Paletni Sistem Transporta (1)

Multimodalni transport Multimodalni transport

PALETNI SISTEM PALETNI SISTEM TRANSPORTATRANSPORTA

FSK Sarajevo, 2013. Prof.dr F. KisoFSK Sarajevo, 2013. Prof.dr F. Kiso

KRATAK SADRŢAJKRATAK SADRŢAJ

Osnovni pojmovi o paletnom sistemu Osnovni pojmovi o paletnom sistemu (paleta, vrste paleta, paletizacija)(paleta, vrste paleta, paletizacija)

Tehnička baza paletnog sistema Tehnička baza paletnog sistema

Osnovi elementi standardizacije u Osnovi elementi standardizacije u paletnom lancupaletnom lancu

PrednostiPrednosti i nedostacii nedostaci PALETIZACIJE PALETIZACIJE ––PALETNOG SISTEMAPALETNOG SISTEMA

Osnovni pojmovi o Osnovni pojmovi o paletnom sistemupaletnom sistemu Pod sistemom Pod sistemom p a l e t i z a c i j ep a l e t i z a c i j e

podrazumjeva se skup tehničkih podrazumjeva se skup tehničkih sredstava, uređaja ili pomagala sredstava, uređaja ili pomagala potrebnih za manipulisanje, prijevoz, potrebnih za manipulisanje, prijevoz, skladištenje i izlaganje proizvoda u skladištenje i izlaganje proizvoda u trgovini, a može se upotrebiti u trgovini, a može se upotrebiti u industrijskom i spoljnom transportu.industrijskom i spoljnom transportu.

Tehničku bazu sistema paletizacije Tehničku bazu sistema paletizacije činečine paletepalete, , transportnotransportno--manipulativna manipulativna mehanizacija i uređaji (paletizeri i mehanizacija i uređaji (paletizeri i depaletizeri). depaletizeri).

Osnovni pojmovi o Osnovni pojmovi o paletnom sistemupaletnom sistemu

PaletaPaleta kao pomoćno sredstvo kao pomoćno sredstvo predstavlja najmanju univerzalnu predstavlja najmanju univerzalnu tovarnu jedinicu multimodalnog tovarnu jedinicu multimodalnog transporta (TMJ transporta (TMJ –– LU). LU).

Palete se dijele prema kriterijima:Palete se dijele prema kriterijima:

Prema vrsti materijala od koga su Prema vrsti materijala od koga su izrađene,izrađene,

Prema namjeni iPrema namjeni i

Prema konstruktivnim karakteristikama. Prema konstruktivnim karakteristikama.

Definicija paleteDefinicija palete

„„PaletaPaleta je pomoćno sredstvo koje je pomoćno sredstvo koje omogućava obrazovanje unificiranih omogućava obrazovanje unificiranih tovarnih, transportnih, skladišnih i tovarnih, transportnih, skladišnih i prodajnih jedinica, kao i primjenu prodajnih jedinica, kao i primjenu visokoproizvodne mehanizacije za visokoproizvodne mehanizacije za njihovo formiranje, rasformiranje i njihovo formiranje, rasformiranje i manipulisanje.“ manipulisanje.“

Paleta kao prenosno Paleta kao prenosno sredstvo sredstvo

Manipulacija, prevoženje i skladištenje Manipulacija, prevoženje i skladištenje proizvoda može se realizovati paletama proizvoda može se realizovati paletama i sistemom paletizacije na relaciji:i sistemom paletizacije na relaciji:

pakovanje proizvoda pakovanje proizvoda –– skladištenje;skladištenje;

proizvodnja proizvodnja –– raspodjela raspodjela –– potrošnja;potrošnja;

pretovar proizvoda iz vozila u vozilo, iz pretovar proizvoda iz vozila u vozilo, iz skladišta na vozilo i obratno,skladišta na vozilo i obratno,

i iz skladišta na mjesto prodaje;i iz skladišta na mjesto prodaje;

transport različitim prevoznim transport različitim prevoznim sredstvima.sredstvima.

Podjela paleta prema vrsti Podjela paleta prema vrsti materijala od koga su izraĎenematerijala od koga su izraĎene

MMetalne,etalne,

Drvene,Drvene,

Plastične,Plastične,

Gumene iGumene i

Kombinacija više vrsta materijala Kombinacija više vrsta materijala

Podjela prema namjeni i Podjela prema namjeni i konstruktivnim karakteristikamakonstruktivnim karakteristikama

Prema namjeni palete dijelimo na:Prema namjeni palete dijelimo na:

Univerzalne iUniverzalne i

SpecijalneSpecijalne

Prema konstruktivnim karakteristikama:Prema konstruktivnim karakteristikama:

Ravne (bez nadgradnje)Ravne (bez nadgradnje)

Palete sa nadgradnjomPalete sa nadgradnjom

I I –– sklopive II sklopive II –– box paletebox palete

-- nerasklopive nerasklopive -- stubne paletestubne palete

Box palete takođe možemo podijeliti na:Box palete takođe možemo podijeliti na:

Mrežaste box palete iMrežaste box palete i

Sandučaste box paleteSandučaste box palete

Ravne palete Ravne palete

Ravna paleta je ravna (najčešće Ravna paleta je ravna (najčešće drvena) podloga sa ili bez nožica, na drvena) podloga sa ili bez nožica, na koju se slažu pojedini komadi robe u koju se slažu pojedini komadi robe u cilju realizacije jedinstvene tovarne cilju realizacije jedinstvene tovarne jedinice kojom se može lako i brzo jedinice kojom se može lako i brzo manipulisati pomoću viljuškara.manipulisati pomoću viljuškara.

Ravne paleteRavne palete

Međunarodna željeznička unija je u Međunarodna željeznička unija je u cilju što veće tipizacije i unifikacije, cilju što veće tipizacije i unifikacije, kao najpogodnije preporučila palete kao najpogodnije preporučila palete dimenzija:dimenzija:

800 x 1200 mm800 x 1200 mm

1000 x 1200 mm1000 x 1200 mm

Sve univerzalne ravne palete imaju Sve univerzalne ravne palete imaju standardnu izvedbu (ISO) i navedene standardnu izvedbu (ISO) i navedene dimenzije.dimenzije.

Poz.na

slici

1.

Broj kom Naziv dijela Dužina

(mm)

Širina

(mm)

Visina

(mm)

Zapremina

drveta(m3)

1 1 ivična daska 1200 145 22 0,007656

2 2 doivična daska 1200 100 22 0,005280

3 1 srednja daska 1200 145 22 0,003828

4 2 ivična podnožica 1200 145 22 0,005280

5 1 srednja podnožica 1200 145 22 0,003828

6 3 prečnica 800 145 22 0,007656

7 3 srednja

nožica(međupodnica)

145 145 78 0,004920

8 6 ivična

nožica(međupodnica)

145 100 78 0,006786


Osim univerzalnih ravnih paleta dimenzija Osim univerzalnih ravnih paleta dimenzija 800 x 1200 mm i 1000x1200 mm, u 800 x 1200 mm i 1000x1200 mm, u eksploataciji se nalaze i ravne palete eksploataciji se nalaze i ravne palete sledećih dimenzija:sledećih dimenzija:

–– 800 mm x 1000 mm800 mm x 1000 mm

–– 1000 mm x 1000 mm1000 mm x 1000 mm

–– 1200 mm x 1600 mm1200 mm x 1600 mm

–– 1200 mm x 1800 mm.1200 mm x 1800 mm.


S obzirom na mogućnosti zahvatanja i S obzirom na mogućnosti zahvatanja i primjene, ravne palete se raščlanjuju primjene, ravne palete se raščlanjuju na palete sa:na palete sa:

–– jednim otvorom i dva ulaza,jednim otvorom i dva ulaza,

–– dva otvora i četiri ulaza,dva otvora i četiri ulaza,

–– jednom nosećom površinom,jednom nosećom površinom,

–– dve noseće površine i nadve noseće površine i na

–– specijalne ravne paletespecijalne ravne palete

Boks Boks -- palete palete

Palete sa nadgradnjom koje su Palete sa nadgradnjom koje su standardne izvedbe moraju standardne izvedbe moraju zadovoljavati tehničke i konstruktivne zadovoljavati tehničke i konstruktivne zahtjeve tzv EURO BOX PALETE.zahtjeve tzv EURO BOX PALETE.

Ukoliko odstupaju od standardne Ukoliko odstupaju od standardne izvedbe, ove palete moraju imati izvedbe, ove palete moraju imati precizno specificirane tehničke precizno specificirane tehničke karakteristikekarakteristike

Boks Boks -- paletepalete

Tehnički podaci za EURO BOX:Tehnički podaci za EURO BOX:1.1. Spoljne dimenzije: 1200x1000x990 mmSpoljne dimenzije: 1200x1000x990 mm2.2. Spoljna zapremina: 1,164 mSpoljna zapremina: 1,164 m33

3.3. Unutrašnje dimenzije: 1100x910x785 mmUnutrašnje dimenzije: 1100x910x785 mm4.4. Unutrašnja zapremina: 0,792 mUnutrašnja zapremina: 0,792 m33

5.5. Sopstvena težina: 145 kgSopstvena težina: 145 kg6.6. Maksimalna nosivost: 1000 kgMaksimalna nosivost: 1000 kg7.7. Površina za odlaganje: 1,200 mPovršina za odlaganje: 1,200 m2 2

8.8. Slaganje u visinu: max. 6 paletaSlaganje u visinu: max. 6 paleta9.9. Max. Težina slaganja: 6900 kg Max. Težina slaganja: 6900 kg

Specijalne palete sa nadgradnjom moraju imati Specijalne palete sa nadgradnjom moraju imati standardizirano postolje zbog mogućnosti standardizirano postolje zbog mogućnosti zahvatanja i manipulacije.zahvatanja i manipulacije.

Boks Boks -- paletepalete

Standardizovane boks Standardizovane boks –– palete koje se palete koje se koriste na željeznicama prikazane su koriste na željeznicama prikazane su na slikama na slikama

Mreţasta boks Mreţasta boks –– paleta paleta (PUL) (PUL)

PUL PUL –– mrežasta boks mrežasta boks -- paleta služi paleta služi prvenstveno za paletizaciju manjih prvenstveno za paletizaciju manjih nepovezanih predmeta, odnosno nepovezanih predmeta, odnosno takvih koji se zbog svojih osobina i takvih koji se zbog svojih osobina i oblika ne mogu slagati jedan na drugi.oblika ne mogu slagati jedan na drugi.

Mreţasta boks Mreţasta boks –– paleta paleta (PUL)(PUL)

Ova paleta ima sljedeće tehničko Ova paleta ima sljedeće tehničko ––ekonomske karakteristike:ekonomske karakteristike:

–– može se koristiti kao skladišna jedinicamože se koristiti kao skladišna jedinica

–– pokretni je skladišni pregradakpokretni je skladišni pregradak

–– smanjuje transportna oštečenja zbog smanjuje transportna oštečenja zbog mehaničkog manipulisanja i mehaničkog manipulisanja i

–– omogućava bolje korištenje prostora omogućava bolje korištenje prostora prilikom skladištenja. prilikom skladištenja.

Sandučaste boks Sandučaste boks –– palete palete

Postoji mnogo vrsta i tipova boksPostoji mnogo vrsta i tipova boks--paleta. Mogu biti zatvorene (sa paleta. Mogu biti zatvorene (sa poklopcem) i otvorene, sa poklopcem) i otvorene, sa mogućnošću slaganja odnosno mogućnošću slaganja odnosno sklapanja što doprinosi racionalizaciji sklapanja što doprinosi racionalizaciji transporta praznih paleta. transporta praznih paleta.

Ako je paleta složiva, tada je visina Ako je paleta složiva, tada je visina prazne sklopljene palete 390 mmprazne sklopljene palete 390 mm

Za rasute terete ili za sitnije komade Za rasute terete ili za sitnije komade prave se sandučaste metalne palete sa prave se sandučaste metalne palete sa dnom na otvaranje, što ubrzava dnom na otvaranje, što ubrzava pražnjenje paleta, a posebno sitnih pražnjenje paleta, a posebno sitnih metalnih komada. metalnih komada.

Kao podloga za sve vrste sandučastih i Kao podloga za sve vrste sandučastih i stubnih paleta mogu da posluže ravne stubnih paleta mogu da posluže ravne palete. palete.

U Evropi i u svijetu primjenjuju se U Evropi i u svijetu primjenjuju se sljedeći tipovi boks sljedeći tipovi boks –– paleta:paleta:

–– bez poklopcabez poklopca

–– sa poklopcemsa poklopcem

–– specijalne boks specijalne boks –– palete izrađene od lima palete izrađene od lima

–– složljive boks složljive boks –– palete palete

PRORAČUN POTREBNOG BROJA PRORAČUN POTREBNOG BROJA PALETAPALETA

Bp – potreban broj paleta

Q – ukupna količina robe (Mp/god)

q – prosječna težina robe na jednoj paleti (Mp)

Ik – koeficijent povećanja inventarskog broja paleta

Drvene palete - Ik = 1,1

Metalne i box palete - Ik = 1,03

Op – prosječan broj obrta u godini (Rd / top)

TROŠKOVI NABAVKE PALETATROŠKOVI NABAVKE PALETA

N – dnevni obim proizvodnje,

top – vrijeme obrta palete,

cp – jedinična cijena paleta

TROŠKOVI NABAVKE PALETATROŠKOVI NABAVKE PALETA

CCprpr –– troškovi paletizacije po jedinici proizvodatroškovi paletizacije po jedinici proizvoda

N N –– dnevni obim proizvodnjednevni obim proizvodnje

T T –– broj radnih dana (242broj radnih dana (242--250)250)

ttpp –– vijek trajanja palete (prosječan vijek trajanja iznosi 7 godina uzvijek trajanja palete (prosječan vijek trajanja iznosi 7 godina uz

prosječnu stopu amortizacije od 14,3 (%)prosječnu stopu amortizacije od 14,3 (%)

TransportnoTransportno--manipulativna oprema manipulativna oprema za sistem paletizacijeza sistem paletizacije

Elektro kolica (karete) sa prikolicama;Elektro kolica (karete) sa prikolicama;

Vozila sa platformom za odlaganje paleta;Vozila sa platformom za odlaganje paleta;

FTSFTS--induktivno vođena vozila sa prikolicama;induktivno vođena vozila sa prikolicama;

Razne vrste sredstava kontinuiranog Razne vrste sredstava kontinuiranog transporta (RB, konvejeri);transporta (RB, konvejeri);

Manipulativna oprema sa povremenim Manipulativna oprema sa povremenim djelovanjem (dizalice) idjelovanjem (dizalice) i

VILJUŠKARI. VILJUŠKARI.

Viljuškar je mehanizovano Viljuškar je mehanizovano manipulaciono sredstvo, snabdjeveno manipulaciono sredstvo, snabdjeveno specijalnim viljuškama, koje podilaze specijalnim viljuškama, koje podilaze ispod palete ili podesnog komada ispod palete ili podesnog komada nepaletizovane robe, podižući ga ili nepaletizovane robe, podižući ga ili spuštajući, u cilju prenošenja sa jednog spuštajući, u cilju prenošenja sa jednog mjesta na drugo radi uskladištenja, mjesta na drugo radi uskladištenja, utovara, istovara ili pretovara. utovara, istovara ili pretovara.


Viljuškari se mogu podijeliti na dvije Viljuškari se mogu podijeliti na dvije osnovne grupe:osnovne grupe:

–– ručni viljuškari iručni viljuškari i

–– motorni viljuškari.motorni viljuškari.

Ručni mogu biti hidraulični ručni i elektro Ručni mogu biti hidraulični ručni i elektro ručniručni

Motorni se dijele prema pogonu na Motorni se dijele prema pogonu na elektro, dizel, plinske i benzinskeelektro, dizel, plinske i benzinske


Ručni viljuškariRučni viljuškari

Hidrauličnim uređajem, koji je ugrađen u Hidrauličnim uređajem, koji je ugrađen u sam viljuškar, paleta se može podići za 10 sam viljuškar, paleta se može podići za 10 ––12 cm. 12 cm.

Pomoću fizičke snage radnika vrši se prenos Pomoću fizičke snage radnika vrši se prenos palete sa jednog na drugo mesto, odnosno palete sa jednog na drugo mesto, odnosno utovar, istovar ili pretovar. utovar, istovar ili pretovar.

Ručni viljuškari mogu da budu i na električni Ručni viljuškari mogu da budu i na električni pogon (elektropogon (elektro--ručni viljuškari), što ubrzava ručni viljuškari), što ubrzava i olakšava manipulaciju tereta. i olakšava manipulaciju tereta.

Motorni viljuškariMotorni viljuškari

Pomoću motornog viljuškara paleta se može Pomoću motornog viljuškara paleta se može podići u visinu od nekoliko metara u cilju podići u visinu od nekoliko metara u cilju smještaja jedne na drugu u više redova, smještaja jedne na drugu u više redova, slaganja u regale skladišta ili prenošenja sa slaganja u regale skladišta ili prenošenja sa jednog na drugo mjesto, kao i utovara, jednog na drugo mjesto, kao i utovara, istovara ili pretovara. istovara ili pretovara.

Motorni viljuškari rade na električni, Motorni viljuškari rade na električni, benzinski i dizel pogon. benzinski i dizel pogon.

Odabir tipa i izvedbe viljuškaraOdabir tipa i izvedbe viljuškara

Za odabir odgovarajućih viljuškara Za odabir odgovarajućih viljuškara potrebno je:potrebno je:

1.1. Odrediti potreban broj viljuškara za Odrediti potreban broj viljuškara za izvršenje određenog obima izvršenje određenog obima transportnotransportno--manipulativnih zadatakamanipulativnih zadataka

2.2. Utvrditi prohodnost viljuškara:Utvrditi prohodnost viljuškara:

-- Karakteristike radnog prostora,Karakteristike radnog prostora,

-- Karakteristike pretovarnih rampi iKarakteristike pretovarnih rampi i

-- Karakteristike vrata i prolaza.Karakteristike vrata i prolaza.

Potrban broj viljuškara utvrđuje se tako što Potrban broj viljuškara utvrđuje se tako što se proizvod broja ciklusa i utvrđenog se proizvod broja ciklusa i utvrđenog vremena jednog ciklusa dijeli sa efektivnim vremena jednog ciklusa dijeli sa efektivnim radnim vremenom jednog viljuškara (320radnim vremenom jednog viljuškara (320--350 min).350 min).

Karakteristike radnog prostora zavise od Karakteristike radnog prostora zavise od tipa i izvedbe viljuškara. Proizvođači tipa i izvedbe viljuškara. Proizvođači viljuškara daju za svoj proizvodni program viljuškara daju za svoj proizvodni program osnovne karakteristike radnog prostora kao osnovne karakteristike radnog prostora kao obavezan dodatak uz tehničkoobavezan dodatak uz tehničko--eksploatacione karakteristike viljuškara.eksploatacione karakteristike viljuškara.


Karakteristike radnog prostora sagledavaju Karakteristike radnog prostora sagledavaju se kroz sljedeće pokazatelje:se kroz sljedeće pokazatelje:

1.1. Dozvoljeni uzdužni nagib: UN=8Dozvoljeni uzdužni nagib: UN=8--10%10%

UN=12UN=12--15%15%

2.2. Radijus okretanja viljuškaraRadijus okretanja viljuškara

3.3. Širina radnog prostoraŠirina radnog prostora--utvrđuje se u utvrđuje se u zavisnosti od toga da li je širina zavisnosti od toga da li je širina manipulisanih paleta manja ili veća od manipulisanih paleta manja ili veća od širine viljuškara širine viljuškara


Pretovarne rampe mogu biti:Pretovarne rampe mogu biti:

1.1. Bočne ili čeoneBočne ili čeone

2.2. Stabilne ili mobilneStabilne ili mobilne

Svaka od navedenih vrsta pretovarnih rampi Svaka od navedenih vrsta pretovarnih rampi mora biti dimenzionirana što podrazumijeva mora biti dimenzionirana što podrazumijeva utvrđivanje: širine rampe, visine (izbor utvrđivanje: širine rampe, visine (izbor prelaznica), nagiba (podužnog i poprečnog), prelaznica), nagiba (podužnog i poprečnog), kao i dužine rampe koja će zavisiti od kao i dužine rampe koja će zavisiti od karakteristika sredstava spoljnog transportakarakteristika sredstava spoljnog transporta


Izboru određenog tipa i izvedbe viljuškara Izboru određenog tipa i izvedbe viljuškara predhodi i analiza prostora u kome će viljuškar predhodi i analiza prostora u kome će viljuškar raditi, posebno karakteristike vrata i prolaza:raditi, posebno karakteristike vrata i prolaza:

1.1. Širina vrata i prolazaŠirina vrata i prolaza--Min. Širina vrata za Min. Širina vrata za prolazak viljuškara u jednom smjeru je 2,6m,a prolazak viljuškara u jednom smjeru je 2,6m,a ukoliko se planira dvosmjerno kretanje 3,6 mukoliko se planira dvosmjerno kretanje 3,6 m

2.2. Visina vrata i prolaza Visina vrata i prolaza –– zavisi od visine zavisi od visine teleskopa u uvučenom položaju, za teleskopa u uvučenom položaju, za standardne izvedbe viljuškara iznosi Min.3,2 m standardne izvedbe viljuškara iznosi Min.3,2 m Ukoliko se predviđa prolaz kamiona i vagona, Ukoliko se predviđa prolaz kamiona i vagona, Min. Visina ne smije viti ispod 4,0 m.Min. Visina ne smije viti ispod 4,0 m.


Dodatna oprema i ureĎaji Dodatna oprema i ureĎaji za sistem paletizacije za sistem paletizacije

Primjenom dodatne opreme omogućava se:Primjenom dodatne opreme omogućava se:–– transport različitih vrsta robe na paleti u većim količinamatransport različitih vrsta robe na paleti u većim količinama–– prilikom manipulisanja i transporta paletama, manje prilikom manipulisanja i transporta paletama, manje

rasipanje roberasipanje robe–– veće iskorištenje nosivosti paletaveće iskorištenje nosivosti paleta–– paletom je lakše manipulisanjepaletom je lakše manipulisanje–– slaganje paleta jedne na drugu, pri čemu se opterečenje slaganje paleta jedne na drugu, pri čemu se opterečenje

viših slojeva paleta prenosi na paletni nastavak , a ne na viših slojeva paleta prenosi na paletni nastavak , a ne na roburobu

–– sigurna i brza manipulacija paletizovanom robomsigurna i brza manipulacija paletizovanom robom–– efikasno iskorištenje cijele zapremine skladištaefikasno iskorištenje cijele zapremine skladišta–– široka primjena od uskladištenja prehrambenih proizvoda široka primjena od uskladištenja prehrambenih proizvoda

do svih vrsta industrijske robedo svih vrsta industrijske robe–– maksimalno osiguranje robe i ambalaže od oštečenjamaksimalno osiguranje robe i ambalaže od oštečenja–– jednostavno rukovanje paletama i nastavcima koji se, ako jednostavno rukovanje paletama i nastavcima koji se, ako

nisu u upotrebi, lako mogu složiti da ne zauzimaju nisu u upotrebi, lako mogu složiti da ne zauzimaju neznatan prostor. neznatan prostor.

UreĎaji za formiranje UreĎaji za formiranje (rasformiranje) paletne jedinice (rasformiranje) paletne jedinice

Postoji pet osnovnih metoda kojima se Postoji pet osnovnih metoda kojima se ostvaruje obrazovanje paletnih jedinica:ostvaruje obrazovanje paletnih jedinica:–– slaganjemslaganjem: međusobnim ukrštanjem kutija ili : međusobnim ukrštanjem kutija ili

vreća;vreća;–– ljepljenjemljepljenjem: vrelim rastvorom ljepka, trakama : vrelim rastvorom ljepka, trakama

ili samoljepljivim trakama koje se koriste za ili samoljepljivim trakama koje se koriste za povezivanje tovara međusobno i u odnosu na povezivanje tovara međusobno i u odnosu na paletu;paletu;

–– povezivanjempovezivanjem: konopcem, čeličnom žicom, : konopcem, čeličnom žicom, plastičnim trakama omotava se tovar u čvrst plastičnim trakama omotava se tovar u čvrst kompaktan teret na paleti;kompaktan teret na paleti;

–– pakovanjempakovanjem: drvenim ili metalnim sanducima, : drvenim ili metalnim sanducima, žičanim korpama itd.žičanim korpama itd.

–– folijamafolijama: postavljaju se preko tovara i paleta.: postavljaju se preko tovara i paleta.

•• PALETIZERI (PALETOMATI)PALETIZERI (PALETOMATI)

•• DEPALETIZERI (DEPALETOMATI)DEPALETIZERI (DEPALETOMATI)

U konstruktivnom smislu navedeni uređaji U konstruktivnom smislu navedeni uređaji predstavljaju kombinaciju različitih izvedbi predstavljaju kombinaciju različitih izvedbi transportera (trakasti, valjkasti, transportera (trakasti, valjkasti, pločasti,elevatori) i uređaja za pločasti,elevatori) i uređaja za automatizirano izvršenje svih operacija u automatizirano izvršenje svih operacija u procesu formiranja, odnosno rasformiranja procesu formiranja, odnosno rasformiranja paletne jedinice.paletne jedinice.


1.1. Horizontalno i vertikalno pomijeranje Horizontalno i vertikalno pomijeranje robe (jedinica pakovanja), praznih paleta robe (jedinica pakovanja), praznih paleta i punih paleta;i punih paleta;

2.2. Pozicioniranje paleta i jedinica pakovanja Pozicioniranje paleta i jedinica pakovanja za potrebe slaganja, brojanja i kontrole;za potrebe slaganja, brojanja i kontrole;

3.3. Slaganje jedinica pakovanja na palete iSlaganje jedinica pakovanja na palete i

4.4. Pričvršćivanje, odnosno osiguranje Pričvršćivanje, odnosno osiguranje složene robe koje se najčešće realizuje složene robe koje se najčešće realizuje obmotavanjem kompletne tovarne obmotavanjem kompletne tovarne jedinice PVC folijom.jedinice PVC folijom.


OSNOVNI ELEMENTI OSNOVNI ELEMENTI STANDARDIZACIJE U STANDARDIZACIJE U PALETNOM LANCU PALETNOM LANCU

Problematika koju treba Problematika koju treba standardizovati za svaku homogenu standardizovati za svaku homogenu grupu elemenata paletnog lanca grupu elemenata paletnog lanca obuhvata: paketizaciju, palete sa obuhvata: paketizaciju, palete sa dodatnom opremom, opremu, dodatnom opremom, opremu, površine za manipulisanje, prevozna površine za manipulisanje, prevozna sredstva itd.sredstva itd.

PakovanjePakovanje

utvrđivanje oblika, mjera, kvaliteta materijala i utvrđivanje oblika, mjera, kvaliteta materijala i načina provjeravanja kvaliteta za drvenu, metalnu, načina provjeravanja kvaliteta za drvenu, metalnu, papirnu i ambalažu od papirnih masa.papirnu i ambalažu od papirnih masa.

utvrđivanje metoda za ispitivanje napunjene utvrđivanje metoda za ispitivanje napunjene transportne ambalaže kao što su:transportne ambalaže kao što su:–– označavanje dijelova prilikom ispitivanjaoznačavanje dijelova prilikom ispitivanja–– uzimanje uzoraka i njihova priprema za ispitivanjeuzimanje uzoraka i njihova priprema za ispitivanje–– ispitivanje prema pritisku(slaganje), otpornosti prema ispitivanje prema pritisku(slaganje), otpornosti prema

vertikalnom i horizontalnom udaru, vibracijama, sabijanju, vertikalnom i horizontalnom udaru, vibracijama, sabijanju, dejstvu niskog pritiska, udaru vode i kotrljanjudejstvu niskog pritiska, udaru vode i kotrljanju

–– ispitivanje stabilnosti povezanih teretaispitivanje stabilnosti povezanih tereta–– utvrđivanje oznaka i simbola namjenjenih za označavanje utvrđivanje oznaka i simbola namjenjenih za označavanje

koji se odnose na rukovanje, skladištenje, transport tereta koji se odnose na rukovanje, skladištenje, transport tereta i osnovnih podataka u vezi sa kompletnom distribucijom i osnovnih podataka u vezi sa kompletnom distribucijom roberobe

–– utvrđivanje metoda za klasificiranje ambalaže, utvrđivanje metoda za klasificiranje ambalaže, grupisanjem ambalaže u familijegrupisanjem ambalaže u familije

Palete i dodatna oprema Palete i dodatna oprema za paleteza palete

Standardizacija u ovoj oblasti trebalo bi da Standardizacija u ovoj oblasti trebalo bi da se usmjeri na utvrđivanje:se usmjeri na utvrđivanje:–– osnovnih mjera, materijala i konstrukcijaosnovnih mjera, materijala i konstrukcija

–– oznaka i najvećih bruto oznaka i najvećih bruto –– masa povratnih i masa povratnih i nepovratnih kako ravnih tako i boks nepovratnih kako ravnih tako i boks –– paletapaleta

–– tehničkih uslova i metoda ispitivanja za provjeru tehničkih uslova i metoda ispitivanja za provjeru konstrukcije paletakonstrukcije paleta

–– osnovnih mjera i tehničkih uslova za tzv. Velike osnovnih mjera i tehničkih uslova za tzv. Velike palete (1200 x 1600 mm i 1200 x 1800 mm)palete (1200 x 1600 mm i 1200 x 1800 mm)

–– oblika, mjera i tehničkih uslova za izradu i oblika, mjera i tehničkih uslova za izradu i isporuku osnovnih elemenata za pričvrščivanje isporuku osnovnih elemenata za pričvrščivanje tereta, kao i mjesta pričvrščivanjatereta, kao i mjesta pričvrščivanja

Oprema za Oprema za manipulisanje(viljuškari)manipulisanje(viljuškari) Standardizacija u ovoj oblasti trebalo bi da se Standardizacija u ovoj oblasti trebalo bi da se

usmjeri na utvrđivanje:usmjeri na utvrđivanje:–– nosivostinosivosti–– uslove koje trebaju da ispunjavaju viljuškari za uslove koje trebaju da ispunjavaju viljuškari za

savlađivanje uspona i nagibasavlađivanje uspona i nagiba–– mjera za poprečni presjek i dužinu horizontalnog dijela mjera za poprečni presjek i dužinu horizontalnog dijela

kraka viljuški viljuškarakraka viljuški viljuškara–– uslova za izradu i ispitivanje kraka viljuške viljuškara sa uslova za izradu i ispitivanje kraka viljuške viljuškara sa

punim presjekompunim presjekom–– ispitivanja stabilnosti viljuškaraispitivanja stabilnosti viljuškara–– max. i stvarne nosivosti u zavisnosti od visine dizanja i max. i stvarne nosivosti u zavisnosti od visine dizanja i

navedenih odstupanja od težišta teretanavedenih odstupanja od težišta tereta–– simbola za komandne dijelove viljuškara za rukovanje simbola za komandne dijelove viljuškara za rukovanje

teretom, vozilom, kao i za njihovu informaciju i teretom, vozilom, kao i za njihovu informaciju i identifikacijuidentifikaciju

–– uslova koje moraju da ispunjavaju viljuškari za rad u uslova koje moraju da ispunjavaju viljuškari za rad u eksplozivnim i radioaktivnim sredinamaeksplozivnim i radioaktivnim sredinama

Suština, osnovna načela i ciljevi Suština, osnovna načela i ciljevi standardizacije paletnog lanca standardizacije paletnog lanca

Osnovni zadatak standardizacije u paletnom Osnovni zadatak standardizacije u paletnom transportnom lancu jeste da obezbjedi transportnom lancu jeste da obezbjedi kompatibilnost (podudrnost) svih bitnih kompatibilnost (podudrnost) svih bitnih elemenata u transportnom lancu i da elemenata u transportnom lancu i da obuhvati dva osnovna područja: obuhvati dva osnovna područja: –– skup tehnoloških elemenata koji realizuju skup tehnoloških elemenata koji realizuju

odgovarajuće TPS odgovarajuće TPS –– procese u paletnom procese u paletnom transprtnom lancu odnosno lancu distribucije i transprtnom lancu odnosno lancu distribucije i

–– tehnologiju i organizaciju sa podsistemima tehnologiju i organizaciju sa podsistemima upravljanja transportom, informisnja na području upravljanja transportom, informisnja na području transportnih procesa, transportnog prava i transportnih procesa, transportnog prava i transportne ekonomije, odnosno tarifnog transportne ekonomije, odnosno tarifnog sistema.sistema.

Problematika standardizacije u oblasti Problematika standardizacije u oblasti paletnog transportnog lanca je kompleksna i paletnog transportnog lanca je kompleksna i

uglavnom se svodi na sljedeće:uglavnom se svodi na sljedeće:

PROBLEMATIKA

STANDARDIZACIJ

E

U PALETNOM

TRANSPORTNOM

LANCU

TIPIZACIJA I

UNIFIKACIJA

DIMENZION

ALNI

PROBLEMI

PROBLEMI

KVALITETAZAŠTITA

SPORAZUM

JEVANJE

Standardizacijom paletnog lanca, odnosno Standardizacijom paletnog lanca, odnosno sistema paletizacije, ostvaruju se sljedeći sistema paletizacije, ostvaruju se sljedeći ciljevi:ciljevi:

tipizacija velikog broja različitih varijanti tipizacija velikog broja različitih varijanti elemenata transportnog lanca,elemenata transportnog lanca,

znatna ekonomska korist,znatna ekonomska korist,

veća bezbjednost i zaštita robe,veća bezbjednost i zaštita robe,

zaštita interesa korisnika,zaštita interesa korisnika,

mogućnost međunarodne razmjene,mogućnost međunarodne razmjene,

Lakše sporazumjevanje, odnosno Lakše sporazumjevanje, odnosno informisanje informisanje

Standardizacija elemenata paletnog Standardizacija elemenata paletnog transportnog lanca treba da bude zasnovana transportnog lanca treba da bude zasnovana na sljedećim osnovnim principima:na sljedećim osnovnim principima:

uprošćavanje, koje je nastalo kao rezultat svjesnog napora uprošćavanje, koje je nastalo kao rezultat svjesnog napora društva da se smanji broj varijanti nekog elementadruštva da se smanji broj varijanti nekog elementa

društvene i ekonomske aktivnosti, koje će se odvijati na bazi društvene i ekonomske aktivnosti, koje će se odvijati na bazi uzajamne saradnje svih zainteresovani učesnika u lancuuzajamne saradnje svih zainteresovani učesnika u lancu

pri donošenju standarda, akcija treba da se sastoji prvo u pri donošenju standarda, akcija treba da se sastoji prvo u selekciji, poslije koje slijedi utvrđivanje izabranog rješenja selekciji, poslije koje slijedi utvrđivanje izabranog rješenja na bazi više varijanti koje se analiziraju i vrednujuna bazi više varijanti koje se analiziraju i vrednuju

standardi se moraju pregledati u određenim vremenskim standardi se moraju pregledati u određenim vremenskim razmacima i revidirati razmacima i revidirati –– ako je potrebnoako je potrebno

pri standardizaciji jednog elementa ukazati na posljedice pri standardizaciji jednog elementa ukazati na posljedice standardizacije u čitavom sistemu standardizacije u čitavom sistemu –– lanculancu

standardu dati snagu propisa, pri čemu treba imati u vidu standardu dati snagu propisa, pri čemu treba imati u vidu prirodu standarda, nivo industrijalizacije, kao i zakone i prirodu standarda, nivo industrijalizacije, kao i zakone i uslove koji su bitni za društvo u kojem se standardi uslove koji su bitni za društvo u kojem se standardi pripremaju. pripremaju.

Kao primjer možemo navesti, da standardne palete Kao primjer možemo navesti, da standardne palete usklađene s proizvodima i sredstvima prevoza i usklađene s proizvodima i sredstvima prevoza i skladištenja u sistemu distribucije proizvoda, donose skladištenja u sistemu distribucije proizvoda, donose korisnicima sljedeće prednosti:korisnicima sljedeće prednosti:–– pojednostavljenje i olakšavanje prevoza i skladištenja pojednostavljenje i olakšavanje prevoza i skladištenja

proizvodaproizvoda

–– unapređenje poslovanja (ujednačavanjem ambalaže, unapređenje poslovanja (ujednačavanjem ambalaže, skladišnog prostora i mjesta izlaganja proizvoda)skladišnog prostora i mjesta izlaganja proizvoda)

–– skupljanje proizvoda u sisteme zbirnog prevozaskupljanje proizvoda u sisteme zbirnog prevoza

–– ekonomičnost prevoza, pretovara, skladištenja i slaganja ekonomičnost prevoza, pretovara, skladištenja i slaganja proizvodaproizvoda

–– lakše rukovanje zbog višeg stepena mehanizacije u sistemu lakše rukovanje zbog višeg stepena mehanizacije u sistemu paletizacije proizvodapaletizacije proizvoda

–– povećanje brzine obavljanja svih procesa u paletnom povećanje brzine obavljanja svih procesa u paletnom sistemusistemu

Standardizacija paletnog lanca Standardizacija paletnog lanca posmatrana s aspekta dimenzionalne posmatrana s aspekta dimenzionalne

koordinacijekoordinacije

Osnovni cilj koji standardizacija treba da Osnovni cilj koji standardizacija treba da zadovolji u paletnom lancu s aspekta zadovolji u paletnom lancu s aspekta dimenzionalne koordinacije jeste dimenzionalne koordinacije jeste ostvarenje potpune dimenzionalne ostvarenje potpune dimenzionalne usklađenosti, kao i tipizacija velikog usklađenosti, kao i tipizacija velikog broja tehnoloških elemenata koji broja tehnoloških elemenata koji realiziraju odgovarajuće zahtjeve u realiziraju odgovarajuće zahtjeve u lancu.lancu.

Dimenzionalna koordinacija u oblasti Dimenzionalna koordinacija u oblasti paletnog sistema zasniva se na paletnog sistema zasniva se na primjeni modul primjeni modul –– sistema.sistema.

Pod modul Pod modul –– sistemom palete sistemom palete podrazumjeva se podjela površine podrazumjeva se podjela površine palete ne one veličine koje osiguravaju palete ne one veličine koje osiguravaju njeno najracionalnije korištenje time njeno najracionalnije korištenje time što se razmjere ambalaže uklapaju u što se razmjere ambalaže uklapaju u veličine paleta veličine paleta

ModulModul--sistem zahtijeva da:sistem zahtijeva da:–– između pojedinih stepena grupisanja između pojedinih stepena grupisanja

postoji takav odnos koji grupisanjem ili postoji takav odnos koji grupisanjem ili rastavljanjem postojećih omogućava rastavljanjem postojećih omogućava stvaranje novih stepena ovih odnosa;stvaranje novih stepena ovih odnosa;

–– svaki stepen ukrupnjavanja predstavlja svaki stepen ukrupnjavanja predstavlja sadržinu za naredni, a transportni sud za sadržinu za naredni, a transportni sud za prethodni stepen;prethodni stepen;

–– idealna tovarna jedinica zadovoljava uslov idealna tovarna jedinica zadovoljava uslov da je istovremeno: jedinica proizvodnje = da je istovremeno: jedinica proizvodnje = jedinici skladištenja = jedinici transporta jedinici skladištenja = jedinici transporta = jedinici pretovara = jedinici prodaje = = jedinici pretovara = jedinici prodaje = logističkoj jedinici.logističkoj jedinici.

Racionalna primjena paleta u paletnom Racionalna primjena paleta u paletnom lancu postavlja određene zahtjeve u lancu postavlja određene zahtjeve u odnosu na druge elemente lanca kao odnosu na druge elemente lanca kao što je, na primjer, usklađenost:što je, na primjer, usklađenost:

–– paleta i dijelova koji je sačnjavajupaleta i dijelova koji je sačnjavaju

–– paleta sa drugim tovarnim jedinicamapaleta sa drugim tovarnim jedinicama

–– paleta sa transportnim sredstvima i paleta sa transportnim sredstvima i opremom za manipulisanje i skladištenje.opremom za manipulisanje i skladištenje.

Ovo je redosljed kojim se vrši usklađivanje Ovo je redosljed kojim se vrši usklađivanje palete sa ostalim elementima paletnog palete sa ostalim elementima paletnog lanca.lanca.

PALETE

AMBALAŽA

I PAKOVANJE

SREDSTVA I OPREMA

SKLADIŠTENJA

TRANSPORTNA

SREDSTVA

OPREMA ZA

MANIPULISANJE

KONTEJNERI I DRUGE

TOVARNE JEDINICE

PALETE

AMBALAŽA

I PAKOVANJE

SREDSTVA I OPREMA

SKLADIŠTENJA

TRANSPORTNA

SREDSTVA

OPREMA ZA

MANIPULISANJE

KONTEJNERI I DRUGE

TOVARNE JEDINICE

PALETE

AMBALAŽA

I PAKOVANJE

SREDSTVA I OPREMA

SKLADIŠTENJA

TRANSPORTNA

SREDSTVA

OPREMA ZA

MANIPULISANJE

KONTEJNERI I DRUGE

TOVARNE JEDINICE

PALETE

AMBALAŽA

I PAKOVANJE

SREDSTVA I OPREMA

SKLADIŠTENJA

TRANSPORTNA

SREDSTVA

OPREMA ZA

MANIPULISANJE

KONTEJNERI I DRUGE

TOVARNE JEDINICE

PALETA

OPREMA ZA

MANIPULISANJE

TRANSPORTNA

SREDSTVA

AMBALAŽA I

PAKOVANJE

SREDSTVA I

POSTROJENJA

SKLADIŠTA

TRGOVINA – MJESTO

IZLAGANJA PROIZVODA

KONTEJNERI I

DRUGE TOVARNE

JEDINICEPALETA

OPREMA ZA

MANIPULISANJE

TRANSPORTNA

SREDSTVA

AMBALAŽA I

PAKOVANJE

SREDSTVA I

POSTROJENJA

SKLADIŠTA

TRGOVINA – MJESTO

IZLAGANJA PROIZVODA

KONTEJNERI I

DRUGE TOVARNE

JEDINICE

Paletni lanacPaletni lanac Paletni lanac čine homogene grupe Paletni lanac čine homogene grupe

međusobno povezanih tehnoloških elemenatameđusobno povezanih tehnoloških elemenata

Potrebno je vršiti standardizaciju svih Potrebno je vršiti standardizaciju svih elemenata u skladu sa čitavim sistemomelemenata u skladu sa čitavim sistemom

Svaki element ima specifične karakteristike u Svaki element ima specifične karakteristike u pogledu dimenzija, kvaliteta, pouzdanosti, pogledu dimenzija, kvaliteta, pouzdanosti, mogućnosti izrade, bezbjednosti i trajnosti.mogućnosti izrade, bezbjednosti i trajnosti.

Standardizacija navedenih karakteristika vodi Standardizacija navedenih karakteristika vodi ka tipizaciji određenog elementa.ka tipizaciji određenog elementa.

Potpunu tipizaciju je teško postićiPotpunu tipizaciju je teško postići-- pristupa se pristupa se analizi i ocjeni nivoa standardizacije analizi i ocjeni nivoa standardizacije elemenata paletnog lancaelemenata paletnog lanca

Prednosti i nedostaci sistema Prednosti i nedostaci sistema

paletizacijepaletizacije Osnovne prednosti paletizacije u sistemu Osnovne prednosti paletizacije u sistemu

distribucije proizvoda su:distribucije proizvoda su:–– ekonomičnije poslovanje svih oblika prevoza, pretovara i ekonomičnije poslovanje svih oblika prevoza, pretovara i

skladištenja proizvoda;skladištenja proizvoda;–– maksimalno korišćenje sredstava prevoza i skladištenja;maksimalno korišćenje sredstava prevoza i skladištenja;–– bolja funkcionalna iskorišćenost i jeftinije opremanje bolja funkcionalna iskorišćenost i jeftinije opremanje

prodajnog prostora trgovine;prodajnog prostora trgovine;–– veća produktivnost rada i bolja organizacija u sistemu veća produktivnost rada i bolja organizacija u sistemu

distribucije;distribucije;–– veća brzina obavljanja svih radnih procesa u sistemu veća brzina obavljanja svih radnih procesa u sistemu

distribucije, dopreme i otpreme, prevoza na putu distribucije, dopreme i otpreme, prevoza na putu proizvoda od proizvodnje do potrošnje;proizvoda od proizvodnje do potrošnje;

–– kvalitetnije rukovanje, čuvanje i održavanje proizvoda;kvalitetnije rukovanje, čuvanje i održavanje proizvoda;–– niži troškovi poslovanja, veća konkurentnost trgovine na niži troškovi poslovanja, veća konkurentnost trgovine na

tržištu;tržištu;–– bolji uslovi prezentacije proizvoda na mestu prodaje.bolji uslovi prezentacije proizvoda na mestu prodaje.

Osnovni zadaci paletizacije u distribuciji Osnovni zadaci paletizacije u distribuciji proizvoda su:proizvoda su:–– da unapredi i uprosti distribuciju proizvoda;da unapredi i uprosti distribuciju proizvoda;–– da skrati lanac distribucije,da skrati lanac distribucije,–– da poveća produktivnost i stvori bolje uslove da poveća produktivnost i stvori bolje uslove

rada;rada;–– da pojednostavi rukovanje, prevoz, skladištenje i da pojednostavi rukovanje, prevoz, skladištenje i

izlaganje proizvoda;izlaganje proizvoda;–– da stvori uslove za racionalnije i ekonomičnije da stvori uslove za racionalnije i ekonomičnije

poslovanje svih učesnika u lancu distribucije poslovanje svih učesnika u lancu distribucije proizvoda;proizvoda;

–– da se maksimalno iskoriste raspoloživi prostori u da se maksimalno iskoriste raspoloživi prostori u toku ciklusa distribucije;toku ciklusa distribucije;

–– da rukovanje paletama bude jednostavno i da rukovanje paletama bude jednostavno i praktično, uz minimalni pretovar i manipulisanje. praktično, uz minimalni pretovar i manipulisanje.

Palete se u prevozu transportnim sredstvima Palete se u prevozu transportnim sredstvima moraju smjestiti tako:moraju smjestiti tako:–– da su učvršćene na vozilu kako se na njima ne bi da su učvršćene na vozilu kako se na njima ne bi

oštetili proizvodi;oštetili proizvodi;–– da prostor prevoznog sredstva bude najbolje da prostor prevoznog sredstva bude najbolje

iskorišten i po površini i po visini;iskorišten i po površini i po visini;–– da pri slaganju budu smeštene po vrstama da pri slaganju budu smeštene po vrstama

proizvoda i njihovim gabaritima;proizvoda i njihovim gabaritima;–– da se slažu u više redova (po visini), s tim da da se slažu u više redova (po visini), s tim da

dole uvijek budu one ravnih površina;dole uvijek budu one ravnih površina;–– da se mogu brzo utovariti i istovariti;da se mogu brzo utovariti i istovariti;–– da se u međuprostore, ako ih bude, smjeste tzv. da se u međuprostore, ako ih bude, smjeste tzv.

vazdušni jastuci, prazne palete, ili da se učvrste vazdušni jastuci, prazne palete, ili da se učvrste kako u prevozu ne bi bilo prevrtanja, trenja i kako u prevozu ne bi bilo prevrtanja, trenja i oštećenja proizvoda.oštećenja proizvoda.


paletizacijepaletizacije

Kod skladištenja proizvoda na Kod skladištenja proizvoda na paletama treba nastojati:paletama treba nastojati:

–– da se slaganjem paleta na paletu da se slaganjem paleta na paletu skladište što bolje iskoristi po visini,skladište što bolje iskoristi po visini,

–– da se u skladištima od njih mogu da se u skladištima od njih mogu napraviti tzv. skladišni skupovi ili nizovi, napraviti tzv. skladišni skupovi ili nizovi, raspoređeni prema vrstama proizvoda raspoređeni prema vrstama proizvoda koji su na njima.koji su na njima.

U distribuciji proizvoda paletu čine U distribuciji proizvoda paletu čine ekonomičnijom od običnog komadnog ekonomičnijom od običnog komadnog prevoza proizvoda sljedeće prednosti:prevoza proizvoda sljedeće prednosti:–– umesto da se prenosi i pretovara više umesto da se prenosi i pretovara više

kutija, prenosi se i pretovaruje jedna kutija, prenosi se i pretovaruje jedna paleta;paleta;

–– u sistemu distribucije proizvoda ostvaruje u sistemu distribucije proizvoda ostvaruje se bolja tehnologija i organizacija se bolja tehnologija i organizacija poslovanja;poslovanja;

–– prevoz i pretovar obavljaju se brže i prevoz i pretovar obavljaju se brže i kvalitetnije;kvalitetnije;

–– evidencija paleta i proizvoda na njima je evidencija paleta i proizvoda na njima je lakša i jednostavnija.lakša i jednostavnija.

Nedostaci paletnog sistema transporta:Nedostaci paletnog sistema transporta:

1.1. Povećanje mrtvog tereta u transportuPovećanje mrtvog tereta u transportu

2.2. Nemogućnost potpunog ukidanja Nemogućnost potpunog ukidanja vraćanja praznih paletavraćanja praznih paleta

3.3. Obavezno korištenje mehanizacije i Obavezno korištenje mehanizacije i postrojenja za utovar i istovar u čitavom postrojenja za utovar i istovar u čitavom paletnom lancu (od proizvođača do paletnom lancu (od proizvođača do potrošača)potrošača)


paletizacijepaletizacije

HVALA NA PAŢNJI!HVALA NA PAŢNJI!

NERVOZNI?!NERVOZNI?!

Paletni Sistem Transporta (1)

Documents

Transcript of Paletni Sistem Transporta (1)