7/28/2019 PEJZAZNA ARHITEKTURA 1

1/2

PEJZAZNA ARHITEKTURA-SE BAVI DIZAJNIRANJEM ZIVOTNOGPROSTORA. To Je umjetnost I nauka koje sebavi analizom, planiranjem, menadzmentom,revitalizacijom I zastitom prostora I ivotnesredine. Pejzazni arhitekta obezbjedjujeestetiku I funkcionalnu vezu sa prirodom.Pejzazna arhitektura je jedan od bitnihelemenata urbane structure I konpozicijegrada. Upravo je ona odlucujuca u formiranjuslike grada I oblikovanju njegoveprepoznatljivosti. 20 vijek je gotovo eliminisaopejzaznu arhitekuru iz kompozicije I slikegrada. Kao zamjenu dobili smo zelenepovrsine, otvorene gradske prostore tj.

Gradsko zelenilo. Ti prostori cesto veliki naukupnu povrsinu grada ne nazivaju separkovima jer to nisu. Oni mofu imati ekolosku,zdravstevnu, rekreacisku funkciju, ali su suvisecesto bez prepoznatljivosti rijeseni kompozicijeI umjetnickog sembilizeta. U tom ekoloskomozelenjavanju prostorabio je mnogo vazniji brojkvadratnih metara po glavi stanovnika negokvalitet I urbana kompozicija prostoracovjekovok zivljenjaPEJZAZNA ARHITEKTURA U STRUKTURIGRADAVrtovi I parkovi rasprseni u planu gradakarakteristicni su za srdnjovjekovne Irenesansne gradove dje se pojavljuju tackastou prostoru grada. U srednjovjekovnimgradovima to su pretezno vrtovi dvorista urenesansi su to vrtovi gradskih palata, vrtovivila na rubu grada ili prvi specijalizovanipolujavni vrtovi kao botanicki vrtovi (pizza,

firenca)Kontinuirani sistem pretezno pejzaznih parkovanaci cemo u antickom Rimu ili Engleskombathu. U drugoj polovini 18 vjeka ali to jeprimarno izraz 19 vijeka.Kontinuirani sistem pretezno trgova javnihvrtova I parkova tipicni su za sredinu I drugupolovinu 19 vijeka. Pariz sa njegovimreprezantivnim I monumentalnim trgovima Iparkovima I Bec sa njegovim ringom mozemosmatrati svojevrsnim prototipima.Veliki gradski park kji dominira u gustojizgradjenoj strukturi grada mozemo i lustrovatiprimjerom central parka u New Yorku, kao IGaudijev park u Barseloni, ili Bos park uAmsterdamu.Prirodni I vjestacki stvoren pejzaz u funkcijipejzazne arhitekture ideja je vrtnog Imodernistickog grada koji nas prati cijeli 20vijek. Kada se u decenijama nakon drugopg

svijeskog rata zbog zahtjeva za jednostavnoscuI niskim troskovima odrzavanja pocelazanemarivati forma, ideja pejzaza u funkcijipejzazne arhitekture preoblikovala se precestou zelene pustinje koje su degradirale pocetnuideju I pridonjele ozelenjavanje grada bez idejaI indetiteta.

JEDINSTVO URBANIZMA ARHITEKTURE IPEJZAZNE ARHITEKTUREVjekovima je pejzazna arhitektura bila uskovezana za arhitektura I urbanizam.Razmishljanje o gradu I njegovo osmisljanjenikad nisu iskljucivali pejzaznu arh. sve domoderne 20 vijeka, koja ju je najcesce svatalaabstraktno, poistovjecujuci je sa prirodnimpejzazom. U svim tim primjerima tesko je ilinemoguce odrediti granicu izmedjuurbaniznma I pejzazne arhitekture jer je u svimslucajevima rijec o polivalentnimkompozicijama.Ta ideja nedjeljivosti urbanizma I pejzaznearhitekture osobito je prepoznatljiva I dobropoznata u 19 vijeku. Pariski lavillett koji mnogismatraju prototipom parka 21 vijeka, primjer jeurbanog dijela kulurno tehnoloskog parka, ukome je nemoguce odrediti granicu izmedjuurbanizma, arhitekture I pejzazne arh jer jenjegov projektant Benard Iscburni sjedinio sveto u cjelinuPROZIMANJE IDEJE I OBLIKA U PEJZAZNOJARHITEKTURI I URBANIZMUOd renesanse I josh vishe od baroka novi suoblici vrtova I parkova odnosno njihovielementi postal modeli primjenjivani uurbanizmu. Barokni trgovi posebno Versaj

cesto su bili ishodiste urbanistickih koncepcijanovih gradova ili prosirenje starih u 18 I 19vijeku. Aleje drvoredi I dekorativni parteribaroknog vrta preobrazili su se u planu grada uprepoznatljive urbane akcente velikih estetskihvrijednosti u trgove parkove, setaliste I gradskeulice sa drvoredima. Zvjezdasta raskrsca uFrancuskom barkoknom vru pretvorili su se uurbanizam 19 vijeka u slikovne I markantnekruzne trgove sa radijalnim ulivanjem ulica unjima. Trokrake aleje su se u 19 vijekupreoblikovale u ulice stvarajuci Y raskrsca uzrakaste avenije.RAZVOJ PLANIRANJA PRIJEDELA1950god moze se smatrati godinom pocetka

pejzaznog planiranja u Crnoj Gori. Te godinedao je Aleksandar Krstic prve planove zaorganizaciju planskih djelova za CG (Durmitor,Lovcen, Biogradska Gora) Krsticevi planovi nisuimali sve odlike savremenih planova prijedjela,ali oni u sustini znace to. Ovi planovi imaju zacilj obezbedjenje razvoja prijedjela na ekoloskojosnovi, pa je pristup problematici bio stogapravilan. Oni sadrze obrazlozeno specificnemjere koje treba preduzimati radi unapredjenjaprijedjela. Planiranje privrede, naselja,saobracaja, je bilo podredjeno opstemekoloskom kriterijumu razvoja prijedjela zadruzi vremenski period. Ovi planovi se narocitokarakterisu obradjenom problematikomreaktivnih zona prijedjela.Brzi I pravilniji razvoj planiranja nasih prijedjelasprecavaju znacajne teskoce. 1. Slabosti svihostalih vidova prostornog planiranja 2.Nedostatak zakonskih propisa, kao I

nepostojanje strucnih tijela I strucnjaka 3.Nedostatak materijalnih sredstava za potrebneintervencije u prijedjelima.Danasnje stanje u oblasti pejzaznog planiranjamoze se ocjeniti kao persperktivno. Mada jeplaniranje prijedjela josh uvjek u pocetnomstadijumu, uz razvoj drustva moze se ocekivatisnazniji I sistemaski rad na ovom podrucju,zasto ce biti potrebno mnogo novih strucnjaka.PLAN PRIJEDJELA-je izvod iz politike njege prijedjela uopste.Predmet planiranja je slobodni predio. Zadatakplaniranja prijedjela je odrzavanje,uspostavljanje I unapredjenje bioloskogpotencijala prijedjela radi zadovoljenja potrebaljudskog drusta, kroz ravnoteznu na ekoloskojosnovi. Planiranje prijedjela podrazumijevaangazovanje mnogih naucnih disciplina.Svakom planiranju prijedjela moraju daprehodne istrazivaci radovi.

Metologija planiranja podrazumijeva slijedecefaze rada 1. Analiza prijedjela 2. Dijagnozaprijedjela 3. Valorizacija prijedjela.Plan prijedjela se radi u dva dijela 1. Osnovnidio koji obuhvata rezulate istrazivanja I dajeanalizu I dijagnozu prijedjela 2. Razvojni diokoji na osnovu valorizacije prijedjela sadrzimjere koje treba preduzeti radi dobijanjaoptimalne koristi za drustvo. Prilikom planiranjamoguce je da dodje do pomjeranja u razvojnomdijelu plana dok osnovni dio ostajenepromjenjen

ODRZIVI RAZVOJAko se odrzivi razvoj svata kao kompleksanpristup, oko cega bi trebalo postici konsenzus-ekologija, drustvo I ekonomija dobijajupodjednak znacaj.Trougao odrzivog razvoja: ekoloska zastita-socijalna pravda-ekonomski zahtjevi.Ekonomski zahtjevi se moraju ispuniti za kratkovrijeme kako bi se osigurao prihod I zaposlenjeza stanovnike. Socijalna Pravda se moraosigurati, ali je realno moguce osigurati usrednjem roku. Ekoloska zastita je mogucasamo dugorosno gledano kao stvaranje,odnosno ocuvanje resursa za buducegeneracije.U izvjestaju nasa zajednicka buducnost iz1987god termin odzivi razvoj opisan je kaorazvoj koji zadovoljava potrebe sadasnjihgeneracija, neugrozavajuci mogucnosti buducihgeneracija da izadju u susret sopstvenimpotrebama

Prema deklaraciji iz Rima, termin odrzivi razvojje povezan sa dugorocnom perspektivomrazvoja covjecanstva.Odrzivi razvoj se bavi veziom izmedjuekonomskih aktivnosti, njihovog koriscenjaprirodnih resursa I ostvarenog kvaliteta zivota.Kvalitet zivota ekonomske aktivnosti prirodni resursi.EVROPSKA KONVENCIJA O PEJZAZU-konvencija polazi od cinjenica da pejzaz: 1.Ima vaznu ulogu u kvalitetu zivota ljudi kako ugradovima tako I u selima, tako I udegradiranim podrucima, u podrucimaocuvanog kvaliteta zivota I podrucimaprepoznatljivih po izuzetnoj ljepoti. 2. Doprinos

stvaranju lokalnih kultura I osnovna jekomponenta evropske prirodne I kulturnebastine, doprinosi dobrobiti ljudi I jacanjuevropskog indetitetaGlavni ciljevi konvencije je da promovisezastitu urpavljanje I planiranje pejzaza naprincipima odrzivog razvoja, da organizujeevropske kooperacije o pejzazu.Zemlje potpisnice obavezuju se da: zakonompriznaju pejzaz kao vazan elemenatcovjekovog okruzenja, da raznolikostizajednicke culture I prirodne bastine te temeljidentiteta podrucija 2. Sprovode pejzaznepolitikekoje imaju za cilj zastitu pejzaza,pravljenje I planiranje 3. Objezbjedjuje ucescejavnosti u sprovodjenju pejzazne politike 4.Integrisu pejzaz u politike reginionalnogplaniranja I planiranja grada 5. Identifikujusopstvene pejzaze I analiziraju njihovekarakteristike I uzroke mjenjanja, procjene

kvaliteta pejzaza vodeci racuna o posebnimvijednostima koje im pridaje stanovnistvo Idefinisu koliko je pejzaza uz saradnju javnosti6. Saradjuju u smislu razmjena iskustava,metodologije, tehnicke I naucne pomoci posvim pitanjima sadrzanim u odredbamakonvencije. 7. Izradjuju I sprovode zajednicepejzazne programeAnaliza urbanog pejzaza se u osnovi bazira naraznovrsnim izvorima ukljucujuci topografske Iistoriske mape, fotografije iz vazduha I satelita,zemljiste register sa geodeskim mapama,istrazivanjima na terenu kao I razliciteurbanisticke I ostale arhivske podatke.

Osnovne hipoteze 1.Valorizacijom ubranihpejzaza CG podstaci ce seocuvanje pejzaznih Iambientalnih vrijednostiprostora kaoprepoznatljivog estetskogizraza podrucija CG 2.Prilikom izrade prostornoplanske dokumentacijeposebno u planovimalokalnih zajednica ubuducnosti ce vazansegmet proucavanjastudiske osnove bitivalorizacija urbanihpejzaza, a posebno ce seprilikom implementacijeplanova voditi racuna ourbanom pejzazu slicigrada 3. Sanacijapostojeceg stanjadegradiranih djelovaurbanih prostora

7/28/2019 PEJZAZNA ARHITEKTURA 1

2/2