Paleta europejskiej sztukiPaleta europejskiej sztuki

Lekcja poświęcona sztuce: malarstwu, Lekcja poświęcona sztuce: malarstwu, rzeźbie i stylom architektonicznym.rzeźbie i stylom architektonicznym.

Sztuka to podstawowy składnik kultury, jeden z zasadniczych sposobów uzewnętrzniania zdolności twórczych człowieka - zespół świadomych działań ludzkich, w wyniku których powstaje przedmiot estetyczny (np. obraz, rzeźba, budowla, film, utwór sceniczny bądź muzyczny), określany mianem dzieła lub dzieła sztuki.

Czym jest sztuka?Czym jest sztuka?

STYLE I ZABYTKI STYLE I ZABYTKI EUROPEJSKIEJ EUROPEJSKIEJ

ARCHITEKTURYARCHITEKTURY

Architektura starożytnej Grecji Architektura starożytnej Grecji (ramy czasowe - od VII w. p.n.e. do II w. p.n.e.)(ramy czasowe - od VII w. p.n.e. do II w. p.n.e.)

Trzy okresy: okres archaiczny - w architekturze wykształcił się

typ świątyni otoczonej kolumnadą, okres klasyczny - w tym okresie stworzono

kanony, które przez setki lat służyły artystom a w głównej mierze architektom,

okres hellenistyczny - architektura zdominowana została przez monumentalne budowle świeckie i sakralne, na dużą skalę zaczęto stosować formę arkady.

Trzy style architektoniczne w sztuce Trzy style architektoniczne w sztuce greckiejgreckiej

dorycki - główne jego cechy to surowość i prostota; kolumny bez bazy z głęboko żłobkowanym trzonem, prosta, składająca się jedynie z poduszki i płyty głowica, joński - kolumna z bazą o tępym żłobkowaniu ma głowice w kształcie ślimacznic – zwojów (wolut), fryz jest ciągły, koryncki - cechuje go bogactwo ornamentów; głowica kolumny uformowana jest na kształt stylizowanych liści akantu.

Te trzy style oparte są na tych samych zasadach symetrii i harmonii. Obowiązują w nich te same reguły konstrukcji, dlatego struktura brył jest dosyć podobna. Takie jednolite systemy konstrukcyjno-kompozycyjne nazywamy porządkami architektonicznymi.

Architektura starożytnego Rzymu Architektura starożytnego Rzymu (ramy czasowe – od II w. p.n.e. do IV w. n.e.)(ramy czasowe – od II w. p.n.e. do IV w. n.e.)

• architektura rzymska w dużym stopniu była wzorowana na dokonaniach Greków,

• Rzymianie dążąc do monumentalizmu,kładli zarazem nacisk na osiągniecie wrażenia różnorodności, bogactwa i reprezentacyjności,

• mając do dyspozycji cegły i cement, coraz bardziej komplikowali bryły budowli i same formy architektoniczne,

• Rzymianie byli także twórcami pomnika konnego,• w Rzymie wykształciły się dwa nowe porządki

architektoniczne: kompozytowy i toskański.

Architektura romańska Architektura romańska (ramy czasowe – od X do XIII wieku)(ramy czasowe – od X do XIII wieku)

• W tym okresie architektura miała prymat nad innymi dziedzinami sztuki,

• najwyższą rangę osiągnęła architektura sakralna,• główne cechy architektury tego okresu to:

masywność, przejrzysty układ brył, półkoliste wykroje okien i arkad, sklepienie krzyżowe (z zaznaczonymi przekątnymi

kwadratu),• Wnętrza budynków tonęły w mroku, ponieważ światło

wpadało do środka przez małe okienka.

Architektura gotycka Architektura gotycka (ramy czasowe – od XII wieku do XIV wieku)(ramy czasowe – od XII wieku do XIV wieku)

• Narodziła się we Francji w połowie XII wieku,• bardzo szybko swym zasięgiem objęła całą Europę,• cechą charakterystyczną budowli w tym stylu jest ich

niezwykła strzelistość,• zastosowanie systemu szkieletowego, który opierał

się na sklepieniu krzyżowo-żebrowym,• punktem centralnym miast zakładanych w XII wieku

był rynek, a ulice przecinały się w nich pod kątem prostym,

• od połowy XII wieku najwspanialszą budowlą stał się kościół, katedra.

Sztuka renesansu i manieryzmu Sztuka renesansu i manieryzmu (ramy czasowe – od końca XV wieku do XVII wieku)(ramy czasowe – od końca XV wieku do XVII wieku)

• Architektura renesansu zrodziła się na terenie Toskanii we Florencji,

• podstawową formą konstrukcyjną stał się łuk półkolisty,

• wróciło sklepienie kolebkowe i kopuła,• na bazie półkolistego łuku stosowano ulubioną formę

renesansu czyli arkadę,• w budowlach świeckich zaczęto stosować drewniane

stropy z profilowanymi i malowanymi belkami.

Architektura baroku i rokoka Architektura baroku i rokoka (ramy czasowe – od XVII do połowy XVIII wieku)(ramy czasowe – od XVII do połowy XVIII wieku)

• Barok pojawił się pod koniec XVI wieku we Włoszech,

• architektura reprezentująca ten okres jest monumentalna i jednocześnie pełna dynamizmu,

• płaszczyzna muru jest silnie rozczłonkowana, podzielona gzymsami, wielokrotnymi pilastrami i kolumnami,

• od fasad budynków bogatsze stały się wnętrza.

Rokoko Rokoko (ramy czasowe – lata 1720-1770)(ramy czasowe – lata 1720-1770)

• Rokoko to styl, który niekiedy uznawany był za ostatnią fazę baroku,

• narodził się we Francji,• fasady budynków pozostały klasyczne, • charakteryzowały się jednak większą swobodą,

lekkością oraz dekoracyjnością,• motywem dekoracyjnym był rocaille, • we wnętrzach dużą rolę odgrywały lustra,

złocenia, sztukaterie.

Architektura klasycystyczna Architektura klasycystyczna (ramy czasowe – od drugiej połowy XVIII wieku do (ramy czasowe – od drugiej połowy XVIII wieku do

pierwszej połowy XIX wieku)pierwszej połowy XIX wieku)

• Klasycyzm zainteresował się wzorcami starożytnymi,

• był on reakcją na wybujałe formy baroku i rokoka,

• formy klasyczne stosowano we wszystkich rodzajach budynków.

Architektura historyzmu i secesji Architektura historyzmu i secesji (ramy czasowe – koniec wieku XIX i początki XX wieku)(ramy czasowe – koniec wieku XIX i początki XX wieku)

• Historyzm przejawiał się głównie w tendencjach do korzystania ze stylów minionych epok (neorenesans, neobarok) lub poszczególnych elementów tych stylów (eklektyzm),

• charakteryzował się płynnością linii i bogactwem ornamentów,

• dekoracja była najczęściej niesymetryczna.

Architektura XX wiekuArchitektura XX wieku

• Bauhaus - jedna z najważniejszych szkół artystycznych XX wieku,

• jej przedstawiciele propagowali proste, kubiczne bryły pozbawione jakichkolwiek motywów dekoracyjnych,

• architekci tworzyli budynki o doskonale przemyślanym planie, z elewacjami posiadającymi harmonijne proporcje,

• wykorzystywali możliwości żelbetonowej konstrukcji, czego przykładem było całkowite przeszklenie ścian.

PREKURSORZY I KANONY PREKURSORZY I KANONY EUROPEJSKIEGO EUROPEJSKIEGO

MALARSTWAMALARSTWA

Początki malarstwaPoczątki malarstwa

• Za czas powstania malarstwa uważa się okres między 25 000 lat p.n.e. a 10 000 lat p.n.e.,

• malarstwo pierwotne było malarstwem jaskiniowym,• najczęstszym motywem, który archaiczni twórcy

umieszczali na swoich obrazach, były postacie zwierząt,

• człowiek na ściennych malowidłach widnieje bardzo rzadko,

• rysunki ryto na skale, a następnie kontur wypełniano farbą,

• podstawowym barwnikiem była ochra, która jest barwnikiem pochodzenia naturalnego.

Początki malarstwaPoczątki malarstwa

• jako podłoże malowidła wykorzystywano naturalną biel skały wapiennej,

• wśród środków artystycznych używanych przez prehistorycznych artystów najwcześniej pojawiła się kreska i linia,

• znaczącym środkiem wyrazu była także tzw. plama barwna,

• dużego znaczenia nabrał tzw. walor, czyli stopień jasności danej barwy.

Początki malarstwaPoczątki malarstwa

• zmianie ulegał sposób przedstawiania postaci, od schematycznych uproszczeń do coraz większego realizmu,

• w okresie prehistorycznym uwaga ściennych malarzy skupiała się głównie na oddaniu właściwego charakteru i ruchu zwierzęcia,

• wizerunki opracowywane były coraz dokładniej, proporcje były zgodne z naturą, występowała także duża liczba szczegółów.

Malarstwo greckieMalarstwo greckie

• Grecy wykonywali malowidła ścienne i stosowali technikę enkaustyki,

• technika ta polegała na pokrywaniu farbami, złączonych na gorąco z woskiem pszczelim, powierzchni marmuru, drewna lub kości,

• malarstwo greckie znane jest jedynie z opisów, jednakże wiadomo, iż było ono realistyczne, wiernie przedstawiające naturę.

Malarstwo rzymskieMalarstwo rzymskie

• Artyści dążyli do ukazania złudzenia trójwymiarowej przestrzeni na płaskiej powierzchni ściany,

• chcieli także wprowadzić do obrazu zjawisko światła padającego z jednej strony na przedmiot,

• Rzymianie rozwinęli i udoskonalili zaczerpnięte od Greków tematy i metody w dziedzinie malarstwa

Malarstwo romańskieMalarstwo romańskie

• Głównym jego przejawem była sztuka zdobienia ksiąg, czyli iluminatorstwo,

• rękopisy na pergaminie zdobione były całostronicowymi ilustracjami oraz ornamentem wokół tekstu,

• romańskie malarstwo ścienne zachowało się w postaci fresków suchych, którymi zdobione były ściany kościołów,

• malarstwo sztalugowe stosowano w malowaniu ołtarzy.

Malarstwo gotyckieMalarstwo gotyckie

• Wszystkie typowe cechy tego stylu znalazły odzwierciedlenie w malarstwie miniaturowym, które okres szczytowy swego rozwoju przeżywało w XIII i XIV wieku,

• kompozycja strony stworzonej w stylu gotyckim była zdyscyplinowana pod względem rytmiki pionów i zróżnicowana pod względem niespokojnej, obfitej dekoracji o motywach roślinnych,

• kolorystyka najznamienitszych obrazów tego okresu była zawsze bogata i utrzymana w radosnym nastroju.

Malarstwo gotyckie cd.Malarstwo gotyckie cd.

• Tematyką malarstwa gotyckiego było życie Marii, bądź innych świętych, a przede wszystkim sceny męki i śmierci Chrystusa,

• XV–wieczne malarstwo cechowało się międzynarodowym charakterem, co było wynikiem działalności szkół artystów, w których odbywał się nieprzerwany ruch oraz wymiana między tradycją włosko-bizantyjską a tradycją Europy Zachodniej i Północnej.

Malarstwo renesansoweMalarstwo renesansowe• Skupiło się w głównej mierze na scenach z

realnego, ziemskiego życia,• do typowych w okresie renesansu tematów

należały: Zwiastowanie, Madonna z dzieciątkiem, Św. Sebastian, Pokłon Trzech Króli, Ukrzyżowanie, Złożenie do grobu itp.,

• jedną z najliczniejszych grup obrazów tego okresu stanowiły portrety,

• artyści renesansowi jako pierwsi zwrócili uwagę na ręce, jako atrybut wiele mówiący o cechach portretowanej osoby.

Malarstwo renesansowe cd.Malarstwo renesansowe cd.

• sceny rodzajowe nie cieszyły się wielką popularnością wśród renesansowych malarzy,

• malowano także alegorie, które znane już były w starożytności,

• w zainteresowaniach artystów na pierwszy plan wysuwał się człowiek, a dokładnie piękno jego ciała, wartości intelektualne, wartość i godność osobista, moralność, wady i zalety itp., także zagadnienia iluzyjne przestrzeni w obrazie i świetle.

Malarstwo barokoweMalarstwo barokowe• Kontynuowało typowe i powszechne tematy: religijne,

mitologiczne, alegoryczne, portret,• styl barokowy to całkowite nowatorstwo, wyrażające

się wprowadzeniem sceny rodzajowej, pejzażu i martwej natury,

• do podstawowych zagadnień tego stylu należały: światło i ruch,

• kolorystyka barokowych obrazów jest bardzo zróżnicowana, rozciąga się ona od pełnej gamy czystych barw (jak u Rubensa czy Velazqueza) do gamy silnie zawężonej, złożonej z kilku zaledwie pokrewnych tonów.

RokokoRokoko

• Pojawiło się w sztuce malarskiej wraz z późnym barokiem czyli od początku wieku XVIII i trwało prawie do końca stulecia,

• zamiast form dynamicznych, występują kształty lekkie, nieregularne, subtelne, wytworne, pełne delikatności i elegancji,

• nowa tendencja przeciwstawiła się barokowi poprzez intymność formy, delikatność, asymetrie układów czy rozjaśnienie i oczyszczenie gamy barw.

Styl klasycystycznyStyl klasycystyczny

• dzieła kształtowano według zasad przyjętych z góry

• dotyczyły one intelektualnych reguł klasycznej, kompozycji, wyższości rysunku nad barwną plamą, barwę zaczęto traktować lokalnie, wyzbyto się przyzwyczajenia do silnych kontrastów,

• w klasycystycznym malarstwie przeważały tematy zaczerpnięte z historii starożytnej, niekiedy z mitologii oraz portrety,

• malarstwo klasycystyczne jednocześnie

obiektywizowało i upiększało rzeczywistość.

RomantyzmRomantyzm

• Cechowała go wolność tworzenia oraz brak uprzedzeń,• w procesie twórczym decydował czynnik wyobraźni,

fantazji, podświadomości,• styl romantyczny wielbił to co nietypowe i nieuchwytne,

• romantyczne malowidła były pełne ruchu i niepokoju,• podstawowym budulcem płaszczyzny w tym stylu nie

był kształt i linia, ale właśnie plama na ogół silnie nasyconej barwy.

Czasy impresjonizmuCzasy impresjonizmu

• Impresjonizm to wrażenie widoku, osoby, przedmiotu, a nie studiowanie szczegółów modela,

• sensem impresjonizmu było uchwycenie momentu, przelotnego odczucia,

• impresjoniści zwrócili uwagę na światło, na jego siłę przenikania koloru i kształtu z nim związanego,

• podjęli sceny z życia ulicy, portrety

pięknych kobiet, tancerek, krajobrazów.

KubizmKubizm• Zainicjowany został we Francji około 1906 roku przez

Picassa i Brauque`a i był kierunkiem malarstwa nowoczesnego,

• zrywał z tradycyjnym malarstwem będącym sztuką naśladowania,

• u podstaw kubizmu leży zasada, że obiekt malarski zostaje rozbity na szereg osobnych płaszczyzn, oglądanych w różnym oświetleniu, które następnie są przedstawiane obok siebie na płótnie,

• kubizm rozwinął się w trzech fazach: prekubistycznej (1906-1909), analitycznej (1909-1912), syntetycznej (od 1912/13).

Pop-artPop-art

• był jednym z najważniejszych zjawisk artystycznych w dziesięcioleciu 1960-1970,

• kierunek ten odrażał i budził gwałtowne protesty

• zabiegał o przeniesienie przedmiotów rzeczywistych w stylu informacji reklamowej przy zastosowaniu kodu kreskówki i plakatu,

• pokazywał tematy prosto, w złym smaku, wulgarność, brzydotę, ostre kolory czyli rzeczywistość.

RZEŹBA NA RZEŹBA NA KONTYNENCIE KONTYNENCIE EUROPEJSKIMEUROPEJSKIM

Rzeźba starożytnej GrecjiRzeźba starożytnej Grecji

• Materiałami rzeźbiarskimi stosowanymi w Grecji były przede wszystkim drewno i wapień, a w późniejszych czasach brąz i marmur,

• rozpowszechnioną techniką w greckiej rzeźbie była tzw. technika chryzelefantyny, która charakteryzowała się tym, że łączono kości słoniowe ze złotą blachą i szlachetnymi gatunkami drewna,

• w głównej mierze rzeźbiono bogów, a ponieważ wyobrażano ich sobie w postaci ludzkiej, są to właściwie posągi idealnych, pięknych ludzi.

Rzeźba starożytnego RzymuRzeźba starożytnego Rzymu

• Cechy sztuki rzymskiej znalazły najpełniejsze odzwierciedlenie w rzeźbionym portrecie,

• najbardziej popularne były popiersia portretowe, które powstawały głównie na zamówienia prywatne,

• priorytetowym celem było wyraziste i wierne odtworzenie rysów modela,

• najczęściej stosowanym materiałem w portrecie rzeźbiarskim był biały marmur,

• Rzymianie, podobnie jak Grecy także zajmowali się rzeźbą reliefową.

Rzeźba w stylu romańskimRzeźba w stylu romańskim

• Rzeźba romańska związana ściśle była z tematyką religijną,

• rzeźby w tym stylu były rodzajem żywej księgi religijnej dla mas nie umiejących czytać,

• rzeźba miała w tym okresie zastosowanie głównie we wnętrzach kościołów.

Rzeźba w stylu gotyckimRzeźba w stylu gotyckim

• Rzeźba gotycka odznaczała się dekoracyjnością i licznymi urozmaiceniami,

• powrócono do poprawnych proporcji ciała, a ruch osób rzeźbionych był naturalny,

• celem artysty było wyeksponowanie wewnętrznych przeżyć rzeźbionej postaci a nie piękna jej ciała.

Rzeźba w stylu renesansowymRzeźba w stylu renesansowym

• Rzeźbę renesansową wykonywano w marmurze, kamieniu a także w brązie,

• spopularyzowano tzw. majolikę, czyli wypalaną glinę z domieszką wapnia,

• do rzeźby związanej z architekturą należy zaliczyć rzeźbę reliefową oraz pomniki,

• rzeźba renesansowa ściśle nawiązywała do tematów religijnych.

Rzeźba w stylu barokowymRzeźba w stylu barokowym

• Fundament pod zagadnienia rzeźby barokowej położył Michał Anioł,

• artyści barokowi tworzyli rzeźby grupowe o tematyce religijnej bądź też mitologicznej,

• barok spopularyzował także inną formę portretu w rzeźbie a mianowicie popiersie.

Rzeźba w stylu klasycystyczno-Rzeźba w stylu klasycystyczno-romantycznymromantycznym

• Rzeźba klasycystyczna często otrzymuje miano “chłodnej”, “zimnej”, sprawia wrażenie, jakby artysta w procesie twórczym pozbywał się wszelkich emocji,

• najczęściej używanym materiałem rzeźbiarskim był biały karraryjski marmur,

• rzeźba w emanowała mocą, siłą, dynamicznym ruchem,

• rzeźba klasycystyczna jak i romantyczna przemawiała w swej istocie językiem symboli i alegorii.

Rzeźba przełomu XIX i XX wiekuRzeźba przełomu XIX i XX wieku

• Okres ten reprezentowany jest przez wybitego twórcę Augusta Rodina,

• w swym kreatywnym widzeniu człowieka powrócił do założeń greckich rzeźbiarzy antycznych,

• myśl artysty krążyła wokół człowieka, piękna jego ciała, siły jego uczuć, wielkości geniuszu,

• August Rodin rzeźbił głównie w glinie a także w marmurze.