Osnovi Teorije Sistema i Upravljanja Skripta

OSNOVI TEORIJE SISTEMA I UPRAVLJANJA

Pojam “sistem”

Četiri generacije razvoja teorije sistema:

– I generacija – diferencijalne jednačine, integralni račun, Furijeove i Laplasove transformacije, ...

– II generacija – promjenjiva stanja i teorije linearnih sistema

– III generacija – kombinacija transformacionih metoda i metoda promjenjivih stanja, vremenski indiskretni i diskretni sistemi

– IV generacija – teorijske osnove proučavanja sistema

• Hegel-“Cjelina sastavljena od dijelova” – osnovni postulat teorije sistema

• Formalizacija i fenomenologija

• Hijerarhijski karakter cjelovitosti sistema

• Ludvig fon Bertalanfi- teorija sistema kao filozofija

• Aristotel-”Cjelina je više od zbira dijelova”

• Norbert Viner- začetnik opšte teorije sistema i kibernetike

Teorija sistema – izučava sistem kao cjelinu, teži formalizaciji i matematičko-logičkoj apstrakciji relanog svijeta.

• Kibernetika – izučava kompoziciju, funkcionisanje i posljedice sistema upravljanja

• Funkcija svakog sistema-transformacija ulaza u izlaze uz održavanje ravnoteže na putu do cilja.

Opšte razmatranje teorije sistema

• Osnovni pojam opšte teorije sistema – sistem

• Naučni karakter teorije sistema

• Matematička teorija – osnov teorije sistema

• Matematičko modeliranje – osnovni postupak

• Opšta teorija sistema – teorijsko-metodološka baza interdisciplinarnog i transdisciplinarnog znanja

Sistem – kompleks elemenata koji su međusobno povezani

• Opšta teorija sistema je:

• Apstraktna- univerzalnost termina i pojava

• Naučna – jednoznačnost korišćenog jezika i kategorija

• Pragmatična – otkriva zakonitosti ponašanja realnih pojava

Pojam, značaj i definisanje sistema

• Stanje sistema” kao pojam

• Sistem – apstraktna konstrukcija predstavljena skupom elemenata povezanih relacijama

• Osnovni ciljevi kibernetike:

– Ustanoviti opšte principe funkcionisanja

– Ustanoviti apstraktne granice i zakone funkcionisanja

– Korišćenje činjenica i modela radi praktičnosti teorije

Sl.1. Dijagramski prikaz sistema

1.1.2 Filozofski aspekt sistema

• Sistem nije konačno stanje procesa već subjektivni (apstraktni) aranžman

• Indukcija ne daje pouzdane rezultate

• Istinitost i trajna vrijednost naučnih zakona i teorije

• Sistemski pristup predstavlja stvaralački rad

• Cilj kao centralna kategorija (primjer – L.Kerol “Alisa u zemlji čuda”).

• Cilj – vizija budućnosti

Istorijski razvoj filozofske misli o sistemu:

• Platon – “pećina”

• Aristotel – ideja je sposobnost i ona ne postoji bez rada, odnosno postoji uzajamna uska veza

• Vilhelm Fridrih Hegel – utemeljio zapadnu misao o sistemima prema Aristotelovom stavu

• Klod Levi Štros - simboli i jezik simbola u teoriji sistema

• Jezik simboličnog govori da su sve religije i kulture jedinstven svijet, a da su podjele posljedica pogrešnog ljudskog razmišljanja i razumijevanja svijeta.

1.1.3.Sistemi i sistemsko mišljenje

• Funkcionisanje sistema-davanje i primanje

• Funkcionisanje uslovljeno hijerarhijom

• Sistemsko mišljenje – skup teorija sa zajedničkim objašnjenjem i opisom pojedinih klasa sistema

• Sistem – definisana cjelina uređena zbirom elemenata i njihovih fukncija s ciljem funkcionisanja

Koncept sistemskog mišljenja:

• Sve je sistem i sve je podsistem

• Ništa nije sigurno, ali je sve moguće – probabilističko shvatanje

• Apsolutni determinizam ne postoji

1.1.4 Matematički aspekt teorije sistema

Matematički model realnog sistema – složeno i apstraktno opisivanje realnog sistema uz pomoć jednoznačnih matematičkih simbola

Matematički model – skup odnosa karakteristika stanja koji zavisi od početnih uslova, ulaza, izlaza i parametara sistema

Skup je poznat ako su mu poznati svi elementi, njihova pripadnost, a određen ako je poznat poredak elemenata i njihova prebrojivost.

Sl. 2. Primjer sistema automatskog upravljanja

C

Y

X Y

D

BA

• Svakom stanju sistema pripada odgovarajuća tačka u koordinatnom sistemu, a karakteriše se u svakom trenutku (t) sljedećim veličinama: z1,z2,...zj,....zn

• Funkcionisanje sistema - predstavlja faznu trajektoriju opisanu vektorskom funkcijom oblika z(f), čije su koordinate z1(f), z2(f).....zj(f)...zn(f).

• Relacije – međusobni odnosi, kako između elemenata, tako i unutar elemenata i skupa.

• Grafikon – prave ili krive linije kojima se prikazuje veza dva ili više elemenata i time grade strukturu sastavljenu od binarni relacija

Fali slide prez 1 str 16

Vrste grafikona:

– Simetrični

– Lančani

– Kružni

– Asimetrični

– Ciklični

– Vezani

– Dualni graf ,itd.

U praksi se koriste elemntarne radnje s grafikonima kao što su sabiranje, množenje i slično, a u zavisnosti od njihovih vektorskih karakteristika kao što su:

– Simetričnost

– Refleksivnost

– Tranzitivnost

– Otvorenost

– Zatvorenost, itd.

Matrični prikaz – tabela u kojoj kolone predstavljaju ulazne elemente, a redovi izlazni, dok se u poljima tabele unose veze između ulaza i izlaza u binarnoj formi (0=ne, 1=da)

• Faze razvoja savremenih sistema:

• Analiza osobina sistema (sa aspekta strukture i parametara)

• Sinteza (strukture i parametara) sistema metodom eksperimentisanja ili metodom modeliranja

• Svaki sistem nastaje radi nekog cilja

• Neophodan uslov održavanja sistema procesom upravljanja promjenama stanja sistema.

1.1.5 Sistemski pristup – sinergetski efekat

• Sistem nemoguće potpuno opisati zbog kompleksnosti

• Sinergija – efekat zajedničkog djelovanja elemenata

• Dinamičko posmatranje – jedinstvo vremena i prostora

• Holističko posmatranje – sistem kao ukupnost

• Relativnost sistema - proizilazi iz prirodnih zakona

• Sistemski pristup integriše:

• Opštu teoriju sistema,

• Kibernetiku,

• Teoriju informacija,

• Semiotiku

• Informatiku i

• Matematičku teoriju sistema

Sl.4. Shema sistematskog mišljenja

Nova sistemska istraživanja

Novo znanjeProces primjene u

praksi

Sistemski pristupIntegracije

Sistemske nauke

• Sinergetski efekat postoji samo ako postoji harmonija imeđu elemenata sistema.

• Sinergetski efekat – donošenje zaključaka dedukcijom (od opšteg ka pojedinačnom)

• Cjelina se ne može rastaviti na sastavne dijelove, a da pri tome ne izgubi svoje osobine.

• Optimum cjeline = zbir suboptimuma = sinergetski efekat

• Matematički :

f(a,b,c)> f(a)+ f(b)+ f(c)

1.1.6 Teorija globalnog razmišljanja

• Sistem (grč. “to systema”) – cjelina sastavljena iz dijelova i njihovih karakteristika, matematički ili prirodno integrisana radi ostvarivanja određenog cilja, odnosno promjene stanja sistema.

Sl. 5. Sistem kao skup ili podskup

Sl.6. Osnovni oblik sistema

S –sistem određen postupnom promjenom stanja u funkciji vremenaXn – ulazni vektor koji odrađuje na rad sistema i utiče na njegovo ponašanjeYi- izlazni vektor koji predstavlja rezultat rada sistema i utiče na samo ponašanje sistema

DEO 1DEO 1DEO 1DEO 1DEO 1

SKLOP C

ELEMENT

SKLOP B

ELEMENT

SKLOP A

ELEMENT

SISTEM

• Osobine sistema:

– Uređenost (održanje reda pri funkcionisanju)

– Organizovanost (usaglašenost uloga u zajedničkom cilju)

– Struktura (uopštenost elemenata i relacija)

• Promjena bilo kog elementa utiče na ostale iz cjeline.

Sl. 7. Uticaj elemenata sistema na promjenu stanja sistema

Sl.8. Proces modeliranja

• Modeliranje sistema

• Izomorfno – uzajamna jednoznačna veza između elemenata, osobina i ponašanja originala i modela

• Homomorfno (pojednostavljeno): veći broj elemenata i karakteristika originala svodi se na manji broj komponenti i osobina modela.

Element

promjene

stanja

Stanje

sistema

Element

promjene

stanja

Istraživač

(SUBJEKAT MODELIRANJA)

Aspekt posmatranja

2

1MODEL SISTEMA

(DERNICIJA)PRESLIKAVANJE

2

1ORIGINAL

• DEFINISANJE SISTEMA

PROCES UPOZNAVANJA SISTEMA

1.1.7 Sistem i okolina

Sl.9. Sistem sa spoljašnim okruženjem

• Okruženje sistema – okolina

• Okolina integralni dio sistema

1.1.8 Ulazi i izlazi sistema

• Ulazne veličine - materijalne, energetske i signalne veličine određene sadržajem informacija.

• Izlazi – reagovanje sistema na određeni intenzitet pobude, rezultat – količina novostvorenog kvaliteta iz datih sastojaka (ulaza)

• Tehnologija – način transformisanja ulaza u izlaz

x

DEJSTVO

SISTEMA

NA

OKRUŽENJE

CSistem

SPOLJNA

SREDINA

DSistem

SPOLJNA

SREDINA

Izlazi iz

sistemaGranica sistema

BSistem

SPOLJNA

SREDINAA

SISTEM

--stanje - struktura

ULAZI

U

SISTEM

Vrsta ulazne veličineGranični uslovi Oblik u vremenu Karakteristika

Oznaka Naziv

1. Skokovita

za t<0, y(t)=0

za t0, y(t)=1 y=const=1

2. Impulsna

za t<0, y(t)=0; za t>0, y(t)=0;

za t=0, y(t)=∞ ydt=const=1

3. Nagibna

za t<0, y(t)=0; za t>0, y(t)=at

y’=const=1

4. Sinusna

za t<0, y(t)=0; za t>0, y(t)=sin t

y’’= - Ky, k=1

5.Eksponen-cijalna

za t<0, y(t)=0; za t>0, y(t)=e-t

y’= - Ky, k=1

• Ako je Z ukupan profit preduzeća, za proizvodne linije vrijedi:

Z=a1x 1+a2x 2+a3x 3+...+ B, gdje su

a1,a2...an - profiti po jedinici proizvoda

B – ukupni fiksni troškovi (b1,+b2+...bn)

x1,x2,...xn - količine elemenata

• Cilj i mjera vrijednosti ukupnog sistema je Zmax, tj.bitno je da je x>0 (povećanje radne aktivnosti), sve dok a nije manje od 0 (gubitak), kada bi trebalo obustaviti proizvodnju.

• Za x>0 i a>0, Z raste zajedno sa porastom količine aktivnosti

• Ulaz, izlaz i stanje sistema imaju svoje višedimenzionalne promjene u vremenu.

• Ulaz zavisi i realizuje se prema potrebi sistema.

• Izlazi su reakcije sistema na ulazno, interno ili eksterno dejstvo.

• Svaki sistem izbačen iz ukupnosti je podsistem.

• Granice sistema obuhvataju sve ulaze i izlaze, relevantne za ostvarivanje cilja.

• Elementi stanja sistema su akumulacija u sistemu, gdje se akumulira razlika ulaznih i izlaznih promjena, a njihova vrijednost zavisi od akumulacije stvorenih vrijednosti promjene stanja u prošlosti.

• Upravljanjem se rješava savladavanje proračuna ograničenih ulaza i neograničenih potreba.

• Odnosi i veze među elementima mogu biti deterministički i stohastički.

• Uspješnost funkcionisanja poslovnih sistema: η= Y/X, η>1; Kod tehničkih sistema: η<1.

Sl.10. Ulazno-izlazni model procesa proizvodnje

OSNOVNI PRINCIPI TEORIJE SISTEMA

Sistem-kompleks međusobno povezanih funkcija njegovih elemenata.

Prirodni sistemi- funkcionisanje i čovjekov uticaj na njih.

Osnovne grupe sistema

Sistemi ideja (formalizam, materijalizam)

Sistemi funkcija (poslovni, naučni, organizacioni, informacioni i dr.)

Materijalno-tehnički sistemi (mašine, konstrukcije, instalacije)

Prirodni sistemi (biološki, botanički, astronomski)

Uticaj unutrašnjih i vanjskih elemenata na sisteme.

1.1 Osnovni principi sistemskog pristupa

Osnovni principi sistemskog pristupa:

Sistem je više od sume dijelova koji ga čine,

Sistem zahtijeva istragu sa više aspekata,

Sistem mora imati sposobnost predviđanja i učenja,

Podsistem je uvijek dio nekog šireg i višeg reda,

Parcijalni ciljevi se uvijek žrtvuju radi višeg cilja,

Svaki sistem je informacioni – korišćenje odgovarajućih simbola,

Otvoreni sistem je usko povezan sa okolinom,

Složeni sistem se može podijeliti na podsisteme radi lakše analize i shvatanja,

Sistem se sastoji od niza ciljeva i njihovih uzajamnih odnosa,

Sistem je dinamična mreža međusobnih odnosa, tj. promjene na jednom elementu uzrokuju promjene i na ostalim,

Sistemi teže ravnoteži koja je rezultat izjednačenosti sila unutar i van sistema,

Ako su podsistemi povezani u seriju, onda izlazna vrijednost jednog predstavlja ulaznu vrijednost drugog,

• Granice sistema se kreću od nedjeljivosti do beskonačnosti

• Održiv sistem mora biti okrenut cilju, vođen povratnom informacijom i sposoban adaptiranju na promjene.

1.2 Dodatni principi sistemskog pristupa

IZLAZ IZLAZ ULAZULAZ

. . . . . .

ULAZ IZLAZ

SnS2S1

• Princip složene stvarnosti

• Princip povezanosti i međusobnog djelovanja

• Princip neprekidnih promjena

• Princip poimanja funkcionalnog sklada

• Princip uticaja okoline na promjene oblika postojanja

• Princip strukturne analize složenosti

• Princip internog uticaja u prostoru i vremenu

Slika 3. Dijagramski prikaz sistema

(Mikić, Đ. “SISTEMI-struktura i upravljanje”, 2007, APEIRON B.Luka, str.39.)

Legenda:

S1,S2, S3, S4, S5 = elementi sistema

Ulaz, Izlaz= spoljne ili eksterne veze

= veza unutar sistema (redna ili paralelna)

Međusobne veze podsistema:

- postojane/nepostojane

- unutrašnje/spoljne

- stacionarne

- jednostavne/složene

- obostrane i dr.

2. ZAKONI OPŠTE TEORIJE SISTEMA

Opšta teorija sistema, kao baza svih nauka za rješavanje konkretnih problema, proizilazi iz tri činjenice:

opšta teorija sistema je apstraktna u određenoj mjeri,

ima naučni karakter, i

pragmatična je u smislu otkrivanja zakonitosti ponašanja realnih pojava.

ULAZ IZLAZ

Povratna sprega

S5

S4

S3

S2S1

Zakon zavisnosti

Simetrična zavisnost

Asimetrična zavisnost

Kruta i elastična zavisnost

Zakon razlike/jednakosti

Raspodjela razlika

Opšti zakon =f(Qa) i =f(Qb) važi , gdje su Qa i Qb sistemi

Zakon promjene/stalnosti

Kvantitativne

Kvalitativne

Strukturalne

Pozicione

Zakon neprekidnih promjena

Spore i postepene

Brze i nagle

Slika 4. Sistem-ciklus kruženja vode u prirodi

(http://energetska-medicina.net/slike/voda-zivota/kruzenje-vode.gif

Relacije koje se ne mijenjaju u toku vremena su statične dok one koje se mijenjaju čine kategoriju dinamičnih relacija.

Ako neka statična ili dinamična relacija pretrpi promjenu tada govorimo o strukturalnim promjenama koje mogu biti:

k-kvantitativne promjene

q-kvalitativne promjene

s-strukturalne promjene

p-pozicione promjene

Slika 5. Promjene u sistemu


3. OSNOVNE KARAKTERISTIKE SISTEMA

Osnovna sistemska svojstva

- funkcija (funkcionalna struktura i elementarne funkcije)

- ponašanje (struktura ponašanja i elementarne transformacije)

- građa (struktura građe i elementarni nosioci)

Slika 6. Proučavanje sistemskih svojstava


Određivanje granica sistema vrši se na osnovu utvrđivanja medusobnog uticaja elemenata

Primjenom sistemskih postupaka i sistemskog prilaza mogu se rješavati problemi promjene veza, promjene strukture, promjene transformacije unutar sistema i podsistema.

Funkcija sistema se zasniva na principu finaliteta i razvoja kroz odnos sa okruženjem

Slika 7. Sistematizacija klasa elementarnih funkcija sistema


NIVO APSTRAKTNOSTI

Nivo konkurentnosti

ELEMENTARNI NOSIOCI

ELEMENTARNE TRANSFORMACIJE

ELEMENTARNEFUNKCIJE

STRUKTURA GRAĐE SISTEMA

STRUKTURA PONAŠANJA

SISTEMA

FUNKCIONALNA STRUKTURA

SISTEMA

GRAĐA SISTEMA

PONAŠANJESISTEMA

FUNKCIJA SISTEMA

PROMJENA VREMENSKIH

KOORDINATA

PROMJENA PROSTORNIH KOORDINATA

PROMJENA VELIČINE STANJA

PROMJENA SVOJSTVA

PROMJENA OBLIKA POSTOJANJA

SISTEM

3.1 Karakteristike sistema

Prema S. Marjanoviću:

• Skup funkcionalno međuzavisnih jedinica

• Eksterna povezanost sa okolinom i drugim sistemima

• Mogućnost optimizacije, tj. najefikasnije kombinovanje parcijalnih ciljeva radi ostvarivanja globalnog cilja

• Posmatrani sistem je uvijek dio sistema višeg reda

3.2 Osnovne radne karakteristike sistema

• brzina toka resursa,

• intenzitet rada i usluživanja,

• kapacitet (potencijalni, efektivni, raspoloživi i operativni),

• pouzdanost i vjerovatnoća uspješnosti vršenja funkcija,

• fleksibilnost i adaptivnost strukture i procesa sistema

3.3 Ključne karakteristike sistema

- izolovanost

- stabilnost

- ravnoteža

- samoudesivost

- određenost

- adaptivnost.

Izolovanost je stanje mimmalne entropije

Slika 8. Analiza korisnosti izolovanja


Prema koncepciji S. Marjanovića, organizacija prima i daje

• radnu snagu , Ef =f(Si) Rs

• predmete rada, Ef =f(Si) Pr

• sredstva za rad, Ef =f(Si) Sr

• uslove rada, Ef =f(Si) Ur

• metode rada, Ef =f(Si) Mr

• potrebe rada, Ef =f(Si) Pr

• kapital , Ef =f(Si) Ka

• znanje (nauka), Ef =f(Si) Na

3.3 Stabilnost sistema

• Stabilnost stanja sistema je obrnuto proporcionalna stepenu izolacije.

• Sistem sa najvećom entropijom nalazi se u stanju najveće vjerovatnoće, pa time i najveće stabilnosti.

Si

ZonaNedovoljneizolovanosti

Funkcionalniminimum

Egzistencionalniminimum

Neefikasno funkcionisanje

Efikasnofunkcionisanje

Zonaprogesa

Optimalnaizolovanost

Zona optimalne izolovanosti ZonaOpasneizolovanosti

Funkcionalnimaksimum

Egzistencionalni maksimum

Stepen izolovanosti

Materijalni sistem

Funkcionalni sistem

Efikasnost funkcionisanja

Ef

• Dezorganizacija sistema je stabilnija i otpornija na promjene, a organizacija sistema je nestabilnija i osjetljivija.

3.4 Ravnoteža sistema

• Pod ravnotežnim sistemom Dising (Diesing) podrazumijeva rezistentan sistem koji u povoljnim okolnostirna zadržava postojano stanje.

• Ravnoteža stanja može u velikoj mjeri da oscilira oko stabilnosti ili tenzije, ali nikad nije statična

3.5 Samoudesivost sistema

Samoudesivost je karakteristika sistema koja znači sposobnost da isključuje spoljne uticaje koji u zoni stabilnosti izazivaju poremećaje funkcionisanja.

Osjetljivost sistema postaje preduslov za samoudesivost.

Samoudesivost predstavlja mjerilo vitalnosti sistema.

4. KLASIFIKACIJA SISTEMA

Tradicionalni principi klasifikacije

Za izučavanje osobina sistema i njihove strukture treba poznavati klasifikacije sistema, razlike i sličnosti njihovih karakteristika.

Klasifikacija sistema prestavlja formiranje skupova po sličnosti kao zajedničku osobinu

Klasifikacija sistema prema broju veza sa okolinom

Monovarijabilni sistem - jedna ulazna i jedna izlazna veza

Konjuktivno – disjunktivni sistem - više ulaznih i jedna izlazna veza

Distributivni sistem – jedna ulazna i više izlaznih veza

Multivarijabilni sistem – više ulaznih i više izlaznih veza

Sistem informisanja (radio, TV) Sistem upravljanja

Slika 9. Podjela sistema prema broju veza sa okolinom (Mikić, Đ. “SISTEMI-struktura i upravljanje”, 2007, APEIRON B.Luka, str.45.)

4.1 Buldingova klasifikacija

Glavni kriterijum – složenost ponašanja sistema:

• Nivo statičkih sistema (željeznica)

• Nivo dinamičkih sistema (satni mehanizam)

• Nivo samoregulišućih sistema (roboti)

• Nivo samoodržavajućih sistema (živa ćelija)

4.2 Mogući kriteriji klasifikacija

• Prema okruženju:

– prirodni (geološki, atmosferski, kosmički),

– tehnički (mašine, aparati, i dr.),

– organizacioni (moralni, instrumentalni, materijalni)

• Prema karakteru relacija među elementima sistema:

– deterministički (matematčki izrazi-predvidiljivo ponašanje sistema),

– stohastički (mozak-nepredvidljivo ponašanje sistema)

• Prema interakciji sa okruženjem:

– otvoreni,

– zatvoreni

• Prema stepenu složenosti:

– prosti (mali broj elemenata i veza), i

– složeni (veliki broj elemenata i veza)

• Prema stepenu apstrakcije:

– apstraktni (misaone ideje, istraživačke konstrukcije, matematički sistemi),

– realni - konkretni (realni fizički sistemi, materijalni sistemi, prirodni i vještački materijalni sistemi).

• Prema potrebi upravljanja sistemom:

– statički (nema potrebe), i

– dinamički (promjene kao rezultat procesa upravljanja)

Slika 10. Preglednost klasifikacije sistema po M.Kostiću


5. APSTRAKTNO ORIJENTISANI SISTEMI

• ... su istraživačke konstrukcije formalne, uopštene, misaone, idejne i matematičke prirode.

• Svrha : opisati realne sisteme i bez mnogo troškova eliminisati nejasnoće i logičke greške kroz čisto formalne veze u okviru istraživačke apstrakcije.

• Logika nastanka : opšti apstraktni sistem, kao univerzalni model za sve sisteme, objašnjava se upotrebom matematičke teorije, koja koristeći efektivnu proceduru identifikacije opisuje sistem.

5.1 Funkcionisanje sistema

• Struktura apstraktnog sistema formira se uopštavanjem odnosa zamišljenog sistema određenog sintetičkim postupkom, kada nije određena konstanta sistema koja predstavlja skup koeficijenata odnosa hipotetičkog poretka.

• Orijentisani apstraktni sistemi predstavljaju skup uređenih parova odsječaka funkcije vremena koji nisu kontradiktorni.

• Svakom ulaznom dejstvu odgovara skup različitih izlaznih dejstava koji zadovoljava uslov ravnoteže.

5.2 Karakteristike apstraktnog sistema

ima logiku ponašanja,

predstavlja skup uzajamno dejstvujućih elemenata,

zahtjeva složenost funkcija za izvršavanje postavljenog cilja,

posjeduje mogućnost dekompozicije na podsisteme,

zahtjeva upravljanje pomoću informacione mreže,

zahtjeva identifikaciju interakcije unutrašnjih faktora kao i rezistenciju na slučajnu komponentu,

bazira se na zakonima organizacije,

određen je koncepcijom i strukturom.

5.3 Formiranje i koncepcija funkcionisanja sistema

• Odrediti zahtjeve od strane višeg sistema ili okruženja

• Odrediti unutrašnje zahtjeve sagledavajući mogućnosti ispunjavanja spoljnih zahtjeva

• Izvršiti usklađivanje spoljnih i unutrašnjih zahtjeva

• Osobina koncepcija : imaju svoj vek, svoje odstupanje, svoju dinamiku promjena, elastičnost u prostoru i vremenu, reformulaciju itd.

• Konepcija predstavlja sistem povezanih ideja

• Koncepcija funkcionisanja preduzeća predstavljena je njenim statutom, pravilnicima i ostalim dokumentima.

5.4 Pozicija, ciljevi i zadaci

• Funkcionisanje sistema uslovljeno je primatom elementa sistema koji ima veći broj veza, koji je dugoročniji i koji diktira stopu promena.

• Hijerarhijski primat u vezama i relacijama u sistemu uslovljen je:

-međuzavisnošću ciljeva,

-logikom i organizacijom funkcionisanja,

-vertikalnim i horizontalnim odnosima i

-zahtevima dinamičkog optimuma

5.5 Relacije

• prema nivou ispoljavanja:

-pojedinačne

-ukupne

-globalne

-parcijalne

-institucionalne

• prema stepenu vidljivosti:

-latentne

-manifestne

• prema značaju:

-primarne

-sekundarne

• prema sadržini:

-duhovne

-materijalne

• prema intenzitetu:

-povremene

-konstantne

Osigurati funkcionisanje sistema sa što manje konflikata i obezbediti upravljanje sa svrhom postizanja novog kvaliteta i kvantiteta

Podjela ciljeva:

prema vremenu (dugo, srednje i kratkoročni)

prema nosiocima (zajednički i pojedinačni)

prema hijerarhiji (strateški, taktički i operativni)

Ciljevi su:

motiv postojanja poslovnog sistema koji se vremenom usklađuju,

motiv postizanja željenog stanja sistema

inspiratori stvaranja kvaliteta

određen izlazom u određenom vremenu i okolnostima

Ispunjen motiv uslovljava stvaranje novog cilja

Cilj ne predstavlja isključivu vodilju za koncepciju i upravljanje

Mjerenje efikasnosti ciljeva – ekonomska opravdanost sistema

2.1.3 Struktura apstraktnog sistema

Struktura sistema predstavlja :

način spajanja djelova u sistem

organizacija povezivanja elemenata u određenu cjelinu,

logički red elemenata (preglednost, fleksibilnost, funkcionalni sklad, razvoj odbrambenog mehanizma i dr.)

skup i poredak svih veza ,

stabilan raspored uloga elemenata unutar kojih postoje određene zakonitosti svojstvene datom sistemu kao integralnoj cjelini.

Model osnovne strukture sistema je sastavljen od elemenata i struktura hijerarhijskih relacija.

Model grupiše određene aktivnosti, a čine ga:

podsistemi,

subsistemi,

stanja sistema,

mikrosistemi,

elementi promjena stanja itd.

Anatomija veza (struktura sistema) – oblik povezivanja elemenata u cjelinu čime se određuje svrha i cilj sistema.

Sistemi sa istim elementima i vezama mogu biti povezani u različite strukture:

- linijski- prstenasti- mrežasti- potpuni- točak- hijerarhijski- centralizovani- povratna veza sa povratnom spregom

Sistem nije numerički zbir elemenata i podsistema već njihov funkcionalni zbir:

f(a,b,c)>f(a)+f(b)+f(c)

gdje jesuma svih primanja-∑ P suma svih stvaranja- ∑ S sumom svih davanja- ∑ D sumom svih trošenja- ∑ T

Razvijenost podsistema u strukturi sistema ima svoj optimum koji sistem nastoji da održava.

Podsistem koji se ne razvija paralelno sa cjelinom, svojim brzim razvojem izaziva dezorganizaciju sistema (narušavanje povezanosti posistema i sistema) tj. rast entropije.

Ukoliko se dio sistema razvija do te mjere da ugrožava sistem često taj dio prekida vezu sa tom cjelinom i uključuje se u neku novu cjelinu.

Veze u sistemu mogu biti : serijske, paralelne, neposredne, povratne, posredne i dr.

Razvoj tehnologije,nauke i tehnike često rezultira razvojem cjeline na račun djela.

Sistemi se mogu zaustavljati,obnavljati i nastavljati funkcionisati bez opasnosti ugrožavanja i narušavanja kontinuiteta.

SPDT

SPTD

TDPS

TDSP

TDSP

TDSP

TDSP

;0

;0

;0

;0

- sistem čuva rezerve, a eksploatiše

okruženje;

- sistem stagnira;

- radni potencijal sistema opada;- sistem troši iz rezerve dio svog stvaranja;- sistem u izgradnji;- Sistem je parazit za okruženje;- ne postoji sistem koji ne troši materiju,

energiju ili ne upotrebljava informacije

OSNOVNI PRINCIPI STRUKTURE SISTEMA:

Svojstvo autoregulacije – integralni sistem ( posmatrana struktura može biti umetnuta u svojstvu podstrukture)

Svojstvo transformacije - omogućava strukturama da se razlikuju od statičkih formi

Svojstvo totaliteta strukture – asocijacija elemenata je nezavisna od cjeline

TRI BITNA PRINCIPA KOJA VAŽE ZA SVAKU STRUKTURU :

1. Princip očuvanja autonomnosti

(trajnošću neutralnog elementa osigurava identitet )

2. Princip nekontradiktornosti

( mogućnost povratka na početno stanje )

3. Princip slobode kretanja

( mogućnost kretanja elemenata strukture )

Različite veličine sistema i različitih podsistema zahtjevaju i različite metode regulacije njihove veze i funkcionisanja.

2.1.4 Funkcionisanje apstraktnih sistema

Intezitet međusobnog uticaja elemenata sistema:

promjenljiv je u vremenu i prostoru,

zavisi od funkcionisanja uticajnih sistema i kompatibilnosti njihovih ciljeva (kolaboracija interakcija).

Ometanja i onemogućavanja funkcionisanja jednog ili više podsistema manifestuju se međusobnim isključenjem interakcija (konfliktima).

Konflikti – direktno proporcionalni nedovoljnim kapacitetima zajedničih izvora upravljačke energije.

Broj faktora koji utiču na funkcionisanje sistema – neograničen.

Na funkcionisanje sistema istovremeno utiču faktori iz svih naučnih disciplina (po Teoriji sistema),

Promjene u određenom sistemu proučavati kibernetskim pristupom (polazi od funkcionisanja samog sistema).

Cilj kibernetskog pristupa je proučavanje razvoja, reprodukcije i interakcije sa okruženjem.

Koncept funkcionisanja sistema – sistem ideja koje moraju zadovoljiti određene uslove i standarde.

Funkcionisanje sistema treba da osiguran njegov opstanak i razvoj.

Entropija – mjera dezorganizacije (manja potencijalna razlika entropija se povećava).

Za funkcionisanje sistema važi: Drugi zakon termodinamike (uz odgovarajuću analogiju) tj. entropija sistema se može smanjivati samo ako se u sistem ulaže energija potrebna za to smanjivanje.

2.1.5 Složenost funkcionisanja i kompleksnost ponašanja sistema

Složenost sistema je određena:

brojem ponašanja,

brojem povezivanja pojedinih elemenata,

nizom procesa koji se odigravaju.

Postoje relacije između:

broja elemenata (n),

broj veza (v) i

broja struktura (S).

Broj struktura:

S = 2v = 2n·(n-1)

Broj veza:

v = n · (n - 1)

Primjer: n = 2, v = 2, S = 2

Ponašanje sistema, sa aspekta složenosti:

jednosložno determinističko ponašanje (prosti),

složeno determinističko ponašanje (složeni),

deterministička struktura i stohatičko ponašanje (veoma

složeni),

stohatička struktura i stohatičko ponašanje (kompleksna).

Funkcionisanje sistema:

dinamičnost funkcionisanja,

način ispoljavanja (funkcionalne manifestacuje),

trajanje,

izvjesnost,

stabilnost funkcionisanja itd.

Dinamičnost:

nulti,

mala konstanta,

mala promjenljivost,

velika konstanta

velika promjenljivost.

Način ispoljavanja:

pasivni,

Aktivni

Trajanje:

konačno funkcionisanje,

beskonačno funkcionisa.

Izvjesnost:

sistemi sa determinističkim funkcionisanjem

stohastičkim funkcionisanjem i

neizvjesnim funkcionisanjem.

Razvrstavanje prema stepenu i nivou razvijenosti upravljanja:

samoregulišući,

adaptivni,

samoobučavajući,

samorazvojni.

Primjeri industrijskih sistema:

tehnološki,

proizvodni,

poslovni.

2.1.6 Dinamika, principi i kvalitet funkcionisanja Sistema

Funkcionisanje sistema predstavlja funkcionalni zbir svih njegovih elemenata čija se suština sastoji u dinamičkim promjenama koje se dešavaju kako u elementima tako i u međusobnim odnosima – bez promjena nema funkcionisanja .

U priodnim sistemima cirkuliše određeni vid prirodne energije , dok u društvenim sistemima cirkulišu materija, energija, informacije i ideje .

Izravnavanje potencijalnih razlika znači starenje i zamor sistema, a pretjerano visoke razlike izazivaju hipertrofiju sistema .

Osnovni principi funkcionisanja su :

postojanje

dostupnost

definisanje elemenata i njihovi funkcija

raspored funkcija po izvršiocima

vremenski raspored funkcija

sankcije za odstupanje i devijaciju

hijerarhije odlučivanja

informacije i definisane relacije

U svakom sistemu postoji koncepcija funkcionisanja , te ako dolazi do nedopuštenog odstupanja moraju se predvidjeti sankcije kao instrument regulacije .

Kvalitet funkcionisanja ( poslovnih ) sistema ocjenjuje se stepenom efektivnosti i efikasnosti sistema , a zavisi od strukture sistema, vrijednosti parametara, tipa dejstava, spoljnih uticaja, projektovanih zadataka, i dr.

Mogući skup vrijednosti pokazatelja efektivnosti i efikasnosti predstavlja funkcionalu funkcionisanja sistema.

Ocjena vjerovatnoće se dobija pomoću funkcionale koja se zove pokazatelj vjerovatnoće sistema, a koja zavisi od strukture i parametara sistema, te karakteristika odstupanja u ponašanju elemenata sistema.

Kvalitet prosječnog pokazatelja sistema izražava se kao razlika prosječne vrijednosti karakteristika svih elemenata i pokazatelja efektivnosti odstupanja elemenata.

Sva zbivanja nastala pod dejstvom nekih sila , koje sistem upija ili im se odupire predstavljaju dinamiku Sistema

2.1.7 Ponašanje i stabilnost sistema

Ponašanje sistema,tj. usklađivanje ponašanja sa funkcijom prilagođavanja sistema okolini, određuje metod na koji sistem preslikava ulazne u izlazne veličine.

Određenost ponašanja sistema je stohastičke prirode, tako da se određenost smanjuje povećanjem broja veza sa okolinom, a smanjuje redukcijom veza.

Promjena strukture je u stvari promjena organizacije sistema kojom se on bori protiv raznih smetnji, putem njihove eliminacije, izolacije, kompenzacije itd.

Složenost sistema je definisana brojem različitih stanja u kojima se sistem može naći.

Ako je n broj elemenata u sistemu, onda postoji broj n(n-1) veza tih elemenata odnosno stanja sistema, dakle sistem sa 10 elemenata posjeduje 10 (10-1)=90 veza, odnosno stanja sistema.

Struktura sistema ukazuje na način koncentrisanja veza između pojedinih jedinica sistema, pa ako je mali broj informacija o tome, zaključak je da on ima djelimično nepoznatu strukturu i ulazi u grupu stohastičkih sistema.

Dovoljan broj informacija o elementima i njihovim vezama podrazumijeva poznatu strukturu sistema, što olakšava način predviđanja budućeg stanja, odnosno ponašanja sistema.

Optimalnost - svojstvo koje obezbjeđuje najbolje moguće stanje sistema u odnosu na okruženje i stepen pouzdanosti da će sistem ostvariti zahtjevane funkcije na način utvrđen osnovnim ciljem.

Ukupno ponašanje sistema sastoji se od

ponašanja njegovog okruženja ( To ),

ponašanja njegovih ulaza (Tx),

ponašanja njegovih izlaza (Ty),

pretvaranja ulaza u izlaze (Tx,y)

načina promjene njegovih internih obilježja, odnosno stanja

Determinističko ponašanje imaju oni sistemi kojima je trajanje beskonačno, dok se za sisteme za koje je karakteristično nesigurnost, čiji je ishod neizvjestan imaju stohastičko ponašanje

2.1.8 Regulisanje funkcionisanja sistema

U sistem neprekidno ulaze jedni elementi, a drugi izlaze, pri čemu mijenjaju broj , raspored, intezitet međusobnog djelovanja, odnose, veze a time i strukturu , što dovodi do stalnom prelaženja sistema iz postojećeg u sljedeće (željeno) stanje.

Kontrolisani ulaz se transformiše u izlaz kao nov kvalitet.

Nekontrolisani ulaz unosi eroziju iz okruženja u sistem, koja dovodi do entropije sistema.

Neophodno je neprekidno podešavanje funkcionisanja sistema koje nazivamo regulacijom

Funkcionisanje sistema reguliše se putem regulatora, a omogućava kolo povratnog dejstva koji ima zadatak da minimizira korekciju predznaka odstupanja i time osigurava kontrolu izvršenja postavljenog cilja.

Svaki skup ideja, funkcija, elemenata, energije, informacija itd, uređen po određenoj koncepciji, zaokružen u relativno nezavisnu funkcionalnu cjelinu, predstavlja sistem koji ima tri cilja :

Kontinuitet funkcionisanja,

Efikasnost funkcionisanja,

Kontinuitet povećanja efikasnosti

Regulacija kao sistem je najsavršenija u biološkom sistemu, tako da je regulisanje funkcionisanja čovječijeg organizna toliko savršeno da služi kao pokazna koncepcija drugim sistemima.

Regulisanje funkcionisanja sistema je veoma složeno, a ključna mu je uloga razgraničavanje nadležnosti, te organizacijska i operativna regulacija, odnosno autoregulacija sa adaptacijom.

Autoregulacija reguliše funkcije koje osiguravaju operativnu regulaciju i organizacijski red, čime su podjeljena ovlaštenja i nadležnosti u okviru određenih odgovornosti i zadataka regulisanja.

Uslovi regulisanja vještačkih sistema su:

da je rezultat funkcionisanja mjerljiv i u granicama odstupanja,

da su pokretačke sile poznate i mjerljive,

da je poznato i mjerljivo dejstvo i tendencija faktora (smetnji) ,

da postoji mogućnost nezavisnog podešavanja faktora, i

da se može ostvariti autoregulacioni sistem.

2.1.9 Modeli regulacije i programi reagovanja

Funkcionisanje sistema pokazuje različitu tromost pri korigovanju devijacija, tako da je npr. inverzija sistema veća pri korigovanju produktivnosti nego pri korigovanju kvaliteta.

Osjetljivost sistema regulacije zavisi od brzine reagovanja, tj. dužine vremena reakcije (mrtvo vrijeme) koje traje od trenutka promjene opterećenja do trenutka reagovanja rezultata na intervenciju.

Uloga detektora je da prima i registruje podatke o promjenama na posmatranoj pojavi, transformiše u izvještaj i dostavlja regulatoru u određenom vremenskom intervalu.

Zadatak regulatora je da svojim uticajem usklađuje pogonske sile i otpore i smetnje sa devijacijama rezultata funkcionisanja sistema.

U upravljanju kao procesu pretvaranja informacija u intervencije odvija se misaono povezivanje koje se sastoji od:

faze pripremanja,

faze donošenja, i

faze izvršavanja odluka.

Dio informacija se pretpostavlja, čime se omogućava programiranje ishoda misaonog procesa, tj. zaključka koji se sljedećim postupkom pretvara u upravljačku odluku.

Model se postavlja kao koncepcija koja oponaša funkcionisanje sistema, tako da uz pomoć operacionog istraživanja utvrđujemo optimalne intervencije i moguće devijacije u rezultatima funkcionisanja.

Kompozicija misaonog procesa koristi se za revolucionisanje funkcije upravljanja organizacionog sistema, kako bi se obradom informacija dobila poruka o intervenciji.

Tako programiran model funkcionisanja sistema pokazuje kvantitativne odnose u koncepciji funkcionisanja.

Kad se pojavi informacija o poremećajima regulator, programiran matematičkim putem, reaguje prema programu reagovanja.

Matematički modeli se formiraju koristeći savremene matametičke metode kao što su linearno i nelinearno programiranje, dinamičko programiranje, teorija igara, mrežno planiranje, redovi čekanja itd. na osnovu kojih se mogu ostvariti optimalne programirane intervencije.

Prema Optneru:

veze prvog reda koje predstavljaju simbiozu komponenata,

veze drugog reda koje predstavljaju zajednički efekat i

veze trećeg reda koje su opozicione.

Ako smanjivanje entropije podsistema povratno utiče na smanjivanje entropije sistema, onda se jačaju veze prvog reda kao uslov za jačanje stabilnosti sistema tj. održavanje dinamičke ravnoteže.

Porastom složenosti funkcionisanja sistema srazmjerno se pojavljuje i potreba za njegovom transformacijom.

2.1.10 Povratna sprega (dejstvo)

Sistemi kod kojih relacije između elemenata mogu biti takve da jedan elemenat posredno, preko drugih elemenata, utiče sam na sebe, posjeduje povratno dejstvo.

Sistemi sa povratnim dejstvom imaju tačno reprodukovane ulaze, smanjene efekte nelinearnosti i poremećaja, ispoljenu tendenciju ka oscilacijama i nestabilnosti, mogućnost ponovnog uspostavljanja ravnotežnog stanja itd.

Na zatvorenoj putanji kola povratnog dejstva, izlaz postaje dio upravljačkog kola, čime jedna odluka kontroliše ulaz u jedno stanje.

Da bi se promjena izazvana na jednom elementu kola povratne sprege prenijela na drugi elemenat potrebno je vrijeme označeno pojmom kašnjenje.

Veličina promjene i stepen kašnjenja na elementima zavisi od

veličine prvobitne promjene ,

kvaliteta međusobnih relacija elemenata i

funkcionisanja kola

Ulazom se zapravo utiče na izlaz u jednoj zatvorenoj putanji koja povezuje odluku, akciju, stanje i informaciju.

Povezivanje devijacija sa funkcionisanjem sistema preko informacije, regulacije i intervencije predstavlja povratnu spregu kao zatvoren sistem koji ima svoje elemente, zadatke, energiju, otpore, smetnje.

Kod prirodnih sistema dijelovi ne mogu živjeti van organizma, dok je kod vještačkih to moguće, pa i normalno; rasformiranjem jednog poslovnog sistema elementi mogu da se priključe drugom.

Povratna sprega je relativno izolovan sistem čiji su elementi:

devijacija,

informacija,

regulator i

intervencija.

Regulator je ekvivalent upravljanja jer informacije pretvara u odluke.

Intervencije su postupci korigovanja devijacije, a prema uzrocima devijacije interveniše se u cilju otklanjanja smetnji i savladavanja otpora.

Intervencije se aktiviraju informacijama, direktno ili preko pojačivača, i dostavljaju pogonskim silama funkcionisanja kako bi došlo do povezivanja upravljačkog mjesta sa izvorima smetnji i otpora.

Posebno važne osobine sistema sa povratnim dejstvom su: povećanje tačnosti, precizne specifikacije ulaza, smanjenje efekta nelinearnosti, povećanja obima fluktuacije povoljnog ulaza itd.

Sistem sa povratnim dejstvom mijenja ulaz prema potrebi izlaza, tako da kontroliše efikasnost razmjene materije, energije i informacija sa okruženjem.

Kod upravljačkih sistema kašnjenje informacije nastaje zbog njihovog prikupljanja, analize i distribucije.

2.2 Entropija

Entropija predstavlja dezorganizaciju ili razbijanje sistema, kao prirodni tok evolucije.

Norbert Viner :"Kao što je entropija mjera dezorganizacije, tako je i informacija mjera organizacije".

D ok entropija raste, svemir i svi sistemi u njemu prirodno teže ka raspadu u gubitku svog entiteta, odnosno da iz stanja organizacije i diferencijacije pređu u stanje jednoznačnosti i haosa.

Haos je stanje najveće vjerovatnoće u organizacionom sistemu.

Sa aspekta upravljača, sistem se može posmatrati kao fazno kašnjenje između ulaza i izlaza, kao što se i dejstvo jednog sistema na drugi dešava u vremenu.

Vrijeme potrebno da se promjena izazvana na jednom elementu prenese na drugi, naziva se kašnjenjem, a ako se posljedica na posmatranom elementu istovremeno uočava sa uzrokom , kašnjenje je ravno nuli.

Entropija organizacionih sistema je prirodna težnja ka stanju najveće vjerovatnoće, tj. organizacionom haosu ili totalnom raspadu iz kojeg su i postali sistemi.

Pri nastojanju da se smanji entropija i poveća stabilnost sistema treba imati u vidu sledeće:

- da se svaki sistem nalazi u stanju izvjesne nestabilnosti i dezorganizovanosti koja teži da se poveća i da je otud, neophodno funkcionisanje regulisati,

- da funkcionisanje sistema ima stabilnu dinamiku razvoja,

- da najstabilnije funkcioniše sistem kod koga je postignut najveći stepen razvoja, a to je automatsko funkcionisaje.

Pojava smanjenja entropije organizacionog sistema nije spontani efekat njegovog ponašanja, nego je to rezultat neprekidnog unošenja organizacionog reda u ponašanje njegovih podsistema, te se povećava stabilnost njegovog funkcionisanja.

Efikasnost funkcionisanja organizacionog sistema se u principu povećava uvođenjem novih tehničkih i prirodnih podsistema.

Informacija je negativna entropija ili entropija je negativna informacija koja sistem dovodi u stabilnije stanje, tj. stanje veće vjerovatnoće.

Entropija se definiše kao mjera neizvjesnosti dešavanja slučajnih događaja (xi); i=1,2, ...n različitih vjerovatnoća (pi); i=1,2,...m,.

Matematički izražena količina informacije

1=log² 2 naziva se bit (binarna cifra) i označava elementarnu jedinicu količine informacija koja odgovara dualnom logaritmu broja 2, što u ovom slučaju za dva stanja znači količinu informacije potrebnu da se otkloni neizvjesnost koja iznosi 1 bit.

H(x)=Σ pi (xi) Ii

n

H(x)= - Σ pi (xi)log2 p(xi)

i=1

formula za entropiju., tj. formula za količinu informacija koja može imati vrijednost u intervalu od 0 do log2 n:

0≤H(x)≤ log 2 n

Proizilazi da se količina informacija može izračunati tako što se od entropije prije primanja informacije oduzme entropija poslije primanja informacije.

Upravljački sistem kao podsistem organizacionog sistema, takođe funkcioniše kao organizacioni sistem, i po svojoj strukturi može biti :

- individualni,

- kolektivni.

Upravljački sistem takođe ima svoju entropiju koja je izražena prirodnom težnjom ka raspadu sistema. U stanju minimalne entropije, efikasnost i labilnost upravljačkog sistema je maksimalna, što se ispoljava kroz prilagođenost organizacionog sistema na upravljanje pomoću ciljeva.

2.2.1 Teorija devijacija

Potrebno je utvrditi zakonitost po kojoj se devijacije ponavljaju.

Sistematizacijom dobijenih rezultata formulišu se principi na kojima se temelji teorija devijacija.

Troškovi nikad nisu dovoljno niski i gubitak nikad dovoljno mali ako u praksi svaka akcija odstupa od koncepcije, a time i svaki rezultat od očekivanog.

Меđutim, ako se preduzmu mjere za korigovanje ovih devijacija kao posljedice prirodne sile koja je neizostavna, sistem se reintegriše i nastavlja svoje ustaljeno funkcionisanje.

Smanjivanje devijacije , tj. smanjivanje posljedica uticaja prirodnih sila, znači smanjivanje vjerovatnoće stanja sistema, čime se stvara denivelacija potencijala.

Vjerovatnoća stanja sistema između ekstremnih slučajeva devijacije se obilježava veličinom entropije. Posljedice povećanja devijacije, a time i entropije su dezorganizacija, dezintegracija i raspadanje sistema, tako da je njeno poznavanje gotovo nemoguće, ali i njeno korigovanje iziskuje stalni posao.

Iz gore navedenih činjenica dolazimo do zaključka da ne postoji savršena organizacija sistema, već samo može biti riječi o granici dopuštenosti i nedopuštenosti devijacija.

Zbog uticaja devijacija koji nije isti u različitim sistemima, kao ni u različitom vremenu i prostoru, potrebno je obratiti pažnju na kriterijume dopuštenosti devijacija koji se moraju elastično primjenjivati.

Ako se devijacija ne koriguje ona se regeneriše sve dok ne smanji efikasnost i ugrozi kontinuitet funkcionisanja, pa i opstanak sistema, ukoliko se ne ponude alternative.

U vezi sa nijansama dopuštenosti devijacije možemo posmatrati kao:

mikrodevijacije,

minorne ,

dopuštene,

nedopuštene i

razorne devijacije .

Devijacije mogu biti: pozitivne, negativne, učestale, istovremene, loš kvalitet i visoki troškovi proizvodnje, kompenzacija devijacije, međusobna povezanost, dinamika, promjenljivost itd

Usljed prisutnosti nedopuštenih devijacija koje predstavljaju uzrok promašene koncepcije sistema, hitna dejstva regulatora koja se primjenjuju rjeđe daju progresivan pomak, što ukazuje na to da je potrebno izvršiti reviziju stare ili se odlučiti na izbor nove koncepcije funkcionisanja sistema.

Osnovi Teorije Sistema i Upravljanja Skripta

Documents

Transcript of Osnovi Teorije Sistema i Upravljanja Skripta