1

บทความนไดตพมพเผยแพรในวารสารครศาสตร จงขอใหทานอางองการน าไปใชดงนคะ จนตวร คลายสงข และ ประกอบ กรณกจ. (2552). Pedagogy-based Hybrid Learning: จากแนวคดสการ

ปฏบต. วารสารครศาสตร ปท 38 ฉบบท 1 (กรกฎาคม-ตลาคม 2552). หนา 93-108.

****************************************

PEDAGOGY-BASED HYBRID LEARNING: จากแนวคดสการปฏบต จนตวร คลายสงข ประกอบ กรณกจ

บทคดยอ

การจดการเรยนรแบบผสมผสานมองคประกอบทส าคญ ๔ สวน คอ ๑) บทเรยนอเลกทรอนกส ๒) ระบบจดการการเรยนร ๓) การตดตอสอสาร และ ๔) การประเมนผลการเรยน ซงเมอน าองคประกอบทงสมาประกอบเขาดวยกนแลว ระบบจะท างานประสานกนไดอยางลงตว ทงนผออกแบบการเรยนการสอนจะตองค านงถงศาสตรดานการศกษาแลวน าคณสมบตและแนวคดทฤษฎทเกยวของมาบรณาการเพอการจดการเรยนรทเหมาะสม เชน การจดการเรยนรทเนนใหผเรยนเปนผสรางความรดวยตนเอง ไมวาจะเปนการเรยนรโดยใชโครงการเปนหลก และการเรยนรโดยใชปญหาเปนหลก เปนตน สดทายจะกลาวถงหลกการพนฐานทส าคญส าหรบการเรยนการสอนแบบผสมผสานในปจจบนและแนวโนมในอนาคตซงประกอบดวย ๕ สวนหลกคอ ๑) ทฤษฎการเรยนการสอน ๒) ทฤษฎระบบ ๓) ทฤษฎการตดตอสอสาร ๔) รปแบบการเรยนการสอน และ ๕) หลกการศกษาทางไกล ซงลวนมความส าคญตอการเรยนการสอนรปแบบน Abstract

Hybrid Learning has four core elements including 1) Courseware 2) Learning Management System 3) Communication and 4) Evaluation. The four elements will fulfill each other and lead to the effectiveness of hybrid learning system. In addition, the teaching and learning pedagogy, such as the instruction emphasizing in learners’ construction of their own knowledge, needs to take into consideration. The examples of such instructions are a project-based learning and a problem-based learning. Lastly, the article focuses on the current and trends of 5 fundamental principles needed to consider when designing hybrid learning. The five fundamental principles are 1) learning theory 2) system theory 3) communication theory 4) instructional design model and 5) principle of a distance education.

2

ความเปนมา แนวคดของการสอนผานเวบ (Web-based instruction) การเรยนแบบผสมผสาน (Hybrid/Blended

Learning) และการเรยนอเลกทรอนกส (E-learning) นน ถอวาเปนการจดการเรยนรรปแบบตางๆ ภายใตการศกษาทางไกล (Distance Education) ซงสงเสรมใหผเรยนไดมโอกาสศกษาหาความรทไมมขอจ ากดในเรองของเวลาและสถานท (Anyone, from Anywhere, and at Anytime) โดยการศกษาทางไกลสามารถจ าแนกออกไดเปน ๓ ประเภทคอ ๑) การศกษาทผเรยนอยตางสถานทและเขาเรยนตางเวลา ดงนนอเมลและกระดานสนทนาจงถกใชเปนเครองมอหลกในการตดตอสอสาร ๒) ในบางกรณของการศกษาทางไกลทการตดตอสอสารระหวางผเรยนและผสอนเกดขนในเวลาเดยวกน (Synchronous communication) แตตางสถานท เชน การเรยนผานทางระบบ teleconference จงใชแชทเพอการสนทนาโตตอบ และ ๓) การศกษาทผเรยนและผสอนอยสถานทเดยวกน แตเขารวมการเรยนตางเวลากน จงใชการตดตอสอสารแบบไมประสานเวลา (Asynchronous) (Davidson & Shiver, 2005) ทงนแนวโนมของการศกษาทางไกลนนยงเนนในเรองของเทคโนโลยเวบ ๒.๐ ทเนนการปฏสมพนธระหวางกนมากขน ซงน าไปสการแลกเปลยนเรยนรและสงคมแหงการเรยนรออนไลน (Online learning community) และเปนการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต (Lifelong learning) อกดวย (Monsakul, 2008). การจดการเรยนรแบบผสมผสานทเนนศาสตรดานการศกษา(Pedagogy-based hybrid learning) Bonk and Graham (2006) ใหความหมายของการเรยนแบบผสมผสาน (Blended/Hybrid Learning) วาเปนระบบการเรยนรทผสมผสานการเรยนในชนเรยนและการเรยนดวยเทคโนโลยคอมพวเตอร โดยน าขอดของการเรยนทง ๒ รปแบบนนมาผสมผสานกนเพอใหการจดการเรยนรเกดประสทธภาพสงสด ดาน Sloan Consortium Foundation (2005) ใหความหมายของการเรยนแบบผสมผสานโดยพจารณาจากสดสวนของเนอหาทน าเสนอทางอนเทอรเนตดงทไดกลาวมาแลวคอการเรยนในรปแบบนจะน าเสนอเนอหาวชาโดยผสมผสานวธออนไลนและวธพบปะในชนเรยน สวนมากของเนอหา (รอยละ ๓๐ - ๗๙) น าเสนอผานอนเทอรเนต เชน กระดานสนทนา และบางสวนน าเสนอในชนเรยน ทงนการเรยนแบบผสมผสานนนจะเปนการดงคณสมบตเดนของการเรยนในชนเรยนและการเรยนออนไลนโดยค านงถงความเหมาะสมและคณสมบตของผเรยนเปนส าคญ องคประกอบทส าคญทท าใหการเรยนในรปแบบนเปนทนยมอยางแพรหลายคอ ๑) ชวยใหการจดการเรยนรมประสทธภาพมากยงขน (Improve Pedagogy) ซง Collis, Bruijstens, & Van der Veen, 2003; Hartman, Dziuban, & Moskal, 1999; Morgan, 2002; Smelser, 2002 อางถงใน Bonk & Graham (2006) กลาววาการเรยนแบบผสมผสานจะเพมกลยทธการจดการเรยนรโดยยดผเรยนเปนศนยกลางและมสวนรวมในการเรยน รวมทงการแลกเปลยนความรความคดระหวางผเรยน นอกจากน Cottrell & Robison (2003) อางถงใน Bonk & Graham (2006) ไดชแจงถงขอดของการเรยนออนไลนวาไดใชส าหรบใหผเรยนศกษาขอมลและเนอหาการเรยน ตลอดจนการฝกทกษะตางๆ ทจ าเปน และใชเวลาทมคาในชนเรยนเพอพฒนาผเรยนในเรองของการพฒนาทกษะการคด การตดสนใจ การแกปญหา เชน กจกรรมกรณศกษา เปนตน ๒) ชวยเพมประสทธภาพในการเขาถงขอมล (Increase Assess and Flexibility) เนองจากการเรยนแบบผสมผสานไดเออประโยชนตอผเรยนทมภาระความรบผดชอบในหนาทการงานและครอบครว แตยงตองการทจะมปฏสมพนธกบเพอนรวมชนและผสอน และ ๓) ชวยเพมประสทธภาพในการจดการคาใชจายใหมประสทธภาพมากยงขน

3

(Increase Cost Effectiveness) เนองจากการจดการเรยนรในรปแบบนจะท าใหมกลมเปาหมายทกวางขวางยงขนในเวลาอนรวดเรว โดยยงคงคณภาพของการเรยนรไวได การเรยนแบบผสมผสานมองคประกอบทส าคญ ๔ สวน คอ ๑) บทเรยนอเลกทรอนกส (Courseware) ๒) ระบบจดการการเรยนร (Learning Management System ๓) การตดตอสอสาร (Communication) และ ๔) การประเมนผลการเรยน (Evaluation) ซงเมอน าองคประกอบทง ๔ มาประกอบเขาดวยกนแลวระบบจะท างานประสานกนไดอยางลงตว ท งนผออกแบบการสอนจะตองค านงถงความสามารถและบรการทหลากหลายของอนเทอรเนต ตลอดจนศาสตรดานการศกษา แลวน าคณสมบตและแนวคดทฤษฎทเกยวของมาบรณาการเพอการจดการเรยนรทเหมาะสม

๑. บทเรยนอเลกทรอนกส (courseware) เปนเนอหาสาระทน าเสนอในรปแบบอเลกทรอนกส ซงสวนใหญมลกษณะเปนสอประสม โดยเนน

การออกแบบทใชวธการ กลยทธ และการใหขอมลปอนกลบแกผเรยนโดยทนทในการน าเสนอ ทกระตนใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคทก าหนดไว ซงผเรยนสามารถเขาถงเนอหาไดตามความตองการ ตลอดจนอาจมแบบฝกหดหรอแบบทดสอบเพอใหผเรยนสามารถตรวจสอบความเขาใจได (ถนอมพร เลาหจรสแสง, ๒๕๔๕; ใจทพย ณ สงขลา, ๒๕๕๐)

๒. ระบบจดการการเรยนร (LMS : Learning Management System) ระบบจดการการเรยนร คอ โปรแกรมบรหารจดการการเรยนรทท าหนาทเปนศนยกลางการจดการ

และสนบสนนการจดการเรยนร ซงใชเทคโนโลยอนเทอรเนตมาจดการใหเกดปฏสมพนธระหวางผสอนและผเรยน ผเรยนกบผเรยน และผเรยนกบแหลงขอมล ทงนจะชวยใหผเรยนและผสอนสามารถเขาถงเนอหาและใชงานไดงาย โดยมเครองมอทางดานการจดการ การปรบปรง การควบคม การส ารองขอมล การสนบสนนขอมล การบนทกสถตผเรยน และการประเมนผล ตลอดจนการตรวจใหคะแนนผเรยน ซงผใชสามารถเรยกใชเครองมอเหลานผานโปรแกรมเวบบราวเซอร (ถนอมพร เลาหจรสแสง, ๒๕๔๕; ใจทพย ณ สงขลา, ๒๕๕๐; Nichani, 2001; Rosenberg, 2001) ในปจจบนระบบจดการการเรยนรแบงไดเปน ๒ ลกษณะ ไดแก ระบบจดการการเรยนรทอยในรปแบบเชงพาณชย (Proprietary Software) เชน ระบบบรหารจดการเรยนร Blackboard , WebCT และ Education Sphere และระบบจดการการเรยนรทอยในรปแบบฟรซอฟตแวร (Free Software) หรอโอเพนซอรส (Open Source) เชน ATutor และ Moodle เปนตน (ถนอมพร เลาหจรสแสง, ๒๕๔๘)

Western Cooperative for Educational Telecommunications: WCET (2009) ไดแบงเครองมอของระบบจดการการเรยนรเปน ๖ กลมดงน

๑. เครองมอสอสาร (Communication tools) ประกอบดวย การอภปราย การแลกเปลยนไฟล อเมล วารสาร/บนทกออนไลน การสนทนา การบรการวดโอ และไวทบอรด

๒. เครองมออ านวยประโยชน (Productivity tools) ประกอบดวย บกมารค ปฏทนการเรยน การสบคนภายในรายวชา และการแนะน าการเรยน

๓. เครองมอสนบสนนผเรยน (Student involvement tools) ประกอบดวย การจดกลม การประเมนตนเอง การสรางชมชนของผเรยน และแฟมสะสมงานผเรยน

4

๔. เครองมอบรหารรายวชา (Administration tools) ประกอบดวย การระบตวตนของผเรยน การก าหนดสทธการเขาใชรายวชา และการลงทะเบยนเรยน

๕. เครองมอสงผานรายวชา (Course delivery tools) ประกอบดวย การจดการรายวชา การชวยเหลอผสอน การประเมนผลออนไลน การตดตามผเรยน และการทดสอบและใหคะแนนอตโนมต

๖. การออกแบบหลกสตร (Curriculum design) ประกอบดวย การเขาถงระบบ เทมเพลตรายวชา การจดการหลกสตร การปรบแตงมมมองของหนาจอ การออกแบบการสอน การยนยอมตามมาตรฐานการสอน และการใชเนอหารวมและการใชซ า

๓. การตดตอสอสาร (Communication) เครองมอในการตดตอสอสารเปนเครองมอทชวยใหผเรยนไดตดตอสอบถาม ปรกษาหารอและ แลกเปลยนความคดเหนระหวางผเรยนและผสอน และระหวางผเรยนกบเพอนรวมชนเรยนคนอนๆ โดยเครองมอทใชในการตดตอสอสารอาจแยกไดเปน ๒ ประเภท คอ แบบประสานเวลา (Synchronous) และ แบบไมประสานเวลา (Asynchronous) โดย ใจทพย ณ สงขลา (๒๕๕๐) ไดเสนอเครองมอทชวยในการตดตอสอสารและสามารถใชในการจดการเรยนรบนออนไลน ไดแก แชท ไปรษณยอเลกทรอนกส กลมขาว กระดานอภปรายและกระดานประกาศ บลอก และวก เปนตน ซงมรายละเอยดดงน

แชท (Chat) เปนการสอสารแบบประสานเวลา ซงเหมาะกบการแลกเปลยนสารสนเทศในกลมเดยวกน และสามารถทบทวนไฟลการสนทนาของกลมได

ไปรษณยอเลกทรอนกส (e-mail) เปนการสอสารแบบไมประสานเวลา ซงเปนเครองมอทชวยใหผเรยนสามารถตดตอสอสารกบผสอนหรอเพอนรวมชนเรยนไดโดยสงขอความในรปจดหมาย พรอมทงแนบไฟลไปยงพนทสวนตวของผรบ จงสามารถน าไปประยกตใชไดกบการปรกษารายบคคล การสงงานและการใหขอมลปอนกลบแกผเรยน

กลมขาว (Listserv) เปนการสอสารแบบไมประสานเวลา โดยใชไปรษณยอเลกทรอนกสในการสรางกลมความสนใจทตรงกน และแลกเปลยนความคดเหนกน โดยซอฟตแวร Listserv จะชวยท าส าเนาจดหมายไวท าใหสามารถสบคนยอนหลงได

กระดานอภปรายและกระดานประกาศ (Discussion Board and Bulletin Board) เปนการสอสารแบบไมประสานเวลา ซงสนบสนนใหผสอนและผเรยนประกาศขอความ ไฟล และสารสนเทศ ในพนททผสอนเตรยมไวให และผสอนและผเรยนสามารถโตตอบหรอดาวนโหลดไฟลเหลานนได ซงผเรยนสามารถตดตามการสนทนาโตตอบในประเดนทตองการได

บลอก (Blog) เปนการสอสารแบบไมประสานเวลา ซงสนบสนนใหผเรยนเขยนบนทกการเรยนรประจ าวน และเปดโอกาสใหผสอนและเพอนรวมชนเรยนสามารถใหขอมลปอนกลบ เสนอขอคดเหนหรอค าแนะน าแนบไปกบบนทกนนได

วก (Wiki) เปนการสอสารแบบไมประสานเวลา โดยสนบสนนใหผเรยนและกลมสามารถสรางและแกไขเอกสารรวมกน ซงสนบสนนการเรยนแบบรวมมอ ทงนกลมผเรยนสามารถบนทกและรวมกนท างานในพนทสวนกลางรวมกน โดยผสอนอาจใชเครองมอการตดตอสอสารอนรวมดวย เพอใหสมาชกในกลมไดรวมอภปรายและตกผลกความคดได

5

จากเครองมอในการตดตอสอสารดงกลาวขางตน Watkins (2005) ไดน าเสนอกจกรรมการจดการเรยนรบนออนไลนทผสอนสามารถน ามาออกแบบกจกรรมการจดการเรยนรบนออนไลนไดหลายรปแบบ เพอชวยใหผเรยนไดพฒนาทกษะการสอสารและการมปฏสมพนธกบเพอนบนออนไลน ซงจะชวยใหการจดการเรยนรแบบผสมผสานประสบความส าเรจมากยงขน ดงตวอยางกจกรรมการแนะน าตวเองและกจกรรมลาแหลงขอมล ดงน

ตวอยางท ๑: กจกรรมการแนะน าตวเอง ๑. ภาพรวมของ

กจกรรม เปนการใชกระบวนการสมภาษณของเพอนในออนไลนคอรส และแบงปนผลการสมภาษณกบเพอนรวมชน

๒. เปาหมาย

๒.๑ กระตนใหผเรยนท าความรจกกบเพอนรวมชนคนอน ๒.๒ พฒนาผเรยนใหมทกษะการสอสารอยางมประสทธภาพบนออนไลน ๒.๓ พฒนาผเรยนใหมทกษะการสอสารส าหรบการปฏสมพนธกบเพอน

กบเครองมอการสอสารทตองใชในรายวชา ๓. ระยะเวลา ๒ - ๓ วน ๔. เครองมอ กระดานอภปราย หองสนทนา หรอไปรษณยอเลกทรอนกส ๕. การตรยมการ

๕.๑ จบคผเรยนส าหรบท ากจกรรมรวมกน ๕.๒ สรางหวขอ ๒ เรอง ในกระดานอภปราย โดยหวขอแรกส าหรบการสมภาษณ และหวขอ

ทสองส าหรบการแนะน าตวเอง ๖. ก า ร จ ด

กจกรรม

๖.๑ ใหผเรยนแตละคนเตรยมค าถามอยางนอย ๕ ค าถาม เพอใชถามเพอนของตนเอง โดยเปนค าถามทจะน ามาใหไดซงการแนะน าตนเองของเพอนตอเพอนรวมชนคนอน เชน ประสบการณในการเรยนอเลกทรอนกส หรอ เวบไซตทคณชนชอบ เปนตน

๖.๒ ใหผเรยนสมภาษณเพอนผานทางกระดานอภปรายหรอหองสนทนาหรอไปรษณยอเลกทรอนกส

๖.๓ ใหผเรยนเขยนขอความแนะน าเพอนจ านวน ๒ – ๓ ยอหนา เพอน าเสนอตอเพอนรวมชน ๖.๔ โพสตขอความในขอ ๖.๓ ในกระดานอภปรายทไดเตรยมไว ๖.๕ เมอมเพอนรวมชนมาอานขอความ เพอนรวมชนสามารถโตตอบและมปฏสมพนธ โดย

การถามค าถามเพมเตมหรอแบงปนความสนใจทมรวมกน

ตวอยางท ๒: กจกรรมลาแหลงขอมล ๑. ภาพรวมของ

กจกรรม กจกรรมนสนบสนนใหผเรยนส ารวจแหลงขอมลบนออนไลน และตอบค าถามทอาจารยผสอนไดเตรยมไว ซงจะชน าผเรยนไปยงแหลงขอมลทเปนประโยชน และมความสนกกบการท าแบบฝกหดไปในขณะเดยวกน

๒. เปาหมาย

๒.๑ กระตนใหผเรยนระบและคนหาแหลงขอมลบนออนไลน ซงจะมประโยชนตอการเรยนในรายวชาน

๒.๒ กระตนใหผเรยนคนหาแหลงขอมลบนออนไลนตามค าถามทอาจารยไดตงไว ๒.๓ กระตนใหผเรยนใชแหลงขอมลบนออนไลนทมประสทธภาพตลอดการเรยนในรายวชา

6

๓. ระยะเวลา ระยะเวลา ๓๐ - ๔๐ นาท ตอ ค าถาม ๑๐ - ๑๕ ขอ ๔. เครองมอ เวลด ไวด เวบ และไปรษณยอเลกทรอนกส ๕. การเตรยมการ

๕.๑ ระบเวบไซตทมประโยชนตอผเรยน ๕.๒ ระบขอเทจจรงหรอค าส าคญอยางนอย ๑ ค า ในแตละแหลงขอมล ทจะเปนประโยชนตอ

ผเรยนในการคนหาขอมล ๕.๓ สรางค าถามทสมพนธกบขอเทจจรงหรอค าส าคญทระบไว

๖. ก า ร จ ดกจกรรม

๖.๑ สงไปรษณยอเลกทรอนกสถงผเรยนพรอมกบค าถามทไดเตรยมไว ๖.๒ ใหผเรยนคนหาค าตอบจากแหลงขอมลบนออนไลน ๖.๓ ใหผเรยนตอบค าถามและสงไปรษณยอเลกทรอนกสกลบมายงผสอน ๖.๔ ผสอนใหขอมลปอนกลบแกผเรยนอยางเฉพาะเจาะจงเปนรายบคคล

๔. การประเมนผลการเรยน (Assessment and Evaluation)

ในการเรยนแบบผสมผสานบางรายวชาจ าเปนตองวดระดบความรกอนเรยน (Pre-test) เพอใหผเรยนไดเลอกเรยนในบทเรยนหรอหลกสตรทเหมาะสมมากทสด ซงจะท าใหการเรยนเกดประสทธภาพสงสด เมอเขาสบทเรยนในแตละหลกสตรกจะมการสอบยอยทายบท (Quiz) และการสอบใหญกอนทจะจบหลกสตร (Final Examination) ระบบจดการการเรยนรจะเรยกขอสอบทจะใชมาจากระบบบรหารคลงขอสอบซงเปนสวนยอยทรวมอยในระบบจกการการเรยนร (ปราวณยา สวรรณณฐโชต และ จนตวร มนสกล, ๒๕๕๐; ศรศกด จามรมาน อทมพร จามรมาน และ จนตวร มนสกล, ๒๕๔๙) โดยมขอสอบหลายรปแบบใหผสอนเลอกใช ทงนโดยสวนใหญแลวระบบจดการการเรยนรจะสามารถสรางขอสอบไดอยางนอย ๔ รปแบบ ไดแก แบบเลอกตอบ แบบถกผด แบบเตมค าตอบ และแบบจบค นอกจากนยงมองคประกอบอนๆ ทผสอนควรน ามาพจารณาผลการเรยนรของผเรยนประกอบการประเมนดวยดงน ๑) จ านวนครงการเขาเรยนในหองเรยน หรอในบทเรยนออนไลน หรอการเขารวมกจกรรมบนออนไลน ๒) เวลาทเขาใชในแตละบทเรยน ๓) ความถในการแสดงความคดเหนหรอการอภปราย เชน ความถในการอภปรายในหองเรยนหรอในกระดานอภปราย เปนตน ๔) คณภาพของการแสดงความคดเหนหรอการอภปราย ๕) การบานและงานทไดรบมอบหมาย ซงรวมถงโครงงานตางๆ ดวย ๖) คณภาพของการเขยนบนทกการเรยนรประจ าวน และ ๗) แฟมสะสมงานอเลกทรอนกส สงส าคญส าหรบการจดการเรยนรและการประเมนผลกคอ การใหขอมลปอนกลบแกผเรยน ซงจากงานวจยของ ประกอบ กรณกจ (๒๕๕๒) ทพบวา มปฏสมพนธระหวางระดบความสามารถทางการเรยนรและแบบการใหขอมลปอนกลบในแฟมสะสมงานอเลกทรอนกสทมตอผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนในวชาการผลตสออเลกทรอนกสเพอการศกษาอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .๐๕ ทงนเนองจากผเรยนตองการขอมลปอนกลบทเฉพาะเจาะจงกบตนเอง มการบอกจดเดนและจดดอย หรอระบขอผดพลาด ซงขอมลลกษณะนจะมประโยชนกบผเรยนมากกวาการใหขอมลปอนกลบแบบคลมเครอ นอกจากนผสอนยงสามารถจดการเรยนรแบบผสมผสานทบรณาการการจดการเรยนรทเนนใหผเรยนเปนผสรางความรดวยตนเอง เชน การเรยนรโดยใชโครงการเปนหลก (Project-Based Learning) และการเรยนรโดยใชปญหาเปนหลก (Problem-Based Learning) เปนตน

7

การเรยนรโดยใชโครงการเปนหลก การเรยนรโดยใชโครงการเปนหลกเปนการเรยนรทสงเสรมใหผเรยนไดศกษาคนควาและลงมอปฏบตดวยตนเองตามความสนใจ ความถนด และความสามารถของผเรยน ภายใตการดแลและใหค าแนะน าจากผสอน เพอใหไดค าตอบหรอผลงานทมคณคา ทงน Jung, Jun and Gruenwald (2001) ไดน าเสนอรปแบบการจดการเรยนรแบบโครงการโดยใชเวบเปนฐาน ซงผเขยนไดน ามาประยกตเปนการจดการเรยนรแบบโครงการโดยใชการเรยนแบบผสมผสานดงตารางท ๑ ตารางท ๑ รปแบบการจดการเรยนรแบบโครงการโดยใชเวบเปนฐาน และการเรยนแบบผสมผสาน การจดการเรยนรแบบโครงการ โดยใชเวบเปนฐาน

การจดการเรยนรแบบโครงการ โดยใชการเรยนแบบผสมผสาน

๑. เตรยมความพรอม ผ สอนจด เต รยมขอบเขตของโครงการ ซง เ ปนสารสนเทศทจ าเปนส าหรบผเรยนทจะจดท าโครงการภายใตขอบเขตทก าหนด ตลอดจนเตรยมแหลงขอมล และค าถามน า โดยน าเสนอไวบนเวบไซตรายวชา

๑. เตรยมความพรอม (ในชนเรยน) ผ สอนชแจงขอบเขตของโครงการ และวธการเรยน ตลอดจนเค รองมอ ทใชในการ เ รยน ร และว ธการประเมนผลในชนเรยน ตลอดจนจดเตรยมแหลงขอมล และค าถามน า โดยน าเสนอไวบนเวบไซตรายวชา

๒. ก าหนดหวขอ ผ เ ร ยน ศกษาขอบเขตโครงการบนเวบ คนหาแหลงขอมลจากเวบไซตตางๆ และแลกเปลยนขอมลกบสมาชกในกลม แลวก าหนดหวขอโครงการของกลม

๒. ก าหนดหวขอ (บนเวบ) ผเรยนศกษาขอบเขตโครงการ คนหาแหลงขอมลจากเวบไซตตางๆ และแลกเปลยนขอมลกบสมาชกในกลมโดยใชไปรษณยอ เลกทรอนกส หองสนทนา หรอกระดานอภปราย แลวก าหนดหวขอโครงการของกลม

๓. วางแผนโครงการ ผเรยนวางแผนการจดท าโครงการ โดยระบกจกรรมสถานทในแตละขนตอน และตารางการด าเนนการ ตลอดจนก าหนดบทบาทหนาทของสมาชกในกลม แลวน าเสนอบนเวบไซตของรายวชา

๓. วางแผนโครงการ (ในชนเรยน) ผ เ รยนวางแผนการจดท าโครงการโดยระบกจกรรมสถานทในแตละข นตอน และตารางการด าเนนการ ตลอดจนก าหนดบทบาทหนาทของสมาชกในกลมรวมกนในชนเรยน แลวน าเสนอบนเวบไซตของรายวชา

๔. คนควาและเตรยมการน าเสนอ ผเรยนคนควาเพอใหไดความร เชน การสมภาษณผเชยวชาญผานอเมล การคนควาขอมลบนเวบไซต การสงเกต การทดลอง การลงพนท และท าแบบส ารวจบนเวบ ตลอดจนแลกเปลยนประสบการณและความรใหมกบเพอน ในการอภปรายสามารถท าไดท งแบบประสานเวลา และไมประสานเวลา เชน แชท ห รอกระดานอภปราย เ ป นตน จ ากน นผ เ ร ยนเตรยมการน าเสนอโดยใชการวาดภาพ การระบายส การเขยน การใชไดอะแกรม แผนภม แผนภาพ และแผนท ซงแสดงใหเหนถงความรใหมทไดรบ

๔. คนควาและเตรยมการน าเสนอ (บนเวบ) ผ เ รยนคนควาเ พอใหไดความร เชน การสมภาษณผเชยวชาญผานอเมล การคนควาขอมลบนเวบไซต การสงเกต การทดลอง การลงพนท และท าแบบส ารวจบนเวบ ตลอดจนแลกเปลยนประสบการณและความรใหมกบเพอน ในการอภปรายสามารถท าไดทงแบบประสานเวลา และไมประสานเวลา เชน แชท หรอกระดานอภปราย เปนตน จากนนผเรยนเตรยมการน าเสนอโดยใชการวาดภาพ การระบายส การเขยน การใชไดอะแกรม แผนภม แผนภาพ และแผนท ซงแสดงใหเหนถงความรใหมทไดรบ

8

การจดการเรยนรแบบโครงการ โดยใชเวบเปนฐาน

การจดการเรยนรแบบโครงการ โดยใชการเรยนแบบผสมผสาน

๕. น าเสนอผลงาน ผ เ รยนจดท ารายงาน การน าเสนอ เวบเพจ และรปภาพ ทแสดงให เ หนถงผลของกจกรรมของโครงการ ตลอดจนการสะทอนความคดเกยวกบผลงานของตนเอง แลวน าเสนอบนเวบ

๕. น าเสนอผลงาน (ในชนเรยนและบนเวบ) ผเรยนจดท ารายงาน การน าเสนอ เวบเพจ และรปภาพ ทแสดงใหเหนถงผลของกจกรรมของโครงการ ตลอดจนการสะทอนความคดเกยวกบผลงานของตนเอง แลวน าเสนอในชนเรยนและบนเวบ

๖. ประเมนผล ผสอนประเมนกระบวนการของโครงการ และตดสนผลบนพนฐานของการมสวนรวมของผ เ รยนและผลงาน ตลอดจนการใหขอมลปอนกลบแกผเรยนโดยใชไปรษณยอเลกทรอนกส หองสนทนา หรอกระดานอภปราย

๖. ประเมนผล (ในชนเรยน) ผสอนประเมนกระบวนการของโครงการ และตดสนผลในหองเรยนบนพนฐานของการมสวนรวมของผเรยนและผลงาน

การเรยนรโดยใชปญหาเปนหลก การเรยนรโดยใชปญหาเปนหลกเปนการเรยนทใชปญหาเปนพนฐานในการเขาถงจดมงหมายของการเรยน โดยผสอนเสนอสถานการณปญหาใหผเรยนคนควาหาวธการแกไขปญหาหรอสรางความรขนดวยตนเอง โดยเนนใหผเรยนเกดความตองการทจะแสวงหาความรเพอแกปญหาและท างานรวมกนเปนทม โดยผสอนเปนผอ านวยความสะดวกในการเรยน ซงมขนตอน ๕ ขนตอน ไดแก ๑) น าเสนอปญหา ๒) ระบและวเคราะหปญหา ๓) สรางประเดนการเรยนรและคนควาขอมล ๔) สงเคราะหและทดสอบขอมล ๕) สรปหลกการและแนวคดจากการแกปญหา ซงสามารถประยกตเปนการจดการเรยนรโดยใชปญหาเปนหลกบนเวบ และการจดการเรยนรโดยใชปญหาเปนหลกแบบผสมผสาน โดยเพมขนตอนการเตรยมความพรอม และการประเมนผล รวมเปน ๗ ขนตอน ดงตารางท ๒

ตารางท ๒ รปแบบการจดการเรยนรโดยใชปญหาเปนหลกบนเวบ และแบบผสมผสาน การจดการเรยนรโดยใชปญหาเปนหลกบนเวบ การจดการเรยนรโดยใชปญหาเปนหลก

แบบผสมผสาน

๑. เตรยมความพรอม ผสอนอธบายขนตอนการเรยน การประเมนผล และเครองมอการสอสารบนออนไลนตางๆ บนเวบไซตรายวชา

๑. เตรยมความพรอม (ในชนเรยน) ผ สอนอธบายข นตอนการเรยน การประเมนผล และเครองมอการสอสารบนออนไลนตางๆ ทใชในการเรยน

๒. น าเสนอปญหา ผเรยนศกษาสถานการณปญหา และค าถามน าบนเวบ เ พ อ เ ป นแนวทาง ในการ ว เ ค ร า ะ ห ปญหาในสถานการณทผสอนน าเสนอไว

๒. น าเสนอปญหา (บนเวบ) ผเรยนศกษาสถานการณปญหา และค าถามน าบนเวบ เพอเปนแนวทางในการวเคราะหปญหาในสถานการณทผสอนน าเสนอไว

๓. ระบและวเคราะหปญหา ผเรยนประชมกลมในหองสนทนา (Chat room) เพอ

๓. ระบและวเคราะหปญหา (บนเวบ) ผเรยนประชมกลมในหองสนทนา (Chat room) เพอระบ

9

การจดการเรยนรโดยใชปญหาเปนหลกบนเวบ การจดการเรยนรโดยใชปญหาเปนหลก แบบผสมผสาน

ระบปญหา สาเหตของปญหา วเคราะหปญหา และก าหนดสมมตฐาน แลวสงใหผสอนทางอเมล

ปญหา สาเหตของปญหา วเคราะหปญหา และก าหนดสมมตฐาน แลวสงใหผสอนทางอเมล

๔. สรางประเดนการเรยนรและคนควาขอมล ผ เ รยนรวมกนก าหนดประเดนในการเรยน โดยว เ ค ร า ะ ห ว า ตอ ง ศ กษ าคว าม ร ใ ด เ พ ม เ ต มท งแหลงขอมลท เปนเอกสาร และแหลงขอมลบนเวบไซตทผสอนจดเตรยมไวให

๔. สรางประเดนการเรยนรและคนควาขอมล (ในชนเรยนและบนเวบ) ผเรยนรวมกนก าหนดประเดนในการเรยน โดยวเคราะหวาตองศกษาความรใดเพมเตมในชนเรยน ซงสามารถศกษาไดท งแหลงขอมลท เปนเอกสาร และแหลงขอมลบนเวบไซตทผสอนจดเตรยมไวให

๕. สงเคราะหและทดสอบขอมล ผเรยนรวมกนวเคราะหขอมลทไดคนความา เพอทดสอบสมมตฐานทไดตงไว โดยศกษาจากค าถามทผสอนก าหนดไวในกระดานอภปราย

๕. สงเคราะหและทดสอบขอมล (บนเวบ) ผเรยนรวมกนวเคราะหขอมลทไดคนความา เพอทดสอบสมมตฐานทไดต งไวโดยใชหองสนทนา หรอกระดานอภปราย โดยศกษาจากค าถามทผ สอนก าหนดไวในกระดานอภปราย

๖. สรปหลกการและแนวคดจากการแกปญหา ผเรยนรวมกนสรปหลกการ ความร และแนวคดจากการแกปญหาโดยใชหองสนทนาหรอกระดานอ ภ ป ร า ย แ ล ว ส ง ใ ห ผ ส อ น ท า ง ไ ป ร ษ ณ ยอเลกทรอนกส

๖. สรปหลกการและแนวคดจากการแกปญหา (ในชนเรยน) ผเรยนรวมกนสรปหลกการ ความร และแนวคดจากการแกปญหาในชนเรยน

๗. ประเมนผล ผสอนประเมนผลงานของผเรยน โดยตดสนผลบนพนฐานของการมสวนรวมของผ เรยนและผลงาน ตลอดจนการใหขอมลปอนกลบแกผ เ รยนโดยใชไปรษณยอเลกทรอนกส หองสนทนา หรอกระดานอภปราย

๗. ประเมนผล (ในชนเรยน) ผสอนประเมนผลงานของผเรยน โดยตดสนผลบนพนฐานของการมสวนรวมของผเรยนและผลงาน ตลอดจนการใหขอมลปอนกลบแกผเรยนในชนเรยน

หลกการพนฐานส าหรบการเรยนแบบผสมผสาน หลกการ พนฐานทส าคญส าหรบการ เ รยนแบบผสมผสานประกอบดวย ๕ สวนหลก คอ ๑) ทฤษฎการเรยนร (Learning Theories) ๒) ทฤษฎระบบ (Systems Theory) ๓) ทฤษฎการตดตอสอสาร (Communication Theory) ๔) รปแบบการเรยนการสอน (ID Models) และ ๕) หลกการศกษาทางไกล (Distance Education) ซงลวนมความส าคญตอการเรยนในรปแบบน (Davidson-Shivers & Rasmussen, 2006)

๑) ทฤษฎการเรยนร (Learning Theories) ประกอบดวย ๑) พฤตกรรมนยม (Behaviorism) เชอในเรองของการฝกปฏบต การเสรมแรงและการลงโทษ การมสวนรวมในการเรยนและการตอบสนอง การปรบพฤตกรรม และการเลยนแบบ ๒) พทธปญญา (Cognitivism) เนนเรองการเรยนรทผเรยนเปนศนยกลาง การเรยนรอยางมความหมายและเปนระบบ โดยค านงถงพนฐานความรเดม และการเชอมโยงไปสความรใหม ๓)

10

คอนสตรคตวสต (Constructivism) เนนเรองของการสรางองคความรดวยตนเอง โดยทผสอนเปนผชวยเหลอ แนะน า และจดสภาพแวดลอมใหเหมาะตอการเรยน และบรบทของสงคมทเออตอการเรยนร

๒) ทฤษฎระบบ (Systems Theory) ประกอบดวยองคประกอบ ๒ สวนคอ Systemic เชอวาผเรยนสามารถเรยนรไดดทสดผานการออกแบบการสอนอยางเปนระบบ (organized approach) น าไปสนวตกรรมการสอน (instruction innovation) ซงอาจอยในรปแบบของผลงานในภาพรวมหรอกระบวนการ ในขณะท Systematic พจารณาแนวคดจากนวตกรรมซงอาจอยในรปของผลงาน กฎเกณฑ หรอกระบวนการทไดน าไปเผยแพรหรอปรบใชในองคกร โดยเนนทผลลพธทไดจากนวตกรรมนนๆ

๓) ทฤษฎการตดตอสอสาร (Communication Theory) ถอเปนองคประกอบส าคญองคประกอบหนงซงจะเนนในเรองของกระบวนการสงผานและถายโอนขอมล (Message) ใหมประสทธภาพสงสดจากผสงสาร (Sender) ไปยงผรบสาร (Receiver) และผลยอนกลบ (Feedback) จากผรบสารมายงผสงสาร และการลดสงแทรกแซง (noise) ใหไดมากทสด เพอใหผรบสารไดรบขอมลทกระจางและถกตองทสด ดงนนการออกแบบสาร (Message Design) จงถอเปนองคประกอบส าคญในการออกแบบการสอนแบบออนไลน ไมวาจะเปนในเรองของการออกแบบหนาเวบทเหมาะสม (webpage layout) การประยกตใชหลกการตดตอสอสาร (Communication principle) เพอสรางระบบน าทางทเหมาะสม (Navigation) ดวยการใชปม (buttons) สญรป (icon) และการเชอมโยง (hypermedia) ดวยขอความ (text) และสอรปแบบตางๆ เชน เสยง (audio) วดทศน (video) และสอประสม (multimedia) โดยแนวคดการออกแบบสารตางๆ เหลานจะชวยเพมการสงสารและการแลกเปลยนขอมลใหมประสทธภาพยงขน

๔) รปแบบการเรยนการสอน (ID Models) แบบจ าลองการออกแบบการสอน ADDIE ซงถอวาเปนแบบจ าลองแรกเรมและเปนรากฐานทส าคญ (Generic Model) ซงน าไปสแบบจ าลองอนๆ ทนยมในปจจบน เชน Dick and Carey Model, Kemp Model, Gagne Model เปนตน แบบจ าลอง ADDIE ยอมาจาก Analysis, Design, Development, Implementation, Evaluation โดยหลกการน าไปใชคอผลลพธทไดในแตละขนจะน าไปสการด าเนนงานในขนตอๆไป โดยขนตอนของการวเคราะห (Analysis) จะเนนทวตถประสงคของกลมผชม/เปาหมาย และเนอหา การออกแบบ (Design) จะเนนทความสอดคลองกบวตถประสงคของกลมผชม/เปาหมาย พนฐานของผเรยน วตถประสงคของบทเรยนและเนอหา การพฒนา (Development) เปนการก าหนดแผนการด าเนนงานผลตอยางเปนขนตอนเพอตอบสนองวตถประสงคของเนอหา บทเรยนและการประเมนผล และรปแบบทไดออกแบบไว การน าไปใช (Implementation) คอการน าผลงานไปใชงานจรงหลงจากทไดมการทดลองน าไปใชกบกลมเปาหมายและไดปรบแกตามขอเสนอแนะแลว นอกจากนอาจรวมถงการตรวจสอบและขอค าแนะน าจากผเชยวชาญดานการออกแบบบทเรยน สดทายคอการวดผลและการประเมน (Evaluation) ทจะตองท าอยางมระบบ โดยการประเมนประกอบดวย ๒ สวนทส าคญคอ การประเมนผลระหวางขนตอนพฒนา (Formative Evaluation) เพอน าไปปรบปรงแกไขในการด าเนนงานขนตอๆ ไป และการประเมนผลเมอพฒนาบทเรยนเรยบรอยแลว (Summative Evaluation) เพอเปนการเปดโอกาสส าหรบความคดเหนจากผใชงาน และการประเมนจากผลสมฤทธของผเรยน

๕) การศกษาทางไกล (Distance Education) เปนการศกษาซงสงเสรมใหผเรยนทมขอจ ากดในเรองของเวลาและสถานทไดมโอกาสศกษาเลาเรยน โดยการศกษาทางไกลสามารถจ าแนกออกไดเปน ๓ ประเภทคอ ๑) การเรยนทผเรยนอยตางสถานทและเขาเรยนตางเวลา ๒) การเรยนทการตดตอสอสารระหวางผเรยน

11

และผสอนเกดขนในเวลาเดยวกน และ ๓) การเรยนแบบไมประสานเวลา (Asynchronous) ทผเรยนและผสอนเขารวมการเรยนการสอนตางเวลากน

ปจจยพนฐานทส าคญส าหรบการจดการเรยนรแบบผสมผสานทง ๕ สวนนลวนมความส าคญอยางยง ซงถาผสอนหรอผออกแบบบทเรยนสามารถออกแบบไดครอบคลมทง ๕ สวน จะท าใหการจดการเรยนรในรปแบบนประสบผลส าเรจยงขน ขอดของการจดการเรยนรในรปแบบผสมผสานคอการใชประโยชนของสารสนเทศบนฐานขอมลอนเทอรเนตและการสรางโอกาสในการศกษา อยางไรกตามการจดการเรยนรในปจจบนนยงเปนการเนนทปฏสมพนธระหวางผเรยนกบบทเรยน และผเรยนกบผสอนเปนสวนใหญ โดยปฏสมพนธระหวางผเรยนดวยกนเองยงมขอจ ากด อกทงเครองมอทใชในการปฏสมพนธระหวางการเรยนทงแบบประสานเวลาและไมประสานเวลากยงเปนปญหาอย ดงนนจะเหนไดวาแนวโนมในอนาคตจะมการน าเทคโนโลยเวบ ๒.๐ มาชวยเสรมและตอบโจทยในเรองของขอจ ากดของเครองมอทใชในการปฏสมพนธระหวางการเรยน เชน บลอก (Blog) สารานกรมเสร (Wikipedia) และ การสมมนาออนไลน (Webinar) จะเหนไดวาเครองมอดงกลาวจะเรมเขามามบทบาทและเปนเครองมอส าคญทท าใหการจดการเรยนรมประสทธภาพและประสบความส าเรจยงขน โดยเฉพาะในเรองของการเรยนร การใฝร และการแลกเปลยนเรยนรในสงคมออนไลน (Online Learning Community) โดยสรปการจดการเรยนรแบบผสมผสาน ผสอนควรใหความส าคญกบศาสตรดานการศกษา โดยเนนการจดการเรยนรทอาศยทฤษฎการเรยนร ทฤษฎการตดตอสอสาร และรปแบบการจดการเรยนรทสงเสรมใหผเรยนสรางความร โดยการคนควาและลงมอปฏบตดวยตนเองตามความสนใจ ความถนด และความสามารถของผเรยน โดยใชเครองมอการตดตอสอสารบนออนไลนชวยในการจดกจกรรม ซงนอกจากจะชวยใหผเรยนไดพฒนาตนเองตามวตถประสงคการเรยนรทก าหนดไวแลว ยงชวยพฒนาการคด และทกษะการสอสารและการมปฏสมพนธกบเพอนและผสอนบนออนไลนดวย

12

บรรณานกรม ภาษาไทย จนตวร มนสกล. ๒๕๕๑. “อเลรนนงกบการศกษาไทยในยค ICT: การประยกตใชกระดานสนทนา

อเลกทรอนกสรวมกบแนวคดหมวกความคดหกใบ”. ในพมพนธ เดชะคปต รชนกร หงสพนส ปราวณยา สวรรณณฐโชต บรรณาธการ , ประมวลบทความกลยทธพฒนาการคด : ภมค มกนตนเอง. ๑๔๑ - ๑๕๘. กรงเทพมหานคร: สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ. จดจ าหนายทวไป

____________. ๒๕๕๑. เอกสารประกอบการบรรยายเรอง “บทบาทของ E-Learning กบการศกษาไทยยค ICT” จดโดยโครงการอบรมเชงปฏบตการการเรยนการสอนรปแบบ Hybrid Learning หลกสตรเสนทางสความเปนเลศทางการสอน ศนยความเปนเลศทางการสอนรวมกบฝายวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย ในวนท ๑๕ - ๑๖ ธนวาคม ๒๕๕๑.

ใจทพย ณ สงขลา. ๒๕๕๐. E-Instructional Design วธวทยาการออกแบบการเรยนการสอนอเลกทรอนกส. กรงเทพฯ : ศนยต าราและเอกสารทางวชาการ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ถนอมพร เลาหจรสแสง. ๒๕๔๕. หลกการออกแบบและการสรางเวบเพอการเรยนการสอน. กรงเทพฯ : อรณการพมพ

__________________. ๒๕๔๘. ระบบบรหารจดการการเรยนร (LMS : Learning Management System). [ออนไลน] เขาถงไดจาก : http://www.it.chiangmai.ac.th/issuedetail.php?ID=3 [๖ พฤษภาคม ๒๕๕๒]

ปราวณยา สวรรณณฐโชต และจนตวร มนสกล. ๒๕๕๐. “การจดการเรยนการสอนแบบผสมผสานดวยระบบบรหารจดการเรยนร Blackboard ของสาขาวชาเทคโนโลยการศกษาส าหรบนสตระดบปรญญาตร คณะครศาสตร”. เอกสารประกอบการประชมวชาการคณะครศาสตร วนท ๑๐ - ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๕๐

ประกอบ กรณกจ. ๒๕๕๒. ผลของระดบความสามารถทางการเรยนรและแบบการใหขอมลปอนกลบในแฟมสะสมงานอเลกทรอนกสทม ตอผลสมฤทธทางการเ รยนของนสตในวชาการผลตสออเลกทรอนกสเพอการศกษา. กองทนวจยคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ศรศกด จามรมาน อทมพร จามรมาน และ จนตวร มนสกล . ๒๕๔๙. เอกสารประกอบการบรรยายเรอง “บทบาทของ E-Learning กบการศกษาไทยยค ICT” จดโดยโครงการจดฝกอบรมเพอเตรยมผบรหาร CEO รน ๓ คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ในวนจนทรท ๓ กรกฎาคม พ .ศ .๒๕๔๙

ศรศกด จามรมาน. ๒๕๔๙. อเลรนนงระดบปรญญาผดขนมามากมาย: การศกษาออนไลนในสหรฐอเมรกา พ .ศ. ๒๕๔๘. โดยมลนธ อลเฟรด พ สโลน. สมทรปราการ : ส านกพมพมหาวทยาลยอสสมชญ ศรศกด จามรมาน สถานเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยอสสมชญ

ภาษาองกฤษ Bonk, C. J. & Graham, C. R. 2006. The handbook of blended learning. San Francisco, CA: Pfeiffer. Davidson-Shivers, G.V., Rasmussen, K.L. 2006. Web-Based Learning: Design, implementation, and

evaluation. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Education.

13

Jung, H., Jun, W. and Gruenwald, L. 2001. A Design and Implement of Web-Based Project-Based Learning Support Systems. [Online] Available from : http://www.springerlink.com/content/pgc1nfmvbbe1e08n/ [2009, April 28]

Monsakul, J. 2007. Learning Management Systems in Higher Education: A Review from Faculty Perspective. Proceedings of the South East Asia Regional Computer Conference 2007 (SEARCC 2007), organized by the South East Asia Regional Computer Confederation, Bangkok, Thailand, November 18-19, 2007.

Monsakul, J. 2008. A Research Synthesis of Instructional Technology in Higher Education. Proceedings of the Society for Information Technology & Teacher Education (SITE) International Conference, organized by the Association for the Advancement of Computing in Education, Las Vegas, Nevada, March 3-7, 2008.

Nichani, M. 2001. LCMS = LMS + CMS [RLOs]. [Online] Available from : http://www.elearningpost.com/articles/archives/lcms_lms_cms_rlos/ [2009, April 28]

Rosenberg, M.J. 2001. E-learning : strategies for delivering knowledge in the digital age. New York : McGraw – Hill.

SLOAN, Consortium. 2005. Growing by Degrees Online Education in the United States [Online]. Available from: http://www.sloan-c.org/resources/growing_by_degree.pdf [2006, November 11]

Waterhouse, S. 2005. The Power of E-Learning: The essential guide for teaching in the digital age. Boston, MA: Pearson Education, Inc

Watkins, R. 2005. 75 e-Learning Activities. CA : Pfeiffer Western Cooperative for Educational Telecommunications. 2009. Course Management Systems Reviews.

[Online] Available from : http://edutools.info/static.jsp?pj=8&page=HOME [2009, April 28]

14

ประวตผเขยน ชอ – นามสกล (ภาษาไทย) นางจนตวร (มนสกล) คลายสงข ชอ – นามสกล (ภาษาองกฤษ) Mrs. Jintavee (Monsakul) Khlaisang ต าแหนงปจจบน

อาจารยประจ าสาขาวชาเทคโนโลยการศกษา ภาควชาหลกสตร การสอน และเทคโนโลยการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ประวตผเขยน ชอ – นามสกล (ภาษาไทย) นายประกอบ กรณกจ ชอ – นามสกล (ภาษาองกฤษ) Mr.Prakob Koraneekij ต าแหนงปจจบน

อาจารยประจ าสาขาวชาเทคโนโลยการศกษา ภาควชาหลกสตร การสอน และเทคโนโลยการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย