin përfundimtar për pakësimin e dukshëm të çlirimeve të PCDD/PCDF nga këto aktivitete.

Niveli i aktiviteteve industriale në vend është i pakët dhe si pasojë shumë kategori burimesh të PCDD/PCDF, që normalisht lidhen me këtë sektor, pothuajse mungojnë, kështu që shkarkimet e PCDD/PCDF janë të pandjeshme. Ka një kapacitet të ulët të parandalimit të ndotjeve në sektorin industrial, megjithëse futja e TMD dhe PMM në këtë sektor do të ulë më tej shkarkimet e NOQ-ve si dhe do të ndihmojë në zbatimin e prodhimit të pastër.

Në përgjithësi ka një shkallë të ulët ndërgjegjësimi të publikut për problemet mjedisore dhe rrezikun për shëndetin që vijnë nga djegia në mjedis të hapur të mbetjeve dhe keq-menaxhimit të vend-depozitimeve. Për më tepër, autoritetet vendore dhe Organizatat Jo-Fitimprurëse (OJF) nuk janë të përfshira sa duhet në sensibilizimin e publikut për problemet e NOQ-ve.

Çlirimi i PCDD/PCDF nuk mund të ulet nëse palët e përfshira nuk kanë

njohuritë e nevojshme. Veprimet e përbashkëta të këtyre palëve janë të nevojshme për të sjellë ndryshimet e kërkuara në mënyrën e të sjellurit. Njohuritë për shkarkimeve na japin mundësi të bëjmë një vlerësim të nevojave për veprim. Kjo

duhet të përfshijë gatishmërinë për të angazhuar burimet e nevojshme për administrimin e efektshëm të shkarkimeve të PCDD/PCDF.

Objektivat për administrimin e shkarkimeve të NOQ-ve të paqëllimta Përmirësimi i legjislacionit për parandalimin e ndotjes industriale, i cili duhet

harmonizuar plotësisht me legjislacionin e Bashkimit Europian; Sigurimi i efektshmërisë së ligjit dhe i rregullave që lidhen me parandalimin e

ndotjes industriale dhe administrimin e mbeturinave; Forcimi i kapaciteteve teknike dhe institucionale si dhe i infrastrukturës

mjedisore për administrimin e mbeturinave, duke përfshirë dhe ato spitalore; Zbatimi i efektshëm i strategjisë së monitorimit dhe vlerësimit për

parandalimin dhe reduktimin e shkarkimeve që aksidentalisht prodhojnë nënprodukte NOQ;

Implementimi i një programi efektiv sensibilizimi për një administrim mjedisor të shëndetshëm të mbeturinave.

Për të arritur objektivat e mësipërme u identifikuan veprimet parësore si më poshtë:

Plotësimi i legjislacionit dhe i rregulloreve për kontrollin dhe parandalimin e ndotjeve industriale, si dhe administrimin e mbeturinave;

Forcimi i kapacitetit (njerëzor dhe teknik) në institucionet përgjegjëse për administrimin e mbeturinave (në veçanti administrimin e vend-depozitimeve urbane dhe parandalimin e djegies në mjedis të hapur);

Zbatimi dhe zhvillimi i politikave për pakësimin e shkarkimeve të dioksinave nga administrimi i mbeturinave;

Futja në përdorim e TMD dhe PMM në sektorin industrial dhe djegien e mbeturinave spitalore;

Përgatitja dhe zbatimi në shkallë të gjerë (në të gjithë vendin) i administrimit të mbeturinave spitalore duke minimizuar kështu shkarkimet e paqëllimshme të NOQ-ve;

Rritja e ndërgjegjësimit të publikun të gjerë për praktikat e administrimit të mbeturinave;

Rishikim i rregullt i inventarit të shkarkimeve; 2.3.5 Mbeturinat e NOQ-ve dhe Vendet e Ndotura Hyrje Mbeturinat dhe vendet e ndotura (M&VN) me NOQ janë përshkruar si

kategoria e 10. Në përputhje me metodikën e punës, janë evidentuar dhe inventarizuar M&VN-të potenciale në rajonet me aktivitet industrial, në magazinat e prodhimeve industriale dhe të pesticideve si dhe në vend-grumbullime dhe vend-depozitime të mbetjeve.

Sipas përkufizimit të tyre, M&VN-të mund të jenë vende të prodhimit të dikurshëm ose të tanishëm të produkteve me ndotje dioksinash (PCDD) dhe furanesh (PCDF). Ndotja mund të vijë nga depozitimi i produkteve, depozitimi i mbetjeve ose përdorimi i produktit a produkteve për një kohë të gjatë. Megjithëse përqendrimet e dioksinave dhe furaneve në M&VN-të mund të jenë shumë të larta, emisionet e sotme prej tyre mund të jenë të vogla ose edhe të papërfillshme.

Klasifikimi dhe vlerësimi i M&VN-ve është bërë nisur pikërisht nga përcaktimi i mësipërm. Kështu janë inventarizuar si M&VN vend-magazinimet e

kimikateve-NOQ si dhe vend-grumbullimet dhe vend-depozitimet ku mund të gjenerohen NOQ si nënprodukte, siç mund të jenë vendet ku depozitohen mbetjet industriale dhe ato urbane. Po kështu janë inventarizuar si M&VN vendet ku mund të jetë i pranishëm aktiviteti i mundshëm i NOQ-ve si pasojë e prodhimit industrial, aktivitetit bujqësor ose mungesa e kujdesit të duhur gjatë përdorimit dhe trajtimit të vend-depozitimeve të mbetjeve

Kërkesat e posaçme të Konventës së Stokholmit: Neni 6: vend-grumbullimet të zhvillojnë dhe të zbatojnë strategji për identifikimin e vend-grumbullimeve

(paragrafi 1a(I) dhe 1b), të administrojnë stoqet në mënyrë të sigurt, të efektshme dhe të pranueshme

për mjedisin, deri sa të gjykohet se ato janë mbeturina (paragrafi 1c) dmth nuk mund të përdoren më nga askush (nuk ka përjashtim të veçantë ose ndonjë qëllim të pranueshëm) nuk zbatohet për stoqet që mund të eksportohen (me anë të Nenit 3, paragr. 2) Neni 6: mbeturinat Palët: [paragr. 1 (a)(ii)] hartojnë strategji për të përcaktuar produktet dhe artikujt në përdorim, si dhe mbeturinat që përbëhen, përmbajnë ose janë të ndotura me ndonjë NOQ të

Anekseve A, B ose C Palët: [paragr. 1 (d)] trajtojnë, grumbullojnë, transportojnë dhe ruajnë mbeturinat sipas një

menaxhimi mjedisor eliminojnë mbeturinat në mënyrë që përmbajtja e NOQ-së të shkatërrohet ose shndërrohet në mënyrë

të paprapësueshme, ose kryejnë një menaxhim mjedisor kur shkatërrimi ose shndërrimi i paprapësueshëm nuk është zgjidhje e

pëlqyeshme mjedisore, ose përmbajtja e NOQ është “e ulët”, duke pasur parasysh rregullat e standardet

ndërkombëtare etj. Palët: [paragr. 1 (d)] nuk lejojnë operacione eliminimi që çojnë në rikuperimin, riqarkullimin,

rehabilitimin, ripërdorimin e drejtpërdrejtë ose përdorime të tjera të NOQ-së nuk transportojnë mbeturina përmes kufijve ndërkombëtarë pa pasur

parasysh rregullat, standardet dhe udhëzimet ndërkombëtare (p.sh., Konventa e Bazelit)

Zonat e ndotura: Palët: [paragr. 1 (e)] përpiqen për të përgatitur strategji për përcaktimin e zonave të ndotura me

NOQ të Anekseve A, B ose C, si dhe nëse synohet të bëhet rehabilitim, ai të kryhet sipas një menaxhimi mjedisor

Shënim: Rehabilitimi nuk përfshihet në kërkesat e Konventës Gjendja në Shqipëri Aktivitet industriale para vitit 1990 në përgjithësi kanë qenë të orientuara nga

shfrytëzimi i lëndëve të para minerare, kryesisht për pasurimin e tyre, dhe nga industritë metalurgjike përkatëse. Industria metalurgjike prodhonte gizë, çeliqe, ferro-krom, bakër, hekur-nikel, nikel dhe kobalt. Aktivitetet e tjera industriale lidheshin me prodhimin e celulozës dhe letrës, lëkurës, qelqit, xhamit, përpunimin e drurit, etj. Një vend të rëndësishëm në prodhimet industriale zinin produktet e përpunimit të thjeshtë dhe të thellë të naftës që nxirrej në disa treva të vendit, kryesisht në Shqipërinë e Mesme.

Hë për hë, në Shqipëri nuk ka vend-depozitime të NOQ-ve, me përjashtim,

mbase, të mbetjeve të katranit në uzinën e koksit në Elbasan. Më poshtë do të përqendrohemi vetëm në zonat apo vendet e ndotura ose potencialisht të ndotura nga NOQ-të.

Megjithëse pas viteve ‘90 uzinat kimike dhe metalurgjike në Shqipëri u mbyllën ose punuan me kapacitete të reduktuara, ndotja e shkaktuar prej tyre është ende „aktive“. Si aktivitete industriale me efekt të konsiderueshëm në ndotjen me NOQ mund të përmendim disa. Një prej tyre është uzina e sodës kaustike dhe PVC-së në Vlorë, e cila ka prodhuar një mori kimikatesh, ndër të cilat edhe PVC. Një tjetër burim i ndotjeve të natyrës organike dhe klororganike kanë qenë fabrikat e plastmasit në Durrës dhe Lushnje dhe veçanërisht ndërmarrja kimike në Durrës, të cilat u mbyllën në vitet e para pas ngjarjeve të viteve ‘90. Edhe fabrikat e përpunimit kimik të drurit (në këtë rast bëhet fjalë për katranin) në Fushë Arrëz, Elbasan dhe Laç mund të jenë vende të ndotura me NOQ. Po kështu, në Tiranë ndodhen dy impiante që administrohen nga KESH dhe që kryejnë riparimin e transformatorëve dhe rigjenerimin e vajit të transformatorëve. Të dy impiantet kanë mbi 30 vjet punë dhe teknologjia e përdorur si dhe masat për mbrojtjen e mjedisit kanë lënë shteg për ndotjen me vajra, ku nuk përjashtohet edhe ndotja me PCB, të territorit pranë dhe përreth tyre.

Ia vlen të përmendet fakti që në vitet e para pas vitit 1990, si rezultat i mbylljes së shumë aktiviteteve industriale dhe uljes të kapaciteteve prodhuese apo përpunuese në industritë e mbetura, ndotja nga industria kimike u ul në mënyrë të konsiderueshme.

Kur flitet për NOQ-të nuk mund të lihet pa përmendur sektori i bujqësisë, në të cilin, për shumë vite, janë përdorur pesticide me përmbajtje të lartë të NOQ-ve. Edhe këtu, ndryshimet e ndodhura pas viteve ‘90 në sektorin e bujqësisë dhe në përdorimin e tokës bënë që edhe përdorimi i pesticideve të ulet dukshëm. Vlerësimi i fundit i bërë nga specialistët shqiptarë ka treguar se në vend nuk ka më stoqe me pesticide të tipit DDT: në vitet 2000-2002, në kuadrin e projektit PHARE, të gjitha stoqet e pesticideve që ndodheshin në magazinat e sektorëve të bujqësisë janë larguar në Gjermani ku edhe janë eliminuar. Mirëpo, specialistët mendojnë se edhe pas largimit të pesticideve ndotja e magazinave mbetet problem serioz. Kjo për arsye se mjedisi brenda këtyre objekteve është i ndotur dhe shumë prej tyre janë edhe të

dëmtuara dhe ndërkaq një pjesë është përdorur për qëllime të tjera, pa bërë asnjë përpjekje për pastrimin apo rehabilitimin e tyre, duke bërë që ndotja të “konservohet”.

Zona më e ndotur nga prodhimi dhe përpunimi i pesticideve në Shqipëri është Porto Romano. Në këtë vend gjate viteve ‘80 është prodhuar lindan për përdorim në bujqësi. Teknologjia e përdorur dhe mungesa e masave për mbrojtjen e mjedisit kanë shkaktuar ndotje të lartë të territorit përreth impianteve të prodhimit të heksakloran/lindanit. Prodhimi u ndërpre në vitin 1990 dhe më vonë mbetjet e izomerëve të heksakloranit në sasi rreth 300-400 ton u çuan në magazinat e Bishtit të Pallës. Besohet se edhe këtu territori brenda dhe përreth magazinave është i ndotur me mbetje të izomerëve të heksakloranit.

Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave e Republikës së Shqipërisë, me mbështetjen financiare të qeverisë Holandeze, në muajin korrik 2006, kreu largimin e këtyre mbeturinave nga Shqipëria për t’u asgjësuar në një nga vendet e BE-së, në kuadrin e projektit “ Riambalazhimi dhe largimi nga Shqipëria i pesticideve dhe kimikateve të tjera nga Bishti i Pallës”.

Në ish-uzinën e plastmasit në Lushnjë e cila, si shumë objekte industriale, pushoi së punuari në fillim të viteve 1990, janë ende të depozituara rreth 1700 ton kimikate, kryesisht organike. Në fakt kemi të bëjmë me një përzierje të kimikateve që janë përdorur në teknologji dhe që tani nuk mund të identifikohen, mbasi ambalazhet janë prishur dhe lëndët kimike janë përzier. Magazinat ku janë të depozituara janë dëmtuar dhe agjentët atmosferikë i kanë shpërndarë ato në territorin e ish-uzinës.

Nga autoritetet vendore është raportuar se në stacionin e trenit në Bajzë gjendet një sasi prej 200 ton pesticide NOQ, ndoshta një mbeturinë nga pesticidet e skaduara të importuara nga Gjermania Lindore në vitin 1991, të cilat mund të mos jenë kthyer mbrapsht me sasinë kryesore të tyre.

Megjithatë, në mënyrë të përmbledhur mund të thuhet se si rezultat i pakësimit si i aktiviteteve industriale ashtu edhe i përdorimit të pesticideve në bujqësi, ndotja me NOQ në vend është ulur në mënyrë të konsiderueshme. Këtë e vërteton më së miri përmirësimi i cilësisë së ujërave në mjaft prej lumenjve të vendit.

Në këtë kuadër, si objektiv afatshkurtër duhet konsideruar analiza e tokës në

zonat potencialisht të ndotura me NOQ. Por përpara se të ndërmerret ky veprim duhet që për zonat potencialisht të ndotura me NOQ të përcaktohen prioritetet, mbështetur në mundësinë dhe rrezikshmërinë e ekspozimit ndaj tyre të njeriut dhe mjedisit.

Stoqet dhe vend-depozitimet e ndotura me NOQ Këto kategori (që mund të konsiderohen edhe si pika të nxehta) ndryshojnë

nga nëntë kategoritë e tjera sepse janë një mundësi për të qenë burim ndotjeje për të ardhmen. Tabela e mëposhtme paraqet një listë të vend-grumbullimeve dhe vend-depozitimeve që paraqesin aktivitet për sa i takon NOQ-ve, të klasifikuara edhe sipas nën-kategorive që u përkasin.

Tabela 19: Lista e stoqeve dhe e mbeturinave potencialisht aktive për sa u takon NOQ-ve (Kategoria 10) Tipi i zonës së Nën-kategoritë e zonave të nxehta

Nr

Fabrika/ vendi/ zona

Përshkrimi

nxehtë

Stoqe Mbeturina NOQ

Zona të ndotura

Zona prodhimi të lënd. organ. të kloruara

Zona prodhimi fenolesh të kloruara

Zona formulimi fenolesh të kloruara

Zona përdorimi fenolesh të kloruara

Zona prodhimi e trajtimi lënde drusore

1.

Ish-uzina e plastmasit në Lushnje

Kimikate organike të skaduara

X X

2

Ish-uzina kokso-kimike në Elbasan

Përpunimi i qymyrit (nënprodukte të ndryshme, përfshi edhe ato fenolike)

X

X

3 Stacioni trenit në Bajzë

Pesticide të skaduara

X

4

Uzina kimike Durrës (Porto Romano)

Prodhimi i lindanit (gama-HCH) dhe i bikromatit të natriumit

X X

5 Ndërmarrja e Riparimit dhe

Përdorimi i vajit të

X

Mbushjes së Transformatorëve në Tiranë

ndotur me PCB

6 Ndërmarrja e Rigjenerimit të Vajit të Transformatorëve

Përdorimi i vajit të ndotur me PCB

X

Zonat e ndotura me NOQ Në tabelën që vijon janë paraqitur zonat potencialisht të ndotura me NOQ, të

klasifikuara edhe sipas nën-kategorive që u përkasin. Është fjala përsëri për kategorinë 10 sipas klasifikimit të paraqitur në metodikën e punës të rekomanduar nga UNEP.

Tabela 20: Zonat potencialisht të ndotura me NOQ (Kategoria 10)

Nr Zonat e ndotura Përshkrimi i zonës dhe burimit të ndotjes potenciale

1 Elbasan (zona e ish-uzinës kokso-kimike)

Zona më e ndotur e rajonit industrial të Elbasanit është ish-uzina kokso-kimike. Sipas dokumentacionit udhëzues të Konventës së Stokholmit, prodhimi i koksit për përdorim në industrinë metalurgjike shoqërohet me çlirim të NOQ-ve dhe konkretisht të dioksinave dhe furaneve. Uzina kokso-kimike në Elbasan ka punuar gjatë periudhës 1975-1991. Në territorin përreth saj ndodhen disa qindra ton dhera të përziera me materiale me bazë katrani. Në depozitat e katranit ka ende mbeturina të këtij materiali me përmbajte NOQ. Mbetjet më të rrezikshme janë krijuar (madje një pjesë e vogël vazhdon të krijohet edhe sot) nga proceset e koksifikimit dhe të gazifikimit dhe nga uzina energjetike. Territori i ndotur është rreth 2,500 m2.

2 Durrës (zona e Bisht-Pallës)

Territori i magazinave ku kanë qenë të depozituara në kushte jo të përshtatshme mbeturinat e lindanit dhe izomerët e HCH, krahas kimikateve të tjera të skaduara dhe jo të gjithë të etiketuar, dyshohet të jetë vend mjaft i ndotur me kimikate të grupit të NOQ-ve.

3 Vlorë (zona e ish-uzinës së sodë-PVC-së)

Për më se 20 vjet është prodhuar PVC dhe nuk disponohen analiza mbi përmbajtjen e përbërjeve klororganike, përfshirë NOQ-të, në territorin e ish uzinës dhe përreth saj.

4 Durrës Porto-Romano (zona e ish-ndërmarrjes kimike)

Janë rreth 2 ha të ndotur me mbetje pesticidesh, kryesisht heksakloran dhe lindan. Analizat e kryera në kampionë toke kanë treguar praninë e izomerëve HCH në përqendrime tepër të larta, nga 1,290 deri në 3,140 mg /kg për kampion dheu.

5 Elbasan, Laç, Fushë Arrëz (zona e ish-kombinatit të përpunimit të drurit)

Territori në të cilin bëhej trajtimi i drurit me katran dhe me kimikate të tjera.

6. Ish-uzina e plastmasit në Lushnje

Të depozituara rreth 1700 përzierje kimikatesh kryesisht organike dhe territori i uzinës i ndotur nga përhapja e këtyre kimikateve. Rrezik potencial për ndotjen e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore

7. Stacioni i trenit në Bajzë-Shkodër

Në magazinat e stacionit të trenit ndodhen rreth 200 ton pesticide të skaduara të mbetura në këtë stacion që në fillim të viteve ’90. Nuk disponohen të dhëna të sakta për llojet e pesticideve dhe për ndotjen e mjedisit përreth.

Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e NOQ-ve Burimi kryesor i ndotjes nga NOQ-të, në konteksin e zonave/territoreve të

ndotura, janë vend-depozitimet e mbetjeve urbane, të cilat, siç është përmendur edhe në piken 2.3.4, në përgjithësi janë vendosur në vende jo të përshtatshme në aspektin gjeologjik dhe hidrologjik, por edhe pa teknologjinë për depozitimin mjedisor të tyre. Në të gjitha vend-depozitimet e mbetjeve urbane në qytetet kryesore të vendit është i pranishëm fenomeni i djegies së tyre, gjë që shoqërohet me çlirimin në ajër dhe kalimin në ujë të dioksinave dhe furaneve. Lidhur me sasitë dhe mënyrat e zgjidhjes së problemeve për pakësimin deri edhe eliminimin e këtyre NOQ-ve në vend-depozitimet urbane bëhet fjalë në pikat 2.3.4 dhe 3.3.4.

Industritë që kanë qenë aktive përpara viteve ‘90, një pjesë e të cilave vazhdojnë të punojnë edhe sot, vazhdojnë të ndotin mjedisin me mbeturinat e trashëguara nga koha kur këto industri ishin në punë si dhe me mbetjet që rezultojnë nga funksionimi i tanishëm i tyre. Këto janë konstatime të bëra mbi bazën e informacioneve nga literatura për shkarkimet në mjedis nga këto industri, pasi deri tani, për mungesë të fondeve dhe kapaciteteve për analizën e NOQ-ve të tilla si PCDD, PCDF dhe PCB, nuk janë kryer ende analiza për të përcaktuar përqendrimin e NOQ-ve dhe shtrirjen e tyre në ajër, tokë dhe ujëra sipërfaqësore dhe nëntokësorë.

Konsiderohen gjithashtu si vende të ndotura me NOQ edhe shumica e magazinave të sektorit të bujqësisë, të cilat kanë pasur në inventar edhe pesticide NOQ.

Në të gjitha veprimtaritë e mësipërme është konstatuar një nivel i ulët informacioni për efektet në shëndet dhe në mjedis të NOQ-ve, si te punonjësit e sektorëve përkatës ashtu edhe te komuniteti pranë objekteve apo territoreve të

ndotura me NOQ. Në gjendjen ekzistuese të vendeve të ndotura apo që mund të identifikohen si

të ndotura nga NOQ-të, ka ndikuar edhe mungesa në të kaluarën e legjislacionit kuadër për mbrojtjen e mjedisit dhe mungesa e tanishme e legjislacionit të posaçëm për NOQ-të. Këto mangësi të kuadrit ligjor mjedisor kanë ndikuar edhe në punën e pakët të institucioneve kërkimore në drejtim të studimit të ndotjes së mjedisit nga NOQ-të, në përgjithësi, dhe të vendeve eventualisht të ndotura nga kjo kategori kimikatesh, në veçanti. Rrjedhojë e kësaj gjendje është edhe mungesa e kapaciteteve, si në strukturat kërkimore, ashtu dhe në ato administrative.

Problemet përparësore Legjislacioni për parandalimin e ndotjes industriale dhe menaxhimin e vend-

depozitimeve të mbetjeve nuk është i harmonizuar plotësisht me atë të BE; Menaxhimi në praktikë i vend-depozitimeve të mbetjeve nuk kryhet në

përputhje me legjislacionin ekzistues përkatës; Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit përkatës për mbrojtjen nga ndotja; Kapacitete të pamjaftueshme institucionale dhe teknike në dogana, në

institucionet kërkimore dhe në autoritetet e inspektimit; Mungesë e ekspertëve të kualifikuar për monitorimin e NOQ-ve dhe trajtimin

e mbetjeve industriale; Ndotje e tokës dhe ujërave nëntokësore për shkak të djegies së mbeturinave në

vend-depozitimet urbane; Mungesë e mjeteve (laboratorë dhe njësi kontrolli) për zbatimin e legjislacionit

në lidhje me kontrollin dhe parandalimin e ndotjes dhe menaxhimin e mbetjeve duke respektuar kërkesat mjedisore;

Ndotje e ajrit, tokës dhe eventualisht edhe e ujërave nëntokësore në rajonet e Porto Romanos dhe të ish-uzinës së sodës kaustike dhe PVC-së në Vlorë për shkak të gjendjes në këto rajone të depozitimeve dhe mbeturinave të komponimeve të kloruara;

Ndotje e ajrit, tokës dhe eventualisht edhe e ujërave nëntokësore në territorin

pranë dhe përreth uzinës kokso-kimike të ish-kombinatit metalurgjik në Elbasan; Ndotje e ajrit, tokës dhe eventualisht edhe e ujërave nëntokësore në territorin e

repartit të imprenjimit të lëndës drusore në ish-kombinatet e drurit në Elbasan, Laç dhe Fushë Arrëz;

Ndotje e tokës dhe eventualisht e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore në uzinat e riparimit të transformatorëve dhe rigjenerimit të vajit të transformatorëve në Tiranë;

Ndotje eventuale e tokës dhe ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore nga kimikatet e ish uzinës së plastmasit në Lushnje dhe në stacionin e trenit në Bajzë-Shkodër

Ndotje e tokës në mjediset rreth ish-magazinave të pesticideve që kanë funksionuar në sistemin e bujqësisë;

Sensibilizim shumë i pakët në mjaft grupe të popullatës për rrezikun që mbart çlirimi në mjedis i NOQ-ve;

Çështjet që kanë të bëjnë me aspektet institucionale dhe ato ligjore të administrimit siç duhet të zonave të ndotura përshkruhen në pikën 3.3.1. Çështjet

teknike që kanë të bëjnë me menaxhimin e pesticideve dhe të vend-depozitimeve urbane trajtohen përkatësisht në pikat 3.3.2 dhe 3.3.4. Çështjet që kanë të bëjnë me sensibilizimin e publikut trajtohen në pikën 3.3.8.

Objektivat: Përmirësimi i praktikave shqiptare të administrimit të zonave të ndotura; Forcimi i kapaciteteve institucionale të autoriteteve vendore për administrimin

e mbeturinave, duke respektuar kërkesat mjedisore; Rritja e kapaciteteve për depozitimin dhe monitorimin e mbeturinave

industriale; Forcimi i kapaciteteve institucionale dhe teknike në dogana, në institucionet

kërkimore dhe në autoritetet inspektuese; Studimi i nivelit të ndotjes me NOQ të zonave të ndotura; Rehabilitimi gradual i zonave të ndotura; Përgatitja dhe zbatimi i programeve efektive të ndërgjegjësimit lidhur me

administrimin e mbeturinave duke respektuar kërkesat mjedisore; 2.3.6 Ndërgjegjësimi dhe Informimi Niveli aktual i informimit mjedisor në Shqipëri Deri në vitet ’90, në Shqipëri kishte një informim mjedisor shumë të varfër dhe

ajo që bëhej, në më të shumtën e rasteve, ishte informim propagandistik. Koncepti i informimit, veçanërisht informimit mjedisor, është relativisht i ri.

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë e vitit 1998, njeh të drejtën e secilit “për të qenë i informuar për gjendjen mjedisore dhe mbrojtjen e saj” dhe “për të marrë pjesë në vendim-marrje”. Një hap tjetër në këtë drejtim ka qenë miratimi i udhëzimit "Për informimin mjedisor dhe mbështetjen e publikut me informim mjedisor”, Nr. 7, datë 19.1.1998, nxjerrë nga Agjencia Kombëtare e Mjedisit

Në këtë udhëzim përcaktohet lloji i informacionit që do të ofrojë kjo Agjenci dhe detyrimin për të garantuar të drejtën e çdo qytetari për të pasur informacion mjedisor, për t’u informuar në lidhje me aktivitetet që kanë ose mund të kenë ndikime negative në mjedis dhe në shëndetin e njeriut, si edhe për masat që merren për mbrojtjen e mjedisit, ku përfshihen masat administrative dhe programet për politikat dhe strategjitë e administrimit dhe ruajtjes së mjedisit, të hartuara për këtë qëllim.

Udhëzimi përcakton edhe se si duhet të paraqitet nga publiku kërkesa për informim dhe afatin maksimal për ofrimin e informacionit apo mohimin e kërkesës.

Një nga përparësitë e Strategjisë dhe Planit Kombëtar të Veprimit për Mjedisin është “zhvillimi i njohurive mjedisore dhe rritja e pjesëmarrjes publike në problemet e mjedisit”. Pjesëmarrja e shoqatave joqeveritare në problemet e mjedisit, siç parashikohet ne Planin Kombëtar të Veprimit në Mjedis, kishte për qëllim rritjen e ndërgjegjësimit publik në çështjet mjedisore përmes mjeteve masive të komunikimit, seminareve dhe konferencave, si dhe përmes hartimit të politikave që mundësojnë pjesëmarrjen e publikut në marrjen e vendimeve dhe zhvillimin e standardeve mjedisorë.

Një arritje e shënuar në fushën informimit dhe pjesëmarrjes së publikut ka qenë firmosja më 25 Qershor 1998, dhe ratifikimi, më 27 Qershor 2001, i Konventës së Arhusit “Për të drejtën e informimit dhe të vendimmarrjes së publikut dhe mbështetjen në gjykatë që gëzon publiku, në çështjet mjedisore”.

Informacioni mjedisor në pjesën më të madhe i jepet publikut nëpërmjet mjeteve elektronike dhe të shkruara të komunikimit, fletëpalosjeve, posterave, etj. Nga të gjitha gazetat që dalin në Shqipëri, 8-10 gazetat më kryesore të përditshme botojnë mesatarisht 5-6 artikuj dhe lajme mjedisore. Herë pas here, shpërndahet informacion mjedisor edhe përmes televizionit dhe radios. Artikujt mjedisor të gazetave, në përgjithësi, janë të orientuar nga lajmi dhe jo nga analiza e tyre. Ka një mungesë të gazetarisë investigative në fushën e mjedisit, e cila mund të jepte analiza më të hollësishme për çështjet e politikave mjedisore.

Megjithatë, qytetarët shqiptarë nuk janë të informuar mirë për marrëdhëniet midis mjedisit dhe shëndetit të njeriut, si dhe kostos mjedisore dhe zhvillimit ekonomik të vendit. Kjo vlen edhe për vendim-marrësit dhe politikë-bërësitt. Ka shumë nevojë për përmirësim të informimit dhe ndërgjegjësimit mjedisor në të gjitha nivelet e shoqërisë. Përveç kësaj, duhen marrë masa për nxitjen e të drejtës së publikut për të marrë informacion mjedisor.

Interesi i publikut për informacionin mjedisore është rritur gjatë këtyre të fundit. Krijimi i Qendrës së Informacionit Mjedisor në MMPAU e ka rritur shërbimin informacionit publik për mjedisin nga viti në vit. Tani çdo muaj në MMPAU regjistrohen 4-5 kërkesa zyrtare për informacione të lidhura me probleme mjedisore dhe çdo ditë Qendra vizitohet nga 1-2 të interesuar për çështjet mjedisore, një numër i vogël ky. Megjithatë, tashmë, çdo individ ka të drejtën ligjore dhe procedura konkrete për të kërkuar informacionin e nevojshëm për çështjet mjedisore.

Kërkesat e posaçme të Konventës së Stokholmit Neni 10. Informimi i publikut: Palët brenda kapaciteteve që disponojnë: sigurojnë mundësinë e publikut për të mësuar informacionet më të fundit

[parag. 2] nxisin industrinë dhe profesionistët të promovojnë ofrimin e informacionit në

nivel kombëtar dhe nivele te tjera [parag. 3] Palët duhet: të përpiqen të ofrojnë informacion dhe të ngrenë qendra informacioni në nivel

kombëtar dhe rajonal [parag. 4] të krijojnë mekanizma (si Regjistri i Shkarkimeve dhe Transferimeve), të

mbledhin dhe shpërndajnë informacion për sasitë vjetore të NOQ-ve sipas Anekseve A, B dhe C, të shkarkuara apo asgjësuara gjatë një viti [parag.5]

Ndërgjegjësimi dhe Pjesëmarrja e publikut Ndërgjegjësimi i publikut Gjatë 5 vjetëve të fundit është rritur informacioni për publikun si rezultat i

rritjes së veprimtarisë së shoqërisë civile, në përgjithësi, dhe aktiviteteve të OJF-ve mjedisore, në veçanti. Edhe mjetet masive të komunikimit, veçanërisht mjetet elektronike, nga viti në vit, e kanë rritur informacionin dhe programet e tjera mjedisore.

Është rritur numri i OJF-ve që veprojnë në fushën e mjedisit. Në vitin 1994 ishin vetëm 7 OJF mjedisore në tërë Shqipërinë, ndërsa në fund të vitit 2005 numri i tyre arriti në 79 OJF mjedisore. Për të formalizuar bashkëpunimin me OJF-të mjedisore, MMPAU ka nënshkruar me to një memorandum mirëkuptimi. Në shumë

qytete të Shqipërisë, MMPAU dhe pushteti vendor kanë zhvilluar aktivitete në bashkëpunim me OJF-të lokale, veçanërisht në ditët kombëtare dhe ndërkombëtare mjedisore. E drejta e publikut për të marrë informacion mjedisor, është e sanksionuar në kushtetutën e Republikës së Shqipërisë. Në këtë kuadër, përmirësimi i ligjit “Për mbrojtjen e mjedisit”, në vitin 2001, siguroi më konkretisht të drejtën e të gjithëve për t’u informuar në fushën e mjedisit. Ndonëse mjetet e komunikimit e kanë rritur gjithnjë e më shumë vëmendjen ndaj temave problematike mjedisore, zhvillimet dhe arritjet në fushën e ndërgjegjësimit të publikut, të qenit i informuar dhe pjesëmarrja e tij në aktivitetet dhe politikat mjedisore ende mund të konsiderohen modeste. Një fushë tjetër e cila duhet mbështetur dhe nxitur janë edhe trajnimet e gazetarëve për të trajtuar më mirë dhe më shumë problemet mjedisore.

Pjesëmarrja e publikut Zgjidhja e problemeve të lidhura me NOQ-të mund të ketë sukses me rritjen e

pjesëmarrjes së publikut, në përgjithësi, dhe komuniteteve të interesuara, në veçanti. Përgatitja e PKV ka hedhur tashmë hapat për të mundësuar pjesëmarrjen e publikut në proceset e marrjes së vendimeve edhe për problemet qe lidhen me zgjidhjen e qëndrueshme të menaxhimit te NOQ-ve.

Gjatë rishikimit të përgjegjësive ekzistuese të agjencive shtetërore, duhet bërë kujdes që ato të mund të krijojnë marrëdhënie të rregullta me publikun, takime me grupet e interesit, paraqitje zyrtare në mjetet masive të komunikimit dhe shërbime konkrete. Ky objektiv mund të realizohet përmes trajnimeve të grupeve të ndryshme të lidhura me problemet e NOQ-ve, ndër të cilët edhe agjenci shtetërore, OJF, institucionet e edukimit, grupet e biznesit, konsumatorët, etj.

Shkëmbimi i informacionit Shkëmbimi i informacionit lidhur me çështjen e NOQ-ve, është i rëndësishëm

si për rritjen e ndërgjegjësimit ashtu edhe për përhapjen e njohurive të reja. Më të rëndësishme duhet të jenë aktivitetet ndërsektoriale dhe takimet midis disiplinave të ndryshme, takimet mes përfaqësuesve të brezave të ndryshëm, mbështetje për përdorimin e rrjeteve të nevojshme, informacion për gjendjen e mjedisit në çdo komunitet dhe në tërësi për tërë vendin. Mjeti më i rëndësishëm për shkëmbimin e informacionit duhet të jetë buletini informativ periodik i NOQ-ve, në formë të printuar ose në internet. Këtij qëllimi duhet t’i shërbejnë edhe konferencat dhe simpoziumet e grup-moshave të përziera dhe takimet midis aktorëve të ndërgjegjësimit për NOQ-të (inspektorët e mjedisit, studiuesit, përfaqësuesit e shoqërive me aktivitete që ndotin mjedisin, fizikanët dhe përfaqësuesit e agjencive përgjegjëse për administrimin e burimeve natyrore). Duhet të hartohen të dhëna vendore për burimet e NOQ-ve, të cilat duhet t’i vihen në dispozicion publikut.

Në planin ndërkombëtar, duhet shkëmbyer Informacion lidhur me zgjidhjen e çështjes së NOQ-ve edhe me partnerë të tjerë të konventës ndërmjet partneriteteve dypalëshe dhe shumëpalëshe, rrjeteve të NOQ-ve, konferencave, simpoziumeve, diskutimeve, dhënies së alternativave për NOQ-të, projekteve për zgjidhjen e problemeve të lidhura me NOQ-të.

Aktivitet kryesore që janë bërë në lidhje me NOQ-të në Shqipëri Është kryer investigimi i medias së shkruar dhe asaj elektronike në lidhje me

informacionin publik mbi ndikimin e NOQ-ve në shëndetin e njeriut dhe mjedisin në Shqipëri, si dhe janë analizuar pikat pozitive dhe negative të këtij informacioni.

Është ndjekur çdo hap i procesit të inventarizimit të grupeve të tjera, duke informuar vazhdimisht publikun nëpërmjet lajmeve dhe raporteve të botuara në gazetën “Ekolëvizja” dhe në disa gazeta të përditshme dhe stacione televizive. Në prill dhe maj të vitit 2005, janë botuar në gazetën “Ekolëvizja”, dy artikuj rreth NOQ-ve dhe ndikimit të tyre në shëndetin njerëzor dhe mjedis.

Janë shtypur dhe shpërndarë në disa qytete të Shqipërisë fletëpalosje rreth NOQ-ve. Është përgatitur një film dokumentar dhe një spot televiziv rreth NOQ-ve. Të dyja këto janë dhënë në televizionet kombëtare.

Vlerësim i NOQ-ve lidhur me ndërgjegjësimin e grupeve të veçanta të popullsisë

Grupe të veçanta popullatash në Shqipëri kanë nivele të ndryshme informacioni dhe ndërgjegjësimi për çështjen e NOQ-ve. Në përgjithësi, publiku e di që përdorimi i pesticideve shoqërohet me rreziqe, por nuk di pothuajse asgjë për ndikimet konkrete të grupit të kimikateve të NOQ-ve dhe të secilit kimikat në veçanti apo se si veprojnë ato në organizmat e gjalla. Përgatitja e fletëpalosjeve, filmave dokumentar dhe publikimi i spoteve publicitar për NOQ-të ka një ndikim të fuqishëm në informim/ndërgjegjësimin e publikut. Mënyra e publikimit të këtyre materialeve ndërgjegjësuese, duke i përsëritur disa herë në mjetet e komunikimit, ka dhënë rezultate më të mira në ndërgjegjësim. Megjithatë informacioni dhe ndërgjegjësimi për NOQ-të, është akoma i mangët.

Problemet përparësore dhe objektivat e administrimit Problemet përparësore Nivel i ulët i informacionit dhe ndërgjegjësimit, në gjithë grupet e popullatës

për NOQ-të; Nivel i ulët ndërgjegjësimi për pasojat në shëndet dhe mjedis nga

keqadministrimi i vend-depozitimeve të mbeturinave urbane; Nivel i ulet i ndërgjegjësimit për NOQ-të i subjekteve të interesuara të

sektorëve publik dhe privat. Objektivat Rritja e ndërgjegjësimit për NOQ-të te të gjithë subjektet e interesuara dhe

publiku i gjerë. 2.3.7 Përcaktimi i popullatave dhe i mjediseve të prekura; vlerësimi i shkallës

dhe përmasave të kërcënimeve të shëndetit publik dhe cilësisë së mjedisit; rrjedhojat sociale për punonjësit dhe komunitetin.

Në këtë kapitull jepet një vështrim i shpejtë për popullatat e zbuluara ndaj rrezikut të mundshëm të NOQ-ve.

Porto-Romano në Durrës, pranë Detit Adriatik, aty ku më parë ndodhej ish-Uzina Kimike, ka trashëguar një sasi lindani, që ishte lënë jashtë çdo kontrolli. Kjo Uzinë konsiderohej si zona me ndotje më të lartë me NOQ në vend.

Për shkak të afërsisë me detin dhe shpëlarjeve të vazhdueshme të tokës së ndotur me pesticide në stinët me shira, peshkatarët dhe familjet e tyre, por edhe blerësit e peshkut në zonën e Porto-Romanos, mund të kenë qenë të zbuluar për vite të tëra ndaj pesticideve NOQ. Të zbuluara mund të kenë qenë edhe familjet që konsumonin perime të rritura vetë në kopshtet private dhe qumësht nga lopët e kësaj zone, pasi për shkak të zinxhirit ushqimor, dozat e tyre të përditshme mund t’i kenë

kapërcyer normat e lejueshme. Uzina u mbyll që në fillim të viteve ’90, kështu që qysh atëherë asnjë punonjës

nuk ka qenë më i ekspozuar ndaj pesticideve NOQ. Gjatë funksionimit të Uzinës nuk është kryer monitorim për sëmundjet me origjinë nga mjedisi dhe siguria në punë. Për këtë arsye, nuk është trashëguar asnjë evidencë për ndonjë grup të ekspozuar ndaj NOQ-ve në punë. Monitorimi i shëndetit të këtyre punëtorëve nuk është bërë as në periudhën e tranzicionit, pas mbylljes së Uzinës.

Heksaklorani dhe lindani që ndodheshin në këtë zonë u ri-ambalazhuan dhe u larguan nga Porto-Romano që në 1997 (me mbështetjen e Qeverisë Italiane). Ato u depozituan në magazinat e Bishtit të Pallës, prej ku (me mbështetjen e Qeverisë Holandeze) në vitin 2006 u eksportuan përfundimisht në Gjermani për asgjësim përfundimtar në një impiant trajtimi mbetjesh të rrezikshme. Me bashkërendimin e brendshëm midis MMPAU dhe MSH, në kuadër të këtij projekti u eksportuan edhe mbetjet e fundit të pesticideve NOQ që kishin mbetur pa përdorur në disa Drejtori Rajonale të Shëndetit Publik (Gjirokastër, Durrës, Elbasan, Lushnje, Lezhë, Lundër).

Gjatë lëvizjeve demografike që shoqëruan periudhën e tranzicionit, një numër familjesh nga zonat Veri-Lindore të vendit u vendosën pranë (madje edhe brenda) rrënojave te Uzinës. Në vitin 2005, nga një grup mjekësh u krye një studim lidhur me sëmundjet me origjinë mjedisin dhe sigurinë në punë, me titull “Vlerësim shëndetësor i banorëve të zonave të nxehta industriale dhe urbane”. Studimi u realizua përmes pyetësorëve dhe analizave me 100 nxënës shkollash të moshës 10-16 vjeç, periudhë kur ata kalojnë më shumë kohë jashtë banesës. Studimi raportoi këto rezultate: 49% e fëmijëve vuanin nga dhimbjet e kokës; 27% e tyre kishin marrje mendsh; 18% e tyre kishin rrufë dhe të ftohtë; 37% kishin dhimbje barku; mbi 20% kishin marrje mendsh dhe të vjella; 14% kishin skuqje të lëkurës; 18% kishin hemorragji nga hundët. Studimi vlerësoi se këto simptoma lidhen me praninë e pluhurit të lindanit në tokë. Veç kësaj, rreth 55% e popullsisë së ekzaminuar u vlerësua si hipertonike dhe hipotonike.

Katër familjeve që ishin vendosur ilegalisht në zonën më të rrezikshme të Porto Romanos iu kërkua të largoheshin që atje. Shpërngulja e tyre kushtoi 8.5 milionë Lekë dhe u mbështet nga MMPAU përmes buxhetit të shtetit 2005.

Megjithatë, toka në Porto Romano ka mbetur e kontaminuar me lindan dhe krom 6-valent. Pas përfundimit të studimit të fizibilitetit për rehabilitimin e zonës së nxehtë (2005), zona do t’i nënshtrohet rehabilitimit me mbështetje të Ambasadës Holandeze/Bankës Botërore përmes Programit të Menaxhimit të Zonës Bregdetare. Mbështetja përfshin rehabilitimin dhe punimet e shembjes së strukturave të ndotura, si dhe monitorimin hidrogjeologjik të zonës.

Uzina Kimike në Porto Romano ka qenë prodhuesja e vetme e kimikateve NOQ në Shqipëri. Kjo e lehtëson mjaft situatën, kur bëhet fjalë për çështje sociale apo të punësimit që lidhen me ndalimin e prodhimit te NOQ. Pas saj, nuk lind nevoja të mbyllen ndërmarrje të tjera në të ardhmen, pra nuk do të shfaqen as probleme punësimi. Nga ana tjetër, kostot e rehabilitimit të zonës po mbulohen nga bashkësia e donatorëve dhe buxheti i shtetit, kështu që barra e tyre nuk do të rëndojë mbi komunitetin lokal.

Në këtë çast është e vështirë të bëhet vlerësimi i kostove që mund të duhet te përballojnë fermerët apo bizneset e tjera nga zëvendësimi i pesticideve apo

produkteve NOQ me produkte të parrezikshme. Meqë ekonomia kombëtare (pra edhe sektori bujqësor) në të kaluarën mbështeteshin në pronën shtetërore, kostot e pesticideve mbuloheshin nga buxheti i shtetit, jo nga fermerët, ndërsa tani, në regjimin e ekonomisë së tregut, fermerët privatë duhet të përdorin burimet e tyre për blerjen e faktorëve të prodhimit (pra edhe të pesticideve). Nga ana tjetër, pesticidet NOQ janë ndaluar në Shqipëri që 10 vjet më parë, dhe pas kaq kohe është i vështirë të bëhet krahasimi, ndërkohë që ka ndryshuar edhe vlera e monedhës vendase, por edhe e atyre të huaja (për sa i takon importit të NOQ-ve).

Zona të reja me pesticide NOQ janë raportuar edhe pas mbylljes së projektit të

Bishtit të Pallës. Nga autoritetet vendore është raportuar se në stacionin e trenit në Bajzë gjendet një sasi prej 200 ton pesticide, ndoshta një mbeturinë nga pesticidet e skaduara të importuara nga Gjermania Lindore në vitin 1991, të cilat mund të mos jenë kthyer mbrapsht në total.

Pas privatizimit të magazinave, në disa raste së bashku me pesticidet NOQ apo me mbetje me përmbajtje NOQ, subjektet private duhet të përballojnë kostot shumë të larta dhe ndonjëherë të papërballueshme të riambalazhimit, transportit dhe asgjësimit të mbetjeve. Një situatë e tillë mund të kapërcehet përmes bashkëpunimit dhe bashkë-financimit me shtetin dhe/ose donatorët ndërkombëtarë.

Ndërkohë, një problem serioz i vazhdueshëm, që lidhet me NOQ e paqëllimshme, mbetet i pazgjidhur derisa të ndërtohen vend-depozitime sanitare dhe të ndalohet efektivisht djegia e mbeturinave në fushat e plehrave apo në pikat e ndryshme të grumbullimit të tyre. Hë për hë, individët që gërmojnë mes plehrave dhe pastruesit e rrugëve, të cilët i vënë zjarrin plehrave për të ulur volumin e tyre, së bashku me familjet që jetojnë pranë zonave ku digjen plehra, janë një grup që është i zbuluar vazhdimisht ndaj dioksinave dhe furaneve (PCDD/PCDF).

Pa dyshim, ndërtimi i vend-depozitimeve sanitare do të kërkojë shumë investime në fillim dhe edhe taksa që duhen përballuar çdo vit nga popullata, por në një perspektivë afatgjatë, analiza kosto-përfitim pritet të peshojë më tepër nga përfitimet në mjedis dhe shëndet, së bashku me përfitimet nga mbrojtja prej kimikateve të Aneksit C të Konventës së Stokholmit.

Meqë NOQ e paqëllimshme çlirohen në çdo rast zjarri, zjarrfikësit janë grupi i popullatës së rrezikuar për shkak të ekspozimit të tyre të vazhdueshëm ndaj zjarrit dhe tymit që e shoqëron/pason atë, dhe, për pasojë, edhe ndaj dioksinave dhe furaneve (PCDD/PCDF).

Për shkak të detyrës mjaft specifike, punëtorët në stacionet e transformatorëve janë një tjetër grup i ekspozuar ndaj PCB-ve. Ky grup përfshin prodhuesit, riparuesit e transformatorëve dhe kontejnerëve të mbushur me PCB, rikuperuesit e vajrave, etj. Meqë në këto lloj aktivitetesh mund të ndodhin edhe aksidente dhe/ose ndotje të tokës nga vajrat e përdorur apo mbetje, ky grup mund të përfshije edhe personelin e angazhuar me punimet e rehabilitimit te saj.

Sipas vlerësimeve të mësipërme, zbatimi i Konventës së Stokholmit nuk pritet të rëndojë ekonomikisht mbi popullatën dhe nuk do të ketë impakte sociale negative mbi të.

Strategjia dhe Elementet e Planit Kombëtar të Veprimit 3.1 Deklaratë e politikave Me qëllim që të përmbushen detyrimet që rrjedhin nga qenia palë në

Konventën e Stokholmit, janë të nevojshme të ndërmerren aksionet në vijim: Përgatitja dhe zbatimi i Strategjisë dhe Planit të Veprimit për heqjen nga

përdorimin dhe shkatërrimin e Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm (NOQ). Hartimi, në përputhje me direktivat përkatëse të Bashkimit Evropian, i kuadrit

ligjor për administrimin mjedisor të NOQ-ve, duke përfshirë normat e lejuara për NOQ-të në elementet e mjedisit, shkarkimet nga aktivitetet ekonomike, monitorimin dhe limitet në produktet ushqimore.

Hartimi i një baze ligjore rregulatore për grumbullimin dhe ruajtjen e PCB-ve e të pajisjeve që përmbajnë PCB.

Informimi nëpërmjet formave dhe mjeteve të ndryshme të komunikimit i institucioneve përgjegjëse qendrore dhe vendore, aktorëve industrialë, subjekteve të kontrollit, institucioneve arsimore dhe kërkimore, mjeteve të shkruara dhe elektronike të komunikimit, sindikatave dhe publikut, mbi rreziqet për shëndetin e njeriut dhe mjedisin, që burojnë nga ndotja prej NOQ-ve, në përgjithësi, dhe prej dioksinave e furaneve, në veçanti

Përcaktimi i institucioneve për monitorimin e NOQ-ve në mjedis (ajër, ujë, tokë dhe mjediset biologjike) dhe përcaktimi i institucioneve përgjegjëse për kryerjen e monitorimit (marrjen e mostrave dhe të analizave përkatëse).

Kryerjen e inventarit për burimet kryesore të ndotjes nga dioksinat/furanet dhe PCB-të që shkarkohen në mjedis dhe krijimi i bankës së të dhënave (regjistri i inventarit të NOQ-ve).

Krijimi i një kadastre për prodhimin, shpërndarjen, përdorimin, importin dhe eksportin e NOQ-ve dhe mbeturinave të ndotura me NOQ.

Sigurimi i kontrollit nga institucionet përkatëse i ruajtjes, transportimit dhe shkatërrimit të NOQ-ve.

Sigurimi nga buxheti i shtetit ose nga burime të tjera financiare i fondeve për kërkimin dhe zhvillimin në fushën e administrimit të NOQ-ve.

Realizimi i çertifikimit të detyruar mbi përmbajtjen e NOQ-ve në produktet ushqimore dhe lëndët e para.

Zhvillimi dhe zbatimi i teknologjive dhe prodhimeve të pastra për minimizimin e përdorimit dhe shkarkimit në mjedis të NOQ-ve.

Zgjerimi dhe forcimi i bashkëpunimit, këmbimit të informacionit shkencor për administrimin e NOQ-ve dhe përdorimin e teknologjive më të mira të mundshme (TMM) dhe të praktikave më të mira mjedisore (PMM).

3.2 Strategjia e Zbatimit Në këtë pjesë përshkruhen aksionet e parashikuara në PKV, për të

përmbushur detyrimet e Konventës së Stokholmit, duke pasqyruar situatën specifike të vendit. Mbështetur në analizën e situatës në vend, kërkesat e Konventës së Stokholmit si dhe të traktateve të tjera ndërkombëtare dhe politikat kombëtare në këtë drejtim, në zbatim të prioriteteve dhe objektivave kombëtare për NOQ-të, janë identifikuar opsionet për forcimin institucional dhe rregullator, menaxhimin e NOQ-ve, aktivitetet për rritjen e ndërgjegjësimit dhe kërkimin dhe zhvillimin.

Zgjedhjet e propozuara do t’u nënshtrohen planeve të veçantë të veprimit.

Çdo zgjedhje alternative shoqërohet me një përshkrim te shkurtër të arsyes për të cilën është zgjedhur ky opsion në përmbushje të kërkesave të Konventës së Stokholmit.

Strategjia e zbatimit, përmban informacionin mbi aktivitetet që lidhen me çdo zgjedhje të veçantë, afatet kohore të zbatimit, agjencitë përgjegjëse dhe mbështetëse për zbatimin dhe treguesit e suksesit.

Plani Kombëtar i Veprimit përmban aksionet dhe strategjitë që vijojnë: Plan Veprimi: Masat për Forcimin e Kuadrit Institucional dhe Rregullator; Plan Veprimi: Pesticidet NOQ (përfshirë DDT-në); Plan Veprimi: PCB-të dhe Pajisjet që Përmbajnë PCB; Plan Veprimi: Nënproduktet NOQ të Prodhuara në Mënyrë Jo të Qëllimshme; Plan Veprimi: Mbetjet dhe Zonat e Kontaminauara Plan Veprimi: Ndërgjegjësimi Publik, Informimi, Shpërndarja e Informacionit,

Trajnimi dhe Zhvillimi Strategji: Monitorimi; Strategji: Shkëmbimi i Informacionit dhe Raportimi Strategjia për shkëmbimin e informacionit dhe raportimin ofron bazën për

raportim në Konferencën e Palëve si dhe për vlerësimet dhe përditësimet e ardhme të PKV.

3. 3 Strategjitë dhe Planet e Veprimit 3.3.1 Plani i Veprimit: Masat për Forcimin Institucional dhe Rregullator Legjislacioni kombëtar në Shqipëri duhet të plotësohet me të gjitha aktet që

sigurojnë pajtueshmërinë me Konventën e Stokholmit, dhe, në mënyrë të veçantë, lidhur me:

Importin, eksportin, prodhimin dhe përdorimin e kimikateve te Shtojcës A (pesticidet);

Trajtimin, nxjerrjen nga përdorimi (deri në vitin 2025) dhe eliminimin (deri në vitin 2028) te kimikateve të Aneksit A II (PCBve)7[5];

Minimizimin ose eliminimin e kimikateve të Aneksit C (nënprodukte të NOQ-ve të prodhuara jo qëllimisht);

Eliminimin e sigurt nga pikëpamja mjedisore të mbeturinave të NOQ-ve. Veç sa më lart, duke pasur parasysh që Shqipëria është në procesin e futjes në

BE, në hartimin e Planit te Veprimit është marrë në konsideratë fakti që i gjithë legjislacioni për mjedisin do të shkojë gradualisht drejt përshtatjes me direktivat përkatëse të BE-së (acquis communautaire).

Zgjedhjet alternative të administrimit Mbi bazën e analizës së situatës ekzistuese dhe duke pasur parasysh

dispozitat e Konventës së Stokholmit dhe të marrëveshjeve të tjera ndërkombëtare që lidhen me NOQ-të si edhe në përputhje me prioritetet dhe objektivat kombëtare për menaxhimin e NOQ-ve, janë identifikuar zgjedhjet alternative të mëposhtme për fuqizimin institucional dhe rregullator:

7[5] Në pajtueshmëri me Direktivën 96/59/EC, artikujt që janë tani në përdorim duhet të nxirren nga përdorimi dhe të eliminohen brenda vitit 2010

Përfshirja e monitorimit të NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve si pjesë e Programit Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit;

Regjistrimi i pajisjeve dhe vajrave që përmbajnë PCB në sektorin e energjisë elektrike;

Përafrimi i legjislacionit vendas me atë evropian; Ngritja e strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit Në vijim përshkruhen më në hollësi zgjidhjet alternative të propozuara për

realizimin e objektivave . Për secilin opsion, teksti shpjegues përshkruan arsyen e përzgjedhjes, strategjinë e zbatimit dhe koston e supozuar për zbatimin e atij opsioni.

Strategjia e Zbatimit 1. Përfshirja e monitorimit të NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve si pjesë e

Programit Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit Vendimi i Këshillit të Ministrave Nr. 103, datë 31.03.2002 “Për monitorimin e

mjedisit në Republikën e Shqipërisë” nuk parashikon monitorimin e NOQ-ve (dukë përfshirë edhe PCB-të, të cilat janë veçanërisht problematike për Shqipërinë). Në këto kushte, rekomandohet të futet në Programin Kombëtar të Monitorimit monitorimi i përmbajtjes së tyre në ajrin e mjediseve të brendshme, ujin e pijshëm, ushqim, mjediset biologjike (në ujëra sipërfaqsore) dhe në llumrat e ujërave të zeza & të kompostove të mbetjeve të përdoruara në tokat bujqësore.

Aktivitetet Periudha Institucioni Përgjegjës/ Mbështetës

Rezultati i pritshëm

Buxheti i vlerësuar 000/Lekë

Burimi i financimit

0 1 2 3 4 5 6 1. Monitorimi i NOQ-ve (me fokus të veçantë PCB-të) të përfshihet në Programin Kombëtar të Monitorimit 1.1 Përcaktimi i

treguesve dhe i skemës së monitorimit të përmbajtjes së NOQ-ve në ajrin e mjediseve të brendshme

2008 MMPAU/Njësia e NOQ-ve

Treguesit dhe skema të përcaktuara

100 BSh

1.2 Përfshirja e monitorimit të treguesve të NOQ-ve në programin e monitorimit të ajrit

2009 ISHP Treguesit të monitoruar

500 BSh

1.3 Përcaktimi i treguesve dhe i skemës së

2008 MSH/Njësia e NOQ-ve

Treguesit dhe skema të

100 BSh

monitorimit të përmbajtjes së NOQ-ve në ujin e pijshëm

përcaktuara

1.4 Përfshirja e monitorimit të treguesve të NOQ-ve në programin e monitorimit të ujit të pijshëm

2009 ISHP Treguesit të monitoruar

500 BSh

1.5 Përcaktimi i treguesve dhe i skemës së monitorimit të përmbajtjes së NOQ-ve në mjediset biologjike (në ujërat sipërfaqsore)



100 BSh

1.6 Përfshirja e monitorimit të treguesve të NOQ-ve në programin e monitorimit të mjediset biologjike (ujërat sipërfaqsore)

2009 IM Treguesit të monitoruar

500 BSh

1.7 Përcaktimi i treguesve dhe i skemës së monitorimit të përmbajtjes së NOQ-ve në ushqime

2008 MBUMK/Njësia e NOQ-ve


100 BSh

1.8 Përfshirja e monitorimit të treguesve të NOQ-ve në programin e monitorimit të ushqimit

2009 MBUMK/IKV, IU MSH/ISHP

Treguesit të monitoruar

500 BSh

1.9 Përcaktimi i 2008 MMPAU/Njësia Treguesit 100 BSh

treguesve dhe i skemës së monitorimit të përmbajtjes së NOQ-ve në tokë

e NOQ-ve dhe skema të përcaktuara

1.10 Përfshirja e monitorimit të treguesve të NOQ-ve në programin e monitorimit të tokës

2009 Instituti i Tokave Instituti i Mbrojtjes së Bimëve

Treguesit të monitoruar

500 BSh

1.11 Përcaktimi i treguesve dhe i skemës së monitorimit të përmbajtjes së NOQ-ve në llumrat e ujërave të zeza dhe të kompostos së mbetjeve për përdorim në tokat bujqësore



100 BSh

1.12 Përfshirja e monitorimit të treguesve të NOQ-ve në programin e monitorimit të llumrave të ujërave të zeza dhe të kompostos së mbetjeve për përdorim në tokat bujqësore

2009 IM Treguesit të monitoruar

500 BSh

1.13 Përcaktimi i treguesve të PCB-ve, i skemës së monitorimit dhe i mjediseve për t’u

2008 KESH, IM, /Njësia e NOQ-ve


300 BSh

monitoruar (materiale të lëngshme dhe pajisje që lidhen me sektorin e energjisë elektrike)

1.14 Përfshirja e treguesve të PCB-ve në programin e monitorimit dhe të kontrollit

2009 KESH Treguesit të monitoruar

1000 BSh

Shuma 4.900 2. Regjistrimi i pajisjeve dhe i vajrave me përmbajtje të PCB-ve në sektorin

elektrik Siç është identifikuar, deri më tani në Shqipëri nuk është kryer ndonjë

monitorim i pranisë së PCB-ve në vajrat e përdorura në sektorin e energjisë elektrike. Po ashtu mungon një inventar i rregullt dhe i plotë i pajisjeve me prani të PCB-ve të përdorura po në sektorin e energjisë elektrike. Tabela e mëposhtme ilustron masat e nevojshme për të realizuar sa më sipër.

Zgjedhja alternative / Aktivitetet

Periudha

Institucion Përgjegjës/Mbështetës


Buxheti i vlerësuar, 000/Lekë

Burimi i financimit

0 1 2 3 4 5 6 2. Regjistrimi i pajisjeve dhe monitorimi i vajrave të përdorura në sektorin e

energjisë elektrike për praninë e PCB-ve 2.1

Përcaktimi i treguesve për t’u monitoruar lidhur me praninë e PCB-ve në vajrat e përdorura në sektorin e energjisë elektrike

2008 METE Treguesit të përcaktuar

100 KESH

2.2

Monitorimi i vajrave të përdorura në

2009 KESH Treguesit të monitorua

500 KESH

sektorin e energjisë elektrike për praninë në to të PCB-ve

r

2.3

Regjistrimi i transformatorëve dhe kondensatorëve me përmbajtje të PCB-ve në zonat industriale (të atyre që janë në përdorim dhe të atyre që janë shndërruar në mbetje)

2009 METE - KESH Regjistri i plotësuar

700 KESH

2.4

Regjistrimi i lëngjeve dielektrike të transformatorëve dhe kondensatorëve, me përmbajtje të PCB- ve (të përdorur për mirëmbajtje dhe si këmbyes)

2009 METE - KESH Regjistri i plotësuar

700 KESH

Shuma 2.000 3. Përafrimi i legjislacionit vendas me atë Europian Në Planin Kombëtar të Veprimit për Zbatimin e Marrëveshjes se Stabilizim

Asocimit, në kapitujt e cilësisë së ajrit, kimikateve, mbetjeve të rrezikshme dhe aksidenteve industriale janë trajtuar edhe aktet që duhen hartuar lidhur me NOQ-të. Tabela e mëposhtme paraqet masa të parashikuara nga ky plan të plotësuara apo detajuara më tej me masa të nevojshme në kuadër të zbatimit të Konventës së Stokholmit.

Siç është përmendur edhe më lart, në Shqipëri nuk ekziston asnjë ligj apo akt i veçantë që t’u dedikohet posaçërisht NOQ-ve në përgjithësi apo PCB-ve në veçanti. Ndërkohë, në zbatim të Konventës së Stokholmit është e nevojshme të kryhet reforma legjislative për menaxhimin (inventarizimi, etiketimi, raportimi), dorëzimin (mirëmbajtja, transporti, asgjësimi) dhe nxjerrjen nga përdorimi të PCB-ve dhe të materialeve me prani të PCB-ve (pajisje dhe mbetje) dhe të ndalohet me çdo kusht importimi i PCB-ve të reja .

Prania e PCB-ve shoqërohet me risqe të njohura, të një shkalle relativisht të lartë për shëndetin, sigurinë dhe mjedisin. Pa një mekanizëm efektiv për regjistrimin, etiketimin dhe raportimin e PCB-ve, nuk ka as të dhëna të besueshme, të cilat do të shërbenin si bazë për të arritur në vendime apo për të hartuar politika për nxjerrjen e tyre nga përdorimi dhe për asgjësimin përfundimtar të tyre (brenda vitit 2025 për pajisjet, apo brenda vitit 2028 për mbetjet me përmbajtje të PCB-ve).

Ne këto kushte bëhet i domosdoshëm hartimi i një ligji integral për NOQ-të. Ky ligj duhet të trajtojë në mënyre të veçantë edhe PCB-të me qëllim që të rinovohet rregullisht inventari i tyre dhe gradualisht të nxirren nga përdorimi pajisjet me prani të PCB-ve dhe te asgjësohen në mënyrë të sigurt mbetjet që përmbajnë PCB. Ky ligj do të mbulojë të gjitha çështjet që lidhen me PCB-të apo kimikate të tjera NOQ: menaxhimin e tyre (inventarizimi, etiketimi, raportimi) gjatë kohës që janë akoma në përdorim, ndalimin e prodhimit dhe importit, dorëzimin (mirëmbajtja, transporti, asgjësimi), dhe nxjerrjen nga përdorimi të PCB-ve, kontrollin e import-eksportit dhe asgjësimit të kimikateve të Anekseve A II dhe B III (përveç pesticideve), etj.

Megjithëse Shqipëria e ka ratifikuar Konventën e Bazelit “Mbi kontrollin e lëvizjeve ndërkufitare të mbetjeve të rrezikshme dhe asgjësimin e tyre”, në kuadrin ligjor ekzistojnë boshllëqe, të cilat duhet të plotësohen me qëllim kontrollin e efektshëm të importit të këtyre mbetjeve/kimikateve të rrezikshme. Ndërkohë që importimi dhe përdorimi i pesticideve është rregulluar ligjërisht, për NOQ-të e tjera, veç pesticideve, nuk ka mekanizma rregullatorë. Prandaj, prioritet duhet t’i jepet parandalimit të hyrjes në Shqipëri si kimikate të pastra të stoqeve të reja të NOQ-ve, të pajisjeve që përmbajnë NOQ dhe të mbetjeve me përmbajtje të NOQ-ve që mund të hyjnë për t’u përdorur si lëndë e parë.

Akti i mësipërm duhet shoqëruar me një sërë aktesh të tjera nën-ligjore si: hartimi i udhëzuesve dhe standardeve për menaxhimin/kontrollin e PCB-ve përgjatë gjithë ciklit të jetës së tyre; rregullore për eliminimin e sigurt të PCB-ve dhe mbeturinave me përmbajtje të PCB-ve në mbështetje të Ligjit “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme” Nr. 9537, datë 18.05.2006. Udhëzuesit, standardet dhe rregulloret për PCB-të janë subjekt i Planit të Veprimit për PCB-të .

Shqipëria ka aderuar në Konventën e Ajrit (LRTAP) me Ligjin Nr. 9425, datë 06.10.2005. Në vijim të tij janë planifikuar të nisin procedurat për aderim edhe në protokollet e hartuara në kuadër të kësaj Konvente, një prej të cilëve është edhe Protokolli i NOQ-ve.

Aktivitetet Periudha

Institucioni Përgjegjës/Mbështetës



Burimi i financimit

0 1 2 3 4 5 6 3. Përafrimi i legjislacionit me atë Evropian

3.1 Ndryshimi i VKM-së për monitorimin me kërkesat për


Vendimi i ri i ndryshua

100 BSh

pesticidet NOQ. r

3.2 Hartimi dhe miratimi i ligjit për NOQ-të, mbështetur në 75/439/EC, 91/157/EC, 93/86/EEC, 98/101/EC, 2001/68/EC dhe Vendimin e Komisionit Europian 96/59/EC për asgjësimin e PCB-ve/PCT-ve, etj.


Ligji i harmonizuar me direktivat e BE-së

2.000 BSh/donatorët

3.3 Hartimi dhe miratimi i një projekt-akti për lëndët aktive dhe NOQ-të, mbështetur në 79/117/EEC 83/131/EEC, 85/298/EEC, 86/214/EEC, 86/355/EEC, 89/365/EEC, 90/335/EEC, 90/533/EEC, 91/188/EEC, (EC) No 850/2004

2012 MMPAU/METE/MSH

Akti i harmonizuar


3.4 Hartimi dhe miratimi i udhëzuesve dhe standardeve për menaxhimin/kontrollin e PCB-ve përgjatë gjithë ciklit të jetës së tyre

2010-2012

METE/KESH/Njësia e NOQ-ve

Udhëzuesit të gatshëm për zbatim

300 BSh

3.5 Hartimi dhe miratimi i akteve nënligjore për asgjësimin e sigurt të PCB-ve dhe

2012 MMPAU Aktet nënligjore të gatshëm për

300 BSh

mbetjeve me përmbajtje të PCB-ve në mbështetje të Ligjit “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të rrezikshme” Nr. 9537, datë 18.05.2006

zbatim

3.6 Hartimi dhe miratimi i ligjit “Për shkarkimet e substancave të rrezikshme”, mbështetur në Direktivat 76/464/EEC, 82/176/EEC, 83/513/EEC, 84/156/EEC, 4/491/EEC, 86/280/EEC

2009 MMPAU Ligji i harmonizuar


3.7 Hartimi dhe miratimi i aktit për transportimin e mallrave të rrezikshme, mbështetur në Aktin Normativ 304/2003, Aktiv Normativ të Komisionit 1213/2003, Aktin Normativ të Komisionit 775/2004

2011 MMPAU/METE/MPPTT

Akti i harmonizuar


3.8 Hartimi dhe miratimi i një Projekt-akti Për kufizimet e hedhjes në treg dhe përdorimin e lëndëve dhe

2009 MMPAU/METE Akti i harmonizuar


preparateve të rrezikshme, mbështetur në 76/769/EEC, 79/663/EEC, 82/806/EEC, 82/828/EEC, 83/264/EEC, 85/467/EEC, 85/610/EEC, 89/678/EEC, 89/677/EEC, 91/173/EEC, 91/338/EEC, 91/339/EEC, 94/27/EC, 94/48/EC 94/60/EC, 97/16/EC 97/56/EC, 1999/43/EC 2001/41/EC, 2003/11/EC,2003/34//EC, 2003/36//EC, 2003/53/EC

3.9 Hartimi dhe miratimi i një projekt-akti për klasifikimin dhe paketimin e lëndëve të rrezikshme, mbështetur në Direktivën 1999/45/EC të Parlamentit Evropian dhe të Këshillit datë 31 maj 1999, Direktivën e Komisionit 2001/60/EC, Direktivën e Komisionit 91/155/EEC,

2010 MMPAU/METE Akti i harmonizuar


Direktivën e Komisionit 93/112/EC

3.10

Hartimi dhe miratimi i projektligjit për aderim në Protokollin e NOQ-ve në kuadër të Konventës së Ajrit (LRTAP)

2010 MMPAU Dokumentet e aderimit të përgatitura

240 BSh

3.11

Përfshirja në kuadrin ligjor i elementëve që lidhen me Direktivën e IPPC-së (Direktiva 96/61/EC e ndryshuar nga Direktivat 2003/35/EC dhe 2003/87/EC, Direktiva Seveso II)

2009 MMPAU Aktet të harmonizuara


3.12

Hartimi dhe miratimi i akteve nënligjorë për përkufizimin dhe detyrimin e përdorimit të “Teknikave më të mira të mundshme-BAT” për industritë më të rëndësishme në Shqipëri, p.sh. për rafineritë e naftës, prodhimin e çimentos, fonderitë, etj.


6.000 BSh

3.13

Transpozimi i direktivave përkatëse që lidhen



me përbërjet organike fluturuese (VOC).

Shuma 50.940

4. Ngritja dhe funksionimi i strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së

Stokholmit Në zbatim të Ligjit Nr. 9108, datë 17.07.2003 “Për substancat dhe preparatet

kimike”, nenit 10/8 të tij, “Këshilli i Ministrave miraton organizimin dhe strukturën e Zyrës së Regjistrimit të Kimikateve”. Sipas të njëjtit ligj, “Ministri i Mjedisit miraton rregulloren e funksionimit të kësaj Zyre.”

Duke marrë në konsideratë mungesën e burimeve për të krijuar struktura të reja brenda organeve shtetërore, është menduar që të përdoret Zyra e Regjistrimit të Kimikateve edhe si organizmi kombëtar për zbatimin e detyrimeve që rrjedhin nga qenia palë në Konventën e Stokholmit. Ajo që duhet siguruar lidhet me përfshirjen në detyrat dhe përgjegjësitë e Zyrës së Kimikateve edhe të detyrave dhe përgjegjësive që i përkasin administrimit të NOQ-ve. Sa më lart, duhet parashikuar në hartimin e projekt-vendimit të KM për krijimin e kësaj Zyre dhe në projekt-rregulloren e Ministrit të Mjedisit që do të përshkruajë mënyrën e funksionimit të Zyrës.

Zgjedhja alternative / Aktivitetet

Periudha

Institucioni Përgjegjës/Mbështetës


Buxheti I vlerësuar, 000/Lekë

Burimi i financimit

0 1

2 3 4 5 6

4. Ngritja e strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit 4.1

Investim për hapjen e zyrës (qiraja e zyrës pajisjet, etj.)

2007 MMPAU Zyra funksionale

2.200 BSh

4.2

Punësimi i 2 specialistëve funksionarë të zyrës

2007-2025

MMPAU Personeli funksional

13.000 BSh

Shuma 15.200 3.3.2 Plani i Veprimit: Pesticidet NOQ Në lidhje me përdorimin e pesticideve NOQ dhe DDT e lindan në shëndetësi,

Konventa e Stokholmit përcakton objektivat e mëposhtme: Të eliminohet prodhimi dhe përdorimi i të gjitha pesticideve NOQ; Ndalimi i përdorimit të DDT dhe lindanit, me përjashtim të rasteve

emergjente të miratuara nga Sekretariati Konventës me qëllim përdorimi të DDT në programet e kontrollit kundër sëmundjeve vektoriale.

Zgjedhjet alternative të administrimit

Në mbështetje të analizës së situatës në vend, duke marrë në konsideratë dispozitat e Konventës së Stokholmit, si edhe traktateve të tjera ndërkombëtare të lidhura me të, në vijim të prioriteteve kombëtare dhe objektivave për pesticidet NOQ, janë përcaktuar zgjedhjet alternative të mëposhtme të administrimit:

Përgatitja e një amendamenti të VKM për monitorimin dhe për shtrirjen e këtij të fundit që të mbulojë edhe pesticidet NOQ.

Kryerja e analizave të niveleve të pranishme të mbetjeve të pesticideve NOQ, në ish-depot dhe vendet e kontaminuara, duke përfshirë edhe vlerësimin e efektit të tyre;

Forcimi i kapacitetit njerëzor dhe teknik i laboratorit analitik në Institutin e Mbrojtjes së Bimëve;

Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të kontaminuara nga pesticidet NOQ;

Rritja e ndërgjegjësimit të publikut në lidhje më rrezikun e mundshëm të vendeve të kontaminuara me NOQ.

Shënim: Zgjedhja alternative 1 do të përshkruhet në kapitullin për forcimin institucional dhe ligjor. Zgjedhja alternative 5 do të zbatohet në kuadrin e Planit të Veprimit për Ndërgjegjësimin e Publikut.

Në tekstin e mëposhtëm përshkruhen me hollësi mundësitë e propozuara për realizimin e objektivave. Për secilën zgjedhje alternative ka një tekst shpjegues për strategjinë e vënies në jetë të saj dhe për kostot përkatëse.

Strategjia e zbatimit 2. Kryerja e analizave për nivelet e pranishme të mbetjeve të pesticideve NOQ

në ish-depot dhe vendet e ndotura, duke përfshirë edhe vlerësimin e rrezikut Analizat e mbetjeve të pesticideve në përgjithësi, dhe veçanërisht për mbetjet e

pesticideve NOQ, janë të vështira dhe nevojitet një staf profesional dhe pajisje. Janë bërë disa analiza në laboratorët e Fakultetit të Shkencave të Natyrës, të Institutit të Mbrojtjes së Bimëve dhe të Institutit të Shëndetit Publik. Në PKV është parashikuar të bëhen ndryshimet e nevojshme për të përfshirë edhe monitorimin e pesticideve NOQ në zona/territore që janë eventualisht të ndotura nga kjo kategori e pesticideve, përfshirë lindanin. Për të realizuar monitorimin, në PKI është parashikuar edhe krijimi i laboratorëve profesionalë dhe stafi teknik dhe laboratorik i specializuar për pesticidet NOQ.

Aktiviteti Periudha Institucioni përgjegjës/ mbështetës


Buxheti i vlerësuar në 000/Lekë

Burimet e fondeve

0 1 2 3 4 5 6 2. Kryerja e analizave të niveleve të pranishme të mbetjeve të pesticideve

NOQ në ish-depot dhe vendet e kontaminuara.

2.1 Program për studimin analitik të niveleve ekzistuese të ndotjeve në ish-depot e pesticideve NOQ dhe në

2007-2008

MBUMK, MM, IMB, LQU, MSH

Programe të miratuara nga MMPAU dhe Universiteti

100

MBUMK

hapësirat rreth tyre. 2.2 Rishikimi i

metodikave për kompletimin me pajisjet e nevojshme laboratorike për kryerjen e analizave të pesticideve NOQ.

2007-2008

MBUMK, MSH, MM, ISHP, IMB, LQU

Sigurimi i metodikave dhe i pajisjeve

150

MBUMK

2.3 Kryerja e analizave për nivelet e pranishme të pesticideve NOQ në ish-depot dhe në tokën rreth e rrotull.

2007-2009

IMB, ISHP, LQU

Rezultatet e analizave

8.000

MBUMK , Donatorë

2.4 Analizat e riskut në ish depot e pesticideve dhe në hapësirat përreth.

2008-2011

MBUMK, MSH , MM, MMPAU, IMB, ISHP, LQU, IM

Konkluzionet dhe rekomandimet Raport për vlerësimin e rrezikut

4.000 MBUMK Donatorë

Shuma 12.250 3. Forcimi i kapacitetit njerëzor dhe teknik i laboratorit analitik pranë IMB Në këtë aktivitet përfshihen pajisja e laboratorit për fazën përgatitore dhe

analizuese; pajisjet për marrje e mostrave të tokës dhe të ujit. Ekstraktimi, purifikimi dhe përqendrimi i mostrave. Trajnimi i stafit të laboratorit për të analizuar mbetjet e pesticideve NOQ (trajnim për marrjen e mostrave të ujit dhe të tokës, në kushtet specifike të këtyre analizave, trajnim për përdorimin aparaturave speciale për analizat kimike te mbetjeve të pesticideve NOQ).


Institucioni mbështetës / përgjegjës



Burimet e fondeve

0 1 2 3 4 5 6 3. Forcimi i kapacitetit teknik dhe njerëzor i laboratorëve analitikë të

Institutit të Mbrojtjes së Bimëve

3.1 Pajisja e laboratorëve me aparatura për marrjen e mostrave dhe analizat e pesticideve NOQ.

2007 – 2008

MBUMK, MMPAU, IMB

Laboratorët e pajisur me aparatura

21.200

MBUMK Donatorë

3.2 Trajnimi i stafit të laboratorit për të analizuar

2007 - 2008

MBUMK, MMPAU, IMB

Staf i aftësuar për të kryer analizat e

2.000

MBUMK Donatorë

pesticidet NOQ. pesticideve NOQ.

3.3 Trajnim për metodikën e vlerësimit të riskut për vendet e kontaminuara.

2008 MBUMK, MMPAU, IMB

Staf i trajnuar për interpretimin dhe vlerësimin e analizave të riskut

1.000

MBUMK Donatorë

Shuma 24.200 4. Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të kontaminuara

me pesticide NOQ Aktivitetet e këtij plani përmbajnë :Studim i hollësishëm i vendeve të

kontaminuara, për evidentimin e përmbajtjes së pesticideve NOQ; përgatitja dhe programimi i aktiviteteve për dekontaminimin dhe rehabilitimin e vendeve të cilat rezultojnë të ndotura.


Institucioni mbështetës / përgjegjës



Burimet e fondeve

0 1 3 4 5 6 4 Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të ndotura nga

pesticidet NOQ

4.1 Përgatitja e Planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të ndotura.

2010-2011

IMB, ISHP, LQA, IM

Plani i Veprimit i miratuar

1.000

MBUMK

4.2 Rehabilitimi i vendeve të cilat rezultojnë si të ndotura.

2012-2018

MMPAU, MBUMK, MSH, MM, PV, SP

Zbatimi Planit të Veprimit

N A

MBUMK Donatorë

Shuma 1.000 3.3.3 Plani i Veprimit: PCB-të dhe Pajisjet që Përmbajnë PCB Konventa e Stokholmit përcakton objektivin e mëposhtëm që lidhet me PCB-të

dhe pajisjet që i përmbajnë ato: Të merren masa të efektshme për t’i nxjerrë jashtë përdorimit këto pajisje deri

në vitin 2025 dhe të punohet për të arritur administrimin e qëndrueshëm mjedisor për mbeturinat që përmbajnë PCB, të shumtën deri në vitin 2028.

Zgjedhje alternative administrimi Në mbështetje të analizës së situatës mjedisore të vendit dhe duke marrë në

konsideratë kushtet e Konventës së Stokholmit si dhe politikat kombëtare dhe ndërkombëtare përkatëse, në vijim të prioriteteve dhe objektivave për menaxhimin e

NOQ-ve, janë identifikuar disa mundësi menaxhimi, si më poshtë: Të hartohet dhe të zbatohet një rregullore në lidhje me administrimin,

trajtimin, monitorimin, heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e vajit e pajisjeve të ndotura me PCB;

Të hartohet dhe të zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it për administrimin, trajtimin dhe heqjen nga përdorimi të transformatorëve të ndotur me PCB;

Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e transformatorëve;

Krijimi i kapaciteteve laboratorike për kryerjen e analizave për praninë e PCB–ve në vajrat e transformatorëve;

Zbatimi i veprimtarive për rritjen e ndërgjegjësimit të publikut, puna e të cilëve lidhet me praninë e PCB-ve;

Rehabilitimi gradual i vendeve të ndotura me PCB; Eliminimi i vajit mineral të ndotur me PCB Hartimi dhe zbatimi i një programi kombëtar për monitorimin e PCB-ve. Shënim: Zgjedhja alternative 1 është përfshirë në Planin e Veprimit për

Forcimin Institucional dhe Ligjor. Zgjedhja 5 është përfshirë në Planin e Veprimit për Ndërgjegjësimin e Publikut.

Në vijim përshkruhen me hollësi zgjedhjet alternative të propozuara për realizimin e objektivave. Për secilën zgjedhje jepet një tekst shpjegues që përshkruan aktivitetin, kohën e zbatimit dhe kostot e parashikuara për zbatimin e tij.

Strategjia e zbatimit 2. Të hartohet dhe zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it mbi

menaxhimin, trajtimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të transformatorëve të ndotur me PCB.

KESH disponon një “Rregullore për sigurinë dhe përdorimin teknik të pajisjeve dhe instalimeve elektrike” të përgatitur nga Inspektorati i Pajisjeve dhe Instalimeve Elektrike dhe të miratuar nga Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës. Gjithashtu një dokument tjetër i rëndësishëm i përgatitur në kuadrin e Normës Europiane EN 50110-1 dhe që shërben si rregullore e brendshme e KESH-it është Sistemi i Menaxhimit të Sigurisë dhe Shëndetit.

Në bazë të problemeve specifike që karakterizojnë sektorët e energjetikës në këtë kuadër, janë përgatitur udhëzues dhe procedura të brendshme në lidhje me mirëmbajtjen e pajisjeve elektrike dhe që ndihmojnë në zbatimin sa më mirë të këtyre dokumenteve të rëndësishëm.

Për shkak të mungesës deri tani të informacionit për PCB-të, nivelit të ulët të ndërgjegjësimit për njohjen dhe rrezikun e tyre në njerëz dhe mjedis, në Shqipëri nuk ekziston ndonjë udhëzues për menaxhimin, trajtimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të transformatorëve të ndotur me PCB.

Në Shqipëri, pjesa më e madhe e mbeturinave të pritshme me PCB mendohet të jenë vajra të ndotura me PCB (jo vaj PCB). Është shumë e rëndësishme të përgatiten udhëzues dhe procedura me qëllim ndalimin e ndotjes së mëtejshme të pajisjeve gjatë procesit të mirëmbajtjes së tyre. Gjithashtu, është shumë e rëndësishme vendosja si kriter përparësor në këto rregullore; nxjerrja jashtë përdorimit e transformatorëve të ndotur me PCB që janë më të vjetër sesa limitet e vendosura.


Institucionet Përgjegjëse/ mbështetëse



Burimet e fondeve

0 1 2 3 4 5 6 2. Të hartohet dhe zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it për administrimin,

trajtimin dhe heqjen nga përdorimi të transformatorëve. 2.1 Studimi i

akteve normative ndërkombëtare, Konventës së UNEP-it dhe Bazelit dhe legjislacionit të Bashkimit Europian

2007 KESH Përvetësimi i dokumenteve ndërkombëtarë

50 KESH

2.2 Hartimi i udhëzuesit të brendshëm për largimin e pajisjeve me vaj PCB, materialeve PCB dhe tokës së ndotur me PCB

2007 KESH Udhëzuesit në fuqi

420 Donatorë KESH

2.3 Hartimi i udhëzuesit të brendshëm për nxjerrjen jashtë përdorimit të pajisjeve të ndotura

2007 KESH Udhëzuesit në fuqi

420

Donatorë KESH

2.4 Zbatimi i udhëzuesit të brendshëm për largimin e vajit PCB dhe tokës të ndotur

2008-2011

KESH dhe të gjithë subjektet që kanë lidhje me problemin e PCB-ve

Vajrat dhe dherat e ndotura të larguara nga objektet/vendet e kontaminuara

1.000 KESH

2.5 Zbatimi i udhëzuesit të brendshëm për nxjerrjen jashtë

2008-2011

KESH dhe të gjithë subjektet që kanë lidhje

Pajisjet e ndotura të depozituara në vende të

1.000 KESH

përdorimit të pajisjeve të ndotura

me problemin e PCB-ve

posaçme

2.6 Rishikimi dhe përmirësimi i udhëzuesit të brendshëm

2008-2020

KESH Udhëzues i përmirësuar

650 KESH

Shuma 3.540

3. Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e

transformatorëve Trajnimi në fushën e PCB-ve është i nevojshëm për përfaqësuesit e të gjithë

grupeve të punonjësve dhe profesionistëve veprimtaria dhe puna e të cilëve ka lidhje me problemet e PCB-ve dhe për personat e aftë për shpërndarjen e informacionit në publikun e gjerë, siç janë autoritetet publike lokale dhe qendrore, trupa pedagogjike e shkollave dhe universiteteve, edukatorët e kopshteve të fëmijëve, personeli drejtues në industri, OJF-të dhe institucionet për ngritje profesionale, drejtuesit e partive politike, organizatat për zhvillimin social dhe ekonomik, etj.

Për shkak të arsyeve të lart-përmendura, në Shqipëri kanë munguar trajnimet e posaçme me punonjësit që janë përgjegjës për transformatorët me PCB, të cilët janë në përdorim ose në poçes ruajtje, për mirëmbajtjen dhe trajtimin e tyre.

Përgatitja e manualeve të trajnimit, shpjegimi i mekanizmit të ndotjes me vaj, mekanizmit i ndotjes tërthore, metodika e përcaktimit të PCB-ve, specifikimet e kiteve të analizave, kurset e trajnimit për të gjitha ndërmarrjet elektrike, përgatitja e një regjistri (ku përfshihen identifikimi i PCB-ve, etiketimi, vlerësimi i pajisjeve të ndotura dhe menaxhimi i sigurt i tyre dhe raportimi) dhe konsultimet me sipërmarrësit janë detyrat kryesore për zbatimin e këtij varianti të menaxhimit.

Procesi i trajnimit mund të përfshijë jo vetëm informacionin e gjerë për PCB-të dhe ndikimin e tyre por edhe praktikat dhe teknikat për zgjerimin e informacionit lidhur me PCB-të, referime për burime shtesë informacioni, metoda të veçanta për mbledhjen e të dhënave dhe transferimin e informacionit dhe aftësimin për përfshirjen e shqetësimeve lidhur me PCB-të në organet vendim-marrëse, në nivele përkatëse.





Burimet e fondeve

0 1 2 3 4 5 6 3. Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e

transformatorëve

3.1

Studimi i dokumenteve të trajnimit

2008

KESH, personeli përgjegjës për trajnimet

Zotërimi i programit të trajnimit nga drejtuesit

310 KESH

3.2

Përgatitja e trajnimeve specifike për brigadën e mirëmbajtjes së transformatorëve

2008

KESH Kualifikimi i brigadës së mirëmbajtjes

340 KESH Donatoret

3.3

Përgatitja e trajnimeve specifike për punonjësit përgjegjës për transformatorët

2008

KESH Kualifikimi i punonjësve

340 KESH Donatoret

3.4

Zbatimi praktik i trajnimit

2009-2011

KESH administrim mjedisor i transformatorëve

1.000 KESH

3.5

Përmirësimi i procedurave të trajnimit

2009-2010

KESH Rritja e kapaciteteve te drejtueseve

120 KESH

Shuma 2.110 4 Krijimi i kapaciteteve laboratorike për kryerjen e analizave për praninë e

PCB–ve në vajin e transformatorëve Në Shqipëri funksionojnë disa laboratorë që janë në varësi të institucioneve

shtetërorë dhe disa prej tyre i përkasin sektorit privat të cilët punojnë për qëllime dhe parametra specifikë.

Megjithatë, asnjë nga këta laboratorë në Shqipëri, hë për hë, nuk ka si objekt

pune analizën e PCB-ve as kur ato ndodhen në produkte as në formën e mbetjeve, pra në Shqipëri nuk ekzistojnë laboratorë që të kryejnë analizat e PCB-ve. Përpara disa vjetësh, në Shqipëri janë analizuar PCB-të në vaj dhe në dhera në disa qendra shkencore por jo në laboratorë të akredituar. Tani, analizat e PCB-ve nuk mund të kryhen për shkak të mungesës kapaciteteve teknike dhe profesionale.

Në këtë situatë është i nevojshëm përmirësimi dhe akreditimi i laboratorëve ekzistues dhe/ose ngritja e njësive te reja analitike të profilizuara për analizën e PCB-ve. Identifikimi i kërkesave laboratorike, specifikimi dhe blerja e pajisjeve, furnizimi me reagjentë dhe standarde si dhe trajnimi i stafit janë aktivitetet më të rëndësishme për realizimin e këtij variant menaxhimi.





Burimet e fondeve

0 1 2 3 4 5 6 4. Krijimi i kapaciteteve laboratorikë për kryerjen e analizave për praninë e PCB–ve

në vajin e transformatorëve

4.1 Identifikimi i laboratorëve

2007 Ministria e Mjedisit, KESH

Caktimi i lab. Për analiza te PCB-s

120 KESH

4.2 Blerja e pajisjeve për analizat e PCB-ve

2007- 2008 Donatorët ndërkombëtarë, Qeveria Shqiptare, KESH

Sigurimi i Pajisjeve

6.130 KESH, Donatorët

4.3 Trajnimi i personelit

2008 Donatorë ndërkombëtarë

Personel i kualifikuar

520 KESH, Donatorë

4.4 Akreditimi i laboratorëve dhe vlerësimi i performancës së tyre

2009 KESH, MMPAU

Laboratorë të akredituara

200 KESH

Shuma 6.970

5. Rehabilitimi gradual i mjediseve të ndotura me PCB Në Shqipëri, njohuritë mbi rrezikshmërinë e shkaktuar nga PCB-të janë

fillestare dhe shumë prej njerëzve, ndër ta edhe zyrtarë, nuk kanë pasur njohuri për to deri në vitin 2005 kur filloi projekti për PKV për NOQ-të. Nuk u është kushtuar vëmendje rrjedhjeve ose pikimeve të vajit të transformatorëve të ndotur me PCB (në përdorim, në rezervë, për riparim dhe për eliminim) dhe transformatorëve të tjerë që kanë pësuar zjarr. Deri tani nuk është përgatitur asnjë informacion për mjediset e ndotura me PCB. Gjithsesi ka disa zona kryesore që mund të konsiderohen si mjedise të ndotura, siç janë Reparti i Riparimit të Transformatorëve dhe Reparti i Trajtimit të Vajit në Tiranë, transformatorët që pikojnë dhe transformatorët e djegur, por shkalla dhe rrezikshmëria e kësaj ndotjeje nuk mund të vlerësohen deri në kryerjen e studimeve të hollësishme.

Për vite të tëra kanë ndodhur shumë rrjedhje vaji për shkak të mungesës së trajnimit të personelit, mbushjes së papërshtatshme me vaj të depozitave të transformatorëve ose përdorimit të pajisjeve të vjetra.

Në Shqipëri vazhdojnë të jenë në përdorim shumë transformatorë të vjetër, të

cilët janë prodhuar përpara viteve ’70 dhe kanë krijuar ndotje të madhe në mjedis, veçanërisht në tokë dhe në ujërat nëntokësorë, për shkak të pikimeve dhe rrjedhjeve të vajrave gjatë procesit të mirëmbajtjes ose moshës së tyre të vjetër.

Lipset të përmirësohet niveli i përgatitjes për menaxhimin e mjediseve të ndotura. Duhet përgatitur metodika për vlerësimin e rrezikut për mjediset e ndotura, duke marrë në konsideratë karakteristikat e dheut, popullsinë dhe faunën e zonës, shpërndarjen e popullsisë në zona të tjera natyrore dhe rrezikun helmues dhe mjedisor të PCB-ve.

Përgatitja dhe përshtatja e strategjisë për trajtimin dhe eliminimin e pajisjeve dhe mbetjeve të ndotura me PCB, përgatitja dhe krijimi i mekanizmave kontrollues, bashkëveprimi i grupeve të inspektimit përgjegjës për trajtimin dhe eliminimin e pajisjeve në përdorim, përgatitja e strategjisë për ndikimin pozitiv në bizneset që kanë përgjegjësi dhe rol aktiv për këto zona, përgatitja e procedurave për punime teknologjike dhe teknike dhe masat rregulluese do të ofrojnë një mbështetje të mirë për procesin e rehabilitimit gradual të mjediseve të ndotura me PCB.

Masat rehabilituese të specifikuara për mjediset e ndotura me PCB (Reparti i riparimit dhe vendi ku janë të vendosur transformatorët) konsistojnë në largimin e të gjithë materialeve të ndotur, vendosjen e tyre në depozita metalike dhe transportimin e tyre në një vend grumbullimi të përkohshëm deri në eliminimin përfundimtar të tyre.

Reparti i riparimit të transformatorëve është në punë që prej 30 vjetësh dhe në të nuk janë kryer asnjëherë kontrolle për praninë e PCB-ve. Në repart vijnë për riparim transformatorë nga të gjithë objektet e KESH/OST, të gjitha bazamentet prej betoni janë të ndotura me vajin e transformatorëve dhe transformatorët e përdorur ruhen jashtë ndërtesës, të vendosur direkt në tokë dhe të ekspozuar në shi. Duhet të përgatitet një studim fizibiliteti për një vend grumbullimi të përkohshëm të materialeve të ndotur me PCB dhe më pas të merren masa për zbatimin e këtij studimi.

Duhet të përgatiten gjithashtu strategji për dekontaminimin e zonave të ndotura nëpërmjet zbatimit të projekteve qe sigurojnë përmirësimin e kushteve mjedisore dhe ndikojnë pozitivisht në shëndetin e njerëzve.

Mbledhja e të dhënave paraprake për mjediset shumë të ndotura është siguruar nga informacioni mjedisor i ardhur nga objektet e KESH-it në të gjithë vendin. Të dhënat e mbledhura duhet të rishikohen dhe të përmirësohen nëse është e nevojshme ose kurdo që të bëhet rehabilitimi/zgjerimi i objekteve.





Burimet e fondeve

0 1 2 3 4 5 6 5. Rehabilitimi gradual i vendeve të ndotura me PCB 5.1 Studimi i plotë

i vendeve të ndotura me PCB në të gjithë

2007-2008 KESH/MM Njohja me nivelet e ndotjes dhe shtrirjen e

680 KESH, MM,SP

territorin e vendit

tyre

5.2 Largimi i pajisjeve me PCB

2009-2020 KESH/MM Përmirësimi gradual i situatës

32.000 KESH, MM, SP, Donatorët

5.3 Largimi i dherave të ndotura me PCB

2009-2018 KESH/MM Tokë e pastër

19.600 KESH, MM,SP Donatoret

5.4 Trajtimi përfundimtar i tokës së ndotur me PCB

2012-2019 KESH/MM Tokë e pastër në objekt

5.500 KESH, MM, SP, Donatorë

5.5 Asgjesimi gradual i pasijeve te ndotura me PCB

2009-2018 KESH/MM Pajisje pa PCB

84.000 KESH, MM,SP, Donatore

Shuma 141.780

6. Eliminimi i vajit mineral të ndotur me PCB Direktiva e Këshillit Europian për eliminimin e bifenileve të polikloruara dhe

trifenileve të polikloruara (PCB-ve dhe PCT-ve) është ajo me numër 96/59/KE e datës 16 shtator 1996.

Shqipëria ka një magazinë për ruajtjen e vajit mineral të transformatorëve. Në përgjithësi, si praktikë, vaji lubrifikant i përdorur nuk hidhet, por shitet për qëllime të tjera, siç është përdorimi si lëndë djegëse dytësore ose rafinuese për përdorime lokale.

Ndryshe nga vajrat lubrifikantë, vajrat dielektrike që përmbajnë PCB ose nuk përmbajnë PCB, zbrazen dhe pastaj ruhen në depozita metalike dhe përgjithësisht mbahen në reparte ose magazina. Këto vajra ripërdoren si vaj shtesë për rimbushjen e transformatorëve të tjerë mbasi janë pastruar.

Sidoqoftë, meqenëse në Shqipëri aktualisht nuk ekzistojnë reparte për grumbullimin ose trajtimin e mbetjeve, është e nevojshme të merret në konsideratë ndërtimi i objekteve të tillë në të ardhmen të cilët:

Do të ndalonin rrezikimin e mëtejshëm të shëndetit të njerëzve, kafshëve dhe mjedisit të shkaktuar nga rrjedhjet e vajit të ndotur me PCB, mungesën e administrimit dhe shpërdorimet.

Do të siguronin administrimin e qëndrueshëm dhe të sigurt mjedisor të NOQ-ve në përputhje me Konventën e Stokholmit dhe lëvizjet ndërkombëtare.

Do të ndihmonin në procesin e mëtejshëm të eliminimit dhe/ose trajtimit të lëndëve të rrezikshme duke përfshirë PCB-të dhe pajisjet e ndotura me PCB.

Si rrjedhim, Shqipëria duhet të ketë reparte dhe depozita ruajtjeje të përshtatshme për vajrat dielektrikë të ndotur me PCB të zbrazur përkohësisht nga

transformatorët në riparim. Më tej, MMPAU ,duke e përqendruar vëmendjen veçanërisht në menaxhimin e transformatorëve të ndotur me PCB përpara se ato të dalin jashtë përdorimit, duhet të ofrojë udhëzues teknikë për një menaxhim të sigurt mjedisor si në sektorin publik dhe në atë privat.

Për më tepër, duhet të caktohen mjedise ruajtjeje të përkohshme ose të përhershme për të mbajtur PCB-të dhe transformatorët e dyshuar si të ndotur me PCB të cilët nuk janë përdorur për një kohë të gjatë. Këto mjedise duhet të jenë të sistemuara larg zonave të ndjeshme siç janë shkollat, spitalet, dyqanet, qendrat e banuara etj. dhe duhet të pajisen gjithashtu me fikës zjarri dhe me mjete të tjera të emergjencës.

Ministria e Mjedisit duhet t’i kushtojë vëmendje ndërtimit të reparteve të ruajtjes dhe/ose eliminimit për të mbajtur larg nga mjetet e tjera dhe zonat e ndjeshme vajrat dielektrikë me PCB.

Direktiva e Këshillit Europian mbi eliminimin e PCB-ve thekson se Shtetet Anëtare duhet të marrin masat e nevojshme për të siguruar që:

Janë eliminuar PCB-të e përdorura; Janë pastruar nga ndotja ose eliminuar PCB-të dhe pajisjet që përmbajnë PCB. Pajisjet dhe PCB-të që përfshihen në inventarë duhet të trajtohen ose të

eliminohen deri në vitin 2010. Shtetet Anëtare duhet të ndalojnë : ndarjen e PCB-ve nga lëndët e tjera për qëllim ripërdorimin e PCB-ve; mbushjen e transformatorëve me PCB. Shtetet Anëtare duhet të marrin masat e nevojshme për të siguruar që: PCB-të, PCB-të e përdorura dhe pajisjet që përmbajnë PCB që janë pjesë e

inventarit, të dërgohen në sipërmarrës të licensuar dhe në të njëjtën kohë të kujdesen që janë marrë të gjitha masat e nevojshme për të mënjanuar rrezikun e zjarrit;

Të ndalohet djegia e PCB-ve ose PCB-të e përdorura në mjetet lundruese; Të gjithë sipërmarrësit e përfshirë në pastrimin nga ndotja ose/dhe eliminimin

e PCB-ve, PCB-ve të përdorura dhe/ose të pajisjeve që përmbajnë PCB të jenë pajisur me leje;

transformatorët që përmbajnë PCB më shumë se 0.05 % në peshës të pastrohen nga ndotja sipas kushteve të specifikuara në Direktivë

Duke iu referuar Direktivës 75/442/KE Komisioni: duhet të caktojë metodat referencë të matjeve për të përcaktuar përmbajtjen e

PCB-ve në materialet e ndotur; mund të caktojë standarde teknike për metoda të tjera të eliminimit të PCB-ve; duhet të përgatisë një listë me emrat e prodhimit të kondensatorëve,

rezistencave dhe bobinave të induksionit që përmbajnë PCB; të përcaktojë, nqs është e nevojshme lëndë të tjera më pak të rrezikshme,

zëvendësuese te PCB-ve. Shtetet Anëtare brenda tre vjetëve mbas miratimit të kësaj Direktive, duhet të

hartojnë: plane për pastrimin nga ndotja dhe/ose eliminimin e pajisjeve të

inventarizuara dhe PCB që përmbajnë ato; plane për grumbullimin dhe më pas eliminimin e mëtejshëm të pajisjeve që

nuk janë subjekt i inventarit.

Për Shqipërinë, një nga variantet e përshtatshme për trajtimin e pajisjeve me vaj me PCB është eksportimi i mbetjeve me PCB në impiante jashtë vendit tonë. (sasia e pajisjeve me vaj me PCB është relativisht e ulët për të justifikuar investimet për instalime kaq specifike ose pajisje të lëvizshme).





Burimet e fondeve

0 1 2 3 4 5 6 6. Eliminimi i vajit mineral të ndotur me PCB 6.1 Studimi i plotë i

gjithë sasisë së vajit mineral me PCB për të gjithë pajisjet

2007-2008 KESH/MM Inventar i plotë i PCB-ve

680 KESH MM

6.2 Zbrazja e vajit mineral me PCB nga pajisjet

2009-2018 KESH/MM Përmirësimi gradual i situatës

61.750 KESH MM Donatoret

6.3 Depozitimi i vajit mineral me PCB

2009-2018 KESH/MM Jo më vaj të ndotur me PCB


6.4 Trajtimi përfundimtar i vajit mineral të ndotur me PCB

2012-2020 KESH/MM Vaj i pastër nga PCB


Shuma 87.030

7. Hartimi dhe zbatimi i një plani kombëtar për monitorimin e PCB-ve. Hë për hë, në Shqipëri nuk ekziston një sistem për monitorimin e PCB-ve.

Burimet e mundshme të PCB-ve dhe ndikimi i tyre në popullatë duhet të konfirmohet gjatë zbatimit të Planit Kombëtar të Veprimit. Për shkak të mungesës së pajisjeve laboratorike dhe mungesës së stafit të trajnuar për këtë qëllim, kërkimet në fushën e PCB-ve në Shqipëri janë akoma në hapat e parë.

Megjithëse ka disa raste të shkëputura studimesh mbi praninë e PCB-ve në mjedis dhe shëndetin e njerëzve, duhet të ndërmerren analiza sistematike dhe të plota për të krijuar një pamje të përgjithshme kombëtare mbi mjedisin dhe shëndetin e njerëzve.

Programi i monitorimit të PCB-ve duhet të konsistojë në kontrollin e rregullt të PCB-ve në tokë, ujë dhe ajër, në të gjitha materialet që qarkullojnë nëpër objekte si dhe në dogana për rastet e eksportit dhe importit.

Në hartimin dhe zbatimin e programit kombëtar të monitorimit të PCB-ve do të ndihmojnë krijimi i një rrjeti bashkëpunimi, shkëmbimi i të dhënave dhe informacioneve ndërmjet institucioneve shkencore të përfshira në aktivitete kërkimore për PCB-të, hartimi i programit të monitorimit, identifikimi i përgjegjësive

monitoruese dhe laboratorëve analitikë, zhvillimi i sistemit të informimit për procedimin e monitorimit dhe rezultateve, blerja e pajisjeve për marrjen dhe analizën e mostrave, procesi i trajnimit të personave përgjegjës për monitorimin dhe analizat dhe sistemi i kontrollit të cilësisë, .





Burimet e fondeve

0 1 2 3 4 5 6 7. Hartimi dhe zbatimi i programit kombëtar për monitorimin e PCB-ve 7.1 Studimi i

kuadrit ligjor

2007 MMPAU/KESH/MM Njohja e legjislacionit

280 KESH MM

7.2 Hartimi i programit kombëtar për monitorimin e PCB-ve

2008-2009

MMPAU/KESH/MM Programi i monitorimit

865 KESH MM Donatorët

7.3 Miratimi i programit kombëtar për monitorimin e PCB-ve

2010 BSh, KESH, MMPAU Miratimi i programit të monitorimit

60 KESH MM

7.4 Zbatimi i programit kombëtar për monitorimin e PCB-ve

2011-2020

BSh /KESH/MMPAU

Zbatim i suksesshëm

13.300 KESH MM, SP

Shuma 14.505

3.3.4 Plani i Veprimit: Nën-produktet NOQ të Prodhuara Jo-Qëllimisht Lidhur me prodhimin e paqëllimshëm të nënprodukteve NOQ Konventa e

Stokholmit përcakton objektivat e mëposhtëm: Vazhdimin e minimizimit dhe, ku është e mundshme, eliminimin

përfundimtar, të shkarkimeve totale të NOQ-ve të prodhuara në mënyrë të paqëllimshme;

Aktivitete të mundshme administrimi Mbështetur në analizat bazë të gjendjes, duke marrë në konsideratë detyrimet

e Konventës së Stokholmit, politikat kombëtare si dhe traktate të tjera ndërkombëtare dhe, duke ndjekur objektivat dhe prioritetet kombëtare për menaxhimin e NOQ-ve, më poshtë paraqiten aktivitetet më të rëndësishme të menaxhimit:

Plotësimi i akteve ligjore dhe nënligjore që lidhen me kontrollin dhe

parandalimin e ndotjeve industriale, si dhe me administrimin e mbeturinave; Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) për institucionet përgjegjëse për

administrimin e mbeturinave (në veçanti administrimi i vend-depozitimeve dhe parandalimi i djegies në mjedis te hapur i mbetjeve te ngurta urbane);

Përgatitja e politikave dhe masave zbatuese për pakësimin e shkarkimeve të dioksinave nga administrimin i mbeturinave;

Futja e Teknikave Me të Mira (TMM) & Praktikave më të Mira Mjedisore (PMM) në sektorin industrial;

Përgatitja dhe implementimi në shkallë të gjerë, në të gjithë vendin, i programeve të administrimit mjedisor të mbeturinave mjekësore duke minimizuar kështu shkarkimet e paqëllimshme të NOQ-ve;

Rritja e ndërgjegjësimit për publikun e gjerë për praktikat e pastra të administrimit të mbeturinave.

Përditësimi i rregullt i inventarit të shkarkimeve. Shënim: Aktiviteti 1 i administrimit përfshihet në PV për Forcimin

Institucional dhe Ligjor. Aktiviteti 6 përfshihet në PV për Ndërgjegjësimin e Publikut. Strategjia e zbatimit 2. Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) në institucionet përgjegjëse

për administrimin e mbeturinave. Burimi më i madh i shkarkimit të PCDD/PCDF në ajër janë zjarret në vend-

depozitimet e mbetjeve të ngurta urbane dhe djegia, e qëllimshme ose jo, në mjedis të hapur e tyre. Për pakësimin e këtyre shkarkimeve nevojitet të ngrihet një sistem efikas menaxhimi. Ky sistem duhet të përfshijë, në veçanti, përmirësimin e vend-depozitimeve ekzistuese dhe një sistem të përshtatshëm grumbullimi dhe transporti.

Krahas infrastrukturës së nevojshme, shumë i kufizuar është edhe kapaciteti në institucione mjedisore qendrore dhe institucione të tjera përgjegjëse për të zbatuar kontroll të gjerë kombëtar dhe parandalim efektiv të ndotjes. Inspektorati nuk ka kapacitete të mjaftueshme në personel, trajnim dhe pajisje.

Menaxherët e njësive që janë ngarkuar të kryejnë administrimin e mbeturinave në pushtetin vendor, dukshëm nuk kanë trajnimin e duhur. Veç kësaj, shumica e supervizorëve të grumbullimit dhe depozitimit nuk kanë trajnimin e duhur për shëndetin publik dhe mjedisin ose menaxhimin e mbetjeve. Për rrjedhojë, ka nevojë për trajnim profesional për menaxhimin e mbetjeve, në veçanti në nivel vendor.

Për sa u theksua më sipër, fokusi kryesor i këtij plani veprimi është forcimi i kapaciteteve.

Aktivitetet Viti Institucionet përgjegjëse/ mbështetëse



Burimi i financimit

0 1 2 3 4 5 6 2 Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) në Institucionet përgjegjëse për

menaxhimin e mbetjeve. 2.1 Vlerësimi i Vlerësimi i

kapacitetit të bashkive për të mënjanuar shkarkimet e dioksinave nga menaxhimi i mbetjeve.

2007 PV situatës 2.500 PV Donatorë

2.2.1 Fuqizimi me burime të tjera shtesë në strukturat eksiztuese të bashkisë për menaxhimin e mbetjeve.

2008

PV

Rekrutime të reja në punë në Bashki

5.000

PV

2.2.2 Ngritjen e një strukture në bashkitë e vogla për menaxhimin e mbetjeve.

2009

PV

Të gjitha bashkitë kanë njësi të menaxhimit të mbetjeve /80 % e bashkive brenda vitit 2009

5.000

PV

2.3 Trajnimi dhe forcimi i kapaciteteve të përgjegjësve lokal për menaxhimin e mbetjeve.

2008-2009

MMPAU, MPPTT

Pakësim i çlirimit të dioksinës

7.500

PV Donatorë

2.3.1 Trajnimi i strukturës ekzistuese / dhe të atyre që do të krijohen të reja në bashki për administrimin e mbeturinave dhe specifikisht për djegien e hapur të mbeturinave urbane sipas PMM

2008-2009

MMPAU, MPPTT

70 % e bashkive për 2009 do të kenë strukturat trajnuese

6.500

PV Donatorë

2.3.2 Trajnim për ndarjen, riciklimin e mbetjeve që mblidhen në pikën e grumbullimit dhe vend-depozitimin pa djegie siç tregohet në PMM.

2008

MMPAU, MPPTT

Numër iniciativash për grumbullimin përzgjedhës të mbetjeve, etj.

4.000

PV Donatorë

2.3.3 Trajnim për zyrtarët vendorë për legjislacionin përkatës të BE-së lidhur me menaxhimin e mbetjeve

2007

MMPAU, MPPTT

90 % e bashkive do të trajnohen deri në 2009

3.000

MMPAU, PV, Donatorë

Shuma 33.500 3. Përgatitja e politikave dhe zbatimi i masave për pakësimin e shkarkimeve të

dioksinave nga menaxhimi i mbetjeve Një nga mangësitë organizative për pakësimin e shkarkimeve të PCDD/PCDF

nga veprimtaria e menaxhimit të mbetjeve është mospasja e një politike të qartë dhe bashkërendimi midis autoriteteve të ndryshme dhe sektorit privat. Pas hartimit të një strategjie të përgjithshme për mbetjet pas viteve 1990, nuk është ndërmarrë pothuaj asnjë veprim i parashikuar.

Zbatimi i Strategjisë së administrimit të mbeturinave duhet të ndihmojë në drejtim të pakësimit të shkarkimeve të PCDD/PCDF. Në plotësim të kësaj strategjie të gjerë kombëtare, duhet të bëhen dhe zbatohen Plane Lokale Veprimi për menaxhimin e mbetjeve.

Dialogu politik dhe koordinimi, si dhe futja e instrumenteve ekonomik për të nxitur ndarjen e mbetjeve dhe riciklimin do të çojnë në ngritjen e bazës për veprim gjithëpërfshirës për minimizimin e çlirimit të PCDD/PCDF. Është e domosdoshme që aktivitetet të cilat tashmë kanë filluar zbatimin e ndarjes, ripërdorimit dhe riciklimit në Tiranë, të mbështeten me qëllim të futjes së skemave të tilla në qytete të tjera të mëdha.

Për më tepër, janë përcaktuar sisteme të menaxhimit efektiv për t’u zbatuar në vend-depozitimet e Sharrës dhe të Korçës. Në këto sisteme përfshihen:

Grumbullimi, transporti dhe depozitimi i përshtatshëm i mbetjeve të ngurta urbane nga autoritetet lokale për t’u dhënë mundësinë të ngrenë një sistem shërbimi të efektshëm e të besueshëm, paralelisht me përmirësimin e këtyre vend-depozitimeve me standardet e përshtatshme inxhinierike dhe praktikat e administrimit mjedisor.

Aktivitetet Koha

Institucioni përgjegjës / mbështetës



Burimi i financimit

0 1 2 3 4 5 6 3.1 Përgatitja e një plani veprimi për pakësimin e shkarkimeve të dioksinave dhe

furaneve nga menaxhimi i mbetjeve mbështetur në PMM Zbatimi i Planit

Lokal të Veprimit për pakësimin e shkarkimeve të

2008-2009

Bashkitë, MPPTT, MMPAU

Pakësimi i shkarkimeve te dioksinës

30.000.000 PV, Donatorë

dioksinave dhe furaneve nga menaxhimi i mbetjeve

Zgjerimi i iniciativave që kanë filluar ndarjen, riciklimin dhe ripërdorimin e mbetjeve që shkojnë në pikën e grumbullimit dhe vend-depozitime pa i djegur.

2007-2009

Bashkitë, MPPTT, MMPAU

Ndarja, riciklimi dhe ripërdorimi në 3 qytete dhe vend-depozitime

50.000.000 PV, Donatorë

3.2 Koordinimi i strategjisë së menaxhimit të mbetjeve për të siguruar përfshirjen e problemeve të dioksinës.

2007 Bashkitë, MPPTT, MMPAU

Organizim takimesh

-------- MMPAU MPPTT,PV

Vendosja e dialogut midis pushtetit vendor dhe atij qendror për menaxhimin e mbetjeve urbane dhe në veçanti djegien e pakontrolluar të mbetjeve

2007 MPPTT, MMPAU Bashkitë

Organizimi i tavolinave te diskutimit (seminare pune)

--------- MMPAU MPPTT,PV

Zhvillimi i instrumenteve ekonomike me qëllim rritjen e riciklimit të plastikave, metalit, letrës dhe pakësimin e mbetjeve që janë burim i

2007-2008

MPPTT, MMPAU Bashkitë

Futja e instrumenteve të reja ekonomike

2.500 –MPPTT, MF, MMPAU

çlirimit të dioksinave.

3.3 Hartimi i projektit për përmirësimin e vend-depozitimit të pakontrolluar të Sharrës duke çuar në minimizimin e zjarreve të qëllimta ose të paqëllimta.

2008-2010

MPPTT, MMPAU, Bashkia e Tiranës Qeveria Italiane

Ulje në 80% e zjarreve

50.000 Bashkia Tiranës, Qeveria Italiane

Zbatimi i projektit për përmirësimin e vend-depozitimit të Sharrës duke çuar kështu në minimizimin e dioksinave që shoqërojnë ujërat shpëlarës të vend-depozitimit.

2008-2010

MPPTT, MMPAU, Bashkia e Tiranës Qeveria Italiane

Pakësim 75% e ujërave kullues

450.000 Bashkia Tiranës, Qeveria Italiane

3.4 Zbatimi i projektit për përmirësimin e menaxhimit te mbetjeve urbane në Prefekturen e Korçës

2007-2010

MMPAU, SIDA,PV

Pakësim në 85% të zjarreve

30.000 BashkiaKorçë, Qeveria Suedeze

Zbatimi projektit për përmirësimin e vend-depozitimit të Korçës duke çuar në minimizimin e dioksinave shkarkohen ne ajer dhe

2007-2010

MMPAU SIDA,PV

Zvogëlim me 85% i ujërave kullues

100.000 BashkiaKorçës, Donatorë

shoqërojnë ujërat shpëlarës të vend-depozitimit.

3.5 Projektimi dhe ndërtimi i një vend-depozitimi sanitar për mbeturinat urbane, Bushat, Shkodër

2007-2010

MMPAU, MPPTT, PV

Eliminimi i shkarkimeve të dioksinave dhe furaneve

500.000 PV, Qeveria Italiane

3.6 Projektimi dhe ndërtimi i një vend-depozitimi sanitar për mbeturinat urbane, Himarë, Sarandë

2007-2010

MMPAU, MPPTT, PV

Eliminimi i shkarkimeve të dioksinave dhe furaneve

200.000 PV, Banka Botërore

Shuma 1.412.500

4. Vënia në jetë e Teknikave më të Mira të Mundshme (TMM) dhe Praktikave

më të Mira Mjedisore (PMM) në sektorin industrial, sipas Konventës së Stokholmit Ndonëse industria kontribuon vetëm pak në totalin e shkarkimeve të

PCDD/PCDF në Shqipëri, futja në përdorim e Teknikave më të Mira të Mundshme dhe e Praktikave më të Mira Mjedisore (TMM dhe PMM) është e rëndësishme për dy arsye.

Së pari, Konventa e Stokholmit synon minimizimin e shkarkimeve dhe

përdorimin e TMM-ve dhe PMM-ve për ta orientuar industrinë në drejtim të realizimit të këtyre qëllimeve. Së dyti, dhe më e rëndësishme për partnerët industrial, është fakti që TMM dhe PMM janë një hap përpara në përpjekjet e përgjithshme për prodhime të pastra. Përfitimet nga zbatimi i masave për prodhime të pastra shkon përtej problemeve të NOQ-ve, mbasi përfshin një gamë të gjerë lëndësh të dëmshme dhe të rrezikshme që shkarkohen në mjedis.

Për më tepër, për partnerët industrial futja e teknologjive për prodhime të

pastra do të çojë në përdorimin sa më të paktë të kontributeve të prodhimit, si për lëndët e para ashtu dhe për energjinë. Përvoja ka treguar që masat e prodhimit të pastër ndihmojnë në drejtim të një cilësie më të lartë prodhimi duke i bërë shoqëritë më konkurruese në treg.

Futja e TMM dhe PMM në sektorin industrial pritet të udhëhiqet nga sektori privat për shkak të financimeve dhe kërkesave ligjore. Autoritetet do të kenë një rol bashkërendues për punën e industrisë si dhe të ofrojnë informacion dhe trajnime për mënyrat e futjes së TMM dhe PMM në aktivitetet industriale. Futja e TMM dhe PMM për NOQ-të në përgjithësi në të gjitha procedurat e licencimit në industritë dhe në Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis do të përbëjë momentin e zbatimit praktik të planit të veprimit.

Aktivitetet Koha

Institucionet përgjegjës/ mbështetëse



Burimet e Financimit

0 1 2 3 4 5 6 Përhapje e informacionit lidhur me TMM dhe PMM në sektorin industrial,

sipas Konventës së Stokholmit 4.1 Përhapje e

informacionit lidhur me TMM dhe PMM sipas udhëzimeve të Konventës së Stokholmit dhe BE, BREFs

2007-2008

METE& MMPAU/ EU

Deri në 2009; 70 % e bashkive ta kenë këtë material

3.000 MMPAU,METE, Donatorë

4.2 Bashkërendimi i nismave sektoriale për futjen e TMM / Prodhimit të Pastër për të pakësuar maksimalisht çlirimet e dioksinave

2008-2010

METE& MMPAU SP

TMM dhe PPM do të futen në sektorët kryesorë

5.000 SP, Donatorë

4.2.1.

Prodhimi i Pastër në industrinë e ferro-kromit

2008-2012

METE& MMPAU,SP

TMM dhe PPM do të futen në sektorin e ferro-kromit

30.000

SP

4.2.2.

Prodhimi i pastër në Industrinë e çelikut

2008-2010

METE& MMPAU, SP

TMM dhe PPM do të futen në sektorin e çelikut

20.000 SP

4.2.3.

Prodhimi i Pastër

2008-

METE& MMPAU,

TMM dhe PMM duke

5.000

SP

specifikisht i orientuar në kontrollin e temperaturës dhe si rezultat edhe të çlirimit të dioksinave në industrinë e çimentos

2010 SP përfshirë kontrollin e temperaturës do të futen në sektorin e çimentos

4.3 Krijimi i njohurive dhe kapaciteteve për vetë-monitorimin e çlirimit të NOQ

2008-2012

METE& MMPAU, SP

Furnizimi me pajisje dhe trajnimi për vetë-monitorimin e çlirimeve të NOQ

10.000 SP, Donatorë

4.3.1.

Trajnim për marrjen e mostrave për kryerjen e analizave për shkarkimet industriale

2009 METE& MMPAU, SP

Trajnim për marrjen e mostrave e kryerjen e analizave të dioksinës nga subjekte private dhe institucione kërkimore

5.000

SP

4.3.2.

Kryerja e vetëmonitorimit të çlirimit të dioksinave

2010-2012

SP, MMPAU

Trajnim për kryerjen e vetëmonitorimit të çlirimeve të dioksinave nga subjekte private dhe institucione kërkimore

10.000

SP MMPAU

Shuma 88.000 5. Përgatitja dhe zbatimi në të gjithë vendin i një plani administrimi të

mbeturinave spitalore duke minimizuar shkarkimet e NOQ të paqëllimshme. Kontributi i djegies së mbeturinave spitalore përbën 25% të shkarkimeve të

PCDD dhe PCDF në Shqipëri. Duhet theksuar që këtu pasqyrohen vetëm të dhënat nga i vetmi incenerator i djegies së mbetjeve spitalore në funksionim në Tiranë. Mbetjet e tjera spitalore në spitale dhe klinika të tjera të vendit digjen pjesërisht qoftë në vend-depozitime të pakontrolluara ose djegie në mjedis të hapur nga spitalet. Kjo

çon në shkarkime të mëdha të NOQ të paqëllimshme si dhe në rreziqe të tjera që lidhen me manipulimin dhe depozitimin e mbetjeve infektuese.

Me qëllim përmirësimin e gjendjes dhe pakësimin e shkarkimeve të PCDD/PCDF, duhet zbatuar një sistem menaxhimi i mbetjeve spitalore, i shtrirë në të gjithë vendin. Kjo ndërhyrje do të kërkojë një kuadër të fortë ligjor për të siguruar që të gjitha spitalet dhe klinikat të organizojnë menaxhimin e mbetjeve të tyre në mënyrë të sigurt mjedisore. Hapa të mëtejshëm në sistemin e menaxhimit të mbetjeve spitalore janë ndarja dhe minimizimi i sasisë së mbetjeve dhe manipulimi i tyre duke filluar nga grumbullimi, transporti dhe depozitimi final. Alternativa të tjera të mundshme janë sterilizimi, trajtimi me mikrovalë, hidroliza alkaline ose trajtimi biologjik, secila e ndjekur nga metoda e vend-depozitimit sanitar.

Plani i Veprimit i Mbetjeve spitalore është i kompletuar me masat plotësuese

për optimizmin e punës edhe në aspektet e mbrojtjes së mjedisit dhe shëndetit për të vetmin incenerator që ekziston për djegiet e mbetjeve spitalore në Qendrën Universitare “Nënë Tereza” në Tiranë.

Aktivitetet Koha

Institucioni përgjegjës/ mbështetës



Burimet e financimit

0 1 2 3 4 5 6 5.1 Hartimi i një Strategjie Kombëtare për administrimin e mbeturinave spitalore

duke përfshirë veprime të kuadrit rregullator, mbledhja, transporti, trajtimi dhe depozitimi përfundimtar i mbeturinave.

5.1.1 Planifikimi dhe zgjedhja e teknologjisë së depozitimit

2008 MSH &MMPAU

Përcaktimi i rolit të teknologjive të

4.000 Donatorët

përfundimtar dhe përzgjedhja e vendeve.

depozitimit në fund të 2008

5.2 Futja në përdorim e administrimit të pastër të mbeturinave, duke përfshirë minimizimin e mbeturinave veçanërisht të dioksinave dhe ndarjen e mbeturinave në të gjitha spitalet dhe klinikat në përputhje me TMM & PMM

2007-2009

MSH&MMPAU

Informimi i subjekteve te interesuara mbi TMM dhe PMM

500 MSH, MMPAU

5.2.1.

Nxjerrja e udhëzimeve dhe kryerja e trajnimeve në të gjitha spitalet dhe klinikat për minimizimin e mbetjeve dhe ndarjen si dhe mundësitë e depozitimit përfundimtar.

2007-2008

MMPAU dhe MSH

Manuale të përgatitura në fund të vitit 2007 dhe kryerja e trajnimeve në spitale dhe klinika për minimizimin dhe selektimin si dhe opsionet e depozitimit përfundimtar.

5.000 MMPAU,MSH, Donatorë

5.2.2.

Zbatimi i skemave të ndarjes dhe minimizimit të mbetjeve në të gjithë spitalet dhe klinikat

2008-09

MMPAU dhe MSH

Në fund të 2008 skemat e minimizimit dhe të ndarjes të jenë futur në 50 % të të gjithë

20.000 MSH Donatorët

spitaleve dhe klinikave

5.3. Futja e skemës së minimizimit dhe ndarjes në QSU “NënëTereza” dhe optimizimi i përdorimit të inceneriatorit ekzistues në QSU “Nënë Tereza”.

2008 MMPAU dhe MSH

Pakësimi 50% i shkarkimeve të dikosinave dhe furaneve

4.000 MSH, Donatorë

5.3.1.

Përmirësimi i praktikave të funksionimit të inceneratorit në QSU “Nënë Tereza”, me qëllim minimizimin e shkarkimit të dioksinave.

2007 MMPAU dhe MSH

Përgatitja e udhëzuesit 2007


5.3.2.

Trajnimi i operatorëve të inceneratorit te QS “NënëTereza” me udhëzues të përshtatshëm.

2007 MMPAU dhe MSH

Deri në fund të 2007 të gjithë teknikët do të trajnohen për të përmirësuar mënyrën e përdorimit.

500 MSH Donatorë

5.4 Projektimi dhe ndërtimi i njësive për depozitim përfundimtar

2009-2011

MMPAU dhe MSH

Deri në fund të 2011 të ndërtohet një njësi për depozitimin përfundimtar

100.000 MSH Donatorë

5.4.1.

Instalimi në shkallë kombëtare i sistemit të mbledhjes dhe transportit për

2010

MMPAU dhe MSH

Vendosja në funksionim në nivel kombëtar e sistemit të transportit

10.000 MSH

mbetjet spitalore të pasistemuara në klinika dhe spitale.

dhe mbledhjes

5.5.1 Rikonstruksioni i inceneratorit të QSU ‘‘Nënë Tereza’’

2012 M.SH

Shkarkimi 90% i shkarkimeve të dioksinave dhe furaneve


Shuma 287.000

6. Përditësimi sistematik i inventarit të emisioneve Gjatë inventarit të parë u identifikuan vetëm kategoritë kryesore të burimeve

të shkarkimeve në Shqipëri. Është shumë e rëndësishme të monitorohet çdo ndryshim te kategoritë e burimeve ekzistuese me qëllim që të gjykojmë mbi efektivitetin e masave të marra. Kjo mund të arrihet nëpërmjet Rregullave që lejojnë administrimin e shkarkimeve mjedisore. Inventari duhet të përditësohet çdo 5 vjet.

Aktivitetet Koha

Institucionet përgjegjëse / mbështetëse



Burimet e financimit

0 1 2 3 4 5 6 Përditësimi sistematik i inventarit të emisioneve çdo pesë vjet. 6.1 Hartimi i një skemë

raportimi, sipas legjislacionit, për kapacitetin e prodhimit/matjen e shkarkimeve të dioksinave nga burimi të cilat kanë lidhje me këto shkarkime dhe integrimin e kësaj skeme në Raportin Kombëtar Mjedisor.

2007

MMPAU-MPPTT, METE

Të jetë në përputhje me Konventën e Stokholmit

600

MSH

6.2 Dërgimi i inventarit të përditësuar të shkarkimeve në Konferencën e Vendeve Palë të Konventës së Stokholmit.

2011 MMPAU

Të jetë në përputhje me Konventën e Stokholmit

300 MSH

Shuma 900

3.3.5 Plani i Veprimit: Mbeturinat NOQ dhe Vendet e Ndotura Në lidhje me vend-depozitimet dhe zonat e ndotura me NOQ, Konventa e

Stokholmit vendos për palët nënshkruese objektivat e mëposhtëm: Përpjekje për identifikimin e stoqeve, vend-depozitimeve dhe zonave të

ndotura me NOQ. Administrimi i stoqeve dhe vend-depozitimeve që përbëhen ose përmbajnë

NOQ të klasifikuara në Anekset A dhe B të Konventës dhe administrimi i mbeturinave, duke përfshirë edhe produkte ose artikujt që kthehen në mbeturina, që përbëhen, përmbajnë ose janë të ndotura me NOQ të klasifikuara në Anekset A, B dhe C të Konventës, të bëhet në mënyrë të tillë, që të mbrohet shëndeti i njerëzve dhe mjedisi.

Aktivitetet e administrimit Mbështetur në analizën e gjendjes, në detyrimet që burojnë nga Konventa e

Stokholmit, në marrëveshjet përkatëse ndërkombëtare dhe politikat kombëtare, në përparësitë kombëtare dhe objektivat lidhur me administrimin e NOQ-ve dhe duke marrë parasysh problemet përparësore dhe objektivat, u identifikuan veprimet administruese që vijojnë:

Forcimi e kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në: (a) institucionet përgjegjëse qendrore dhe vendore (doganat, qendrat kërkimore, inspektorati i mjedisit dhe agjencitë rajonale të mjedisit), (b) institucionet përgjegjëse për analizat e monitorimin dhe (c) institucionet përgjegjëse për administrimin e mbeturinave duke respektuar kërkesat mjedisore;

Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, hartimi i projekteve rehabilituese për zonat potencialisht të ndotura me NOQ;

Në këtë kapitull përshkruhen veprimet që duhen ndërmarrë për të përmbushur detyrimet që burojnë nga Konventa e Stokholmit lidhur me zonat e ndotura. Mbështetur në analizën e gjendjes së vendit, në detyrimet që burojnë nga Konventa e Stokholmit, marrëveshjet përkatëse ndërkombëtare dhe politikat kombëtare dhe duke pasur parasysh prioritetet kombëtare dhe objektivat lidhur me NOQ-të, u identifikuan veprimet administruese për:

forcimin institucional dhe rregullator ngritjen e kapaciteteve për administruese e zonave të ndotura me NOQ kërkimin dhe zhvillimin aktivitetet për rritjen e sensibilizimit Aktivitetet që lidhen me veprimin e parë përshkruhen në kapitullin për planin

e veprimit: Masat për forcimin institucional dhe rregullator. Veprimet që propozohen për arritjen e objektivave janë subjekt i planeve të

veçanta të veprimit dhe do të përshkruhen këtu më poshtë. Një shënim sqarues përshkruan përse është zgjedhur aktiviteti në fjalë, mundësia që ofron aktiviteti për të përmbushur kërkesat e Konventës së Stokholmit, strategjia për zbatimin e tij dhe kostoja e zbatimit.

Në kapitullin vlerësimi i nevojave për burime përshkruhen nevojat për njerëz, investime kapitale dhe kostoja operative për aktivitetet e parashikuara, duke pasur parasysh edhe afatet kohore. Strategjia do të përmbajë informacion mbi aktivitetet që

lidhen me veprimet e mësipërme administruese. Strategjia e zbatimit Strategjia do të përmbajë informacion mbi aktivitetet që lidhen me veprimet e

mësipërme administruese. 1. Forcimi i kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në institucionet dhe

subjektet e interesuara Shkalla relativisht e ulët e informacionit për ndotjen e mjedisit nga NOQ-të në

përgjithësi dhe për zonat e ndotura nga NOQ-të në veçanti, kanë krijuar një boshllëk lidhur me problemin në fjalë në institucionet qendrore, vendore, kërkimore dhe monitoruese. Në mungesën e informacionit për shkallën e ndotjes dhe nivelin e shtrirjes së zonave të ndotura nga këto kimikate kanë ndikuar në mënyrë të ndjeshme mungesat në legjislacion për këtë kategori ndotësish dhe kostot e larta që bartin në vetvete analizat kimike të ndotësve NOQ, në veçanti të dioksinave dhe furaneve.

Në planin e veprimit lidhur me forcimin e kapaciteteve është parashikuar një paketë trajnimesh që do të përgatisë specialistët e institucioneve përkatëse me njohuritë e nevojshme, duke filluar që nga parandalimi i prodhimit dhe importimit të përbërjeve/artikujve me përmbajtje NOQ deri në mënyrat e marrjes së kampioneve, analizave përkatëse, studimit, vlerësimit dhe administrimit të zonave të ndotura.

Veprimtaria Afati Institucioni(et) Përgjegjës



Burimi i fondeve

0 1 2 3 4 5 6

1. Forcimi i kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në institucionet dhe subjektet e interesuara

1.1

Vlerësimi i mangësive në kapacitetet institucionale dhe teknike të PV, SD, ISHM dhe ARM-ve

2007

MMPAU, METE, MPPTT,PV

Evidentimi i nevojave për udhëzime, trajnime dhe mjete

1.250 MMPAU Min. e linjes

1.2 Trajnimi i IM, ISHP, IMB, IT, LQU, për monitorimin

2007– 2008

MMPAU, METE, MPPTT, MSH

Ekspertë të kualifikuar për identifikimin dhe monitorimin e NOQ-ve

5.300

Minist. E linjes, Donatorë

1.3 Trajnimi i ISHM, ARM, PV , SP për administrimin

2008- 2009

MMPAU, METE, MPPTT

Menaxhimi praktik i mbetjeve në përputhje me legjislacionin

3.300 Minist. E linjes, Donatorë

1.4 Trajnime në vlerësimin e tokës dhe terrenit e ndotur

2008

MMPAU, METE, MPPTT, MSH

Njohje me teknikat për vlerësimin e tokës dhe terrenit

8.800

Minist. E linjes, Donatorë, SP

1.5

Sigurimi i pajisjeve për marrje kampionesh dhe analiza për testimin e NOQ-ve në mjedis

2009- 2010

MMPAU, METE, KESH, MSH

Laborator i pajisur mirë për monitorimin e cilësisë së ujit, ajrit dhe tokës

20.430

Minist. E linjes, Donatorë, SP.

1.6

Trajnimi i strukturave të ARM-ve për zbatimin e legjislacionit lidhur me parandalimin e ndotjes

2009- 2010 MMPAU,

Ekspertë të kualifikuar për zbatimin e legjislacionit

4.400 MMPAU, Donatorët

1.7

Forcimi i kapaciteteve institucionale dhe teknike të bashkive dhe komunave për menaxhimin e mbetjeve duke respektuar kërkesat mjedisore

2009- 2012 MMPAU, PV

Krijimi pranë bashkive dhe komunave i sektorit të kualifikuar për menaxhimin e mbetjeve

4.400 MMPAU MPPTT SP

Shuma 47.880

2. Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, hartimi i projekteve rehabilitues

për zonat potencialisht të ndotura me NOQ Në Shqipëri, zonat potencialisht të ndotura me NOQ janë përgjithësisht uzinat

dhe fabrikat e braktisura ose stoqet e mëdha të mbetjeve industriale dhe dambat. Disa nga këto objekte apo territore janë privatizuar dhe pronarët e rinj e kanë

ndryshuar destinacionin e tyre pa bërë kurrfarë rehabilitimi të terrenit dhe objektit, duke bërë që ndërhyrja në këto objekte apo terrene sot të jetë shumë e vështirë, për të mos thënë e pamundur. Ndërkaq shumica e këtyre objekteve dhe terreneve mbeten edhe sot në pritje për t’u rehabilituar.

Janë të paktën tri zona që duket se kanë nevojë urgjente të rehabilitohen për shkak të ndotjes nga NOQ-të. Këto janë:

1. Në Durrës: terreni në ish-uzinën kimike në Porto-Romano. Një sipërfaqe prej rreth 2 ha është e ndotur me disa lloje kimikatesh midis të cilave edhe NOQ-të. Ndër të tjera atje është prodhuar heksakloran dhe lindan dhe janë bërë shumë formulime pesticidesh. Zona është klasifikuar si pikë e nxehtë.

2. Në Vlorë: terreni në ish-uzinën e sodës kaustike dhe PVC-së. Janë rreth 20 ha të ndotura me merkur dhe produkte të kloruara, mes të cilave eventualisht edhe NOQ-të.

3. Në Elbasan: terreni pranë dhe përreth uzinës kokso-kimike në ish-kombinatin metalurgjik, i cili është mjaft i ndotur me katran, bitume dhe kimikate të tjera të rrezikshme.

4. Ne Lushnje: Në territorin e ish uzinës së plastmasit ndodhen disa qindra ton kimikate te paidentifikuara dhe të përziera me njëra tjetrën dhe materiale inerte. Nuk përjashtohet mundësia që ndërmjet tyre të ketë edhe kimikate të grupit të NOQ-ve. Asnjë studim deri më sot nuk është ndërmarrë për të njohur natyrën e këtyre kimikateve dhe potencialin e rrezikut.

5. Në Bajzë: Rreth 200 ton pesticide të skaduara janë të depozituara që nga viti 1991, ndërmjet të cilëve edhe lindani

Për rehabilitimi e zonave 1 dhe 2 është punuar dhe po punohet me financime nga Qeveria dhe mbështetjen e donatorëve të huaj. Zonat e tjera duhet të jenë objekt studimi për të njohur potencialet ndotëse të këtyre zonave, shtrirjen e tyre dhe masat përkatëse për dekontaminim.

Rehabilitimi i zonave të ndotura Procesi i rehabilitimit të një zone (rajon-terren-objekt) të ndotur përbëhet nga

disa etapa, që janë: studimi i zonës; marrja e mostrave dhe analiza e tyre; përpunimi i të dhënave të analizës dhe përcaktimi i teknologjisë së

rehabilitimit; përllogaritjet e kostos dhe i afateve dhe hartimi i projekteve rehabilituese

Përshkrimi i aktivitetit afati

Institucioni përgjegjës / mbështetës



Burimi i fondeve

0 1 2 3 4 5 6

2. Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, hartimi projekteve rehabilitues për zonat potencialisht të ndotura me NOQ

2.1

Studimi i përqendrimit të NOQ-ve në zonat që mund të jetë të ndotura

2008 MMPAU, PV, MSH, MBUMK

Njohja me nivelin e ndotjes dhe identifikimi i çështjeve që duhen zgjidhur

30.000

Ministr. PërkatesePV, SP, Donatorët

2.2

Mbështetur në përfundimet e mësipërme bëhet vlerësimi i detajuar i

2008 - 2009

MMPAU, MBUMK, MSH

Ngritja e PIU-ut dhe kryerja e analizave të nevojshme

32.900


zonave, për zonat më të ndotura (prioritare)

për përcaktimin e konturit të zonës së ndotur dhe thellësinë e penetrimit të ndotjes

2.3

Njohja me metodat e ndryshme që përdoren për rehabilitimin e zonave të ndotura

2008-2009

MMPAU, MBUMK, MSH

Njohja e pjesëmarrësve me metodat dhe praktikat e rehabilitimit

4.400 Ministr. PërkatëseSP, Donatorët

2.4

Hartimi projekteve të rehabilitimit për zonat më të ndotura (prioritare)

2010 MMPAU, MBUMK, MSH

Përpunimi i të dhënave, vlerësimi i përafërt i kostos dhe i afateve për projektet e rehabilitimit

22.000


SHUMA : 89.300

3.3.6 Plani i Veprimit: Ndërgjegjësimi i Publikut, Përhapja e Informacionit dhe

Trajnimi Në lidhje me shpërndarjen e informacionit dhe rritjen e ndërgjegjësimit

Konventa e Stokholmit shtron këto objektiva: Publiku të lejohet të marrë informacion përkatës për NOQ-të, të rritet

ndërgjegjësimi i përgjithshëm lidhur me NOQ-të. Aktivitete administrimi Mbështetur në analizën e situatës në Shqipëri, detyrimet që rrjedhin nga qenia

Palë në Konventën e Stokholmit dhe politikat kombëtare për menaxhimin e NOQ-ve, në vijim të prioriteteve dhe objektivave kombëtare, janë identifikuar këto variante për rritjen e ndërgjegjësimit, shpërndarjen e informacionit dhe trajnimet:

Rritja e informimit dhe ndërgjegjësimit në komunitetet ku ka NOQ të pranishme, duke i sensibilizuar mbi efektet e tyre në shëndetin e njeriut dhe në mjedis;

Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut dhe shpërndarjen e informacionit mjedisor ;

Angazhimi i OJF-ve në shpërndarjen e informacionit, sensibilizimin dhe fushatat ndërgjegjësuese

Faktori potencial në reduktimin e prodhimit dhe të përdorimit të NOQ-ve, është sensibilizimi dhe ndërgjegjësimi i publikut. Publiku ka nevojë të informohet rreth burimeve të NOQ-ve dhe mënyrës së ndikimit të këtyre kimikateve në

shëndetin e njeriut dhe në mjedis. Shkarkimet e NOQ-ve nuk mund të ulen pa njohuritë e kërkuara të vendim-marrësve, veprimet e përbashkëta të cilëve janë të domosdoshme për të sjellë ndryshimet e duhura në sjelljet e njerëzve. Njohuritë për shkarkimet e NOQ-ve do të çojnë në nevojën e një vlerësimi më të mirë të nevojës për veprim. Rritja e informim/ndërgjegjësimit lidhur me NOQ-të është një proces i vazhdueshëm. Vetëm në këtë mënyrë është e mundur të mbahet në efiçencë kontrolli i rrezikut ndaj shëndetit të publikut dhe mjedisit i NOQ-ve.

Inventarizimi i shpërndarjes së NOQ-ve në Shqipëri tregoi se këto kimikate janë të pranishme në një sasi të rrezikshme vetëm në disa zona të veçanta të vendit. Do të ishte mjaft i efektshëm një program fushatash publike për informimin dhe ndërgjegjësimin e publikut të veçantë të këtyre zonave.

Aktivitetet ndërgjegjësuese dhe informuese në komunitetin lokal të prekur nga NOQ-të janë planifikuar me një kohëzgjatje mesatare (10 vjeçare) për arsye se problemi i rrezikut në këto zona do të vijë duke u zvogëluar në sajë të angazhimeve për t’i pastruar dhe sepse një periudhë e tillë kohe informimi dhe ndërgjegjësimi është e mjaftueshme për të marrë masa në ruajtjen dhe pastrimin e territoreve të ndotur për mbrojtjen e shëndetit të banorëve dhe mjedisit.

Aktivitetet Afati kohor

Organizata përgjegjëse

Rezultatet e pritshme


Burimet e fondeve

0 1 2 3 4 5 6 1. Rritja e informacionit dhe ndërgjegjësimit në komunitetet lokale ku NOQ të

pranishme, lidhur me efektin e tyre në shëndetin publik dhe mjedisor 1.1 Zhvillimi i takimeve

në terren dhe fushatë sensibilizimi me përfshirjen e komunitetet pranë zonave të ndotura me NOQ.

2007-2012

OJF-të , Institucionet Kërkimore, MMPAU,PV

Rritja e ndërgjegjësimit të komunitetit

5.000

MMPAU Minis. përktëse Donatorë OJF-të

1.2 Fushatë ndërgjegjësuese për ndotjen e ajrit nga NOQ me prejardhje nga djegiet e mbeturinave urbane.

2007-2015

OJF-të Instituti i Mjedisit, PV

Ndërgjegjësim i qytetarëve

3.000


1.3 Fushatë 2007- OJF-të Ndërgjegjësim

ndërgjegjësuese në zonat industriale mbi ndotjen e tokës, ujit dhe ajrit me PCB-t.

2020 i vendim-marrësve, biznesmenëve komunitetit dhe publikut të gjerë

3.000 MMPAU Minis. përktëse Donatorë OJF-të

1.4 Fushatë në zonat industriale për NOQ-të e paqëllimshme

2007-2020

OJF-të Rritja e ndërgjegjësimit të banorëve pranë këtyre zonave

3.000


Shuma 14.000 2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut

dhe shpërndarjen e informacionit mjedisor Në Shqipëri ka rreth 80 organizata mjedisore. Duke përjashtuar ndonjë OJF të

specializuar në ndotjen kimike, të gjitha të tjerët kanë një mungesë informacioni dhe formimi për çështjet e NOQ-ve. Për këtë arsye trajnimet e tyre është pjesë e qenësishme e Planit Kombëtar mbi NOQ-et.

Roli i medias është shumë i rëndësishëm për informimin e publikut dhe ndërgjegjësimit në përgjithësi për problemet mjedisor dhe po kështu për ato probleme që lidhen me NOQ-të. Mjetet elektronike të komunikimit janë shumë të pranishme në shtëpitë e shqiptarëve, ndërsa gazetat nuk arrijnë të shpërndahen në të gjithë territorin e vendit. Sipas disa testimeve, shqiptarët shohin mesatarisht 5 orë në ditë televizion. Programet televizive me ndikimin më të fuqishëm në informim dhe edukim, janë filmat dokumentarë. Trajnimi i gazetarëve në çështjet mjedisore dhe veçanërisht për NOQ-të, është shumë i rëndësishëm për realizimin e objektivave të Planit Kombëtar mbi NOQ-të.

Trajnimi në fushën e komunikimit mund të realizohet përmes kurseve me kohë të shkurtër. Materialet mund të shoqërohen nga një manual për komunikimin kombëtar të shkëmbimit të informacionit në çështjet e lidhura me NOQ

Grafiku kohor i aktiviteteve:





Burimet e fondeve

0 1 2 3 4 5 6 2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut dhe

shpërndarjen e informacionit mjedisor ;

2.1 Aktivitete trajnuese me OJF-të mjedisore për njohjen dhe

2007-2025

OJF-të MMPAU

Rritja e ndërgjegjësimit të shoqatave

2.000

MMPAU Minis. përktëse Donatorë

ndikimin negative të NOQ-ve te njerëzit dhe në mjedis.

OJF-të

2.2 Trajnimi i gazetarëve dhe këmbim përvoje me kolegë/shoqata nga vendet fqinje.

2007-2025

OJF-të

Gazetarë më profesionistë në fushën e NOQ-ve dhe mbrojtjes së shëndetit

2.000


2.3 Hapja e hapësirës në internet për NOQ-të dhe mbajtja e kësaj hapësire

2007-2027

MMPAU, OJF-të

Hapësirë efektive në internet për problemin e NOQ-ve

8.000


Shuma 12.000 3. Angazhimi i OJF-ve në shpërndarjen e informacionit, sensibilizimin dhe

fushatat ndërgjegjësuese Qytetarët shqiptar në përgjithësi nuk janë ose janë shumë pak të informuar

rreth rrezikut në shëndet nga ndotja e mjedisit, marrëdhënieve midis mjedisit dhe shëndetit të njerëzve, dhe përfitimeve për ekonominë dhe shoqërinë në tërësi nga një mjedis i pastër. Kjo tregon nevojën e madhe për përmirësimin e ndërgjegjësimit mjedisor në të gjitha nivelet e shoqërisë.

Për të mundësuar marrjen e informacionit mjedisor nga qytetarët dhe për ta bërë sa më atraktiv këtë informacion, duhet që ai t’i përcillet publikut me një shumëllojshmëri formash dhe mjetesh. Në këtë kuadër, plani parashikon aktivitete që do të mundësojnë përcjelljen e informacionit mbi efektet e NOQ-ve në shëndetin e njeriut dhe mjedisin rrethues, në forma të thjeshta dhe të kuptueshme duke përdorur të gjitha mjetet e komunikimit masiv.





Burimet e fondeve

0 1 2 3 4 5 6 3 Angazhimi i OJF-ve në shpërndarjen e informacionit, sensibilizimin dhe fushatat

ndërgjegjësusese 3.1

Publikimi i rregullt i artikujve dhe lajmeve rreth

2007 – 2025

OJF-të , Masmedia, MMPAU

Ndërgjegjësimi i publikut të gjerë

5.000.000

MMPAU Minis. përktëse Donatorë

NOQ-ve në median elektronike lokale dhe kombëtare.

OJF-të

3.2

Përgatitja e broshurave lidhur me NOQ që kanë ndikim në shëndetin e njerëzve dhe mjedis

2007-2020

OJF-të

Rritja e ndërgjegjësimit të publikut

2.500


3.3 Përgatitja dhe shpërndarja e posterave rreth NOQ

2007-2020 MMPAU, OJF-të

Ndërgjegjësimi i publikut në përgjithësi

1.500


3.4 Konferenca shtypi periodike rreth gjendjes së NOQ-ve dhe rrezikut të tyre.

2007-2025 OJF-të MMPAU Institucionet kërkimore

Ndërgjegjësimi publikut në përgjithësi dhe politikane

2.000 MMPAU Minis. përktëse Donatorë OJF-të

3.5 Përgatitja e dokumentareve dhe spoteve në TV lokale dhe kombëtare lidhur me ndikimin e NOQ-ve në shëndetin e njeriut (Në çdo 2 vjet një spot të ri)

2007-2025 OJF-të , Masmedia OJF-të,

Ndërgjegjësimi publikut në përgjithësi

4.500


Shuma 15.500

3.3.7 Strategjia e Monitorimit dhe e Kërkimit Shkencor Kimikatet që bëjnë pjesë në grupin e NOQ-ve dallohen për veti të larta toksike

jo vetëm në drejtim të shëndetit të njeriut por në një kontekst më të gjerë të mjedisit rrethues në përgjithësi. Qëndrueshmëria e tyre e lartë ndaj shpërbërjes në kohë dhe si rrjedhojë prania e tyre në çdo pjesë të globit, krahas vetisë për t’u përqendruar në indet dhjamore të qenieve të gjalla, duke përfshirë organizmin e njeriut, shtrojnë nevojën e ndërmarrjes së masave të nevojshme për të realizuar monitorimin e

kimikateve të grupit të NOQ-ve si dhe studimet tekniko-shkencore për mënyrat më efektive teknike dhe ekonomike për heqjen nga përdorimi, asgjësimin e kësaj kategorie të kimikateve të rrezikshme si dhe rehabilitimin e zonave të ndotura nga këto kimikate (neni 11 i Konventës).

Në Programin e monitorimit të elementeve dhe faktorëve të mjedisit (VKM Nr. 103, dt. 31.3.2002) nuk është parashikuar monitorimi i NOQ-ve në përgjithësi apo kimikateve të veçanta që bëjnë pjesë në grupin e NOQ-ve. Kërkesat e Konventës së Stokholmit dhe situata e konstatuar mbas kryerjes së inventarit paraprak të NOQ-ve në Shqipëri, diktojnë domosdoshmërinë e programimit të masave ligjore, institucionale dhe teknike për të realizuar monitorimin e kësaj kategorie të kimikateve.

Monitorimi do të mundësojë njohjen e saktë të gjendjes, lidhur me përmbajtjen e NOQ-ve në mjedise të ndryshme, kontributin e aktiviteteve të ndryshme socio-ekonomike në ndotjen e mjedisit nga kjo kategori e kimikateve të rrezikshme, prirjen në kohë të kimikateve të grupit të NOQ-ve, hartimin e një inventari të saktë të gjithë shkarkimeve në mjedis të NOQ-ve, kryerjen e analizave të rrezikut dhe mbi këto të dhëna përcaktimin e masave përkatëse për përmirësimin e gjendjes dhe plotësimin e standardeve mjedisore.

Në kapitujt më sipër dhe në veçanti në Planet e Veprimit për kategoritë e ndryshme të NOQ-ve janë parashikuar edhe masat përkatëse që lidhen me monitorimin dhe kryesisht në ato mjedise që konsiderohen të kontaminuara nga përdorimi ose depozitimi i NOQ-ve, siç janë; DDT, lindani, HCH, PCB, dioksinat dhe furanet. Ky monitorim do të shtrihet në vendet ku janë depozituar këto kimikate, territoret pranë tyre, ujërat sipërfaqësore, nëntokësore dhe ajrin përreth, në kafshët shtëpiake pranë këtyre territoreve të ndotura, si dhe në komunitetet e njerëzve që jetojnë pranë zonave të kontaminuara. Mbi bazën e gjetjeve nga zbatimi i programit të monitorimit për NOQ-të, ai do të përditësohet duke shtuar ose hequr zona a mjedise dhe kimikate NOQ, në varësi të rezultateve të monitorimit, për të qenë gjithmonë pasqyrë reale e situatës së NOQ-ve në Shqipëri.

Spektri i monitorimit është i gjerë dhe përfshin analiza kimike në mjedise dhe frekuencë të ndryshme. Një ndërmarrje e tillë kërkon pa dyshim kapacitetet e nevojshme profesionale, bazën materiale në përputhje me nivelin e cilësisë së analizave dhe të dyja së bashku mbështetjen e nevojshme financiare për sigurimin e aparaturave të përshtatshme, trajnimin e stafeve përkatës dhe mbulimin e kostove që kërkon programi i monitorimit të NOQ-ve.

Edhe në këtë aspekt, Shqipëria ka mundësi të kufizuar financiare për t’i përmbushur me forcat e veta të gjitha kërkesat që do të kërkojë realizimi i programit të monitorimit. Edhe në këtë drejtim do të jetë e nevojshme mbështetja nga donatorët.

NOQ-të, efektet e tyre në shëndetin e njeriut dhe mënyrat e ndërlikuara për pakësimin ose eliminimin e tyre, janë probleme relativisht të reja dhe që janë zhvilluar me ritme të shpejta si rrjedhojë e zbulimeve lidhur me efektet e këtyre kimikateve në shëndetin e njeriut dhe në mjedis. Në këto kushte, veprimtaritë lidhur me kërkimin dhe monitorimin janë sfida që kërkojnë angazhime serioze të burimeve njerëzore dhe financiare. Për ta bërë sa më të efektshëm përdorimin e këtyre burimeve janë të domosdoshme studimet dhe kërkimet në këtë fushë.

Aktualisht kapacitet e kërkimit për të gjitha aspektet që lidhen me inventarët e

shkarkimeve të NOQ-ve dhe teknologjitë për pakësimin ose eliminimin e tyre janë të kufizuara. Janë kryer vetëm disa studime sporadike në Fakultetin e Shkencave të Natyrës në Universitetin e Tiranës, në Institutin e Shëndetit Publik pranë Ministrisë së Shëndetësisë, ECAT Tirana, dhe UNEP lidhur me përmbajtjen e PCB-ve në lagunën e Karavastasë dhe në territoret e ndotura të ish-uzinës ku prodhohej HCH/lindani përpara vitit 1990, si dhe në qumështin e gjirit të nënave në po këtë zonë.

Teknologjitë më të Mira të Disponueshme si dhe Praktikat më të Mira Mjedisore janë ende shumë pak të njohura në komunitet e ndër specialistët që punojnë në institutet kërkimore dhe në ndërmarrjet prodhuese.

Në të ardhmen, mbi bazën e të dhënave të monitorimit dhe të inventarëve përkatës e të plotë të kimikateve NOQ, si dhe të zonave të ndotura, të cilat janë përshkruar në Planet e Veprimit të aktiviteteve përkatëse, do të planifikohen dhe kryhen studime e projekte për të eliminuar praninë e tyre në territorin e Shqipërisë dhe rehabilitimin e zonave të ndotura nga NOQ-të. Vënia në jetë e këtyre projekteve do të bëhet e mundur në përputhje me detyrimet që rrjedhin nga Konventa e Stokholmit dhe ato që do të përcaktojë Plani Kombëtar për NOQ-të.

Autoriteti qendror për mbrojtjen e mjedisit në Shqipëri në bashkëpunim me ministritë përkatëse duhet të bashkërendojnë punën kërkimore dhe monitoruese në nivel vendi.

3.3.8 Strategjia për Shkëmbimin e Informacionit dhe Raportimi Qëllimet strategjike dhe prioritetet Qëllimi kryesor strategjik i shkëmbimit të informacionit është që të mundësojë

shkëmbimin e informacionit për prodhimin, përdorimin dhe çlirimin e komponimeve të NOQ-ve dhe alternativave të tyre, duke përfshirë informacionin për vetitë e tyre të dëmshme dhe për kostot sociale dhe financiare që mund të sjellin ato.

Shtetet Palë të Konventës së Stokholmit mund ta shkëmbejnë këtë informacion me kontakte të drejtpërdrejta ndërmjet tyre ose nëpërmjet Sekretariatit të Konventës. Për të arritur këtë qëllim duhet përcaktuar një pikë fokale kombëtare, e cila të veprojë si ndërlidhës ndërmjet Konventës dhe të gjitha palëve vendase të interesuara që do të marrin pjesë në shkëmbimin e informacionit në nivelet ndërkombëtare dhe lokale.

Është e rëndësishme të theksohet që informacioni i shkëmbyer për shëndetin e njeriut dhe sigurinë dhe për ndikimin në mjedis nuk do të trajtohet si konfidencial për qëllimet e Konventës. Për informacion tjetër shtetet palë do të bien dakord për konfidencialitetin e tyre.

Udhëzues për politikën e shkëmbimit të informacionit Strategjia për shkëmbimin e informacionit do të bazohet për: - shkëmbimin e informacionit ndërkombëtar, dhe - shkëmbimin e informacionit kombëtar. Shkëmbimi i informacionit ndërkombëtar përmbledh informacionin e

shkëmbyer midis shteteve palë te Konventës, organizatave ndërkombëtare dhe forumeve. Shkëmbimi i informacionit në nivel kombëtar bëhet në kohën e duhur midis të gjitha palëve të interesuara për problemet e NOQ-ve (ministritë, agjencitë, OJF-të, shoqatat profesionale, etj.).

Organizimi i pikës fokale kombëtare për shkëmbimin e informacionit Pikë Fokale për Konventën e Stokholmit është Ministria e Mjedisit, e Pyjeve

dhe e Administrimit të Ujërave. Ajo do të luajë rolin e pikës fokale për shkëmbimin e informacionit, si dhe do të jetë përgjegjëse për zbatimin e këtij programi, për çështjet administrative dhe problemet teknike. Për këtë qëllim, pranë kësaj ministrie do të ngrihet Zyra e Regjistrimit të Kimikateve e cila do të mbulojë edhe problematikën e Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm.

Komunikimi ndërmjet institucioneve të interesuara do të organizohet sipas skemës më poshtë.

Figura 8. Skema e Komunikimit

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 [email protected]

8421

Tabela 21: Detyrimet e Raportimit për Konventën e Stokholmit dhe strategjia e shkëmbimit të informacionit dhe raportimit në Shqipëri

Detyrimet e Konventës

Përshkrimi i Kërkesës Periodiciteti Institucioni Përgjegjës

Neni 5, nën-paragrafi (a) Masat për të zvogëluar ose eliminuar shkarkimet nga prodhimet e paqëllimta

Kërkon që secila palë të hartojë një plan veprimi, ose atje ku është me vend një plan rajonal a nënrajonal, kurse më pas ta zbatojë atë si pjesë e planit të vet kombëtar të zbatimit të specifikuar në nenin 7, i cili është hartuar për të identifikuar, përshkruar dhe trajtuar shkarkimin e kimikateve të përfshira në Aneksin C të Konventës.

Brenda dy vjetësh që nga data e hyrjes në fuqi të Konventës për atë palë.

MMPAU, METE, MPPTT

Neni 5, nën-paragrafi (a) (v): Masat për të zvogëluar ose eliminuar shkarkimet nga prodhimet e paqëllimta

Duhet të kryhet rishikimi i atyre strategjive zbatuese për hartimin e planit të veprimit në lidhje me përcaktimin, përshkrimin dhe trajtimin e çështjeve lidhur me prodhimin e paqëllimtë të NOQ-ve të përfshira në Aneksin C.

Çdo pesë vjet

MMPAU, Ministritë e linjës

Neni 7: Planet e zbatimit

Kërkon nga secila Palë të hartojë e të përpiqet të zbatojë një plan veprimi dhe t’ia përcjellë atë Konferencës së Palëve, si dhe kërkon që secila Palë ta rishikojë e ta përditësojë planin e vet periodikisht dhe sipas mënyrës që do të përcaktohet në një vendim të konferencës së Palëve.

Përcjellja te Konferenca e Palëve brenda dy vjetësh nga data në të cilën Konventa hyn në fuqi për atë Palë.

KM, MMPAU

Neni 15: Raportimi

Secila Palë duhet t’i raportojë Konferencës së Palëve lidhur me masat që ka marrë për të zbatuar dispozitat e Konventës, si dhe për efektshmërinë e këtyre masave në arritjen e objektivave të Konventës. Secila Palë duhet t’ia paraqesë Sekretariatit: (a) Të dhëna statistikore për sasinë e përgjithshme të prodhimit, importit dhe eksportit të secilit kimikat të përfshirë në

Do të vendoset nga Konferenca e Palëve.

MMPAU, MF, INSTAT


8422

Detyrimet e Konventës

Përshkrimi i Kërkesës Periodiciteti Institucioni Përgjegjës

Aneksin A dhe Aneksin B, ose një vlerësim të arsyeshëm për këto të dhëna, si dhe (b) Në një masë të praktikueshme, një listë të Shteteve nga të cilat ka importuar secilën prej këtyre substancave si dhe të Shteteve te të cilat ka eksportuar secilën nga këto substanca.

Aneksi A, Pjesa II nën-paragrafi (g)

Kërkon nga secila Palë që të paraqesë çdo pesë vjet një raport për ecurinë lidhur me eliminimin e bifenileve të polikloruara dhe t’ia përcjellë atë Konferencës së Palëve në përputhje me Nenin 15.

Çdo 5 vjet MMPAU, METE, KESH

Aneksi B, Pjesa II, paragrafi 4

Secila Palë që përdor DDT duhet t’i paraqesë Sekretariatit informacion për sasinë e përdorur, kushtet e këtij përdorimi dhe lidhjen me strategjinë e asaj Pale për trajtimin e sëmundjeve, sipas një formati që do të përcaktohet nga Konferenca e Palëve në konsultim me Organizatën Botërore të Shëndetësisë.

Çdo 3 vjet MMPAU, MSH, MBUMK

Neni 4, paragrafi 6

Një Palë që kërkon zgjatjen e një përjashtimi të veçantë duhet t’i paraqesë Sekretariatit një raport ku të argumentohet nevoja në vazhdim për regjistrimin e atij përjashtimi .

Përpara përfund. të afatit të përjashtimit të veçantë (5 vjet pas hyrjes në fuqi të KS për atë NOQ).

MMPAU

3.4 Propozime dhe Përparësitë lidhur me ngritjen e Kapaciteteve Duhen forcuar kapacitetet dhe aftësitë ekzistuese për administrimin e NOQ-ve

në Shqipëri, në mënyrë që të arrihen objektivat e PKV-së. Më poshtë, për çdonjërën nga fushat përparësore përkatëse, theksohen nevojat përparësore për ngritjen e kapaciteteve në mbështetje të përmbushjes së kërkesave të Konventës.

1. Krijimi i një Njësie për NOQ-të pranë MMPAU me qëllim që: Të ndjekë zbatimin e detyrimeve që rrjedhin nga Konventa e Stokholmit dhe

politikave që lidhen me NOQ-të në përgjithësi. Të bëjë koordinimin e aktiviteteve që kryhen nga ministritë që trajtojnë


8423

problemet e NOQ-ve dhe sigurimin e këmbimit të informacionit. Të ndjekë plotësimin e legjislacionit mjedisor në përshtatje me Direktivat e BE

për NOQ-të. Të ndjekë zbatimin e praktikave të konsultimit me institucionet dhe ekspertët

përkatës në ndërmarrjen e aktiviteteve që lidhen me heqjen nga përdorimi, shkatërrimin e NOQ-ve dhe rehabilitimin e zonave të ndotura.

Të bëjë vlerësimin e projekteve që lidhen me problemet e NOQ-ve. 2. Përcaktimi nga Këshilli i Ministrave i institucioneve që do të zbatojnë

programin e monitorimit të NOQ-ve me qëllim realizimin e detyrave që lidhen me zbatimin e Konventës së Stokholmit.

3. Sigurimin nga Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe e Energjetikës të kapaciteteve teknike për administrimin e PCB-ve, zëvendësimin e vajrave me përmbajtje PCB, pajisjeve që përmbajnë këto vajra dhe eliminimin mjedisor të tyre.

4. Hartimi nga ministrit përkatëse dhe MMPAU të procedurave për ruajtjen e sigurt të NOQ-ve (kryesisht vajra të ndotura me PCB) dhe pajisjet mbajtëse të NOQ-ve deri në asgjësimin e tyre përfundimtar.

5. Përgatitja e studimeve dhe projekteve për asgjësimin e NOQ-ve ose materialeve të ndotura me NOQ.

6. Organizmi nga subjektet e interesuara të trajnimeve dhe seminareve për grupe të ndryshme të interesit mbi problemet e monitorimit, kontrollit, ruajtjes së sigurt, asgjësimit të NOQ-ve.

7. Ndërgjegjësimi i publikut lidhur me ndikimin e NOQ-ve në shëndetin e njeriut dhe mjedisin.

3.5 Përmbledhje e veprimtarive dhe mjetet e nevojshme financiare për

realizimin e PKV-së Buxheti total i nevojshëm për zbatimin e PKV parashikohet të jetë

2.367.005.000 lekë i ndarë si më poshtë: 1.329.095.000 lekë për periudhën afat-shkurtër 2007-2009 918.740.000 lekë për periudhën afat-mesme 2010-2015 119.170.000lekë për periudhën afat-gjatë 2016-2027 Në tabelën e mëposhtme jepet në mënyrë të përmbledhur buxheti i nevojshëm

për veprimtaritë kryesore që parashikon Plani Kombëtar i Veprimit.

Masat për Forcimin e Kuadrit Institucional dhe Rregullator

Buxheti afat-shkurter. 000/Lekë

Buxheti afat-mesem 000/Lekë

Buxheti afat-gjate 000/Lekë

Buxheti total 000/Lekë

1. Përfshirja e monitorimit të NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-

4.900 --- --- 4.900


8424

ve si pjesë e Progrmit Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit

2. Regjistrimi i pajisjeve dhe i vajrave me përmbajtje te PCB-ve në sektorin elektrik

2.000 --- --- 2..000

3. Perafrimi i legjislacionit me atë të BE-së

20.100 30.840 --- 50.940

4. Ngritja dhe funksionimi i strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit

4.150 3.900 7.150 15.200

Totali I 31.150 34.740 7.150 73.040 Pesticidet NOQ (përfshirë DDT-

n);

1. Përgatitja e një amendamenti të VKM për monitorimin për shtrirjen e këtij të fundit edhe në pesticidet NOQ

---- --- --- Eshte perfshire ne I.1

2. Kryerja e analizave për nivelet e pranishme të mbetjeve të pesticideve NOQ në ish depot dhe vendet e ndotura, duke përfshirë edhe vlerësimin e rrezikut

10.250 2.000 --- 12.250

3. Forcimi i kapacitetit njerëzor dhe teknik i laboratorit analitik ne IMB

24.200 --- --- 24.200

4. Përgatitja e planit të veprimit për reabilitimin e vendeve të kontaminuara me pesticide NOQ

--- 1.000 --- 1.000

Totali II 34.450 3.000 --- 37.450

PCB-t dhe Paisjet që Përmbajnë PCB-t

1. Të hartohet dhe të zbatohet një rregullore në lidhje me administrimin, trajtimin, monitorimin, heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e vajit e të pajisjeve të ndotura me PCB

--- --- --- Eshte perfshire ne I.4

2. Të hartohet dhe të zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it për administrimin, trajtimin dhe heqjeN nga përdorimi të transformatorëve të

2.190 1.100 250 3.540


8425

ndotur me PCB 3. Të trajnohen punonjësit

përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e transformatorëve

1.330 780 --- 2.110

4. Krijimi i kapaciteteve laboratorike për kryerjen e analizave për praninë e PCB–ve në vajrat e transformatorëve

6.970 --- --- 6.970

5. Rehabilitimi gradual i vendeve të ndotura me PCB

12.640 73.960 55.180 141.780

6. Eliminimi i vajit mineral të ndotur me PCB

7480 46.640 32.910 87.030

7. Hartimi dhe zbatimi i një programi kombëtar për monitorimin e PCB-ve

1.145 6.710 6.650 14.505

Totali III 31.755

129.190

94.990 255.935

Nënproduktet NOQ të Prodhuara në Mënyrë Jo të Qëllimshme

1. Kompletimi i legjislacionit dhe i rregulloreve që lidhen me kontrollin dhe parandalimin e ndotjeve industriale, si dhe me administrimin e mbeturinave

--- --- --- Eshte perfshire ne I.4

2. Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) për institucionet përgjegjëse për administrimin e mbeturinave (në veçanti administrimi i venddepozitimeve dhe parandalimi i djegies në mjedis te hapur mbetjeve te ngurta urbane)

33.500 --- --- 33.500

3. Zhvillimi politikave dhe veprimeve zbatuese për pakësimin e shkarkimeve të dioksinave nga administrimin i mbeturinave

985.000 427.500 --- 1.412.500

4. Futja e Teknikave Me të Mira (TMM) & Praktikave më të Mira Mjedisore (PMM) në sektorin industrial

38.000 50.000 --- 88.000

5. Zhvillimi dhe implementimi në shkallë të gjerë, në të gjithë vëndin, i administrimit mjdisor

67.000 220.000 --- 287.000


8426

të mbeturinave mjekësore duke minimizuar kështu shkarkimet e paqëllimshme të NOQ-ve

6. Përditësimi sistematik i inventarit të shkarkimeve

600 300 --- 900

Totali IV 1.124.100 697.800 --- 1.821.900 Mbeturinat dhe Zonat e

Kontaminuara

1. Forcimi e kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve

31.950 15.930 --- 47.880

2. Studimi i terrenit, percaktii i prioriteteve, hartimi i projekteve rehabilituese për zonat potencialisht të ndotura me NOQ

67.300 22.000 --- 89.300

Totali V 99.250 37.930 --- 137.180 Ndërgjegjësimi Publik,

Informimi, Shpërndarja e Informacionit, Trajnimi dhe Zhvillimi

1. Rritja e informimit dhe ndërgjegjësimit në komunitetet ku janë prezente NOQ-et, duke i sensibilizuar mbi efektet e tyre në shëndetin e njeriut dhe në mjedis

4.100 7.500 2.400 14.000

2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut dhe shpërndarjen e informacionit mjedisor

1.800 3.600 6.600 12.000

3. Angazhimi i OJF-ve në shpërndarjen e informacionit, sensibilizimin dhe fushatat ndërgjegjësusese

2.490 4.980 8.030 15.500

Totali VI 8.390 16.080 17.030 41.500 TOTALI I PËRGJITHSHËM 1.329.095 918.740 119.170 2.367.005

ANEKS Portofol me projekt-propozime Profil Projekti Nr. 1

1. Titulli i Projektit Studim analitik për nivelin ekzistues të ndotjeve në ish depot e pesticideve NOQ, dhe në hapësirat përreth tyre.

2. Agjencia Implementuese MBUMK, MSH , 3. Agjencia bashkëpunuese MMPAU, IMB, ISHP 4. Kohëzgjatja 2007 – 2010


8427

5. Vendi Në ish-depot e ndryshme në Durrës, Fier, Tiranë, Fushë-Krujë , Lushnje, Elbasan, Gjirokastër,etj

6. Informacion shpjegues Ish-depot janë në kushte tejet të këqija, mundësia e ndotjes se tokës dhe ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore. Këto mjedise janë krejtësisht jashtë kontrollit.

7. Qëllimi i Projektit Të njohim efektin dhe të ulim rrezikun për njerëzit. 8. Justifikimi i Projektit Është shumë e rëndësishme për vendin tonë që

njerëzit të dinë dhe të menaxhojnë riskun e pesticideve NOQ

9. Qëllimi i Projektit dhe Objektivat

Përcaktimi i niveleve të ndotjes nga NOQ-të në ish-depot , vlerësimi i riskut Parandalimi i ekspozimit të mëtejshëm të popullsisë nga pesticidet NOQ

10. Përfituesit Komuniteti i banorëve që jetojnë pranë këtyre magazinave dhe mjedisi

11. Aktivitetet

Studim mbi nivelin ekzistues të ndotjeve Kryerja e analizave për nivelin e pranishëm të pesticideve NOQ në depot dhe në tokën përreth Vlerësimi i riskut dhe rekomandimet përkatëse

12. Kosto 150.000 Euro 13. Donator Qeveria Shqiptare 14. Agjencitë e tjera Kontribuese

Qeveria Holandeze, Zvicerane etj.

15. Vendndodhja e projektit Durrës dhe Tirane Profil Projekti Nr. 2

1 Titulli i Projektit Studimi i Fizibilitetit për Repartin e Riparimit të Transformatorëve

2 Agjencitë zbatuese KESH 3 Agjencitë bashkëpunuese

Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjisë; Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave

4 Kohëzgjatja 12 muaj 5. Vendi Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë 6. Prezantimi i Projektit Në Repartin e Riparimit të Transformatorëve vijnë

për riparim transformatorë nga të gjithë Objektet e KESH-it. Reparti funksionon për një periudhë 30 vjeçare pa aplikuar asnjë kontroll mbi PCB-të. Në Shqipëri njohuritë mbi rrezikun e PCB-ve janë relativisht fillestare dhe shumë njerëz përfshirë këtu edhe zyrtarë nuk i njihnin ato deri kur filloi Projekti mbi Përgatitjen e PCV-ve në vitin 2005.


8428

Nuk u është kushtuar vëmendja e duhur pikimeve apo rrjedhjeve të PCB-ve nga transformatorët gjatë procesit të prerjes ose riparimit të tyre, nuk përdoren depozita mbledhëse në rast rreziku të pikimit të vajrave. Të gjitha sipërfaqet e betonta në këtë Repart janë të ndotura nga vaji i transformatorëve si dhe në dyshemenë e betontë kalon një kanal i kabllove elektrikë. Rreth 50 % e sasisë së përgjithshme të transformatorëve janë prodhuar para vitit 1990 (rreth 6,000 copë) dhe mosha mesatare e transformatorëve është shumë e vjetër: 28 vjet. Meqenëse nuk ekzistojnë konceptet lidhur me rrezikshmërinë e PCB-ve, vaji dielektrik i përdorur dhe i përzier është përdorur për të rimbushur transformatorët e riparuar. Transformatorët e përdorur ruhen në ambient të hapur jashtë ndërtesës direkt në tokë dhe të ekspozuar ndaj shiut. Në këto kushte ekziston rreziku i rënies së zjarrit, për më tepër që Reparti ndodhet në një zonë urbane shumë afër godinave të banimit.

7. Arsyeja e Projektit Të përzgjedhë alternativën më të mirë: Rregullimin e Repartit ekzistues (Dekontaminimin dhe Rehabilitimin e ndërtesës dhe jashtë saj), ose Ndërtimin e Repartit të ri.

8. Justifikimi i Projektit Meqenëse Reparti ekzistues është qendra e vetme në të gjithë vendin ku riparohen transformatorë që prej 30 vjetësh pa asnjë kontroll për PCB-të, mjedisi jashtë dhe brenda Repartit është shumë i ndotur duke ndikuar kështu në shëndetin e njerëzve dhe në gjithë mjedisin përreth. Projekti do të sigurojë një Menaxhim të Qëndrueshëm Mjedisor për cilëndo nga alternativat, qoftë për Repartin ekzistues të Riparimit të Transformatorëve ose për ndërtimin e Repartit të ri. Ky Projekt do të përgatisë një VNM mbi PCB-të në Repartin ekzistues dhe zonën e populluar afër Repartit, si dhe për variantin e dytë me qëllim që të sigurojë se ky projekt do të jetë i besueshëm si nga ana shoqërore ashtu dhe nga ana ekonomike. Zbatimi i këtij projekti do të përmirësojë rrënjësisht situatën mjedisore të këtij Reparti duke rritur nivelin e ndërgjegjësimit të punonjësve mbi rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në mjedis.


8429

9 Qëllimi i Projektit dhe Objektivat

Të përgatisë studim të plotë fizibiliteti mbi nivelin e ndotjes në Repartin ekzistues dhe zonën e populluar afër tij. Gjithashtu të përcaktojë koston gjatë proceseve dhe fazave të ndryshme duke përfshirë dekontaminimin dhe rehabilitimin e Repartit dhe jashtë tij. Të përgatisë studim të plotë fisibiliteti për Repartin e ri të Riparimit të Transformatorëve në një vend tjetër, duke përfshirë koston e dekontaminimit të Repartit ekzistues dhe atë të ndërtimit të Repartit të ri. Ky projekt gjithashtu do të japë mundësinë për të krahasuar këto dy alternativa për të përzgjedhur më të mirën ndërmjet tyre, atë me paraqitje më të mirë mjedisore dhe me kosto më të ulët. Të përzgjedhë alternativën më të mirë për vendin e riparimit të transformatorëve pa ndonjë ndikim në shëndetin e njerëzve dhe në mjedis.

10 Përfituesit Punonjësit e Repartit të Riparimit të Transformatorëve, popullsia që jeton afër këtij Reparti, KESH/OST.

11 Aktivitetet

a– Seminar trajnimi për të gjithë sipërmarrësit e PCB-ve: NjAM, Ministria e Mjedisit, Përgjegjësit e Objekteve. Qëllimi i seminarit është që të tregojë dhe të qartësojë më tej cilësitë ndotëse të PCB-ve: Burimet e ndotjes, Identifikimin e ndotjes, Variantet teknikë për rregullimin (Biodegradimin, Larjen me tretës, Djegien në furra, Desorbimin termik, Distilimin e PCB-ve në temperaturë të ulët). Është e rëndësishme t’u jepet punëtoreve një informacion i drejtë që ata të ndërgjegjësohen për rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në mjedis. b- në Repart 1. Të kryhet marrja e mostrave dhe analiza për të gjithë transformatorët që ndodhen në Repart. Gjithashtu të përcaktohet niveli i PCB-ve në betonin e ndërtesës dhe në tokë jashtë ndërtesës në mënyrë që të përcaktohet thellësia e ndotjes. 2. Të kryhen analiza me përzgjedhje në mostra toke gjatë proceseve të ndryshme (të biodegradimit, procesit të larjes me tretës) në thellësi të ndryshme. 3. Vlerësim i plotë i ndotjes në ndërtesë dhe jashtë saj.


8430

3. Të kryhet studim i plotë i fisibilitetit për Repartin ekzistues duke përfshirë rregullimin (dekontaminimin dhe rehabilitimin) e ndërtesës dhe rregullimin e mjedisit jashtë (varianti teknik dhe kosto e rregullimit) 4. Të kryhet studim i plotë i fisibilitetit për dekontaminimin e Repartit dhe mjediseve të tij dhe ndërtimin e Repartit të ri. Masat rregulluese konsistojnë në largimin e gjithë materialeve të ndotura dhe sistemimin e tyre në depozita metalike, transportimin e tyre në Objekte për ruajtjen e përkohshme deri në eliminimin e tyre përfundimtar. 5. Përcaktimi i kostos për ndërtimin e Repartit të ri (duhet dekontaminimi i vendit dhe ndërtimi i Repartit të ri) dhe i kostos për Repartin ekzistues që do të rehabilitohet (gjatë fazave dhe proceseve të ndryshme që kërkon dekontaminimin dhe rehabilitimin i tij brenda dhe jashtë) dhe krahasimi i këtyre dy kostove për të përzgjedhur atë më të ultën.

12 Kosto e vlerësuar 350 000 EURO

13 Donatorët kryesorë Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH.

14 Agjenci të tjera kontribuese

Qeveria Shqiptare, KESH

15 Vendndodhja e projektit

Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë

Profil Projekti Nr.3:

1. Titulli i Projektit Rehabilitimi i Mjediseve të ndotura me PCB (i Repartit të Riparimit të Transformatorëve)

2 .Agjencitë zbatuese KESH 3 .Agjencitë bashkëpunuese

Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjisë, Instituti i Shëndetit Publik, Fakulteti e Shkencave të Natyrës dhe kompani private.

4 .Kohëzgjatja 24 muaj 5 .Vendi Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë 6 .Prezantimi i Projektit Në Repartin e Riparimit të Transformatorëve vijnë

për riparim transformatorë nga të gjithë Objektet e KESH-it. Reparti funksionon që prej 30 vjetësh e deri tani pa aplikuar asnjë kontroll mbi PCB-të. Në Shqipëri njohuritë mbi rrezikun e PCB-ve janë relativisht fillestare dhe shumë njerëz përfshirë


8431

këtu edhe zyrtarë nuk i njihnin ato deri kur filloi Projekti mbi Përgatitjen e PCB-ve në vitin 2005. Nuk u është kushtuar vëmendja e duhur pikimeve apo rrjedhjeve të PCB-ve nga transformatorët gjatë procesit të pritjes ose riparimit të tyre, nuk përdoren depozita mbledhëse në rast rreziku të pikimit të vajrave. Të gjitha sipërfaqet e betonta në këtë Repart janë të ndotura nga vaji i transformatorëve si dhe në dyshemenë e betontë kalon një kanal i kabllove elektrikë. Rreth 50 % e sasisë së përgjithshme të transformatorëve janë prodhuar para vitit 1990 (rreth 6,000 copë) dhe mosha mesatare e transformatorëve është shumë e vjetër: 28 vjet. Meqenëse nuk ekzistojnë konceptet lidhur me rrezikshmërinë e PCB-ve, vaji dielektrik i përdorur dhe i përzier është përdorur për të rimbushur transformatorët e riparuar. Transformatorët e përdorur ruhen në ambient të hapur jashtë ndërtesës direkt në tokë dhe të ekspozuar ndaj shiut. Në këto kushte ekziston rreziku i rënies së zjarrit, për më tepër që Reparti ndodhet në një zonë urbane shumë afër godinave të banimit.

7. Arsyeja e Projektit Procesi i rregullimit (i dekontaminimit dhe i rehabilitimit) të Repartit dhe mjediseve rreth tij do të kryhet në përputhje me MQM. Më qëllim për të rritur ndërgjegjësimin e të gjithë punonjësve dhe punëtorëve të ekspozuar ndaj PCB-ve dhe me ndihmën e ekspertëve mjedisorë të KESH/OST do të merren masat e duhura siç janë zhvillimi i disa programeve të edukimit dhe seminareve të trajnimit në lidhje me rrezikshmërinë e PCB-ve dhe ndikimin e tyre në shëndetin e njeriut dhe në mjedis.

8. Justifikimi i Projektit Sigurimi i një MQM për rregullimin e këtij mjedisi të ndotur. Ky Projekt do të përmirësojë rrënjësisht situatën mjedisorë të këtij Reparti duke rritur nivelin e ndërgjegjësimit të punonjësve mbi rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në mjedis. Zbatimi i këtij projekti do të mbulojë testimin për PCB të të gjithë transformatorëve në Repart, përcaktimin e PCB-ve në betone dhe në tokë gjatë proceseve të ndryshme. Ky Projekt do të përgatisë një VNM mbi PCB-të në Repartin ekzistues dhe zonën e populluar afër Repartit, me qëllim që të sigurojë se ky projekt do të jetë i


8432

besueshëm si nga ana shoqërore ashtu dhe nga ana ekonomike.


Përmirësimi i situatës mjedisore. Të gjithë punonjësit të ndërgjegjësohen për rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe mjedis.

Përmirësimi i problemeve lidhur me ndikimin e PCB-ve në Repart dhe zonën përreth.

10. Përfituesit Punonjësit e Repartit të Riparimit të Transformatorëve, popullsia që jeton afër këtij Reparti, KESH/OST.

11 Aktivitetet

a– Seminar trajnimi për të gjithë subjektet e interesuara:NjAM, MMPAU, KESH, METE, Përgjegjësit e Objekteve. Qëllimi i seminarit është që të tregojë dhe të qartësojë më tej vetitë ndotëse të PCB-ve: Burimet e ndotjes, Identifikimin e ndotjes, Variantet teknike për rregullimin (Biodegradimin, Larjen me tretës, Djegien në furra, Desorbimin termik, Distilimin e PCB-ve në temperaturë të ulët). Përdorimin e Mjeteve Mbrojtëse Personale si masa mbrojtëse ndaj PCB-ve. Është e rëndësishme t’u jepet punëtorëve një informacion i drejtë që ata të ndërgjegjësohen për rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në mjedisin përreth.

b- Rregullimi i Repartit dhe mjedisit 1. Masat rregulluese konsistojnë në largimin e të gjitha materialeve të ndotura në ndërtesë dhe jashtë saj (duke përfshirë vajin, dheun, betonin, transformatorët dhe materialet e tjera të ndotura), sistemimin e tyre në depozita metalike dhe transportimin e tyre në Objektin e ruajtjes së përkohshme deri në eliminimin përfundimtar të tyre. Depozitat metalike do të etiketohen me tabela ngjyrë të verdhë që tregojnë praninë e mbetjeve të rrezikshme. Për të vendosur teknologjinë e dekontaminimit kërkohet të kryhen disa teste paraprake.

2. Rehabilitimi i ndërtesës dhe i mjediseve përreth do të përfshijë zonën e pranimit (të peshimit, marrjes së mostrave), zonën e riparimit, zonën e tharjes së transformatorëve, dhomat e dusheve, banjat, dhomat e veshjeve…..


8433

12. Kosto e vlerësuar 300 000 EURO

13. Donatorët kryesorë Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH

14. Agjenci të tjera kontribuese

Qeveria Shqiptare, KESH

15. Vendndodhja e projektit

Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë


8434

Profil Projekti Nr. 4

1 Titulli i Projektit Analizat e PCB-ve 2 Agjencitë zbatuese KESH/OST, MM 3 Agjencitë bashkëpunuese

METE, MMPAU.

4 Kohëzgjatja 18 muaj 5 Vendi Tirana 6 Prezantimi i Projektit Në Shqipëri funksionojnë disa laboratorë që u

përkasin Institucioneve shtetërore dhe më pak sektorit privat, në të cilët kryhen analiza specifike për qëllime të ndryshme. Sidoqoftë, aktualisht asnjë nga këta laboratorë nuk është i fokusuar në analizën e PCB-ve qoftë si përbërës në produkte ose në formën e mbetjeve, pra në Shqipëri nuk funksionojnë laboratorë që të kryejnë analizat e PCB-ve. Para pak vitesh në Shqipëri janë analizuar PCB-të në vaj dhe në tokë në laboratorë shkencorë por jo të akredituar. Por aktualisht analizat e PCB-ve nuk mund të kryhen për shkak të mungesës së reagentëve ose te metodikave analitike të kohës si dhe për mungesë të stafit të përgatitur.

7 Arsyeja e Projektit Të zgjerohet dhe propagandohet informacioni dhe njohuritë mbi rrezikshmërinë e PCB-ve dhe pasojat e tyre. Të krijohen dhe forcohen stafe laboratorikë të përgatitur analizimin e PCB-ve. Të merret në konsideratë dhe të vlerësohet një mjedis i sigurt dhe mbrojtja personale nga ndikimi i PCB-ve.

8 Justifikimi i Projektit Ky projekt synon të përmirësojë nivelin e përgatitjes së stafit laboratorik që punon me analizat e PCB-ve. Zbatimi i këtij projekti do të mbulojë të gjitha proceset për përmirësimin e nivelit të aftësimit të stafit laboratorik dhe ngritjen e cilësisë së analizimit të PCB-ve në vaj, tokë dhe mbetjet e ngurta me qëllim për të marrë të dhëna të plota mbi përmbajtjen e PCB-ve në pajisjet elektrike.


8435


Të ngrejë nivelin e punës dhe të akreditojë laboratorët ekzistues dhe/ose të krijojë laboratorë të rinj analitikë të specializuar për analizat e PCB-ve. Të arrihet cilësi e lartë në analizimin e PCB-ve. Analizimi kërkon pajisje dhe materiale analizuese të veçanta dhe duhet të kryhet nga persona të përgatitur në përdorimin e tyre. Të arrihet një ndarje e plotë ndërmjet pajisjeve elektrike dhe materialeve në përdorim me PCB dhe pa PCB, në mënyrë që mirëmbajtja e tyre dhe nxjerrja jashtë përdorimit të kryhen në përputhje me MQM.

10 Përfituesit Objektet e KESH/OST, Objektet elektrike të Ushtrisë, Sektori privat.

11 Aktivitetet

Aktivitetet më të rëndësishme të këtij projekti janë identifikimi i kërkesave laboratorike, specifikimi dhe blerja e pajisjeve, reagentëve dhe standardeve për konsum dhe trajnimi i stafit. Akreditimi i laboratorëve të aftë të kryejnë analiza dhe të japin rezultate të sakta në nivelin e kërkuar. Kryerja e analizave të PCB-ve në vaj, tokë, pjesët e ngurta të pajisjeve në të gjithë Objektet e KESH/OST, Sektorit te Mbrojtjes dhe në sektorin privat.


13 Donatorët kryesorë Banka Botërore, Banka Europiane e Investimeve, BERZH, GEF

14 Agjenci të tjera kontribuese

Qeveria Shqiptare, KESH, GTZ

15 Vendndodhja e projektit

Tirana

Profil Projekti 5:

1 Titulli i Projektit Mbledhja, transportimi dhe ruajtja e përkohshme e vajit dhe pajisjeve të ndotura me PCB

2 Agjencitë zbatuese KESH/OST 3 Agjencitë bashkëpunuese

MMPAU, METE, MM, Kompani private

4 Kohëzgjatja 24 muaj 5 Vendi Në të gjithë vendin 6 Prezantimi i Projektit Deri para pak vitesh në KESH/OST nuk ka pasur

ndonjë strukturë institucionale për të ndjekur problemet mjedisore, nuk janë mbajtur regjistrime


8436

mbi prodhimin dhe menaxhimin e mbetjeve, nuk janë përgatitur procedura të brendshme për menaxhimin e mbetjeve që të ndihmonin në përgatitjen e udhëzimeve për trajtimin e mbetjeve, për të vendosur përgjegjësitë për menaxhimin e mbetjeve dhe për të vendosur detyrat për regjistrimin e prodhimit të mbetjeve. Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve në Objektet e KESH-it për njohjen e ndikimit të PCB-ve është shumë i ulët. Deri tani të gjitha mbetjet shkarkohen në tokë ose në lumë pa asnjë lloj trajtimi duke krijuar ndotje mjedisore në tokë, ujërat sipërfaqësorë dhe ndofta ujërat nëntokësorë duke ndikuar në shëndetin e njerëzve, kafshëve dhe në të gjithë mjedisin përreth. Në Shqipëri nuk ka ndonjë Objekt që të shërbejë për ruajtjen e përkohshme të mbetjeve. Për më tepër, nuk ka ndonjë Objekt ku të trajtohen këto mbetje. Në Objektet e KESH-it janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të prodhuar para vitit 1970 që kanë krijuar ndotje mjedisore sidomos në tokë dhe ujëra nëntokësorë për shkak të rrjedhjeve dhe pikimeve të vajit gjatë procesit të mirëmbajtjes ose vjetërsisë së tyre. Pjesa më e madhe e transformatorëve është e vendosur direkt në tokë ose në bazament mbajtës por nuk ka depozita dytësore poshtë transformatorëve, lehtësisht mund të shikosh tokën e ndotur poshtë transformatorëve, kështu që është e nevojshme të bëhet një menaxhim i sigurt dhe investigime mbi ndotjen e tokës dhe ujërave nëntokësorë.

7 Arsyeja e Projektit Trajnimi për menaxhimin e PCB-ve i punonjësve mjedisorë shtetërorë, i ekspertëve mjedisorë të KESH/OST dhe i punonjësve të ndërmarrjeve që ndikohen nga prania e PCB-ve. Menaxhimi sa më i mirë i mbetjeve kimike dhe të rrezikshme, brenda kuadrit të konventave mjedisore përkatëse dhe legjislacionit shqiptar për mbrojtjen e mjedisit.

8 Justifikimi i Projektit Projekti do të japë koncepte praktike të MQM dhe teknologji në përputhje me detyrimet që rrjedhin nga Konventa e Stokholmit lidhur me menaxhimin e PCB-ve.


Të merren masa efektive për grumbullimin, transportimin, ruajtjen e përkohshme të vajit PCB


8437

dhe të pajisjeve të ndotura në bazë të Konventës së Stokholmit lidhur me kimikatet e rrezikshme.

Të arrihet një MQM për mbetjet që përmbajnë PCB.

10 Përfituesit

Objektet e KESH/OST, MM, popullsia që jeton pranë zonave të ndotura, kafshët, flora dhe fauna.

11 Aktivitetet

Aplikimi i një MQM në Objektet energjetike, repartet, nën-stacionet elektrikë, magazinat, transformatorët dhe gjithë pajisjet e tjera në përdorim, të ndotura me PCB.

Nxitja e marrjes së masave për të ulur ekspozimin dhe rrezikimin prej PCB-ve.

Inspektimi i rregullt i rrjedhjes së pajisjeve. Identifikimi i vendeve të ndotura për të përzgjedhur dhe dhënë prioritet atyre që kërkojnë MQM. Etikëtimi me ngjyrë të verdhë i të gjithë pajisjeve dhe depozitave të ndotura që janë në pritje të procesit të mëtejshëm. Hartimi i strategjisë për pakësimin gradual të pajisjeve elektrike dhe materialeve të tjera që përmbajnë dhe/ose janë të ndotura me PCB. Heqja nga përdorimi sipas kërkesave teknike bazuar në MQM dhe rekomandimet e Konventës së Stokholmit e pajisjeve dhe mbetjeve me PCB. Transportimi dhe ruajtja e pajisjeve dhe mbetjeve me PCB në përputhje me MQM dhe rregulloret në fuqi. Ndërmarrja e gjithë masave të duhura për mbrojtjen nga difektet elektrikë që mund të përfundojnë me zjarr. Të bëhen të gjitha përpjekjet për të arritur një MQM të mbetjeve që përmbajnë PCB. Dhënie prioriteti maksimal menaxhimit të pajisjeve me nivel të lartë PCB.

Zhvilimi i aktiviteteve ndërgjegjësuëse më të gjithë punonjësit pjesëmarrës në këtë projekt për përdorimin e pajisjeve mbrojtëse personale.


13 Donatorët kryesorë GEF, GTZ, BE, Banka Botërore, BERZH, BEI, SAEFL (Agjencia Zvicerane për Mjedisin, Pyjet dhe Tokat)

14 Agjenci të tjera kontribuese Qeveria Shqiptare, KESH, MM


8438

15 Vendndodhja e Projektit

Në të gjithë objektet energjetike të prekura nga PCB-të.


8439


1 Titulli i Projektit Sistemi i plotë i kontrollit dhe monitorimit të PCB-ve

2 Agjencitë zbatuese KESH/OST, 3 Agjencitë bashkëpunuese

MMPAU, METE, MM, Doganat,

4 Kohëzgjatja 12 muaj 5 Vend Tiranë, Durrës 6 Prezantimi i Projektit Në Shqipëri nuk ka një sistem për monitorimin e

PCB-ve dhe mbetjeve të tyre. Kërkimet shkencore në fushën e PCB-ve ne Republikën e Shqipërisë janë në fillimet e tyre për shkak të pamjaftueshmërisë së pajisjeve në laboratorë dhe mungesës së stafit të përgatitur. Megjithatë janë kryer pak studime të shkëputura mbi praninë e PCB-ve në mjedis dhe në shëndetin e njeriut.

7 Arsyeja e Projektit Do të ndërmerren analiza të gjithanshme dhe sistematike për të dhënë një pamje të plotë mbi mjedisin dhe shëndetin e popullatës në të gjithë vendin. Krijimi i një rrjeti për bashkëpunim, shkëmbimi i të dhënave dhe informacionit ndërmjet institucioneve shkencore të përfshirë në aktivitete kërkimore mbi PCB-të, hartimi i programit të monitorimit, identifikimi i përgjegjësive monitoruese dhe laboratorëve analitikë, zhvillimi i sistemit të informimit për procesin e monitorimit dhe dhënies së rezultateve, blerja e pajisjeve për marrjen e mostrave dhe analizën e PCB-ve dhe procesi i trajnimit të personave përgjegjës për monitorimin dhe analizimin e PCB-ve, sistemi i përparuar i sigurisë së cilësisë dhe i kontrollit të cilësisë në laboratorët shqiptarë do të jenë shumë të dobishme për hartimin dhe zbatimin e programit kombëtar të monitorimit të PCB-ve.

8 Justifikimi i Projektit Sistemi i kontrollit dhe i monitorimit të PCB-ve do të sigurojë që në Shqipëri të mos hyjnë më materiale të pakontrolluara që mund të përmbajnë PCB si dhe të gjithë materialet dhe pajisjet që dyshohen të jenë të ndotur me PCB do të nxirren jashtë përdorimit dhe do të eliminohen sipas rregullave ndërkombëtare, për të siguruar shëndetin e popullsisë dhe mjedis të pastër.


8440

Shqipëria e ka të nevojshme ta ketë këtë sistem të kontrollit dhe monitorimit të PCB-ve sepse deri tani askush nuk e di nëse pajisjet tona dhe mjedisi janë të ndotur me PCB apo jo, duhet të ketë nën kontroll të gjitha pajisjet elektrike dhe vajrat që hyjnë në vend, për një kontroll të mirë të të gjitha lëvizjeve të pajisjeve dhe vajrave ndërmjet Objekteve të ndryshëm për të shmangur ndotjen e mëtejshme të tyre.


Qëllimi i këtij projekti është të hartojë dhe zbatojë sistemin e kontrollit dhe monitorimit të PCB-ve. Programi i monitorimit të PCB-ve konsiston në kontrollin sistematik të PCB-ve në materialet e lëngëta dhe pajisjet e ngurta për të gjitha pajisjet që hyjnë e dalin në çdo Objekt dhe në pikat doganore ku kryhet eksporti dhe importi i tyre.

Të zbatohet një sistem i plotë i monitorimit të PCB-ve në Shqipëri: i materialeve me PCB që importohen dhe lëvizin ndërmjet çdo Objekti, pra në materialet e lëngëta dhe pajisjet e ngurta të ndotura me PCB me qëllim shmangien e përzierjes së vajrave të ndotur me vajrat e pandotur.

10 Përfituesit

Magazinat e KESH/OST, Reparti i Riparimit të Transformatorëve, Reparti i Trajtimit të Vajrave, Doganat e shtetit, të gjithë nënstacionet elektrikë dhe Reparti i riciklimit të pjesëve metalike.

11 Aktivitetet

- Sistemi i kontrollit dhe monitorimit të PCB-ve do të kontrollojë të gjitha materialet e importuara të cilat mund të përmbajnë PCB: Vaj mineral për transformatorë Transformatorë “Vaji i përdorur” Kondensatorë

- Kontrolli do të ushtrohet në të gjithë pajisjet elektrike dhe materialet që lëvizin nga njëri Objekt në tjetrin: Magazinave të KESH/OST, MM dhe doganave të shtetit Magazinave të KESH/OST dhe Repartit të Riparimit të Transformatorëve Repartit të Riparimit të Transformatorëve dhe Repartit të Trajtimit të Vajrave Gjithë nën-stacioneve elektrikë dhe Repartit të Riparimit të Transformatorëve.


8441

- Kontrolli i dokumentacionit të transportimit të mbetjeve të rrezikshme ndërmjet: KESH/OST dhe Reparteve të Ruajtjes së Përkohshme KESH/OST dhe Repartit të Riparimit të Transformatorëve KESH/OST dhe Repartit të Trajtimit të Vajit KESH/OST dhe Repartit të Riciklimit të Pjesëve të Ngurta KESH/OST dhe Reparteve të Djegies Repartit të Riparimit të Transformatorëve dhe Repartit të Trajtimit të Vajit Objekteve dhe Reparteve të Ruajtjes së Përkohshme Reparteve të Ruajtjes së Përkohshme dhe Furrave të djegies

Organizimi i një seminari trajnimi nga ana e një eksperti të fushës përkatëse për të shpjeguar mekanizmin e ndotjes me vaj dhe të ndotjes së materialeve porozë me vaj, mekanizmin e ndotjes së tërthortë, metodologjinë e përcaktimit të PCB-ve etj, me pjesëmarrjen e stafit të KESH/OST, NjAM, punonjësve të doganave, të Ministrisë së Mjedisit etj.


13 Donatorët kryesorë GEF, GTZ, Bashkimi Europian, SAEFL, Banka Botërore, SECO

14 Agjenci të tjera kontribuese Qeveria Shqiptare, KESH,MM

15 Vendndodhja e Projektit Tiranë dhe Durrës


8442

Profil Projekti Nr 7

1- Titulli i Projektit Rregullorja për PCB-të

2- Agjencitë Zbatuese KESH/OST 3- Agjencitë Bashkëpunuese

MMPAU, METE, MM

4- Kohëzgjatja 12 muaj 5- Vendi Tiranë 6- Prezantimi i Projektit Shqipëria është në proces hartimi të legjislacionit në lidhje me

mbrojtjen e mjedisit. Legjislacioni mjedisor po plotësohet dhe përmirësohet në përputhje me direktivat e BE. Në të kaluarën, Shqipëria nuk ka pasur shumë mundësi për evidentimin e ndotjeve me PCB dhe ndikimin e tyre në mjedis dhe në njerëz si dhe nuk ka pasur sistem monitorimi të PCB-ve në vend. Aktualisht, nuk ka legjislacion specifik në lidhje me aktet dhe rregulloret drejtuar problemeve të PCB-ve (menaxhimin, ruajtjen, monitorimin, nxjerrjen jashtë përdorimit dhe eliminimin) dhe sistemin e monitorimit të tyre në vend. Vendimi KM Nr. 103, datë 31.3.2002 për ”Monitorimin e mjedisit në Republikën e Shqipërisë” nuk përcakton detyrat që duhet të ketë KESH-i apo ndërmarrjet që varen prej tij, për monitorimin e PCB-ve në vajrat që përmbajnë pajisjet në objekte të ndryshme të KESH-it. Gjithashtu, nuk janë bërë inspektime në lidhje me këtë problem sepse legjislacioni përkatës nuk i mbulon aspektet mbi PCB dhe pajisjet e ndotura me PCB. Vendimi KM Nr. 103, datë 31.3.2002 për ”Monitorimin e mjedisit në Republikën e Shqipërisë” nuk përcakton detyrat se cili nga institucionet duhet të monitorojë prezencën e PCB-ve në vajin e pajisjeve në objekte të ndryshme. Kërkesat mjedisore siç janë, kontrolli i ujit të ndotur dhe i mbetjeve të ngurta të ndotura me PCB, nuk ekzistojnë, nuk janë mbajtur regjistrime mbi prodhimin dhe menaxhimin e ndotjes. Për shkak të mungesës së legjislacionit dhe procedurave për administrimin mjedisor të PCB-ve, ndikimi dhe rreziku në shëndetin e njerëzve dhe mjedis do vazhdojë të jetë prezent. Gjithsesi, ekzistojnë masa të përgjithshme të cilat shërbejnë për menaxhimin e substancave kimike dhe mbetjeve të rrezikshme duke përfshirë dhe PCB-të. Gjenden instrumente ligjore të caktuara në dekretet Qeveritare, siç është ligji bazë për mjedisin me nr. 8934 “Ligji mbi mbrojtjen e mjedisit”, Ligji Nr. 9263, datë 29.7.2004 për “Ratifikimin e Konventës së Stokholmit për Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm”, Ligji Nr. 9108, datë 17.7.2003 për “Substancat dhe Preparatet Kimike” i cili rregullon administrimin e substancave dhe preparateve kimikë për të mbrojtur jetën e njerëzve dhe mjedisin nga rreziqet që mund të shkaktojnë këto lëndë të rrezikshme, Vendim i KM Nr. 824, datë 11.12.2003 për


8443

”Klasifikimin, ambalazhimin, etiketimin dhe ruajtjen e substancave dhe preparateve të rrezikshëm” i cili detyron palët të raportojnë për burimet e ndotjes dhe substancat kimike që janë objekt i Konventës. NjAM në KESH, mbështetur në Sistemin e Menaxhimit të Mjedisit (SMM) ka zhvilluar disa plan-veprime siç janë “Plan Veprimi për parandalimin e rrjedhjes së vajrave, kontrollin dhe masat zbutëse/eliminuese ndaj tyre në objektet e KESH-it”, “Plan-Veprimi për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme”, “Plan-Veprimi mbi përgatitjen për përballimin e situatave emergjente në objektet e KESH-it”, dhe “Program për pajisjet mbrojtëse personale” për një menaxhim më të mirë të problemeve mjedisore në N/stacione, HEC-e dhe TEC, në përputhje me Politikat Mjedisore, me qëllim kontrollin dhe/ose zbutjen e ndikimeve në mjedis për shkak të rrjedhjeve të vajit, për të përmirësuar situatën mjedisore.

7- Arsyeja e Projektit Për shkak të mungesës së legjislacionit në lidhje me menaxhimin e PCB-ve, si pasojë e nivelit të ulët të informimit dhe ndërgjegjësimit mbi PCB-të për të gjithë grupet e popullsisë, veçanërisht punonjësit e ekspozuar potencialisht ndaj PCB-ve në sektorin shtetëror dhe atë privat, kërkohet menjëherë të hartohet dhe të zbatohet Rregullore për PCB-të në përputhje me Konventën e Stokholmit, Bazelit dhe Roterdamit, gjithashtu dhe me legjislacionin Shqiptar. Ajo do të ketë ndikim pozitiv jo vetëm në ndërgjegjësimin e publikut për rrezikun e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në mjedis por gjithashtu në menaxhimin e PCB-ve dhe mbetjeve me PCB, në bashkëpunim me Objekte të ndryshme për menaxhimin e ruajtjes së të dhënave dhe raportimin përfundimtar, shkëmbimin e informacionit ndërmjet institucioneve të përfshira për analizën e PCB-ve, sistemin e monitorimit për kontrollin e PCB-ve, etj. Publiku më i ekspozuar potencialisht siç janë punëtorët dhe punonjësit që punojnë në Objekte energjetike, impiante dhe magazina që preken nga ndikimi i PCB-ve në shëndetin e tyre, duhet të mbrohen nga ligjet dhe instrumentet ligjore përkatëse siç është Rregullorja për menaxhimin e PCB-ve që çlirohen. Gjithashtu sipas strukturës së Rregullores do të përpunohen udhëzues përkatës dhe programe pune si dhe do të organizohen seminare për të rritur ndërgjegjësimin e punonjësve mbi rreziqet e PCB-ve.

8- Justifikimi i Projektit Hartimi i Rregullores për PCB-të do të siguronte një dokument shumë të rëndësishëm për MQM për PCB, në përputhje me kërkesat sipas Konventës së Stokholmit. Kjo Rregullore do të jetë një mbështetje e mirë për përcaktimin e prioriteteve për menaxhimin e PCB-ve, në përgatitjen e udhëzuesve ndërkombëtar, procedurave të menaxhimit të mbetjeve ndërkombëtare të cilat do të siguronin udhëzime për ruajtjen, grumbullimin, transportin dhe eliminimin e mbetjeve, programe


8444

dhe plan-veprime që ndihmojnë në vendosjen e përgjegjësive për menaxhimin e mbetjeve dhe përcaktimin e detyrave për regjistrimin e prodhimit të mbetjeve. Për shkak të mungesës së legjislacionit në lidhje me menaxhimin e PCB-ve dhe situatës së tanishme mjedisore, kërkohet menjëherë të hartohet dhe të zbatohet Rregullore për PCB në përputhje me Konventën e Stokholmit, Bazelit dhe Roterdamit, gjithashtu dhe me legjislacionin Shqiptar.

9- Qëllimet e Projektit Të hartohet dhe të zbatohet Rregullore në lidhje me menaxhimin, ruajtjen, nxjerrjen nga përdorimi dhe eliminimin e vajit dhe mbetjeve të ndotura me PCB. Menaxhim të mirë nga pikëpamja mjedisore i PCB-ve deri në fund të jetës së transformatorëve.

10- Objektivat Zbatimi i rregullores specifike për PCB-të. Sistemimi i pajisjeve dhe aksesorëve/pjesëve elektrike në përdorim dhe jashtë përdorimit që përmbajnë dhe/ose janë të ndotur me PCB për qëllim të MQM.

11- Përfituesit Punonjësit e KESH/OST, sektori privat dhe shtetëror që kanë lidhje me PCB-të, popullsia e prekur nga rreziku i PCB-ve.

12- Aktivitetet Krijimi i një grupi pune ligjor dhe teknik duke përfshirë të gjithë sipërmarrësit e PCB-ve nga Ministria e Mjedisit, Ministria e Energjisë, Tregtisë dhe Ekonomisë, KESH/OST, Kompanitë private, Agjencitë Mjedisore & Zhvillim, OJQ. Studimi i legjislacionit ekzistues Shqiptar dhe Rregulloreve ndërkombëtare, UNEP-it dhe Konventës së Bazel-it, legjislacionit të KE në lidhje me menaxhimin e PCB-ve për zhvillimin e Rregullores. Organizimi i takimeve në vend më qëllim marrjen në konsideratë të sugjerimeve që kanë punonjësit në lidhje me kushtet e tyre të punës.

13- Buxheti i vlerësuar 50 000 USD 14- Donatorët kryesorë Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e Investimeve,

SECO, GEF, BERZH, Qeveria Shqiptare, KESH 15- Vendndodhja e projektit

Nuk aplikohet


8445


1- Titulli i Projektit Inventari i hollësishëm i PCB-ve

2- Agjencitë Zbatuese KESH/OST, MM

3- Agjencitë Bashkëpunuese

MMPAU, METE, shoqëritë private

4- Kohëzgjatja 24 muaj

5- Vendi Tiranë

6- Prezantimi i Projektit

Në të kaluarën në Shqipëri, nuk janë bërë përpjekje për evidentimin e ndotjes nga PCB-të dhe ndikimin e tyre në mjedis dhe shëndetin e njerëzve. Inventari paraprak i PCB-ve, i cili ka filluar të hartohet në Qershor 2005, është përgatitur nga Njësia e Menaxhimit të Mjedisit në KESH (Korporata Elektroenergjitike Shqiptare - Kompania e vetme furnizuese energjetike në Shqipëri, e cila u shërben më shumë se 900.000 konsumatorëve të ndodhur në të gjithë territorin e vendit) dhe është fokusuar kryesisht në transformatorët dhe kondensatorët e objekteve të KESH/OST dhe Reparteve Ushtarak. Metoda e inventarit është mbështetur në udhëzuesit rekomandues ndërkombëtar dhe në informacionin më të mirë të vlefshëm në Shqipëri. Qëllimi kryesor i këtij inventari ishte identifikimi i të gjitha pajisjeve elektrike që mund të përmbajnë vaj me PCB ose vaj mineral të ndotur me PCB si dhe sasinë e mbetjeve me PCB, me qëllim plotësimin e kërkesave të Konventës së Stokholmit për përcaktimin e udhëzuesve ekzistues në vend dhe për vendosjen e përparësive për proceset e tjera. Për shkak të mungesës së informacionit dhe evidencave të vlefshme në vend, NjAM ka përgatitur dhe shpërndarë në të gjithë objektet e KESH/OST një pyetësor i cili kërkon të gjithë informacionin e nevojshëm rreth transformatorëve/pajisjeve që duhet të inventarizohen, siç janë viti dhe vendi i prodhimit, përmasat, pesha dhe kapaciteti, statusi, mirëmbajtja, gjendja mjedisore gjatë përdorimit, ndikimi në mjedis, të dhëna për vajin e pajisjes (pesha e vajit, emri në treg i vajit) etj. Inventari paraprak ka identifikuar kryesisht problemet që lidhen me PCB-të: PCB-të nuk janë prodhuar kurrë në Shqipëri. Vaji i transformatorëve është importuar gjithmonë nga shtete të tjera të Europës ose Azisë. Transformatori më i vjetër në KESH/OST është rus, prodhuar në vitin 1950. Në të kaluarën furnizuesit kryesorë të Shqipërisë me transformatorë kanë qenë BRSS dhe Kina. Transformatorët e prodhuar në BS janë të moshës rreth 50 vjet. Pjesa më e madhe e transformatorëve në Shqipëri janë kinezë, rusë, bullgarë, maqedonas dhe rumunë. Gjatë viteve të fundit janë importuar shumë transformatorë nga


8446

Italia, Kroacia, Zvicra dhe Belgjika. Deri tani, në dogana dhe në magazinën qendrore në Shkozet - Durrës nuk ka pasur kontroll në lidhje me sasinë e vajit dhe praninë e PCB-ve në të. Për arsye ekonomike, Shqipëria gjithashtu ka importuar transformatorë të përdorur (të dorës së dytë) që mund të kenë qenë të rimbushur ose janë rimbushur herë pas herë me vaj në Repartin e Riparimit, por për shkak të mungesës së informacionit, analizat dhe evidencat e mbajtura nuk janë të vlefshme. Në Objektet Energjetike janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të prodhuar para vitit 1970, të cilët kanë krijuar ndotje në mjedis veçanërisht në tokë dhe ujëra nëntokësorë për shkak të rrjedhjeve dhe pikimeve të vajit gjatë procesit të mirëmbajtjes ose për shkak të moshës së tyre të vjetër. Pjesa më e madhe e transformatorëve janë të vendosur direkt në tokë ose në mbështetëse statike, por jo në depozita dytësore poshtë transformatorëve. Mund të vihet re, lehtësisht në mënyrë vizuale, toka e ndotur poshtë transformatorëve, gjë që kërkon të zbatohen investigime për ndotjen si në tokë ashtu edhe në ujërat nëntokësorë. Mbështetur në të dhënat e siguruara nga pyetësori i inventarit paraprak i PCB-ve, numri i transformatorëve të vendosur në objektet energjetike është rreth 12 000 copë për të gjithë kapacitetet në përdorim dhe përmban një sasi të vajit mineral, rreth 8200 ton. Sasia e vajit në transformatorë shkon nga 70 kg deri në 102 ton. Pjesa më e madhe e tyre (rreth 98%) janë transformatorë të shpërndarjes, me kapacitet të ulët, të vendosur në kabina të vogla elektrike dhe janë përdorur për furnizimin e konsumatorëve familjarë. Rreth 50% e sasisë së përgjithshme të transformatorëve janë prodhuar para vitit 1990 (rreth 6.000 copë) dhe gjatë inspektimeve është vënë re se vjetërsia mesatare e transformatorëve me vitin e prodhimit është shumë e vjetër 28 vjet. Përqindja e transformatorëve mbi moshë (>30 vjet) është rreth 45 %. Një pjesë e transformatorëve e kanë WR >30% dhe nga testimi i tyre nuk kanë rezultuar me densitet pozitiv: këta transformatorë mund të konsiderohen si të rimbushur dhe të dyshuar me PCB. Inventari paraprak i PCB-ve nxori në pah mos ekzistencën e standardeve (limiteve) dhe metodave për analizat e PCB-ve, nivel të ulët të informimit dhe të ndërgjegjësimit mbi PCB-të në të gjithë grupet e popullsisë, mungesë të informimit dhe ndërgjegjësimit të popullsisë në përgjithësi mbi rrezikun potencial të PCB-ve (e vajit të transformatorëve), nivel të kufizuar të ndërgjegjësimit të punonjësve në menaxhimin e përgjegjësive si në sektorin publik dhe atë privat, ndërgjegjësimin e ulët të punonjësve të ekspozuar potencialisht ndaj PCB-ve, mungesën e monitorimit të ndotjeve me PCB në variante të ndryshme si dhe në ajër, tokë dhe ujëra tokësorë e


8447

nëntokësorë të ndotur me vaj me PCB. Për shkak të mungesës se reagentëve, procedurave analizuese të përmirësuara në vend dhe mungesës së stafit të duhur të trajnuar, analizat e PCB-ve në Shqipëri nuk janë të vlefshme, ato bëhen duke përdorur Test-Kite të prodhuar nga Kompania Deksil për testimin e vajit të transformatorëve. Për shkak të numrit të kufizuar të mostrave për testimin e vajit, rezultatet nuk mund të përgjithësohen në nivel kombëtar. Gjithsesi, Inventari paraprak i PCB-ve paraqet : Sasi të vogël të transformatorëve me vaj PCB, Pjesa më e madhe e tyre janë transformatorë me vaj mineral, Rreth 5,3 % e të gjithë transformatorëve të testuar dhe 8 % e transformatorëve të shpërndarjes janë të ndotur me PCB (PCB > 50 ppm), Numri i transformatorëve të ndotur mund të jetë rreth 320, Të dhënat statistikore janë mbështetur në testimin e transformatorëve (janë inspektuar rreth 57 objekte energjetike dhe janë testuar rreth 169 mostra vaji).

7- Arsyeja e Projektit Procedura e inventarit të PCB-ve realizohet në përputhje me metodikën e inventarit paraprak. Inventari i PCB-ve është një metodë e domosdoshme për të rritur kujdesin mbi shëndetin dhe cilësinë e mjedisit në zonat ku administrohen në veçanti transformatorë dhe kondensatorë në të gjithë territorin e vendit. Inventari i PCB-ve është një metodë që nxit dhe pranon përpjekjet e sipërmarrësit për të ulur dhe eliminuar përdorimin e transformatorëve me PCB nga inventarët dhe burimet e tjera, si dhe si mjet për ndjekjen e zhvillimeve të shëndetshme dhe mjedisore, zhvillon bazën për vendim-marrjet e mëtejshme dhe bashkëpunimet ndërmjet Ministrisë, organizatave përkatëse, punonjësve dhe sipërmarrësve.

8- Justifikimi I Projektit Përputhje me detyrimet e Konventës së Stokholmit në lidhje me inventarin. Sigurim të MQM mbi PCB-të nëpërmjet plotësimit të projektit duke siguruar shtrirje të gjerë kombëtare mjedisore dhe teknike. PCB-të janë subjekt i tri konventave ndërkombëtare që lidhen me trajtimin e mbetjeve të rrezikshme dhe konkretisht: Konventën e Bazelit, Roterdamit dhe të Stokholmit. Këto konventa i trajtojnë problemet e PCB-ve duke iu referuar prodhimit, deklarimit, përdorimit, importimit, eksportimit, ruajtjes, transportit, monitorimit, nxjerrjes jashtë përdorimit dhe eliminimit të tyre. Projekti do të përqendrohet në disa aspekte të Inventarit Përfundimtar të PVB-ve. Ky projekt do të saktësojë gjithashtu të dhënat dhe do të plotësojë informacionin mbi gjendjen e situatës së PCB-ve në Shqipëri, duke siguruar informacion të saktë për një periudhë kohe të gjatë të menaxhimit të MQM për pajisjet


8448

dhe mbetjet me PCB.

9- Qëllimet e Projektit Plotësimi i informacionit mbi gjendjen e situatës së PCB-ve në Shqipëri Sigurimi i një baze të fortë për MQM e PCB-ve dhe mbetjeve me PCB.

10- Objektivat Vlerësimi i sasisë së PCB-ve në Shqipëri Identifikimi i përdoruesve të PCB-ve Identifikimi i të gjithë transformatorëve me PCB të cilët janë në përdorim dhe/ose jashtë përdorimit, për të zbatuar metodat paraprake të instalimit të PCB-ve që përdoren (ruajtja gjatë përdorimit, nxjerrja nga përdorimi dhe eliminimi), për të siguruar monitorim në përputhje me teknikën e instalimeve të PCB-ve që përdoren dhe për të siguruar ecurinë e të gjithë instalimeve të PCB-ve deri në fund të jetës së tyre. Të dhëna teknike në lidhje me pajisjet dhe materialet me PCB Probleme të MQM në lidhje me PCB-të.

11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetikë, industria private dhe shtetërore si dhe sektorët e shërbimit.

12- Aktivitetet Studim i raportit të inventarit paraprak dhe krijimi i grupit për përgatitjen e inventarit. Grupi do të jetë përgjegjës për: Hedhjen e të dhënave ekzistuese në bazën të dhënave Zgjedhjen e sasisë së mostrave Trajnimin e njerëzve që kërkohen për të përgatitur inventarin. Identifikimi i mjeteve dhe pajisjeve ndihmëse për inventarin dhe zhvillimi i një plan inventari. Grupi do të jetë përgjegjës për: Formulimin e Inventarit Të dhënat në bazën e të dhënave Përgatitjen e pajisjeve për inventar (GPS, pajisjet për marrje mostre, pajisjet mbrojtëse) Përgatitja dhe zhvillimi i bazës kombëtare të të dhënave dhe informacioni për pajisjet dhe mjetet elektrike në përdorim që përmbajnë dhe/ose janë të ndotura me PCB. Grupi do të jetë përgjegjës për: Hedhjen e të dhënave në bazën e të dhënave Evidentimin e problemeve në raportin teknik dhe dërgimin e raportit tek autoritetet, mos-dëmtimin e etiketave për ndotjet me PCB Organizimin e seminareve me sipërmarrësit e energjisë. Realizimi i Inventarit përfundimtar (duke përfshirë realizimin e inventarit, inspektimin në vend, marrjen e mostrës, testimin, klasifikimin, etiketimin, regjistrimin, dërgimin në laborator për analiza, bazën e të dhënave dhe raportin teknik, etj.) i vajit, pajisjeve elektrike dhe mbetjeve që përmbajnë dhe/ose janë të ndotura me PCB. Grupi do të jetë përgjegjës për:


8449

Realizimin e inspektimit në terren Mbledhjen e të dhënave Plotësimin e formës së inventarit Marrjen e mostrës Testimin në vend ( testi i densitetit, test-kite) Etiketimin dhe regjistrimin Analizën me GC Raportin teknik

13- Buxheti i vlerësuar 250,000 EURO

14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria Shqiptare.

15- Vendndodhja e projektit

Tirane. KESH/Njësia e Administrimit


8450

Profil Projekti Nr 9

1- Titulli i Projektit Eliminimi i vajit mineral të ndotur me PCB

2- Agjencitë Zbatuese KESH/OST, MM 3- Agjencitë Bashkëpunuese

MMPAU, METE, shoqëritë Private

4- Kohëzgjatja 18 muaj 5- Vendi Tiranë 6- Prezantimi i Projektit

Në të kaluarën në Shqipëri, nuk janë bërë përpjekje për evidentimin e ndotjes nga PCB-të dhe ndikimin e tyre në mjedis dhe shëndetin e njerëzve. Deri tani nuk ka legjislacion specifik në lidhje me menaxhimin e PCB-ve, nuk janë mbajtur evidenca mbi prodhimin dhe menaxhimin e mbetjeve, nuk ka plan për menaxhimin e mbetjeve me PCB, nuk ka procedura kombëtare për menaxhimin e mbetjeve që mund të jepnin udhëzime për ruajtjen e tyre, përcaktimin e përgjegjësive për menaxhimin e ndotjeve dhe vendosjen e detyrave për regjistrimin e prodhimit të ndotjeve të krijuara. Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve në objektet energjetikë mbi njohuritë për ndikimin e PCB-ve është mjaft i ulët. Deri tani të gjitha mbetjet janë shkarkuar në tokë ose në lumë pa asnjë trajtim, duke krijuar ndotje në mjedis veçanërisht në tokë, ujëra sipërfaqësore dhe nëntokësore duke ndikuar në shëndetin e njerëzve, kafshëve dhe mjedisin përreth. Në Shqipëri, nuk ka akoma një vend të vlefshëm për grumbullimin e përkohshëm të mbetjeve. Gjithashtu nuk ekziston një Impiant për trajtimin e mbetjeve. Në Objektet Energjetike janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të prodhuar përpara 1970 që kanë krijuar ndotje në mjedis veçanërisht në tokë dhe ujëra nëntokësore për shkak të rrjedhjeve dhe pikimeve të vajit gjatë procesit të mirëmbajtjes ose për shkak të moshës së tyre të vjetër. Pjesa më e madhe e transformatorëve janë të vendosur direkt në tokë ose në mbështetëse statike, por jo në depozita sekondare poshtë transformatorëve, mund të vihet re, lehtësisht në mënyrë vizuale toka e ndotur poshtë transformatorëve, gjë që kërkon të zbatohen investigime për ndotjen si në tokë ashtu edhe në ujërat nëntokësorë dhe për një menaxhim të sigurt. Shqipëria ka një repart grumbullimi për vajin e transformatorëve. Në përgjithësi, si praktikë pune, vaji lubrifikant i përdorur nuk hidhet por shitet për qëllime të tjera përfshirë përdorimin si lëndë djegëse dytësore ose rafinim për përdorime lokale. Në Shqipëri nuk është projektuar akoma një impiant për eliminimin e ndotjeve me PCB. Si përfundim themi se nuk ekziston një vend i përshtatshëm për grumbullimin dhe eliminimin e lëngjeve dielektikë dhe mbetjeve me PCB.

7- Arsyeja e Projektit Informacion i përshtatshëm dhe të dhëna për vajin mineral të


8451

ndotur me PCB dhe për mbetjet me PCB. MQM i procesit të eliminimit të mbeturinave me PCB. Strategji për trajtimin dhe eliminimin e mbetjeve me PCB.

8- Justifikimi i Projektit Projekti do të ndërmarrë vlerësimin në lidhje me të dhënat e mbledhura dhe këshillimet me palët e tjera përkatëse mbi përmirësimin e administrimit të vajit mineral të ndotur me PCB, të mbeturinave me PCB dhe te impianteve të eliminimit. Mundësi kontrolli për përmirësimin e vendeve të grumbullimit dhe instalimit te impianteve për MQM. Produkti përfundimtar është strategjia e hollësishme për eliminimin e vajit mineral të ndotur me PCB dhe te mbetjeve me PCB. Konceptet e MQM do të aplikohen gjatë kohës së zbatimit të këtij projekti.

9- Qëllimet e Projektit Menaxhim i mirë nga pikëpamja mjedisore për procesin e eliminimit të vajit mineral të ndotur me PCB dhe të mbetjeve me PCB. Aspekti ekonomik i menaxhimit të PCB-ve.

10- Objektivat Zhvillimi i strategjisë për trajtimin dhe eliminimin e vajit mineral të ndotur me PCB dhe mbetjeve me PCB. Zhvillimi i MQM për procesin e eliminimit të PCB-ve.

11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetikë, sektori privat dhe ai publik, popullsia e prekur nga prania e PCB-ve.

12- Aktivitetet Zhvillimi i strategjisë për eliminimin e vajit mineral të ndotur me PCB dhe mbetjeve me PCB në përputhje me kërkesat e MQM Kryerja e vlerësimit (tani dhe në të ardhmen) për mundësitë e: Ndërtimit të impiantit të eliminimit në vend ose Transportin e mbetjeve me PCB në impiant të eliminimit jashtë vendit. Për këtë: Duhen krijuar grupe pune për hartimin e strategjisë për trajtimin dhe eliminimin e mbetjeve me PCB. Duhen trajnuar specialistët dhe punëtorët për MQM e vajit mineral të ndotur me PCB dhe mbetjet me PCB veçanërisht në procesin e eliminimit sipas MQM. Duhen marrë masa për të siguruar informacionin dhe të dhënat e nevojshme mbi vajin mineral të ndotur me PCB dhe mbetjet me PCB. Duhen identifikuar vendet për grumbullimin e përkohshëm dhe repartet për ruajtjen e vajit mineral të ndotur me PCB dhe mbetjeve me PCB sipas MQM. Duhen organizuar mekanizma financiarë për të vlerësuar koston e projektit, etj.

13- Buxheti i vlerësuar 150 000 EURO


8452

14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria Shqiptare, KFW.


Tiranë


8453


1- Titulli i Projektit Ndërgjegjësimi për problemet lidhur me PCB-të

2- Agjencitë Zbatuese MMPAU

3- Agjencitë Bashkëpunuese

KESH/OST, MM, Mas-Media, OJF-Ekolëvizja

4- Kohëzgjatja 18 muaj

5- Vendi Shqipëria

6- Prezantimi i Projektit

Publiku i prekur nuk ka njohuri/ndërgjegjësim mbi problemet që lidhen me ndikimin e PCB-ve në shëndetin e njerëzve dhe mjedis. Kjo për arsye se Shqipëria nuk ka ekspertizë mbi PCB-të dhe rrezikshmërinë që lidhet me to. Në të njëjtën kohë, Shqipëria ka gjithashtu mungesë të ligjeve dhe udhëzuesve për menaxhimin e PCB-ve. Punonjësit dhe punëtorët e ekspozuar të cilët punojnë në reparte, magazinën e transformatorëve dhe objektet energjetike janë të pandërgjegjshëm mbi rrezikun e PCB-ve. Mungesa e ndërgjegjësimit për publikun e prekur në lidhje me rrezikun e PCB-ve është tepër e rrezikshme. Autoriteti kompetent shqiptar ka gjithashtu mungesë të mundësive për mirëmbajtjen dhe menaxhimin e transformatorëve në përdorim (në rast pikimesh, rrjedhjesh). Stafi teknik si dhe punëtorët punojnë në kushte të vështira për shkak të mungesës së pajisjeve mbrojtëse personale dhe nuk janë të ndërgjegjësuar për rrezikun që shkaktohet nga PCB-të. Në përgjithësi, publiku i ekspozuar nuk ka pasur njohuri mbi këto çështje. Nuk është përhapur as edhe një informacion i kufizuar për ndërgjegjësimin e publikut. Mungesa e përmirësimit të komunikimit me shoqërinë nëpërmjet krijimit të një strukture komunikimi lidhet me mungesën mbi njohuritë dhe metodat e komunikimit në stafin qendror dhe publikut lokal, autoritetet, agjencitë mjedisore dhe të mbrojtjes së mjedisit, OJQ, shoqëritë publike, institutet kërkimore, universitetet.

7- Arsyeja e Projektit Do të përgatitet manuali mbi problemet e rrezikut të PCB-ve dhe sigurinë e personelit. Do të sigurohet dhe forcohet kapaciteti i punonjësve elektrik puna e të cilëve mund të shoqërohet me problemet e PCB-ve. Sigurohen dhe përhapen gjerësisht njohuritë mbi informacionin ndaj rrezikut të PCB-ve. Janë marrë në konsideratë mbrojtja personale dhe siguria e mjedisit nga ndikimi i PCB-ve. Është siguruar dhe forcuar kapaciteti i laboratorit për analizën e PCB-ve.


8454

Do të rritet në nivel më të lartë menaxhimi në lidhje me përgatitjen e rregullores për PCB-të, rregullores për mbrojtjen e shëndetit, programe trajnimi për rrezikun e PCB-ve dhe rritjen e ndërgjegjësimit sipas udhëzuesve për përdorimin e sigurt të PCB-ve si nga sektorët shtetëror dhe ata privat.

8- Justifikimi i Projektit Ky projekt synon të jetë në përputhje me detyrimin e konventës së Stokholmit me qëllim mbrojtjen e shëndetit të publikut dhe mjedisit nga ndikimi i PCB-ve. Një qëllim tjetër i këtij projekti është rritja e ndërgjegjësimit për PCB-të dhe paraqitja e veprimit për ndalimin e rritjes së ndikimit të tyre nëpërmjet hartuesve të politikave në qeveri. Vendimet janë në fund të fundit një përgjegjësi politike, por mundësia e realizimit të zgjedhjes më të mirë të gjetur është kur përhapen gjerësisht njohuritë mbi problemet e PCB-ve. Kjo është kërkesa e përgjithshme për ndërgjegjësimin ndaj tyre të sipërmarrësve. Duhet të sigurohet edukimi mbi ndërgjegjësimin e problemit të PCB-ve për publikun, punëtorët dhe menaxherët profesionist. Zgjerimi i mjeteve të komunikimit mund të përfshijë të gjithë teknikat e komunikimit duke filluar me prezantimin dhe mesazhet në mjetet masive të komunikimit, takimet e përgjithshme me komunitetet, dialogët bashkëveprues, mikro-seminaret ndërmjet kolegëve të të njëjtit profesion dhe atyre të ndryshëm dhe duke përfunduar me përgatitjen dhe prezantimin e informacionit në kanalet ekzistuese të komunikimit për secilin komunitet siç janë takimet profesionale, objektet kulturore, radio lokale, mbledhje me grupet e interesuara dhe të tjera aktivitete dhe media të miratuara. Ndërgjegjësimi për të gjithë organizatat (OJQ), Dhomën e Tregtisë dhe Industrisë, sindikatat, TV, radio, universitetet, gazetat, kompanitë private mjedisore do të ndihmojnë për ndërgjegjësimin e të gjithë publikut të prekur në lidhje me rrezikshmërinë e substancave PCB që ndikojnë në shëndetin e njerëzve, kafshëve dhe në mjedis.

9- Qëllimet e Projektit Të rrisë ndërgjegjësimin e publikut veçanërisht të punonjësve që preken direkt nga rreziku i PCB-ve nëpërmjet zbatimit të veprimtarive në përputhje me Konventën e Stokholmit.

10- Objektivat Përmirësimin e problemeve të PCB-ve që ndikojnë në njerëz dhe mjedis për të gjithë sipërmarrësit energjetikë.

11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetikë, sektori publik dhe privat.

12- Aktivitetet 1. Identifikimi i fushave të informimit dhe ndërgjegjësimit për të siguruar sipërmarrësit përfshin: Burimet kryesore të PCB-ve Rregullore në lidhje me eliminimin e përdorimit të PCB-ve Metodologjia e vlerësimit të rrezikut


8455

Shëndeti dhe siguria Masat paraprake që kërkohen kur pajisjet që përmbajnë PCB priten Masat paraprake që nevojiten për larjen e pajisjeve për të larguar PCB-të Ruajtja e lëngjeve dhe e pajisjeve të ndotura me PCB Vaji i ndotur me PCB Identifikimi i llojit të ftohjes Densiteti i lëngut në transformatorë Masat paraprake për shëndetin Mirëmbajtja e transformatorëve me PCB Përcaktimi i mënyrës se ekzekutimit Testet elektrike Testet kimike Riklasifikimi i transformatorëve Rimbushja e transformatorëve Lista kontrolluese për vendimin e rimbushjes Karakteristikat e kërkuara për zëvendësimin e vajrave me PCB Masat kontrolluese për rimbushje Veprimi që duhet të merret në rast aksidenti të shkaktuar nga defekti elektrik ose zjarri Raste toksikologjike nga PCB-të Boshatisja e transformatorëve me PCB Pajisjet mbrojtëse personale Pikimet nga transformatorët Masat parandaluese që duhet të merren në rast rrezik ndotje Masat që duhet të merren në rast aksidenti «të papritur» Masat që duhet të merren në rast evitimi të aksidentit «të pritshëm» Ventilimi Pajisjet mbrojtëse frymëmarrëse Monitorimi i mjedisit Emergjencat nga pikimet e rrjedhjet dhe pajisjet mbrojtëse (në depozitat e ruajtjes) Trajtim teknik për ruajtjen dhe çmontimin e pajisjeve që përmbajnë PCB 2. Zhvillimi i materialeve mbi problemet dhe reklamimin e PCB-ve 3. Organizimi i seminareve për të gjithë sipërmarrësit. 4. Organizimi i trajnimeve mbi menaxhimin e PCB-ve në lidhje me problemet në nivel kombëtar dhe lokal. 5. Media vepruese për informim & ndërgjegjësim.



8456

14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria Shqiptare, KESH, MMPAU, METE


Tirane


8457


1- Titulli i Projektit Analiza social-ekonomike mbi PCB-të

2- Agjencitë Zbatuese MMPAU 3- Agjencitë Bashkëpunuese

KESH/OST, METE, MM.

4- Kohëzgjatja 24 muaj 5- Vendi Tiranë 6- Prezantimi i Projektit

Shqipëria përballet me shumë probleme në lidhje me menaxhimin dhe detyrimet ekonomike për ruajtjen e transformatorëve mbi moshë që janë akoma në përdorim pa mirëmbajtjen e duhur dhe me rrezik të madh për mjedisin. Projekti kërkon të zhvillojë vlerësime afatgjate bashkëvepruese mbi aspektin social-ekonomik në Shqipëri nëpërmjet paraqitjes së të dhënave të duhura të mbledhura dhe të shkëmbyera, zhvillimin dhe zbatimin e teknikave të duhura vlerësuese. Në të kaluarën në Shqipëri, nuk janë bërë përpjekje për evidentimin e ndotjes nga PCB-të dhe ndikimin e tyre në mjedis dhe shëndetin e njerëzve. Nuk janë mbajtur evidenca mbi prodhimin dhe menaxhimin e mbetjeve, nuk ka pasur procedura për menaxhimin e mbetjeve që të paraqisnin udhëzime për ruajtjen e tyre, përcaktimin e përgjegjësive për menaxhimin e ndotjeve dhe vendosjen e detyrave për regjistrimin e prodhimit të ndotjeve të krijuara. Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve në objektet energjetike mbi njohuritë për ndikimin e PCB-ve është mjaft i ulët. Deri tani të gjitha mbetjet janë shkarkuar në tokë ose në lumë pa ndonjë trajtim, duke krijuar ndotje mjedisore në tokë, ujëra sipërfaqësore dhe nëntokësore që ndikojnë në shëndetin e njerëzve, kafshë dhe mjedisin përreth. Në Shqipëri nuk ka ndonjë vend grumbullimi të përkohshëm për mbetjet apo impiant për eliminimin e tyre. Në Objektet Energjetike janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të prodhuar para vitit 1970, të cilët kanë krijuar ndotje në mjedis veçanërisht në tokë dhe ujëra nëntokësorë për shkak të rrjedhjeve dhe pikimeve të vajit gjatë procesit të mirëmbajtjes ose për shkak të moshës së tyre të vjetër. Pjesa më e madhe e transformatorëve janë të vendosur direkt në tokë ose në mbështetëse statike, por jo në depozita sekondare poshtë transformatorëve. Rreth 50% e sasisë së përgjithshme të transformatorëve janë prodhuar para vitit 1990 (rreth 6.000 copë) dhe gjatë inspektimeve është vënë re se mosha mesatare e transformatorëve është shumë e vjetër 28 vjet. Ky projekt-vlerësimi do të zbatohet kryesisht duke u mbështetur në eksperiencën e viteve të fundit të marrë gjatë MQM për pajisjet në përdorim, në veçanti gjatë përgatitjes së raport-inventarit për PCB-të dhe nxjerrjes se përfundimeve kryesore.


8458

Do të zgjidhet metoda e vlerësimit socio-ekonomik të PCB-ve për të harmonizuar mënyrat më të efektshme me informacionin dhe njohuritë relativisht të pamjaftueshme të vlefshme për sipërmarrësit e veçantë në Shqipëri.

7- Arsyeja e Projektit Identifikimi i rregullt i elementëve kryesorë për rrezikun e PCB-ve, duke u dhënë rëndësi problemeve potenciale në lidhje me kategoritë që ka Shqipëria, rëndësinë e përdorimit të PCB-ve, menaxhimin social-ekonomik si një të tërë dhe sigurimin e informacionit bazë për MQM e PCB-ve deri në fund të jetës së transformatorëve.

8- Justifikimi i Projektit Vlerësimi social-ekonomik për PCB-te është një element i rëndësishëm për hartuesit e vendimeve. Ai i ndihmon ata për të vlerësuar koston sociale dhe ekonomike dhe përfitimin nga ruajtja e transformatorëve mbi moshë që janë në përdorim dhe jashtë pune në Shqipëri. Ky projekt vlerësimi mund të përmirësojë situatën e pajisjeve me PCB për përfitimet social dhe ekonomike të MQM. Projekti do të vlerësojë mundësitë e menaxhimit të PCB-ve sipas analizës së kostos/përfitimit social-ekonomik më qëllim për të siguruar që zbatimi i Konventës së Stokholm-it në Shqipëri të realizohet në mënyrë sociale dhe ekonomike.

9- Qëllimet e Projektit Menaxhimi i mirë nga pikëpamja mjedisore e PCB-ve deri në fund të jetës së transformatorëve Aspekti ekonomik për menaxhimin e PCB-ve

10- Objektivat Krijimi i mjeteve vendim-marrëse për vlerësimin social-ekonomik të përdorimit të pajisjeve me PCB në lidhje me ciklin e jetës.

11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetik Sektori industrial, sektori privat dhe ai shtetëror.

12- Aktivitetet Faza 1: Faza pilot e vlerësimit Formimi i një grupi pune nga sipërmarrësit Plani i projektit pilot për vlerësimin e rrezikut Vlerësimi i vendit Problemet e vlerësimit të rrezikut Konkluzioni i seminarit me sipërmarrësit (problemet ligjore, problemet teknike, problemet financiare: mekanizmat financiar) Faza 2: Vlerësimi i plotë Formimi i një grupi pune të sipërmarrësve Zhvillimi i planit për vlerësimin e plotë të rrezikut Përcaktimi për vlerësimin e plotë të vendit Identifikimi i problemeve për vlerësimin e plotë të rrezikut Organizimi i seminareve kombëtarë përfundimtarë me sipërmarrësit (problemet ligjore, problemet teknike, problemet financiare)



8459

14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria Shqiptare, KESH, MMPAU,METE.


Instituti i Mjedisit,Tirane


8460

Profili projekti Nr. 12

1. Titulli i Projektit

Ndarja dhe minimizimi i mbetjeve në Qendrën Spitalore Universitare (QSU) “Nënë Tereza” dhe optimizimi i operacioneve në inceneratorin e vetëm ekzistues në funksionim.

2. Agjencia Implementuese Qendra Spitalore Universitare “Nënë Tereza” 3. Agjenci bashkëvepruese Ministria e Shëndetësisë – Ministria e Mjedisit, Pyjeve

dhe Administrimit të Ujërave 4. Periudha e zbatimit 2008-2009 5. Vendndodhja Tiranë 6. Përshkrim i shkurtër Për pjekjet për menaxhimin e mbetjeve spitalore

tashmë kanë filluar në Shqipëri. Udhëzimet e para për këtë kanë dalë dhe ndarja e mbetjeve ka filluar të aplikohet në disa spitale pilot. Këto eksperienca do të zhvillohen më tepër dhe do të bëhen realitet në QSU “Nënë Tereza”, qendra spitalore më e madhe e të gjithë vendit. Në ketë qendër spitalore universitare është në funksionim i vetmi incenerator për mbetjet spitalore. Kushtet e shfrytëzimit dhe sasia e mbetjeve nuk janë optimale për minimizimin e shkarkimeve të dioksinave.

7. Qëllimi i Projektit Projekti synon minimizimin e shkarkimeve të dioksinave nga mbetjet spitalore duke reduktuar tipin dhe sasinë mbetjeve të djegura. Veç kësaj inceneratori ekzistues do të përmirësohet teknikisht dhe do të optimizoje funksionimin e tij. Kushtet optimale të shfrytëzimit do të arrihen nëpërmjet futjes së një procedure sistematike për vënien në punë, ngarkimin, shfrytëzimin dhe mirëmbajtjen. Kjo ka të bëjë me futjen në përdorim të Praktikave më të Mira Mjedisore (PMM) ashtu siç kërkohet nga Konventa e Stokholmit për menaxhimin e mbetjeve spitalore. Personeli i QSU “Nënë Tereza” është i kualifikuar mirë për punën që kryen. Pra, spitali është ideal për zbatimin e skemës së përmirësuar të menaxhimit të mbetjeve përpara se të shtrihet në të gjithë vendin. Veç kësaj rajoni i Tiranës ka një sistem të grumbullimit të mbetjeve urbane që funksionon mirë (ndonëse depozitimi përfundimtar duhet përmirësuar) duke na


8461

dhënë një tjetër rrugë të mundshme për depozitim për mbetjet duke mos aplikuar djegien.

8. Justifikimi i Projektit Minimumi i pranueshëm shëndetësor i shkarkimeve të dioksinës nga depozitimi i mbetjeve është 14 g I-TEQ/a ose afërsisht 24% e totalit të emisioneve me origjinë nga djegiet në incenerator. 90 % e mbetjeve spitalore janë pjesë e zakonshme e mbetjeve urbane të ngurta, të cilat nuk duhet të digjen dukë bërë kështu të mundur që të kemi shkarkime të NOQ n ë mjedis. Ndarja dhe minimizimi i mbetjeve do të ulë më tej sasinë e mbetjeve spitalore që shkojnë për depozitim përfundimtar. Për më tepër disa nga mbetjet mund të ripërdoren ose riciklohen.


Të ulë shkarkimet e dioksinave dhe të furaneve nga mbetjet.

10. Përfituesit Qendra Spitalore Universitare “Nënë Tereza”, Ministria e Shëndetësisë

11. Aktivitetet e parashikuara

Studimi i Skemës aktuale të menaxhimit të mbetjeve spitalore dhe funksionimi i inceneratorit. Hartimi i një skeme të përshtatshme të ndarjes dhe minimizimit të mbetjeve për çdo pavijon dhe godinë spitalore. Optimizimi i shfrytëzimit të inceneratorit dhe hartimi i një manuali për shfrytëzimin e tij. Zbatimi i skemës së ndarjes dhe minimizimit të mbetjeve në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza”. Trajnimi i operatoreve dhe teknikëve të inceneratorit dhe vendosja në praktikë e procedurave të reja të përdorimit dhe shfrytëzimit të inceneratorit.

12. Kostoja e vlerësuar 55 000 US$

13. Donatorë t e mundshëm Qendra Spitalore Universitare “Nene Tereza”, Ministria e Shëndetësisë,


MMPAU, Donatore te huaj

15 Harta e vendosjes së projektit

Tiranë

Profili projekti Nr. 13


8462

1. Titulli i projektit Përmirësimi i inceneratorit të Qendrës Spitalore

Universitare “Nënë Tereza” 2. Agjencia Implementuese Qendra Spitalore Universitare “Nënë Tereza” 3. Agjenci bashkëvepruese Ministria e Shëndetësisë – Ministria e Mjedisit,

Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave. 4. Periudha e zbatimit 2008-2009 5. Vendndodhja Tiranë 6. Përshkrimi i shkurtër Në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza”

operon i vetmi incenerator për djegien e mbetjeve spitalore. Megjithatë kushtet e shfrytëzimit të inceneratorit nuk janë të përshtatshme për minimizimin e shkarkimit të dioksinave në mjedis. Inceneratori nuk ka të instaluar sistem të kontrollit të ndotjes së ajrit (SKNA) në oxhakun e shkarkimit të gazrave në atmosferë. Kështu që inceneratori nuk mund të quhet se operon me TMM siç parashikohet në Konventën e Stokholmit dhe shkarkimet në atmosferë të diokisnave janë relativisht më të larta në krahasim me inceneratorët modern të djegies së mbeturinave spitalore.

7. Qëllimi i projektit Projekti synon të minimizojë shkarkimet në atmosferë të dioksinave nga djegia e mbetjeve spitalore në QSU “Nënë Tereza”, nëpërmjet përmirësimit të mënyrës së shfrytëzimit të inceneratorit të kësaj qendre spitalore, gjë e cila përputhet edhe me përcaktimet e bëra në Konventën e Stokholmit për Teknikat më të Mira të Mundshme (TMM). Nëpërmjet përmirësimit që do t’i bëhet shfrytëzimit të inceneratorit, faktori i shkarkimeve në ajër mund të ulet nga 40,000 µg TEQ/t në 5,25 µg TEQ/t duke bërë një ulje gati 90%.

8. Justifikimi i projektit Shumë nga të dhënat zyrtare (në letra) për sasitë e shkarkimeve në atmosferë të dioksinave nga mbetjet spitalore vijnë vetëm nga djegiet në të vetmin incenerator ekzistues. Nëpërmjet përmirësimit të shfrytëzimit që do t’i bëhet këtij inceneratori, mund të arrihet një ulje e konsiderueshme e shkarkimeve në atmosferë të dioksinave.


Të ulë shkarkimet në atmosferë të dikoksinave dhe furaneve nga djegia e mbetjeve spitalore.


8463

10. Përfituesit Qendra Spitalore Universitare “Nënë Tereza”, Ministria e Shëndetësisë

11. Aktivitetet e parashikuara

Kryerja e një studimi fizibilitetit për përmirësimin e shfrytëzimit të inceneratorit ekzistues në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza”. Vendosja e pajisjeve dhe programeve kompjuterike të kërkuara shtesë për të arritur kushtet e shfrytëzimit të përcaktuara në Konventë ne Stokholmit për Teknikat më të Mira të Mundshme (TMM). Prokurimi dhe instalimi i Sistemit të Kontrollit të Ndotjes së Ajrit (SKNA) Optimizimi i shfrytëzimit të inceneratorit dhe trajnimi i stafit teknik për përdorimin e sistemit të ri të përmirësuar.

12. Kosto e vlerësuar 1,500,000 US$

13. Donatorët e mundshëm Qendra Spitalore Universitare “Nënë Tereza”, Ministria e Shëndetësisë


Donator ndërkombëtar, Donator dypalësh

15. Vendndodhja e projektit Tiranë


8464


1. Titulli i Projektit Projektimi dhe ndërtimi i një vend-depozitimi përfundimtar për Mbetjet Spitalore në Shqipëri.

2. Agjencia Implementuese Ministria e Shëndetësisë, Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave.

3. Agjenci bashkëvepruese Shoqëri private të kujdesit shëndetësor dhe të administrimit të mbetjeve.

4. Periudha e zbatimit 2009-2010 5. Vendndodhja Tiranë 6. Përshkrim i shkurtër Ka vetëm një njësi të depozitimit përfundimtar të

mbetjeve spitalore në Shqipëri. Spitalet dhe klinikat e tjera në të gjithë vendin i hedhin mbetjet e tyre së bashku me mbetjet urbane ose i djegin në mënyrë të paautorizuar (djegie në mjedis të hapur). Janë në përdorim disa autoklave të vogla për sterilizimin e mbetjeve. Hedhja apo djegia është e ndaluar në legjislacionin shqiptar por spitalet dhe klinikat nuk kanë alternativa të tjera për menaxhimin e mbetjeve të tyre spitalore kryesisht për shkak të situatës së vështirë financiare të tyre.

7. Qëllimi i Projektit Situata e administrimit të mbetjeve spitalore në Shqipëri është e papërshtatshme dhe ka një mundësi të madhe të përhapjes së sëmundjeve infektive duke shtuar kështu edhe shkarkimet në atmosferë të niveleve të larta të dioksinave nga djegia e pakontrolluar e mbetjeve spitalore. Duhet të ngrihet një skeme për mbledhjen, transportin dhe depozitimin e mbetjeve spitalore. Të gjitha autoritetet dhe njësitë e kujdesit shëndetësor në vend duhet të ftohen të bëhen pjesë e skemës e cila me disa njësi qendrore të depozitimit të mbetjeve, mund të plotësohet me njësi të vogla të cilat do të kujdesen për mospërhapjen e mbetjeve infektuese në spitalet kryesore.

8. Justifikimi i projektit Minimumi i përcaktuar i emisionit të dioksinave nga depozitimi i mbetjeve, për shëndetin e njeriut është 14 g I-TEQ/a ose afërsisht 24% e totalit të shkarkimeve. Aktualisht është e vështirë te bëhet një vlerësim i detajuar rreth djegies së pakontrolluar dhe të paautorizuar në klinikat dhe spitalet në të gjithë vendin. Nëpërmjet sistemimit të mbledhjes, transportit dhe


8465

depozitimit të mbeturinave mund të bëhet një pakësim në rreth 1 g I-TEQ/a të shkarkimeve. Pakësimi i risqeve në shëndetin e publikut nga sëmundjet infektive do të jetë një prej arritjeve në efektet anësore të menaxhimit të pastër të mbetjeve spitalore.

9. Qëllimi i projektit dhe Objektivat

Ulja e shkarkimeve në atmosferë të diokisnave dhe furaneve përmes përmirësimit të operacioneve të mbledhjes, transportit dhe depozitimit përfundimtar të tyre.

10. Përfituesit Ministria e Shëndetësisë, spitalet dhe klinikat private.

11. Aktivitetet

Studimi i operacioneve që kryhen me mbetjet spitalore në klinikat dhe spitalet në të gjithë vendin. Përgatitja e një plani për sistem efikas për mbledhjen dhe depozitimin e mbetjeve spitalore. Marrja e miratimit nga aktorët kryesorë në këtë fushë për planin e grumbullimit dhe të depozitimit të mbetjeve spitalore. Blerja dhe instalimi i njësive shtesë të trajtimit të mbetjeve spitalore. Vënia në zbatim e sistemit të grumbullimit dhe transportit të mbetjeve spitalore. Kalimi i operacioneve të shfrytëzimit tek njësitë e zgjedhura.

12. Kosto e vlerësuar 1,300,000 US $

13. Donatorët e mundshëm Ministria e Shëndetësisë, shoqëritë private të kujdesit shëndetësor


GEF (Fondi Botëror për Mjedisin), BE, SIDA, Qeveria Holandeze,

15. Vendndodhja e zbatimit të projektit

Tiranë dhe në të gjithë rrethet e vendit.


8466

Profili Projekti Nr. 15

1. Titulli i Projektit Projekt pilot për ndarjen, riciklimin dhe ripërdorimin e materialeve pa djegien e mbeturinave.

2. Agjencia zbatuese Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave –Ministria e Brendshme)

3. Agjenci bashkëvepruese Bashkia e Sarandës dhe Bashki të tjera. 4. Periudha e zbatimit 2009-2011 5. Vendndodhja Sarandë dhe 2 qytete të tjera në Shqipëri 6. Përshkrim i shkurtër Aktiviteti më i madh që kontribuon në shkarkimin në

mjedis të NOQ, dioksinave, është djegia e pakontrolluar e mbetjeve. Shumë nga këto djegie ndodhin (qëllimisht ose jo) në pikat e grumbullimit me qëllim ndarjen e mbetjeve të vlefshme nga grumbulli i madh i tyre, siç janë metalet. Djegia e qëllimshme e mbetjeve ndodh për disa arsye edhe në vend-depozitimet e bashkive. Qëllimi i projektit është të aplikojë ndarjen në burim të mbetjeve dhe në pikën e grumbullimit dhe në vend-depozitime, kështu që djegia dhe çlirimi në atmosferë i diokisnave mund të reduktohet Projekti do të zbatohet në qytete të vogla të zgjedhura të Shqipërisë. Një nga këto, është qyteti i Sarandës, me një potencial të lartë për zhvillimin e turizmit. Menaxhimi i mbetjeve të ngurta urbane dhe djegia e tyre është një nga problemet kryesore të bashkive.

7. Qëllimi i Projektit Djegia e pakontrolluar e mbetjeve të ngurta urbane është përgjegjëse përafërsisht për 75% të shkarkimeve të dioksinave në Shqipëri. Djegia e mbeturinave bëhet si qëllimisht ashtu dhe aksidentalisht. Djegia aksidentale ndodh kryesisht për shkak të gjendjes dhe shfrytëzimit shumë të keq të vend-depozitimeve të mbetjeve urbane. Projekti do të fokusohet tek djegia e qëllimshme e mbetjeve të ngurta urbane që behet për të marrë materiale që më pas shiten, kryesisht metale. Kjo do të arrihet nëpërmjet ndarjes në burim dhe në pikën e depozitimit si dhe krijimit të mundësisë për ndarje dhe në pikën fundore të depozitimit të mbetjeve.

8. Justifikimi i Projektit Projekti do të reduktojë ndjeshëm shkarkimet në atmosferë nga djegia e mbetjeve të ngurta urbane në bashkinë ku do të zbatohet. Kjo do të ulë ndjeshëm çlirimin e dioksinave si dhe probleme të tjera që vijnë nga djegia e pakontrolluar e mbetjeve urbane. Gjithashtu, do të arrihet përmirësimi i higjienës dhe pamjes vizuale të mjedisit në bashkitë pilot ku do të zbatohet projekti. Veç kësaj, do të përmirësohet edhe


8467

heqja e plehrave në komunitet dhe do të zvogëlohet dëmtimi i mjedisit. Është parashikuar që futja e kësaj skeme mund të riaplikohet lehtë edhe në shumë bashki të tjera në të gjithë Shqipërinë.

9. Qëllimi i projektit dhe objektivat

Të ulë shkarkimet e dioksinave dhe të furaneve nga menaxhimi i keq i mbetjeve urbane nëpërmjet futjes së skemave të ndarjes dhe riciklimit. Të ulë rrezikun e shëndetit të njeriut nga ndarja e mbetjeve dhe aktivitetet e heqjes së plehrave. Të krijojë mundësi për zhvillimin ekonomik nëpërmjet përmirësimit të kushteve lokale mjedisore.

10. Përfituesit Komuniteti i banorëve të Sarandës dhe bashkitë e tjera. Njerëzit e varfër që punojnë për heqjen e plehrave.

11. Aktivitetet

Studimi i situatës aktuale me ndarjen e mbeturinave dhe riciklimin, në shtëpi, në pikën e grumbullimit dhe në vend-depozitimin përfundimtar. Hartimi i një skeme të seleksionimit dhe mbledhjes së mbetjeve të ndara. Organizimi dhe planifikimi i përzgjedhjes së mbeturinave dhe ndarja e mbeturinave me vlerë për t’u përdorur nga grumbulli i madh i mbeturinave në vend-depozitimin përfundimtar. Zbatimi i grumbullimit në pikën e grumbullimit të përcaktuar të Bashkisë.

12. Kosto e vlerësuar 500,000 US$ 13. Donatorë të mundshëm

QSH, Bashkitë, Ministria e Brendshme

14. Agjenci të tjera kontribuuese

GEF- Fondi për Mjedisin Global, Donatore dypalësh

15. Vendi i zbatimit të Projektit

Saranda dhe bashki të tjera.


8468

Projekti Nr. 16

1. Titulli i projektit

Ngritja e kapaciteteve për menaxhimin e NOQ-ve në institucionet dhe subjektet e interesuara

2 Agjencia zbatuese MMPAU

3 Agjencia bashkëpunuese

METE, MBUMK, KESH, MM

4 Kohëzgjatja 5 vjet 5 Ku do të zbatohet bashkitë, komunat,

6 Formimi profesional nëpunës, staf teknik dhe supervisorë nga MMPAU, SM, PV, ARM,

7 Arsyetimi për projektin

Nevoja për përgatitjen e specialistëve në subjektet përgjegjës për njohjen e situatës ne zonat e konsideruara si vende potencialisht te dyshuara si te ndotura nga NOQ-të.

8 Argumentimi i projektit

1. njohuri të pakta tek pjesa më e madhe e popullatës për rreziqet që mbart çlirimi i NOQ-ve 2. mungesa e ekspertëve të kualifikuar për identifikimin dhe monitorimin e NOQ-ve 3. mungesa e ekspertëve të kualifikuar për trajtimin e mbetjeve industriale 4. mungesa e njohurive lidhur me vlerësimin e tokës dhe të terrenit për ndotje 5. mungesa e kapaciteteve teknike për identifikimin, kontrollin dhe monitorimin e ajrit, tokës dhe ujërave nëntokësore në zonat e ndotura 6. zbatimi i pamjaftueshëm i legjislacionit për parandalimin e ndotjes 7. mungesa e përfshirjes së pushtetit vendor në çështjet që lidhen me ndotjen nga NOQ-të dhe veçanërisht me menaxhimin e mbetjeve.

9 Synimi dhe objektivat e projektit

1. vlerësimi i mangësive në kapacitetet institucionale dhe teknike të PV, IM dhe ARM 2. trajnimi i IM&ICW dhe i IWT&M 3. njohja me teknikat për vlerësimin e tokës dhe të terrenit 4. sigurimi i një laboratori të pajisur mirë për monitorimin e cilësisë së ujit, ajrit dhe tokës 5. sigurimi në ARM i ekspertëve të kualifikuar për zbatimin e legjislacionit lidhur me parandalimin e ndotjes 6. krijimi pranë bashkive dhe komunave i sektorëve të kualifikuar për menaxhimin e mbetjeve

10 Përfituesit Bashkitë, Komunat, SP, ARM


8469

11 Aktivitetet që parashikon projekti

1. takim dyditor për evidentimin e nevojave për udhëzues, trajnime dhe mjete (2 ekspertë nga BE + përfaqësues nga subjektet e interesuara) dhe dy seminare pune (2 ekspertë nga BE + pjesëmarrës nga të gjitha subjektet dhe institucionet e interesuara) 2.1. tri seanca trajnimi për grupin IM&ICW (3 ekspertë nga BE + pjesëmarrës nga LG, LA, REA, IE dhe PE) 2.2. tri seanca trajnimi për grupin IWT&M (3 ekspertë nga BE + pjesëmarrës nga LG, LA, REA, IE dhe PE) 3. tetë seanca trajnimi për stafin teknik të RC dhe të strukturave të REA (8 ekspertë nga BE + pjesëmarrës të interesuar nga RC dhe strukturat e REA) 4. sigurimi i laboratorit të monitorimit të cilësisë së ajrit, tokës dhe ujit , instalimi, kalibrimi dhe trajnimi i personelit përkatës (1 muaj, 2 specialistë për trajnim jashtë shtetit) 5. katër seanca trajnimi për strukturat e REA lidhur me zbatimin e legjislacionit për parandalimin e ndotjes (2 ekspertë të BE + përfaqësues nga të gjitha REA) 6. katër seanca trajnimi për forcimin e kapaciteteve institucionale dhe teknike të bashkive dhe komunave për ESWM (2 ekspertë të BE + përfaqësues nga bashkitë dhe komunat prioritare)

12 Vlerësimi i përafërt i kostos

478,800 $

13 Donatorët potencialë BE, GEF, BB ( 250,000 $)

14 Kontribues të tjerë

MMPAU, RC, SM ( 150,000 $ )

Donatorë privatë dhe pjesëmarrës nga OJF-të ( 78,800 $ )

15 Vend-zbatimi i projektit Tiranë, Durrës, Vlorë


8470


1. Titulli i projektit Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, zhvillimi i planit rehabilitues për zonat potencialisht të ndotura me NOQ

2 Agjencia zbatuese MMPAU

3 Agjencia bashkëpunuese METE, MBUMK, SP

4 Afati 2 vjet

5 Ku do të zbatohet Në zonat që gjykohen potencialisht të kontaminuara

6 Formimi profesional kimistë, inxhinierë, gjeologë, petrokimistë, staf teknik, specialistë të universitetit dhe të RC-ve

7 Arsyetimi për projektin

Njohja e sakte e kufijve te ndotjes nga NOQ-t, ne vendet e kontaminuara; ne toke, ujërat sipërfaqësore dhe nëntokësore dhe hartimi i projekteve për rehabilitimin e tyre

8 Argumentimi i projektit

Ndotja e ajrit, tokës dhe probabilisht edhe e ujërave nëntokësore në uzinën e plastikes ne Lushnje dhe depot e stacionit te trenit ne Bajze-Shkodër; Ndotja e ajrit, tokës dhe probabilisht edhe e urave nëntokësore në territorin pranë dhe përreth uzinës kokso-kimike të ish-kombinatit metalurgjik në Elbasan; Ndotja e ajrit, tokës dhe probabilisht edhe e urave nëntokësore në territorin e repartit të imprenjimit të lëndës drusore në ish-kombinatin e përpunimit të drurit në Elbasan; Ndotja e tokës dhe urave nëntokësore për shkak të djegies së mbetjeve në vend-depozitimet urbane.

9 Synimi dhe objektivat e projektit

1. njohja me nivelin e ndotjes dhe identifikimi i çështjeve që duhen zgjidhur; 2. mbështetur në përfundimet që do të arrihen në aktivitetin e parë bëhet vlerësimi i detajuar i zonave, për zonat më të ndotura (prioritare); 3. njohja me metodat e ndryshme që përdoren për rehabilitimin e zonave të ndotura; 4. zhvillimi i planeve të rehabilitimit për zonat më të ndotura (prioritare)

10 Përfituesit komuniteti që jeton pranë zonave të ndotura dhe zhvillimi i atyre rajoneve, LG, PE dhe turizmi


8471

11 Aktivitetet që parashikon projekti

1. studimi i përqendrimit të NOQ-ve në zonat që mendohet se janë të ndotura me NOQ (8 zona, 4 (1+3) mostrime dhe analiza për secilën zonë) 2.1. ngritja dhe funksionimi i PIU 2.2. kryerja e analizave të nevojshme për përcaktimin e konturit të zonës së ndotur dhe thellësinë e penetrimit të ndotjes 3 organizimi i katër seminareve për trajnimin e pjesëmarrësve lidhur me metodat dhe praktikat e rehabilitimit (4 ekspertë të BE për teknikat që përdoren në rehabilitimin e territoreve dhe objekteve të ndotura me NOQ dhe për ESWM + pjesëmarrës nga subjektet e interesuara drejtpërdrejtë) 4. përpunimi i të dhënave, vlerësimi i përafërt i kostos dhe i afateve për projektet e rehabilitimit

12 Vlerësimi i përafërt i kostos 893,000 $

13 Donatorët potencialë GEF, WB, JICA ( 600,000 $ )

14 Kontribues të tjerë

MEFWA, RC, SM ( 200,000 $ ) Donatorë privatë ( 93,000 $ )

15 Vend-zbatimi i projektit Elbasan, Tiranë, Lushnje, Bajze


8472

Profil Projekti 18

1. Titulli i Projektit Ndërgjegjësimi i publikut për rrezikun që shkaktojnë në shëndetin e njeriut kimikatet NOQ që dalin nga djegia e plehrave urbane.

2. Agjencia zbatuese Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të ujërave, Ministria e Qeverisjes vendore, Qendra e Grupimit të Shoqatave Mjedisore “Ekolëvizja”

3. Agjenci bashkëvepruese Bashkitë e pesë qyteteve më të mëdha te Shqipërisë ,Shoqatat mjedisore lokale

4. Kohëzgjatja 2008-2011 5. Zona e zbatimit Në pesë qytetet kryesorë të Shqipërisë 6. Situata Aktivitetit më i madh që ndikon në krijimin e

paqëllimshëm të NOQ-ve, është djegia e mbeturinave urbane në qytetet e mëdha urbane dhe përreth tyre. Nga djegia e pakontrolluar e këtyre mbeturinave krijohet dioksinat, furanet dhe NOQ-e të tjerë. Shumica e këtyre gjegjeve ndodh që në pikat e grumbullimit në qytet nga persona që duan të ndajnë nga grumbulli hedhurinat metalike, ose nga që plehrat rrinë për një kohë të gjatë pa u tërhequr nga ndërmarrja e pastrimit. Por djegie të vazhdueshme të plehrave ka dhe në vend-depozitimet e grumbullimit kryesor jashtë qytetit. Projekti synon të informojë dhe ndërgjegjësojë publikun dhe drejtuesit lokal të pesë qyteteve kryesore të Shqipërisë rreth rrezikut dhe pasojave për shëndetin që vijnë nga gazet NOQ që çlirohen nga djegia e plehrave urbane. Projekti do të zbatohet në pesë qytetet më të mëdhenj të vendit ku administrimi i mbeturinave urbane nuk është në kushtet e kërkuara dhe është identifikuar djegia e pakontrolluar e plehrave urbane .

7. Shpjegimi i Projektit Djegia e pakontrolluar e mbeturinave urbane të bashkive çliron rreth 75% të të gjithë çlirimeve të dioksinës në Shqipëri . Djegia e plehrave ndodh qëllimisht dhe në mënyrë të paqëllimtë. Djegia vetvetiu ndodh dhe në vendet e grumbullimit të mbeturinave në periferi të qyteteve si rezultat e çlirimit të biogazit në brendësi të tyre kur ato ndodhen në ajër, të pambuluara me dhe. Projekti do t’i drejtohet kryesisht publikut të gjerë por do të punohet dhe me grupe të veçantë të prekur dhe me drejtuesit lokal. Në bashkëpunim me bashkitë e qyteteve, mediat lokale dhe shoqatat mjedisore, Projekti do te informojë dhe ndërgjegjësojë në mënyrë


8473

të vazhdueshme për rreziqet që lindin për njeriun nga çlirimi i NOQ-ve gjatë djegies së mbeturinave urbane.

8. Justifikimi i Projektit Informimi dhe ndërgjegjësimi i publikut në tërësi dhe i grupeve të veçanta që janë direkt të rrezikuar nga NOQ-të që dalin nga djegia e plehrave, ka një rëndësi të madhe për mbrojtjen e shëndetit të popullsisë së gjerë. Publiku i përgjithshëm në përgjithësi është pak i ndërgjegjësuar mbi rrezikun e NOQ-ve. Plani i veprimit në informim/ndërgjegjësimin e tyre duhet të jetë i drejtuar tek ata qartë, direkt, me një gjuhë të thjeshtë, me shembuj dhe raste të dokumentuara, me mjete audiovizive, (filma, foto, animacione) .Disa nga NOQ-të si furanet, dhe dioksinat pothuajse nuk njihen dhe nuk ndjehen nga publiku i gjerë si kimikatet më të rrezikshme për shëndetin e tyre, ata nuk janë të bindur se ato shkaktojnë sëmundje dhe pasoja vdekjeprurëse për njeriun. Projekti do të krijojë këtë ndjeshmëri te publiku i gjere.

9. Qëllimi Kryesor dhe Objektivi i Projektit

Të ulë dhe eliminojë çlirimin në ajër të dioksinave dhe furaneve nga keqadministrimi dhe djegia e mbeturinave urbane në 5 qytetet më të mëdha të Shqipërisë. Të mbrojë shëndetin e popullsisë të këtyre zonave në tërësi

10. Përfituesit Komunitetet e 5 zonave urbane më të mëdha të Shqipërisë si dhe grupet e njerëzve që jetojnë direkt në afërsi të pikave të grumbullimit të plehrave.

11. Aktivitetet

-Informim dhe ndërgjegjësim i vazhdueshëm i publikut të gjerë të këtyre zonave të përzgjedhura nëpërmjet mediave lokale , elektronike dhe të shkruara mbi rrezikun që sjellin djegiet e plehrave të qytetit dhe ato të grumbulluara rreth tij. -Fushata ndërgjegjësuese direkt në zonat e banuara përreth pikave të grumbullit të mbetjeve urbane të 5 qyteteve të përzgjedhur. -Përgatitja dhe shpërndarja e posterave, broshurave, fletëpalosjeve dhe materialeve të tjera ndërgjegjësuese mbi NOQ-të -Përgatitja e dokumentarëve dhe animacione shpjegues mbi dukuritë e djegies se plehrave dhe çlirimin e NOQ-ve, rrezikun që shkaktojnë ato në trupin e njeriut -Informim dhe ndërgjegjësim me fëmijët në shkolla

12. Kostoja 100.000 USD


8474

13. Donatoret potencial Bashkitë e Qyteteve, Ministria e Mjedisit, Ministria e qeverisjes Lokale, Biznesi lokal.


Shoqatat mjedisore lokale, donatorë të huaj

15. Harta e projektit Tirana, Durrës,Shkodra,Vlora, Saranda


8475

UDHËZIM

Nr.6, datë 27.11.2007 PËR MIRATIMIN E RREGULLAVE, PËRMBAJTJES DHE AFATEVE

PËR PËRGATITJEN E PLANEVE TË ADMINISTRIMIT TË MBETJEVE TË NGURTA

Në bazë të nenit 102/4 të Kushtetutës dhe të nenit 66/ç të ligjit nr. 8934, datë 5.9.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit”,

UDHËZOJ:

1. Përgatitja e planeve të administrimit të mbetjeve të ngurta në nivel kombëtar, rajonal dhe lokal realizohet sipas rregullave, procedurave dhe afateve të përcaktuara në këtë udhëzim dhe në anekset 1, 2 dhe 3 bashkëlidhur. Plani Kombëtar i Administrimit të Mbetjeve të Ngurta: 2. Plani kombëtar hartohet në përputhje me kërkesat e legjislacionit mjedisor dhe të strategjisë kombëtare të mjedisit. 3. Plani kombëtar synon të zbatojë hierarkinë e mëposhtme të administrimit të mbetjeve:

a) parandalimi/minimizimi i mbetjeve që në burim; b) minimizimi (sa më shumë që të jetë e mundur) i karakteristikave të

rrezikshme të tyre; c) riciklimi i tyre; d) rikuperimi i materialeve dhe i energjisë prej mbetjeve; e) asgjësimi i sigurtë i mbetjeve.

4. Plani kombëtar përmban të paktën elementet në vazhdim: a) kërkesat ligjore dhe teknike që duhen plotësuar për administrimin e

mbetjeve në territorin e Republikës së Shqipërisë, në të gjitha fazat (përfshirë grumbullimin, transportimin, trajtimin dhe asgjësimin e mbetjeve të veçanta) sipas legjislacionit vendas, atij të BE-së dhe sipas teknikave më të mira të disponueshme (BAT);

b) llojin, sasinë dhe origjinën e mbetjeve të ngurta, prej nga rrjedhin, nga importohen dhe në rastet e transitimit përmes territorit të Republikës së Shqipërisë, ndërmjet cilave vendeve këmbehen;

c) rritjen e parashikuar të volumit të mbetjeve që do të grumbullohen, trajtohen dhe asgjësohen në periudhën afatshkurtër (5-vjeçare), afatmesme (10-vjeçare) dhe afatgjatë (20-vjeçare);

d) rrjetin e integruar të impianteve të asgjësimit të mbetjeve në vend; e) objektivat specifike (afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata), masat që duhen

marrë për përmbushjen e objektivave në afatet e caktuara dhe për monitorimin e mbetjeve;

f) vlerësimin e kostove dhe investimeve të nevojshme për zbatimin e planit, si dhe burimet e mundshme të financimit;

g) masat e nevojshme për informimin, ndërgjegjësimin e vazhdueshëm të


8476

publikut dhe pjesëmarrjen e tij në vendimmarrje; h) informacione dhe masa të tjera.

5. Plani kombëtar fillestar hartohet për një periudhë të paktën dhjetëvjeçare. Planet e tjera të mëvonshme do të hartohen për periudha pesëvjeçare. 6. Plani kombëtar miratohet brenda dy viteve nga hyrja në fuqi e këtij udhëzimi. 7. Nën drejtimin e Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, ministritë e linjës dhe institucionet e tjera të qeverisjes qendrore apo vendore bashkëpunojnë për hartimin e planit kombëtar të administrimit të mbetjeve të ngurta sipas kërkesave të këtij udhëzimi. Në rastin kur plani kombëtar hartohet me konsulencë të huaj, ato mbështesin me të dhëna dhe ndihmojnë aktivisht në koordinimin dhe lehtësimin e procesit të hartimit të tij. Planet rajonale të administrimit të mbetjeve të ngurta: 8. Plani rajonal hartohet brenda një viti nga miratimi i planit kombëtar të administrimit të mbetjeve të ngurta, në përputhje me parimet, objektivat dhe synimet e caktuara prej tij. 9. Plani rajonal hartohet për një periudhë kohore jo më pak se 10 vjet. Plani rajonal rishikohet dhe përmirësohet çdo 5 vjet. 10. Plani rajonal specifikon masat që duhen marrë nga organet e qeverisjes vendore në zbatim të objektivave të planit kombëtar të administrimit të mbetjeve të ngurta. 11. Plani rajonal përmban objektiva specifike si më poshtë:

a) Të realizojë objektivat e planit kombëtar të administrimit të mbetjeve të ngurta brenda territorit të rajonit;

b) të parandalojë ose minimizojë prodhimin apo rrezikshmërinë e mbetjeve; c) të nxisë dhe mbështesë përdorimin, përpunimin dhe riciklimin e mbetjeve; d) të sigurojë që këto mbetje (në rastet kur nuk mund të parandalohen apo

riciklohen) të asgjësohen pa rrezikuar shëndetin e njerëzve dhe mjedisin; e) të përforcojë bashkëpunimin ndërmjet qeverisë lokale dhe rajoneve në të

gjithë territorin e vendit; f) të sigurojë financimin e qëndrueshëm të masave të planit, përmes zbatimit

të parimit, ndotësi paguan dhe parimit të rimbursimit të plotë të kostos; g) të përforcojë bashkëpunimin ndërmjet sektorëve publikë dhe privatë në

administrimin e mbetjeve. 12. Plani rajonal rregullon mënyrën e monitorimit të masave që merren në zbatim të tij. 13. Në procesin e hartimit të planit rajonal, këshilli i qarkut realizon informimin dhe konsultohet me publikun sipas kërkesave të ligjit nr.8990, datë 23.1.2003 “Për vlerësimin e ndikimit në mjedis”. 14. Në rast se është e domosdoshme, brenda një viti nga miratimi i planit kombëtar, këshilli i qarkut përmirëson planin rajonal që të jetë në përputhje me planin kombëtar. 15. Për rishikimin dhe përmirësimin e planit rajonal, këshilli i qarkut siguron që ky plan të jetë në përputhje me:

a) të gjitha planet e veta për mjedisin, për tokën apo për zhvillimin; b) planet kombëtare për mjedisin, tokën apo zhvillimin; c) planet e ngjashme të qarqeve kufizuese të territorit të tij ose vendimet e

marra në organet e qeverisjes vendore të tyre.


8477

Planet bashkiake/komunale të administrimit të mbetjeve të ngurta: 16. Plani i bashkisë/komunës hartohet brenda një viti nga miratimi i planit rajonal, në zbatim të planit rajonal dhe planit kombëtar dhe në përputhje me to. 17. Plani i bashkisë/komunës hartohet për mbetjet e gjeneruara brenda territorit në juridiksionin e vet. 18. Plani i bashkisë/komunës rregullon një periudhë kohore jo më pak se 10 vjet dhe rishikohet pas pesë vitesh. 19. Plani i bashkisë/komunës rregullon mënyrën e monitorimit të masave që merren në zbatim të tij. 20. Plani i bashkisë/komunës përmban objektiva specifikë që bashkia/komuna i konsideron të domosdoshëm, si:

a) parandalimi/minimizimi i gjenerimit të mbetjeve që në burim; b) reduktimi i rrezikut të tyre; c) nxitja dhe mbështetja e aktiviteteve të përpunimit të mbetjeve; d) sigurimi i grumbullimit, trajtimit dhe asgjësimit të mbetjeve në përputhje

me legjislacionin në fuqi sipas ligjit nr.8094, datë 21.3.1996 “Për largimin publik të mbeturinave”;

e) këmbimi i informacionit në rrjet dhe sigurimi i të dhënave të nevojshme për këshillin e qarkut;

f) identifikimi i metodave ekonomikisht të përballueshme dhe ekologjikisht të pranueshme për përpunimin/riciklimin/rekuperimin e mbetjeve të ngurta dhe kur kjo nuk është e mundur, asgjësimi i sigurt i tyre pa dëmtuar shëndetin e njerëzve dhe mjedisin;

g) thellimi i bashkëpunimit midis sektorit publik dhe privat për administrimin e mbetjeve;

h) forcimi i bashkëpunimit ndërmjet organeve të qeverisjes vendore në të gjithë territorin e vendit;

i) sigurimi i financimeve të qendrueshme për masat e planit, përmes zbatimit të parimit ndotësi paguan dhe parimit të rimbursimit të plotë të kostos;

ii) ngritja e një sistemi për informimin dhe pjesëmarrjen e publikut në vendimmarrje. 21. Për zbatimin e këtij udhëzimi ngarkohet Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe organet e qeverisjes vendore. Ky udhëzim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.

MINISTRI I MJEDISIT, PYJEVE

DHE ADMINISTRIMIT TË UJËRAVE Lufter Xhuveli

ANEKS 1 PLANI KOMBËTAR

Plani kombëtar i administrimit të mbetjeve të ngurta përfshin një vlerësim bazë të situatës aktuale të administrimit të mbetjeve të ngurta në Republikën e Shqipërisë. 1. Vlerësimi bazë bëhet mbi informacionin dhe analizat e mëposhtme:


8478

a) paraqitjen e politikave përkatëse kombëtare, rajonale dhe lokale; b) paraqitjen e legjislacionit, të programeve dhe praktikave që kanë lidhje me

administrimin e mbetjeve të ngurta; c) paraqitjen e politikave të Bashkimit Europian, Acquis përkatës dhe

programet që ai mbështet; d) paraqitjen e marrëveshjeve ndërkombëtare të vendit në fushën e

administrimit të mbetjeve; e) përshkrimin e popullsisë dhe territorit sipas pozitës gjeografike, gjeologjisë,

hidrologjisë, natyrës, zonave të mbrojtura, kushteve klimaterike, infrastrukturës, zhvillimit industrial;

f) situata social-ekonomike dhe degët e ekonomisë së vendit; g) institucionet dhe organizatat që merren me administrimin e mbetjeve në

qeverisjen kombëtare dhe lokale. 2. Situata, zhvillimet dhe karakteristikat e administrimit të mbetjeve të ngurta:

a) volumi në m3 dhe ton, për çdo lloj mbetjesh të gjeneruara në periudhën 2000-2007, sipas:

b) kodit të mbetjeve∗; c) emrit përkatës∗; d) kategorisë së mbetjeve∗; e) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të ngurta të kontaminuara me

ndotës/substanca të rrezikshme; f) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të tjera; g) totali në m3 dhe ton i mbetjeve të gjeneruara në të gjithë vendin; h) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të ricikluara; i) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të përdorura për rekuperim të

materialeve dhe energjisë; j) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të asgjësuara; k) volumi në m3, ton dhe % të asgjësuara përmes djegies/incinerimit; l) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të depozituara në

venddepozitim/landfill; m) të tjera.

3. Përpunimi dhe impiantet operative të asgjësimit të mbetjeve (përveç depozitimit): ∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe përpunimi. ∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe përpunimi. ∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe përpunimi.


8479

a) lloji i impiantit; b) emri dhe vendi i përdoruesit; c) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail); d) personi i kontaktit; e) zona kadastrale dhe vendndodhja e impiantit; f) viti i fillimit të veprimtarisë; g) lloji i mbetjeve të përpunuara; h) lloji i mbetjeve të asgjësuara; i) kapaciteti i impiantit; j) sasia e mbetjeve të përpunuara në ton/vit dhe m3/vit; k) sasia e mbetjeve të agjësuara në ton/vit dhe m3/vit.

4. Për dampat/venddepozitimet dhe landfillet operative dhe ato në ndërtim e sipër, do të jepen të dhënat e mëposhtme:

a) qarku; b) rrethi; c) emri i vendit të depozitimit; d) përdoruesi i vendit të depozitimit; e) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail); f) personi i kontaktit; g) zona kadastrale dhe vendndodhja; h) përshkrimi i vendit të depozitimit; i) data e parashikuar për fillimin e përdorimit të venddepozitimit; j) data e parashikuar për përfundimin e përdorimit të venddepozitimit; k) data e parashikuar për mbylljen apo riaftësimin e venddepozitimit operativ; l) zona e venddepozitimit dhe zona e depozitimit në m2; m) kapaciteti total i venddepozitimit në ton dhe m3; n) sasitë e mbetjeve të depozituara gjatë vitit 2007 në ton dhe m3; o) kapaciteti i mbetur i venddepozitimit në ton dhe m3; p) llojet e mbetjeve (sipas klasifikimeve në dokumentet e përmendura në

pikën 3/b). q) të dhëna të tjera për zonën e grumbullimit të mbetjeve; r) të dhëna për lejen e mjedisit të venddepozitimit/landfillit.

5. Të dhëna për transportuesit e mbetjeve që veprojnë në territor, rajon ose rreth: a) emri i transportuesit; b) lloji i autorizimit që disponon; c) data e fillimit të veprimtarisë si transportues; d) selia; e) adresa; f) personi i kontaktit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail); g) lloji i mbetjeve që transporton; h) kapaciteti mesatar i sasive të mbetjeve të transportuara gjatë vitit

kalendarik në ton dhe m3. 6. Pjesa e planit kombëtar për periudhat e ardhshme do të paraqesë detajet e mëposhtme. Prodhimi i parashikuar i mbetjeve dhe përqindja e riciklimit, rekuperimit, incinerimit dhe landfillimit në vite. Të dhënat jepen sipas:


8480

a) kodit, emrit dhe kategorisë së mbetjeve si më lart; b) volumit në m3 dhe ton i totalit të mbetjeve që parashikohen të gjenerohen

në territorin e vendit për çdo vit të periudhës së mbuluar nga plani; c) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të riciklohen në

raport ndaj totalit të mbetjeve; d) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të rekuperohen në

raport ndaj totalit të mbetjeve; e) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të asgjësohen në

raport ndaj totalit të mbetjeve; f) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve që parashikohen të asgjësohen, përmes

djegies/incinerimit në raport ndaj totalit të mbetjeve; g) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve që parashikohen të depozitohen në

vend-depozitim/landfill në raport ndaj totalit të mbetjeve; h) të tjera; i) metoda e parashikimit dhe supozimet, mbi të cilat janë bazuar parashikimet;

veç të tjerash parashikimi duhet bërë mbi bazën e vlerësimit të planit për periudhat e shkuara, qëllimet e prodhuesve të mbetjeve dhe të planeve të biznesit në fushën e administrimit të mbetjeve në vend;

j) masat afatshkurtra (1-5vjet), afatmesme (6-10 vjet) dhe afatgjata (11-20 vjet). 7. Objektivat, qëllimet, masat dhe afatet përmblidhen në formatin e mëposhtëm:

Objektivat Qëllimet Masat Treguesit e suksesit

a) Afatet dhe aktivitetet për masat afatgjata dhe afatmesme përmblidhen në

formatin e mëposhtme:

Objektivat Nr. Masat Institucionet/ personat

përgjegjës Afati Vitet Buxheti i

nevojshëm

8. Pikat e forta dhe të dobëta të situatës aktuale të administrimit të mbetjeve, të legjislacionit, institucioneve, procedurave, të cilat do të përmblidhen në tabelën e mëposhtme:

Aspektet Pikat e forta dhe të

dobëta Arsyet për pikat e forta dhe të dobta

Pasojat


8481

9. Seksioni financiar mbulon minimalisht sa më poshtë: a) pasojat ekonomike të çdo mase të parashikuar; b) investimet e parashikuara për administrimin e mbetjeve; c) kostot administrative të parashikuara për administrimin e mbetjeve; d) burimet e propozuara të financimit, përfshirë çmimet, taksat, tarifat dhe të

ardhurat prej tyre, subvencione të mundshme etj. 10. Rezultatet e monitorimit të zbatimit të planit përmblidhen në formatin e mëposhtëm:

Treguesit Rëndësia Burimet e informacionit Frekuenca e monitorimit

11. Të tjera:

a) vlerësimi i komenteve të paraqitura nga publiku dhe grupet e interesit; b) dokumente të vlerësimit strategjik mjedisor.

ANEKS 2 PLANI RAJONAL

Plani rajonal përmban të dhëna si më poshtë: 1. informacion bazë për administrimin e mbetjeve të ngurta në nivel rajonal:

a) emri i autoritet/eve që miratojnë planin; b) selia/selitë e autoritet/eve që miratojnë planin; c) numri i banorëve në territorin që rregullon plani; d) përcaktimi i territorit; e) karakteristikat ekologjike të territorit (p.sh. park kombëtar, zonë e mbrojtur

ujore/tokësore etj.); f) struktura ekonomike e territorit të rregulluar nga plani dhe në veçanti

prodhimi i mbetjeve. 2. Situata, zhvillimet dhe karakteristikat e administrimit të mbetjeve të ngurta:

a) Volumi në m3 dhe ton, për çdo lloj mbetjesh të gjeneruara në territorin e atij qarku në periudhën 2000-2007, sipas:

b) kodit të mbetjeve∗ ; c) emrit përkatës∗; d) kategorisë së mbetjeve∗;

∗sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe përpunimi. ∗sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe përpunimi.


8482

e) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të ngurta të kontaminuara me ndotës/substanca të rrezikshme;

f) volumi në m3 dhe ton i mbetjeve të tjera; g) totali në m3 dhe ton i mbetjeve të gjeneruara në të gjithë vendin; h) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të ricikluara; i) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të përdorura për rekuperim të

materialeve dhe energjisë; j) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të asgjësuara; k) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të asgjësuara përmes

djegies/incinerimit; l) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të depozituara në


3. Përpunimi dhe impiantet operative të asgjësimit të mbetjeve (përveç depozitimit): a) lloji i impiantit; b) emri dhe vendi i përdoruesit; c) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail); d) personi i kontaktit; e) zona kadastrale dhe vendndodhja e impiantit; f) viti i fillimit të veprimtarisë; g) lloji i mbetjeve të përpunuara; h) lloji i mbetjeve të asgjësuara; i) kapaciteti i impiantit; j) sasia e mbetjeve të përpunuara në ton/vit dhe m3/vit; k) sasia e mbetjeve të agjësuara në ton/vit dhe m3/vit; l) të dhëna për lejen e mjedisit të impiantit.

4. Për dampat/venddepozitimet dhe landfillet operative dhe ato në ndërtim e sipër, jepen të dhënat e mëposhtme:

a) qarku; b) rrethi; c) emri i vendit të depozitimit; d) përdoruesi i vendit të depozitimit; e) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail); f) personi i kontaktit; g) zona kadastrale dhe vendndodhja; h) përshkrimi i vendit të depozitimit; i) data e parashikuar për fillimin e përdorimit të venddepozitimit; j) data e parashikuar për përfundimin e përdorimit të venddepozitimit; k) data e parashikuar për mbylljen apo riaftësimin e venddepozitimit operativ; l) zona e venddepozitimit dhe zona e depozitimit në m2;

∗sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe përpunimi.


8483

m) kapaciteti total i venddepozitimit në ton dhe m3; n) sasitë e mbetjeve të depozituara gjatë vitit 2007 në ton dhe m3; o) kapaciteti i mbetur i venddepozitimit në ton dhe m3; p) llojet e mbetjeve (sipas klasifikimeve në dokumentet e përmendura në

pikën 3/b); q) të dhëna të tjera për zonën e grumbullimit të mbetjeve; r) të dhëna për lejen e mjedisit të vend-depozitimit/landfillit.

5. Të dhëna për transportuesit e mbetjeve që veprojnë në qarkun ose rrethin përkatës: a) emri i transportuesit; b) lloji i autorizimit që disponon; c) data e fillimit të veprimtarisë si transportues; d) selia; e) adresa; f) personi i kontaktit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail); g) lloji i mbetjeve që transporton; h) kapaciteti mesatar i sasive të mbetjeve të transportuara gjatë vitit

kalendarik në ton dhe m3. 6. Administrimi i mbetjeve të ngurta në të ardhmen. Prodhimi i parashikuar i mbetjeve dhe përqindja e riciklimit, rekuperimit, incinerimit dhe landfillimit në vitet e ardhshme jepen sipas:

a) kodit të mbetjeve (sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe përpunimi;

b) emrit përkatës (sipas dokumenteve të përmendura në pikën 6/a të këtij aneksi);

c) kategorisë së mbetjeve (sipas dokumenteve të përmendura në pikën 6/a të këtij aneksi) ;

d) volumi në m3 dhe ton i totalit të mbetjeve që parashikohen të gjenerohen në territorin e qarkut;

e) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të riciklohen në raport ndaj totalit të mbetjeve;

f) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të rekuperohen në raport ndaj totalit të mbetjeve;

g) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të asgjësohen në raport ndaj totalit të mbetjeve;

h) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të asgjësohen, përmes djegies/incinerimit në raport ndaj totalit të mbetjeve;

i) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të depozitohen në venddepozitim/landfill në raport ndaj totalit të mbetjeve;

j) të tjera; k) metoda e parashikimit dhe supozimet, mbi të cilat janë bazuar parashikimet

veç të tjerash parashikimi duhet bërë mbi bazën e vlerësimit të planit për periudhat e shkuara, qëllimet e prodhuesve të mbetjeve dhe të planeve të biznesit në fushën e administrimit të mbetjeve në territorin e rajonit apo të zonës;

l) masat afatshkurtra (1-5 vjet), afatmesme (6-10 vjet) dhe afatgjata (11-20 vjet).


8484

7. Masat organizative, teknike e teknologjike/ operacionale për reduktimin e prodhimit të mbetjeve.

a) masat për reduktimin e mbetjeve që nuk degradohen biologjikisht, që destinohen për t’u depozituar në vendet e depozitimit;

b) elemente të procedurave për reduktimin e mbetjeve që nuk shpërbëhen biologjikisht destinohen për në vendet e depozitimit;

c) të dhëna duhet të jepen për vitin e parë dhe për vitet e tjera të përcaktuara dhe që parashikohen në këtë pikë;

d) të dhënat për vitin e parë të planit jepen në njësinë matëse në m3, ton dhe %.

e) të dhënat për vitet e tjera të përcaktuara në plan jepen në %; 8. Objektivat Objektivat hartohen për një qark të caktuar dhe përmbajnë të dhëna për:

a) emrin e impiantit ku kryhet riciklimi/asgjësimi etj.; b) emrin e investitorit; c) kapacitetin e impiantit; d) zonën kadastrale dhe vendndodhjen e saj; e) llojin e mbetjeve që trajtohen; f) datën e pritshme të realizimit; g) buxheti dhe burime të tjera financiare dhe ekonomike; h) vlerësimi strategjik mjedisor; i) vlerësimi i komenteve nga publiku dhe grupet e interesit. Objektivat, qëllimet, masat që do të merren dhe treguesit e suksesit paraqiten

në tabelën e mëposhtme:


Masat, përgjegjësitë, afatet dhe buxhetet paraqiten në formatin e mëposhtëm:

Objektivat Nr.

Masat Institucionet/ personat përgjegjës

Afati

Vitet Buxheti i nevojshëm

9. Pikat e forta dhe të dobëta të situatës aktuale të administrimit të mbetjeve, legjislacioni, institucionet, procedurat, ekonomia, të cilat do të përmblidhen në tabelën e mëposhtme:


dobëta Arsyet për pikat e forta dhe të dobëta

Pasojat


8485

10. Seksioni financiar mbulon minimalisht sa më poshtë:

a) pasojat ekonomike të çdo mase të parashikuar; b) investimet e parashikuara për administrimin e mbetjeve; c) kostot administrative të parashikuara për administrimin e mbetjeve; d) burimet e propozuara të financimit, përfshirë çmimet, taksat, tarifat dhe të

ardhurat prej tyre. 11. Rezultatet e monitorimit përmblidhen në formatin e mëposhtëm:

Treguesit mjedisorë Rëndësia Burimet e informacionit Frekuenca e monitorimit

12. Të tjera.

a) vlerësimi i komenteve të paraqitura nga publiku; b) dokumente të vlerësimit strategjik mjedisor.

ANEKS 3

PLANI I BASHKISË/KOMUNËS

Plani i bashkisë/komunës përmban të dhënat si më poshtë: 1. Informacion bazë për administrimin e mbetjeve të ngurta në nivel bashkie/komune:

a) emri i autoritet/eve që miratojnë planin; b) selia/selitë e autoritet/eve që që miratojnë planin; c) numri i banorëve në territorin që rregullon plani; d) përcaktimi i territorit; e) karakteristikat ekologjike të territorit (p.sh. park kombëtar, zonë e mbrojtur

ujore/tokësore etj.); f) struktura ekonomike e territorit të rregulluar nga plani dhe në veçanti

prodhimi i mbetjeve. 2. Situata, zhvillimet dhe karakteristikat e administrimit të mbetjeve të ngurta:

a) volumi në m3 dhe ton, për çdo lloj mbetjesh të gjeneruara në territorin e asaj bashkie/komune në periudhën 2000-2007, sipas:

b) kodit të mbetjeve∗; c) emrit përkatës∗;

∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të importohen në Republikën e Shqipërise për qëllime përdorimi, riciklimi dhe përpunimi. ∗ sipas emertimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe përpunimi.


8486

d) kategorisë së mbetjeve∗; e) volumi në m3, ton dhe % i mbetjeve të ngurta të kontaminuara me

ndotës/substanca të rrezikshme; f) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve të tjera; g) totali në m3 dhe ton të mbetjeve të gjeneruara në të gjithë vendin; h) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve të ricikluara; i) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve të përdorura për rekuperim të

materialeve dhe energjisë; j) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve të asgjësuara; k) volumi m3, ton dhe % të mbetjeve të asgjësuara, përmes djegies/incinerimit; l) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve të depozituara në


3. Përpunimi dhe impiantet operative të asgjësimit të mbetjeve, (përveç depozitimit): a) lloji i impiantit; b) emri dhe vendi i përdoruesit; c) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail); d) personi i kontaktit; e) zona kadastrale dhe vendndodhja e impiantit; f) viti i fillimit të veprimtarisë; g) lloji i mbetjeve të përpunuara; h) lloji i mbetjeve të asgjësuara; i) kapaciteti i impiantit; j) sasia e mbetjeve të përpunuara në ton/vit dhe m3/vit; k) sasia e mbetjeve të agjësuara në ton/vit dhe m3/vit; l) të dhëna për lejen e mjedisit të impiantit.

4. Për dampat/venddepozitimet dhe landfillet operative dhe ato në ndërtim e sipër, jepen të dhëna e mëposhtme:

a) Bashkia/komuna; b) emri i vendit të depozitimit; c) përdoruesi i vendit të depozitimit; d) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail); e) personi i kontaktit; f) zona kadastrale dhe vendndodhja; g) përshkrimi i vendit të depozitimit; h) data e parashikuar për fillimin e përdorimit të venddepozitimit; i) data e parashikuar për përfundimin e përdorimit të venddepozitimit; j) data e parashikuar për mbylljen apo riaftësimin e venddepozitimit operativ; k) zona e venddepozitimit dhe zona e depozitimit në m2; l) kapaciteti total i venddepozitimit në ton dhe m3;

∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe përpunimi.


8487

m) sasitë e mbetjeve të depozituara gjatë vitit 2007 në ton dhe m3; n) kapaciteti i mbetur i venddepozitimit në ton dhe m3; o) llojet e mbetjeve; p) të dhëna të tjera për zonën e grumbullimit të mbetjeve; q) të dhëna për lejen e mjedisit të venddepozitimit/landfillit.

5. Të dhëna për transportuesit e mbetjeve, që veprojnë në bashkinë/komunën përkatëse:

a) Emri i transportuesit; b) lloji i autorizimit që disponon; c) data e fillimit të veprimtarisë si transportues; d) selia; e) adresa; f) personi i kontaktit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail); g) lloji i mbetjeve që transporton; h) kapaciteti mesatar i sasive të mbetjeve të transportuara gjatë vitit

kalendarik në ton dhe m3. 6. Administrimi i mbetjeve të ngurta në të ardhmen

Prodhimi i parashikuar i mbetjeve dhe përqindja e riciklimit, rekuperimit, incinerimit dhe landfillimit jepen sipas:

a) Kodit të mbetjeve; b) emrit përkatës ; c) kategorisë së mbetjeve; d) volumi në m3 dhe ton i totalit të mbetjeve, që parashikohen të gjenerohen

në territorin e qarkut; e) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të riciklohen në

raport ndaj totalit të mbetjeve; f) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të rekuperohen në

raport ndaj totalit të mbetjeve; g) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të asgjësohen, në

raport ndaj totalit të mbetjeve; h) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të asgjësohen

përmes djegies/incinerimit në raport ndaj totalit të mbetjeve; i) volumi në m3, ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të depozitohen në

venddepozitim/landfill në raport ndaj totalit të mbetjeve; j) të tjera; k) metoda e parashikimit dhe supozimet, mbi të cilat janë bazuar

parashikimet, veç të tjerash parashikimi duhet bërë mbi bazën e vlerësimit të planit për periudhat e shkuara, qëllimet e prodhuesve të mbetjeve dhe të planeve të biznesit në fushën e administrimit të mbetjeve në territorin e rajonit apo të zonës.

l) Masat afatshkurtra (1-5vjet), afatmesme (6-10 vjet) dhe afatgjata (11-20 vjet). 7. Masat organizative, teknike e teknologjike/ operacionale për reduktimin e prodhimit të mbetjeve:

a) Masat për reduktimin e mbetjeve që nuk degradohen biologjikisht, që destinohen për t’u depozituar në vendet e depozitimit;

b) elemente të procedurave për reduktimin e mbetjeve që nuk shpërbehen


8488

biologjikisht destinohen për në vendet e depozitimit; c) të dhëna duhet të jepen për vitin e parë dhe për vitet e tjera të përcaktuara

dhe që parashikohen në këtë pikë; d) të dhënat për vitin e parë të planit jepen në njësinë matëse në m3, ton dhe

%; e) të dhënat për vitet e tjera të përcaktuara në plan jepen në %.

8. Objektivat Objektivat hartohen për një qark të caktuar dhe përmbajnë të dhëna për:

a) Emrin e impiantit, ku kryhet riciklimi/asgjësimi etj.; b) emrin e investitorit; c) kapacitetin e impiantit; d) zonën kadastrale dhe vendndodhjen e saj; e) llojin e mbetjeve që trajtohen; f) datën e pritshme të realizimit; g) buxhetin dhe burime të tjera financiare dhe ekonomike; h) vlerësimin strategjik mjedisor; i) vlerësimi i komenteve nga publiku dhe grupet e interesit. Objektivat, qëllimet, masat që do të merren dhe treguesit e suksesit paraqiten

në tabelën e mëposhtme:


Masat, përgjegjësitë, afatet dhe buxhetet paraqiten në formatin e mëposhtëm:

Objektivat Nr. Masat Institucionet/ personat

përgjegjës Afati Vitet Buxheti i

nevojshem

9. Pikat e forta dhe të dobëta të situatës aktuale të administrimit të mbetjeve, legjislacioni, institucionet, procedurat, ekonomia, të cilat do të përmblidhen në tabelën e mëposhtme:


dobëta Arsyet për pikat e forta dhe të dobëta

Pasojat

10. Seksioni financiar mbulon minimalisht sa më poshtë: a) Pasojat ekonomike të çdo mase të parashikuar; b) investimet e parashikuara për administrimin e mbetjeve; c) kostot administrative të parashikuara për administrimin e mbetjeve;


8489

d) burimet e propozuara të financimit, përfshirë çmimet, taksat, tarifat dhe të ardhurat prej tyre, subvencione të mundshme etj. 11. Rezultatet e monitorimit të zbatimit të planit përmblidhen në formatin e mëposhtëm:

Treguesit Rëndësia Burimet e informacionit Frekuenca e monitorimit

12. Të tjera:

a) Vlerësimi i komenteve të paraqitura nga publiku; b) dokumente të vlerësimit strategjik mjedisor.


8490

RREGULLORE Nr.1, datë 30.3.2007

PËR TRAJTIMIN E MBETJEVE TË NDËRTIMIT NGA KRIJIMI,

TRANSPORTIMI E DERI TEK ASGJËSIMI I TYRE Në mbështetje të pikës 4 të nenit 102 të Kushtetutës dhe të pikës 2 të nenit 12 të ligjit nr. 9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe Ministri i Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit, miratojnë rregulloren si më poshtë:

KREU I DISPOZITA TË PËRGJITHSHME

Neni 1

Qëllimi

Kjo rregullore synon të disiplinojë procesin e administrimit të mbetjeve të fushës së ndërtimit, duke vendosur rregulla e kërkesa konkrete për të gjitha subjektet që operojnë në sferën e ndërtimit e të trajtimit të mbetjeve që gjenerohen prej tij.

Neni 2 Fusha e zbatimit

Kjo rregullore zbatohet në:

a) miratimin dhe zbatimin e punimeve të ndërtimit, rikonstruksionit apo të prishjes së ndërtesave;

b) miratimin dhe ngritjen e impianteve dhe zonave për depozitim të përkohshëm të mbetjeve të ndërtimit;

c) trajtimin dhe transportin e mbetjeve të ndërtimit; d) funksionimin e impianteve dhe zonave për asgjësimin e mbetjeve të

ndërtimit.

Neni 3 Përkufizime

Termat e mëposhtëm kanë këto kuptime: “mbetje ndërtimi” përfshin mbetjet e renditura në kapitullin 17 të vendimit të Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të klasifikimit të mbetjeve”. “prodhues mbetjesh”, “zotërues mbetjesh”, “leje” dhe “administrim i mbetjeve” kanë kuptimin e përcaktuar në ligjin nr.9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, në ligjin nr. 8934, datë 5.9.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit” dhe në ligjin nr. 8405, datë 17.9.1998 “Për urbanistikën”.


8491

Neni 4

Mbetjet e lejuara

Personi fizik apo juridik, aktiviteti i të cilit prodhon, zotëron, transporton dhe administron mbetje ndërtimi apo kryen përpunimin paraprak, përzierje apo procese të tjera që ndryshojnë natyrën ose përbërjen e këtyre mbetjeve, është i detyruar t’i ruajë, depozitojë, transportojë dhe dorëzojë ato në mënyrë të veçuar për rikuperim, në rastet kur llojet e mbetjeve të mëposhtme prodhohen veçmas gjatë aktivitetit të tyre:

a) Qelqe (katalogu për klasifikimin e mbetjeve: 17 02 02 Qelqe) b) Plastikë (katalogu për klasifikimin e mbetjeve: 17 02 03 Plastike) c) Metale, duke përfshirë edhe aliazhet e tyre (katalogu për klasifikimin e

mbetjeve nr. 17 04 01 deri te 17 04 07 dhe 17 04 11): 17 04 01 bakër,bronx, tunxh 17 04 02 alumin 17 04 03 plumb 17 04 04 zink 17 04 05 hekur dhe çelik 17 04 06 kallaj 17 04 07 metale të përziera 17 04 11 kabllo, të tjera nga ato të përmendura në 17 04 10 d) Beton, tulla dhe përzierje të tjegullave dhe qeramikës, duke përjashtuar ato

që përmbajnë substanca të rrezikshme: 17 01 01 beton 17 01 02 tulla 17 01 03 tjegulla dhe qeramika 17 01 07 përzierje te betonit, tullave, tjegullave dhe qeramikës, të tjera nga

ato të përmendura në 17 01 06 e) materiale për punimet në rrugë f) materiale të strukturave ndërtimore g) pjesë ndërtimore të riaftësuara dhe h) mbetje të tjera nga pastrimi i kantiereve 17 09 04 mbetje të përziera nga ndërtimi dhe të prishjeve, të tjera nga ato të përmendura në 17 09 01, 17 09 02 dhe 17 09 03.

Neni 5 Mbetjet e ndaluara

1. Mbetjet e ndërtimit si më poshtë nuk pranohen për asgjësim përfundimtar në një impiant, i cili funksionon në përputhje me këtë rregullore:

17 01 06* përzierje ose fraksione të ndara betoni, tullash, tjegullash dhe qeramikës që përmbajnë substancë të rrezikshme 17 02 04* dru, qelq dhe plastika që përmbajnë apo janë të ndotura me

substanca të rrezikshme


8492

17 03 përzierje bituminoze, bitumi dhe produkte të tjera të ziftit; 17 03 01* përzierje bituminoze që përmbajnë zift qymyri 17 03 03* zift qymyri dhe katran; 17 04 09* mbetje metalore të kontaminuara me substanca të rrezikshme; 17 04 10* kabllo që përmbajnë naftë, bitum apo substanca të tjera të rrezikshme 17 05 03* dhera dhe gurë që përmbajnë substancë të rrezikshme 17 05 05* balta që përmbajnë lëndë të rrezikshme’ 17 05 07* çakëll që përmban substanca të rrezikshme 17 06 materiale izoluese dhe materiale ndërtimi me azbest 17 06 01* material izolimi që përmban azbest 17 06 03* materiale izolimi që konsistojnë ose përmbajnë substanca të rrezikshme 17 06 05* materiale ndërtimi që përmbajnë azbest 17 08* materiale ndërtimi me gips 17 08 01* materiale ndërtimi me gips që janë të kontaminuara me

substanca të rrezikshme 17 09 mbetje të tjera ndërtimi dhe të prishjeve 17 09 01* mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë mërkur 17 09 02* mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë PCB (p.sh. izolues që përmbajnë PCB, parkete me bazë rrëshire që përmbajnë PCB, pjesë glazure të izoluara që përmbajnë PCB, kondensatorë që përmbajnë PCB) 17 09 03* mbetje nga ndërtimi /prishjet (duke përfshirë mbetjet e përziera)

që përmbajnë substanca të rrezikshme.

2. Personat fizikë dhe juridikë, para shembjes ose shkatërrimit të strukturave ndërtimore, largojnë materialet e mbetjet e rrezikshme, në përputhje me procedurat e përcaktuara në ligjin nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”.

KREU II

VEÇIMI I MBETJEVE

Neni 6 Detyrimet e zotëruesit të mbetjeve

1. Operatorët lejohen t’i grumbullojnë të pandara mbetjet e renditura në nenin 4, vetëm nëse më pas dorëzohen në një impiant ku ato ndahen dhe rikuperohen në të njëjtën sasi si të ishin ndarë dhe rikuperuar në vendin e prodhimit të tyre. 2. Mbetjet e pandara dorëzohen në një impiant që është i pajisur me një leje të vlefshme për t’i marrë këto mbetje. 3. Për pasqyrimin e prodhimit, transportimit dhe asgjësimit të mbetjeve të ndërtimit mbahen regjistra.


8493

Neni 7 Miratimi paraprak

1. Brenda 30 ditëve nga përfundimi i projektit/aktivitetit të shembjes dhe brenda 30 ditëve nga përfundimi i projektit të ndërtimit, personi fizik ose juridik, të cilit i është lëshuar leja për projektin, paraqet pranë pushtetit vendor dokumentet e nevojshme që provojnë përmbushjen e kërkesave të kësaj rregulloreje, para kontrollit përfundimtar. 2. Në rast se një projekt përfshin edhe shembjen edhe ndërtimin, raporti dhe dokumentacioni për projektin e shembjes, paraqitet dhe miratohet nga pushteti vendor përpara lëshimit të lejes së ndërtimit për projektin.

Neni 8

Venddepozitimi i përkohshëm

1. Në planin vendor të administrimit të mbetjeve të ngurta, çdo komunë apo bashki përcakton një vend për përpunimin dhe depozitimin e përkohshëm të mbetjeve të ndërtimit. 2. Vendi për përpunimin dhe depozitimin e përkohshëm të mbetjeve të ndërtimit caktohet që të pranojë jo më tepër se 30 tonë në ditë ose 2 000 tonë në vit mbetje. 3. Mbetjet e ndërtimit nuk mund të depozitohen në një impiant të përkohshëm për më shumë se tre vjet.

Neni 9

Impiantet

Impiantet për përpunimin, depozitimin ose riciklimin e mbetjeve të ndërtimit, plotësojnë kushtet e mëposhtme:

a) të jenë me sipërfaqe të rrafshët; b) të jenë të pajisur me një sistem sipërfaqësor të përshtatshëm për

grumbullimin e kullimin e ujit, për të parandaluar ndotjen e ujërave sipërfaqësore e nëntokësore;

c) të kenë të përcaktuar një zonë ku depozitohen mbetjet e paseleksionuara. Impianti duhet të ketë: a) peshore për regjistrimin e hyrjeve dhe daljeve të sasive të mbetjeve; b) kontenierë për depozitim të përkohshëm të mbetjeve që janë ndarë; c) sistem të përshtatshëm për parandalimin dhe reagimin ndaj zjarrit; d) pajisje higjieno-sanitare të përshtatshme për personat që ndodhen në terren; e) rrethim të zonës së punës me lartësi minimumi 2.0 m; f) tabelë informimi pranë hyrjes, e cila të përmbajë orarin e punës, emërtimin,

adresën dhe numrin e telefonit të pronarit dhe të administratorit të impiantit; g) veshje pune të përshtatshme dhe të mjaftueshme për të gjithë stafin, duke

përfshirë veshje mbrojtëse, çizme me majë çeliku, mbrojtëse për sytë dhe veshët; h) kabinë për pajisjet e personelit, si p.sh. veshjet e punës, çizmet mbrojtëse,

mbrojtëset për veshët dhe sytë; i) depozitë të përkohshme të identifikuar për mbetjet urbane;


8494

j) personel gjatë orëve të punës; k) pajisje të përshtatshme për dhënien e ndihmës së shpejtë; l) pajisje për ndërhyrje emergjence; m) materiale që kufizojnë përhapjen e vajrave (tallash etj.); n) fikës zjarri dore të cilët kanë numër kontrolli të vlefshëm.

Neni 10 Garancia financiare

1. Përpara lëshimit të lejes së ndërtimit ose të shembjes për një strukturë që prodhon mbetje ndërtimi, të cilat duhet të depozitohen në një venddepozitim kërkuesi duhet të depozitojë një shumë në para pranë pushtetit vendor në sasinë që do të përcaktohet nga këshilli i qeverisjes vendore për çdo ton mbetje të parashikuar nga ndërtimi dhe/ose shembja/prishja, e cila nuk do të jetë më e vogël se 5% e vlerës së strukturës. 2. Pasi të provohet se mbetjet e ndërtimit ose ato të shembjes janë dorëzuar sipas rregullit në një impiant venddepozitimi të mbetjeve, i cili është i pajisur me leje të vlefshme për t’i pritur ato, depozita monetare i kthehet kërkuesit pa interes. Depozita konfiskohet në rast se nuk përmbushen kërkesat e mësipërme.

Neni 11

Transportimi

1.Transportimi i mbetjeve të ndërtimit, materialeve dhe pajisjeve për në dhe nga impianti kryhet në mënyrën më të sigurtë dhe me shqetësim sa më të vogël për personat që ndodhen në impiant dhe përgjatë rrugëve të cilat të çojnë atje. 2. Mjetet që përdoren për transportim mbetjesh ose materialesh për në ose nga impianti pastrohen përpara largimit nga impianti. 3. Mbetjet dhe materialet në mjetet e transportit që hyjnë apo dalin nga një impiant, mbulohen dhe mblidhen në mënyrë të tillë që të mos derdhen ose ndotin gjatë transportimit.

Neni 12 Mirëmbajtja e impiantit

1. Impianti mirëmbahet në përputhje me kërkesat e mëposhtme:

a) Impianti dhe rrugët hyrëse pastrohen rregullisht dhe mbahen pastër nga mbetjet, pluhuri, dheu dhe bora;

b) materiali i përdorur për përpunimin e mbetjeve, mirëmbahet në përputhje me udhëzimet e furnizuesit dhe zëvendësohet menjëherë në rast se nuk kryen më funksionet përkatëse;

c) të gjitha pjesët e impiantit duke përfshirë kufijtë, kanalet, puset mbledhëse, rezervuarët, ndarëset e vajit, gardhet, bimësinë dhe rrugët e brendshme, mirëmbahen rregullisht. 2. Punëmarrësit trajnohen mbi procedurat e reagimit në raste emergjence, në veçanti


8495

për rastet e rënies së zjarrit, rrjedhjeve të tretësirës së mbetjeve në tokë ose në ujërat siperfaqësore. 3. Pronari i impiantit ku mbërrijnë mbetje ndërtimi në një sasi më të madhe se 30 tonë në ditë ose 2 000 tonë në vit, vendos dhe mirëmban një sistem informacioni, standarde dhe kerkesa në punë, për të siguruar që impianti plotëson kushtet e renditura në lejen mjedisore. 4. Manuali i proceseve të punës përmban informacionet e mëposhtme:

a) emrin dhe adresën e pronarit dhe operatorit; b) adresa dhe numra telefonash të rëndësishëm për sigurinë dhe

mirëfunksionimin e impiantit; c) përshkrimin e masave për depozitimin dhe përpunimin e mbetjeve dhe për

sistemet, për mbrojtjen e shëndetit dhe mjedisit; d) makineritë e përhershme dhe të përkohshme në impiant; e) kriteret për pranimin e mbetjeve; f) procedurat për mospranimin e mbetjeve, të cilat impianti nuk është i

autorizuar t’i pranojë; g) përshkrimi i proceseve të punës së aktiviteteve të lejuara në impiant. Ky përshkrim duhet të përmbajë të paktën informacionet e mëposhtme: i) aktivitetet e depozitimit; ii) aktivitetet e përpunimit, duke përfshirë metodat dhe materialet e

përdorura; iii) procedurat e reagimit, kur ka emergjenca për shkak të zjarrit, ndotjes prej

rrjedhjes së tretësirës së mbetjeve, aksidentet në punë dhe nga ndalimi i punës; iv) procedurat për kontrollin e faktorëve dëmtues, duke përfshirë pluhurin,

aromat dhe insektet e dëmshme; v) procedurat e inspektimit dhe monitorimit në përputhje me kushtet e

renditura në leje; vi) standardet për përzgjedhjen e kampioneve gjatë procedurave të

monitorimit; vii) standardet dhe kërkesat për raportimin e rezultateve të procedurës së

monitorimit.

KREU III LEJA

Neni 13

Lëshimi i lejes mjedisore

1. Miratimi i lejes së sheshit dhe lejes së ndërtimit te venddepozitimit apo impiantit të trajtimit te mbetjeve te ndertimit bëhet sipas dispozitave të ligjit nr.8405, datë 17.9.1998 “Për urbanistikën”, i ndryshuar. 2. Leja mjedisore per venddepozitimin apo impiantin e trajtimit të mbetjeve të ndërtimit bëhet sipas dispozitave të ligjit nr.8990, datë 23.1.2003 “Për vlerësimin e ndikimit në mjedis” dhe akteve nënligjore në zbatim të tij. 3.Leja për ngritjen e një impianti depozitimi, trajtimi apo asgjesimi për mbetjet e ndërtimit, nuk do të lëshohet derisa kërkuesi të ketë ofruar një garanci të


8496

përshtatshme financiare dhe të provojë: a) ekspertizë dhe eksperiencë të përshtatshme, ose mundësi për të përdorur

këtë ekspertizë dhe eksperiencë, gjatë funksionimit te një venddepozitimi; b) disponueshmerinë e burimeve financiare të përshtatshme për të

administruar venddepozitimin në përputhje me lejen; c) të drejtën ligjore për të përdorur ose për të zënë token në të cilen ndodhet

venddepozitimi i mbetjeve të ndërtimit; dhe d) përmbushjen e kërkesave të legjislacionit shqiptar.

4. Kërkesa për leje venddepozitimi apo impiant trajtimi do të refuzohet në rast se: a) është vendosur në një zonë te mbrojtur, arkeologjike, turistike apo në çdo

zonë që mbrohet me një akt normativ; b) është vendosur brenda 300 metrave nga një pus furnizues me ujë; c) është vendosur brenda 70 metrave nga një përrua, liqen ose kompleks

ligatinor; e) është vendosur brenda 300 metrave nga një zonë e mbrojtur në përputhje

me pikën (a) më sipër; f) zona e impiantit të ri ku do të vendosen mbetjet e ndërtimit nuk do të ketë

një shtresë të përbërë nga më pak se 50 cm argjilë të ngjeshur dhe impianti i ri nuk do të instalojë dhe mbajë në funksionim një sistem monitorimi të ujërave nëntokësore dhe sistem rregullues të tretësirës së mbetjeve;

g) në vendin e ndërtimit nuk mund të depozitohen më shumë se 2 000 tonë material.

Neni 14

Përmbajtja e lejes

1. Operatori depoziton apo trajton mbetjet e ndërtimit në përputhje me kushtet dhe kërkesat e vendosura në lejen mjedisore. 2. Leja mjedisore për impiantin apo venddepozitimin e mbetjeve të ndërtimit përmban kushte për:

a) fazën e ndërtimit; b) fazën operacionale; c) monitorimin periodik të indikatoreve të mjedisit, raportimin dhe

publikimin e tyre; d) regjistrimin e mbetjeve dhe raportimin e tyre; e) kohëzgjatjen e lejes mjedisore. f) monitorimin dhe rehabilitimin e vendit pas mbylljes së impiantit apo

venddepozitimit;

KREU IV MONITORIMI DHE KONTROLLI

Neni 15

Vetëmonitorimi


8497

1. Operatori i impiantit kontrollon dhe mirëmban periodikisht: a) ndërtimin, funksionimin dhe mirëmbajtjen e pajisjeve për mbrojtjen e

shëndetit dhe të mjedisit; b) sistemet e kullimit, drenazhimit, trajtimit dhe shkarkimit të ujërave

teknologjike dhe sipërfaqësore; c) sistemin dhe masat për të kufizuar ndikimin e pluhurit dhe zhurmës.

2. Operatori i impiantit kryen periodikisht monitorimet e mëposhtme: d) shkarkimet ne ajër, në ujë dhe tokë; e) gjendjen e ujërave nëntokësore dhe sipërfaqësore, f) zhurmat, erëra, insekte të dëmshme dhe parametra të tjerë.

3. Operatori i impiantit siguron zbatimin e procedurave për pranimin dhe refuzimin e mbetjeve për depozitim, përpunim ose asgjësim.

Neni 16

Regjistrat

1. Operatori siguron që të gjitha materialet që hyjnë dhe dalin nga impianti të kontrollohen e regjistrohen, dhe mban regjistra me informacionin e mëposhtëm:

b) specifikime për volumin dhe përbërjen e materialeve që hynë në impiant nga çdo makinë;

c) emërtimin e personit, aktiviteti i të cilit ka prodhuar mbetjet; d) furnizuesi; e) data e dorëzimit/ nisjes së materialeve; f) targa e mjetit; g) emri i personit që ka inspektuar mbetjet.

2. Mbetjet që nuk pranohen nga punonjësi i impiantit, regjistrohen me të njëjtat detaje si në paragrafin 1. Regjistrimi përmban emrin dhe adresën e venddepozitimit tjetër, ku dërgohen këto mbetje. 3. Regjistri i mbetjeve dhe materialeve, të cilat dalin nga impianti për qëllim përdorimi, përfshin informacionin e mëposhtëm:

a) emrin dhe adresën e subjektit ku do të përdoren materialet, si dhe lloji i materialit;

b) çdo lloj pagese apo tarife e kryer për materialin.

Neni 17 Raportimi dhe informimi

1. Pronari i impiantit i dorëzon inspektoratit të mjedisit dhe pushtetit vendor një raport vjetor, i cili përmban rezultatet e monitorimit të:

a) sasive dhe përmbajtjeve të mbetjeve të pranuara në impiant dhe të testuara në bazë të kritereve të pranimit;

b) cilësisë dhe sasisë së tretësirës së mbetjeve dhe/ose ujërave sipërfaqësore nga impianti dhe vendi i asgjësimit përfundimtar të tretësirës së mbetjeve;

c) monitorimit të ujërave nëntokësore, nëse ka të tilla, d) monitorimit të ujërave sipërfaqësore pritëse, nëse ka të tilla; e) matje apo llogaritje të zhurmës;


8498

f) monitorimit të pluhurave, nëse ka të tillë; g) emergjencave gjatë së cilës janë ndjekur procedurat e emergjencës.

2. Organi i kontrollit informohet menjëherë, nëse gjatë funksionimit ose monitorimit të impiantit është vënë re ndonjë parregullsi që mund të ketë pasoja negative në shëndet e në mjedis. 3. Nëse operatorit të venddepozitimit i është kërkuar të instalojë puse monitorimi të ujërave nëntokësore dhe të monitorojë cilësinë e ujërave nëntokësore nën vendin e depozitimit, operatori mirëmban puset vëzhguese të ujërave nëntokësore dhe monitoron cilësinë e ujërave tokësore për dhjetë vjet pas mbylljes së venddepozitimit. 4. Operatori siguron, gjithashtu, garanci financiare për mirëmbajtjen e vazhdueshme të puseve monitoruese të ujërave nëntokësore dhe për të monitoruar cilësinë e ujërave nëntokësore për dhjetë vjet pas mbylljes së venddepozitimit. 5. Pronari i impiantit përgatit dhe përditëson për furnizuesit e mbetjeve një udhëzues me shkrim, i cili shpjegon kriteret dhe procedurat për pranimin apo refuzimin e mbetjeve në impiant.

Neni 18 Kontrolli

Organet e qeverisjes vendore, inspektorati i mjedisit dhe policia e ndërtimit ushtrojnë kontroll të vazhdueshëm mbi gjeneruesit e mbetjeve të ndërtimit, venddepozitimet dhe impiantet e trajtimit të tyre.

Neni 19

Sanksionet

Shkelësit e kërkesave të kësaj rregulloreje, ndëshkohen me sanksione sipas specifikimeve të bëra në legjislacionin mjedisor dhe konkretisht në zbatim të neneve 32-33 të ligjit nr. 9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”.

Neni 20 Zbatimi

1. Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit dhe Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe organet e qeverisjes vendore, ngarkohen për zbatimin e kësaj rregulloreje. 2. Zbatimi i kësaj rregulloreje është i detyrueshëm për të gjithë personat fizikë dhe juridikë që prodhojnë, zotërojnë, depozitojnë, trajtojnë apo asgjësojnë mbetje ndërtimi.

Neni 21

Hyrja në fuqi

1. Kjo rregullore hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.


8499

2. Neni 4, do të zbatohet pas hyrjes në fuqi të rregullores së përpunimit dhe asgjësimit të mbetjeve urbane.

MINISTRI I MJEDISIT, PYJEVE DHE ADMINISTRIMIT TË

UJËRAVE Lufter Xhuveli

MINISTRI I PUNËVE PUBLIKE, TRANSPORTIT DHE

TELEKOMUNIKACIONIT Lulzim Basha


8500

RREGULLORE

Nr.6, datë 30.11. 2007

PËR ADMINISTRIMIN E MBETJEVE SPITALORE

Në mbështetje të nenit 102 të Kushtetutës, të pikës 2 të nenit 18 të ligjit nr. 9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta” dhe pikës 1 të nenit 27 të ligjit nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme” Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe Ministri i Shëndetësisë miratojnë rregulloren si më poshtë:

KREU I

DISPOZITA TË PËRGJITHSHME

1. Qëllimi i rregullores Kjo rregullore ka për qëllim përcaktimin e rregullave për kontrollin e prodhimit, grumbullimit, transportimit, magazinimit dhe asgjësimit të mbetjeve spitalore për të siguruar mbrojtjen e shëndetit publik dhe të mjedisit. 2. Përkufizime të termave Në kuptimin e kësaj rregulloreje, termat e mëposhtëm kanë këtë kuptim:

a) “mbetje spitalore” janë mbetjet e përcaktuara sipas kuptimit të pikës 6 të nenit 2 të ligjit 9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, ku përfshihen mbetjet e rrezikshme dhe jo të rrezikshme, të cilat renditen në paragrafin 18 të vendimit të Këshillit të Ministrave nr.99, datë 19.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar për klasifikimin e mbetjeve”;

b) "prodhues i mbetjes” është personi fizik dhe juridik, sipas kuptimit të pikës 11 të nenit 2 të ligjit nr.9010, datë 13.2.2003 “Për Administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, i cili zotëron ose administron një njësi, e cila krijon mbetje spitalore, duke përfshirë dhe duke mos u kufizuar vetëm në: spitalet e përgjithshme, infermieritë ose spitalet e riaftësimit, qendrat mjekësore para spitalore, klinikat e dializës kronike, klinikat e hapura, subjektet e mirëmbajtjes shëndetësore, klinikat kirurgjikale, spitalet e psikiatrisë akute, laboratorët, ndërtesat spitalore, klinikat mjekësore humane dhe veterinare, depot farmaceutike, farmacitë, si dhe klinikat dentare. Në rast se më shumë se një prodhues është vendosur në të njëjtën ndërtesë, secili prej tyre do të konsiderohet si një prodhues i veçantë;

c) “prodhues të vegjël” janë qendrat shëndetësore që prodhojnë mbetje spitalore jo më shumë se mbetjet spitalore të dhjetë shtretërve spitalorë, duke përfshirë por duke mos u kufizuar në: klinikat mjekësore, klinikat dentare, kiro-praktikuesit, laboratorët e vegjël spitalorë, qendrat e vaksinimit; qendrat e specializuara shëndetësore, të cilat krijojnë sasi të vogla mbetjesh (infermieritë, spitalet psikiatrike, qendrat për personat me aftësi të kufizuar); aktivitetet joshëndetësore ku përfshihen ndërhyrjet ndërvenoze dhe nënlëkurë (subkutane), (qendrat kozmetike, të tatuazhit dhe ato për rehabilitimin nga droga), shërbimet funerale, shërbimet ambulatore dhe të infermierisë, të cilat vizitojnë pacientë në banesat e tyre;


8501

d) “zotërues i mbetjes spitalore” është personi fizik e juridik, sipas kuptimit të pikës 13 të nenit 2 të ligjit nr.9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, i cili: krijon mbetje spitalore; grumbullon, ruan përkohësisht, transporton dhe largon për në vendin e caktuar mbetjet spitalore të prodhuara prej tij, si dhe i përpunon dhe i asgjëson ato;

e) “transport” është aktiviteti që lidhet me transportin e mbetjeve spitalore, duke përfshirë ngarkimin, transportimin e shkarkimin, sikurse dhe përgatitja, shërbimi e mirëmbajta e pajisjeve të përdorura për transportin e mbetjeve spitalore;

f) “qendër shëndetësore” është çdo vend ku mbetjet spitalore prodhohen, duke përfshirë, por duke mos u kufizuar te: spitalet, qendrat kirurgjikale ambulatore, qendrat e urgjencës shëndetësore, klinikat dhe njësitë ambulatore të kujdesit shëndetësor, duke përfshirë klinikat e mjekëve dhe dentistëve, laboratorët e diagnostikimit shëndetësor, bankat e gjakut, depot farmaceutike, laboratorët kërkimorë, agjencitë shëndetësor, klinikat dietologjike ose të kujdesit shëndetësorë, veterinaritë dhe spitalet, dyqanet e kafshëve shtëpiake, qendrat që ushtrojnë shërbimet e pastrimit të mbetjeve njerëzore në vendet e aksidenteve dhe morgët;

g) “instrumente të mprehta” janë të gjitha sendet e infektuara apo të painfektuara, që mund të shkaktojnë shpime apo prerje, duke përfshirë dhe mos u kufizuar vetëm tek aget, shiringat, bisturitë, tubat kapilarë dhe instrumentet e tjera të mprehta;

h) “mbetje infektuese” janë të gjitha mbeturinat e ndotura nga çdo lloj patogjeni si bakteriet, viruset, parazitët ose kërpudhat dhe përfshijnë kulturat nga puna në laboratorë, mbeturinat nga ndërhyrjet kirurgjikale dhe autopsitë, mbeturinat nga pacientët e infektuar, si dhe materialet apo pajisjet (që janë për t’u hedhur) në kontakt me këta pacientë, me kafshë të infektuara, si dhe materialet dhe pajisjet e mjekëve dhe të personelit tjetër, që kanë qenë në kontakt me pacientë të infektuar;

i) “mbetje patologjike” përfshijnë indet, organet, pjesë të trupit, placentat, gjakun dhe lëngjet e tjera të organizmit të njeriut;

j) “mbetje farmaceutike” përfshijnë produktet farmaceutike të skaduara ose të papërdorshme, produktet farmaceutike të kontaminuara nga rënia/ rrëzimi përtokë, barnat e tepërta, vaksinat ose serumet dhe sendet e hedhura të përdorura gjatë trajtimit të barnave të tilla si shishe, kuti, doreza, maska, tuba ose shishe;

k) “mbetje radioaktive” përfshijnë mbeturinat e lëngëta, të ngurta dhe të gazta, të ndotura me lëndë radioaktive, të prodhuara nga analizat “in vitro” të indeve dhe lëngjeve të trupit, si dhe nga imazheria “in vivo” e organeve të ndryshme për qëllime diagnostike dhe terapeutike;

l) “mbetje e rrezikshme” përfshijnë mbeturinat e infektuara, patologjike, shpuese, farmaceutike, toksike, kimike dhe radioaktive, ujin dhe tretës të infektuar;

m) “mbetje të parrezikshme” përfshijnë letrat, sendet prej qelqi, plastike, kartonët, ambalazhet, mbeturinat ushqimore, mbeturina druri dhe ndërtimi;

n) “administrimi i mbetjeve” përfshin minimizimin, ndarjen, grumbullimin, transportimin, depozitimin, asgjësimin, pakësimin dhe ripërdorimin e mbetjeve;

o) “magazinim” është grumbullimi i përkohshëm në një vend të caktuar të mbetjeve spitalore për një kohë jo më shumë se një vit, sipas kërkesave të paragrafit 7.5 të kësaj rregulloreje. 3.Zbatimi


8502

Kjo rregullore zbatohet nga çdo prodhues, zotërues, magazinues, trajtues ose asgjësues i mbetjeve spitalore. Përjashtohen nga zbatimi i kësaj rregulloreje:

a) Individët prodhues të mbetjeve spitalore, kur këto prodhohen gjatë vetëmjekimit ose gjatë shërbimit mjekësor në banesë, përveçse kur individi detyrohet t’i vendosë mjetet e mprehta në kontenierë rezistentë ndaj shpimeve dhe t’i largojë ato në përputhje me rregullat e miratuara nga Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave (MPAU) dhe Ministri i Shëndetësisë;

b) Prodhuesit e vegjël, të cilët prodhojnë sasi të vogël mbetjesh spitalore që nuk i kalon mbetjet spitalore të prodhuara nga dhjetë shtretër spitalorë;

c) Shërbimet ambulatore ose të urgjencës.

KREU II DETYRIMET E PRODHUESVE TË MBETJEVE SPITALORE

4. Prodhuesit e mbetjeve spitalore janë përgjegjës për:

a) grumbullimin me kujdes dhe të kontrolluar të mbetjeve spitalore pranë qendrës shëndetësore;

b) ndarjen e mbetjeve spitalore të parrezikshme (të llojit urban) nga mbetjet spitalore të rrezikshme;

c) ambalazhimin, etiketimin, magazinimin, grumbullimin, administrimin, trajtimin, transportimin dhe asgjësimin në mënyrë të përshtatshme të mbetjeve spitalore të gjeneruara prej tyre;

d) shpenzimet e transportit, asgjësimit ose riciklimit të mbetjeve spitalore të gjeneruara prej tyre. Kjo përgjegjësi është e pashmangshme dhe e pavarur nga përgjegjësia e ndonjë personi të tretë të ngarkuar nga prodhuesi për të ndërmarrë këto aktivitete;

e) të gjitha dëmet e shkaktuara në mënyrë direkte ose indirekte në mjedis dhe shëndetin publik nga procesi i grumbullimit, magazinimit, transportimit dhe asgjësimit të mbetjeve spitalore të krijuara prej tyre. 5. Regjistrimi 5.1 Çdo prodhues i mbetjeve spitalore duhet të regjistrohet në Ministrinë e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave brenda tre muajve nga hyrja në fuqi e kësaj rregulloreje, ndërsa prodhuesit që fillojnë aktivitetin e tyre pas botimit të saj në Fletoren Zyrtare jo më vonë se 30 ditë para fillimit të aktivitetit që krijon mbetje spitalore. 5.2 Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave vendos një numër regjistrimi për çdo prodhues të mbetjeve spitalore, i cili i njoftohet prodhuesit. 5.3 Çdo prodhues duhet të vendosë numrin e regjistrimit mbi të gjitha fletët shoqëruese, etiketat e vendosura në ambalazhimet që mbajnë mbetje spitalore dhe skedat bashkëngjitur ngarkesave që përmbajnë mbetje spitalore. 5.4 Numri i regjistrimit është individual dhe nuk mund të transferohet. 5.5 Çdo prodhues duhet ta njoftojë me shkrim Ministrinë, brenda 30 ditëve, mbi ndryshimet në strukturën e pronësisë, emërtimin, vendndodhjen, mënyrën e veprimtarisë ose mbi ndonjë ndryshim në aktivitetin e tij, që mund të ketë ndikim në llojin dhe sasinë e mbetjeve spitalore të krijuara.


8503

6. Masat konkrete për administrimin e mbetjeve spitalore Brenda gjashtë muajve nga hyrja në fuqi e kësaj rregulloreje, çdo prodhues mbetjesh spitalore, përveç prodhuesve të vegjël, përgatit: 6.1 Një rregullore të brendshme për administrimin e mbetjeve spitalore brenda njësisë funksionuese. 6.2 Një plan për administrimin e mbetjeve spitalore, që duhet të përmbajë minimalisht informacionin e mëposhtëm:

a) një përshkrim të mbetjeve spitalore të prodhuara nga njësia përkatëse, duke përfshirë llojin, peshën dhe vëllimin;

b) një përshkrim të procedurave të kërkuara për administrimin e mbetjeve në njësinë përkatëse;

c) një përshkrim të zonës brenda dhe jashtë saj ku prodhohet, depozitohet apo trajtohet mbetja spitalore;

d) destinacionin, metodat e trajtimit dhe asgjësimit për çdo lloj mbetje spitalore;

e) procedurat dhe veprimtaritë për kualifikime në administrimin e mbetjeve spitalore;

f) veprimtaritë informative që lidhen me shëndetin, sigurinë dhe asgjësimin e rregullt të mbetjeve spitalore për të gjithë personat, që mund të bien në kontakt me to ;

g) procedurat dhe pajisjet e kontrollit të ndotjes dhe pastrimit; h) emrin, adresën dhe numrin e telefonit të personit (personave) përgjegjës për

administrimin e mbetjeve spitalore. 6.3 Çdo prodhues rishikon planin për administrimin e mbetjeve spitalore në përputhje me planin kombëtar për administrimin e mbetjeve të ngurta dhe planin kombëtar për administrimin e mbetjeve të rrezikshme, brenda një viti pas miratimit të tyre. 6.4 Plani per administrimin e mbetjeve spitalore duhet të përditësohet çdo tre vjet.

KREU III

TRAJTIMI I MBETJEVE SPITALORE

7. Çdo prodhues i mbetjeve spitalore është përgjegjës për trajtimin e mbetjeve që nga prodhimi, grumbullimi, ndarja, transporti, magazinimi, përpunimi dhe deri te asgjësimi i tyre. 7.1 Çdo prodhues ndan (seleksionon) që në burim elementët e rrezikshëm nga ata të parrezikshëm të mbetjeve spitalore, sipas rregullores së brendshme për administrimin e mbetjeve spitalore dhe i magazinon ato të ndara. 7.2 Në rast se në vendin e prodhimit apo gjatë transportit, mbetjet spitalore të rrezikshme, në mënyrë të vullnetshme apo të pavullnetshme përzihen me mbetje spitalore të parrezikshme, këto mbetje spitalore do të trajtohen si mbetje të rrezikshme. 7.3 Pas procesit të ndarjes, për mbetjet spitalore të parrezikshme që cilësohen si “mbetje urbane” nga paragrafi 9 i nenit 2 të ligjit nr.9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, zbatohet ligji nr.8094, datë 21.3.1996 “Për largimin publik të mbeturinave”.


8504

7.4 Mbetjet spitalore të rrezikshme ambalazhohen dhe etiketohen në përputhje me shtojcën 2.A dhe magazinohen të ndara nga mbetjet e tjera. 7.5 Kur mbetjet spitalore duhet të transportohen për t’u trajtuar në vend tjetër, magazinimi në terren i tyre bëhet në një zonë të caktuar në brendësi apo në afërsi të vendeve të trajtimit apo të pikave të nisjes duke përmbushur kërkesat e mëposhtme:

a) të lejohet hyrja vetëm e personave që kanë kualifikim për të administruar mbetje spitalore;

b) të tregohet kujdes për sigurinë e kontenierëve, të parandalohen rrjedhjet, të sigurohet mbrojtja nga uji, shiu dhe era, si dhe të shmangen kushtet e inkubimit mikrobik dhe/ose të dekompozimit të tyre. Mbetjet njerëzore, shtazore apo të ndonjë gjallese tjetër të magazinuara për më shumë se 24 orë, por gjithsesi më pak se 48 orë nga ambalazhimi, duhet të ruhen në frigorifer ose hapësirë frigoriferike që përdoret vetëm për mbetjet spitalore në një temperaturë jo më të lartë se 10° C;

c) të jenë ndërtuar me materiale të qëndrueshme që pastrohen lehtësisht, që nuk lejojnë depërtimin e lëngjeve dhe të jenë rezistentë ndaj parazitëve;

d) të mbahen pastër, në kushte të mira sanitare, dhe në gjendje të mirë funksionale;

e) mbetjet të jenë të etiketuara në mënyrë të dukshme me simbolin ndërkombëtar të bio-rrezikshmërisë të paraqitur në shtojcën 2.A dhe me njoftime të rrezikut në dyer, porta ose mbulesa, frigoriferë dhe konteinerë të tjerë që tregojnë përdorimin e magazinës për mbetje spitalore dhe se hyrja e personave të paautorizuar është e ndaluar;

f) sistemet e kullimit të dyshemesë së magazinës duhet t’i mundësojnë shkarkimet direkt në një sistem kanalizimesh sanitare për asgjësimin e ujërave të ndotura, në përputhje me ligjin nr. 9115, datë 24.7.2003 “Për trajtimin mjedisor të ujrave të ndotura” ose në një impiant grumbullimi që parandalon derdhjen e lëngjeve dhe rënien në kontakt me mjedisin. 7.6 Konteinerët e mbetjeve të rrezikshme spitalore duhet të përmbushin kërkesat e përcaktuara nga Organizata e Kombeve të Bashkuara, të etiketohen në përputhje me shtojcën 2.B dhe të magazinohen në mënyrë të tillë që të lejojnë hyrjen për qëllime inspektimi. 7.7 Mbetjet spitalore nuk duhet të presohen apo t’i nënshtrohen veprimeve të sforcuara mekanike, përveç rasteve kur këto janë pjesë e një procesi të posaçëm trajtimi të miratuar nga Ministri në Ministrinë e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, bazuar në ligjin nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”. 7.8 Çdo prodhues i vogël, transporton mbetjet e rrezikshme spitalore të prodhuara në një impiant për administrimin e tyre ose siguron transportin nga një punëmarrës i tij, vetëm kur plotëson kushtet e mëposhtme:

a) punëmarrësi që transporton mbetjet e rrezikshme spitalore duhet të jetë trajnuar për administrimin e këtyre mbetjeve;

b) mbetjet e rrezikshme spitalore transportohen brenda 45 ditëve nga grumbullimi i tyre. 7.9 Transportimi në terren i mbetjeve të rrezikshme spitalore kryhet në përputhje me planin për administrimin e mbetjeve spitalore;

a) mbetjet spitalore që krijohen jashtë zonës së prodhimit fillestar të tyre, nuk


8505

pranohen për transport në terren; b) asnjë person nuk duhet të pranojë për transport mbetjet spitalore që nuk

janë ambalazhuar dhe etiketuar në përputhje me shtojcën 2; c) me përjashtim të prodhuesve të vegjël dhe përdoruesve të automjeteve të

urgjencës siç janë autoambulancat, asnjë person nuk duhet të transportojë mbetje spitalore të rrezikshme pa lejen përkatëse, në përputhje me ligjin nr.9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”;

d) prodhuesit e vegjël që transportojnë mbetjet spitalore të krijuara prej tyre nuk janë të detyruar të japin fletëdorëzimi në përputhje me paragrafin 7.14 të kësaj rregulloreje;

e) një automjet që transporton mbetje spitalore infektuese duhet të përmbushë kërkesat e shtojcës 4 të kësaj rregulloreje. 7.10 Impiantet për djegien e mbetjeve spitalore respektojnë kushtet e djegies dhe normat e shkarkimeve në ajër të përcaktuara në pikën 5.1.2 “Linja për djegien e mbetjeve të rrezikshme dhe spitalore” të vendimit të Këshillit të Ministrave nr.435, datë 12.9.2002 “Për miratimin e normave të shkarkimeve në ajër në Republikën e Shqipërisë”. 7.11 Inceneratorët që përdoren për trajtimin e mbetjeve spitalore, duhet të jenë të pajisur me siguresa ose pajisje të tjera kontrolli, për të parandaluar funksionimin e impiantit djegës, nëse nuk janë plotësuar kushtet e përcaktuara në paragrafin e mësipërm 7.10. Në rast se arrihet një temperaturë më e ulët, impianti duhet të jetë i pajisur me djegësa ndihmës, të cilët duke mos llogaritur sasinë e nxehtësisë së mbetjeve, janë në gjendje të mbajnë në mënyrë të pavarur një temperaturë minimale prej 700° Celcius. Përgjegjësi i inceneratorit :

a) kryen monitorime dhe regjistrime të vazhdueshme të dhomave primare dhe sekondare të djegies;

b) ruan të dhënat e monitorimeve të kryera për një periudhë shtatëvjeçare. 7.12 Të gjitha mbetjet spitalore që mund të digjen, duhet të shndërrohen nga inceneratori në hi, që nuk përkon me formën e mbetjeve para djegies. Ky hi që rezulton nga djegia, të paktën një herë çdo tre muaj, analizohet duke përdorur përzierje kampionaturash të rastit për përmbajtjen e karbonit organik total, dhe çdo vit analizohet për përmbajtjen e plumbit, mërkurit, kaliumit dhe metaleve të rënda. Hiri që rezulton nga djegia nuk duhet të ketë më shumë se 5% karbon (minimalisht 95% djegie). 7.13 Mbetja nga djegia ose hiri që përftohet nga procesi i trajtimit të mbetjeve spitalore është mbetje e ngurtë dhe asgjësohet në përputhje me nenin 21 të ligjit nr.9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”. 7.14 Impianti për trajtimin ose asgjësimin e mbetjeve spitalore nuk duhet të pranojë nga prodhuesit më shume se 88 kilogramë/muaj mbetje spitalore infektuese ose çfarëdo sasie mbetjesh spitalore, në rast se nuk janë shoqëruar me fletëdorëzimi në përputhje me ligjin nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”. 7.15 Në rast se një impiant trajton më pak se 20 kilogramë mbetje spitalore infektuese nga prodhuesi i vogël, impianti duhet të mbajë regjistrime të këtyre pranimeve që minimalisht përfshin informacionin e mëposhtëm:


8506

a) emrin dhe adresën e prodhuesit; b) peshën e mbetjeve të pranuara; c) datën dhe orën e pranimit të mbetjeve; dhe d) nënshkrimin e personit që pranon mbetjet.

7.16 Të gjitha regjistrimet që bëhen sipas kësaj rregulloreje ruhen për një periudhë deri në shtatë vjet. Kjo periudhe shtyhet automatikisht në rast të mos zbatimit të aktit administrativ në lidhje me veprimtarinë e rregulluar, ose me kërkesën e Ministrit të Mjedisit. 7.17 Kërkesat e paragrafit 7.16 nuk zbatohen ndaj prodhuesve të vegjël dhe atyre prodhuesve të renditur në germat “a”, “b”, “c” të paragrafit 3 të kësaj rregulloreje.

KREU IV KONTROLLI DHE SANKSIONET

8. Kontrolli

a) Ndaj veprimtarisë së zotëruesve të mbetjeve spitalore ushtrojnë kontrolle Inspektorati i Mjedisit, organi që ka licencuar veprimtarinë, Inspektorati Sanitar Shtetëror dhe inspektorati bashkiak.

b) Inspektorati Sanitar Shtetëror inspekton çdo spital, incinerator ose vendgrumbullimi të mbetjeve spitalore të krijuara nën juridiksionin e tij. 9. Sanksionet

Shkelësit e kërkesave të kësaj rregulloreje, ndëshkohen me sanksione sipas specifikimeve të bëra në aktet përkatëse, në zbatim të të cilëve del kjo rregullore dhe konkretisht në germën “e” të nenit 32 dhe germën “b” të pikës 1 të nenit 33 të ligjit nr.9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”; 10. Zbatimi Ngarkohet Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, Ministri i Shëndetësisë dhe organet e qeverisjes vendore për ndjekjen dhe zbatimin e kësaj rregulloreje. Kjo rregullore hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.

MINISTRI I MJEDISIT, PYJEVE DHE ADMINISTRIMIT TË UJËRAVE Lufter Xhuveli

MINISTRI I SHËNDETËSISË Nard Ndoka

SHTOJCA 1

LLOJET E MBETJEVE SPITALORE TË RREZIKSHME

Kategoria e mbetjeve

Përshkrimi dhe shembuj Zonat kryesore prodhuese

18 01 01

Instrumente të mprehta (përveç 18 01 03) Instrumente të mprehta të përdorura, si për shembull age, shiringa, bisturi, brisqe, pajisje të përziera, qelqe të thyera dhe të ndotura,

Zona ku ushtrohet kujdesi shëndetësor, salla operacioni,


8507

tuba reanimacioni dhe materiale të tjera të ngjashme.

laboratore dhe qendra kërkimore, banka gjaku, qendra për mbledhjen dhe transfuzionin e gjakut, qendra dialize.

18 01 02

Pjesë të trupit dhe organe, përfshirë qeset dhe konservuesit e gjakut dhe rezervat e gjakut (përveç 18 01 03), produktet e gjakut; sende të ndotura me gjak serume dhe plazëm; kultura dhe grumbullime të agjentëve infektues që krijohen nga laboratore kërkimore dhe diagnostikimi dhe materiale të ndotura me agjentë të tillë; mbetje izolimi nga pacientë me koeficient infektimi të lartë; mbetje të mjekimeve dhe të vaksinave; mbetje, shtresa dhe materiale të tjera të infektuara me patogjenë trupore.

Salla operacioni dhe zona kirurgjikale, morgje dhe qendra për realizimin e autopsive, materniteteve dhe klinikave obstetrikale.

18 01 08

Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave kërkon trajtim të veçantë për të përballuar infeksionet; Mbetje që përmbajnë substanca kimike: Për shembull, kimikate të ngurta, të lëngshme ose në gjendje të gaztë sikurse solventët, reagentët, dizinfektuesit që kanë skaduar ose që nuk nevojiten më, zhvilluesit e filmave, oksid etileni dhe produkte të tjera kimike që mund të jenë toksikë, gërryes, që digjen lehtësisht, shpërthyes ose kancerogjenë. Ilaçe të skaduara të të gjitha llojeve, sikurse dhe mbetjet e tyre që mund të jenë gjenotoksike, mutogjene, teratogjene ose kancerogjene; sende të ndotura ose që mbajnë produkte farmaceutike (shishe, kuti).

Zona ku ushtrohet kujdesi shëndetësor, salla operacioni, laboratore dhe qendra kërkimore, banka gjaku, qendra kirurgjikale për mbedhjen dhe transfuzionin e gjakut, qendra dialize, qendra laboratorike dhe kërkimore, qendra shëndetësore, dentistë.

18 01 10 Ilaçe citotoksike dhe citostatike; Mbetje amalgame të kujdesit dentar; Kontenierë në presion; Cilindra që mbajnë gazra ose aerosole që kur shpohen ose digjen aksidentalisht mund të shpërthejnë. Cilindrat mund të përmbajnë gazra të përdorura për qëllime shëndetësore, dhoma të nxehta ose për përgatitjen e mjekimeve.

Zona ku ushtrohet kujdesi shëndetësor, depo farmaceutike dhe kimike, dentistë, laboratore, zona ku ushtrohet kujdesi shëndetësor, depo


8508

farmaceutike dhe kimike, qendra laboratorike dhe kërkimore.

SHTOJCA 2

Modeli Ndërkombëtar i Sinjalistikës që njofton rrezikun e mbetjeve spitalore dhe standardi i etiketimit Shtojca 2.A Etiketa e kontenitorëve:

Etiketa përfshin shenjën ndërkombëtare dalluese të rrezikut të mbetjes mjekësore, njoftimin e rrezikut mjekësor në shqip dhe në anglisht dhe numrin e parë të klasifikimit ndërkombëtar (6). Madhësia minimale e etiketës duhet të jetë 14cm x 14cm dhe të ketë formën e një rombi. Shtojca 2.B Etiketa e koshave Të gjitha etiketat duhet të prodhohen me materiale që u rezistojnë rrezeve UV, ujit dhe të jenë ngjitëse. Etiketa që duhet të vendoset në pjesën e prapme të koshit:


8509

Etiketa përfshin shenjën dalluese të rrezikut të mbetjes mjekësore ndërkombëtare, njoftimin e rrezikut të mbetjes mjekësore në shqip dhe anglisht dhe numrin e parë të klasifikimit ndërkombëtar (6). Madhësia minimale e etiketës duhet të jetë 14cm x 14cm dhe të ketë formën e një rombi. Etiketa që duhet të vendoset në pjesën e përparme të koshit: Etiketa dalluese duhet të përcaktojë me germa të mëdha llojin e mbetjes së rrezikshme, përshkrimin shtesë me germa të vogla dhe duhet të mbajë shenjën dalluese të rrezikut. Madhësia minimale e etiketës duhet të jetë (Gjerësi x Lartësi) 14cm x 5cm. Etiketa duhet të jetë shkruar në gjuhët shqip dhe anglisht.

Etiketa përshkruese përfshin: - Përshkrimin dhe identifikimin (me germa të bardha në një sfond të zi),

“Mbetje spitalore” N.O.S. - Përcaktimin “I infektuese”; - Fjalën sinjalizuese “RREZIK”; - Njoftimin e rrezikshmërisë “Mund të shkaktojë infeksion”; - Numri i OKB “3291”8[1] ; - Klasën e rrezikut “6.2”; - Numrin e katalogut shqiptar të klasifikimit të mbetjeve “18.01.03*”; - Numrat EINECS 9[2] ; - Shprehja e rrezikut “R21”; - Shprehja e sigurisë “S1/4/24/35/36/37/431 /60; - Deklaratë paralajmëruese;

8[1] përfaqëson numra katërshifrorë që identifikojnë mallrat e rrezikshme, substancat dhe artikujt e rrezikshëm etj., që përcaktohen nga Komiteti i Eksperteve të OKB-së për transportin e mallrave të rrezikshme 9[2] EINECS kuptohet një numër regjistri i dhënë për çdo substancë kimike të tregtueshme, marrë nga Inventari Europian për Substancat Kimike Ekzistuese


8510

- Identifikimi i furnizuesit; - Personi i kontaktit; - Adresa; - Numri i telefonit dhe celularit; - Madhësia minimale duhet të jetë (Gjerësia x Lartësia) 21 cm x 14 cm (A5).

Etiketa duhet të jetë shkruar në gjuhët shqip dhe anglisht.


8511


8512

Etiketa e “Destinacionit dhe e deklarimeve” Çdo kosh i ambalazhuar, i mbyllur dhe vulosur duhe të identifikohet me një etiketë që duhet të vendoset në unazën e vulës dhe që tregon:

- Vendndodhjen; - Gjendjen e ngurtë ose të lëngët; - Llojin e mbetjes së rrezikshme; - Datën e grumbullimit; - Numrin e koshit ose ambalazhimit; - Sasinë në kg ose litra; - Nënshkrimin e punonjësit të grumbullimit.


8513

SHTOJCA 3

Metoda alternative për trajtimin dhe asgjësimin Trajtimi fizik, si: 1. Autoklava;

a) Presion; b) Presion – avull;

2. Sterilizimi me mikrovalë; 3. Sterilizimi – UV; 4. Trajtimi kimik/dizinfektimi;

a) me shkumës të kloruar; b) me klor aktiv (klor të lirë); c) me peroksid hidrogjeni (H2O2); d) me glutinimin e proteinave nëpërmjet përdorimit të acideve; e. me ozon (O3);

5. Metoda asgjësimi, si: a) asgjësimi

Të gjitha mbetjet spitalore infektuese, që asgjësohen bashkërisht në vendet ekzistuese të asgjësimit ose në venddepozitimet e ardhshme të mbetjeve spitalore, duhet të vendosen në vendin e caktuar dhe të mbulohen me material izolues. Ndalohet manipulimi i materialit dhe kontakti fizik.

b) Izolimi në kontenierë dhe sisteme teknike të provuar ndërkombëtarisht; c) Çimentimi dhe imobilizimi i tyre.

SHTOJCA 4 KUSHTET QË DUHET TË RESPEKTOJË TRANSPORTIMI I MBETJEVE

SPITALORE INFEKTUESE

Përveç automjeteve të urgjencës që kthehen nga vende aksidentesh, çdo automjet që transporton mbetje spitalore infektuese duhet të jetë lehtësisht i identifikueshëm gjatë transportimit të mbetjeve me shenjën dalluese ndërkombëtare të rrezikut të mbetjes mjekësore dhe fjalët e përshkruara në shtojcën 2. Automjetet e përdorura për transportin e mbetjeve spitalore infektuese:

- Duhet të përfshijnë një pjesë ngarkues – transportues që rri i mbyllur dhe i siguruar, përveçse kur ngarkon ose shkarkon mbetje spitalore për të parandaluar hyrjen dhe ekspozimin e paautorizuar ndaj erës dhe rreshjeve;

- Duhet të jenë projektuar dhe ndërtuar në mënyrë të tillë që të mos lejojë derdhjet;

- Duhet të jenë pastruar dhe dizinfektuar pas rrjedhjeve ose derdhjeve aksidentale;

- Duhet të jenë pastruar dhe dizinfektuar para përdorimit për ndonjë qëllim tjetër; dhe

- Nuk duhen përdorur për të transportuar ushqime, produkte ushqimore, kontenierë ushqimorë ose ndonjë substancë, e cila do të gëlltitet nga njerëzit ose kafshët ose do t’i shtohet ushqimeve të njerëzve ose kafshëve. Gjatë transportimit të mbetjeve spitalore infektuese, automjetet duhet të mbajnë me


8514

vete një kit për ndalimin e derdhjeve dhe për pastrimin e automjetit. Çdo derdhje prej njëzet (20) ose më shumë kilogramësh, duhet të raportohet sa më shpejt që të jetë e mundur te punëdhënësi, Inspektorati Sanitar Shtetëror, inspektorati mjedisor, sikurse dhe tek organi kompetent i qeverisjes vendore. Çdo kontakt direkt i mjetit ose pajisjes me mbetjen spitalore duhet të konsiderohet dhe trajtohet si derdhje.

SHTOJCA 5

STANDARDE TEKNIKE PËR DJEGIEN E MBETJEVE SPITALORE INFEKTUESE

Standardet teknike për djegien e mbetjeve spitalore të rrezikshme janë ato standarde të përcaktuara në tabelën 6.1 “Krematori” të vendimit të Këshillit të Ministrave nr.435, datë 12.9.2002 “Për miratimin e normave të shkarkimeve në ajër në Republikën e Shqipërisë”.

a) Mbetjet e rrezikshme spitalore do të digjen në impiante me një fuqi kalorike jo më të vogël se 11 000 kj/kg DS;

b) Ndalohet djegia e mbetjeve të rrezikshme në impiante me fuqi më të vogël kalorifike se 350 kë.


8515

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

KËSHILLI BASHKIAK TIRANË V E N D I M

Nr.1, datë 05.02.2007

PËR

RREGULLIMIN E ADMINISTRIMIN E MBETJEVE URBANE

DHE PASTRIMIT TË QYTETIT

Në mbështetje të ligjit Nr.8652, datë 31.07.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore”, neni 10 dhe neni 32/k, ligjit Nr.8934, datë 05.09.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit”, neni 73, ligjit Nr.8094, datë 21.03.1996 “Për largimin publik të mbeturinave”, ligjit Nr.9010, datë 13.02.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, ligjit Nr.7697, datë 07.04.1993 “Për kundravajtjet administrative” (me ndryshimet përkatëse), Vendimit të Këshillit të Ministrave Nr.99, datë 18.02.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të klasifikimit të mbetjeve”, Rregullores Higjeno-Sanitare Nr.376, datë 17.11.1997 “Për pastrimin në zonat urbane dhe rurale, për administrimin dhe trajtimin e mbeturinave”, me propozim të Kryetarit të Bashkisë, Këshilli Bashkiak,

V E N D O S I:

1. Të miratojë “Rregulloren e administrimit të mbetjeve urbane dhe pastrimit të qytetit”.


8516

2. Për zbatimin e këtij Vendimi ngarkohet Drejtoria e Pastrimit, Drejtoria e Kontrollit mbi Territorin, Policia Bashkiake dhe Drejtoria e Përgjithshme e Taksave dhe Tarifave Vendore.

3. Ky Vendim hyn në fuqi 10 ditë pas shpalljes.

K R Y E T A R I

LUAN SHAHOLLARI


8517


8518


8519


8520


8521


8522


8523


8524


8525


8526


8527


8528


8529


8530


8531


8532


8533


8534


8535


8536


8537


8538


8539


8540


8541


8542


8543


8544


8545


8546


8547


8548


8549


8550


8551


8552


8553


8554


8555


8556


8557


8558


8559


8560


8561


8562


8563

PER ADMINISTRIMIN MJEDISOR TE MBETJEVE TE NGURTA

Documents

Transcript of PER ADMINISTRIMIN MJEDISOR TE MBETJEVE TE NGURTA