Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.
-
Upload
dennis-van -
Category
Documents
-
view
225 -
download
0
Transcript of Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.
![Page 1: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/1.jpg)
Overzicht Oude Geschiedenis Blok II
Keizerlijk Rome
Jan van Ginkel
![Page 2: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/2.jpg)
Romeinse Rijk I Principaat (31vC – 284 nC)
• 27 vC: Octavianus Augustus als `princeps’ (`eerste burger’); `herstelt’ Romeinse Republiek– Volkstribuun– Imperium proconsulare (imperator)– Pontifex Maximus
• Julisch-Claudische dynastie (27vC-68nC)• Cultureel propaganda-offensief• Pax Romana• Keizerlijke en Senatoriale Provinciae
![Page 3: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/3.jpg)
Julisch-Claudische dynastie
![Page 4: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/4.jpg)
Maximale uitbreiding
• 68/9 nC: `vier-keizer-jaar’
• Flavische dynastie (69-96)
• Adoptiefkeizers (96-180)– Trajanus (98-117)– Hadrianus (117-138)– Marcus Aurelius (161-180)
![Page 5: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/5.jpg)
Trajanus’ Rijk
![Page 6: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/6.jpg)
Keizerschap
• Volkstribuun
• Imperium proconsulare (imperator)
• Pontifex Maximus
• Patronus– Professioneel leger als clientes– Euergetisme (bijv. Praefectus Annonae)– Legati Augusti pro Praetore
• Bestuur via netwerk
![Page 7: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/7.jpg)
Maatschappelijke structuur: Honestiores
• Ordo senatorius (cursus honorum)
• Ordo equester– Cursus
• Officier• Procurator• Praefectus
• Ordines decurionum (verplicht euergetisme)
![Page 8: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/8.jpg)
Maatschappelijke structuur: Humiliores
• Civis – Peregrinus (212: Constitutio Antoniniana)
• Ingenui (vrijgeborenen), Servi (onvrijen), Liberti (vrijgelatenen)– Familia Caesaris
![Page 9: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/9.jpg)
Economische aspecten
• `Vrede’ brengt economische vooruitgang
• Provincies worden geïntegreerd, `gelijker’
• Geldeconomie
• Urbanisatie (municipia, coloniae, civitates), infrastructuur
• Pachtboeren (coloni=horigen) nemen toe
• Leger en steden belangrijke afzetmarkten
![Page 10: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/10.jpg)
Maatschappelijke aspecten
• Collegia (`clubs’ – religieus, economisch, ethnisch)• Onderwijs – elitair; met oog voor `gouden of klassieke
tijd’; naar grieks voorbeeld
• Codificatie en becommentariëring van recht - `professionalisering’
• Honestiores gepriviligeerd in rechtspraak• Entertainment: sport, gladiatoren, wagenraces,
theater• Huwelijk - gearrangeerd; kinderen; `preutse’ elite
![Page 11: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/11.jpg)
Religie, filosofie en wetenschap
• Toename en verzameling van kennis (Ptolemaios; Galenos)
• Literatuur ter vermaak (`klassieke stijl’, roman)• Opkomst meer op persoonlijke behoeftes gerichte
religies– Henotheïsme– Syncretisme– `Goddelijk’ Lot / Magie– Redding individuele ziel– Culten alleen voor ingewijden (Mustai)
• Keizercultus• Christendom
![Page 12: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/12.jpg)
Crisis van de derde eeuw(180-284/5)
• Snelle opeenvolging van keizers (blz 466)– Septimius Severus (193-211)
• Vijanden: Sassaniden, Germanen• Burgeroorlogen (soldatenkeizers)• Geldontwaarding• Economische teruggang, handel en toevoer
wordt meer lokaal/regionaal• Elite probeert zich terug te trekken uit bestuur
steden • Elite vlucht naar de villas of gaat in staatsdienst
![Page 13: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/13.jpg)
Severi
![Page 14: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/14.jpg)
Romeinse Rijk II Dominaat(284-476(?)/610)
• Diocletianus (284-305)– Reparatio– Christenvervolging
• Constantijn (I) de Grote (306-337)– Reparatio vervolg– Christendom geoorloofd (religio licita, 313)– Constantinopel hoofdstad
• Julianus Apostata (361-363)– Pagaan
• Theodosius (I) de Grote (379-395)– Laatste keizer van het HELE rijk– Christendom staatsreligie
![Page 15: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/15.jpg)
Romeinse Rijk II Dominaat(284-476/610 ??)
• Westelijk Rijk• Romulus Augustulus
(475-476)• Germaanse
koninkrijken
• Oostelijk Rijk• Justinianus (I) (527-
565)• Heraklios (610-641)
![Page 16: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/16.jpg)
Dominaat
• Reparatio – Republikeinse restanten verwijderd – Openlijk alleenheerschappij – dominus (heer)– 2 augusti (keizers), (2 caesares (`hulp’-keizers)) –
oost- en westrijk– Militaire staat – ook bureaucratie militair
georganiseerd– Militaire taak geheel gescheiden van civiele taak– 4 praefecturen (onder Constantijn), 12 diocesen, mini-
provincies
![Page 17: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/17.jpg)
Dominaat
• Rijk ((nieuwe) ordo senatorius) t.o Arm (inclusief niet zo rijk)
• Dominus bestuurt rijk als `privé-bezit’ met eigen bureaucratie – staat en privé lopen door elkaar
• Italië verliest bijzondere status – decentralisatie (ook van keizerlijke macht)
• Grensleger (limitanei) en mobiel (keizerlijk) leger (comitatus)
![Page 18: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/18.jpg)
Dominaat vervolg
• Herstel (deels) van geldeconomie (solidus)• Dwangstaat
– belasting (ook in natura)– geleide economie– sociale structuur verstart – zoon vervangt vader in beroep en
sociale status
• Reactie op dwangstaat: op zoek naar `beschermers’ – afhankelijkheid neemt toe (bijv. Coloni (pachtboeren) – horigen)
• Christendom – heilsreligie wordt staatsgodsdienst (381)• Germanen als foederati binnen het rijk
![Page 19: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/19.jpg)
Oost - West
• Oostelijk rijk• Grieks• Geurbaniseerd• Volkrijk• Herstel in zesde eeuw
• Westelijke rijk• Latijn (Romanisatie)• Weinig steden• Minder bevolkt• Germanen (en
anderen) nemen regio’s en bestuur over
• Romeins Rijk wordt virtueel, een ideaal.
![Page 20: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/20.jpg)
Vier tendensen bestuursinrichting Dominaat
• Uniformering tot één keizerlijke bureaucratie
• Civiel gezag geen militaire macht meer
• Bureaucratie militair georganiseerd (militia)
• Stedelijk en provinciaal instellingen gelijkgeschakeld
![Page 21: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/21.jpg)
• Principaat (Princeps)– Volkstribuun– Imperium
proconsulare (imperator)
– Pontifex Maximus– Patronus– Bestuur via netwerk
• Dominaat– Goddelijke familie
(sacer) – Hofceremonieel– Uitgewerkte hierarchie– Prive en staat
vervlochten
![Page 22: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/22.jpg)
Religie in romeinse keizerrijk
• Keizercultus• Opkomst meer op persoonlijke behoeftes
gerichte religies– Henotheïsme– Syncretisme– `Goddelijk’ Lot / Magie / Wonderdoeners– Redding individuele ziel– Culten alleen voor ingewijden (Mustai); ethiek en
levenswandel• Dualisme• Christendom (naast Mythras, Isis,
Neoplatonisme, Manicheïsme, etc)
![Page 23: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/23.jpg)
Christendom
• Oorspronkelijk Joodse sekte (vooral in Diaspora) naar aanleiding van Jezus met diverse geloofsopvatting;
• Eindtijdsverwachting en monotheïstisch• Paulus: Jezus Messias of Christus (= Gezalfde) voor een
niet-aards Gods Koninkrijk; ook voor niet-Joden (zonder Joodse eisen)
• Urbaan; huiskerken (vanaf 3de eeuw ook ruraal en sociaal breed)
• Katholiek (algemeen) en Orthodox (rechtzinnig) • Geen religio licita – bedreiging van religieuze status quo
– vervolging lokaal/regionaal, bij rampen of speciale gelegenheden (martelaren)
![Page 24: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/24.jpg)
Christendom II
• Vanaf 2/3de eeuw theologie (verwoord in grieks-filosofisch wereldbeeld) : wereld `verchristelijken’; Verus Israel (`Waar Israel’)
• Canonisatieproces van Nieuwe Testament• Diversiteit: Gnostici (mystieke kennis bevrijdt ziel),
Manicheïsme• Institutionalisering en kerkelijke geestelijkehid en
hierarchie (bisschoppen, priesters, diakenen)• 249/50: vervolging van keizer Decius• 257: vervolging van keizer Valerianus • 300: vervolging van keizer Diocletianus• 311: Edikt van Milaan: Constantijn de Grote Religio Licita
![Page 25: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/25.jpg)
Christendom III
• Vanaf Constantijn (I) de Grote (306-337) stimuleren keizers Christendom
• Theodosius (I) de Grote (379-395) maakt Christendom staatsgodsdienst
• Kerkelijke hierarchie begint staatsbestel te ondersteunen (Keizer is Uitverkorene van God)– Hierarchie uitgewerkt: Metropolieten en Patriarchen– Christendom en Romeins Rijk vallen samen
• Sociale zorg• Maatschappelijk leven `gekerstend’
![Page 26: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/26.jpg)
Christendom in de Late Oudheid
• Ascese (celibaat): geen lichamelijke behoeften of begeerten– Heremieten/kluizenaars– Monniken
• Dogmatische strijd (Grieks-Filosofische terminologie)– Triniteit (Vader, Zoon, Heilige Geest zijn God: tegen Arius)– Zoon is God en Mens (`Naturen’)
• Machtstrijd tussen patriarchen (Alexandrië, Antiochië/Constantinopel
• Perzische Kerk autonoom (mede om politieke redenen); missie in heel Azië
• `Ketterijen’ overleven makkelijker buiten Rijk
![Page 27: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/27.jpg)
Einde van Romeinse Wereld
• Westelijk Rijk `vergermaniseert’ en vanaf 476 geen echte keizer meer; NB: romeins ideaal blijft!
• Oostelijke Rijk bloeit 6de eeuw (inclusief veroveringen in het Westen)
• Begin 7de eeuw: Opkomst Arabieren / Islam (einde Perzisch Sassanidenrijk); Oosten verliest Africa, Egypte, Palestina, Syrië en reorganiseert (homogener Grieks-Christelijk Byzantijns)
• Middeleeuwen: Germaans-Latijns Westen – Grieks-Slavisch Oosten
![Page 28: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/28.jpg)
Kracht van het Oostelijke Rijk
• Urbaner
• Handel / Geldcirculatie /Economie
• Bureaucratie professioneler/sterker – onder controle keizer en beter in staat tegenmachten (magnaten) te weerstaan
• Christendom als buitenlandse politiek
![Page 29: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/29.jpg)
Justinianus (I) (527-565)
• Heroveringen in het Westen
• Corpus Iuris Civilis (rechtcodificatie)
• Bouwactiviteiten (Constantinopel; elders – op rijkskosten)
• Pest (ca 542)
• Theologische twisten
![Page 30: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/30.jpg)
Justinianus’rijk
![Page 31: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/31.jpg)
Neergang in Oosten
• Germaanse successen in Italië
• Slaven op de Balkan
• Sassanidische Perzen veroveren vanaf 610 grote gebieden (inclusief Heilig Kruis) – Heraklios gaat op Kruistocht
• Vanaf 634 invallen van Arabieren
![Page 32: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/32.jpg)
Christendom na de Oudheid
• Westen: – Paus wordt leider van het Westen (deels ook
politiek-militair) onder handhaving oude Romeinse structuur
– Kloosterwezen (Benedictus)
• Oosten:– Staatskerk (verbonden met keizerrijk) met
verschillende centra; autonome kerken in Islamitisch gebied
– Contemplatief kloosterwezen
![Page 33: Overzicht Oude Geschiedenis Blok II Keizerlijk Rome Jan van Ginkel.](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022081507/5551a0f04979591f3c8bac00/html5/thumbnails/33.jpg)
Islam (Overgave aan God)
• Muhammed als profeet vanaf 610• Al-Kuran• Hidjra (622) naar Medina• Khalifa (opvolger)
– 632-661: 4 orthodoxe khaliefs– 661-750: Umaiyadendynastie– 750-1258 : `Abbasiedendynastie
• Verovering door elite zonder integratie• 661: Shi’a (tegenover Sunnieten / Umaiyaden)