Pages from Pages from ΕΚΘΕΣΗ ΒΛ ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ...

Φιλολογικός Κλάδος Λυκείου

54

(Γ) Σε ένα κείµενο 400-500 λέξεων να εκθέσετε τα πλεονεκτήµατα κάθε ΜΜΕ (τηλεόρασης, ραδιοφώνου, Τύπου και ∆ιαδικτύου) έναντι των άλλων. Ποιο θα διαλέγατε για την ενηµέρωσή σας και γιατί;

Κείµενα και Ασκήσεις για τους Θεµατικούς Κύκλους της Β’ Λυκείου

55

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ


56

ΚΕΙΜΕΝΟ 13ο

(για παραγωγή κειµένου σχετικού µε τα «ριάλιτι σόου»)

Η ΓΥΑΛΙΝΗ ΑΝΩ∆ΥΝΗ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗ

1) […] Ανυπολόγιστες είναι οι δόσεις των συµφορών, της δυστυχίας

των άλλων, τις οποίες καταναλώνουµε µ’ έναν άγριο σαδισµό, µε µια απληστία για το δράµα, το σπαραγµό, το ψυχορράγηµα. Και γινόµαστε όλοι συµπονετικοί, ενώ η γυάλινη φιλανθρωπία γίνεται ανώδυνη, ξεκούραστη, εύκολη, µαζική. Καρφωµένοι στους καναπέδες ριχνόµαστε σ’ αυτή την καινούργια απόλαυση της θέασης µαρτύρων, που αποδεικνύεται ιδιαιτέρως ψυχαγωγική. Και γίνεται, µάλιστα, τόσο πιο θεαµατική όσο η αντιµετώπισή τους από τους παρουσιαστές των εκποµπών είναι περισσότερο «αγαπησιάρικη» και «φιλάνθρωπος».

2) Είναι το νέο ρεύµα της εποχής. Καθισµένοι στην ασφάλεια του σαλονιού «ζαπάρουµε» στις δυστυχίες και ανακουφιζόµαστε που οι γυάλινοι Ζορό τις επιλύουν χαρίζοντας όσα η απάνθρωπη οργάνωση της ζωής µας δεν µπορεί να προσφέρει, απαλλάσσοντάς µας από τις ενοχές. Στη δική τους τρυφερότητα αναγνωρίζουµε τη δική µας διάθεση, χωρίς να χρειάζεται να καταφύγουµε σε χρονοβόρες και ψυχοφθόρες πραγµατικές επαφές µε τη δυστυχία. Αν δε η οδύνη των µαρτύρων δεν είναι αρκετά έντονη, δεν δικαιούται τη γυάλινη ελεηµοσύνη των συναισθηµάτων. Καµιά εκποµπή ευεργεσίας του συνανθρώπου δεν έχει λόγο ύπαρξης στο τηλεοπτικό πρόγραµµα, αν δεν προσφέρει πραγµατικά έντονες συγκινήσεις στο κοινό. […]

3) […] Οι λαµπεροί σταρ άφησαν κατά µέρος το ύφος της χαζοχαρούµενης αφέλειας ή της «θεϊκής» υπεροχής και συµπεριέλαβαν στο ρεπερτόριό τους τα καλά αισθήµατα, τη φιλική συµπεριφορά… Μοιράζουν ανακούφιση, προσφέροντας ταυτοχρόνως στο κοινό τους την αίσθηση ότι η γυάλινη θεότητα µπορεί να βάλει τέλος στην αδικία. Όσο δε οι απελπισµένοι, οι αφελείς οι µη τυχεροί αυτής της ζωής γίνονται αντικείµενα οίκτου, τόσο περισσότερο αδρανεί η πολιτική προσέγγιση των προβληµάτων και φυσικά αποµακρύνεται η δυνατότητα οποιασδήποτε λύσης. Όσο οι συγκινησιακές εξάρσεις που προσφέρει η γυάλινη οθόνη γίνονται το µοναδικό πιστοποιητικό συνοχής σε µια κοινωνία θρυµµατισµένη από τις ανισότητες και την αυξανόµενη ανασφάλεια τόσο αποµακρύνεται η δυνατότητα αποκατάστασης πραγµατικών σχέσεων αλληλεγγύης. Μπουκωµένοι όµως από «ανθρωπιά», αρκούντως ελεήµονες και καλοσυνάτοι διά της γυάλινης οθόνης, δεν επιθυµούµε την ενηµέρωση, τη συνάντηση µε τα πραγµατικά προβλήµατα της ζωής, αλλά θεωρούµε προτιµότερο να συγκλονιζόµαστε


57

καθηµερινώς από τα άθλια αποτελέσµατά τους επάνω στους συνανθρώπους µας.

4) Η γυάλινη αποµίµηση του κόσµου µας ωθεί στην κατανάλωση µε αλόγιστο ενθουσιασµό µιας παραπλανητικής αδελφοσύνης, που υπάρχει όσο την φωτίζουν οι προβολείς, όσο ν’ ανέβουν οι δείκτες της τηλεθέασης, όσο να εγκαταλειφθούµε κι εµείς οριστικά στη χαύνωση1 της συναισθηµατικής ξηρότητας, η οποία έχει αντικαταστήσει εκείνη την παλιά στράτευση στα ιδανικά της κοινωνικής ισότητας και αλληλεγγύης. (380 λέξεις)

Πόπη ∆ιαµαντάκου, τηλεκριτικός

(∆ιασκευασµένο άρθρο από τον ηµερήσιο Τύπο)

(Α) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόµενο του κειµένου σε 80-100 λέξεις. (Β1) Να εντοπίσετε και να αναλύσετε δύο ειρωνικά σχόλια στη 2η παράγραφο. Ακολούθως, να προβείτε στις απαιτούµενες υφολογικές αλλαγές ώστε να αποδώσετε το ίδιο επικριτικό νόηµα, χωρίς όµως ειρωνεία. (Β2) Ποιες επιπτώσεις των εκποµπών µε θέµα τον ανθρώπινο πόνο εντοπίζονται κατ’ ουσίαν στην 3η παράγραφο; (Β3) Να αντικαταστήσετε µε συνώνυµες τις υπογραµµισµένες λέξεις της 1ης παραγράφου. (Β4) Να βρείτε αντώνυµα για τις υπογραµµισµένες λέξεις της 3ης παραγράφου. (Β5) Να εντοπίσετε δύο συνυποδηλωτικά χρησιµοποιούµενες λέξεις ή φράσεις του επιλόγου και να τις αντικαταστήσετε µε δηλωτικές-αναφορικές ώστε να βγαίνει το ίδιο νόηµα. (Γ) Η τηλεόραση τα τελευταία χρόνια κατακλύζεται από «ριάλιτι σόου» και εκποµπές που εκµεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο. Γιατί θεωρείτε ότι τηλεοπτικές εκποµπές τέτοιου τύπου σηµειώνουν υψηλή θεαµατικότητα, τι επιπτώσεις κρίνετε ότι µπορεί να επιφέρει στον πολιτισµό και το ήθος µας ο σταδιακός πολλαπλασιασµός τους, και πώς, κατά την εκτίµησή σας, τέτοια αρνητικά τηλεοπτικά φαινόµενα είναι δυνατόν να µετριαστούν στο µέλλον; Το κείµενό σας να γραφεί υπό µορφήν υποθετικού άρθρου σας 400-500 λέξεων στη σχολική σας εφηµερίδα.

1 χαύνωση: ατονία, νωθρότητα του πνεύµατος


58



59

ΚΕΙΜΕΝΟ 14ο

(για παραγωγή κειµένου σχετικού µε την παραβίαση της ιδιωτικότητας από τα ΜΜΕ)

Η ΑΠΕΙΛΗΤΙΚΗ «∆ΙΑΦΑΝΕΙΑ» ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

1) Κάµερες, κασέτες, διαδίκτυο: ένα τεράστιο δίκτυο «άµεσης επικοινωνίας». Η ελπίδα ενός κόσµου που αναζητεί δρόµους να έρθει πιο κοντά, αλλά και η απειλή της οριστικής υποταγής στην εξουσία µιας τεχνολογίας που προσφέρει αναίµακτα την ανακούφιση από τους κανόνες, τα ήθη, τον πολιτισµό, µετατρέποντας τις οθόνες σε πρωτόγονους δυνάστες της ιδιωτικής και δηµόσιας ζωής. Άνθρωποι και «ποντίκια1» -των υπολογιστών εννοείται- γίνονται σύµµαχοι και εχθροί ταυτοχρόνως.

2) Σύµµαχοι στο κυνήγι της γνώσης, εχθροί όσο αυτή µεταλλάσσεται σε «πληροφόρηση», και παίρνει τη µορφή «κουτσοµπολιού». Εκεί πια τα «ποντίκια» δεν «ξετρυπώνουν», αλλά «ροκανίζουν» αξίες και ήθη, καθώς το κυνήγι της εικόνας, της πληροφορίας, η αποκάλυψη του µυστικού, η διάδοση του πιο κρυφού και ανοµολόγητου µετατρέπονται σε ανυπέρβλητη ηδονή των «δικτυωµένων», η οποία φτάνει ως τη διαστροφή σε ορισµένες περιπτώσεις. Ανεξαρτήτως από τις διαστάσεις της υπόθεσης αυτής και την ισορροπία των δόσεων υπερβολής και αλήθειας, το βέβαιο είναι ότι η τεχνολογία προσφέρει µια τέτοια δυνατότητα.

3) Το κουτσοµπολιό δεν είναι πια ένα τοπικό φαινόµενο, γίνεται παγκόσµιο, το αφτί δεν το στήνει µόνον ο διπλανός. Υπάρχει ένα τεράστιο «σύµπαν» «γαργαλιστικών» πληροφοριών και ερεθιστικών αποκαλύψεων, για να τραφούν και να αναπτυχθούν τα πιο ταπεινά ένστικτα της ανθρώπινης φύσης. Κάµερες µυστικής παρακολούθησης σε δοκιµαστήρια και δωµάτια ξενοδοχείων µετατρέπουν ιδιωτικές στιγµές σε δηµόσια θεάµατα εν αγνοία των πρωταγωνιστών και µέσω διαδικτύου οι εικόνες των ιδιωτικών αυτών ερωτικών συνευρέσεων διακινούνται σε όλο τον κόσµο, κασέτες καταγράφουν µυστικές συνοµιλίες που παρουσιάζονται συχνά ως «µαρτυρίες» σε αίθουσες δικαστηρίων, αλλά και από δελτία ειδήσεων.

4) Η αγορά είναι φανερό ότι διψάει και η επιθυµία «να τα ξέρουµε όλα» µετατρέπεται σε ολοκληρωτική δύναµη. Κανένα µέσον, κανένας κανόνας, καµιά ηθική δεν φαίνεται να µπορεί να αντισταθεί στη σαγήνη της ταχύτητας στη µετάδοση των πληροφοριών, στην αίσθηση ότι «µπορώ να τα µάθω όλα». Άλλο βέβαια αν αυτή η διαδικασία της µάθησης δεν έχει σχέση µε την κοπιώδη απόκτηση γνώσης, αλλά µε την στιγµιαία ικανοποίηση της περιέργειας.

1 Άνθρωποι και ποντίκια: τίτλος της νουβέλας του συγγραφέα Τζον Στάινµπεγκ (1937)


60

5) Όσο για την παρακολούθηση και διακίνηση µέσω διαδικτύου των ιδιωτικών στιγµών απλών πολιτών, αποδεικνύει πως δεν υπάρχουν όρια µεταξύ της «αθώας» ηδονής του κουτσοµπολιού και της διαστροφής. Άλλωστε, η ίδια η δηµοσιότητα των γεγονότων αποδεικνύει τη σύγχυση που υπάρχει µεταξύ του σηµαντικού και εµπορικώς εκµεταλλεύσιµου και του ιδιωτικού και δεοντολογικώς απαγορευµένου. Από τη στιγµή µάλιστα που η «κρυµµένη κάµερα» εξακολουθεί να αναγνωρίζεται ως εργαλείο «δηµοσιογραφικής έρευνας» και η κρυφά γραµµένη κασέτα τηλεφωνικής συνοµιλίας –µε ύποπτο εγκλήµατος ή µη δεν έχει σηµασία– να «παίζεται» από δελτία ειδήσεων ως αποδεικτικό στοιχείο και επιχείρηµα «δηµοσιογραφικού ρεπορτάζ» είναι φυσικό επακόλουθο τα χαλινάρια της ηθικής να καταργούνται. Έτσι, τίθεται σε λειτουργία η «ζωτική αρχή της αποσύνθεσης». Με απλά λόγια, όσο κι αν φαίνεται τροµακτική η απόλυτη δύναµη της κάµερας να τρυπώνει παντού, όσο απροστάτευτοι κι αν νιώθουµε απέναντί της τόσο περισσότερο την ενισχύουµε, έτοιµοι να καταναλώσουµε οτιδήποτε φέρνει στο φως, χωρίς δεύτερη σκέψη, ακόµη και στην πιο πρωτόγονη µορφή του. (478 λέξεις)

Πόπη ∆ιαµαντάκου. τηλεκριτικός (∆ιασκευασµένο άρθρο από τον ηµερήσιο Τύπο)

(Α) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόµενο του κειµένου σε 80-100 λέξεις. (Β1) Σε ποιο επίπεδο κυρίως εντοπίζει η αρθρογράφος τις επιπτώσεις της εισβολής των ΜΜΕ στην ιδιωτική ζωή εξεχόντων και µη πολιτών; (Επιλέξτε τη σωστή απάντηση). (α) Στο πολιτικό (β) Στο κοινωνικό (γ) Στο ηθικό (δ) Στο πολιτιστικό (Β2) Να εντοπίσετε δύο σηµεία του κειµένου όπου υπάρχει ειρωνικό-καυστικό σχόλιο τεκµηριώνοντας την απάντησή σας. (Β3) Να αποδώσετε το νόηµα της 4ης παραγράφου του κειµένου σε 5-8 σειρές. (Β4) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η 3η παράγραφος; Να τεκµηριώσετε την απάντησή σας.

(Β5) Να βρείτε τρεις διαφορετικές µεταφορικές σηµασίες της λέξης δίκτυο και να χρησιµοποιήσετε τη λέξη σε τρεις προτάσεις, η καθεµιά


61

από τις οποίες θα αναδεικνύει µία εκ των τριών σηµασιών.

(Β6) Να αντικαταστήσετε µε συνώνυµες τις υπογραµµισµένες λέξεις του κειµένου. (Γ) Η αποκάλυψη του σκανδάλου «Γουότεργκεϊτ» –που οδήγησε σε παραίτηση τον πρόεδρο των ΗΠΑ Νίξον το 1974– από δύο δηµοσιογράφους έδωσε ώθηση στην αποκαλυπτική δηµοσιογραφική έρευνα. Στις µέρες µας, βέβαια, η έρευνα αυτή δεν φαίνεται να περιορίζεται σε σηµαντικά θέµατα που αφορούν στον δηµόσιο βίο και στο κοινό συµφέρον, αλλά εκδηλώνεται σε αρκετές περιπτώσεις «κουτσοµπολίστικα» ή ως προσπάθεια δηµιουργίας θέµατος εκ του µη όντος, προσβάλλοντας κάποιες φορές βάναυσα την ιδιωτική ζωή εξεχόντων και µη προσώπων. (α) Ποια πιστεύετε ότι είναι τα αίτια της αντιδεοντολογικής αυτής δηµοσιογραφικής δράσης; (β) Σε ποιες περιπτώσεις θεωρείτε ότι ο δηµοσιογράφος πρέπει να ανιχνεύει υποθέσεις που άπτονται της ιδιωτικής ζωής πολιτών και µέχρι ποιου σηµείου πιστεύετε ότι πρέπει να φτάνει αυτή η δηµοσιογραφική έρευνα; Να απαντήσετε στα ερωτήµατα συντάσσοντας µια εισήγηση 400 περίπου λέξεων που υποθετικά, ως µέλος του «Οµίλου ∆ηµοσιογραφίας» του σχολείου σας, παρουσιάζετε την ώρα των Οµίλων στην τάξη.


62



63

ΚΕΙΜΕΝΟ 15ο

(για την παραγωγή κειµένου σχετικά µε τις τηλεοπτικές ειδήσεις)

Η ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ Η «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ» ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

1) Τα Μ.Μ.Ε. οργανώνουν, όπως έχει δείξει ο κοινωνιολόγος Ν.

Λούµαν και συνήθως διεξάγουν τη διαδικασία της παρατήρησης και της περιγραφής της πραγµατικότητας µε τρόπο που δεν αποφεύγει συχνά την «κατασκευή» της. Αυτό συµβαίνει για µια σειρά από λόγους: Πρώτον, έχουν µια σαφή προτίµηση για το «καινοφανές» ή το «πρωτότυπο», ώστε να ενδιαφέρει οτιδήποτε «διαφέρει». Τα ΜΜΕ ενδιαφέρονται για ό,τι διαφέρει και αποφεύγουν να εκφράζουν ή να προβάλουν τα ίδια και τα ίδια, για να µη χάνουν την ελκυστικότητά τους. Γι’ αυτό µετατοπίζουν το κέντρο βάρους της πληροφόρησης προς οτιδήποτε το νέο και το καινοφανές, όχι σπάνια και το αρνητικά καινοφανές, το ιδιάζον. Για πολλούς ακόµη η καταστροφή (ή και η διαστροφή) είναι ελκυστικότερη από τη δηµιουργία.

2) Οι ειδήσεις είναι, εξ ορισµού, γεγονότα πρόσφατα – είναι «τα νέα», έστω και αν για κάποιους, όχι πάντως εκείνους που του «καταναλώνουν», είναι ήδη «παλαιά». Η συνέπεια και η παρενέργεια είναι ότι επιδιώκεται έτσι να υπάρχει πάντα κάτι το νέο, αληθινό ή όχι, και να καλλιεργείται έντεχνα η εικόνα µιας διαρκούς επικαιρότητας, ένα διαρκές πορτρέτο νεότητας, µεταβολής και ρευστότητας. Το σύνηθες και σταθερό υποβαθµίζεται, παρουσιάζεται µια ταραχώδης εικόνα της κοινωνίας και τα πράγµατα παραµένουν κατά βάση τα ίδια ή πάντως δεν αλλάζουν µε τους ίδιους ρυθµούς.

3) Ακόµη, τα Μ.Μ.Ε., προκειµένου να αυξήσουν τους δείκτες ακροαµατικότητας και τηλεθέασης, αποδίδουν συχνά ιδιαίτερη σηµασία στις συγκρούσεις και τις διαφορές, υποθέτοντας προφανώς ότι όταν οι άνθρωποι συµφωνούν, δεν υπάρχει κατ’ ανάγκην κάτι άξιο να µεταδοθεί. Παρουσιάζεται, όµως, έτσι συχνά η εικόνα µιας κοινωνίας διαλυµένης από τις αντιπαραθέσεις, ενώ η συναίνεση και η συµφωνία, ρητή ή σιωπηρή, µπορεί να είναι µεγαλύτερη από τη σύγκρουση και τη διαφωνία. Η δηµόσια επικοινωνία οδηγεί τόσο στη σύγκρουση όσο και στη συµφωνία και δεν υπάρχει κάποια λογική προτεραιότητα της µιας επί της άλλης. Και όσο είναι υπερβολικό και αυθαίρετο να εµφανίζεται η εικόνα µιας ειδυλλιακής και απολύτως ειρηνικής κατάστασης στην κοινωνία άλλο τόσο ανακριβές είναι να προβάλλεται η αντίθετη εικόνα της πλήρους διάλυσης και του κατακερµατισµού. […]

4) Τέλος, η έµφαση στο τοπικό και το άµεσο καταλήγει συχνά σε µιαν οµφαλοσκόπηση του επουσιώδους και του οικείου, µε κίνδυνο την υποτίµηση του γενικού και ευρύτερου. Υπάρχει διάχυτη στα Μ.Μ.Ε. µια επιταγή (ή προκατάληψη) για την τοπική


64

παρατήρηση και µάλιστα υπέρ του φυλετικά ή εθνικά συγγενούς. Έτσι, ένα ατύχηµα στη Ρουάντα, λ.χ., δεν προξενεί την ίδια προσοχή µε ένα ανάλογο συµβάν στην Πάτρα ή τη Λαµία. Ακόµη, η βάναυση παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων κάπου µακριά και σε αγνώστους, δεν εντυπωσιάζει τόσο αν αυτό συµβεί κάπου κοντά και σε οµοεθνείς. Λες και πρόκειται για άλλου είδους έγκληµα. Παραµορφώνεται, έτσι, η έννοια του πλησίον, περιχαρακώνεται και συρρικνώνεται σε µια στενή έννοια φυσικής εγγύτητας, µε ανάλογη µείωση της δυνατότητας για την εκτίµηση και αξιολόγηση των πραγµάτων διαχρονικά και υπεροπτικά. (449 λέξεις)

Άρθρο του Αντώνη Μακρυδηµήτρη1 από την εφηµερίδα Το Βήµα (Α) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόµενο του κειµένου (100-120 λέξεις)

(Β1) Να σχολιάσετε σε µια παράγραφο (70-90 λέξεις) την άποψη:

«Η βάναυση παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων κάπου µακριά και σε αγνώστους, δεν εντυπωσιάζει τόσο αν αυτό συµβεί κάπου κοντά και σε οµοεθνείς». (Β2) Να εξηγήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στην πρώτη παράγραφο και να χρησιµοποιήσετε τις λέξεις εντός των εισαγωγικών σε δικές σας προτάσεις.

(Β3) Ποια από τις τρεις προτεινόµενες σηµασίες αποδίδει το νόηµα

της λέξης που σας δίνεται; Επιλέξτε τη σωστή απάντηση, σηµειώνοντας στο αντίστοιχο τετράγωνο.

παρόµοιος µοιρολατρία αληθινός διαφορετικό-

τητα

ιδιάζον

ξεχωριστό

οµφαλοσκόπηση

ανεκτικότητα

φανατισµός αποµονώνω τεµαχισµός οξύνω

κατακερµα-

τισµός συνδυασµός

περιχαρακώνω

διορίζω

1 Καθηγητής της ∆ιοικητικής Επιστήµης στη Νοµική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών.


65

(Β4) Σου δίνεται ένα µικρό κείµενο που αναφέρεται στο ρόλο του υγιούς τύπου. Να συµπληρώσεις τα κενά, επιλέγοντας επτά λέξεις από το πλαίσιο.

αποκαλύπτονται, ενδέχεται, υποτίθεται, κατηγορηµατικά, ανοίκειες, πραγµατικά, αποσιωπούνται, ενδεχοµένως, ανταποκρίνονταν, φυσικά, αποφαίνονται, αλώβητες

«Οι απόψεις που _______________ από την κυβέρνηση ή την

κοινωνία γιατί, _______________, είναι λανθασµένες µπορεί να αποδειχθούν σωστές εφόσον _______________ να _______________ στα γεγονότα και να µείνουν _______________ παρά την έντονη κριτική. Αυτοί, που θέλουν να λογοκρίνουν απόψεις _______________ σωστές αρνούνται, _______________ την ορθότητα τους.

(Γ) Να γράψεις µια επιστολή (400-500 λέξεις) στο διευθυντή

ειδήσεων ενός τηλεοπτικού σταθµού µε την οποία θα ασκείς κριτική στο περιεχόµενο και τον τρόπο παρουσίασης των τηλεοπτικών ειδήσεων και θα ζητείς, µε τεκµηριωµένο λόγο, να δίνεται περισσότερη έµφαση σε θέµατα πολιτισµού (τέχνης, επιστήµης, τεχνολογικών επιτευγµάτων …)


66



67

ΚΕΙΜΕΝΟ 16ο

(για την παραγωγή κειµένου σχετικά µε τη στάση µας ως δέκτες πληροφοριών)

TV: ΚΛΕΙΣΤΕ ΤΗΝ ΤΗ ΡΗΜΑ∆Α! 1) «Οι ειδήσεις µε αρρωσταίνουν». Είναι ο διπλανός σας που το λέει

συχνά πια, και ο παραδιπλανός, είναι και ο αντίλαλος της σκέψης που µόλις κάνατε ακούγοντας ένα τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων. Αναπαράγοντας τη «γραµµή» της αποδοχής, την κυρίαρχη ιδεολογία, δηλαδή ποντάροντας σ' ένα συναίσθηµα αποκοµµένο από τη σκέψη και την κριτική, τα δελτία ειδήσεων των 8:00, όπως έχουµε συνηθίσει να τα αποκαλούµε, καλλιεργούν τον πανικό, την άγνοια, την ηττοπάθεια, τον ατοµισµό και τη µοιρολατρία. Επί πλέον, ενισχύουν τις ενοχές και την κατάθλιψη των τηλεθεατών. Νισάφι πια...

2) Ανοίγω την τηλεόραση και µου µαυρίζει η ψυχή». «Μιλάνε σαν να είναι ένας τυφώνας που µας έχει παρασύρει όλους». «Ξέρω ότι τα πράγµατα είναι άσχηµα, αλλά δεν µπορώ να πενθώ συνέχεια». Αυτές είναι µερικές από τις επαναλαµβανόµενες φράσεις-κλειδιά που εντόπισαν οι φοιτητές του Παντείου Πανεπιστηµίου σε έρευνα για το πώς τα ΜΜΕ καλύπτουν την οικονοµική κρίση, που περιλαµβάνει αποκωδικοποίηση των οπτικοακουστικών µηνυµάτων από τα κεντρικά δελτία ειδήσεων και τις εφηµερίδες και συνεντεύξεις µε πολίτες 18-50 ετών(…).

3) Μιλήσαµε µε την καθηγήτρια Κοινωνιολογίας Αλεξάνδρα Κορωναίου, που συντονίζει την έρευνα στο πλαίσιο του µαθήµατος Ψυχοκοινωνιολογία στα ΜΜΕ. Τα συµπεράσµατα της έρευνας, που συνεχώς εµπλουτίζονται καθώς η επικαιρότητα τρέχει µε απρόβλεπτους ρυθµούς, είναι αποκαλυπτικά: άγχος, φόβος, απέχθεια, κατάθλιψη είναι µερικά από τα συναισθήµατα που προκαλεί ο τρόπος που καλύπτουν τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ αλλά και οι εφηµερίδες την οικονοµική κρίση στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, όµως, η επιλεκτική παρουσίαση των γεγονότων γεννά και την αντίθετη άποψη: την αµφισβήτηση, τη δυσπιστία, τη στροφή σε εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης -κυρίως στο ίντερνετ- ειδικά για τις νεαρές ηλικίες.

4) Σύµφωνα µε την έρευνα, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στις εφηµερίδες «Αυγή» και «∆ρόµος» και έκανε µια δεύτερη καριέρα στα διαδικτυακά µπλογκ, τα ΜΜΕ προσεγγίζουν την κρίση µε πέντε βασικούς τρόπους: α) ∆ραµατοποίηση. Η κρίση παρουσιάζεται σαν µια φυσική καταστροφή αναπόφευκτη και ανεξήγητη, σαν µια άλλη 11η Σεπτεµβρίου. Ακολουθείται η ίδια «συνταγή» παρουσίασης, χωρίς να αναλύονται οι βαθύτεροι λόγοι ούτε να ακούγονται τρόποι διεξόδου από την κρίση. Οι εκφράσεις που χρησιµοποιούνται είναι «εφιαλτικό σενάριο», «απελπιστική κατάσταση», «δεν υπάρχει άλλος δρόµος», «σκληρά αλλά αναγκαία µέτρα», «είµαστε στο χείλος του


68

γκρεµού». (…) β) Ενοχοποίηση του κοινού. Φταίµε όλοι, και µάλιστα σχεδόν το ίδιο, για την κατάσταση στην οποία φτάσαµε (…). Όπως τονίζεται στην έρευνα, «η εικόνα που µεταφέρουν είναι η εικόνα µιας διεφθαρµένης κοινωνίας στο σύνολό της. γ) Έµφαση στο ατοµικό. (…) Το ζουµ του φακού γίνεται στο ατοµικό δράµα: µία άνεργη µητέρα, ένας συνταξιούχος, ένας έµπορος εµφανίζονται ως ατοµικές περιπτώσεις, αποκοµµένες από το συλλογικό. δ) Υποβάθµιση στο συλλογικό. Όσο προβάλλεται κατά κόρον το µοτίβο «είµαστε όλοι υπαίτιοι» (…). ε) Κοινωνικός αυτοµατισµός. Η παρουσίαση των µέτρων αλλά και των αντιδράσεων στοχεύει στη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής, ώστε η µία κοινωνική οµάδα να στρέφεται εναντίον της άλλης και να φαίνεται ότι απειλεί την ευηµερία της άλλης.

5) Όπως, όµως, µας είπε η ίδια η καθηγήτρια και συντονίστρια της έρευνας, ο τρόπος που τα κυρίαρχα ΜΜΕ παρουσιάζουν την κρίση συντελεί στην ίδια την κρίση και την απαξίωση των ΜΜΕ. «Όλο και περισσότεροι νέοι δεν ενηµερώνονται από την τηλεόραση, ειδικά οι ηλικίες κάτω των 25. Γι' αυτό στρέφονται σε µέσα που ενθαρρύνουν τον διάλογο, όπως το διαδίκτυο. Όσο για την τηλεόραση, στρέφονται κυρίως σε χιουµοριστικές εκποµπές, όπως το "Αλ Τσαντίρι Νιους" και το "Ράδιο Αρβύλα", ακόµα και στα λεγόµενα ψυχαγωγικά δελτία ειδήσεων». (542 λέξεις)

της Αφροδίτης Πολίτη, Εφ. Ελευθεροτυπία, Έψιλον

(Αποσπάσµατα)

(Α) Να σχηµατίσετε την περίληψη του κειµένου σε έκταση 100-120 περίπου λέξεων. (Β1) Να βάλετε δύο δικούς σας τίτλους στο κείµενο, έναν µε αλληγορικό σχόλιο και έναν µε κυριολεκτικό σχόλιο. (Β2) Να σχηµατίσετε σε 80-90 λέξεις έναν δικό σας επίλογο για το κείµενο. (Β3) Να αντικαταστήσετε µε συνώνυµες τις υπογραµµισµένες λέξεις του κειµένου (µε τη σηµασία που έχουν µέσα σε αυτό). (Β4) Να βρείτε αντώνυµα των λέξεων που είναι έντονα τυπωµένες στην 4η παράγραφο.


69

(Β5) Να αποδώσετε µε πιο επίσηµο ύφος τις παρακάτω λέξεις:

(Γ) Όλοι γινόµαστε καθηµερινά δέκτες πολλών και ποικίλων µηνυµάτων από την τηλεόραση, κυρίως παρακολουθώντας δελτία ειδήσεων και ενηµερωτικές εκποµπές. Πώς νοµίζετε ότι είναι σκόπιµο να αντιδρούµε ως δέκτες των καταιγιστικών πληροφοριών του µέσου αυτού; Υπάρχουν κατά τη γνώµη σας τρόποι για να προστατευθούµε από τον κίνδυνο της "πλύσης εγκεφάλου", που ελλοχεύει όσο παραµένουµε παθητικοί δέκτες της οθόνης; (400-500 λέξεις)

ρηµάδα (τίτλος) παραδιπλανός (1η §)

3. ποντάροντας (1η §) νισάφι (1η §) ζουµ (4η §) µπλογκ (4η §)


70



71

ΚΕΙΜΕΝΟ 17ο

(για παραγωγή κειµένου για τη σχέση τηλεόρασης και βίας)

Ο ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΒΙΑ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ 1) Η εµπειρική έρευνα έχει πετύχει τα τελευταία χρόνια να

καταγράψει µε ακρίβεια το ποσοτικό προφίλ της τηλεοπτικής βίας. Πόσες ακριβώς σκηνές βίας εκτυλίσσονται ανά δευτερόλεπτο στα παιδικά προγράµµατα, πόσο αίµα ρέει στα κόµικς, πόσοι φόνοι εµφανίζονται στα δελτία ειδήσεων ή στα σίριαλ. Ωστόσο, ο στοχασµός και ο προβληµατισµός πάνω σε αυτά τα δεδοµένα δεν συνυφαίνονται µε αντίστοιχες βεβαιότητες. Η απορία και η αµφιβολία έχουν εδώ το προβάδισµα. Τα εύλογα ερωτήµατα που γεννώνται: Πώς µεταβολίζει το παιδί αυτήν τη σώρευση τηλεοπτικής βίας; Σε ποιο βαθµό η εικονική βία γεννά ή δεν γεννά πραγµατική βία;

2) Μελετώντας τις απόψεις που διατυπώνονται γύρω από αυτά τα ερωτήµατα, διαπιστώνει κανείς ότι εν τέλει τρία είναι τα σενάρια που υιοθετούνται, προκειµένου να οριοθετηθεί η σχέση τηλεοπτικής βίας και εγκληµατικότητας: Πρώτον: Οι τηλεοπτικές σκηνές βίας οδηγούν σε επιθετικές τάσεις. ∆εύτερον: Επιθετικές τάσεις που ενυπάρχουν στο άτοµο οδηγούν στην επιλογή βίαιων σκηνών. Τρίτον: Επιθετικές τάσεις και επιλογή τηλεοπτικών σκηνών βίας είναι και τα δύο προϊόντα µιας τρίτης συνθήκης, οφείλονται και τα δύο σε άλλους (π.χ. κοινωνικούς) παράγοντες, οι οποίοι δεν έχουν σχέση µε τα ΜΜΕ.

3) Η πρώτη απλουστευτική εκδοχή δεν φαίνεται να τεκµηριώνεται µέσα από την έρευνα. Αντιθέτως, σχετικά πρόσφατες έρευνες φανερώνουν ότι υπάρχει µια αµφίδροµη σχέση ανάµεσα στις σκηνές βίας που βιώνει ένα νεαρό παιδί στην καθηµερινή του ζωή και στην προδιάθεσή του να βλέπει αποκλειστικά και µόνον τηλεοπτική βία. Η υιοθέτηση προτύπων βίας εξαρτάται τελικά από τον βαθµό οµοιότητας των µηνυµάτων βίας που δέχεται κανείς σε σχέση µε τις καταστάσεις του κοινωνικού περιβάλλοντός του. Αξίζει, εποµένως, να µην εστιάζουµε αποκλειστικά το βλέµµα µας στην τηλεοπτική οθόνη υποτιµώντας τη σηµασία µιας βίας που ενδέχεται να ζει το παιδί στη γειτονιά, στο σχολείο, στην οικογένεια.

4) Πολύ πιο σηµαντική από την ποσοτική της αποτίµηση είναι η ποιοτική αποτίµηση της τηλεοπτικής βίας. Οι εποχές που οι «κακοί» στα τηλεοπτικά προγράµµατα κυρίως σε σίριαλ και ταινίες τιµωρούνταν φαίνεται πως ανήκει στο παρελθόν. Χαρακτηριστική είναι η έρευνα του Ντάνιελ Λιντς: Οι «κακοί» ήρωες στο 40% των προγραµµάτων όχι µόνο δεν τιµωρούνται, αλλά αντίθετα παρουσιάζονται ως ήρωες, έτσι ώστε τα παιδιά να ταυτίζονται πιο εύκολα µαζί τους. Στα τρία από τα τέσσερα


72

προγράµµατα που αναλύθηκαν ο «κακός» κάνει ό,τι κάνει χωρίς το ελάχιστο ίχνος τύψης ή µετάνοιας. […]

5) Η βία γίνεται αποδεκτή στον παιδικό ψυχισµό ως κάτι το φυσικό, κάτι το ενδεχόµενο. Θα έλεγα εδώ ότι «φυσικοποιείται» - και αυτό είναι ίσως το πιο τροµακτικό: η αίσθηση ότι η βία είναι ενταγµένη στην καθηµερινότητά µας, αποκτά ένα οικείο πρόσωπο, δεν τροµάζει, δεν διαταράσσει. Ιδού η πιο ύπουλη λειτουργία της µικρής οθόνης. (418 λέξεις)

Φωτεινή Τσαλίκογλου1, ΤΑ ΝΕΑ (Α) Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100-110 λέξεις.

(Β1) Η αρθρογράφος µας προτρέπει να µην εστιάζουµε αποκλειστικά το βλέµµα µας στην τηλεοπτική οθόνη υποτιµώντας τη σηµασία µιας βίας που ενδέχεται να ζει το παιδί στη γειτονιά, στο σχολείο, στην οικογένεια (3η παράγραφος). Να σχολιάσετε την άποψη αυτή της συγγραφέως σε µία παράγραφο 60-80 λέξεων.

(Β2) Να αναγνωρίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της 2ης παραγράφου. Να τεκµηριώσετε την απάντησή σας.

(Β3) Να εντοπίσετε στο άρθρο τους τρόπους που χρησιµοποιεί η αρθρογράφους (η επιστηµονική της ιδιότητα είναι ψυχολόγος) για να τεκµηριώσει επιστηµονικά τις θέσεις της.

(Β4) Να βρείτε ένα µονολεκτικό συνώνυµο για καθεµία από τις

υπογραµµισµένες λέξεις του κειµένου (εµφανίζονται, γεννώνται,

σώρευση, εικονική, διατυπώνονται, τεκµηριώνεται, εστιάζουµε,

τροµακτικό, ενταγµένη, οικείο).

(Β5) Να εντοπίσετε δύο συνυποδηλωτικά χρησιµοποιούµενες λέξεις ή φράσεις του κειµένου και να τις αντικαταστήσετε µε δηλωτικές-αναφορικές, ώστε να βγαίνει το ίδιο νόηµα.

(Γ) Σε ένα άρθρο 400-500 λέξεων να εκθέσετε τις απόψεις σας για την επίδραση που ασκεί η προβολή σκηνών πραγµατικής ή/και εικονικής βίας στους τηλεοπτικούς δέκτες ιδιαίτερα στα παιδιά, αλλά και τους τρόπους µε τους οποίους τόσο οι παράγοντες της τηλεόρασης όσο και η οικογένεια µπορούν να προστατεύσουν αυτή την ευαίσθητη ηλικιακά οµάδα.

1 Η Φωτεινή Τσαλίκογλου γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Ψυχολογία στο Πανεπιστήµιο της Γενεύης. Είναι καθηγήτρια στο τµήµα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστηµίου όπου διδάσκει Εγκληµατολογία και Ψυχολογία. Τα έργα της περιλαµβάνουν βιβλία Ψυχολογίας και µυθιστορήµατα.


73



74

ΚΕΙΜΕΝΟ 18ο

(για παραγωγή κειµένου για τη σχέση της τηλεόρασης και της προσωπικότητας των παιδιών)

Η ΜΕΓΑΛΗ ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΟΘΟΝΗΣ 1) Αυτήν την περίοδο τα διάφορα κανάλια της ιδιωτικής τηλεόρασης

διαφηµίζουν τα νέα τους προγράµµατα. Παρατηρούµε, ωστόσο, ότι ο ανταγωνισµός, ο οποίος υποτίθεται ότι θα έπρεπε να συµβάλλει στη δηµιουργία καλύτερων προϊόντων και στον πλουραλισµό των επιλογών, οδηγεί αντίθετα σε µια διαρκή πτώση της ποιότητας και σε µια όλο και µεγαλύτερη οµοιοµορφία.

2) Οι υπεύθυνοι για τα τηλεοπτικά προγράµµατα υποστηρίζουν συνήθως ότι η τηλεόραση δεν είναι παρά ένας καθρέπτης της κοινωνίας µας. Πρόκειται βέβαια για ένα βολικό άλλοθι, που τους χρησιµεύει για να δικαιολογούν τις -συχνά απαράδεκτες- επιλογές τους. Οφείλουµε όµως, να αναγνωρίσουµε ότι όλοι εµείς που ασκούµε κριτική στην κακή ποιότητα των τηλεοπτικών προγραµµάτων θα ήµασταν πιο αξιόπιστοι, αν δεν επιβραβεύουµε ως θεατές αυτό που στιγµατίζουµε µε το δηµόσιο λόγο µας. Εκτός από τη δική µας ευθύνη, υπάρχει ωστόσο και η τάση αυτών που αποφασίζουν για τα τηλεοπτικά προγράµµατα να θεωρούν το κοινό περισσότερο απαίδευτο και πιο επιρρεπές στον εκχυδαϊσµό απ΄ όσο είναι στην πραγµατικότητα.

3) Υπάρχει βέβαια πάντα η δυνατότητα να κλείνουµε την τηλεόραση που µας προσφέρει χαµηλής ποιότητας προγράµµατα. Μπορούµε να υιοθετήσουµε µια κριτική ή ειρωνική στάση απέναντι στο τηλεοπτικό µέσο, χωρίς κατ’ ανάγκη να το δαιµονοποιούµε. Αν κάποιος δεν έχει τίποτε άλλο εκτός από την τηλεόραση στη ζωή του, έχει και αυτός µερίδιο ευθύνης για την απώλεια της αυτονοµίας του.

4) Το πεδίο στο οποίο οι κριτικές αντιστάσεις είναι εκ των πραγµάτων ελάχιστες ή ανύπαρκτες και εποµένως εκδηλώνεται ακόµα πιο αρνητικά η ικανότητα της τηλεόρασης να εισβάλλει παντού, είναι κυρίως εκείνο της παιδικής ηλικίας.

5) Πριν από µερικά χρόνια, σε ένα δηµοτικό σχολείο στο Τορίνο, µια δασκάλα ζήτησε από τους µικρούς µαθητές της να µη δουν τηλεόραση για µία βδοµάδα και έπειτα να καταγράψουν και να σχολιάσουν στο ηµερολόγιό τους αυτήν την εµπειρία. Τα παιδιά περιέγραψαν αυτές τις επτά ηµέρες σαν µια σκληρή και βασανιστική δοκιµασία. Ένιωθαν λυπηµένα σαν να τους είχε αφαιρεθεί το αγαπηµένο τους παιχνίδι. ∆εν ήξεραν τι να κάνουν στον ελεύθερο χρόνο τους, σαν να είχαν χάσει τον επιστήθιο φίλο τους, που τους συντρόφευε στις καθηµερινές τους δραστηριότητες. Προφανώς είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι η τηλεόραση είχε αφαιρέσει από τα παιδιά την αναρχική ελευθερία της φαντασίας που συνοδεύει την παιδική νεότητα.


75

6) Η τηλεόραση, εποµένως, δεν είναι απλώς ένα ουδέτερο τεχνικό εργαλείο που αναπαριστά τον κόσµο ή «καθρεφτίζει» την κοινωνία, αλλά είναι ένα πανίσχυρο µέσο που επηρεάζει και συχνά διαµορφώνει την κρίση µας για τον κόσµο. Γι’ αυτό και το χρέος όσων διαχειρίζονται µια τέτοια δύναµη είναι να αναλογίζονται αυτοκριτικά την ηθική, πνευµατική και πολιτική τους ευθύνη και να µην υποτάσσουν την εργασία τους αποκλειστικά σε εµπορικές σκοπιµότητες. (419 λέξεις)

Θαν. Γιαλκέτση, από τον ηµερήσιο Τύπο.

(Α) Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100-120 λέξεις. (Β1) Να γράψετε δύο δικούς σας τίτλους για το κείµενο, έναν µε και έναν χωρίς σχόλιο. (Β2) «Αν κάποιος δεν έχει τίποτε άλλο εκτός από την τηλεόραση στη ζωή του, έχει και αυτός ένα µερίδιο ευθύνης για την απώλεια της αυτονοµίας του». Να αναπτύξετε το νόηµα της παραπάνω φράσης σε µια παράγραφο 80-100 λέξεων. (Β3) Ποια είναι τα δοµικά µέρη της 5ης παραγράφου του κειµένου και µε ποιον τρόπο αναπτύσσεται αυτή; (Β4) «Το πεδίο στο οποίο οι κριτικές αντιστάσεις είναι εκ των πραγµάτων ελάχιστες ή ανύπαρκτες και εποµένως εκδηλώνεται ακόµα πιο αρνητικά η ικανότητα της τηλεόρασης να εισβάλλει παντού, είναι κυρίως εκείνο της παιδικής ηλικίας». Να αναπτύξετε την παραπάνω θεµατική πρόταση σε µια παράγραφο 80-100 λέξεων µε αιτιολόγηση. (Β5) Να γράψετε από ένα αντώνυµο για κάθε υπογραµµισµένη στο κείµενο λέξη, ώστε να αποδίδεται το νόηµα της πρότασης στην οποία ανήκει: ιδιωτικής, οµοιοµορφία, αξιόπιστοι, επιβραβεύουµε, απαίδευτο, αφαιρεθεί. (Β6) Να σχηµατίσετε προτάσεις µε τις παρακάτω λέξεις: πλουραλισµός, άλλοθι, στιγµατίσουµε, αυτονοµία, επιστήθιος, σκοπιµότητες.

Pages from Pages from ΕΚΘΕΣΗ ΒΛ ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ...

Documents

Transcript of Pages from Pages from ΕΚΘΕΣΗ ΒΛ ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ...