လထတကပြလကစြအတြ (၂)

မးသးဇြန

ထကမ းႏြယ

ခငမမမ း

(ျမနမာျပညလြတေျမာကေရးအဖြ႕ခပ၊ Rapid Response Committee မ ထတေ၀သည)

မဟာဗဟာေျမာက လထလႈပရားမႈႀကးအတြက ျပငဆငခကေမးခြနးမား

(က) မဟာဗဟာ၊ စတဓါတန႔ ပစမတ

(၁) မဟာဗဟာရညမနးခက

လထလႈပရားမႈႀကး တခလပတယဆတာ သတ႔အပခပေရးကျဖချပ၊ ကယအပခပေရးကထေထာငတာ

ျဖစပါတယ။ ဘယသဥးေဆာငမ ဘယသပါမ အစးရဖြ႔လရမယဆတာ အေရးမႀကးဘး။ ကယရပကြက

ကယသမး၊ ကယရြာကသမးလကႏငဖ႔။ ကယလထအစးရေလးေတြ ဖြ႕လကႏငဖ႔ အဓကအေရးႀကးဆး။

ဒါေတြကလပႏငရင အစးရအဖြ႔ဆတာ ျဖစလာလမမယ။

(၂) လထလႈပရားမႈႀကးရ႕စတဓါတ ( Spirit)

ေမတာ (Love)၊ အျပနအလနေလးစားမႈ (Respect)၊ ေသြးစညးညညြတမႈ (Solidarity) ဟာ

လႈပရားမႈႀကးရ႕ဝဥာဥ ျဖစတယ။ စတဓါတျဖစတယ။ သငဘာသာသင ဘာကပယၾကညၾကည

ဒစတဓါတရရမယ။ အခ ျမနမာလအဖြ႔စညးမာ ဒစတဓါတေတြ ေပာကဆးေနတယ။ ဒါေၾကာင

လႈပရားမႈႀကးေအာငပြမခဘ ျမနမာလအဖြ႔စညးဟာ ျပကြကရႈးေနရျခငး ျဖစတယ။

ေမတာ…

လသားတဥးႏငတဥးေမတာထားရျခငး ၊တရစာၦနန႔ သဘာဝပတဝနးကငက ေမတာထားျခငး။ တရားမတမႈက

ခစျမတႏးျခငး။ အႏပညာန႔ အလတရားက ခစျမတႏးျခငး စတဓါတေတြက သငရေဘာေတြအတြငးမာ

စကထေပးဖ႔ လတယ။

အျပနအလန ေလးစားမႈ …

အသကႀကးျခငး၊ ငယျခငး၊ ရြယတျခငးကေလးစားျခငး။ အသဥာဏကေလးစားျခငး။ လငခြျခားမႈကေလးစားျခငး။

ဘာသာမတမႈ ကေလးစားျခငး။ ႏငငေရးအျမငမတမႈက ေလးစားျခငး။ လမးမတမႈအေပၚေလးစားျခငး။

အမးသမးန႔ ကေလးကေလးစားျခငး။ အလပကငတငးက ေလးစားျခငး စတဓါတေတြက သငရေဘာေတြ

ြအတြငးမာ စကထေပးသငပါတယ။

ေသြးစညးညညြတမႈ …

မအေပၚမာ ေသြးစညးညညြတျခငး။ အလပန႔ ေသြးစညညညြတျခငး။ အမနတရားအေပၚမာ

ေသြးစညးညညြတျခငး။ စြန႔လႊတမႈအ ေပၚမာ ေသြးစညးညညြတျခငး စတဓါတေတြက သငရေဘာေတြအတြငးမာ

စကထေပးပါ။

ကငဝတဆငရာ စတဓါတေတြ၊ ဒလ စတဓါတအေျခခေတြက ေျမေအာကအပစေတြမာ ပးေထာငေပးရမယ။

ဘာသာတရားတခလ ယၾကညသကဝငလာေအာင လပေပးရမယ။ ေတာလနေရးအားလးရ႕ မခငႀကးျဖစတ

ျပငသစေတာလနေရးမာ စတဓါတတခက စကထခၾကတယ။ ဒါကေတာ လြတလပျခငး၊ ညမျခငး၊

ခစၾကညျခငးပျဖစတယ။ ျပငသစေတာလနေရးက ေပးခတ ကငဝတဆငရာ စတဓါတေတြက

ကမၻာေတာလနေရးေတြက ေအာငပြေတြ ေပးခတယ။ ဒေန႔ ျမနမာဒမကေရစလႈပရားမႈႀကး ျဖစေနတကာလမာ

ကငဝတဆငရာစတဓါတေတြက မေပးၾကတအတြက ျမနမာလ႕အဖြ႕အစညးဟာ ဆးဝါးတ စာရတေဖါကျပနမႈက

လ႔အဖြ႔စညးႀကးတခလးမာ ေရာဂါတခလ ျပန႔ႏ႔ေနတယ။ ပကစးယယြငးေနတယ။

မားယြငးေသာအယမားကတကဖကျခငး

မဟာဖဝါဒ (Chauvinism) လမးႀကးဝါဒ ( Racism)၊ စစဝါဒ (Militarism)၊ ကဥးေျမာငးတအမးသားေရးဝါဒ

(Narrow Minded Nationalism) လမႈ ဒါဝငဝါဒ (Social Darwinism)။ လကဝါးႀကးအပစးပြားေရးစနစ

(Monopoly)။ ႏငငေတာက ေျမေတြက ပငတစနစ စတ စတဓါတေတြက သငရေဘာေတြအတြငးမာ

တကဖကပစဖ႔ လပါတယ။

မနကနေသာအယဝါဒမားကေဆာကတညျခငး

- ဒမကေရစန႔ လအခြငအေရး

- ဖယဒရယစနစ (ျပညနယေပါငးစျပညေထာငစစနစ)

- ေစးကြကစးပြားေရးစနစ

- ပဂၢလက ပငဆငမႈစနစ

- လယယာေျမပငဆငခြင (လယလပပငခြငမဟတ)

- လစဘရယပညာေရးစနစ

- ဒမကေရစလမႈေရးစနစ

- အမးသမးအခြငအေရး၊ ကေလးသငယအခြငအေရး

- ျငမးခမးေရးေတြဟာ မနကနတအယဝါဒေတ ဖစတယ။ ဒဝါဒေတြက သငရေဘာေတြအတြငးမာ

စကထေပးဖ႔မေမပါန႔။

(၃) ပစမတ (Target)

ဘရနသက ဥးတညတကဖ႕ ကေနာတကတြနးခငတယ။ အခငးခငးမတကန႔။ တျခားပါတက မတကန႔၊

တျခားလမးန႔ ဘာသာတရားေတြက မတကခကန႔။ ဘရနသကပ ဥးတညတက။ ဘယသကဘရနသလ

စစအာဏာရငစနစက ဘရနသ ျဖစတယ။ ဘရနသက မတကဘ အခငး အခငးကတကခကတသက ရႈတခဖ႔

လတယ။

(ခ) ေခါငးေဆာငမႈ (Leadership)

သငဥးေဆာငေနတ ေျမေအာကအပစေလးမာ

Command , Control and Communication

၁- ဘယသေတြကဥးေဆာငမာလ (Command)

၂- ဘာေတြလပခငးမာလ (Control)

၃- ဘယလ တေယာကန႔ ဆကသြယၾကမာလ (Communication)

(ဂ) လႈပရားမႈမား (Actions)

သငအပစအတြငး ေအာကပါေဖၚျပထားေသာအခကမားက ျပငဆငထားရမည။ မမယဂအပစအတြငး

အစညးေဝးထငျပး ဆးျဖတပါ၊ ျပငဆငခကမားက တချခငးခမတေရးဆြထားပါ။ မမတ႔ျပငဆငခကအားလး

အဖြ႔ဝငမားထချပျပး ႀကတငျပငဆငမႈ၊ေလကငမႈမား စတငထားဖ လပါတယ။

လႈပရားမႈမား (Action) အတြက ျပငဆငခကမား ေမးခြနးမား

၁- လထက ဘာေၾကာင ေရြးေကာကပြက ကန႔ကြကရတယ။ ဆႏၵျပရတာတယ ဆတာက ဘယလေျပာမလ

၂- သငတ႔ရ႕ မန႔ခြနးေတြထမာ ဘာေတြထညေျပာမလ။ (မန႔ခြနးေရးနညး၊ ေၾကညာခကေရးနညး

ေလလာထားရန)

၃- လထပါဝငလာေအာင သငဘာေတြျပငဆငမလ။ ဘာလပရငအေကာငးဆးလ။

၄- လထပါဝငလာရင လထက ဘာတာဝနေတြေပးမလ။

၅- လထက ဘယလေၾကြးေၾကာသေတြ ခေပးမလ။

၆- အလေတြက ဘယသလပမလ။

၇- စပကာက ဘယသတာဝနယမလ။

၈- ပစတာေတြ၊ နဖးစညးေတြက ဘယသလပမလ၊ ဘာေတြေရးမလ။

၉- အလပသမားေတြက ဘယသသြားစညးရးမလ။

၁ဝ- သဃာေတြက ဘယသသြားေလာကမလ။

၁၁- ခတကပြျဖစလာရင ဘယႏစေယာကတတြ စတနးခတကမလ ။

၁၂- မနးမန႔ ကေလးေတြပါလာရင ဘယလ လျခမႈေပးမလ။

၁၃- လမးေဘးက အားေပးေနတသေတြက အတတခတကလာေအာင ဘယသက ေခၚမလ။

၁၄- တကေပၚကေနၾကညျပး အားေပးေနတသေတြကပါလာေအာင ဘယသက စညးရးမလ။

၁၅- ျမ႕သစေတြမာလညး ဆႏၵျပပြေတြျဖစလာေအာင ဘယသက စညးရးမလ၊ ဘယလစညးရးမလ။

၁၆- ရနကနျမ႕က ေျမပန႔ လမးေတြက ဘာေတြလ။ လအစညကားဆး ဘယလမးေၾကာငးေတြကခတကမလ။

၁၇- ဘယလမးက ခတကရင အႏရာယအမားဆးလ ။

၁၈- ဘယေနရာက ခတကရင လေတြပးေပါငးမႈအမားဆး ရႏငမလ။

၁၉- ရနသတပ၊ ရန႔ ၾကဖြတေတြက ဘယမာ အမားဆး စထားသလ (Enemy Concentration)။

၂ဝ- ရနသတပဖြ႔ေတြ သးေနတမး၊ ေရ၊ ဆကသြယေရးက ဘယလ ျဖတေတာကျပစမလ၊

ဘယလနညးေတြသးမလ။ ဘယသက လပမာလ။

၂၁- ေနာကဆးစရပက ဘယမာထားမလ။

၂၃- ဘယသေတြ မန႔ခြနးေျပာမလ။ ဘာေတြေျပာမာလ။

၂၄- ေတာငးဆခကေတြ မရရင ေနာကတဆင ဘာဆကလပမလ။

၂၅- သပတက ေရရညဆြႏငေအာင ဘယလလပမလ (အခန ႏစပတခန႔ )

၂၆- ရာသဥတရတတရက ဆးဆးရြားရြား ျဖစလာရင ဘာဆးျဖတမလ (မးရြာ၊ ေရႀကး၊ အပလြနက၊ မနတငးဝင)

၂၇- ဆႏၵျပတသေတြက ေရ၊ ထမငး အစားေသာကေတြေကြးရမယ ဘယလေက ြးမလ။ အလရငေတြက

စညးရးထားျပးျပလား။

၂၈- ဆႏၵျပပြသးမယကရယာေတြအတြက ေငြလမယ။ ဘယသေတြဆက အလခမလ။ ဘယလ

ေငြေကာကမလ။

ရနသ တန႕ ျပနလာေခမား…

၁- ရနသက လစခြဖ႔ေျပာလာရင ဘယလ တန႔ျပနမလ ။

၂- ၾကဖြတန႔ စြမးအားရငေတြ လကေႏာကယကလာရင ဘယလတန႔ျပနမလ၊(ျပနခမလား၊

သတ႔ရကတာခမလား)

၃- ရန႔ စစသားေတြက ပစခတဖ႔လာရင ခတကေနတာက ရပပစမလား။ လစခြမလား။

ဆကျပးအေသခခတကမလား။

၄- ပစခတႏမနငးလာရင ကားလမးေတြက ဘယသပတမလ။

၅- အစးရကားေတြက ဘယသက မးရႈ႕မလ။

၆- ဆကသြယေရး၊ စနစေတြ ဘယလထေထာငထားမလ (တယလဖနး၊ စကဘး၊ ကား၊ ဆကသား)

၇- ရနသက ျပစခတႏမနငးလာရင ဆႏၵျပပြက ဘယလလစခြမလ။

၈- ဘယေန႔ ဘယေနရာကေန ျပနစဖ႔ စစဥထားသလ။

၉- တေနရာထမာ စျပျပး လထလႈပရားမႈမလပဘ ဘယေနရာေတြမာ လပဖ႔စစဥထားသလ။

၁ဝ- ရနသက လထဆႏၵျပပြက ႏမနငးတပစက Defensive Square န႔ Edge Formation လပေလရတယ။ ဒလ

စစျပငျပး ဆႏၵျပ မႈက ေခမႈနးလာရင ဘယလတန႔ျပနမႈက အေကာငးဆးလ။

၁၁- ရနသ သတငးေပး၊ သလေတြ သပလမလာေအာငဘယလ ကာကြယထားမလ။

၁၂- ရနသလေတြက လထအေယာငေဆာငျပး ေခါငးျဖတတာေတြ၊ သတျဖတတာေတြလပလာရင

ဘယလ႔ကာကြယမလ။

၁၃- လကနကေတြေပးမယဆျပး လာေခၚရင ဘယလ လပမလ။

၁၄- သငကလႈပရားမႈကေခါငးေဆာငေနတအခနမာ သငမသတ လတေယာကက ခဏလကခပါ

စစတပကးေျပာငးမသေတြရတ ေဆြးေႏြးစရာရတယဆျပးလာေခၚရင သငဘယလ လပမလ။

၁၅- လငမယားကြာလမႈ၊ ခးမႈေတြ သငက တချပးတခလာတငေနရင သငဘယလ တန႔ျပနမလ။

၁၆- အလြနေခာတ မနးကေလးတေယာကက အမမျပနရဘး သငန႔အတလကပါရေစလ႔ေျပာလာရင

သငဘယလဆးျဖတမလ။

၁၇ - အမႈကေတြတျမ႕လး ပြစာၾကေနရင သငဘယလ လပမလ ။

၁၈- ဆႏၵျပပြေတြျဖစေနစဥ ဖါ၊ ဖ၊ ေလာငးကစား၊ မယစေဆးဝါးေတြ လမးမေတြေပၚမာ ေျပာငလပလာၾကရင

ဘယလတားျမစမ လ။

၁၉- ေထာငကအကဥးသားေတြက ရနသက အစလကအျပလက လႊတေပးလာရင ဘယလ သေဘာထားမလ။

သတ႔ကေနရပထျပနႏငဖ႔ ဘယလ စစဥေပးမလ။

၂ဝ- သငရပကြကထက လထက ဗလကေနတ ရရဖ၊ ၾကဖြတန႔ စြမးအားရငေတြက ဘယသေတြလ

သတ႔က ဘယလ အျပစေပးဖ႔စစဥထားသလ။

၂၁- ေနာကထပဘယအခကေတြက ထညသြငးသငသလ ။

ဆကသြယမႈ (Communication)

၁-သငန႔ သငအပစ ေန႔စဥ ဆကသြယေရးကဘယလ စစဥထားသလ။ (လအပရင ၁၅ မနစ တခါ

ဆကသြယရမယ။ )

၂- သငအပစန႔ တျခားအပစေတြဆကသြယေရးက ဘယလ စစဥထားသလ (ခြနာရ၊ ထးနာရ၊ ေန႔စဥ

ဆကသြယျခငး။ )

၃- သငအဖြ႔လႈပရားမႈ ၊ တျခားအဖြ႔လႈပရားမႈ ေတြက ဘယလ သတငးယမလ သတငးပ႔မလ ။

၄- သတငးေရးနညး ဘ-ေျခာကလးမက သငသသလား၊ သငလေတြကသငတနးေပးျပးျပလား။ (ဘယအခန-

When ၊ ဘယေန ရာ - where ၊ ဘယသေတြ- Who ၊ ဘာလ - What ၊ ဘာေၾကာင Why- ဘာက How )

၅- ရနကနက လႈပရားမႈက နယေတြသေအာင ဘယလလပမလ။

၆- တျခားရပကြက၊ ေကးရြာေတြ နယေတြမာလ လထလႈပရားမႈႀကး ျပန႔ႏ႔သြားေအာင ဘယသ႔တာဝနယမလ။

၇- လမးပနးဆကသြယေရးေတြပတလကရင ဘယလပမန ဆကသြယၾကမလ

၈- နယေတြက ပမနသတငးပ႔ေရးက ဘယသ စစဥေပးမလ

၉- ရနသက ရနကနကေခမႈနး၊ နယေတြကအေလာေပး လကေလာမႈလပလာရင နယေတြက ဘယလ

တဆငတးလႈပရားမႈေတြ လပခငးမလ။

၁ဝ- လႈပရားသေတြအခငးအခငးဘယလ႔ဆကသြယမလ

၁၁- ဆကသြယေရး စနစေတြကဘာေတြ (ဆကသား၊ စကားေျပာစက၊ တယလဖနး၊ ဆငကယ၊ ကား၊ စကဘး၊

ျမငး၊ ဆကကား၊ သေဘၤ၊ အခကျပမး၊ အသ ေတြက သးတတသလား)

၁၂- ကားလမး၊ ရထားလမး၊ သေဘၤာဆပေတြက ဘယလ ထမးသမးမလ၊ ျဖတေတာကမလ

၁၃- သရးေတြရ႕အကညက ဘယလယမလ။ ႏငငတကာ အနဂအေတြဆက ဘာအကညေတာငးမလ။

(သတ႔လပစာန႔ ဆကသြယ မႈေတြက ရထားျပးျပလား)

၁၄- သတငးဌာနေတြက ဘယလဆကသြယမလ။ ဘာသတငးေတြေပးမလ။ လေတြကဘာလပခငးမလ

ဆတာေတြက ဘာေတြ ေျပာမလ။

အလပသမား၊ စကရမား၊ အစးရဌာနမား

၁-အလပသမားေတြက ဘယလစညးရးမလ

၂- သတ႔က ဘယလ တကပြ ဆငခငးမလ ( စကရထမာ ပဆႏၵျပမလား၊ လထန႔အတဆႏၵျပဖ႔စညးရးမလား။

၃- ဘယစကရကသမးလကရင ရနသ႔ႏလးသားက ထသြားႏငသလ

၄- စကရေတြက ဘယသေတြက သမးပကထားမလ

၅- အလပသမားေတြရ႕မသားစစားဝတေနေရးက ဘယလေျဖရငးေပးထားမလ (ဆန၊ ဆ၊ ဆားအပါအဝင

ရကၡေျခာကမား၊ ရကၡာစ မားက ဘယလစေဆာငးမလ )

တပမေတာသားမားက ဘယလစညးရးမလ

၁- သငတ႔ရပကြက၊ ေကးရြာက ဘယသေတြရ႕ ေဆြမးသားခငးေတြက စစတပထမာရလား

၂- သတ႔ကေန တဆင စစတပအတြငးက ေၾကညာခကမား၊ ပးေပါငးဖ႔ေမတာရပခခကမားက ဘယလပ႔ဖ႔

စစဥထားသလ

၃- သတ႔အဖြ႔ထညးမာ စစတပထက အရာရေတြ၊ စစသားေတြန႔ ဘယသသလ

၄- စစသားေတြက ကးေျပာငးလာရင ေသနပမားက ယလာခငးမာလား။ မယလာခငးဘးလား။

၅- စစသားေတြယလာတ ေသနပမားက ဘယမာဖြတထားမလ။ စစအစးရက ဆႏၵျပပြက ပစခတႏမနငးလာရင

ပစခငးဖ႔ ဘယလ စစဥထားသလ ။

ရနသအပခပေရးမားကျဖချခငး

၁- သငရပကြကက ရပကြက ရးခနးက ဘယလသမးပကမလ

၂- ဖလတြေတြက ဘယလသမးဆညးမလ

၃- ရပကြကလႀကးေတြက ဘယေနရာမာခပထားမလ

၄- ျမ႕နယရစခနးက ဘယလ သမးပကမလ

၅- ရစခနးက သမးပကဖ႔ တျခားရပကြကေတြရ႕အကညက ဘယလ ေတာငးခမလ

၆- ရစခနးက သမးပကျပးရင ဘယလ အျမနဆးဖကဆးမလ

၇- ျမ႕နယ အပခပေရးရးခနးကဘယလ သမးပကမလ

၈- ျမ႕နယအပခပေရးရးခနးက အျမနဆးဘယလ ဖကဆးျပစမလ

လထအစးရဖြ႔စညးျခငး

၁- လထအစးရက ဘယလဖြ႔မလ

၂- အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပေခါငးေဆာငမား၊ လႊတေတာအမတမား၊ စအာပပ ေခါငးေဆာငမားက

ဘာေတြလပေစခငသလ

၃- သတက ဖမးသြားရင ဘာဆကလပမလ

၄- ကယရပကြကအလက ေကးရြာအလက အပခပေရးေတြ ကဘယလခမလ (လျခေရး၊

အျပနအလနကညေရး၊ လထ စား ဝတေနေရး ကနမာေရး )

၅- ရပေငြေတြကစနစတက ဘယလေကာကခမလ

၆- စစအစးရေဒါကတငေတြက ဘယလျဖမလ၊ ဘယသေတြျဖမလ၊ ပစမတေတြက ဘယလျပစထားမလ

၇- စစအစးရက တန႔ျပနလာႏငတအရာေတြက ဘာေတြလ။

၈- သငျမ႕နယမာ အားအေကာငဆးေနရာက ဘာေတြလ၊ အားအနညးဆးေနရာက ဘယေနရာလ

၉- ကနတကေတြက ဘယလေဖါကမလ။ လထေတြကဘယလ ေဝမလ

၁၀- ဘယဟာေတြက မးတငရႈ႕မလ၊ ဘယဟာေတြက မရႈ႕သငဘးလ

၁၁- ပဂၢလက ပငဆငမႈ ေတြကဆးရႈးမႈ မရေအာင ဘယလ ကာကြယေပးမလ (အသက၊ ပစၥညး ဥစၥာ)

၁၂- လဆး လမကန႔ ေတာေၾကာငေတြက ဘယလ ကငတြယမလ

၁၃- ရနသမရတအခနမာ သရေကာငးေတြ၊ ဥက႒ႀကးေတြ၊ ေခါငးေဆာငေတြ၊ ဘရားေလာငးေတြ၊

မငးေလာငးေတြ ေတာငပ႔မႈ ေတြလ ေပၚလာမယ။ ဒလေပၚလာရင ဘယလကငတြယမလ

၁၄- ေဒၚေအာငဆနးစၾကညန႔ အနအလဒေခါငးေဆာငေတြက အစးရဖြ႔ျပး ဥးေဆာငလာေအာငဘယလ

တကတြနးမလ။ သတ႔က ဖမးသြားရင ဘယလ ဆကလပမလ။ (ေအာငပြခတအထ ဆကတကမလား၊ ရပမလား၊

ထြကေျပးမလား။)

၁၅- သငရပကြကမာၾကေတြ႔ေနတ ေရ၊ မး၊ ဆန၊ ေဆးဝါးန႔ လျခေရး ျပနာက ခကခငးဘယလ လပေပးမလ

၁၆- အပစခတရပစေရးအဖြ႔ေတြက ဘာလပခငးမလ။ သတ႔က လပမလာပ ပြၾကညပရသတလၾကညေနရင

သတ႔ကဘယလ သ ေဘာထားမလ။

၁၇- ေအာငပြခရင ပထမဆးလပရမယအရာက ဘာလ

၁၈- ယာယအစးက ဘယလ ဖြ႔မလ။

၁၉- တငးျပညက ဘယလ႔ျပနလည တညေဆာကမလ ။

အေထြေထြ

သင ေျမေအာကအဖြ႔ထက လေတြက ဘယလလေတြလဆတာ စစစျပးျပလား။

၁- လမတတတ သလား။

၂-ခးတတတသလား ။

၃- ေလာငးကစားသမားလား ။

၄- ဘာသာေရးအစြနးေရာကေတြလား (ဗဒၶဘာသာ၊ မြတစလင၊ခရစယန၊)

၅- သတပါးအလကားေနရငး သတျဖတခငသလား ။

၆-သတ၀ါေလးေတြကနပစကညဥးပမးတတသလား။

၆- ဟဟာမလပတတ ဒါမလပတတ၊ ငေပာ၊ ငေၾကာက (အေမခစသား- Mama Boy) လား။

၇- မးရငရစ တတတ သလား။

၈- မနးကေလးေတြန စကားေျပာရငလ႕၀ကခကေတြကပါထညေျပာတတသလား။ ၾကြားတတသလား

၈- အမးသမးေတြက ခြျခားဆကဆတတသလား။

၉- တကယေတာသမားလား၊ စေပါငးလႈပရားမႈက မလပတတသလား။

၁၀-အျမငမတတသေတြန တြလပရာမာက ေၾကာကတတသလား။

စစစပါ။အဒလလေတြကနငငေရးလႈပရားမႈမာ အေကာငးထကအဆးကလပတတသေတြျဖစတယ။ သတထားပါ။

နဂး

လထလႈပရားမႈႀကးတခရ႕ အႏမရညမနးခကဟာ အာဏာရငစနစ အပခပေရးယႏယားမား (အစးရ၊ စစတပ၊

အပခပေရးအဆင အဆင၊ ေထာင) ေတြက တချပးတခ ျဖချခငး၊ မးရႈ႕ျပစျခငး၊ ဖကဆးပစျခငး၊

သတသငျပစျခငးတ႔ႏင လထအပခပေရးမားက ေကးရြာရပကြကအလက ေဆာငရြကၾကျခငးမသာ ျဖစတယ။

ဒါက ကေနာတ႔ မလြမေသြ လပေဆာငရပါလမမယ။ ဘယသက လာျပး အစးရဖြ႔မာလ၊

ဘယသကဥးေဆာငမာလဆတာ ေတြးေတာမပေနပါန႔။ ေအာကေျခအဆငအဆင လထအပခပေရးေတြက

စကထလာႏငမယ။ ရနသကလညး ျပကလာမယဆရင သရေကာငးေတြ၊ ေခါငးေဆာငေတြ အလလ

ေပၚလာလမမယ။ ျမနမာ ျပညမာ ေခါငးေဆာငေတြ ဘယေလာကေပါတာ၊ အစးရလပမယဝနႀကးေတြ

ဘယေလာကေပါသလဆတာက ခငဗားတ႔ကယတင မၾကာခငေတြ လမမယ။

တျပညလး ေတာလန၊ တျပညလး ေအာငပြခၾကမယ။ သငတ႔အားလးဟာ ေခါငးေဆာငေတြ ျဖစတယ။

ဆကသြယေရးေတြ သတ ျဖတလညး၊ ေခါငးေဆာငေတြက သတ႔ဖမးရငလညး ဖမးပါေစ။ မဟာဗဟာေျမာက

ေမးခြနးေတြက သင ေျဖႏငလ႔ကေတာ သငဒ႔ဟာ ျမနမာျပညသမငးသစရ႕ သရေကာငးေတြပ။

ေခါငးေဆာငေတြပ။ ၈၈ တနးက ကေနာ ၾကေတြ႔ခရတ ေမးခြနးေတြက ျပနလညေဝငလကတာပါ။

လတာေတြ႔ရင ျဖညစြကႏငပါတယ။ ပတာေတြ႔ရင ပယႏငတယ။ သငဟာ ေခါငးေဆာငတေယာကလ

စဥးစားဖ႔ပါပ။ စနစတက ျပငဆငထားဖ႔ပါပ။

မးသးဇြန

ျမနမာျပညလြတေျမာကေရးအဖြ႔ခပ

(Free Burma Federation- FBF)

ေတာလနေရးအခြငအခါေကာငးအား အမအရဖမးယဆပကငျခငး

“အာဏာရငစနစဆး လကေအာကတြင ႏစေပါငးမားစြာ ဖႏပခခရေသာ ျပညသလထသည ဖႏပသ

အစးရ၏ ဖအားမား ေလာနညးလာသညႏင တျပငနက ေတာလနပနကနျခငးက ျပလပေလရသည"

-----Tocqueville (၁၉၅၅)

အထကမာ ေဖာျပထားတ Alexis de Tocqueville ရ႕ အဆအမန႕ဟာ ျပငသစေတာလနေရးန႕

ပတသကတ ေတြ႕ရခကႏစခက အေျခခထားခတာ ျဖစပါတယ။ ပထမတခကက

အာဏာရငအစးရေတြက သတ႕အာဏာတညျမေရးက အေထာကအကျဖစေစဖ႕အတြက

ျပျပငေျပာငးလေရးအခ႕လပဖ႕ ဖအားေတြ ေလာခလာတ အခနအခါက ဆလတာ ျဖစပါတယ။

ဒတယတခကကေတာ အဖႏပခ ျပညသလထၾကးကေန ဒအေျခအေနက ေတာလနေရး

အခြငအခါေကာငးအျဖစ သတမတျပး အခြငေကာငးက အမအရ ဖမးယဆပကငအသးခႏငျခငးက

ဆလတာ ျဖစပါတယ။ ဒလ structural opportunities (အစးရဖအားမား ေခတေလာခထားစဥ

အခြငအလမးမား) န႕ perceived opportunities (ေတာလနေရးေအာငပြက ေဆာငကဥးေပးႏငမည

အခြငအခါေကာငးျဖစေၾကာငး လထမ သရလကခသည ေတာလနေရးႏးၾကားမ အခြငအလမးမား)

ေပါငးဆသြားတအခါ လထေတာလနေရးၾကးေတြ ထြကေပၚလာတတပါတယ။ ဒါေၾကာင Tocqueville

ရ႕ လထလပရားမ သအရအရ ေတာလနေရးေတြက ေပၚေပါကလာေစတ အဓက

အေၾကာငးရငးႏစခကဟာ ဖႏပသအစးရရ႕ structural weakness န႕ လထရ႕

ေတာလနေရးအခြငအခါေကာငးက အမအရ ဖမးယဆပကငႏငျခငးတ႕ျဖစေၾကာငး ေတြ႕ရႏငပါတယ။

Tocqueville ရ႕ လထလပရားမသအရက ပညာရငေပါငးမားစြာက သ႑ာနမးစန႕ ေလလာ

ဆနးစစမေတြ၊ ျပျပငေျပာငးလမေတြ ျပလပခၾကပါတယ။ လထလပရားမ သအရေလလာမ

နယပယမာ ေကာၾကားတ စာအပတအပျဖစတ Political Process and the Development of Black

Insurgency ဆတ စာအပက ေရးသားခတ McAdam ဆသက ႏငငေရးလပရားမၾကးက

အေကာငအထညေဖာေပးႏငတ အေရးပါဆး အခကႏစခဟာ structural opportunities န႕

အဖြ႕အစညးအငအား (organization strength) တ႕ ျဖစေၾကာငး ေရးသားေဖာျပခပါတယ။

အာဏာရငသကတမး ရညၾကာလာတအခါမာ ေရရညအာဏာတညတခငျမေရးက ေမာကးျပး

အာဏာရငေတြဘကကေန ျပျပငေျပာငးလမ အခ႕က စတငလပလာေလရပါတယ။ အဒအခနအခါမာ

စညးလးညညြတစြာ စေပါငးေဆာငရြကတတမ သေဘာတရားေပၚမာ အေျခခတ

ေတာလနေရးအဖြ႕အစညး အငအားေတြသာ ခငခငမာမာန႕ ေတာငေတာငတငးတငး

တညရေနမယဆရင လထေတာလနေရး တရပက အေကာငအထညေဖာႏငေၾကာငး McAdam က

ေရးသားထားခပါတယ။

သ႕ရ႕သအရအရ အစးရရ႕ ဖအားေလာကလာတ structural opportunities ေတြဟာ

ေတာလနေရးလပရားမၾကးက သ႕ဘာသာသ အလအေလာက ေပၚေပါကသြားေစတာ

မဟတဘးဆတာ အထငအရားေတြ႕ျမငႏငပါတယ။ ေတာလနေရးအခြငအခါေကာငးက အမအရ

ဖမးယဆပကငျပး အဆးသတေအာငပြက ေဆာငကဥးေပးႏငမယ cognitive liberation

(ေတာလနေရးအေပၚ စတဓာတကဆငးျပး အဆးျမငေနသည အေတြးအေခၚမားႏင

ျငမသကတတဆတမ သ႑ာနမားက ျဖခြငး၍ ေအာငပြက ဥးတညသည ေျခလမးမားက

စတငအေကာငအထညေဖာႏငေသာ အဖႏပခ ျပညသတ႕၏ စြမးရညသတ) လအပပါတယ။ ဒအတြက

ေတာလနေရးအငအားစေတြရ႕ စညးလးညညြတမ၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမ၊ လကတြခတဆကမ၊

လထန႕ တသားတညးျဖစေနမ ေတြက အလြနအေရးၾကးပါတယ။ Tocqueville ရ႕ သအရန႕

ႏငးယဥၾကညရာမာ စကားလးအသးအႏနးန႕ ဆနးစစမသ႑ာနေတြ အနညးငယကြျပားေပမယ

လမညး လပရားမေပၚမာ အေျခချပး ဆနးစစထားခတ သ႕ရ႕သအရဟာလ perceived opportunities

န႕ structural opportunities အၾကားက ဆကႏြယမေတြက ကြကကြကကြငးကြငး

ရငးလငးတငျပထားခပါတယ။

လထလပရားမ သသရာစက၀နးက ေလလာခတ Tarrow ကလ တခါတရမာ လထလပရားမက

ကနဥးအစပး အေကာငအထညေဖာသေတြ (early risers) ေတြေၾကာင structural conditions ေတြ

ေျပာငးလသြားတတေပမယ လထလပရားမအမားစမာေတာ လပရားမအစန႕ အဆးမာ perceptions

က ယဥတြပါေနေၾကာငး ဆထားခပါတယ။ ၁၇ ရာစန႕ ၁၈ ရာစ ကာလေတြက

ေတာလနေရးလပရားမေတြက ေလလာခတ Goldstone ဆသကလ ေတာလနေရးကာလေတြမာ

အစးရန႕ အစးရေဒါကတငေတြ ျပလသြားမဟာ အမားျပညသရ႕ ႏငငေတာအစးရအေပၚ

အယအၾကညကငးမမ ေပၚမာ အေျခတညေၾကာငး ေရးသားေဖာျပခပါတယ။

ေတာလနေရးတရပေပၚေပါကလာျခငးရ႕ အေျခခအေၾကာငးရငးႏစခကဟာ perceived opportunities

န႕ structural opportunities တ႕ျဖစေပမယ structural opportunities ေတြ ရေနခနမာ

လထဘကကေန ေတာလနေရးအခြငအလမးေတြက အမအရ ဆပကင အသးျပႏငျခငး မရတ

အေျခအေနန႕ structural opportunities မရပ လထဘကကေန ေတာလနေရးႏးၾကားျခငး ရေနတ

အေျခအေနေတြလ ရႏငပါေသးတယ။ ပထမအေျခအေနျဖစလာတအခါ လထအၾကားမာ

ေတာလနေရးအေတြးအေခၚေတြ ပ႕ႏ႕သြားေအာင ျဖန႕ျဖးျခငး၊ လထ၏ ေတာလနေရးအေပၚ

အာရစကမ ၾကးထြားလာရန စညးရးလ႕ေဆာျခငး၊ ေျပာကကားလပရားမမား

အေကာငအထညေဖာျခငး စတာေတြက ျပလပဖ႕ လအပပါတယ။ ဘ၀ဟစတငလပရားမမား

အေကာငအထညေဖာျပး လထအၾကားမာ ေတာလနေရးအသမား ႏးၾကားလာေစဖ႕ ၾကးပမးရမာ

ျဖစပါတယ။ လက၀ေတာလနေရး စာေပေတြမာ ပထမအေျခအေနကေန ေတာလနေရးတရပ

ေပၚထြကလာေအာင ၾကးပမးလပရားမဆငရာ သအရအေျမာကအျမားက ပညာရငေတြန႕

ေတာလနေရးသမားေတြက ေရးသားပညာေပးထားခၾကပါတယ။

ဒတယအေျခအေနမာ ေတာလနေရးႏးၾကားမေတြကေနတဆင ေတာလနေရးလပရားမမား

ေပၚထြကလာေစေရးကေတာ critical-mass approach န႕ resource-mobilization theory မား

ေဖာထတျပး၊ ပညာေပးထားခၾကပါတယ။ critical-mass approach အရ လအမားစဟာ

အခြငအလမးေတြကသာ ထညသြငးစဥးစားျပး၊ အစးရရ႕ structural conditions က

ထညသြငးစဥးစားမ နညးပါးတယလ႕ ဆထားပါတယ။ ဒါေၾကာင ႏငငေရးအတကအခလပရားမမာ

လအမားပါ၀ငလာျခငးတအခါမာ အငအားစေတြအၾကားက ခနခြငလာ အေျပာငးအလ

ျဖစလာေစပါတယ။ လမဖြ႕စညးပသ႑ာန အေျပာငးအလေတြျဖစလာႏငပါတယ။ လထလပရားမ

ေတြမာ အငအားေကာငးလာတာန႕အမ လအမားပါ၀ငမကလ တစတစ ပျပး ျမငတကလာပါတယ။

Klandermans န႕ Opp တ႕ရ႕ ေလလာဆနးစစခကေတြအရ လပရားမ အငအားၾကးလာေလေလ၊

လထရ႕ ပးေပါငးလာႏငမ ေရခန ျမငမားလာေလေလ ျဖစေၾကာငး ေတြ႕ရေဖာထတႏငခပါတယ။

ႏငငေရးေလလာသအမားစကေတာ ၁၉၇၉ ခႏစ အရနေတာလနေရးက ဒရေထာငကေန

သးသပေျပာဆခၾကပါတယ။ အရနေတာလနေရးမတငခငကာလေတြမာ အစးရဘကကေန

ျပျပငေျပာငးလမဆငရာ structural opportunities ေတြ သပမရခေပမယ ေတာလနေရးတရပ

ေပၚေပါကသြားခပါတယ။ ဒလေပၚေပါကလာရမဟာ အငအားစမားအၾကားက ခနခြငလာ

အေျပာငးအလေၾကာင ျဖစပါတယ။ ေတာလနေရးအေပၚ လထရ႕ ေထာကခမ

အငအားၾကးထြားလာရာကေန ေတာလနေရးႏးၾကားမ ေရခနျမငတကလာပါတယ။ အဒကေန

လပရားမေလးေတြကတဆင အလႊာေပါငးစ လထပးေပါငးပါ၀ငမႏနး ျမငတကလာျပး

ေတာလနေရးၾကး ျဖစပြားသြားခတာပါ။ Resource Mobilization theory ကေတာ အတကအခ

ေတာလနေရးအငအားစေတြရ႕ အရငးအျမစ၊ ေျခကပရယႏငမ၊ အငအားေတာငတငးမ

အေျပာငးအလေပၚမာ မတညတ ခနခြငလာ အေျပာငးအလက ဆထားတာ ျဖစပါတယ။

တျခားမကြသအရေတြလ အမားအျပားရပါေသးတယ။ ေတာလနေရးတရပေပၚေပါကလာရျခငးမာ

structural opportunities န႕ perceived opportunities တ႕ဟာ အေရးၾကးဆးႏစခကျဖစတာေၾကာင

ဒါေတြန႕ ပတသကတ သအရေပါငးေျမာကျမားစြာက ပညာရငမားစြာက ေလလာဆနးစစခၾကပါတယ။

ေတာလနေရးသအရ ဆနးစစခကစာတမးတေစာင မဟတတအတြက အေသးစတ ေရးသားေဖာျပျခငး

မျပပါဘး။ ေတာလနေရးတရပ ေပၚထြကလာျခငးအတြက structural opportunities န႕ perceived

opportunities တ႕ ေပါငးဆရန လအပခကကသာ ေရးသားတငျပျခငး ျဖစပါတယ။ ျမနမာႏငငမာ

ရစေလးလး လထအေရးေတာပၾကး ေပၚထြကလာခတာဟာ လထအတြငးမာ ေတာလနေရး

စတဓာတမား ႏးၾကားေနမ၊ လထန႕ ေတာလနေရး ေရခန တသားတညးရေနမ၊

ႏငငေရးတကပြဥးေဆာငအဖြ႕အစညးၾကးမ ေျမေအာကေကဒါမား၏ လထစညးရးေရးစြမးပကား စတ

cognitive liberation တညေဆာကထားမဆငရာ အေျခခ အေၾကာငးရငးေတြမာ

ဖနးေမာအေရးအခငးက အစျပခတ ေကာငးသားေတြရ႕ လပရားမက early riser ျဖစသြားျပး၊

structural conditions အေျပာငးအလက trigger လပႏငသြားခပါတယ။ အဒမာ

ျပညတြငးျပညပႏငငေရးေရခန အေျပာငးအလေပၚ မတညျပး ထြကေပၚလာတ structural

opportunities ေတြ ရလာခပါတယ။ ဒါက ေျမေပၚေျမေအာက ေတာလနေရးအဖြ႕အစညးေတြက

ေတြ႕ျမငျပး cognitive liberation ေတြ ျမငမားလာေအာင ျပလပႏငခၾကပါတယ။

ေတာလနေရးအခြငအခါေကာငးက အမအရ ဆပကငျပး အသးျပႏငခပါတယ။ Organization

Strength ဆငရာ အခကတချဖစတ ပးေပါငးညႏငးဆးျဖတလပကငမမာ

အားနညးသြားျခငးေၾကာငသာ ၾကားျဖတအစးရ မေပၚေပါကပ ေတာလနေရးရ႕ အဆးသတေအာငပြက

မရရခတာ ျဖစပါတယ။

ရစေလးလးေတာလနေရးၾကးရ႕ ေနာကပငးကာလေတြမာကေတာ ေျမေပၚေျမေအာကလပရားမေတြ

ဆကျပး ေပၚေပါကခေပမယ Structural opportunities က မရခပါဘး။ Perceived opportunities

ေပၚမာ အေျခချပးေတာလ အငအားခနခြငလာ အေျပာငးအလကလ အတကအခႏငငေရး

အငအားစေတြက မျပလပႏငခၾကပါဘး။ ေနာကဆး ၂၀၀၇ ေရႊ၀ါေရာငေတာလနေရးၾကး

ေပၚထြကလာခနမာ Perceived opportunities ေတြ အနညးငယရလာခေပမယ လထလတနးစား

အလႊာအသးသး ပါ၀ငလာတ ေတာလနေရးၾကးအျဖစ အသြငကးေျပာငးႏငမယ cognitive liberation

ျမငတကလာေအာင လပေဆာငႏငမယ လထန႕ ေတာလနေရးတသားတညး ရေနမ အေျခအေနက

ျပငဆငတညေဆာကထားျခငး အားနညးခပါတယ။ တခနတညးမာပ structural opportunities ကလ

မရသေလာက ျဖစခပါတယ။ ဒလ အားနညးခကေတြေၾကာင ေရႊ၀ါေရာငေတာလနေရးၾကးက

အခနအနညးငယအတြငးမာပ ေတာလနေရး ခါးဆက ေခတျပတေတာကသြားခတာပါ။

အခလကရအေျခအေနမာကေတာ နအဖစစအပစဟာ ႏငငတကာဖအားန႕ တပတြငးစညးလးမ

ျပကြေရးက ထနးေကာငးႏငေရး၊ ဒမကေရစေတာငးဆေသာ ျပညသလထက ေရႊရညစမဒမကေရစျဖင

လညစားႏငေရး တ႕အတြက စစအာဏာရငစနစေပၚအေျခခတ အာဏာရငေရြးေကာကပြက ကငးပဖ႕

ျပငဆငေနျပ ျဖစပါတယ။ ဒအတြက ႏငငေရးဖအားေျဖေလာမ အနညးငယက ျပလပလာၾကရပါတယ။

ဒါေတြထမာ ေတာလနေရးအငအားစေတြဘကကေန structural opportunities ရရေစႏငမယ

ႏငငေရး လစဟာမေတြ အေျမာကအျမား ပါ၀ငလာပါတယ။

ေရြးေကာကပြမတငမကာလန႕ ေရြးေကာကပြအလြန ႏငငေရး အခငးအကငးရ႕

ႏငငေရးကားကြကေရႊ႕ရမတငးမာ စစအပစဘကက လစဟာမေတြ ေပၚထြကေနႏငပါတယ။

ဒလစဟာမေတြကေန Structural opportunities ေတြက ျပညသလထန႕ ေတာလနေရးအငအားစေတြ

ပးေပါငးျပး အခြငအခါေကာငးအေနန႕ အမအရ ဆပကငသြားမာက နအဖစစအပစအေနန႕

ေၾကာကရြ႕စးရမမေတြ ရေနေၾကာငး ေျခလမးအတးအဆပေတြကေန သသာထငရားေနပါတယ။

ဒါေၾကာငလ လထန႕ ေတာလနေရးတသားတညး မေပါငးစပသြားေအာင ခြျခားတ လပရပေတြန႕ ၂၀၁၀

ေရြးေကာကပြျပးသြားရင စစအပစကပ အႏငရသြားျပး၊ ေတာလနေရးၾကး ျပးဆးသြားေတာမေယာင

၀ါဒျဖန႕ခေရးေတြက စနစတက ျပလပေနၾကပါတယ။ ဒါေတြဟာ perceived opportunities

ထြကေပၚလာျခငး မရေအာင ၾကတငစမ လပေဆာငမေတြပ ျဖစပါတယ။

တကယတမးကေတာ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြဆတာက စစအာဏာရငေရြးေကာကပြ ျဖစပါတယ။

စစမနတ ေရြးေကာကပြမဟတပါဘး။ ၂၀၁၀ အလြနကာလမာ ရရလာမယ ျမနမာျပညရ႕

ဒမကေရစကလ ေရႊရညစမဒမကေရစပ ျဖစေနပါတယ။ စစမနတ ဒမကေရစ မဟတပါဘး။ ဒါေၾကာင

၂၀၁၀ ဟာ လမးဆး မဟတပါဘး။ ေရြးေကာကပြမတငမကာလန႕ ေရြးေကာကပြအလြနကာလမာ

ေပၚထြကလာမယ structural opportunities ေတြက perceived opportunities န႕ ေပါငးစပမကေန

လထေတာလနေရးၾကးက အရနအဟနျမင ဆငႏႊေဖာေဆာငဖ႕ ေတာလနေရး

အခြငအခါေကာငးၾကးသာ ျဖစပါတယ။ စစအာဏာရငေရြးေကာကပြၾကးက ဆန႕ကငကန႕ကြကမေတြ

ျပလပရငး cognitive liberation ျမငတကလာေအာင ၾကးပမးၾကရမာ ျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာင ေတာလနေရးအငအားစမားအေနန႕ ကြနယကခတဆကမမား ျပလပျခငး၊ အေတြးအေခၚ၊

လပဟနန႕ အဖြ႕အစညး စဖြ႕မသ႑ာနမား ညႏငးျခငး၊ တပေပါငးစမား အေကာငအထညေဖာျခငး၊

အနမဆးဘလပငနးစဥမား ခမတျခငးစတာေတြန႕ Organization Strength ျမငမားလာေအာင

ၾကးပမးျပလပၾကဖ႕ လအပပါတယ။ တျပငနကတညးမာပ ျပန႕ကေနတ ေကဒါေတြက စစညးျပး

ျပညတြငးမာ Cognitive Liberation ျမငမားလာေအာင စညးရး၊ ျပငဆင၊ ျမပႏ၊ တညေဆာက၊ လပရား

စတ သ႑ာနမးစန႕ ေဆာငရြကဖ႕ လပါတယ။ အဒကေနတဆင ေရြးေကာကပြမတကမန႕

ေရြးေကာကပြ အလြနကာလေတြမာ ေပၚထြကလာမယ Structural opportunities ေတြက

ေတာလနေရးအခြငအလမးေကာငးအေနန႕ ျပညသလထတရပလးက အမအရ ဆပကငအသးျပတ

perceived opportunities ေတြ ေပၚထြကလာဖ႕ လအပပါတယ။ ေတာလနေရးအခြငအခါေကာငးအား

အမအရ ဖမးယဆပကငႏငေရးအတြက ျပငဆငၾကးပမးၾကပါစ႕။

ခငမမမး (၇၊၇၊ ၂၀၁၀)

စာကးစာရငး။ ။

Abrahamian, E (1982) Iran Between Two revolutions, Princeton, NJ: Princeton University

Press

Goldstone, J. (1991) Ideology, Cultural Frameworks and the Process of Revolution, Theory

and Society, Vol.20, pp. 405-53

Gramsci, A. (1971) Selections from the Prison Notebooks, Translated by Hoare, Q & Smith,

G. N, New York: International Publishers

Hirsch, E. (1986) 'The Creation of Political Solidarity in Social Movement Organizations',

The Sociological Quarterly, 27, pp. 373-87

Klandermans, B. (1904) 'Mobilization and Participation: Social-Psychological Expansions of

Resource Mobilization Theory, American Sociological Review, Vol. 49, pp. 583-600

Kuran, T. (1989) 'Sparks and Prairie Fires: A Theory of Unanticipated Political Revolution',

Public Choice, Vol. 61, pp. 41-74

Marwell, G. & Pamela, O. (1993) The Critical Mass in Collective Action: A Micro-social

theory, Cambridge, UK: Cambridge University Press

McAdam, D. (1982) Political Process and the Development of Black Insurgency, 1980-

1970, Chicago, IL: University of Chicago Press

Opp, K. (1988) 'Community Integration and Incentives for Political protest', International

Social Movement Research, Vol.1, pp.83-101

Tarrow, S. (1994) Power in Movement: Social Movements, Collective Action and Politics,

Cambridge, UK: Cambridge University Press

Tocqueville, A. (1955) The Old Regime and the French Revolution, Translated by Gilbert,

S., Garden City, NY: Doubleday Anchor

လထတကပြ ႀကတငျပငဆငခက တညေဆာကဖြ႔စညးျခငး

လႈပရားအဖြ႔ငယမား

လႈပရားအဖြ႔ငယမား၏ တာ၀နမားမာ စာရြကစာတမးမားျဖန႔ေ၀ျခငး၊ ပစတာကပျခငးမား

ျပလပျခငးမသည တကပြအရန အျမငဆးအထ ဆြယသြားရနျဖစသည။ အဖြ႔ငယမား အခငးခငး

ဆကသြယမႈမရပ သးသန႔လႈပရားလင လျခ ေရးအတြက ပမေကာငးမြနသည။ လထ၏

တကပြေရခနက အခနမေရြးေစာငၾကပၾကညရရမည။ လထႏငတကပြက ကြငးဆကမျပတ ေစရ။

ကြငးဆကျပတၿပး လႈပရားအဖြ႔မားသာ ေရ႕ကၽြသြားျခငး မရေစရန အထးဂ႐စကရမည။

စညး႐းလ႕ေဆာေရးအဖြ႔ငယမား

စညး႐းလ႕ေဆာေရးအဖြ႔ငယမား၏ တာ၀နမားမာ ရငးႏးေသာ မသားစ၀င၊ ေဆြမး၊

သငယခငးမားမသည ရပရြာလထ အတြငးသ႔ လ႕၀ကထးေဖာကသြားရန ျဖစသည။ တေယာကမ

သးေယာကခန႔က စညး႐းျခငးနညးျဖင လငးမားျပန႔ပြား သြားၿပး၊ ဆကသြယေရးစနစတြင

ပထမမးဆကႏငသာ ဆကသြယမႈျပလပႏငလင လျခေရးအတြက ပမေကာငးမြန သည။

အဖြ႔မားအခငးခငး လငး မပးသငပါ။

လထတကပြေခါငးေဆာငမား

တကပြေခါငးေဆာငမားသည တကပြအစပး ကနဥးလႈပရား အဖြ႔ငယမားတြင မပါ၀ငရ။

ေနာကကြယမသာ လႈပရားသငသည။ တကပြအရနတကလာခနမသာ ေရ႕ထြကသငသည။

ေခါငးေဆာငမား အားလးတစတညး၊ စ႐းသြားျခငးက တကပြ ျဖစေနခနတြင ေရာငၾကဥသငသည။

ျပန႔ကသြားလာျခငး၊ ႐ပဖကသြားလာျခငးမားျဖင ရနသက လညစားရမည။

ေဒါကတငစညး႐းေရးအဖြ႔

နအဖေဒါကတငမားအား စညး႐းေရးအဖြ႔မားက အတြငးသ႔ စမ၀ငႏငသညလမားျဖင

လ႕၀ကလႈပရားရမည။ ေခမႈနးေရး အဖြ႔မားမ ေခမႈနးေရး သးသန႔လပေနခနတြင

ေဒါကတငမားႏငမသားစ၀ငမား အနညးငယ ဂေယာငေခာကခားျဖစလာ မညမာ ေသခာသည။

အခနအခါႏငအည စညး႐းလေဆာေရး ျပလပရမည။

ၾကားျဖတအစးရလပရားအဖြ႔

ၾကားျဖတအစးရဖြ႔စညးေရးအတြက လႈပရားမညသမားသည မညသညလႈပရားမႈတြငမ မပါပ

အခနတနမ သးျခားလႈပရား သငသည။ ရနသလး၀မသေသးသည လသစမားျဖစလင

ၾကားခဆကသြယေရးမားအတြက လျခေရးပမေကာငးမြနသည။

ဗရဂရကမား၊ ပညာရငမား

တကပြမစခင၊ တကပြစတငခနမားတြင ထသမားက အတငးဆြေခၚမသြငးသငပါ။ စစအပစက

ျဖတခ႐ႏင မၿပးပါ။ ၾကား ျဖတအစးရဖြ႔စညးသညဆ႐ေလး ေၾကညာလက႐ႏငလညး မၿပးပါ။

အပခပေရးယႏရားခကခငး အသက၀ငရမည။ စစတပ၊ ရတ႔အေပၚ အစးရအာဏာ ခကခငး

သကေရာကမႈရေစရမည။ ေပၚလစမား ခကခငး ထြကလာရမည။ ရပရြာလျခေရး အာမခခကက

အခနအနညးငယအတြငးေပးႏငရမည။ အပခပေရးယႏရားကၽြမးကငသမားႏင ပညာရငမားသည

တကပြခနတြင လမးေပၚေရာကေနျခငးထက ယႏရားအသက၀ငမႈအတြက တၿပငနကတညး

လႈပရားရမညျဖစသည။

ရပရြာကာကြယေရးအဖြ႔ငယမား

တငးျပညဖရဖရျဖစခနတြင လဆးသခးမားလ ေပၚထြကလာမညျဖစရာ

ရပရြာကာကြယေရးအဖြ႔ငယမားျဖင ထနးသမးရန လအပသည။ နယေျမခသပတစခနးမားမ

တကပြခနတြင တာ၀နယမႈရေလရေသာလညး ထသ႔ တေနရာတညးတြင အာ ဏာ စျပေနမႈသည

ၿပကြခနတြငလ ဘာမမကနေအာင ျဖစသြားေလရသည။ မမ ကလာဘစညးမားတြင ႀကတင ဖြ႔စညး

ထားသညက အေရးေပၚအခနအတြက ပမသငေလာသည။

တကပြဗဟခကမ

ျမနမာျပည၏ တကပြသ႑ာနတြင တကပြဗဟခကမက ျပညတြငးတြငသပတ

ေကာမတဖြ႔ၿပးလပေလရရာ ထေကာမတ ၿဖ ခြခရသညႏင အားလးလ ဖ႐ဖရႏင command မရပ

ျဖစသြားတတသည။ ဗဟခကမက ျပညတြငးတြင ျဖန႔ခြထားသင သည။ ေယာငျပႏင

လႈပရားေကာမတႏစခ ျပလပထားလင ပမထေရာကမႈရႏငသည။

ျပညပႏငငျခားေရးေကာမတ

ၾကားျဖတအစးရဖြ႔သညႏင ျပညပအေျခစကႏငငျခားေရးေကာမတမ ခကခငးသတငးထတျပန၊

ေထာကခမႈမားယရန အေရးႀကးသည။ ထအခနတြင ျပညပမ တဖြ႔တမး ထေအာ၍ မရပါ။

ထအခနမးတြငမ ၾကားျဖတအစးရမာ အမတေတြ အကနမပါလ႔၊ တငးရငးသားေတြမပါလ႔ စသညျဖင

အခငးခငးထေအာေနၾကလင ရနသကလကဥးမႈ ျပနယသြားႏငသည။ ၾကားျဖတအစးရသည

ယာယႏငငျခားေရးသတမနမား ခကခငးခန႔အပရမည။ ျပညပမ ခန႔အပခရသမားကလ ေထာကခ

သညႏငငမားတြင ႏငငတကာအကအညျဖင သကဆငရာ သ႐းမားသ႔၀ငေရာက၍ ခကခငးတာ၀န

ထမးေဆာငရမည။ ကန႔ကြကသညႏငငမားႏငလညး ခကခငးသတမနေဆြးေႏြးမႈ လပႏငရမည။

ခပ၍ဆရလင ႏငငတခ၏ အေျပာငးအလ သည အစးရျဖတခ႐ႏင မၿပးပါ။ အစးရအာဏာ

သကေရာကမႈက ရပစမ ျဖစႏငပါသည။ ၈၈၈၈ တြင အစးရႏစချဖတခႏငခသည ဆေသာလညး၊

အာဏာ သကေရာကမႈက မရပစႏငခပါ။ အစးရေဟာငး၏ အာဏာသကေရာကမႈက က႑ေပါငးစမ

အစားထးမႈျပလပမသာ ေအာငပြရပါမည။ သ႔ပါ၍ က႑ေပါငးစမ အဖြ႔ငယမားအားလး

ကယတာ၀နႏငကယ ေကျပြနစြာ ခြေ၀ထမးေဆာငရန လ အပလပါေၾကာငး။

ထကမးႏြယ

ေရြးေကာကပြအား သပတေမာကျခငး

တတယလငးဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေရး လပရားမေတြ ကမာၻတ၀မးမာ ကယကယျပန႕ျပန႕

ထြကေပၚလာျပး ေနာကပငးမာ လပရားမေခါငးေဆာငေတြက ဥးစးကငးပတ ေရြးေကာကပြေတြ၊

ႏငငတကာအဖြ႕အစညးေတြက ဥးစးကငးပတ ေရြးေကာကပြေတြန႕ အာဏာရငေတြက ဥးစးကငးပတ

ေရြးေကာကပြေတြ ဆျပး ေရြးေကာကပြအမးမ းက အသြငသ႑ာနမးစန႕ ေပၚထြကလာခပါတယ။

ေရြးေကာကပြေတြ အမားအျပား ေပၚထြကလာတာန႕အမ ဒေရြးေကာကပြေတြရ႕ တရားမတမရမရ၊

လြတလပမရမရ စတ အခကေတြေပၚမာ အေျခချပး ေရြးေကာကပြက ဆန႕ကငသပတ

ေမာကမေတြလ ေပၚထြကလာျပနပါတယ။ ဒလေပၚထြကလာတာန႕ ပတသကျပး ႏငငေရးပါတေတြက

ဘာေၾကာင ေရြးေကာကပြေတြက သပတေမာကၾကသလ၊ သပတေမာကရာမာ ဘယလသပတ

အမးအစားေတြက ျပလပၾကသလ၊ သပတေမာကျခငးရ႕ အကးဆကက ဘာေတြလ၊

ေရြးေကာကပြသပတဟာ ထေရာကမ ရႏငပါသလား ဆတ ေမးခြနးေတြကလ လအမားၾကားမာ

သးသပေဆြးေႏြးစရာ ျဖစလာျပနပါတယ။

ေရြးေကာကပြအား သပတေမာကရျခငး အေၾကာငးရငးမား

၂၁ ရာစ မတငမကာလက ႏငငေရးပါတေတြန႕ ႏငငေရးအဖြ႕အစညးေတြ

ေရြးေကာကပြသပတေမာကရျခငး အေၾကာငးရငးေတြက ပညာရငေတြက သးသပေလလာၾကရာမာ

အေၾကာငးရငးႏစခကက ေတြ႕ရခၾကပါတယ။ ပထမတခကက ႏငငေရးတညျငမမ အားနညးခက

(Lack of Political Stability) ျဖစျပး၊ ဒတယအခကကေတာ ပါတစနစ အငစတကရငးနာလငးေဇးရငး

အားနညးခက (Lack of Party system institutionalization) တ႕ျဖစပါတယ။ ၂၁ ရာစထ

ေရာကလာတအခါမာေတာ ေရြးေကာကပြတရားမတမ မရျခငး (electoral unfairness) က ပျပး

ေရပနးစားလာခပါတယ။ အခ႕ကလ ႏငငေရးပါတေတြ ေရြးေကာကပြသပတေမာကရျခငး

အေၾကာငးရငးဟာ တရားမတမမရျခငးေၾကာင တခတညး မဟတပ ေရြးေကာကပြ၀ငျပငတအခါ

ေသခာေပါက အရးေပၚျခငး (Certain Loss) က ရငမဆငလျခငးေၾကာငလလ ဆၾကပါတယ။

လကတငအေမရကတကက ေရြးေကာကပြသပတေတြရ႕ ပါတစနစ အငစတကရငနာလငးေဇးရငးက

ေလလာခတ Mainwaring န႕ Scully တ႕ကေတာ ေရြးေကာကပြသပတေတြဟာ

ေရြးေကာကပြကငးပတ အစးရရ႕ တရား၀ငမ (legitimacy) က တကရကစနေခၚခကေတြ ျဖစေၾကာငး

ေရးသားေဖာျပခပါတယ။ အတကအခႏငငေရးပါတေတြအေနန႕ ေရြးေကာကပြမာ ၀ငေရာကယဥျပငျပး

အႏငယျခငးထက ေရြးေကာကပြရ႕ တရား၀ငမကသာ ေမးခြနးထတစနေခၚမ ျပလပျခငး ျဖစတ

inchoate party systems က အသးျပတာ ျဖစပါတယ။ သ႕ေပမယလ အတကအခပါတေတြအေနန႕

ေရြးေကာကပြတရား၀ငမက ေမးခြနးထတစနေခၚမ ျပလပရျခငးဟာ ေရြးေကာကပြ တရားမတမ

မရျခငးေၾကာငလား၊ ႏငငေရးမတညျငမမေၾကာင ေပၚေပါကလာတ reflexive reaction ေၾကာငလား၊

ေသခာေပါကျဖစႏငေခ အရးေၾကာငလား ဆတာကေတာ သတ႕ရ႕ ေရးသားခကေတြထမာ

ဆနးစစထားျခငး မရခပါဘး။

အာဖရကတက ေရြးေကာကပြသပတေမာကမေတြက ေလလာခတ Michael Bratton ကေတာ

အာဖရကတကမာ ေရြးေကာကပြသပတေမာကမေတြ ေပၚထြကလာျခငးန႕ ဒတယအၾကမ

ေရြးေကာကပြေတြ ထပမ ကငးပရျခငးဟာ ေရြးေကာကပြတရားမတမ မရျခငး (electoral unfairness)

န႕ ပျပး ဆကစပတယလ႕ ဆထားခပါတယ။ အစးရကငးပတ ေရြးေကာကပြေတြမာ အမနတကယ

မခးလမလညမေတြ ရလာတ အခါမာ ေရြးေကာကပြရလဒက ဆန႕ကငသပတေမာကျပး ဒတယအၾကမ

ေရြးေကာကပြထပမကငးပဖ႕ ေတာငးဆမေတြ ေပၚထြကလာတတတာေတြ ရသလ၊ အစးရက

မခးမလမႏငဖြယရတယလ႕ ယဆလာၾကတ အခါမာလ ေရြးေကာကပြေတြက ၾကတငဆန႕ကင

သပတေမာကမေတြ ရလာႏငေၾကာငး ေရးသားေဖာျပခပါတယ။ အာဖရကတက ေရြးေကာကပြ (၅၃)

ခက ေလလာခတ Lindberg ဆသကလ ေရြးေကာကပြေတြမာ အတကအခႏငငေရး ပါတေတြ

ပါ၀ငမဟာ လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြ ျဖစႏငျခငး ရမရ ဆတ အခကအေပၚ

ဆနးစစသးသပမေတြန႕ သကဆငေၾကာငး ေလလာေတြ႕ရခပါတယ။

အျခားတဘကမာလ အခ႕ ႏငငေရးပညာရငေတြက ေရြးေကာကပြ သပတေမာကမေတြ

ေပၚထြကလာရျခငးဟာ ေရြးေကာကပြတရားမတမန႕ ပတသကဆကစပမ မရေၾကာငး

ျငငးဆခၾကျပနပါတယ။ Robert Pastor ဆသက အတကအခႏငငေရးပါတေတြအေနန႕

ေရြးေကာကပြက သပတေမာကရျခငးဟာ သတ႕ရ႕ အားနညးခကေတြက သျမငျပး ေရြးေကာကပြမာ

အရးေပၚမာ စးရမျခငးေၾကာငလ႕ အဆျပခပါတယ။ ေရြးေကာကပြရလဒအရးက ျပညသေတြဆ

ချပလကရျခငးထက ေရြးေကာကပြက သပတေမာကျပး အစးရအေပၚ သသယၾကးမားလာေအာင

ျပလပျခငးက ပျပး သကၡာရႏငေၾကာငး ယဆခကေတြေၾကာင ေရြးေကာကပြသပတေတြ

ေပၚထြကလာရတာလ႕ ပညာရငအခ႕က ေရးသားေဖာျပခၾကပါတယ။

ေရြးေကာကပြကငးပတ အစးရေတြရ႕ ထပတနးေခါငးေဆာငမားကလ အလားတမတခကမးက

ေဖာျပေလရၾကပါတယ။ ၁၉၉၅ ခ၊ ေဟတး ေရြးေကာကပြမာ အတကအခႏငငေရးပါတရ႕

ေရြးေကာကပြသပတေမာကမအေပၚ အစးရထပတနးေခါငးေဆာငမားက ' အတကအခႏငငေရး

ပါတမာ လထေထာကခမ မရဘး။ ဒါေၾကာင ေရြးေကာကပြ၀ငရင ရးမယဆတာ သတအတြက

ေရြးေကာကပြမ၀ငပ သပတေမာကတာျဖစတယ' လ႕ မတခကေပးခၾကပါတယ။ ၂၀၀၅ ခႏစ၊

ဗငနဇြလား ေရြးေကာကပြသပတမာလ Chavez က 'မခးတယဆတာဘာက ေျပာတာလ။

အတကအခေတြဘကမာ လထရ႕ ေထာကခမ မရဘးဆတ အမနတရားက လကခဖ႕သငျပ။

အမနတရားက လကမခပ သပတေမာကတာဟာ ႏငငေရးလပၾကတာပ' လ႕ ဆခဖးပါတယ။

ႏငငေရးပညာရင Beaulieu န႕ Hyde ကေတာ ေရြးေကာကပြသပတေတြဟာ ႏငငတကာက

အကခတေလလာေစာငၾကညသေတြ ရေနခနေတြမာ ေပၚထြကလာတတတယလ႕ ဆခပါတယ။

တခါတရမာ ေရြးေကာကပြ ကငးပတ အစးရဟာ ႏငငတကာက ေစာငၾကညေလလာသေတြက

ဖတၾကားျပး၊ ေရြးေကာကပြတရားမတမ ရသေယာင အေပၚယဗနးျပမေတြ ရတတပါတယ။

ေနာကကြယမာေတာ ေရြးေကာကပြေစာငၾကညေလလာသေတြ ေဖာထတလ႕ မရႏငမယ overt fraud

ေတြက အသးျပျပး အတကအခႏငငေရးအဖြ႕အစညးေတြ အရးေပၚေအာင ျပလပလာပါတယ။

ေရြးေကာကပြဆငရာ ႏငငေရးပညာရပက ဒါက Prudent manipulation လ႕

ေခၚေ၀ၚသတမတပါတယ။ ဒလနညးလမးက အစးရက ကငးပလာတအခါ

အတကအခႏငငေရးပါတေတြအေနန႕ အစးရက overt fraud လပေဆာငခကေတြက

ႏငငတကာေစာငၾကညေလလာသေတြ သျမငသြားေစလတ ရညရြယခကန႕ ေရြးေကာကပြက

သပတေမာကေလရၾကပါတယ။

သပတအမးအစားမား

ေရြးေကာကပြဆန႕ကငေရးသပတပျဖစျဖစ၊ အစးရဆန႕ကငေရးလပရားမ သပတပျဖစျဖစ၊

ေကာငးသား အခြငအေရးသပတပျဖစျဖစ၊ အလပသမား၊ လယသမားအခြငအေရးသပတပ ျဖစျဖစ၊

သပတေမာကရျခငး ရညရြယခကေတြန႕ ေတာငးဆခကေတြ အမးမး ကြျပားႏငေပမယ

သပတသ႑ာန အမးအစားၾကး ႏစမးအေပၚမာပ ျမစဖားခလာတတပါတယ။ ပထမတမးကေတာ

ျငမးခမးစြာ အၾကမးမဖကေရးလမးစဥေပၚ အေျခခတ (Gandhian) သပတအမးအစား ျဖစျပး၊

ဒတယသပတအမးအစားကေတာ လထလပရားမသပတေတြမာ လကနကအငအားက

ေပါငးစပအသးျပတ (Fearonian) သပတအမးအစားပ ျဖစပါတယ။

Gandhian သပတအမးအစားက လကနကကငေတာလနေရးအငအားအသးျပမမရတ

အတကအခေတြက သးစြေလရပါတယ။ ေရြးေကာကပြသပတေတြမာ Gandhian သပတအမးအစားက

ဥးေဆာငဆငႏႊတ ႏငငေရးပါတေတြက ျပညတြငးမေပးမယ ျပညသလထန႕ ျပညပႏငငတကာ

အသငးအ၀ငးက လေတြရ႕ မကလးမာ ေရြးေကာကပြကငးပမယ အစးရန႕ ေရြးေကာကပြက

တရားမ၀ငသေတြအေနန႕ ျမငသြားေစေရးကပ ဥးစားေပးလပပါတယ။ ဒလလပျခငးအားျဖင

သတ႕ပါတရ႕ ႏငငေရးပနးတငေရာကရေရးက ျပညသလထန႕ ႏငငတကာအသငးအ၀ငးက

ကညေဆာငကဥး ေပးသြားမယလ႕ ေမာလငထားၾကပါတယ။ အတကအခႏငငေရးပါတအေနန႕

ေရြးေကာကပြက သပတေမာကျခငးအေပၚမာ ျပညသလထက အားေပးေထာကချပး မမေပးပ ေနျခငး၊

ေရြးေကာကပြက ဆန႕ကငျခငးေတြ ျပလပလာမယလ႕ ယဆထားၾကပါတယ။

ႏငငတကာအသငးအ၀ငးအေနန႕လ ေရြးေကာကပြက အသအမတမျပပ သတမနေရးရာ ဖအားေတြ

ျပလပလာမယလ႕ ယဆထားၾကပါတယ။

လကနကကငေတာလနေရးအငအားန႕ အမာခလထအငအား ျပညစေတာငတငးတ

ႏငငေရးပါတေတြကေတာ Fearonian သပတအမးအစားက အသးျပပါတယ။ သပတစ၊

သပနထနညးလမးေတြက အသးျပျပး လကနကကငေတာလနေရးန႕ လထတကပြက

ေပါငးစပအသးျပပါတယ။ Gandhian သပတေခါငးေဆာငေတြန႕ မတတ အခကကေတာ Fearonian

သပတေခါငးေဆာငေတြက ေရြးေကာကပြ legitimacy က စနေခၚျပး၊ လထန႕ ႏငငတကာက

သ႕အလလ အကအညေပးလာမယ အခနက ထငေစာငေနသမား မဟတပါဘး။

ေရြးေကာကပြသပတန႕ ပတသကတ ေတာငးဆခကေတြက အစးရဘကက မလကေလာရင အစးရက

ျဖတခႏငမယ ေတာလနေရးလပရားမေတြအတြကကပါ ၾကတငျပငဆငတညေဆာကျပး

စဖြ႕ေလရပါတယ။ လထတရပလးပါ၀ငလာမယ ေရြးေကာကပြဆန႕ကငေရး လထလပရားမၾကးေတြက

ေဖာေဆာငႏငဖ႕ ၾကးပမးေလရပါတယ။ အစးရရ႕ အပခပေရးယႏရားက ပကယြငးေစႏငမယ

အငအားက စစညးျပးမ အစးရရ႕ တရား၀ငမ က စနေခၚျခမးေခာကတာ ျဖစပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတန႕ ပတသကျပး ေနာကထပခြျခားမ သ႑ာနတမးကေတာ သပတၾကး (Major

boycott) န႕ သပတငယ (Minor boycott) ကြျပားမ ျဖစပါတယ။ ေရြးေကာကပြသပတမာ

အတငအခႏငငေရးပါတၾကးအပါအ၀င အတကအခ အငအားစအမားက ပါ၀ငတယဆရင ဒါက

သပတၾကးလ႕ ေခၚဆႏငပါတယ။ သပတၾကးမာမားေသာအားျဖင အတကအခႏငငေရး

ပါတၾကးတခအပါအ၀င ႏငငေရးပါတငယမား၊ အဖြ႕အစညးမား ပးေပါငးပါ၀ငေလရေပမယ ႏငငေရး

အဖြ႕အစညးအားလးက ညညညြတညြတ စေပါငးဆငႏႊတ (Unified opposition election boycott)

ကေတာ အေတာရားပါတယ။ ႏငငေရးအဖြ႕အစညးၾကးေတြအားလးက သပတေမာကေရးက

သေဘာတညခရငေတာင အစးရရ႕ အာဏာစကက မလြနဆနႏငတ ပါတငယေလးေတြန႕

ႏငငေရးသမားေတြက ေရြးေကာကပြမာ ပါ၀ငယဥျပငေနဥးမာ ျဖစလ႕ပါပ။ တကယလ႕ ႏငငေရး

ပါတငယေလးေတြန႕ တဖြ႕စပ႕ကေနတ ႏငငေရးအဖြ႕အစညးေတြက ေရြးေကာကပြက

သပတေမာကတာဆရငေတာ ဒါက သပတငယလ႕ သတမတေလရပါတယ။

၁၉၉၀ ေနာကပငးကာလ ကမၻာတ၀မးမာ ေပၚေပါကခတ ေရြးေကာကပြသပတေတြမာ ဒလ ကြျပားတ

သပတအမးအစားသ႑ာနေတြက ေတြ႕ရႏငမာ ျဖစပါတယ။ (၁၉၉၀) မာ ျဖစပြားခတ

အဂစေရြးေကာကပြသပတန႕ ၁၉၈၃ ခႏစမာ ျဖစပြားခတ ဂေမကာ ေရြးေကာကပြသပတေတြမာ

အတကအခႏငငေရးပါတအမားစက ေရြးေကာကပြမာ ၀ငေရာကယဥျပငေရးက ျငမးခမးစြာန႕ပ

ျငငးဆနခၾကတအတြက Major, Gandhian သပတ အမးအစား အျဖစ သတမတႏငပါတယ။ (၁၉၉၃)

ခႏစမာ ကငးပခတ ပါကစၥတနေရြးေကာကပြက MOM က သပတေမာကမကေတာ Minor, Gandhian

သပတအမးအစား အျဖစပ သတမတႏငပါတယ။ အရြယအစားန႕ လအငအားအရ ၾကးမားေပမယ

ေရြးေကာကပြသပတေမာကမမာ တႏငငလးအေရးက ေတာငးဆျခငးမရပ အပစတစ

အခြငအေရးကသာ ေတာငးဆခတာေၾကာင သပတၾကးလ႕ သတမတလ႕ မရႏငတာ ျဖစပါတယ။

သပတငယေလးေတြမာ လကနကအငအားသးေျဖရငးမန႕ ထပတကရငဆငေတာလနမေတြ

ပါ၀ငလာတအခါ Minor, Fearonian သပတအမးအစားလ႕ သတမတႏငပါတယ။ ဥပမာ- ၁၉၈၈ ခ၊

သရလကၤာ ေရြးေကာကပြမာတနးက ပါတငယေလးတချဖစတ JVP ပါတဟာ ေရြးေကာကပ

ြသပတေမာကျခငး၊ လျခေရး၀နထမးမား၊ အရပဘက၀နထမးမားႏင ထပတကရငဆငျခငး စတာေတြ

ျပလပခပါတယ။ ၁၉၉၅ ခႏစက ျဖစပြားခတ Cote d’Ivoire ေရြးေကာကပြသပတန႕ ၁၉၉၇ ခႏစက

ျဖစပြားခတ အငဒနးရား ေရြးေကာကပြသပတေတြမာေတာ အစးရလကကငဒတေတြန႕ ျပညသလထ

အၾကား ထပတကရငဆငတ လထလပရားမေတြ ျဖစပြားခတအတြက Major, Fearonian သပတ

အမးအစားလ႕ သတမတႏငပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတရ႕ ႏငငေရးအခငးအကငးေတြန႕ ထေရာကႏငမက ဥးေဆာငသေတြ ကငသးတ

သပတအမးအစားေပၚမာ မတညပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတေမာကျခငး၏ ႏငငေရးအခငးအကငး

ေရြးေကာကပြသပတေမာကျခငးရ႕ ႏငငေရးအခငးအကငးေတြက မေဖာျပခငမာ ဒမကေရစ

နညးလမးမကပ အာဏာရယထားတ အစးရေတြက ဥးေဆာငျပး ေရြးေကာကပြကငးပရျခငးရ႕

အေျခခသေဘာတရားေတြက ေလလာသရဖ႕ လအပပါတယ။ ဒေနရာမာ ဒမကေရစ နညးလမးမကပ

အာဏာရယထားတ အစးရေတြဆတာ တငးျပညရ႕ အာဏာက လကနကန႕ ျခမးေခာကျပး

သမးပကရယထားတ အစးရေတြန႕ မသမာနညးလမးေတြအသးျပျပး ေရြးေကာကပြမာ

အာဏာရယထားတ အစးရေတြက ဆလပါတယ။ ဒလ အစးရေတြအေနန႕ ေရြးေကာကပြမကငးပပ

အာဏာက ဆကလကထနးသမးထားလ႕ မရႏငဘးလားလ႕ အခ႕က ဆတတၾကပါတယ။ ဒါေပမယ

ေရြးေကာကပြ မကငးပပ အာဏာဆကယထားတအခါ ျပညတြငး၊ ျပညပမာ တရား၀ငမ (legitimacy)

မရတအတြက ႏငငေရး၊ သတမနေရး၊ စစေရး၊ စးပြားေရးေတြမာ အခကအခေတြ အမားၾကး

ေတြ႕ၾကရပါတယ။ အဆးဆးက ျပညသေတြက အစးရက ျဖတခဖ႕ ၾကးပမးမေတြပ ျဖစပါတယ။

ဒအခါမာ အစးရအေနန႕ ေရြးေကာကပြ တခ ျပလပမလား၊ မလပဖးလားဆတာက

စတငတြကခကလာရပါတယ။ ေရြးေကာကပြက မလပရင ျပညသေတြက တခနမဟတတခနမာ

ဒအစးရက ျဖတခမာ ျဖစပါတယ။ ဒအတြက ေရြးေကာကပြကငးပျပး၊ legitimacy ရလာႏငမယ

အခြငအေရးက အစးရဘကက စတငၾကးပမးလာေလရပါတယ။ ဒလကငးပတအခါမာ လြတလပျပး၊

တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြက ကငးပဖ႕ ၾကးပမးတ အစးရဆတာကေတာ အေတာက ရားပါတယ။

မားေသာအားျဖင အစးရပါတ ကယတင (သ႕) အစးရခါးပကေဆာင ပါတေတြ အႏငရဖ႕အတြကကပ

နညးမးစန႕ ၾကးပမးေလရပါတယ။ ဒါက ျပညသေတြက မရပမတ အခနေတြန႕ ရပမေပမယ

ႏငငေရးႏးၾကားမ ေရခနက ေလာပါးေနတ အခနမးမာ ဆရင ဒေရြးေကာကပြမာ လထပါ၀ငမ

ရာခငႏနးျမငမားျပး အစးရပါတ (သ႕) အစးရခါးပကေဆာငပါတေတြက အႏငရသြားေလရပါတယ။

ဒအခါမာ ေရြးေကာကပြအသစန႕ ျပနျပး တကလာတာ ျဖစတအတြက legitimacy ရသြားႏငပါတယ။

ႏငငေရးပညာရင Schedler ကေတာ ဒါက electoral autocracy လ႕ ေခၚေ၀ၚသတမတခပါတယ။

ေရြးေကာကပြမာ မလအစးရ (သ႕) ခါးပကေဆာငႏငငေရးပါတက အႏငရျပး၊ legitimacy ရသြားတ

အေပၚမာ လအမားကေတာ အစးရဘကက ႏငသြားျပ၊ ပြျပးသြားျပလ႕ တြကခကတတၾကပါတယ။

သ႕ေပမယလ ဒလအေျခအေနမးမာ ျပညသလထန႕ အတကအခ ႏငငေရးသမားေတြဘကက

အစးရက ျဖတခႏငမယ အခြငအေရးေတြအားလး ဆးရးသြားတာေတာ မဟတပါဘး။

အတကအခႏငငေရးပါတေတြ၊ အဖြ႕အစညးေတြ စစညးျပး အစးရရ႕ ေရြးေကာကပြဟာ

ေရြးေကာကပြအတ (fraudulent elections) ျဖစေၾကာငး၊ မခးမလမထားမမား ရေၾကာငးက

သကေသအေထာကအထားေတြန႕ လထက ချပႏငခရင ျပညတြငးတရား၀ငမ (domestic

legitimacy) ကသာမက ျပညပတရား၀ငမ (international legitimacy) ကပါ ေခဖကႏငပါတယ။

ဒအခါမာ အစးရရ႕ ေရြးေကာကပြစမကနး ေမာလငခကေတြ ပကစးသြားမာ ျဖစပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတေတြဟာ အစးရရ႕ election fraud ေၾကာင ေပၚထြကလာမယ coordination

deficiencies ေတြက ေကာလႊားျပး၊ Point of coordination တခက လထၾကားမာ

တညေဆာကလာႏငမာ ျဖစပါတယ။ ဒဆမတကေန အစးရဆန႕ကငေရး၊ ျဖတခေရး၊

ၾကားျဖတအစးရဖြ႕စညးေရးစတာေတြက အဆငတးျမင လပေဆာငလ႕ ရပါတယ။ ဒါေပမယလ

ဒလလပေဆာငဖ႕အတြက ေရြးေကာကပြသပတ လပေနစဥကာလမာကတညးက ျပငဆငမ

အခငးအကငးေတြ လအပပါတယ။

Major Fearonian Boycott က ဥးေဆာငၾကမယ အတကအခ ႏငငေရးအဖြ႕အစညးေတြမာ

ျပငဆငသငတ ႏငငေရးအခငးအကငးပစေတြ ရရပါမယ။ ဥးေဆာငမယ အတကအခအဖြ႕ဟာ

ႏငငေရးပါတၾကးတခ ျဖစတယဆရင ႏငငေရးပညာရင Olson က privileged group လ႕

ေခၚေ၀ၚသးစြခတ သပတေခါငးေဆာင အပစတစက ဖြ႕စညးထားဖ႕ လအပပါတယ။ ဒအပစမာ

ႏငငေရးပါတၾကးမ လပရညကငရညရတ ေခါငးေဆာငမားပါ၀ငျပး သပတၾကးက ဥးေဆာငဆငႏႊရမာ

ျဖစပါတယ။ တကယလ႕ ႏငငေရးပါတတခတညးကေန သပတက ဥးေဆာငႏငမယ စြမးေဆာငရည

မရဘးဆရငေတာ ပ႕ကေနတ ႏငငေရးအဖြ႕အစညးေတြအားလးက စစညးျပး၊ ႏငငေရး ပညာရင

Shelling က k-group လ႕ ေခၚေ၀ၚသတမတခတ သပတေခါငးေဆာင အပစက ဖြ႕စညးထားဖ႕

လအပပါတယ။ ဒအပစထမာ ေရြးေကာကပြက သပတေမာကတ အတကအခႏငငေရး

အဖြ႕အစညးေပါငးစက ကယစားလယေတြ စစညးျပး၊ သပတၾကးက ဥးေဆာငဆငႏႊရမာ ျဖစပါတယ။

privileged group ပျဖစျဖစ၊ k-group ပ ျဖစျဖစ အပစတစကေတာ ေရြးေကာကပြမတငမ

ကာလမာကတညးက ေပၚေပါကေနဖ႕ လအပပါတယ။ ဒါဟာ ေရြးေကာကပြသပတရ႕

အခရာျဖစပါတယ။ ေရြးေကာကပြတြငးကာလမာပျဖစျဖစ၊ ေရြးေကာကပြလြနကာလမာပ ျဖစျဖစ

လထအေရးေတာပက အရနျမငဥးေဆာငရမယ အပစျဖစေနလ႕ပါပ။

Major Gandhian boycott က ဥးေဆာငမယ ႏငငေရးအဖြ႕အစညးေတြမာလ အခငးအကငးေတြ

ျပငဆငဖ႕ လအပပါတယ။ ဒသပတသ႑ာနက ေရြးခယတ ႏငငေရးေခါငးေဆာငေတြဆမာ အစးရက

ျဖတခဖ႕၊ ေတာလနဖ႕ ဆႏၵ မရတတပါဘး။ အဓက ႏငငေရးရညမနးခကက အစးရရ႕ တရား၀ငမက

လအမားက အသအမတ မျပေရးပ ျဖစပါတယ။ ဒလႏငငေရးရညမနးခက ျပညမေရးအတြက

ပရသတႏစမး လအပပါတယ။ ပထမတမးက ျပညတြငးက ျပညသလထျဖစျပး၊ ဒတယတမးက

ႏငငတကာ အသငးအ၀ငး ျဖစပါတယ။ ဒပရသတႏစမးရ႕ ေထာကခမက ရယႏငမယ

ႏငငေရးအခငးအကငးက ေဖာေဆာငႏငမသာ အစးရအား တရားမ၀ငအစးရအျဖစ အသအမတ

ျပေအာင ျပလပျခငး (de legitimizing the government) က ေအာငျမငမာပါ။

ဒသပတအမးအစားက အသးျပတ ႏငငေရးအဖြ႕အစညးေတြအေနန႕ လထထက တတႏငသမ

စမ၀ငေရာကရေနေအာင ၾက းပမးဖ႕ လပါတယ။ ေရြးေကာကပြအႏငရေရး ကငပနးတခက လပေနတ

ႏငငေရးပါတၾကးတခလပ တကတကၾကြၾကြန႕ ေရြးေကာကပြသပတေမာကေရး ကငပနးက

တငးျပညတ၀မးလးမာ ျပလပဖ႕ လအပပါတယ။ တျပငနကတညးမာပ သတမန ဆကဆေရး

အပစငယေလးေတြ ဖြ႕စညးျပး၊ ႏငငတြငးမာ ေရာကရေနတ ႏငငတကာသရးမားန႕ diplomatic

channels ေတြ ဖြငရပါမယ။ အစးရက အားေပးကညေနတ ႏငငတကာအသငးအ၀ငးကလ

တရားမ၀ငအစးရအျဖစ အသအမတျပလာေအာင ဆြေဆာငစညးရးဖ႕ လအပပါတယ။

ဘယလသပတအမးအစားကပ အသးျပသညျဖစေစ၊ အေရးၾကးဆးကေတာ ျဖစေပၚေနဆ

ႏငငေရးအေျခအေနက ထငဟပေစမယ ႏငငေရးပနးတငက ခမတျပး၊ ကကညမယ

သပတအမးအစားက ေရြးခယႏငဖ႕က အလြနပ အေရးၾကးပါတယ။ ေရြးေကာကပြသပတကေန

လထလပရားမၾကးေတြ ေပၚေပါကလာျပး အစးရက ျဖတခဖ႕အထ ႏငငေရးပနးတင

ခမတထားရငေတာ Major Fearonian Boycott က ေရြးခယေဖာေဆာငရမာပါ။

ေရြးေကာကပြကငးပတ အစးရန႕ ေရြးေကာကပြရ႕ တရား၀ငမက လထန႕ ႏငငတကာက

အသအမတမျပေရးဆတ ႏငငေရးပနးတငက ခမတထားရငေတာ Major Gandhian boycott က

ေရြးခယေဖာေဆာငရမာပါ။ ဒအမးအစားႏစခက ေဖာေဆာငရမယ ႏငငေရးအခငးအကငးေတြ

မတပါဘး။

ေရြးေကာကပြသပတျပလပရျခငးရ႕ အေျခခႏငငေရးပနးတငက တတကက မေဖာထတပန႕

သပတျပလပမေတြ ရလာခရင ေပၚထြကလာတ ႏငငေရးအခငးအကငးေတြက Major Fearonian

Boycott လလ၊ Major Gandhian boycott လလေတြ ျဖစျပး မေရမရာန႕ ထေရာကမ မရပ

ျဖစတတပါတယ။ အစးရျဖတခေရး၊ ၾကားျဖတအစးရဖြ႕စညးေရးဆတ ေၾကြးေၾကာသက ေအာျပး၊

ခငးကငးေနတ ႏငငေရးအခငးအကငးက Major Gandhian boycott က ခငးကငးေနရင လထရ႕

ယၾကညကးစားမ ေလာနညးသြားႏငပါတယ။ ေရြးေကာကပြတရား၀ငမမရရေရးက ဥးတညျပး၊

ခငးကငးေနတ ႏငငေရး အခငးအကငးက Major Fearonian Boycott ျဖစေနျပနရငလ ဆငေတာန႕

ခေလာကျဖစျပး တပကၽြတာေတြ၊ မလအပပ အငအားျဖနးတးမတာေတြ ျဖစတတပါတယ။

ဘယလပျဖစျဖစ ေရြးေကာကပြသပတတငးမာ ျဖစေပၚလာမယ ႏငငေရးအကးဆကေတြ ရစျမမ႕

ေရတ၊ ေရရညႏငငေရး အကးဆကေတြက ဆနးစစျပး၊ သငေလာမယ ေရတ၊ ေရရည

ႏငငေရးမ၀ါဒေတြ ခမတထားဖ႕လ လအပပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတ၏ ေရတႏငငေရးအက းဆကမား

ေရြးေကာကပြသပတအမးအစားေပၚမာ မတညျပး ျဖစေပၚလာမယ ႏငငေရးအကးဆကေတြကလ

ကြျပားမရပါတယ။ Major boycott ေတြကေတာ Minor boycott ေတြထက ပျပး ၾကးမားတ

ႏငငေရးအကးဆကေတြ ရပါတယ။ Major boycott မာလ အစးရအပခပေရးယႏရားက

တကရကစနေခၚတ အာဏာရငစနစဆန႕ကငေရး၊ လထအေရးေတာပ ေပၚထြကေရး၊

ၾကားျဖတအစးရ ဖြ႕စညးေရး ေၾကြးေၾကာသေတြပါတ Major Fearonian Boycott ရ႕ ႏငငေရး

အကးဆကေတြန႕ ေရြးေကာကပြ အသအမတမျပေရး ေၾကြးေၾကာသေတြပါတ Major Gandhian

boycott ရ႕ ႏငငေရးအက းဆကေတြက မတညျပနပါဘး။

ဘယလပျဖစျဖစ ေရြးေကာကပြသပတ အမးအစားအားလးအတြက အေရးၾကးတ

လပငနးစဥတရပကေတာ ေရြးေကာကပြမာ ပါ၀ငမေပးတ လဥးေရ ရာခငႏနး နညးႏငသမ

နညးေစဖ႕ပ ျဖစပါတယ။ ေရြးေကာကပြဆငရာ ႏငငေရးပညာရပကေတာ ေရြးေကာကပြမား

ပါ၀ငမေပးမယ လဥးေရ အေရအတြကက voter turnout လ႕ သးစြပါတယ။ Fearonian boycott က

ျပလပသေတြကလ voter turnout နညးပါးျခငးအားျဖင အစးရက ဆန႕ကငသအေရအတြက

မားေၾကာငး သကေသျပႏငတယလ႕ ယဆထားၾကပါတယ။ Gandhian boycott က

ျပလပသေတြကလ voter turnout နညးပါးျခငးအားျဖင အစးရက ကငးပတ ေရြးေကာကပြရ႕

တရား၀ငမ (legitimacy) က လထက အသအမတမျပေၾကာငး သကေသျပႏငတယလ႕

ယဆထားၾကပါတယ။ ဒါေၾကာင voter turnout နညးပါးမဟာ ေရြးေကာကပြသပတရ႕ ေရတ ႏငငေရး

အကးဆက ျဖစပါတယ။ ေရြးေကာကပြျပးဆးသြားခနမာ ေရြးေကာကပြသပတ ထေရာကမရမရက

တငးတာႏငတ နညးလမးတခလ ျဖစပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတ ေခါငးေဆာငမားအေနန႕ voter turnout ေလာေနေစေရးက

လပငနးစဥတရပအေနန႕ ထထမမ ျပလပႏငမသာ ဒေရြးေကာကပြသပတဟာ ထေရာကမ ရပါတယ။

ဒလပငနးစဥက အေကာငအထညေဖာဖ႕အတြက voter mobilization ျပလပရပါတယ။ ဒလ

ျပလပရာမာ ႏငငေရးပါတၾကးေတြကေန ေရြးေကာကပြမာ ၀ငျပး မယဥျပငတာန႕ ပါတမတပတငျပးမ

ေရြးေကာကခကယစားလယက ျပနျပး ႏတထြကျခငး (candidate withdrawl) ဆျပး နညးလမးႏစမး

ရပါတယ။ ပထမတမးက အစးရက တကရကစနေခၚျပး လထအၾကားမာ သတငးစကား

ပ႕ႏ႕သြားေစေရးအတြက အသး၀ငပါတယ။ ဒတယတမးက ေရြးေကာကပြက

အသအမတျပသေယာငေယာင ျပလပျပးမ တရားမတမ မရတာေတြက ေဖာထတျပး ႏတထြကျခငး

ျပလပတာ ျဖစတအတြက ႏငငေရးေရခနျမငဖ႕ အသး၀ငပါတယ။ ႏငငေရးပါတေတြအေနန႕ ဒလ

voter mobilization က တဘကက လပေနစဥမာပ ျပညသလထက မမေပးပေနဖ႕

စညးရးလ႕ေဆာမေတြကလ တျပငနကတညး ျပလပရမာ ျဖစပါတယ။

voter turnout ေလာနညးျခငးဟာ အတကအခႏငငေရးပါတေတြက မးေမာငးထးျပတ

ေရြးေကာကပြတရားမတမမရျခငး၊ လြတလပမမရျခငးေတြက သကေသထႏငရသာမက

ေရြးေကာကပြရလဒက ႏငငတကာက အျပညအ၀ ေထာကခ အားေပးမေတြကပါ

ေလာကေစႏငပါတယ။ ေရြးေကာကပြသပတန႕ မေပးတ လဥးေရ ရာခငႏနး နညးပါးမ (low rates of

voter turnout)က ေပါငးစပႏငခရင ေရြးေကာကပြကေန ထြကေပၚလာမယ အစးရသစဟာ စစမနတ

ဒမကေရစက ေဆာငကဥးေပးႏငမယ အစးရမဟတဘး ဆတာက ျပညသလထန႕ ႏငငတကာက

ချပသြားႏငမာ ျဖစပါတယ။ တကယလ႕ ျပညသေတြက မမေပး၊ မေနရလ႕ အစးရက

ကန႕သတထနးခပလာခရငေတာ ေပးရမယ မေတြက ပယမေတြ ျဖစေအာင လပယရမာ ျဖစပါတယ။

(၁၉၆၀)၊ (၁၉၇၀) ကာလေတြတနးက အာဂငးတးနားမာ ကငးပခတ ေရြးေကာကပြေတြမာ

ဒနညးလမးက အသးျပခၾကပါတယ။

တျပငနကတညးမာပ voter turnout န႕ ပတသကျပး အစးရေတြက ျပလပတတတ election fraud

ေတြက စစမးေဖာထတၾကရပါတယ။ voter turnout နညးပါးျခငးဟာ ေရြးေကာကပြရ႕ legitimacy က

ကဆငးေစတယဆတာက အစးရကလ မသတာ မဟတပါ။ ဒါေၾကာင အစးရန႕ ေရြးေကာကပြရ႕

သကၡာက ထနးဖ႕အတြက voter turnout ျမငမားေအာင နညးမးစန႕ မခး၊ မလမတာေတြ

လပေလရပါတယ။ ဒါေတြက ေဖာထတႏငဖ႕အတြက မရၾကးၾကပသမားက စညးရးသမးသြငးျခငး၊

မဆႏၵနယအလက voting pattern ေစာငၾကညေလလာေရး အဖြ႕မားက ေျမေပၚေျမေအာက

အသြငသ႑ာနအမးမးျဖင ဖြ႕စညးထားျခငး၊ ႏငငတကာ ေစာငၾကညေလလာေရး အဖြ႕မားႏင

စာနယဇငးသမားမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး စတာေတြက ျပလပရမာ ျဖစပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတေတြမာ voter turnout နညးပါးမက လပငနးစဥတရပအေနန႕

အေကာငအထညေဖာၾကရာမာ ထေရာကမ ရတာေတြလ ရသလ မထေရာကတာေတြလ ရပါတယ။

၁၉၉၂ခႏစမာ ဂါနာမာ ျဖစပြားခတ ေရြးေကာကပြသပတေၾကာင မေပးသရာခငႏနး ၅၀.၂ ကေန ၂၃.၈

အထ ကဆငးသြားခဖးပါတယ။ ၁၉၉၆ ခႏစမာ ဘဂၤလားေဒရႏငငမာ ျဖစပြားခတ

ေရြးေကာကပြသပတေၾကာင မေပးသ သးဆယေလး ရာခငႏနး ကဆငးသြားခဖးပါတယ။ ၂၀၀၀

ခႏစမာ ျဖစပြားခတ ဘယလလားရပစ ေရြးေကာကပြသပတမာေတာ မေပးသ ရာခငႏနးက

မကဆငးသြားခပါဘး။ ၁၉၉၂ ခႏစန႕ ၁၉၉၇ ခႏစတ႕မာ ျဖစပြားခတ Cameroon

ေရြးေကာကပြသပတမာေတာ မေပးသ ရာခငႏနးက မကဆငးပ တကသြားခပါတယ။ (၁၉၉၀)

ခႏစကေန (၂၀၀၂) ခႏစအတြငး ႏငငေပါငး (၃၂) ႏငငမာ ျဖစပြားခတ ေရြးေကာကပြသပတေမာကမ

ေပါငး (၁၃၄) ခကလ ပညာရငေတြက ေလလာဆနးစစခၾကဖးပါတယ။

ဒလေလလာဆနးစစခကေတြအရ ေရြးေကာကပြသပတေမာကမဟာ voter turnout ရာခငႏနးက

ပမးမ ၅.၄ ရာခငႏနးအထ ေလာကေစႏငပါတယ။ ဒါေၾကာင voter turnout ေလာနညးမဟာ

ေရြးေကာကပြသပတေမာကမရ႕ ေရတႏငငေရးအကးဆကလ႕ ဆႏငပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတေမာကမရ႕ ေနာကထပေရတႏငငေရးအကးဆကတခကေတာ Election-related

violence ပါ။ တကယေတာ ေရြးေကာကပြဆတာက ပါ၀ါခြေ၀မေတြက violence နညးလမးေတြ မသးပ

ျပလပေပးတ alternative mean တခပ ျဖစပါတယ။ ဒါေပမယလ ဒ ေရြးေကာကပြအခနမာမ violence

affairs ေတြက ေပၚထြကလာရျပနပါတယ။ အထးသျဖင ဖြ႕ျဖးဆ တငးျပညေတြမာပါ။ ၂၀၀၂ ခႏစ၊

အယလဂးရးယား ေရြးေကာကပြအခနမာတနးက လေပါငး ၃၉၀ ေသဆးခပါတယ။ ေရြးေကာကပြန႕

ဆကစပတ ဗးေပါကကြမေတြလ ျဖစပြားေလရပါတယ။ ၁၉၉၂ ခႏစ ပရးႏငင ေရြးေကာကပြ၊

၁၉၉၄ခႏစ ေတာငအာဖရက ေရြးေကာကပြ၊ ၁၉၉၆ခႏစ အႏၵယ ေရြးေကာကပြန႕ ၂၀၀၀ ခႏစ ေဟတ

ေရြးေကာကပြ ကာလေတြမာ ဗးေပါကကြမေတြ ျဖစပြားခပါတယ။ ေရြးေကာကပြရေတြမာ ပကစးေစမန႕

ပါတေတြ အခငးခငး အမတေလာငးေတြက လပၾကသတျဖတမ ေတြလ ျဖစပြားေလရပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတေတြန႕ ပတသကတ election-related violence က ေလ ာခႏငဖ႕အတြက

ေရြးေကာကပြသပတဥးေဆာငသေတြက ၾကးပမးတာေတြလ ရပါတယ။ (၁၉၈၃) ခႏစ၊ ဂေမကာ

ေရြးေကာကပြမာတနးက သပတဥးေဆာငတ ႏငငေရးပါတ ေခါငးေဆာငက သပတေမာကသမားမ

စညးကမးရၾကရနန႕ အကယ၍ အစးရဘကမ စတငျပး အၾကမးဖကလာပါက သ႕ဆက

စကားသမၾကားရပ မညသမ ျပနလညတန႕ျပနျခငး မျပရန စတ အခကေတြက သပတေထာကခသ

ေတြက ေျပာၾကားခပါတယ။ election-related violence ျဖစေပၚလာရျခငးက ေလလာခတ

ႏငငေရးပညာရင Wilkinson ဆသကေတာ election-related violence ဟာ

အတကအခႏငငေရးသမားေတြန႕ တကရကမပတသကပ ႏငငေတာအစးရေတြန႕သာ ပတသကတယ

လ႕ ဆထားခပါတယ။ ေရြးေကာကပြ သပတေမာကသေတြဘကက ဘယေလာကပ စညးကမးရရ၊

အစးရဘကေတာသားေတြက election-related violence ျဖစေအာင စတငျပလပလာမာပလ႕ သက

ေရးသားေဖာျပခပါတယ။

သ႕အဆန႕ ပတသကျပး ႏငငေပါငး မားစြာက election-related violence ေတြက ပညာရငေတြက

ေလလာဆနးစစခၾကပါတယ။ ဒဆနးစစခကေတြအရ ႏငငအနညးငယမာသာ အတကအခႏငငေရး

သမားေတြက စတငျပလပတ election-related violence ေတြ ရချပး၊ မားေသာအားျဖငကေတာ

ျငမးခမးစြာ သပတေမာကသမားက အစးရဘကက စတငျပး violence လပခတာ ျဖစပါတယ။

ႏငငေပါငးေလးဆယေကာက ေရြးေကာကပြေတြက ေလလာခတ ဆနးစစခကတခအရ election-

related violence က အတကအခေတြဘကက စတငခတာက ၁၁ ရာခငႏနးရျပး၊ အစးရေတြဘကက

စတငေဖာေဆာငခတာက ၈၉ ရာခငႏနးရပါတယ။ ဒါေၾကာင ေရြးေကာကပြသပတရ႕ ေရတႏငငေရး

အကးဆကဟာ election-related violence လ႕ ဆႏငေပမယ election-related violence ဟာ

ေရြးေကာကပြသပတေမာကတ အတကအခႏငငေရးအဖြ႕အစညးမားေၾကာင ျဖစပြားရတယလ႕ေတာ

ေသခာတပအပ မဆႏငပါဘး။

ေရြးေကာကပြသပတ၏ ေရရညႏငငေရးအက းဆကမား

ေရြးေကာကပြသပတေတြတငးမာ ေရရညႏငငေရးအကးဆကေတြ ရပါတယ။ အထးသျဖင

တငးျပညရ႕ ဒမကေရစအသြင ကးေျပာငးေရးျဖစစဥေပၚမာ သကေရာကမေတြ ရပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတေတြ ျပလပတအခါမာ ေရြးေကာကပြ အဂါၤရပေတြျဖစတ တရားမတမန႕

လြတလပမရ႕ တနဖးေတြ၊ မခးမလမမမား ေလာနညးပေပာကေရး စတာေတြက ျပညသအမားက

နားလညသရလာၾကပါတယ။ ဒါေတြဟာ စစမနတ ဒမကေရစစနစရ႕ အႏစသာရေတြပ ျဖစပါတယ။

ႏငငေရးပညာရင Dahl က တငးျပညတခမာ

(၁) အဖြ႔အစညးႏင အသငးအပငးမား လြတလပစြာ ဖြ႕စညးခြငရျခငး၊ ပါ၀ငလပရားခြငရျခငး

(၂) မမတ႕၏ ယၾကညခက၊ အယအဆမားက လြတလပစြာ ေဖာျပခြငရျခငး

(၃) မေပးခြင ရျခငး

(၄) ႏငငေရးေခါငးေဆာငမားမ လြတလပစြာ စညးရးႏငခြငရျခငး

(၅) မဒယာစာနယဇငးမား အားေကာငးျခငး

(၆) လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြမား ျပလပကငးပျခငး

(၇) လထမ ေရြးေကာကတငေျမာကထားေသာ ကယစားလယမားမ အစးရမ၀ါဒမား

ခမတေရးသားျခငး

စတ အခကေတြျပညစေနမယဆရင ဒတငးျပညက ဒမကေရစစနစကငသးတ တငးျပညလ႕

ဆႏငေၾကာငး ေရးသားေဖာျပထားခပါတယ။

ေရြးေကာကပြေတြ ျပလပတငး ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမလ႕ မဆႏငေပမယ ဒမကေရစစနစ

ကငသးဖ႕အတြကကေတာ စစမနတ ေရြးေကာကပြကေတာ ဒမကေရစစနစကငသးဖ႕အတြက

မရမျဖစ လအပတ essential condition တခပ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင တရားမတမမရတ

ေရြးေကာကပြက သပတေမာကျခငးဟာ ေရရည ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးမအတြက အေရးပါတ

ႏငငေရးအကးဆကေတြ ရေစပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတေတြဟာ အစးရေတြက အနညးန႕အမား ဖအားစေပးလာႏငပါတယ။

ေရြးေကာကပြသပတေနာကမာ လထအငအားပါတယဆရငေတာ အစးရက ဖအားေပးႏငရသာမက

ထပတကရငဆင ျဖတခမကပါ ျပလပလာႏငမာ ျဖစပါတယ။ ႏငငတကာအသငးအ၀ငးအေနန႕ကလ

ေရြးေကာကပြရ႕ true colour က ရပမသရသြားႏငပါတယ။ ျပညတြငးျပညသလထကလ

ေရြးေကာကပြသေဘာတရားန႕ ဒမကေရစသေဘာတရားေတြက Public awareness ရလာေအာင

လပလကျပးသား ျဖစသြားပါတယ။

တျပငနကတညးမာပ အတကအခႏငငေရးပါတမားအေနန႕ လထပညာေပးေရးန႕ လထစညးရးေရး

ကသာ စနစတက လပႏငမယဆရင အစးရတကထားတ ၀ါဒမငးလး ကန႕လကာေတြက တလႊာခငး

ခြာခႏငလာပါတယ။ ဒါေတြဟာ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမ (Political Reform) က

ဥးတညသြားေစႏငပါတယ။ (၁၉၉၇) ခႏစမာ ျဖစပြားခတ အငဒနးရား ေရြးေကာကပြသပတေၾကာင

အာဏာရင ဆဟာတ ႏတထြကသြားရျပး၊ တငးျပညမာ ဒမကေရစ ျပျပငေျပာငးလမေတြ

စတငလာခပါတယ။ (၂၀၀၀) ခႏစက Azerbaijan မာ ျဖစပြားခတ ေရြးေကာကပြသပတေၾကာင

အတကအခႏငငေရးပါတေတြက ဥပေဒျပငပ ပါတေတြအျဖစ ေၾကျငာထားျခငးက အစးရက

ရတသမးေပးခရပါတယ။ ေရြးေကာကပြအလြနကာလမာလ အျခားသပတတကပြေတြက အရနမပက

ဆကလကေဆာငရြကခၾကတအတြက ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမမားစြာက အစးရက လပေပးခရ

ပါေတာတယ။

ေရြးေကာကပြအလြန ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမေတြန႕ ပတသကျပး ႏငငေရးပညာရငမားက

ေလလာဆနးစစခၾကရမာ ေရြးေကာကပြသပတမရပ ျပျပငေျပာငးလမ ရခတ ႏငငေတြက

ေလးရာခငႏနးရျပး၊ ေရြးေကာကပြသပတအျပးမာ ျပျပငေျပာငးလမ ရခတ ႏငငေတြက

ႏစဆယသးရာခငႏနး ရပါတယ။ ဒကနးဂဏာနးေတြအရ ေရြးေကာကပြသပတရ႕ ေရရညႏငငေရး

အကးဆကဟာ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမလ႕ ရာႏႈနးျပညမဆႏငေပမယ ေရြးေကာကပြ

သပတရလာျခငးက သပတမရျခငးထက ပျပး ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမက ျပလပေပးႏငတယလ႕

ဆႏငပါတယ။

ေပၚထြကလာတ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမကလ မားေသာအားျဖင ဒမကေရစအသြင

ကးေျပာငးေရးအတြက အကးေကးဇးေတြ ပမားလာေလရပါတယ။ ၁၉၉၇ ခႏစ၊ အငဒနးရား

ေရြးေကာကပြသပတအျပးမာ ေရြးေကာကပြဥပေဒန႕ သမၼတ အာဏာဆငရာ ေျပာငးလမေတြ

ထြကေပၚလာပါတယ။ ၂၀၀၀ခႏစ၊ ေဟတး ေရြးေကာကပြသပတအျပးမာ ေရြးေကာကပြစမခန႕ခြေရး

အဖြ႕အစညးတခ ထြကေပၚလာပါတယ။ ၁၉၉၆ ခႏစ၊ ဘဂၤလားေဒရ ေရြးေကာကပြသပတအျပးမာ

ေနာငကငးပမယ ေရြးေကာကပြေတြ မတငမမာ ၾကားေနအမေစာငအစးရက ၾကတငဖြ႕စညးေရးဆငရာ

ဥပေဒထြကလာပါတယ။ ၁၉၉၇ ခႏစ၊ Mauritania ေရြးေကာကပြသပတအျပးမာ ႏငငေရးပါတမားမ

ျပညသ႕ဘ႑ာေငြသးစြခြင ဘတဂကခမတျခငး၊ proportional representation electoral system

က အသးျပျခငး စတ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမေတြက အစးရက ျပလပေပးခရပါတယ။

နဂး

ႏငငတႏငငမာ ေရြးေကာကပြ သပတေတြ ေပၚထြကလာတအခါ လအမားၾကားမာ ေရပနးစားတ

ေဆြးေႏြးခကေလး တခ ရပါတယ။ ေရြးေကာကပြဟာ ထေရာကမ ရပါသလားဆတ ေဆြးေႏြးခကပါ။

ေဆြးေႏြးၾကရငးန႕ ထေရာကမရတယ၊ မရဘး ဆျပး ျငငးခနေနမေတြလ ရတတပါတယ။

တကယတမးကေတာ အလပတခ ထေရာကမ ရမရဆတာက အဒအလပရ႕ ရညမနးခက ပနးတငန႕

လပေဆာငပနညးလမး ေရြးခယမေတြေပၚမာပ မတညပါတယ။ မတာ (၁၀၀) ေျပးပြရ႕ ပနးတငေတြ၊

ေလကငျပငဆငေဆာငရြကပေတြန႕ မာရသြနေျပးပြရ႕ ပနးတငေတြ၊ ေလကငျပငဆင

ေဆာငရြကပကေတာ တညမာ မဟတပါဘး။ ေရြးေကာကပြသပတမာလ ဒအတငးပါပ။

ေရြးေကာကပြသပတကငးပရျခငးရ႕ ရညရြယခကပနးတငက အစးရရ႕ တရား၀ငမက ျပညသလထန႕

ႏငငတကာက အသအမတမျပေအာင ျပလပျခငးလား (သ႕မဟတ) ေရြးေကာကပြမာ voter turnout

နညးေအာင ျပလပျခငးလား (သ႕မဟတ) ေရြးေကာကပြသပတက အသးျပျပး လထလပရားမေတြ

ေဖာေဆာငရာကေန အစးရျဖတခေရး၊ ၾကားျဖတအစးရဖြ႕စညးေရးက အရနျမငေရးအတြကလား

ဆတာက ၾကတင ေဖာထတဖ႕ လအပပါတယ။ ဒါမလ သငေလာမယ ႏငငေရးအခငးအကငး

သ႑ာနက ျပငဆငတညေဆာကျပး အေကာငအထညေဖာႏငမာပါ။ ထေရာကမရမရဆတာကေတာ

ေနာကဆးမာ သကဆငရာ ေရြးေကာကပြသပတရ႕ မလက ခမတထားတ ရညမနးခကပနးတငက

ေအာငျမငစြာ ေရာကႏငျခငး ရမရဆတာန႕ပ တငးတာၾကရမာျဖစပါတယ။

ခငမမမ း (၉၊ ၉၊ ၂၀၁၀)

ရညညႊနးကးကား။

Ahmed, Nizam (2001) 'Bangladesh. Elections in Asia and the Pacific: A Data Handbook-

Vol. 1', Middle East, Central Asia, and South Asia, Dieter Nohlen, Florian Grotz, and

Christof Hartmann (eds), Oxford: Oxford University Press.

Bratton, Michael & Nicholas van de Walle (1992) Democratic Experiments in Africa:

Regime Transitions in Comparative Perspective, Cambridge: Cambridge University Press.

Bratton, Michael (1998) 'Second Elections in Africa', Journal of Democracy 9, no.3: 18- 33.

Crain, Mark, Donald R. Leavens & Lynn Abbot (1987) 'Voting and Not Voting at the Same

Time', Public Choice, 53: 221-9.

Dahl, Robert A. (1971) Polyarchy: Participation and Opposition, New Haven: Yale

University Press.

Huntington, Sammuel P. (1991) The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth

Century, Norman; London: University of Oklahoma Press.

Hyde, Susan Dayton & Emily Beaulieu. (2004) 'Election Boycotts, Election Observers, and

Competition: Do international election observers give parties an incentive to boycott

elections?', Presented at the American Political Science Association, annual meeting in

Chicago.

Mainwaring, Scott & Timothy R. Scully. (1995) Building Democratic Institutions: Party

Systems in Latin America, Stanford: Stanford University Press.

Nelson, Michael H. (2001) Thailand. Elections in Asia and the Pacific: A Data Handbook,

Vol. II- South East Asia, East Asia, and the South Pacific, iDieter Nohlen, Florian Grotz &

Christof Hartmann (eds) Oxford: Oxford University Press.

Pastor, Robert (1998) 'Mediating Elections', Journal of Democracy 9, no.1: 154-63.

Schedler, Andreas (2002) 'Elections without Democracy: The Menu of Manipulation',

Journal of Democracy 13, no.2.

Schelling, Thomas C. (1978) Micromotives and Macrobehavior, New York: W.W. Norton &

Company.