!Pedijatrija I tom 1-20 900 str - Knjizara.com · PEDIJATRIJA Udžbenik za poslediplomsko...
Transcript of !Pedijatrija I tom 1-20 900 str - Knjizara.com · PEDIJATRIJA Udžbenik za poslediplomsko...
PEDIJATRIJATom 1
Recenzenti
Prof. dr Nevenka Rončević, profesor emeritus, Medicinski fakultet Univerziteta u Novom SaduProf. dr Gordana Bunjevački, redovni profesor, Medicinski fakultet Univerziteta u BeograduProf. dr Borislav Kamenov, redovni profesor, Medicinski fakultet Univerziteta u NišuProf. dr Radoslav Lukač, redovni profesor, Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu
NAPOMENA: Fotokopiranje ili umnožavanje na bilo koji način ili ponovno objavljivanje ove knjige u celini ili u delovima nije dozvoljeno bez izričite saglasnosti i pismenog odobrenja izdavača.
Prof. dr Radovan BogdanovićProf. dr Nedeljko Radlović
PEDIJATRIJAUdžbenik za poslediplomsko usavršavanje lekara
Prvo izdanje, 2016. godina
IzdavačAkademska misao, Beograd
Za izdavačaMarko Vujadinović
Likovni urednikAida Spasić
DizajnBranko Žužić
Lektura i korekturaUređivački odbor
ŠtampaPlaneta print, Beograd
Tiraž1000 primeraka
ISBN 978-86-7466-588-6ISBN 978-86-7466-590-9 (komplet)
Rukopis predat u štampu februara 2016. godineŠtampanje završeno aprila 2016. godine
Akademska misaoBeograd, 2016.
Udruženje pedijatara Srbijeu saradnji sa Katedrama pedijatrije medicinskih fakulteta u Srbiji
Glavni uredniciProf. dr Radovan BogdanovićProf. dr Nedeljko Radlović
PEDIJATRIJA Tom 1
Udžbenik za poslediplomsko usavršavanje lekara
Uređivački odborProf. dr Svjetlana Maglajlić ĐukićProf. dr Dragan ZdravkovićProf. dr Jadranka Jovanović PrivrodskiProf. dr Jovan VlaškiProf. dr Biljana VuletićDoc. dr Slavica MarkovićProf. dr Emilija GolubovićProf. dr Saša ŽivićProf. dr Dragica OdalovićProf. dr Momčilo Perić
Odlukama nadležnih organa Medicinskih fakulteta Univerziteta u Beogradu, Novom Sadu, Nišu, Kragujevcu i Prištini-Kosovska Mitrovica prihvaćene su pozitivne recenzije udžbenika Pedijatrija, čiji su glavni urednici prof. dr Radovan Bogdanović i prof. dr Nedeljko Radlović. Udžbenik je name-njen poslediplomskom usavršavanju lekara iz pedijatrije.
PEDIJATRIJAUdžbenik za poslediplomsko usavršavanje lekara
Glavni uredniciProf. dr Radovan BogdanovićProf. dr Nedeljko Radlović
V
TOM 1
1. UVOD U PEDIJATRIJUUrednik poglavlja: Radovan Bogdanović
1.1. Definicija i oblast pedijatrije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31.2. Nastanak i razvoj doktrina u zdravstvenoj zaštiti dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51.3. Istorijski razvoj pedijatrije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.3.1. Nastanak i razvoj pedijatrije u Srbiji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2. ETIKA I PRAVO U PEDIJATRIJSKOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITIUrednik poglavlja: Hajrija Mujović Zornić
2.1. Primena načela medicinske etike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252.2. Aspekt medicinskog prava . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2.2.1. Standardi u međunarodnom i uporednom pravu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262.2.2. Standardi u pravu Srbije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272.2.3. Opšta pravila postupanja prema detetu kao pacijentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.3. Posebna pravila postupanja u odnosu na svojstva deteta ili okolnosti lečenja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
3. SOCIJALNA PEDIJATRIJAUrednik poglavlja: Radovan Bogdanović
3.1. Zdravstvena zaštita dece i adolescenata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413.2. Zdravstvena zaštita dece i omladine u našoj zemlji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433.3. Osnovi pedijatrijske biostatistike. Vitalna statistika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
3.3.1. Statistika stanovništva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503.3.2. Vitalna statistika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.4. Mortalitet i morbiditet dece i omladine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533.4.1. Mortalitet i morbiditet dece i omladine u Srbiji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553.5. Imunizacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
4. PEDIJATRIJSKA PROPEDEVTIKAUrednici poglavlja: Radovan Bogdanović i Nedeljko Radlović
4.1. Anamneza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 714.2. Opšti fizikalni pregled . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 724.3. Neurološki pregled . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
4.3.1. Anamneza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 764.3.2. Fizikalni pregled . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4.4. Specifičnosti pregleda novorođenčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
5. RAST, RAZVOJ I MENTALNO ZDRAVLJEUrednici poglavlja: Jovan Vlaški, Saša Živić i Veronika Išpanović
5.1. Rast i razvoj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 915.1.1. Prenatalni rast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 915.1.2. Postnatalni rast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 945.1.3. Činioci koji determinišu rast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
5.2. Fizički razvoj dece od rođenja do adolescencije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 965.3. Pubertetski rast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
5.3.1. Hormon rasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
SADRŽAJ
VI
5.3.2. Neuroendokrinologija puberteta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1065.3.3. Faze rasta u prepubertetu i pubertetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
5.4. Otkrivanje poremećaja rasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1165.4.1. Glavne karakteristike normalnog rasta od rođenja do odraslog doba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1165.4.2. Otkrivanje poremećaja rasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1165.4.3. Inicijalno ispitivanje dece niskog rasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1225.4.4. Uzroci niskog rasta u detinjstvu i adolescenciji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
5.5. Mentalno zdravlje i poremećaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1285.5.1. Psihomotorički razvoj u detinjstvu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1285.5.2. Saznajni, emocionalni i socijalni razvoj u detinjstvu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1385.5.3. Pijažeova teorija saznajnog razvoja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1385.5.4. Teorije osećajnog i socijalnog razvoja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
5.6. Mentalno zdravlje i poremećaji mentalnog zdravlja dece i adolescenata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435.6.1. Klasifikacija mentalnih poremećaja dece i adolescenata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435.6.2. Pervazivni razvojni poremećaji (autistički spektar poremećaja) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445.6.3. Hiperkinetski sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1485.6.4. Poremećaji ponašanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1515.6.5. Enureza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1525.6.6. Enkompreza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1535.6.7. Tikovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1555.6.8. Gilles de la Touretteov sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1565.6.9. Poremećaji navika / poremećaji habituacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1575.6.10. Razvojna disleksija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1575.6.11. Poremećaji spavanja kod dece i adolescenata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1595.6.12. Anksiozni poremećaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1605.6.13. Afektivni poremećaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1635.6.14. Bipolarni poremećaj dece i adolescenata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1645.6.15. Osnovne terapijske smernice u tretmanu mentalnih poremećaja dece i adolescenata . . . . . . . . . 165
6. DECA SA POSEBNIM POTREBAMA Urednik poglavlja: Veronika Išpanović
6.1. Ometenost u razvoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1716.2. Emocionalno zlostavljanje i zanemarivanje deteta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1766.3. Fizičko zlostavljanje dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1796.4. Seksualno zlostavljanje dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1856.5. Palijativno zbrinjavanje dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
7. FARMAKOLOGIJA U PEDIJATRIJI Urednik poglavlja: Milica Prostran
7.1. Racionalna farmakoterapija kod dece - osnovne napomene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1957.2. Interakcije lekova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1967.3. Neželjena dejstva lekova kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
7.3.1. Unutrašnji faktori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2047.3.2. Spoljašnji faktori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2047.3.3. Odnos rizik/korist (analiza štete i koristi), procena rizika od leka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2077.3.4. Identifikacija, prevencija i lečenje neželjenih reakcija na lekove: opšti principi . . . . . . . . . . . . . . . . 2087.3.5. Uzročnost . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2087.3.6. Bezbednost lekova u kliničkim ispitivanjima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2107.3.7. Specifičnosti neželjenih reakcija na lekove u pedijatriji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
7.4. Primena lekova u toku laktacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
8. ISHRANA I POREMEĆAJI ISHRANEUrednik poglavlja: Nedeljko Radlović
8.1. Ishrana odojčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2218.2. Osnova ishrane prevremeno rođenog deteta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2268.3. Ishrana malog, predškolskog i školskog deteta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2288.4. Gojaznost . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2298.5. Vitamini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2338.6. Deficit mikroelemenata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
VII
8.7 Enteralna ishrana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2468.8. Parenteralna ishrana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2488.9. Probiotska i prebiotska svojstva hrane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2508.10. Dijetna vlakna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2518.11. Dijetetsko-terapijski značaj srednjelančanih triglicerida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
9. HOMEOSTAZA I POREMEĆAJI HOMEOSTAZE TELESNIH TEČNOSTIUrednik poglavlja: Nedeljko Radlović
9.1. Bazalne potrebe u vodi i elektrolitima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2579.2. Dehidracija i osnovni pricipi rehidracije deteta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2599.3. Poremećaji homeostaze natrijuma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2629.4. Poremećaji homeostaze kalijuma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2669.5. Acido-bazna ravnoteža i poremećaji acido-bazne ravnoteže . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
9.5.1. Acido-bazna ravnoteža . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2699.5.2. Poremećaji acido-bazne ravnoteže . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
9.6. Poremećaji homeostaze kalcijuma, magnezijuma i fosfora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
10. URGENTNA STANJA I INTENZIVNA TERAPIJA I NEGAUrednik poglavlja: Aleksandra Bregun Doronjski
10.1. Indikacije za prijem pacijenata u odeljenje pedijatrijske intenzivne nege i terapije . . . . . . . . . . . . . . . . 28510.2. Indikacije za prijem pacijenata u odeljenje pedijatrijske poluintenzivne nege i terapije . . . . . . . . . . . . 28810.3. Transport vitalno ugrožene dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29110.4. Skoring sistemi i prediktori mortaliteta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29410.5. Neurološka stabilizacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29510.6. Stabilizacija funkcije bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29910.7. Šok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30110.8. Multisistemska organska disfunkcija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30510.9. Akutni respiratorni distres sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30710.10. Srčani zastoj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31110.11. Koma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31210.12. Ishrana kritično obolele dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31610.13. Reanimacija dece - osnovna i napredna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
10.13.1. Osnovna reanimacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31710.13.2. Osobitosti osnovne kardiopulmonalne reanimacije odojčadi i male dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32210.13.3. Napredna pedijatrijska reanimacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
11. KLINIČKA GENETIKA Urednik poglavlja: Jadranka Jovanović Privrodski
11.1. Klasifikacija i transmisija naslednih bolesti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33311.2. Hromozomski poremećaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34011.3. Multifaktorsko nasleđivanje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34711.4. Nasleđivanje koje odstupa od tradicionalnih načina nasleđivanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34811.5. Somatske mutacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35411.6. Genetičko savetovanje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35511.7. Prenatalna dijagnostika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35711.8. Dijagnostički testovi u genetici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36111.9. Retke bolesti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36411.10. Skrining genetičkih bolesti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36611.11. Dismorfologija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36811.12. Genska terapija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37611.13. Etički principi u genetici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37811.14. Rečnik pojmova u kliničkoj genetici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
12. NASLEDNI POREMEĆAJI METABOLIZMAUrednik poglavlja: Milena Đurić
12.1. Urođene bolesti metabolizma. Uvod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38512.2. Kliničke karakteristike bolesnika sa urođenim bolestima metabolizma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38712.3. Poremećaji metabolizma aminokiselina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
VIII
12.4. Poremećaji ciklusa ureje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39312.5. Bolesti mitohondrija (bolesti oksidativne fosforilacije) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39512.6. Poremećaji beta-oksidacije masnih kiselina u mitohondrijama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39612.7. Dislipoproteinemije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39812.8. Poremećaji metabolizma ugljenih hidrata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40112.9. Bolesti lizozoma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
12.9.1. Mukopolisaharidoze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41512.10. Bolesti peroksizoma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
12.10.1.Bolesti biogeneze peroksizoma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41912.10.2.Bolesti peroksizoma usled poremećaja u funkciji jednog enzima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
12.11. Poremećaji metabolizma purina i pirimidina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422
13. FETUS I NOVOROĐENČEUrednici poglavlja: Svjetlana Maglajlić Đukić i Borisav Janković
13.1. Trudnoća visokog rizika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42713.2. Bolesti majke i novorođenče . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43713.3. Zbrinjavanje novorođenčeta u porodilištu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44313.4. Reanimacija novorođenčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44713.5. Prematuritet i intrauterusni zastoj rasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45013.6. Postterminsko novorođenče . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45213.7. Novorođenče veliko za gestacionu starost . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45313.8. Perinatalna asfiksija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45413.9. Postasfiktički poremećaji kod novorođenčadi (Neonatalni postasfiktički sindrom) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45613.10. Oboljenja centralnog nervnog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45613.11. Respiratorni poremećaji kod novorođenčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46113.12. Infekcije novorođenčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469
13.12.1. Postnatalne bakterijske infekcije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47013.12.2. Kongenitalne infekcije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474
13.13. Žutica novorođenčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48113.13.1. Nekonjugovane žutice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48113.13.2. Konjugovane žutice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489
13.14. Dete dijabetične majke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49113.15. Hipoglikemija kod novorođenčadi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49513.16. Hemoragijska bolest novorođenčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49713.17. Anemija novorođenčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49913.18. Transport novorođenčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503
14. ADOLESCENTNA MEDICINAUrednik poglavlja: Aleksandra Stojadinović
14.1. Epidemiologija zdravstvenih problema adolescenata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50714.2. Zdravstvena zaštita adolescenata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50914.3. Anksiozni poremećaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52114.4. Poremećaji ponašanja i nasilnost adolescenata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52514.5. Poremećaji raspoloženja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52914.6. Suicidalnost adolescenata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53314.7. Poremećaji ishrane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53714.8. Zloupotreba psihoaktivnih supstancija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541
15. IMUNOLOGIJAUrednik poglavlja: Srđan Pašić
15.1. Uvod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55115.2. Ispitivanje imunskog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55115.3. Primarne imunodeficijencije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553
15.3.1. Primarne imunodeficijencije sa poremećajem sinteze antitela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55415.3.2. Ćelijske i kombinovane imunodeficijencije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558
15.4. Imunodeficijencije sistema nespecifične imunosti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56615.5. Deficijencije komponenti komplementa klasičnog i alternativnog puta aktivacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574
IX
16. ALERGIJSKE BOLESTIUrednik poglavlja: Branimir Nestorović
16.1. Uvod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57916.1.2. Epidemiologija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58216.1.3. Anamneza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58416.1.4. Fizikalni nalaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584
16.2. Alergeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58516.3. Laboratorijska ispitivanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58516.4. Principi lečenja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58616.5. Alergijski rinitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58716.6. Atopijski dermatitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59016.7. Urtikarija/angioedem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59416.8. Anafilaktički šok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59616.9. Alergija na ubode insekata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59716.10. Alergija na hranu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60016.11. Alergija na lekove . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603
17. REUMATOLOGIJAUrednik poglavlja: Srđan Pašić
17.1. Juvenilni idiopatski artritis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60917.2. Reaktivni i postinfekciozni artritisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61717.3. Sistemski lupus eritematozus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61817.4. Juvenilni dermatomiozitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62217.5. Skleroderma i sistemska skleroza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62617.6. Periodični febrilni sindromi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629
17.6.1. Familijarna mediteranska groznica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63017.6.2. Hiperimunoglobulin-D sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63117.6.3. Ostali hereditarni febrilni sindromi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632
17.7. Vaskulitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63417.7.1. Takayasu arteritis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63417.7.2. Kawasakijeva bolest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63517.7.3. Juvenilni poliarteritis nodoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63817.7.4. Purpura Henoch Schönlein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63817.7.5. Vaskulitisi udruženi sa antitelima protiv citoplazme neutrofila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 640
18. INFEKTIVNE BOLESTIUrednik poglavlja: Srđan Pašić
18.1. Febrilni sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64318.2. Skrivena (okultna) bakterijemija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64418.3. Sepsa i septički šok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64518.4. Antimikrobna terapija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647
18.4.1. Dejstvo na ćelijski zid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64718.4.2. Disrupcija ćelijske membrane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64818.4.3. Translacija RNK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649
18.5. Akutne infekcije gornjih respiratornih puteva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65018.5.1. Faringitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65018.5.2. Otitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65218.5.3. Akutni sinuzitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65318.5.4. Laringotraheobronhitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 654
18.6. Limfadenopatija i limfadenitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65518.7. Pneumokokne infekcije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65618.8. Stafilokokne infekcije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65818.9. Infekcije kože . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66018.10. Infekcije oka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66018.11. Invazivne infekcije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 661
18.11.1. Respiratorne infekcije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66118.11.2. Infektivni endokarditis i perikarditis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66218.11.3 Infekcije centralnog nervnog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662
X
18.12. Infekcije prouzrokovane stafilokoknim toksinima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66218.12.1. Terapija stafilokoknih infekcija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 664
18.13. Terapija invazivnih infekcija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66418.14. Osipne goznice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66618.15. Osteomijelitis i septički artritis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66818.16. Pedijatrijska HIV infekcija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66818.17. Parazitarne infekcije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 670
19. DIGESTIVNI SISTEMUrednici poglavlja: Vojislav N. Perišić i Nedeljko Radlović
19.1. Anatomske osobenosti i razvoj alimentarnog trakta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67519.2. Funkcionalni razvoj digestivnog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67619.3. Manifestacije bolesti alimentarnog trakta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67719.4. Metode ispitivanja gastrointestinalnog trakta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68219.5. Bolesti jednjaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684
19.5.1. Embriologija i anatomija jednjaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68419.5.2. Funkcije jednjaka i manifestacije bolesti jednjaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68519.5.3. Metodologija ispitivanja bolesti jednjaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68519.5.4. Kongenitalne malformacije jednjaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68619.5.5. Gastroezofagusni refluks i refluksni ezofagitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68819.5.6. Drugi oblici ezofagitisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68919.5.7. Eozinofilni ezofagitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68919.5.8. Bolesti motiliteta jednjaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69019.5.9. Strana tela jednjaka i želuca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69119.5.10. Kaustična oštećenja jednjaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 692
19.6. Bolesti želuca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69319.6.1. Razvojna anatomija i fiziologija želuca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69319.6.2. Opstrukcija izlaznog trakta želuca (“Gastric Outlet Obstruction Syndrome”) . . . . . . . . . . . . . . . . . 69419.6.3. Gastro-duodenalna duplikacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69519.6.4. Volvulus želuca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69519.6.5. Hipetrofična gastropatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69519.6.6. Zollinger-Elisonov sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69619.6.7. Gastritis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696
19.7. Ulkusna bolest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69919.8. Kongenitalni dijarejalni poremećaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70119.9. Akutna dijareja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70419.10. Ishrana deteta sa akutnom dijarejom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70919.11. Alergija na hranu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71119.12. Gastrointestinalna intolerancija disaharida i monosaharida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71419.13. Klinički oblici nepodnošenja disaharida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71619.14. Malapsorpcija monosaharida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71819.15. Celijačna bolest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71919.16. Poremećaji intestinalnog limfotoka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72319.17. Inflamatorne bolesti creva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725
19.17.1. Ulcerozni kolitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72619.17.2. Crohnova bolest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727
19.18. Opstipacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73019.19. Bolesti egzokrinog pankreasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 732
19.19.1. Embriologija i kongenitalne anomalije pankreasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73219.19.2. Testovi pankreasne egzokrine funkcije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73319.19.3. Akutni pankreatitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73319.19.4. Hronični pankreatitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73419.19.5. Tumori pankreasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735
19.20. Oboljenja praćena egzokrinom insuficijencijom pankreasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73519.20.1. Cistična fibroza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73519.20.2. Druga oboljenja praćena egzokrinom insuficijencijom pankreasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 739
19.21. Bolesti jetre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74119.21.1. Embriologija hepatobilijarnog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74119.21.2. Makroskopska i mikroskopska struktura jetre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 742
XI
19.21.3. Metode evaluacije strukture jetre i žućnih vodova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74219.21.4. Procena funkcija jetre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74219.21.5. Holestaza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74419.21.6. Akutni virusni hepatitisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74719.21.7. Fulminantna insuficijencija jetre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74819.21.8. Neonatalna hemohromatoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74819.21.9. Hronične bolesti jetre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74919.21.10. Autoimunski hepatitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74919.21.11. Primarni sklerozirajući holangitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75019.21.12. Steatoza i steatohepatitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75019.21.13. Wilsonova bolest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75019.21.14. Bolesti malformacije “duktalne ploče“ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75019.21.15. Komplikacije ciroze jetre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75119.21.16. Tumori jetre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 752
19.22 Urođene greške metabolizma i bolesti jetre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75319.22.1. Urođene greške metabolizma ugljenih hidrata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75319.22.2. Urođene greške metabolizma aminokiselina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75519.22.3. Tirozinemija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 755
19.23. Heredirarne hiperbilirubinemije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75619.24. Oboljenja žučne bešike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 758
19.24.1. Holelitijaza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75819.24.2. Holecistitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75919.24.3. Hidrops žučne bešike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75919.24.4. Anomalije holeciste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 759
20. RESPIRATORNI SISTEMUrednici poglavlja: Branimir Nestorović i Predrag Minić
20.1. Kongenitalne anomalije disajnih puteva i pluća . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76320.1.1. Kongenitalne anomalije disajnih puteva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76320.1.2. Kongenitalne anomalije pluća . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 767
20.2. Infekcije gornjih disajnih puteva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77020.3. Infekcije donjih delova respiratornog trakta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77820.4. Tuberkuloza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 790
20.4.1. Oblici tuberkuloze u detinjstvu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79320.5. Kašalj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798
20.5.1. Akutni kašalj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79820.5.2. Hronični kašalj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 799
20.6. Astma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80220.7. Aspiracioni sindromi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812
20.7.1. Aspiraciona pneumonija izazvana hranom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81220.7.2. Lipoidna pneumonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81420.7.3. Aspiracije vode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81520.7.4. Inhalacija dimova i termičke povrede disajnih organa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81520.7.5. Strana tela u disajnim putevima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817
20.8. Bronhiektazije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81820.8.1. Prevencija bronhiektazija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 823
20.9. Cistična fibroza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82320.9.1. Patogeneza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82320.9.2. Kliničke manifestacije cistične fibroze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82520.9.3. Dijagnoza cistične fibroze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82620.9.4. Lečenje cistične fibroze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82720.9.5. Komplikacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82820.9.6. Prenatalna dijagnoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 829
20.10. Deficit alfa-1 antitripsina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82920.11. Primarna cilijarna diskinezija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83120.12. Hronična plućna bolest novorođenčeta (bronhopulmonalna displazija) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83520.13. Intersticijumska bolest pluća kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 841
20.13.1. Klasifikacija pedijatrijskih difuznih bolesti pluća . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84320.13.2. Dijagnoza difuzne bolesti pluća kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 845
XII
20.13.3. Lečenje difuzne plućne bolesti kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84720.14. Poremećaji disanja u spavanju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 848
20.14.1. Sindrom opstrukcione apneje u spavanju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84820.14.2. Sindrom kongenitalne centralne hipoventilacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 850
TOM 2
21. KARDIOVASKULARNI SISTEMUrednici poglavlja: Ida Jovanović i Jovan Košutić
21.1. Embriologija kardiovaskularnog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85321.2. Prelazak sa fetalne na neonatalnu cirkulaciju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85521.3. Prenatalna dijagnostika urođenih srčanih mana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85821.4. Klinički pregled . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86021.5. Elektrokardiografija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86321.6. Ehokardiografija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86721.7. Nuklearna magnetska rezonancija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86921.8. Test opterećenjem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87121.9. Kateterizacije srca kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87321.10. Pedijatrijska interventna kardiologija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875
21.10.1. Dilatacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87521.10.2. Stentovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87621.10.3. Zatvaranje patoloških ekstrakardijalnih komunikacija i intrakardijalnih otvora . . . . . . . . . . . . . 87721.10.4. Embolizacione procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 877
21.11. Ambulantna kardiologija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88121.12. Epidemiologija i genetika urođenih srčanih mana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88421.13. Evaluacija odojčeta i malog deteta sa urođenom srčanom manom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88721.14. Defekt na pretkomorskoj pregradi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88921.15. Ventrikularni septalni defekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89121.16. Otvoreni arterijski kanal (ductus arteriosus persistens), aorto-pulmonalni prozor i koronarna arterio-venska fistula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 894
21.16.1. Ductus arteriosus persistens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89421.16.2. Aorto-pulmonalni prozor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89421.16.3. Koronarna arterio-venska fistula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 894
21.17. Arteriovenske fistule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89521.18. Stenoza pulmonalne valvule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89621.19. Aortna stenoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89721.20. Koarktacija aorte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90021.21. Kongenitalna stenoza mitralne valvule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90321.22. Pulmonalna venska hipertenzija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90421.23. Regurgitacione acijanogene mane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90421.24. Cijanogene urođene srčane mane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90521.25. Tetralogija Fallot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90721.26. Atrezija plućne arterije sa defektom na komorskoj pregradi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91121.27. Atrezija plućne arterije bez defekta na komorskoj pregradi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91221.28. “Double Outlet Right Ventricle” sa pulmonalnom stenozom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91321.29. Atrezija trikuspidne valvule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91321.30. Cijanogene urođene srčane mane sa normalnim ili povećanim protokom kroz pluća . . . . . . . . . . . . . . 917
21.30.1. Transpozicija velikih krvnih sudova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91721.30.2. Kongenitalno korigovana transpozicija velikih krvnih sudova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91821.30.3. Double Outlet Right Ventricle bez pulmonalne stenoze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91921.30.4. Taussig-Bing anomalija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91921.30.5. Ebsteinova anomalija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92021.30.6. Totalni anomalni utok plućnih vena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92121.30.7. Truncus Arteriosus Communis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92221.30.8. Jednokomorsko (univentrikularno) srce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92321.30.9. Sindrom hipoplazije levog srca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 924
XIII
21.31. Abnormalne pozicije srca i sindromi heterotaksije (asplenija i polisplenija) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92421.32. Dijagnoza i terapija vaskularnih prstenova (ringova) kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92621.33. Anomalije koronarnih arterija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92921.34. Ektopija srca (Ectopia cordis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93021.35. Plućna hipertenzija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93021.36. Infektivni endokarditis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93221.37. Reumatska groznica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93521.38. Kardiomiopatije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 937
21.38.1. Dilataciona kardiomiopatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93721.38.2. Hipertrofička kardiomiopatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93821.38.3. Restrikciona kardiomiopatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94021.38.4. Aritmogena kardiomiopatija (displazija) desne komore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 940
21.39. Endokardna fibroelastoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94121.40. Miokarditis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94221.41. Perikarditis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 943
21.41.1. Konstriktivni perikarditis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94521.42. Tumori srca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94521.43. Farmakološko lečenje urođenih srčanih mana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 947
21.43.1. Srčana insuficijencija i kardiogeni šok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94721.44. Hirurško lečenje urođenih srčanih mana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95421.45. Sinusne aritmije i ekstrasistole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95821.46. Supraventrikularna tahikardija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96121.47. Bradiaritmije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96321.48. Kanalopatije srca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96521.49. Kavasakijeva bolest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96721.50. Arterijska hipertenzija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 969
22. HEMATOPOEZNI SISTEMUrednik poglavlja: Nada Konstantinidis
22.1. Kostna srž, matične ćelije hematopoeze, regulacija hematopoeze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98722.2. Prenatalna hematopoeza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98922.3. Dijagnostički pristup detetu sa anemijom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99222.4. Anemije nastale usled smanjenog stvaranja eritrocita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993
22.4.1. Urođena izolovana eritirocitna aplazija – Dajmond-Blekfanova anemija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99322.4.2. Stečena izolovana ertirocitna aplazija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99522.4.3. Prolazna eritroblastopenija detinjstva (PED) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99522.4.4. Infektivni uzroci stečene aplazije eritrocita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 995
22.5. Kongenitalne diseritropoezne anemije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99622.6. Urođenе slabosti kostne srži . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 997
22.6.1. Fankonijeva anemija (FA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99722.6.2. Diskeratozis kongenita (DC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99822.6.3. Shwachman-Diamond sindrom (SDS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100022.6.4. Teška kongenitalna neutropenija (TKN) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100022.6.5. Kongenitalna amegakariocitna trombocitopenija (KAMT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1001
22.7. Pirsonov sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100122.8. Stečena aplastična anemija kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100222.9. Fiziološka anemija odojčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100422.10. Megaloblastne anemije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1005
22.10.1. Anemije usled nedostatka folne kiseline . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100522.10.2. Anemije usled nedostatka vitamina B12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1007
22.11. Hipohromne anemije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100922.12. Hemolizne anemije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101222.13. Policitemija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1016
22.13.1. Primarne policitemije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101622.13.2. Sekundarne policitemije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1017
22.14. Stečena aplastična anemija kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101722.15. Transfuzijska medicina u pedijatriji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1020
22.15.1. Transfuzija koncentrovanih/deplazmatisanih eritrocita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102022.15.2. Transfuzija trombocita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1021
XIV
22.15.3. Transfuzija granulocita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102322.15.4. Primena sveže smrznute plazme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102322.15.5. Primena krioprecipitata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102322.15.6. Komplikacije transfuzija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1023
22.16. Hemostaza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102622.16.1. Koagulacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102622.16.2. Klinička slika poremećaja hemostaze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102922.16.3. Nasledni poremećaji koagulacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102922.16.4. Von Willebrandova bolest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103322.16.5. Retke nasledne koagulopatije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103422.16.6. Urođena predispozicija za trombozu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103622.16.7. Stečeni trombotički poremećaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103722.16.8. Stečeni inhibitori koagulacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104122.16.9. Postneonatalni deficit vitamina K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104222.16.10. Diseminovana intravaskularna koagulacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1043
22.17. Bolesti trombocita i krnih sudova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104622.17.1. Idiopatska trombocitopenijska purpura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104622.17.2. Trombocitopenija izazvana lekovima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104822.17.3. Neimunska razgradnja trombocita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104822.17.4. Hemolizno-uremijski sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104822.17.5. Trombotično-trombocitopenijska purpura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104922.17.6. Kasabach-Merritt sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104922.17.7. Sekvestracija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104922.17.8. Kongenitalne trombocitopenije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104922.17.9. Neonatalna trombocitopenija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104922.17.10. Trombocitopenija izazvana stečenim poremećajima koji dovode do smanjene produkcije . . .105022.17.11. Poremećaji funkcije trombocita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105022.17.12. Stečeni poremećaji funkcije trombocita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105022.17.13. Urođeni poremećaji funkcije trombocita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105122.17.14. Poremećaji krvnih sudova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1051
22.18. Slezina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105222.18.1. Anatomija i funkcija slezine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105222.18.2. Splenomegalija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105222.18.3. Hiposplenizam, povreda slezine i splenektomija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1053
22.19. Limfni sistem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105422.19.1. Anatomija i funkcija limfnog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105422.19.2. Anomalije i poremećaji limfnih krvnih sudova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105422.19.3. Uvećanje limfnih čvorova u dečjem uzrastu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1055
23. ONKOLOGIJAUrednik poglavlja: Nada Konstantinidis
23.1. Epidemiologija malignih bolesti kod dece i adolescenata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106323.2. Molekularna i genetička osnova kancera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106423.3. Principi dijagnostike u pedijatrijskoj onkologiji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106623.4. Principi lečenja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106723.5. Akutna limfoblastna leukemija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106823.6. Akutna nelimfoblastna leukemija (ANLL) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107423.7. Hronična granulocitna leukemija (HGL) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107523.8. Limfomi kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1075
23.8.1. Hodžkinov limfom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107523.8.2. Nehodžkinski limfomi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1077
23.9. Tumori mozga u detinjstvu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108223.10. Neuroblastom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108523.11. Vilmsov tumor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108823.12. Tumori gonada i germinativnog epitela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109023.13. Tumori jetre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1091
23.13.1. Hepatoblastom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109123.13.2. Hepatocelularni karcinom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1092
23.14. Histiocitni poremećaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1093
XV
23.14.1. Histiocitoza Langerhansovih ćelija (engl. Langerhans cell histiocytosis - LCH) . . . . . . . . . . . .109323.14.2. Hemofagocitna limfohistiocitoza (HLH) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1094
23.15. Tumori kostiju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109523.16. Mekotkivni sarkomi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109723.17. Retki tumori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1099
23.17.1. Tiroidni tumori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109923.17.2. Melanom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110023.17.3. Nazofaringealni karcinom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110023.17.4. Adenokarcinom kolona i rektuma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110023.17.5. Adrenokortikalni karcinom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1100
23.18. Retinoblastom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110023.19. Benigni vaskularni tumori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110223.20. Hemangiomi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110223.21. Neželjeni kasni efekti terapije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110323.22. Transplantacija matičnih ćelija hematopoeze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1104
24. NEFROLOGIJAUrednici poglavlja: Radovan Bogdanović i Amira Peco Antić
24.1. Anatomski i funkcioni razvoj bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111124.1.1. Embrionalni razvoj bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111124.1.2. Funkcija bubrega in utero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111224.1.3. Anatomske i funkcione karakteristike bubrega novorođenčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1112
24.2. Metodi ispitivanja bubrega i urinarnog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111524.2.1. Anamneza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111524.2.2. Fizikalni pregled . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111524.2.3. Pregled mokraće . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111724.2.4. Jačina glomerulske filtracije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111924.2.5. Testovi tubulskih funkcija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112124.2.6. Dijagnostička ispitivanja sa slikovnim prikazom urinarnog trakta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1123
24.3. Klasifikacija razvojnih anomalija bubrega i urinarnog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112524.3.1. Nenormalnost mase bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112624.3.2. Displazija bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112724.3.3. Anomalije oblika i položaja bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1128
24.4. Nefronoftiza – medularna cistična bolest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112924.4.1. Nefronoftiza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112924.4.2. Medularna cistična bolest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1130
24.5. Policistične bolesti bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113224.5.1. Autozomno dominantno nasledna policistična bolest bubrega (ADPBB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113224.5.2. Autozomno recesivna policistična bolest bubrega (ARPBB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1133
24.6. Hematurija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113624.7. Proteinurija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113824.8. Nefritički sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1141
24.8.1. Klinička podela nefritičkog sindroma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114124.8.2. Klasifikacija nefritičkog sindroma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114124.8.3. Akutni nefritički sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114224.8.4. Rapidno progresivni glomerulonefritis (RPGN) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114224.8.5. Rekurentna makroskopska hematurija (RMH) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114224.8.6. Hronični glomerulonefritis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1142
24.9. Nefrotski sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114324.10. Alportov sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114624.11. Bolest tanke bazalne membrane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114824.12. Idiopatski nefrotski sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114924.13. Nefrotski sindrom u prvoj godini života . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115524.14. Postinfekcijski glomerulonefritis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115624.15. Imunoglobulin A (IgA) nefropatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115924.16. Membranoproliferacioni glomerulonefritis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116224.17. Membranozni glomerulonefritis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116324.18. Rapidno-progresivni glomerulonefritis i sindrom Goodpasture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116524.19. Glomerulonefritis u sistemskom eritemskom lupusu (lupusni nefritis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1167
XVI
24.20. Nefritis u purpuri Henoch-Schönlein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116924.21. Vaskulitisi: mikroskopski poliangiitis, Vegenerova granulomatoza i poliarteritis nodosa . . . . . . . . .1172
24.21.1. Vegenerova (Wegener) granulomatoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117224.21.2. Mikroskopski poliangiitis (MPA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117324.21.3. Poliarteritis nodosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1174
24.22. Hemolitičko-uremijski sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117524.23. Fankonijev sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117724.24. Barterov i Gitelmanov sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117924.25. Ostali nasledni poremećaji tubulskog transporta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118224.26. Renalna tubulska acidoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1184
24.26.1. Tipovi RTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118524.26.2. Proksimalna renalna tubulska acidoza (pRTA) - Tip II RTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118524.26.3. Distalna tubulska acidoza (dTRA) - Tip I RTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118624.26.4. Renalna tubulska acidoza tip IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1186
24.27. Nefrogeni insipidni dijabetes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118824.28. Nefrolitijaza i nefrokalcinoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1190
24.28.1. Kalcijumska litijaza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119024.28.2. Hiperoksalurija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119224.28.3. Uratna kalkuloza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119224.28.4. Cistinurija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119224.28.5. Infekcija urina i kalkuloza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1193
24.29. Tubulsko-intersticijumski nefritis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119424.30. Toksičke nefropatije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119524.31. Infekcije urinarnog trakta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119724.32. Vezikoureterni refluks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120324.33. Umokravanje i poremećaji mokenja kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120624.34. Oboljenja specifična za novorođenče . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1211
24.34.1. Renalne nekroze: kortikalna, medularna, papilarna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121124.34.2. Renalna venska tromboza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121124.34.3. Akutno oštećenje bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1212
24.35. Akutno oštećenje bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121524.36. Hronična bolest bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1220
24.36.1. Terapija zamenom funkcije bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122524.36.2. Transplantacija bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1227
25. ENDOKRINI SISTEMUrednik poglavlja: Dragan Zdravković
25.1. Poremećaji hipotalamusa i hipofize . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123325.2. Poremećaji ravnoteže vode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1238
25.2.1. Centralni (neurohormonski) dijabetes insipidus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123925.2.2. Nefrogeni dijabetes insipidus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124125.2.3. Primarna polidipsija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124125.2.4. Sindrom hronične hipernatrijemije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124225.2.5. Sindrom hronične hiponatrijemije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124225.2.6. Sindrom neadekvatne sekrecije ADH (SIADH) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1242
25.3. Fiziologija puberteta i poremećaj pubertetskog razvoja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124425.4. Poremećaji pubertetskog razvoja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1245
25.4.1. Prerani pubertet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124525.5. Poremećaji tiroidne žlezde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1249
25.5.1. Razvoj i fiziologija tiroidne žlezde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125025.5.2. Hipotiroidizam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1251
25.6. Hipertireoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125525.6.1. Akutni i subakutni tiroiditis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125625.6.2. Deficit joda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125725.6.3. Strumogene supstance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125725.6.4. Struma simplex . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1258
25.7. Tumori štitaste žlezde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125825.6. Poremećaji paratiroidnih žlezda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1260
25.6.1. Hipoparatiroidizam (HP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1262
XVII
25.7. Poremećaji nadbubrežnih žlezda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126725.8. Adrenokortikalna insuficijencija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1272
25.8.1. Primarna adrenalna insuficijencija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127225.8.2. Uzroci sekundarne adrenalne insuficijencije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127525.8.3. Kongenitalna adrenalna hiperplazija i povezani poremećaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1276
25.9. Cushingov sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128025.10. Primarni aldosteronizam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128125.11. Tumori nadbubrežnih žlezda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128225.12. Feohromocitom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128325.13. Poremećaji polnih žlezda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1285
25.13.1. Muški reproduktivni organi i njihova patologija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128625.13.2. Ženski reproduktivni organi i njihova patologija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1290
25.14. Poremećaji polne diferencijacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129425.14.1. Poremećaji polne diferencijacije sa kariotipom 46,XX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129525.14.2. Poremećaji polne diferencijacije sa kariotipom 46,XY (nepotpuno virilizovana novorođenčad sa kariotipom 46,XY) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129625.14.3. Pravi gonadni hermafoditizam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1298
25.15. Dijabetes melitus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130025.15.1. Dijabetes melitus tipa 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130025.15.2. Dijabetes melitus tipa 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131225.15.3. Drugi tipovi dijabetesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131325.15.4. Neonatalni dijabetes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1314
25.16. Endokrini uzroci hipoglikemija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131525.16.1. Hiperinsulinizam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131825.16.2. Nedostatak kortizola i hormona rasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132025.16.3. Prevelika potrošnja glukoze u tkivima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132125.16.4. Ketotska hipoglikemija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132125.16.5. Akutne hipoglikemije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1322
26. NERVNI SISTEMUrednici poglavlja: Milena Đurić i Nikola Dimitrijević
26.1. Dijagnostičke procedure u neuropedijatriji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132726.2. Osnovi razvoja mozga i podela kongenitalnih anomalija CNS-a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1331
26.2.1. Poremećaji razvoja CNS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133226.2.2. Anomalije mozga izazvane poremećajima ćelijske proliferacije i migracije . . . . . . . . . . . . . . . . . .133326.2.3. Kraniosinostoze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1336
26.3. Hidrocefalus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133826.3.1. Posthemoragijski hidrocefalus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1339
26.4. Neurokutani sindromi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134026.4.1. Neurofibromatoza tip 1 (NFT 1, Morbus Von Recklinghausen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134026.4.2. Neurofibromatoza tip 2 (NFT 2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134426.4.3. Tuberozna skleroza kompleks (TSK - Morbus Bourneville) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134426.4.4. Sindrom Sturge-Weber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1347
26.5. Epilepsija i epileptički sindromi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134826.5.1. Neonatalne konvulzije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134826.5.2. Epileptički sindromi odojčeta i ranog detinjstva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135226.5.3. Idiopatski epileptički napadi i sindromi odojčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135226.5.4. Epileptičke encefalopatije odojčeta i ranog detinjstva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135226.5.5. Teški neokortikalni epileptički sindromi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135426.5.6. Ostale epilepsije sa početkom u novorođenačkom uzrastu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135626.5.7. Benigni fokalni epileptički sindromi detinjstva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135726.5.8. Idiopatske generalizovane epilepsije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135826.5.9. Epilepsije kasnog detinjstva i adolescencije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136026.5.10. Generalizovani napadi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136026.5.11. Apsans epilepsije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136226.5.12. Sindromi sa miokloničnim napadima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136326.5.13. Parcijalne epilepsije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136326.5.14. Dijagnoza i terapija epilepsija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136626.5.15. Febrilne konvulzije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1370
XVIII
26.5.16. Epileptički status . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137226.6. Paroksizmalni neepileptički poremećaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1374
26.6.1. Sinkopa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137426.6.2. Poremećaji spavanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137626.6.3. Apneja u spavanju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137626.6.4. Respiratorne afektivne krize . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137626.6.5. Migrenske varijante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137826.6.6. Epizode nekontrolisanog ponašanja i psihogeni napadi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1378
26.7. Glavobolje i migrena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137926.8. Ataksija i poremećaji pokreta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1384
26.8.1. Ataksija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138426.8.2. Horea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138626.8.3. Atetoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138726.8.4. Distonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138726.8.5. Tremor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138726.8.6. Tikovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1388
26.9. Cerebralna paraliza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138926.10. Neurodegenerativne bolesti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1392
26.10.1. Sijalidoze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139226.10.2. Degenerativne bolesti bazalnih ganglija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139226.10.3. Ostale neurodegenerativne bolesti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1393
26.11. Povišen intrakranijalni pritisak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139426.11.1. Benigna intrakranijalna hipertenzija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1395
26.12. Moždana smrt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139626.13. Tumori CNS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139926.14. Bakterijske infekcije centralnog nervnog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1402
26.14.1. Akutni bakterijski meningitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140226.14.2. Tuberkuloza CNS (tuberkulozni meningitis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1405
26.15. Virusne infekcije centralnog nervnog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140826.15.1. Virusni meningitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140826.15.2. Virusni encefalitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1409
26.16. Cerebrovaskularna bolest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141026.16.1. Arterijski ishemijski infarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141126.16.2. Moždana sinovenska tromboza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141426.16.3. Hemoragijski infarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141526.16.4. Traumatska intrakranijalna hemoragija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141626.16.5. Specifični vaskularni poremećaji kao uzrok hemoragijskog infarkta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141626.16.6. Drugi retki uzroci hemoragijskog infarkta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1416
26.17. Autoimunske i postinfektivne bolesti centralnog nervnog sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141726.17.1. Akutni demijelinizirajući encefalomijelitis (ADEM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141726.17.2. Multipla skleroza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141826.17.3. Optički neuritis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141826.17.4. Transverzalni mijelitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141926.17.5. Neuromijelitis optika (NMO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141926.17.6. Rasmusenov sindrom (RS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1419
27. NEUROMIŠIĆNA OBOLJENJAUrednici poglavlja: Nikola Dimitrijević i Milena Đurić
27.1. Spinalna mišićna atrofija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142327.2. Neuropatije kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1426
27.2.1. Sindrom Gilen-Bare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142627.3. Myasthenia gravis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142827.4. Miopatije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1433
28. DEČJA HIRURGIJAUrednik poglavlja: Zoran Krstić
28.1. Neonatalna hirurgija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144128.1.1. Hirurški uzroci respiratornog distresa novorođenčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144128.1.2. Opstrukcione lezije disajnih puteva novorođenčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1442
XIX
28.1.3. Kongenitalna dijafragmalna hernija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144328.1.4. Relaksacija dijafragme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144428.1.5. Kongenitalne cistične malformacije pluća . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144528.1.6. Kongenitalni lobarni emfizem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144628.1.7. Pneumotoraks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144628.1.8. Atrezija jednjaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144828.1.9. Anomalije želuca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144928.1.10. Opstrukcije duodenuma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145228.1.11. Opstrukcije tankog creva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145328.1.12. Bilijarna atrezija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145528.1.13. Ciste holedohusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145728.1.14. Omfalocela i gastroshiza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145828.1.15. Druge anomalije pupka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146028.1.16. Nekrotički enterokolitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146128.1.17. Malrotacija creva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146428.1.18. Volvulus creva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146628.1.19. Anorektalne anomalije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1467
28.2. Abdominalna hirurgija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147128.2.1. Gastroezofagusni refluks, hijatusna hernija, ahalazija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147128.2.2. Hipertrofička stenoza pilorusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147428.2.3. Holelitijaza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147628.2.4. Invaginacija (intussusceptio) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147728.2.5. Mekelov divertikulum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147828.2.6. Zapaljenje crvuljka (apendicitis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147928.2.7. Kongenitalni megakolon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148128.2.8. Perianalni apscesi i fistule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148528.2.9. Hemoroidi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148628.2.10. Hirurgija inflamacionih bolesti creva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148728.2.10.1. Kronova bolest (Morbus Crohn) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148728.2.11. Portna hipertenzija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148828.2.12. Ventralne kile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1491
28.3. Plastična hirurgija dečjeg uzrasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149428.3.1. Anomalije glave i vrata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149428.3.2. Orofacijalni rascepi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149428.3.3. Anomalije nosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149528.3.4. Anomalije ušne školjke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149628.3.5. Anomalije jezika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149628.3.6. Cistične anomalije vrata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149728.3.7. Cistički limfangiom (hygrom) vrata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149828.3.8. Anomalije prstiju: sindaktilije i polidaktilije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149928.3.9. Kongenitalne vaskularne anomalije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150028.3.10. Opekotine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150428.4. Dečja urologija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1506
28.4.1. Urođene anomalije penisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150628.4.2. Nespušteni testis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150928.4.3. Varikocela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151128.4.4. Akutni skrotum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151228.4.5. Akutni epididimitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151428.4.6. Prenatalna dijagnostika anomalija bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151528.4.7. Opstruktivne uropatije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151628.4.8. Hidronefroza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151728.4.9. Valvula zadnje uretre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151828.4.10. Neurogena bešika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1520
28.5. Ortopedija i traumatologija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152228.5.1. Urođeni deformiteti stopala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152228.5.2. Razvojni poremećaj kuka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152828.5.3. Bolni kuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153328.5.4. Akutni osteomijelitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153528.5.5. Perthesova bolest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153728.5.6. Bolovi rasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1541
XX
28.5.7. Osteohondroze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154128.5.8. Pektus ekskavatum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1543
28.6. Bolesti kostiju kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154428.6.1. Koštane displazije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154428.6.2. Osteoporoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154528.6.3. Hiperfosfatazija i hipofosfatazija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1548
28.7. Povrede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154928.7.1. Povrede ekstremiteta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154928.7.2. Povrede abdomena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155328.7.3. Povrede bubrega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155628.7.4. Povrede toraksa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1557
29. DEČIJA I ADOLESCENTNA GINEKOLOGIJAUrednik poglavlja: Katarina Sedlecky
29.1. Anamneza i fizikalni pregled . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156129.2. Oboljenja vulve i vagine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1562
29.2.1. Vulvovaginitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156229.2.2. Ostala oboljenja vulve i vagine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156429.2.3. Genitalno krvarenje u prepubertetskom uzrastu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156529.2.4. Strano telo u vagini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156529.2.5. Povreda genitalnih organa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156529.2.6. Genitalni tumori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1565
29.3. Oboljenja dojki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156629.3.1. Poremećaji u razvoju dojki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156629.3.2. Poremećaji veličine dojki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156629.3.3. Oboljenja izvodnih kanala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156729.3.4. Oboljenja žlezdanog tkiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156729.3.5. Funkcionalne promene dojki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1567
29.4. Poremećaji menstruacionog ciklusa u adolescenciji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156829.4.1. Anamneza i fizikalni pregled . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156929.4.2. Amenoreja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157029.4.3. Neredovno materično krvarenje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157429.4.4. Dismenoreja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157429.4.5. Sindrom premenstruacione napetosti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1575
29.5. Hirzutizam i sindrom policističnih ovarijuma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157629.6. Genitalne neoplazme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1578
29.6.1. Neneoplastičko uvećanje jajnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157929.7. Tumori jajnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158029.8. Vizualizacione tehnike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158529.9. Hitna stanja u adolescentnoj ginekologiji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1586
29.9.1. Stidnica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158629.9.2. Vagina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158729.9.3. Grlić i telo materice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158729.9.4. Jajovod i jajnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158729.9.5. Hitna kontracepcija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1588
29.10. Kontracepcija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158929.10.1. Savetovanje mladih o različitim metodima kontracepcije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158929.10.2. Izbor metoda kontracepcije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1590
29.11. Trudnoća u adolescenciji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159229.12. Polno prenosive infekcije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1594
30. DEČJA STOMATOLOGIJAUrednik poglavlja: Mirjana Ivanović
30.1. Nicanje zuba i razvojni poremećaji zuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160130.1.1. Poremećaji nicanja zuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160130.1.2. Poremećaji broja zuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160130.1.3. Nepravilnosti boje zuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160230.1.4. Poremećaji strukture tkiva zuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160230.1.5. Nasledne anomalije strukture zuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1602
XXI
30.1.6. Anomalije strukture zuba nepoznate etiologije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160330.2. Bolesti zuba i potpornih zubnih tkiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1603
30.2.1. Karijes zuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160330.3. Gingivitis i paradontopatije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1606
30.3.1. Akutni gingivitisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160730.3.2. Hronični gingivitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160730.3.3. Medikamentna hiperlpazija gingiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160830.3.4. Gingivitis nicanja zuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160830.3.5. Agresivne parodontopatije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1608
30.4. Bolesti usana i mekih oralnih tkiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160930.5. Povrede zuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1610
31. DEČJA OTORINOLARINGOLOGIJAUrednik poglavlja: Predrag Stanković
31.1. Bolesti uva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161731.1.1. Infekcije uva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161731.1.2. Nagluvost i gluvoća kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1620
31.2. Bolesti nosa i paranazalnih šupljina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162231.2.1. Urođene anomalije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162231.2.2. Povrede nosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162231.2.3. Epistaksa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162231.2.4. Strana tela nosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162331.2.5. Rinosinuzitisi kod dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162331.2.6. Tumori nosa i paranazalnih sinusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162631.2.7. Funkcionalna endoskopska hirurgija sinusa (FESS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1627
31.3. Bolesti farinksa i larinksa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162731.3.1. Akutni zapaljenjski procesi limfnog prstena ždrela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162831.3.2. Laringitisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162831.3.3. Strana tela disajnih puteva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162931.3.4. Strana tela jednjaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163031.3.5. Osnove fonacije i artikulacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1630
32. DEČJA OFTALMOLOGIJAUrednik poglavlja: Vera Krstić
32.1. Uvod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163632.2. Kongenitalni infektivni sindrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163832.3. Anomalije očne jabučice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163832.4. Anomalije i oboljenja kapaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163932.5. Oboljenja konjunktive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164232.6. Oboljenja suznog aparata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164332.7. Patološke promene orbite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164432.8. Anomalije i oboljenja rožnjače . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164432.9. Anomalije dužice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164532.10. Uveitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164632.11. Anomalije i oboljenja sočiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164632.12. Glaukom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164832.13. Patološke promene zadnjeg segmenta oka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164932.14. Leukokorija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164932.15. Retinopatija prevremeno rođene dece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165032.16. Perzistentni hiperplastički primarni vitreus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165132.17. Povrede oka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165132.18. Strabizam i ambliopija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1652
32.18.1. Strabizam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165332.18.2. Ambliopija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1656
33. DEČJA DERMATOLOGIJAUrednik poglavlja: Miloš Nikolić
33.1. Stuktura i nega zdrave kože . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166133.2. Najčešća dermatološka oboljenja u neonatalnom periodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1662
XXII
33.3. Inflamaciona oboljenja kože . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166433.4. Reaktivni eritemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166633.5. Autoimunska oboljenja kože . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166833.6. Kutane mastocitoze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167333.7. Autoinflamacione bolesti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167333.8. Akne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167433.9. Infekcije kože . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1674
34. FIZIKALNA TERAPIJA I REHABILITACIJAUrednik poglavlja: Ivana Petronić
34.1. Kongenitalni mišićni tortikolis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168134.2. Urođene anomalije stopala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168234.3. Spinalni disrafizam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168434.4. Porođajne povrede brahijalnog pleksusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168534.5. Skolioza i kifoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1687
34.5.1. Skolioza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168734.5.2. Kifoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1688
34.6. Fizikalna terapija kod pacijenata sa hemofilijom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168834.7. Fizikalna terapija neuromišićnih oboljenja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168934.8. Neurofiziološka dijagnostika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1690
35. DELOVANJE ČINILACA SPOLJAŠNJE SREDINEUrednici poglavlja: Radovan Bogdanović i Nedeljko Radlović
35.1. Ubodi i ujedi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169535.1.1. Ubodi insekata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169535.1.2. Ujedi sisara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169635.1.3. Ujed zmije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1696
35.2. Utapanje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169835.3. Povrede izazvane toplotom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1700
35.3.1. Inhalaciona oštećenja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .170035.3.2. Opekotine električnom strujom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .170035.3.3. Toplotni udar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1700
35.4. Povrede izazvane hladnoćom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .170235.5. Trovanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1705
35.5.1. Opšti principi u lečenju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .170535.5.2. Najčešća trovanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1706
36. NEKLASIFIKOVANA STANJAUrednici poglavlja: Nedeljko Radlović i Radovan Bogdanović
36.1. Sindrom iznenadne smrti odojčeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171536.2. Stanja globalnog nutritivnog deficita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171936.3. Febrilni sindrom nepoznatog uzroka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172136.4. Sindrom hroničnog umora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1722
37. PROCEDURE U PEDIJATRIJIUrednik poglavlja: Aleksandra Bregun Doronjski
37.1. Sedacija i analgezija za izvođenje procedura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172937.2. Osnovne procedure u pedijatriji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1732
37.2.1. Monitoring temperature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173237.2.2. Transkutano merenje bilirubina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173237.2.3. Venski pristup . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173337.2.4. Punkcija arterije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173337.2.5. Uzimanje uzorka krvi iz pete . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173337.2.6. Kapnometrija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173437.2.7. Pulsna oksimetrija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173437.2.8. Monitoring krvnog pritiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173537.2.9. Monitoring centralnog venskog pritiska (CVP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173537.2.10. Lumbalna punkcija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1735
XXIII
37.2.11. Suprapubisna aspiracija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173637.2.12. Abdominalna paracenteza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173637.2.13. Kateterizacija umbilikalne arterije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173637.2.14. Kateterizacija umbilikalne vene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173737.2.15. Aspiracija sekreta iz endotrahealnog tubusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173737.2.16. Drenaža toraksa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173737.2.17. Incizija i drenaža apscesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173837.2.18. Intraosalna kanilacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173837.2.19. Kateterizacija mokraćne bešike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173937.2.20. Plasiranje nazogatrične sonde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173937.2.21. Fototerapija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174037.2.22. Drenaža ventrikularnog rezervoara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174037.2.23. Aspiracija kostane srži . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1740
37.3. Postupci u hitnim stanjima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174137.3.1. Endotrahealna intubacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174137.3.2. Traheostomija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1742
38. REFERENTNE LABORATORIJSKE VREDNOSTIUrednik poglavlja: Dragica Odalović
Referentne vrednosti rezultata laboratorijskh analiza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1745
XXV
Đorđe Alempijević, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beograduspecijalista za sudsku medicinuInstitut za sudsku medicinu “Milovan Milovanović”
Anđelka Anđelković-Stojković, dr sci medvanredni profesor, Fakultet medicinskih nauka, Uni-verzitet u Kragujevcupedijatar pulmologKlinika za pedijatriju Kliničkog centra u Kragujevcu
Marina Atanasković-Marković, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u BeogradualergologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Radovan Bogdanović, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beograduredovni član Akademije medicinskih nauka Srpskog lekarskog društva pedijatar nefrologInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Dragana Bogićević, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar neurologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Niveska Božinović Prekajski, dr sci medpedijatar neonatologInstitut za neonatologiju, Beograd
Radivoj Brdar, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradudečji hirurgUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Mirjana Čukalović, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Prištini sa sedištem u Kosovskoj Mitrovici, pedijatar - pulmolog,KBC Priština-Kos.Gračanica
Dragana Ćirović, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beograduspecijalista fizijatar Univerzitetska dečja klinika, Beograd
Vojislav Ćurčić, dr sci medpsihijatar- psihoanalitičar, primarijusBolnica za psihijatriju KBC “Dr Dragiša Mišović», Be-ograd
Nikola Dimitrijević, dr sci medvanredni professor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar neurologUniverzitetska Dečja klinika, Beograd
Dušanka Dobanovački, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadudečji hirurg Institut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Nevenka Dobričić-Čevrljaković, dr sci medpedijatar gastroenterologprofesor strukovnih studija za medicinske predmete, Visoka škola za obrazovanje vaspitača, KruševacOpšta bolnica, Kruševac
Aleksandra Doronjski Bregun, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadupedijatar neonatologInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Maja Đorđević , dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar metabolog / klinički genetičarInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Miroslav Đorđević, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beograduvanredni član Akademije medicinskih nauka Srpskog lekarskog društva dečji hirurg i urologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Milan Đukić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar kardiologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
AUTORI
XXVI
Milena Đurić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar neurolog Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Zlatko Đurić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Nišupedijatar gastroenterologDečja interna klinika Kliničkog centra u Nišu
Ljubica Georgijević, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadupedijatar kardiologInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Emilija Golubović, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Nišupedijatar nefrologDečja interna klinika Kliničkog centra u Nišu
Zoran Golubović, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradudečji hirurgUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Slobodan Grebeldinger, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadudečji vaskularni hirurgInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Blagoje Grujić, dr sci medasistent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogra-dudečji hirurgInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Veronika Išpanović Radojković, dr sci medspecijalista neuropsihijatar za decu i mladeredovni profesor Fakulteta za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu Institut za mentalno zdravlje, Beograd
Mirjana Ivanović, dr sci medredovni profesor Stomatološkog fakulteta Univerziteta u Beogradudečji i preventivni stomatologKlinika za dečju i preventivnu stomatologiju, Beograd
Petar Ivanovski, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar hematologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Dragana Janić, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar hematoonkologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Borisav Janković, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar neonatologInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Miloš Ješić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar neonatologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Snežana Ješić, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beograduspecijalista otorinolaringologKlinika za otorinolaringologiju i maksilofacijalnu hi-rurgiju Kliničkog centra Srbije, Beograd
Radoica Jokić, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Saduspecijalista dečje i opšte hirurgijeInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Ida Jovanović, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beograduvanredni član Akademije medicinskih nauka Srpskog lekarskog društva pedijatar kardiologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Jadranka Jovanović Privrodski , dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Saduklinički genetičarInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Dragan Katanić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadupedijatar endokrinolog, Institut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
XXVII
Ivana Kavečan, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadupedijatar klinički genetičarInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Jasmina Knežević, dr sci medredovni profesor Fakulteta medicinskih nauka Univer-ziteta u Kragujevcupedijatar kardiologKlinika za pedijatriju Kliničkog centra u Kragujevcu
Marija Knežević-Pogančev, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadupedijatar neurologInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Jovanka Kolarović, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadupedijatar hematologInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Aleksandar Komarčević, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadudečji hirurgInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Nada Konstantinidis, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadupedijatar hematologInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Gordana Kostić, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Nišupedijatar hematologDečja interna klinika Kliničkog centra u Nišu
Mirjana Kostić, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar nefrologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Vera Krstić, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u BeograduoftalmologKlinika za očne bolesti Kliničkog centra Srbije, Beo-grad
Jovan Košutić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar kardiologInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Ružica Kravljanac, dr sci medasistent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar neurologInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Lidija Krivokapić Dokmanović, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar hematologUniverzitetska dečija klinika, Beograd
Zoran Krstić, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beograduredovni član Akademije medicinskih nauka Srpskog lekarskog društva dečji hirurgUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Nada Krstovski, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar hematologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Vladimir Kuburović, dr sci medpedijatar klinički genetičarInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Miloš Kuzmanović, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar hematologInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „dr Vukan Čupić“, Beograd
Marija Lukač, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradudečji hirurgUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Svjetlana Maglajlić Đukić, dr sci med redovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar neonatologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Jelena Mandić, dr sci meddocent Stomatološkog fakulteta Univerziteta u Beo-gradudečji i preventivni stomatologKlinika za dečju i preventivnu stomatologiju, Beograd
XXVIII
Dušan Marić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadudečji hirurg-ortopedInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Smiljana Marinković, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadudečji hirurg Institut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Jasminka Marković, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadudečji psihijatar, porodični terapeutKlinika za psihijatriju Kliničkog centra Vojvodine, Novi Sad
Slavica Marković, dr sci meddocent Fakulteta medicinskih nauka Univerziteta u Kragujevcupedijatar endokrinologDečja klinika Kliničkog centra u Kragujevcu
Branislava Miljković, dr sci medredovni profesor Farmaceutskog fakulteta Univerziteta u Beograduspecijalista farmakokinetike kliničke farmacije
Biljana Milošević, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadupedijatar - nefrologInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Predrag Minić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar pulmologInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Marija Mladenović, dr sci medpedijatar neonatolog, primarijusZdravstveni centar Valjevo
Hajrija Mujović Zornić, dr sci mednaučni savetnik profesor po pozivu Pravnog fakulteta i profesor na master studijama Medicinskog fakulteta Univerziteta u BeograduInstitut društvenih nauka Univerziteta u Beogradu
Branimir Nestorović, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beograduvanredni član Akademije medicinskih nauka Srpskog lekarskog društva pedijatar pulmologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Zorica Nešić, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogra-du, Institut za farmakologiju, kliničku farmakologiju i toksikologiju
Dejan Nikolić, dr sci medasistent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogra-dufizijatarUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Dimitrije Nikolić, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar neurologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Miloš Nikolić, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u BeogradudermatovenerologKlinika za dermatovenerologiju Kliničkog centra Srbi-je, Beograd
Tatjana Nikolić, dr sci medpedijatar neonatolog, primarijusKlinika za ginekologiju i akušerstvo Kliničkog centra Srbije, Beograd
Slobodan Obradović, dr sci medredovni profesor Fakulteta medicinskih nauka Univer-ziteta u Kragujevcupedijatar neurologKlinika za pedijatriju Kliničkog centra u Kragujevcu
Dragica Odalović, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Prištini sa sedištem u kosovskoj Mitrovici pedijatar neurologKBC Priština-Kos.Gračanica
Vojislav Parezanović, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu pedijatar kardiologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Srđan Pašić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar klinički imunologInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
XXIX
Mirjana Pavićević, dr sci medredovni profesor Fakulteta medicinskih nauka Univer-ziteta u Kragujevcupedijatar nefrologDečja klinika Kliničkog centra u Kragujevcu
Sonja Pavlović, dr sci mednaučni savetnikInstitut za molekularnu genetiku i genetičko inženjer-stvo, Univerzitet u Beogradu
Amira Peco-Antić, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar nefrologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Ljiljana Pejčić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Nišupedijatar kardiologDečja interna klinika Kliničkog centra u Nišu
Milica Pejović-Milovančević, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradudečji psihijatarInstitut za mentalno zdravlje, Beograd
Momčilo Perić, dr sci medredovni profesor, Medicinski fakultet Priština – Kosov-ska Mitrovicapedijatar gastroenterohepatologPedijatrijska klinika Medicinskog fakulteta Priština sa sedištem u Kosovskoj Mitrovici
Vojislav Perišić, dr sci med, FRCP (UK)redovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar gastroenterohepatologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Miroslava Pervulov, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beograduginekolog akušerKlinika za ginekologiju i akušerstvo Kliničkog centra Srbije, Beograd
Ivana Petronić Marković, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu fizijatarUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Svetlana Popadić, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u BeogradudermatovenerologKlinika za dermatovenerologiju Kliničkog centra Srbi-je, Beograd
Sergej Prijić, dr sci medasistent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu pedijatar kardiologInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije “Dr Vukan Čupić”, Beograd
Milica Prostran, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Institut za farmakologiju, kliničku farmako-logiju i toksikologiju, Beograd
Nedeljko Radlović, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beograduredovni član Akademije medicinskih nauka Srpskog lekarskog društva pedijatar gastroenterohepatolog i nutricionistaUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Zoran Radojičić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradudečji hirurgUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Silvija Sajić, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar endokrinolog Univerzitetska dečja klinika, Beograd,
Adrijan Sarajlija, dr sci medasistent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogra-dupedijatar metabolog/klinički genetičarInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije “Dr Vukan Čupić”, Beograd
Đorđe Savić, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradudečji hirurgInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije “Dr Vukan Čupić”, Beograd
Katarina Sedlecky, dr sci medspecijalista ginekologije i akušerstvaInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije “Dr Vukan Čupić”, Beograd
Dušica Simić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u BeograduanesteziologUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Sanja Sinđić-Antunović, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradudečji hirurgUniverzitetska dečja klinika, Beograd
XXX
Anđelka Slavković, dr sci medprofesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Nišudečji hirurgKlinika za dečiju hirurgiju KC Niš
Aleksandar Sretenović, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradudečji hirurgUniverzitetska dečja klinika, Beograd
Mila Stajević Popović, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradudečji kardiohirurgInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Hristina Stamenković, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Nišupedijatar klinički imunologDečja interna klinika Kliničkog centra u Nišu
Predrag Stanković, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u BeograduotorinolaringologKlinika za otorinolaringologiju i maksilofacijalnu hi-rurgiju, Klinički centar Srbije, Beograd
Sandra Stanković, dr sci medpedijatar endokrinologDečja interna klinika Kliničkog centra u Nišu
Zoran Stanković, dr sci med; naučni saradnikspecijalista ginekologije i akušerstva,supspecijalista dečije i adolescentne ginekologijeInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije “Dr Vukan Čupić, Beograd
Aleksandra Stojadinović, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom SadupedijatarInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Radan Stojanović, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u BeograduInstitut za farmakologiju, kliničku farmakologiju i toksikologiju, Beograd
Vesna Stojanović, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadupedijatar nefrologInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Ljiljana Šaranac, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Nišupedijatar endokrinologDečja interna klinika Kliničkog centra u Nišu
Dejan Škorić, dr sci medvanredi profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar hematologUniverzitetska dečija klinika, Beograd
Zoran Todorović, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Institut za farmakologiju, kliničku farmako-logiju i toksikologiju, Beogradspecijalista kliničke farmakologije KBC „Bežanijska kosa”, Beograd
Aleksandar Trivić, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu specijalista maksilofacijalni hirurg i otorinolaringologKlinika za otorinolaringologiju i maksilofacijalnu hi-rurgiju Kliničkog centra Srbije, Beograd
Jan Varga, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadudečji hirurgInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Brankica Vasiljević, dr sci medneonatologKlinika za ginekologiju i akušerstvo Kliničkog centra Srbije, Beograd
Jovan Vlaški, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadupedijatar endokrinolog Institut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad
Jelena Vojinović, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Nišupedijatar reumatologDečja interna klinika Kliničkog centra u Nišu
Katarina Vučićević, dr sci meddocent Farmaceutskog fakulteta Univerziteta u Beograduspecijalista kliničke farmacijeKatedra za farmakokinetiku i kliničku farmaciju
Ana Vujic, dr sci medvanredni profesor Fakulteta medicinskih nauka Uni-verziteta u Kragujevcupedijatar nefrologKlinika za pedijatriju Kliničkog centra u Kragujevcu
XXXI
Dragana Vujić, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedijatar hematologInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „dr Vukan Čupić“
Vojkan Vukadinović, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradudečji hirurgUniverzitetska dečija klinika, Beograd
Vladislav Vukomanović, dr sci medvanredni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradupedjatar kardiologInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Biljana Vuletić, dr sci medvanredni profesor Fakulteta medicinskih nauka Uni-verziteta u Kragujevcu pedijatar gastroenterologKlinika za pedijatriju Kliničkog centra u Kragujevcu
Dragan Zamaklar, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu dečji hirurgUniverzitetska dečija klinika, Beograd
Dragan Zdravković, dr sci medpedijatar endokrinologredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beograduvanredni član Akademije medicinskih nauka Srpskog lekarskog društva Institut za zdravstvenu zaštittu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd
Saša Živić, dr sci medredovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Nišupedijatar endokrinologDečja interna klinika Kliničkog centra u Nišu
Dragana Živković, dr sci meddocent Medicinskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadudečji hirurg i urologInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvo-dine, Novi Sad