Osnove Evropske unije

7/28/2019 Osnove Evropske unije

http://slidepdf.com/reader/full/osnove-evropske-unije 1/55

1

Osnove EU – ispit

1. Panevropski pokret

Paralelno sa nastankom Društva naroa rađa se i panevropski pokret, u kojem je uboketragove ostavio austrijski grof Kalgeri. Na tragu ovoga je nastao „Panevropski manifest , koji

je objavljen 1924. goine i služio je kao iejno-teoretska osnova formiranju Panevropskog

pokreta. Panevropski pokret je svoj prvi kongres oržao 1926. goine. Kongres je oobrio

Panevropski manifest i objavio smjernice Evropske konfederacije. Pokret se zasnivao na:

1. savezu evropskih ržava,

2. ravnopravnosti nacionalnih ržava,

3. sklapanju saveza sa Rusijom,

4. stvaranju carinske unije,

5. stvaranju jedinstvenog privrednog prostora,

6. čvrstim garancijama za nacionalne ržave,

7. zaštiti nacionalnih manjina i

8. saradnji Evrope sa rugim ržavama članicama Lige naroa.

On je analizirao prilike u svjetskoj politici nakon 1. svjetskog rata i zauzeo se za ujedinjenje

Europe. Vjerovao je a je ujeinjena Evropa jeini put kojim se može spriječiti izbijanje

novog rata na njenom tlu i očuvati njena istorijska uloga među sve jačim vanevropskim

silama. Pokret je nastavio snažno jelovati, zahtijevajudi osnivanje europske skupštine, u

koju de ulaziti zastupnici u nacionalnim parlamentima. Za razliku o rugih sličnih pokreta,Paneuropska unija se zalagala za ujedinjenje cijele Evrope, a protiv zatvaranja u klub bogatih

zapadnoevropskih zemalja.

Osim jedinstva Evrope, Unija slijei načelo supsiijarnosti, grčku murost, rimsko pravo i

hrišdansku vjeru kao osnovne odrednice evropskog razvoja. Zalaže se za Evropu kao

jedinstveni prostor, prava utemeljena na pravu naroda na samoopredjeljenje, narodnosnih

grupa na slobodan razvoj i na ljudskim pravima svakog pojedinca te kao prostor koji

obuhvata zemlje zajeničkog evropskog naslijeđa o granica o kojih se poštuju sloboa i

demokratija.

2. Vilsonova doktrina

Antiimperijalna faza razvoja prava na samooprejeljenje se ešava nakon Prvog sv jetskog

rata. U ovom periodu je pored Lenjina i Vudro Vilson proklamovao načelo samoopredjeljenja

u svojih „Četrnaest tačaka”, ge je i poržao raspa Austro-Ugarske i Turske zarad stvaranja

novih nacionalnih ržava na tom prostoru.



2

Samoopredeljenje se kao političko načelo jasno formuliše i obija na značaju nakon

završetka I svjetskog rata. Vatreni pobornik rješavanja teritorijalnih sporova putem načela

samoopreeljnjenja je bio Preesenik SAD Vuro Vilson. On je zastupao stanovište a

koncept samoopreeljenja treba služiti kao voede načelo prilikom određivanja granica

ržava nastalih na ruinama tri velika carstva nestalih u I svjetskom ratu: Ruske carevine,Austrougarske monarhije i Otomanskog carstva. U svom obradanju Kongresu 1918. godine

po nazivom „Ciljevi rata i uslovi mira” izložio je program, koji je trebao a služi kao osnov

regulisanja odnosa i stvaranja dugoročnog mira u postratnoj Evropi, u tzv. 14 tačaka u kojima

značajno mesto zauzima načelo samoopredjeljenja. Ipak, treba naglasiti da je

samoopredjeljenje smatrano pre svega političkim načelom i da nastojanja američkog

predsjednika da mu da pravnu čvrstinu unošenjem u Statut Lige naroa nisu uroila ploom.

Osnovna ieja iza njegove inicijative je bila kreiranje nacionalnih ržava kako bi se

preduprijedilo nastajanje konflikata u bududnosti. Nacionalne ržave su, akle, smatrane

osnovnim i prirodnim oblikom političkog organizovanja. Smatralo se a su višenacionalneimperije u kojem su brojne nacije vapile za samostalnošdu jedan od uzroka nastanka I

svjetskog rata i da bi jednostavno akomodiranje zahtjeva manjinskih naroda vodilo

uspostavljanju trajnog mira u Evropi. Ova ideja nije bila novina tog političkog trenutka ved se

oslanjala na ieju Džon Stjuarta Mila koji je još u 19. vijeku navoio a su emokratija i

slobodne institucije mogude samo u homogenim nacionalnim ržavama. Ipak, kao i svaka

teorija tj. apstraktna ieja ona je naišla na nerješive probleme u praksi naroč ito u etnički

šarolikoj Centralnoj i Istočnoj Evropi. Vilsonov koncept samoopredeljenja je bio značajan i

zato što su nacijama, čiji zahtjev za samoopredeljenjem nije naišao na poršku velikih sila,

bila dodijeljena međunarono garantovana manjinska prava kao zamjena za ržavnost, tj.utješna nagraa. I ovo je, međutim, bilo sproveeno selektivno zato što je obaveza

poštovanja manjinskih prava bila nametnuta samo novoformiranim ržavama i ržavama

gubitnicama I svjetskog rata, izuzev Nemačkoj. Selektivna primjena načela samoopredeljenja

u postratnoj Evropi je imala dvostruke negativne posljedice. Prvo, manjine koje nisu dobile

ržavnost, ved zaštitu manjinskih prava unutar novostvorenih ržava, su prirodno bile

nezadovoljne, jer su iz velike preraspodjele teritorija izašle kao gubitnice. Sa ruge strane,

novostvorene ili teritorijalno uvedane ržave su bile nezaovoljne nametnutim režimom

manjinskih prava jer su smatrale da je njima, za razliku od velikih sila, nepravedno

ograničena suverenost.

3. Pariski mirovni ugovori 1919-1920 i Liga naroda

Prvi svjetski rat završio je potpisivanjem primirja i sklapanjem mirovnih ugovora s a

poraženim zemljama. Mirovni ugovori sklopljeni su na Mirovnoj konferenciji koja je oržana1919-1920. godine u dvorcu Versaj kraj Pariza. Pariska mirovna konferencija započela je 18.

januara 1919. godine. Predsjednik Vudro Vilson imao je veliku ulogu na konferenciji,

a učesnici konferencije uglavnom su se priržavali orebi Vilsonovih 14. tačaka. Glavna joj

je zaada bila ogovoriti uslove mirovnih ugovora s poraženim zemljama u Prvom svjetskomratu i uspostaviti mir u Evropi. Do jula 1919. godine konferencijom su dominirala "velika

četvorka" Francuske, Italije, SAD-a i Velike Britanije. Usmjeravali su rad konferencije i



3

donosili odluke. Nakon jula 1919. godine, oluke je onosilo Vijede šefova elegacija zemaljapobjednica sastavljeno od ministarstava spoljnih poslova, a ono je vođeno interesima velikihevropskih sila zanemarilo orebe Vilsonovih 14 tačaka. Nisu se složili oko ispunjenjauslova Londonskog ugovora. Vedina zemalja pobjenica nastojala je prigrabiti što više novcaod reparacije, a američki je Kongres olučio povudi svoga prestavnika s Pariske mirovne

konferencije. Stoga je američka vlaa s poraženim ržavama morala sklapatiposebne mirovne ugovore.

Oluka o stvaranju Lige naroa i oobravanje njene povelje takođe su ogađaji koji

su se desili na konferenciji. Velika četvorka: Dejvi Loj Džorž, premijer Britanije; ŽoržKlemanso, premijer Francuske; Vudro Vilson, predsednik SAD; i Vitorio Orlando, premijer

Italije bili su ominantne političke i iplomatske figure na konferenciji. Odredbe koje su nametnute poraženim zemljama bile su zapravo rezultat njihovih razgovora.Sa svakom je članicom poraženih pregovarano posebno. Sa Austrijom i Mađarskom,

ržavama koje su smatrane nasljenicama poražene Austro-Ugarske monarhije pregovori su

takođe vođeni zasebno. Sve su poražene ržave smjele imati ograničeni broj vojnika;oduzete su im teritorije; dio teritorija koje nisu dobile novonastale zemlje ili zemlje

pobjednice zaposjele su međunarodne snage, a Njemačkoj su nametnute reparacije.

Mađarskoj je ouzeto oko 60% poručja i priključeno Austriji, Čehoslovačkoj, Državi SHS iRumuniji. Rumuniji je priključen gotovo cijeli Erdelj, u kojem je do tada živjelo nekolikomiliona Mađara i Nijemaca, koji su protjerani u ruge krajeve Mađarske, Austrije i Njemačke. Doneseni su slijeedi sporazumi koje su zaključile zemlje Antante, sa poraženim zemljama:

Versajski sporazum — potpisan 28. juna 1919. godine u Versaju sa Njemačkom

Sporazum u Sen Žermenu — potpisan 10. septembra 1919. godine u palati SenŽermen-en-

Laje (kod Pariza) sa Austrijom

Nejski mirovni ugovor — potpisan 27. novembra 1919. godine

Trijanonski sporazum — potpisan 4. juna 1920. godine u palati Trijanon u Versaju,

sa Mađarskom

Mirovni ugovor iz Sevra — potpisan 10. avgusta 1920. godine u Sevru sa Otomanskim

carstvom (Turskom)

Glavnu riječ na toj konferenciji imali su ržavnici velikih sila Antante, a zastupano je 27

ržava iz Antantine koalicije.

Mirovni ugovor s Njemačkom zaključen je jula 1919. u dvorcu Versaju (Versajski ugovor).

Ona je u skladu s tim ugovorom morala priznati a je isključivi krivac za Prvi svjetski rat,pristati a se Alzas i Loren vrate Francuskoj, a se u sjevernom Šlezvigu provede plebiscit, da

se neki pogranični graovi vrate Belgiji, da se u poručju Saara uspostavi 15-goišnja uprava

Lige naroda i nakon toga provede plebiscit o njenoj konačnoj pripanosti Njemačkoj iliFrancuskoj. Naalje, Njemačka je morala priznati pripajanje poljskih poručja novostvorenojržavi Poljskoj i priznati joj preko koridora izlaz na Baltičko more prema luci Gdanjsk.

Njemačke kolonije i njemačka imovina u tim kolonijama pripali su najvedim jelom VB, a

zatim Francuskoj, Japanu, Belgiji, Portugalu, Južnoafričkoj uniji i Australiji. Njemačka je o

početka 1929. goine morala platiti ratne oštete u iznosu o 5 milijari olara, a ostalo, što je trebalo naknano utvriti, isplatiti u 30 goina. Osim toga, zbog šteta koje je

nanijela pomorničkim ratom, Njemačka je morala isporučiti pobjeničkim ržavama gotovo svu svoju trgovačku mornaricu i za te ržave svake goine proizvoiti utvrđeni broj



4

novih broova. Nije smijela uvoziti ni izvoziti oružje, nije smjela imati podmornice, mogla je

ržati samo 104.000 vojnika u kopnenim i 15.000 vojnika u mornaričkim jedinicama. Uz

poništenje prijašnjih ugovora, Njemačka je morala priznati novonastale ržave u Europi i

obavezati se a nede pripojiti Austriju.

Liga naroa je osnovana 1919. goine na inicijativu ržava pobjenica u ratu sa ciljem a se

uspostavi opšta, trajna i efikasna međunarona organizacija za obezbjeđenje mira i

razvijanje saranje među ržavama i naroima. Ieja Lige naroa potekla je o američkog

presjenika Vuroa Vilsona. Na zajeničkoj sjenici oba oma Kongresa 8. januara 1918.

goine, američki presjenik Vilson iznio je plan uspostavljanja mira u Evropi u 14 tačaka:

1. ugovori o miru između ržava moraju se sklapati javno, ne smije biti tajne diplomatije i

tajnih sporazuma

2. apsolutna sloboda plovidbe u vrijeme rata i mira izvan teritorijalnih voda

3. ukianje svih ekonomskih prepreka, mjera i sankcija u saranji među ržavama

4. smanjivanje naoružanja na najmanju mogudu mjeru, ovoljnu za sigurnost ržave

5. nepristrasno rješavanje kolonijalnih zahtjeva, uzimajudi u obzir interese naroa o kojima je

riječ

6. odlazak strane vojske sa ruske teritorije

7. odlazak strane vojske iz Belgije i uspostavljanje njene suverenosti

8. oslobađanje teritorije Francuske i korekcija granica u Alzasu i Lorenu koje su 1871. goine

uzeli Prusi

9. uspostavljanje Italije u njenim granicama

10. puna sloboda i autonomni razvoj naroda Austro-Ugarske

11. evakuacija vojske sa teritorije Rumunije, Srbije i Crne Gore i slobodan pristup Srbije moru

12. autonoman razvoj za neturske narode u Osmanskom casrtvu (Jermene i Kurde)

13. osnivanje slobone Poljske sa izlazom na more i priključenje Poljskoj on ih teritorija koje

su naseljene Poljacima

14. osnivanje Društva naroa koje de pružiti garanciju za političku i teritorijalnu nezavisnost

malih ržava.

Liga je trebala biti nadnacionalna - naddržavna organizacija koja obezbjeđuje mir i sigurnost

u svijetu i unaprjeđuje međuržavne onose. Obijanje američkog Kongresa a ratifikuje

akta o Ligi naroa o 19. marta 1920. goine, oslabile su u početku ovu organizaciju, jer je



5

Kongres smatrao a SAD ne treba previše a se miješaju u evropska pitanja. Na Parisk oj

mirovnoj konferenciji 25. januara 1919. goine usaglašena je Povelja Lige naroa o strane

Komisije.

Povelja je postala dio Versajskog sporazuma koje su sile pobjenice potpisale sa Njemačkom

28. juna 1919. godine. Prvo zasjedanje Lige naroda bilo je u Londonu 10. januara 1920.

goine pri čemu je ratifikovan Versajski sporazum, a sjeište Lige postala je Ženeva. Liga je

bila organizovana kroz skupštinu, savjet, sekretarijat i ruga tijela. Osnovna karakteristika

Lige naroa je u tome što je ona nastala iz mirovnih pregovora kao njihov integralni dio.

Ovje se uočava element efikasnosti tipičan za anglosaksonsko pravo, gje se uporeo sa

efinisanjem normi efinišu i institucije koje de te norme primjeniti ili u okviru kojih de se

norme ostvarivati. Pravna norma i subjekt njene primjene postaju neodvojivi dijelovi jedne

pravne cjeline.

SKUPŠTINA - svaka članica je imala jedan glas, zasjedanja su oržavana svake goine u Ženeviu septembru. Skupština i Savjet uglavnom su imali pojenaku naležnost, naročito u

pitanjima očuvanja mira i traženju konsultativnog mišljenja Stalnog sua međunarodne

pravde.

SAVJET - uspostavljen kao glavni organ Lige sa osnovnim ciljem a sačuva svjetski mir i a se

bavi problemima koji imaju veze sa ugrožavanjem svjetskog mira. Savjet je imao 8 članica; 4

stalne (Britanija, Francuska, Italija i Japan) i 4 promjenljive koje je svake tri godine birala

skupština. U prvom sazivu Savjeta Lige naroda birane su: Belgija, Brazil, Grčka i Španija.

Umjesto SAD, kao pete članice, postala je Kina. Problemi kojima se Liga bavila uticali su napovedanje broja nestalnih članica u Savjetu: 1922. goine broj povedan na šest; 1928. broj

povedan na evet. Kada je Vajmarska Republika (Njemačka) pristupila Ligi 1926. goine ona

je postala peti stalni član tako da je nakon 1926. godine Liga imala pet stalnih i šest

promjenljivih članica, a nakon 1928. goine imala je pet stalnih i devet promjenljivih, ukupno

14 članova. Sav jet je zasjedao u prosjeku oko šest puta goišnje. Savjet je imao vije stalne

komisije: komisiju za vojna, pomorska i vazduhoplovna pitanja (vojna komisija) i komisiju za

mandate uprava na teritorijama bivših kolonija.

SEKRETARIJAT - imao je funkciju da priprema dnevni red, materijal za sjednice i imao jegeneralnog sekretara.

STALNI MEĐUNARODNI SUD osnovan 1921. goine kao organ za mirno rješavanje sporova

među ržavama i za tumačenje međunarodnog prava povodom nekog spornog pitanja koje

mu uputi skupština i Savjet Lige naroa. Ovaj su je preteča Međunaronog suda pravde u

Hagu kao organa UN i ovdje se rai o političkoj sukcesiji kada novi organ nastavlja kontinuitet

prethodnog organa.



6

Komisije Lige naroda

a) Komisija za razoružanje – potpisale Francuska, Italija, Japan i Britanija, sa ciljem da

ograniče veličinu svojih mornarica. Međutim, Britanija nije potpisala sporazum o razoružanju

iz 1923. godine i nije potpisala Brajan-Kelogov pakt o zabrani rata kao srestva za rješavanje

međunarodnih sporova.

b) Komisija za mandate je kao stalno tijelo nadgledala upravu Lige naroda nad spornim

teritorijama i organizovala plebiscite kojima je stanovništvo olučivalo o statusu pojedinih

teritorija. Prema Povelji (član 22) bivše kolonije Njemačke i teritorije Osmanskog carstva

stavljene su po naležnost Lige i klasifikovane u tri osnovne grupe:

„A“ manat, teritorije koje imaju takav stepen razvoja da uz pomod Lige mogu postati

nezavisne ržave (uglavnom ijelovi bivše Turske);

„B“ manat, to su teritorije kojima mandator mora upravljati i odgovarati za njih i

garantovati prava (religije, javnog morala, zabrana trgovine robljem, prava trgovine itd.);

„C“ manat, to su raštrkane teritorije, međusobno nepovezane (ostrva u Tihom okeanu) i

njima se upravlja direktno na osnovu zakona mandatora.

Navedene teritorije su, u suštini, ostale kao kolonije mandatora, osim Iraka koji je 1932.

pristupio Ligi kao nezavisna ržava. Osim toga, pojeine sporne oblasti u Evropi bile su pod

mandatom Lige, oblast Sar do 1935. godine (plebiscit naroa i vradena Njemačkoj) i Dancing

do 1939. godine.

c) Međunarodna organizacija rada ustanovljena je 1919.godine sa ciljem da se prava radnika

efinišu međunaronim obavezujudim normama kao što su: osmočasovno rano vrijeme,

radna semica o 48 časova, zabrana korištenja jece u rau, prava žena na ranom mjestu,

prava mornara. Ovu komisiju je predvodio Albert Tomas.

d) Zdravstvena organizacija formirana rai međunarodne saradnje u borbi protiv bolesti

lepre, malarije, tifusa itd.

e) Odbor za opijum ustanovljen za kontrolu nad proizvodnjom i prometom opijuma.

f) Komisija za izbjeglice prevođena od strane Fridtjof Neansena bavila se pitanjem povratka

izbjeglica i ratnih zarobljenika gje je oko 400.000 ratnih zarobljenika i izbjeglica vradeno u

Rusiju, zatim izbjeglička kriza u Turskoj zbog ratova i p rogona Jermena. Za izbjeglice je

ustanovljen tzv. Nensenski pasoš koji obijaju ljui bez ržave.

g) Komisija za robove osnovana je sa ciljem da se iskorijeni trgovina robljem i ropstvo

uopšte. Jean o najvedih uspjeha imala je ko oslobađanja oko 200.000 robova u Sijera

Leoneu.



7

Osnovna karakteristika Lige naroa u aspektu koifikacije međunarodnog prava bilo je njeno

praktično jelovanje na razrješenju brojnih problema nastalih nakon Prvog svjetskog rata,

tako da se koifikacija ovijala u procesu „u hou“. Rješavani su brojni problemi

međunarodnih odnosa: Olandska ostrva, Albanija, Gornja Šleska, Memel, Grčka, Bugarska,

Sar, Mosul, Liberi ja, Tješin, Rur, Viljnus, Krf, Manžurija, Etipija, Paragvaj, Bolivija, Tredirajhitd. Kongres Sjeinjenih Država ni je ratifikovao pakt o osnivanju Društva (Lige) naroda na

zasjedanju 19. marta 1920. goine. SSSR se uključio 1934. i isključio 1939. Goine, Italija se

isključila 1937. Godine, Japan je bio nezadovoljan upravom kolonijalnih teritorija. U

Njemačkoj je Hitler ošao na vlast 1934. goine. Liga naroa nije imala potreban opšti

kapacitet i saglasnost a riješi međunarone probleme i obezbijei svjetski mir, a ukupni

teret pao je na Francusku i Britaniju. Jedan od trajnijih doprinosa Lige naroda

međunarodnom pravu bilo je konstituisanje Međunarodnog sua prave u Hagu koji de

rješavati sporove između ržava.

STALNI SUD MEĐUNARODNE PRAVDE FORMIRAN JE 1921. goine kao najviši suski organ

međunaronih sporova čiji su članovi imali nadnacionalni karakter po struci, nisu bili delegati

ržava. Osnovni zaatak Društva naroa kao vojnog pakta za oržanje novonastalog

teritorjalnog poretka bio je očuvanje mira kolektivne bezbjenosti i nezavisnosti njegovih

članica. S obzirom a Društvo nije imalo ef ikasne instrumente da sprovede svoja načela,

njegovo ejstvo više je imalo moralni nego stvarni efekat.

4. Stvaranje Bizonije i Zapadne Njemačke

Bizonija je proizvod ekonomskog spajanja SAD i britanske okupacione zone u

Njemačkoj. Stvaranjem „bizonije" i, kasnije, „trizonije" zapani saveznici su pomogli ustavnokonstituisanje Savezne Republike Nemačke 1949, a Sovjetski Savez uspostavljanje Njemačke

Demokratske Republike iste godine. Dve novostvorene njemačke ržave nastavide život u

znaku međusobnih antagonizama — kao „prestraže", isturene snage suprotstavljenihblokova. Ratno stanje između zapadnih saveznika i SR Njemačke okončano je Bonskim

ugovorima iz 1952. godine. SR Njemačka pristupila je Severno atlantskom (marta 1955), a

DDR Varšavskom paktu ( januara 1956). U poznijoj fazi Hladnog rata izgrađen je Berlinski zid,

svjedočanstvo o stepenu nepovjerenja do kojeg su blokovi doveli u srcu Evrope i međuvlastima toga grada. Nakon njemačkog poraza glavni su se pobjednici dogovorili da bi

Njemačku trebalo razoružati i enacificirati, upravno podijeliti na okupacijske zone, ali

privredno tretirati kao jedinstvenu cjelinu. Pobjednici su se razilazili u pogledima podjele i

bududeg ustojstva njemačke ržave. Problem reparacija još je više oteževao situaciju. Na Jalti

je dogovorena cifra od 20 milijardi dolara, pola od tog iznosa SSSR je zahtijevao za sebe i

Poljsku. Rusi su se pak izborili u Potsdamu za pravo preseljenja imovine iz svoje okupacijske

zone. Saglasnost nije postignuta niti oko pitanja političkog ustrojstva. 1947. godine stvorena

je Bizonija, gdje su ujedinjene britanska i američka okupacijska zona u namjeri stvaranja

autonomne parlamentarne demokratije. 1949. god. stvorena je Trizonija (u martu 1948. na

Londonskoj konferenciji su tri zapadne sile postigle sporazum oko spajanja svojihokupacijskih zona u jednu drzavu) tj. priključena je i francuska okupacijska zona. (Francuzi su



8

dobili pravo na okupacijski sektor i na taj način su prestavljali vakuum zonu između Zapaa iIstoka, ono što je nekaa prestavljala Njemačka. Zapani okupatori ojačali su zajeničkuzonu. U tom su trenutku Rusi olučili osporiti cijelu zapanu politiku zasebnog razvojanjemačke ržave koja je ugrozila rusku ambiciju a Njemačku orži cijelom i pretvori ukomunističku ržavu. Berlin → gra je bio isključen iz zonskog sistema i stavljen po

zajeničku savezničku upravu. Iz praktičnih je razloga bio poijeljen na četiri sektora. Rusi supak uživali laganu prenost u grau: prvi su ušli u gra nakon kapitulacije, a i sam segrad nalazi uboko u sovjetskoj zoni. Iz Berlina su pokušali stedi kontrolu na Njemačkom.

1949. tri zapadne okupacijske sile (SAD, Velika Britanija i Francuska) dozvolile su stvaranje

nove ržave na prostoru svojih otaašnjih okupacijskih zona. Bila je to Zapana Njemačka,službenim imenom SR Njemačka (Bunesrepublik Deutschland). Na taj dan stupio je na

snagu Osnovni zakon (Grungesetz) nove ržave (nije korišten naziv ustav, jer je on bio

rezerviran za buudu ujeinjenu Njemačku). Taj Osnovni zakon i anas je na snazi u

Njemačkoj, akako uz brojne izmjene i opune. Za kancelara nove ržave izabran je slavni

Konrad Adenauer iz stranke CDU (Hrišdansko-demokratske unije). Aenauer, inače uvjerenikatolik, pokazao se vrlo sposobnim kancelarom i izveo je Njemačku iz poslijeratne bijede na

put blagostanja. Zanimljivo je a je za glavni gra nove Zapane Njemačke izabran Bonn,navono po Aenauerovoj intervenciji (Aenauer je rođen samo 15 kilometara o Bonna).Nova Zapadna N jemačka i alje je ostala po savezničkom okupacijom. Vojsku

(Bundeswehr) dobila je tek 1955. godine.

Ne treba nas iznenaditi odbijanje Francuske da 1947. spoji svoju okupacionu zonu s

Britanskom i Američkom jer olazilo o smekšanja onosa ove dvije prema N jemačkoj zarazliku Francuza koje je rat više pogoio u sukobu s Njemcima. Bogati RUR je kontrolisala

Britanija, a kako Francuzi nisu bili dio Bizonije njihovi zvaničnici su se mogli samo ljutiti

gleajudi na postepeno popuštanju stega Rusima i kad su shvatili da iznutra ne mogu uticati na anglosaksonsku politiku.

5. Zapadno-evropska unija i NATO

Zapadnoevropska unija uspostavljena je 1948. godine Ugovorom iz Brisela (Treaty of

Brussels) kao evropska organizacija za saradnju u oblasti odbrane i bezbjednosti. Sporazum

je obuhvatao zajeničku odbrambenu strategiju, kao i ekomosko-kulturnu saradnju. Cilj

organizacije je a pruži pomod među članicama u slučaju agresije i a promoviše

zajeništvo Evrope.Zapanoevropsku uniju čini 28 ržava koje se razlikuju po statusu: ržave članice, priruženečlanice, posmatrači i priruženi partneri.

Države članice su: Belgija, Francuska, Grčka, Holanija, Italija, Luksemburg, Njemačka,Portugal, Španija i Velika Britanija.

Priružene članice su: Češka, Islan, Mađarska, Norveška, Poljska i Turska.

Status posmatrača imaju: Austrija, Danska, Finska, Irska i Šveska.

Status priruženih partnera: Bugarska, Estonija, Latvija, Litvanija, Rumunija, Slovačka iSlovenija.

Ugovorom iz Amsterdama (1992./1993.) Zapadnoevropska unija definisana je kao integralni

io razvoja Evropske unije. Ona ijeli naležnost s NATO-om u kolektivnoj odbrani Evrope.



9

Pokrenuti su potezi oko elimičnog spajanja Zapanoevropske unije u Zajeničku spoljnu i

inostranu agenciju Evropske unije:

20. novembra 1999, Havijer Solana, visoki prestavnik Zajeničke spoljne i bezbjednosne

agencije EU, je takođe postavljen za generalnog sekretara ZEU. Na čelu je obe saovlašdenjima a ovlašden ja ZEU prebaci Evropskoj uniji.

Petersberski zadatak koji je donijela ZEU 1992. godine, a koji je stupio na snagu 1997. nasamitu u Amsterdamu EU postao je osnova za spoljnu i bezbjednosnu agenciju Evropske

unije, koji je imao zaatak zajeničke politike oko humanitarnih akcija, zajenička borba uslučaju kriza, kao i za mirnoopske akcije.

Institut za bezbjednosne studije Evropske unije i Satelitskog centra Evropske unije su zajedno

nastale od dijelova ZEU.

Zapanoevropska unija ima rotirajude pres jeništvo na šest meseci. Zemlja koja jepreseavajuda Evropskom unijom je takođe pres jeavajuda i Zapadnoevropske unije.

Organizacija nastala 1948. goine, sa interparlamentarnom Skupštinom u Parizu i

sjeištem u Briselu, imala je oko 60 zaposlenih i bužet o 13 miliona evra. Naležnosti ZEUstupanjem na snagu Lisabonskog sporazuma prelaze na EU. Ugovor o ZEU je ukinut u martu

2010., a ona u potpunosti prestaje sa radom jula 2011.

NATO

Organizacija Sjevernoatlantskog ugovora, naziva se još i Sjevernoatlantski savez NATO

(North Atlantic Treaty Organization) koji je kao vojni savez osnovan 4. aprila 1949. godine.

Osnivači saveza su bili: Belgija, Kanada, Danska, Francuska, Island, Italija, Luksemburg,

Holanija, Norveška, Portugal, Velika Britanija i SAD, ukupno 12. NATO je međunaronaorganizacija vojno-političke prirode nastala potpisivanjem Sjevernoatlantskog ugovora

(Washingtonski ugovor ). Tim ugovorom NATO je promovisan kao organizacija sa ciljem da

čuva i osigurava bezbjenost zemalja članica, bilo političkim ili vojnim sredstvima i da

omogudava zaštitu zajeničkih osnovnih vrijenosti: demokratije, ljudskih sloboda,

solidarnosti, blagostanja, mira i stabilnosti i vladavine prava. Osnova

Sjevernoatlantskog saveza je ugovor ržava članica, koji je po svojoj prirodi međunaroniugovor. Ugovor priznaje i poržava njihova pojeinačna prava, kao i njihove međunaroneobaveze u skladu s Poveljom UN-a. Obavezuje svaku ržavu članicu a učestvuje u rizicima iogovornostima, uspostavlja sistem zajeničke odbrane, te zahtijeva od svake od njih da ne

prihvata nikakve međunarone obaveze koje bi mogle biti u suprotnosti s Ugovorom.

Političko sreište Organizacije i trajno sjeište Sjevernoatlantskog savjeta je u Briselu.

Sjeište NATO-a je od 1949. do 1966. bilo u Parizu, ali se od 1967. nalazi u Briselu.

Struktura

Sjevernoatlantski savjet, Odbor za odbrambeno planiranje i Grupa za nuklearno planiranje

glavne su institucije za razvoj politike i onošenje oluka. Oluke koje je onijelo svako otih tijela ima ju istu važnost i prestavljaju ogovorenu politiku zemalja članica. Ovim tijelima

potčinjeni su specijalizovani odbori.

Sjevernoatlantski savjet (North Atlantic Council , NAC) jedino je tijelo NATO-a koje je

formalno uspostavljeno Sjevernoatlantskim ugovorom iz kojeg crpi svoje naležnosti. Savjet

ima političke naležnosti i pravo onošenja oluka koje se tiču Saveza. Sastoji se od stalnih

predstavnika svih ržava članica koji se sastaju najmanje jedanput semično, a po potrebi i u



10

kratkom roku. Savjet se takođe sastaje i na višim nivoima koje obuhvat aju šefoveržava i vlada, ministre vanjskih poslova, ministre odbrane. Sjednicama Savjeta predsjedava

Glavni sekretar NATO-a (ili njegov zamjenik).

Komitet za odbrambeno planiranje (Defence Planning Committee, kratica DPC) sastavljen je

od stalnih predstavnika, ali se sastaje i na nivou ministara odbrane najmanje dvaputgoišnje. U rau Komiteta učestvuju sve ržave članice. Komitetom predsjedava Glavni

sekretar NATO-a.

Grupa za nuklearno planiranje (Nuclear Planning Group, kratica NPG) sastoji se od ministara

odbrane ržava članica koje učestvuju u rau. Snage NATO-a su po namjeni praktičnopoijeljene na vije grupe: snage mača (prije svega ofanzivne nuklearne snage) i snage štita.

Snage mača obuhvataju sredstva koja se nalaze u SAD, Velikoj Britaniji, Italiji i Turskoj, kao i

dio atlanske i sredozemne ratne flote.

Neposredno nakon okončanja Drugog svjetskog rata Evropa se našla raspolovljena na va

ieološka bloka, kapitalistički, i komunistički po uticajem Sovjetskog Saveza. I dok seMoskva tokom 1945. i 1946. djelimično suzržavala o otvorenog političkog djelovanja, u

ržavama u kojima je imala uticaj, tokom 1947, a posebno 1948 , postalo je jasno da se

sovjetska vojska, ne samo nema namjeru povudi, ved a ima namjeru krenuti i dalje. U ratom

razrušenoj Evropi širenje komunističke ieologije moglo se ostvariti na va načina. Prvi je bioizazivanje "spontanih" revolucija nezaovoljnih raničkih masa, prevođenih komunističkimpartijama. Zbog toga je u julu 1947. pokrenut Plan evropske obnove, poznatiji kao Maršalov

plan. U narene de četiri godine Sjedinjene Američke Države evropskim ržavama atipomod u vrijenosti oko 13 milijari američkih olara. Drugi način širenja komunizma bio jeznatno opasniji. Naime, neposreno nakon okončanja Drugog svjetskog rata, SAD-e i skoro

sve europske ržave, barem one koje nisu pale pod sovjetski utjecaj, provele su masovnuemobilizaciju vojnih snaga i otkazale naružbe oružja i vojne opreme. S ruge strane, Sovjetski Savez nije izvršio smanjivanje oružanih snaga, ved ih je nastavio intenzivno jačati,kako brojčano tako i tehnički. Nakon što su učvrstili okupacije istočnoevropskih ržava, 24.

juni 1948. započela je blokada zapadnog Berlina. Bio je to početak najvede političke krize ookončanja Drugog svjetskog rata i trajade sve o 11. maja 1949. Berlinska blokada sa jedne je

strane ubrzala stvaranje Savezne Republike Njemačke, a s druge, formiranje velikog

odbrambenog saveza koji de Zapanu Europu štititi o sovjetske najeze. Svojevrstan

početak bio je Briselski sporazum kojem su 17. marta pristupile Belgija, Francuska,

Luksemburg, Holandija i Velika Britanija. Cilj je bio razvijanje zajeničkih sistema odbrane i

jačanje međusobnih veza kako bi se zajenički ouprle ieološkim, političkim i vojnimprijetnjama nacionalnoj sigurnosti. Zna judi a njihovi privredni i vojni kapaciteti nisu dovoljni

da ih odbrane o sovjetske prijetnje, ove su ržave omah započele i pregovore saSjeinjenim Američkim Državama i Kanaom s ciljem stvaranja novog vojnog saveza,

utemeljenog na zajeničkim obavezama i bezbjednosnim garancijama Evrope i Sjeverne

Amerike. Države potpisnice Briselskog sporazuma pozvale su Dansku, Island, Italiju i Portugal

a se uključe u taj proces. Dvanaest ržava s obje strane Atlantskog okeana 4. aprila 1949.

godine u Vašingtonu su potpisale Sjevernoatlantski ugovor, uspostavivši savez kako bi sesuprotstavile prijetnjama iz komunističkog dijela svijeta, te sprečavanje širenja komunizmana ostali io Europe. Države potpisnice obavezale su se na međusobnu odbranu u slučaju

vojne agresije na bilo koju ržavu članicu. Tako je stvorena Organizacija Sjevernoatlantskogugovora (NATO). Vremenom je sve više zemalja pristupalo Savezu, prepoznajudi u njemu



11

mogudnost odbrane sloboe te očuvanja stabilnosti i napretka. Danas se smanjila opasnost

od konvencionalnog vojnog sukoba i masovne upotrebe teško naoružanih jedinica,

ali, pojavili su se novi izazovi koji sve članice stavljaju pre nove ileme na koje treba pronadiaekvatan ogovor. Nove su prijetnje po naravi rukčije o onih iz oba Hladnog rata. Nove

su zaade NATO borba protiv novih prijetnji: terorizma, proizvodnje i proliferacije oružja za

masovno uništenje, opasnosti koje prijete iz takozvanih neuspjelih ili slabih ržava te morajelovati preventivno kako bi se u buudnosti spriječile takve opasnosti. Posljednjih godina

NATO uspostavlja načine borbe protiv savremenih opasnosti koje ugrožavaju sigurnost istabilnost. Upravljanje krizom ("crisis management ") i mirovne operacije za očuvanje ioržavanjem mira (" peacekeeping" i "peace-support") neki su o načina jelovanjasavremenog Sjevernoatlantskog saveza u ogovoru na nove izazove. Ne želedi svoje oružanesnage, a prije svega nuklearno oružje, staviti pod nadzor NATO saveza, francuski je

predsjednik De Gol u februaru 1966. povukao Francusku iz zajeničkog zapovjeništva NATOsaveza.

6. Savjet Evrope 1950.

Savjet Evrope je regionalna međunarona organizacija, čije je sjeište u Strazburu. Osnovana je 5. maja 1949. goine u Lononu o strane zapanoevropskih ržava: Belgije, Danske,

Italije, Luksemburga, Velike Britanije, Norveške, Francuske, Šveske, Irske, Holanije. Nazasjeanju u Lononu onesen je i potpisan Statut Savjeta Evrope kao osnivački akt.Osnovne ieje i ciljevi organizacije su: promocija i zavještaj ljuskih prava, širenjeemokratije, borba protiv svih oblika iskriminacije, jačanje evropskog ientiteta.

Ieja o stvaranju organizacije nanacionalnog karaktera razrađena je na Evropskomkongresu oržanom u Hagu maja 1948. goine, gje su ogovoreni konkretni oblici

povezivanja Zapane Evrope. Ved tu je ošlo o nesuglasica između zemalja pregovarača.Jean io je bio za čvršdu integraciju (ieja o feeralizaciji), ok je rugi bio za labaviji oblikintegracije koji nede bitno a zaire i ograničava suverenitet nacionalnih ržava (stav VelikeBritanije). Nosioci ieje o osnivanju čvrste feeracije evropskih zemalja bili su prestavniciFrancuske uz ostatak kontinentalnih zemalja, dok su nosioci labave integracije bili

predstavnici Velike Britanije, zajedno sa skandinavskim zemljama.

Pore manifestnih ciljeva organizacije: zaštita ieoloških vrijenosti zapanoevropskihliberalnih ržava, prihvatanje vrijenosti emokratije, zaštite ljuskih prava i vlaavineprava, zapravo je ona trebala a bue brana širenja ieoloških i političkih uticaja sa istoka nazapa, kao i sprečavanje obnove nacizma u poijeljenoj Njemačkoj.

Nakon paa Berlinskog zia zemlje Srenje i Istočne Evrope masovno su postajale članice

Savjeta Evrope, kao priznanje a su emokratske ržave, da su uspostavile vladavinu prava,

te a poštuju prava i sloboe pojeinca. 1993. goine Slovenija je postala članica, Albanija iMakeonija 1995, Hrvatska 1996, BiH 2002, Srbija 2003, Crna Gora 2007. Neke ržave nisu usastavu Savjeta Evrope, ali ima ju status posmatrača u pojeinim institucijama – Vatikan,

Izrael, SAD, Japan, Kanada, Meksiko.



12

Organi Savjeta Evrope

U okviru organizacije postoji 6 osnovnih organa u koje spaaju Parlamentarna skupština,Komitet ministara, Kongres lokalnih i regionalnih vlasti, Sekretarijat sa generalnim

sekretarom na čelu, Evropski su za ljuska prava i Komesar za ljuska prava.

Parlamentarna skupština

Statutom je bilo previđeno a skupština bue konsultativna, ali je kasnije prihvaden nazivparlamentarna. Savjetodavan je organ, koji raspravlja pitanja iz svoje naležnosti u sklau saStatutom i ostavlja svoje zaključke Komitetu ministara u obliku preporuka. Parlamentarnuskupštinu čine prestavnici svih ržava članica koje bira parlament iz svojih reova ili kojeimenuju članovi parlamenta na način koji on orei. Svaki prestavnik mora a bueržavljanin zemlje koju prestavlja, ali može biti istovremeno i član Komiteta ministara.Paralametarna skupština oržava svake goine zasjeanje, čiji atum i trajanje utvrđuje

Skupština, ali ono ne treba a bue uže o mjesec ana.

Komitet ministara

Najviši organ Savjeta Evrope koji onosi oluke u ime Savjeta. Usvaja bužet i olučuje oaktivnostima koje treba preuzeti a bi se postigli ciljevi organizacije, uključujudizaključivanje konvencija i sporazuma. Olučuje o prijemu novih ržava u članstvo, njihovojeventualnoj suspenziji ili prestanku članstva. Naležan je za pradenje izvršenja obaveza koje

su preuzele novoprimljene ržave članice Savjeta Evrope. Ima i ulogu vršenja nazora upogleu sprovođenja presua Evropskog sua za ljuska prava o strane ržava članica. Imaovlaštenja a formira privremene ili stalne obore, koji alje sprovoe programske aktivnostiu oblastima za koje su formirani. Komitet ministara je sastavljen od ministara spoljnih

poslova, koji se sastaju 2 puta goišnje, a u međuvremenu ih zamjenjuju njihovi zamjenicikoji su najčešde stalni prestavnici ržave članice pri Savjetu Evrope.

Sekretarijat i generalni sekretar

Sekretarijat čine generalni sekretar, njegov zamjenik, koje imenuje Parlamentarna skupštinana preporuku Komiteta ministara. Statutom nije ecino utvrđena njegova naležnost, ali on

obavlja aministrativne i finansijske aktivnosti, priprema razne okumente, izvještaje ianalize, učestvuje u pripremi programa pomodi ržavama članicama u oblasti emokratije iljudskih prava.

Evropski sud za ljudska prava

Evropski su za ljuska prava je međunaroni su koji je uspostavljen 1959. goine naosnovu Evropske konvencije za zaštitu ljuskih prava i osnovnih sloboda. Evropski sud za

ljuska prava razmatra tužbu o povrei prava utvrđenih Evropskom konvencijom za zaštituljuskih prava i osnovnih sloboa (1953.) te onosi oluke po tužbama. Evropskomkonvencijom za zaštitu ljuskih prava i osnovnih sloboa oređena su osnovna građanska i

politička prava i sloboe svakog pojeinca, te obavezuju sve ržave potpisnice da garantujuta prava i slobode svakom licu. Evropski sud za ljudska prava od 1959. do 1998. godine



13

djelovao je kao jedna od tri institucije Savjeta Evrope (Evropska komisija za ljudska prava,

Komitet ministara Savjeta Evrope i Evropski su za ljuska prava) za provođenje obavezaKonvencije u ržavama potpisnicama. U njegovoj naležnosti bilo je samo onošenje olukapo tužbama koje je prethono razmatrala Evropska komisija za ljuska prava. O tužbamakoje nisu prosljeđivane Suu olučivao je Komitet ministara. Od novembra 1998. godine Sud

za ljudska prava je stalna institucija u okviru Savjeta Evrope, a u njegovoj naležnosti su sve aktivnosti vezane za oređeni spor, tj. o zaprimanja o onošenja oluke po tužbi, koja jeobavezujuda za otičnu ržavu. Tužbu Evropskom suu za ljuska prava mogu ponijetipojeinci ili grupe pojeinaca, te jena ržava protiv ruge ržave potpisnice Konvencije.

Broj suija Evropskog sua za ljuska prava oređen je brojem ržava potpisnica Konvencije.Sjeište Evropskog sua za ljuska prava je u Strazburu. Bosna i Hercegovina ratifikovala je

Konvenciju za zaštitu ljuskih prava i osnovnih sloboda 12.7.2002. i time je prihvatila

naležnost Evropskog sua za ljuska prava.

7. Zajednica za ugalj i čelik – EZUČ

Pariskim ugovorom stvorena je Evropska zajenica za ugalj i čelik 1950. goine. Francuski

ministar spoljnih poslova Robert Šuman je, po uticajem Žan Monea, prezentovao ideju

stvaranja zajenice za ugalj i čelik o strane Njemačke i Francuske, ali je i pozvao i ruge

ržave a im se priključe (poznato kao Šumanova eklaracija, koja je rezultirala Pariskim

ugovorom). Razlog stvaranja je strah o jačanja njemačke inustrije, koja se ubrzano

razvijala u postratnom periou, ali i otklanjanje konflikta između ržava Zapane Evrope.

Stvaranjem EZUČ-a obezbijedio bi se kontrolni mehanizam vojne industrije. Plan koji je

prestavio Robert Šuman previio je stvaranje nanacionalne agencije koja de kontrolisati

proizvonju i kretanje cijena u inustriji uglja i čelika. Ubrzo po stvaranju EZUČ-a, zajednici su

se priružile Holanija, Belgija, Luksemburg i Italija. Velika Britanija je obila a postane

članica, zbog straha od gubljenja kontrole nad razvojem svoje industrije.

Ugovor je potpisan 18. aprila 1951. u Parizu, a na snagu je stupio 1952. Rok važenja ugovora

bio je 50 goina (prestao a važi 2002. goine).

Šta je ugovor ponuio?

Pariski ugovor je predviđao ukidanje carine unutar zajeničkog tržišta za ugalj, čelik, koks i

gvožđe, uspostavljanje jeinstvene cijene na uvoz uglja i čelika iz ržava izvan zajenice i

kontrolu proizvodnje i prodaje ovih proizvoda.

Ciljevi Pariskog ugovora:

- unapređenje razmjene između ržava potpisnica ugovora

- zajenička saranja i briga o reovnom snabijevanju zajeničkog tržišta

- obezbjeđenje pristupa izvorima proizvonje za sve korisnike



14

- razvoj proizvodne infrastrukture

- unapređenje uslova raa za zaposlene u sektoru proizvonje uglja i čelika

- racionalna upotreba raspoloživih resursa

- utvrđivanje najnižih cijena, uz uvažavanje količine gotovih proizvoa

Ugovorom je previđeno stvaranje nadnacionalnih tijela: Visoke vlasti – najvažnija

institucija olučivanja, Savjet ministara – očuvanje interesa zajenice, koji okuplja

prestavnike vlaa ržava članica, Zajeničke skupštine – savjetodavna uloga i demokratska

kontrola vlasti, Sud pravde – rješavanje sporova i poštovanje orebi ugovora

Elementi funkcionisanja i djelovanja EZUČ-a:

- stvaranje zajeničkog tržišta i carinske unije

- primjena principa nediskriminacije

- obezbjeđivanje slobone konkurencije i primjena tržišnih zakona

8. Evropska odbrambena i politička zajednica 1952-1954

Stvaranje EZUČ nije ovelo o jače integracije ržava članica u sm jeru

političkog ujedinjavanja, jer ga je pratio neuspjeh ratifikovanja Ugovora o evropskoj

odbrambenoj zajenici i Nacrta Statuta o evropskoj političkoj zajenici. Ova vaprojekta zapadno−evropske integracije ujeno prestavljaju oraz feeralističkihpokušaja ujenjavanja suverenih ržava ovog regiona, koji su bili uslovljeni prevashono

političkim okolnostima hlanog rata peesetih goina. Idejna prethodnica Evropske

odbrambene zajednice je plan osnivanja Evropske vojske, koji je avgusta 1950. iznio Vinston

Čerčil pre Skupštinom Sav jeta Evrope. Stvaranje Evropske odbrambene zajednice pokrenula

je Francuska, kao način rešavanja pitanja Nemačke i njenog ponovnog naoružavanja, čiji jesaveznik eventualna agresija SSSR-a. Francuski ministar obrane Pleven sačinio je planujedinjenja Zapadne Evrope na vojnom polju osnivanjem Evropske odbrambene zajednice.

Funkcionisanje ove organizacije bilo je zamišljeno po principu vojnih saveza, tako da se

napad na jednu ržavu članicu smatra napaom na ostale članice, ali je institucionalna

struktura čini bitno različitom o klasičnih vojnih saveza. Previđeno je prenošenje elasuvereniteta ržava članica i stavljanje po rukovostvo evropskog ministra obrane, koga bibirale vlae zemalja članica. Institucionalni model ove organizacije je kao uzor primenio

EZUČ, te je bilo planirano a se oforme: Komesarijat (izvršna vlast), Sav jet, Parlament i Sud.

Posebno je značajna uloga Komesarijata, kao centralne vojne uprave, koja je iznad

nacionalnih i ima zaatak vršenja kontrole i oređivanja osnovnih smernica, vojnih planova irasporea relevantnih vojnih snaga. Cilj je bio a se SR Nemačka veže u okvirusupranacionalne strukture, što bi osiguralo kontrolu njenog naoružavanja. Savjet ministara bi

vršio funkciju političkog organa Zajednice i ujedno predstavljao nacionalne interese, dok bi

Parlament imao manju naležnost u onosu na Parlament EZUČ, jer se rai o vojnim

pitanjima. Su prave je sličan onom u sistemu EZUČ. Plevenov plan je odobrio Savjet Evropei NATO, te je šest ržava članica EZUČ potpisalo, maja 1952. go. ugovor o osnivanju



15

Evropske obrambene zajenice. Još pre ratifikacije ovog ugovora, ParlamentEvropske obrambene zajenice je na osnovu čl. 38. ugovora o njenom osnivanju

pripremio projekat formiranja Evropske političke zajenice. Naime, čl. 38. je previđao a

Parlament treba da pripremi prijeloge stvaranja organizacije, koja de zamijeniti postojedui biti zasnovana na federalnim principima i garantovati demokratski karakter Zajednice.

Zastupnici feeralističke metoe integracije Zapane Evrope smatrali su a je neophonoprije svega ujeiniti političke stavove, stvaranjem političke unije, a bi se moglo realizovati

ekonomsko ujedinjenje. Inspirativna je misao Ž. Monea: “Evropa ne može biti ograničena naugalj i čelik. Institucija Zajenice, koja je početak feeralne ržave, nema svog smisla ako nerezultira jenim stvarnim političkim autoritetom”. Jezgro feeralističkog shvatanja leži ustavu da integracija po sektorima primjenom funkcionalističkog pristupa, sa težištem naekonomskom ujedinjavanju, nede automatski proizvesti političku integraciju suverenihzapano−evropskih ržava. Konsultativna skupština Sav jeta Evrope je rezolucijom od maja

1952. poržala zamisao političke unije zapadno−evropskih zemalja. Sav jet ministara EZUČ jena sastanku o septembra 1952. poržao projekat stvaranja Evropske političke zajenice i

istovremeno olučio a Parlament EZUČ preuzme ulogu buudeg Parlamenta Evropskeodbrambene zajenice, s tim a mu se oa još evet č lanova. Tako je nastao Parlament ad

hoc. Evropska politička zajenica je trebalo a u roku o v ije godine zameni dvije sektorske

zajenice: EZUČ i Evropsku obrambenu zajenicu, tako što bi se izvršilo spajanje organa

dvije zajenice. Institucionalna reforma je i ovom prilikom bila zamišljena kao nezaobilaznosredstvo proubljivanja integracionih kretanja. Naime, pore zajeničkog Sav jeta

ministara, postojao bi i izvršni sav jet sa funkcijama vlade, s tim da predsjednika bira

Parlament, a on zatim imenuje ostale članove. Za razliku o Izvršnog sav jeta, Savjet ministara

čine prestavnici nacionalnih vlaa sa zaatkom a usklađuju ra Izvršnog sav jeta sa radom

vlaa ržava članica. Takođe, i parlamenti dvije zajednice bili bi zamjenjeni

jedinstvenim Parlamentom na dvodomom principu, sa zakonoavnim i bužetskimovlašdenjima. Konačno, Su prave je trebalo a osigura poštovanje Statuta Evropskepolitičke zajenice, a tumači zakone i r ješava sporove između ržava članica. Pored ova 4

glavna organa, trebalo bi da se oforme i Ekonomski i Socijalni savet, sa savjetodavnim

ulogama.

Proizilazi a institucionalno ustrojstvo Evropske političke zajenice veoma liči na moel kasnije osnovane Evropske ekonomske zajednice. Pregovori o predlogu Statuta Evropske

političke zajenice trajali su skoro dve godine, u periodu od marta 1953. i tokom 1954. god.

U tom intervalu je ošlo o prom jena u sastavu vlade IV Republike u Francuskoj. Direktna

posledica toga je izmena francuskog zvaničnog stava o pitanjima nacionalne odbrane i

spoljne politike, te je avgusta 1954. g. Nacionalno vijede Francuske obilo ratifikacijuUgovora o Evropskoj obrambenoj zajenici, iako je to o početka bila upravo francuska

inicijativa. Dolaskom na vlast pristalica politike Generala De Gola, u Francuskoj je oslabio

uticaj proevropskih snaga, okupljenih u Narodnom republikanskom pokretu (MRP −Movement Republicain Populaire), kojem je pripaao i R. Šuman. S obzirom a je zaonošenje Statuta Evropske političke zajenice trebalo prvo ratifikovati Ugovor o Evropskoj

odbrambenoj zajednici, rezultat odbijanja Francuske je onemogudavanje osnivanja Evropskepolitičke zajenice. Problem naoružavanja Nemačke je, međutim, ostao time ner ješen. Stoga

je na inicijativu Velike Britanije osnovana pomenuta Zapadno−evropska unija (ZEU), 1954.

go, uvoedi SR Nemačku u zapadno−evropski bezbenosni okvir. Ciljevi ZEU su: kolektivna

samoodbrana zapadno−evropskih ržava, omogudavanje stupanja SR Nemačke u NATO i kontrola na jačanjem njene vojske i ratne inustrije. Zapano−evropska unija je samo



16

odblj esak zamišljene Evropske obrambene zajenice u smislu saranje zapano−evropskihržava na polju obrane, ali u strogo međuvlainom okviru, bez atributa nanacionalnosti.Tek polovinom 80-tih goina, ZEU oživljava renesansu svog značaja i prestavlja osnovu

ekspanzije evropske integracije u domenu odbrane. U Ugovoru o EU iz Mastrihta kao sastavni

di o razvoja EU, zaužena a prim jenjuje odluke EU koje su u vezi sa pitanjima odbrane. Na

taj način ZEU je uključena u rugi stub saranje članica EU, u oblast i zajeničke spoljne i bezbjednosne politike EU. Ugovorom o EU iz Amsterama previđeno je a EU postaknebliže institucionalne onose sa ZEU, u sm j eru mogude integracije ZEU u Uniju, ako Savjet EU

na nivou šefova ržava i vlaa tako oluči .To je utvrđeno imajudi u viu a Ugovor o ZEUističe 1998. go, s obzirom a je sklopljen na osnovu Briselskog ugovora o 1948. (čl. XIII).Ugovorom o EU iz Nice (2003), međutim, ZEU gubi na svom značaju, usle tenencija

formiranja sopstvenih evropskih snaga odbrane, te dolazi do neke vrste marginalizacije ove

organizacije.

9. Rimski ugovori 1956-1957. (EEZ i EUROATOM)

Rimskim ugovorima se ustanovljavaju Evropska ekonomska zajednica i Euroatom, a

konvencijom iz iste goine Su i Savjet ministara postaju zajeničke institucije za EZUČ, EEZ iEuroatom.

Odredbe rimskih ugovora:

- zajeničko tržište

- carinska unija (ustanovljena 1968)

- četiri sloboe (robe, ljui, kapitala, usluga)

- zajenička poljoprivredna politika (1962)

- socijalna politika (socijalni fon i jenake plate za muškarce i žene)

- osnovan Ekonomsko-socijalni komitet

- ekonomska i monetarna unija, izgradnja

- visok nivo zaštite i poboljšanje kvaliteta životne sreine

- poizanje nivoa i kvaliteta života

- osnovan Monetarni komitet- EIB

Karakteristika Evropske konferencije u Mesini (1-3. juni 1955.) je da su se ministri spoljnih

poslova šest ržava potpisnica zajenice za ugalj i čelik, saglasili oko stvaranja zajeničkogtržišta i tržišta za atomsku energiju. U septembru 1955. goine prestavljen je izvještajKomiteta, kojim je predsjedavao belgijski ministar Spak, koji je istovremeno imenovan za

presjeavajudeg ekspertskog tima zauženog a pripremi izvještaj o pitanjima koja su bilapremet rasprave konferencije u Mesini. Ved 1956. goine sa prestavljanjem rugog

izvještaja preloženo je osnivanje Evropske ekonomske zajenice i evropske zajenice zaatomsku energiju. Maja mjeseca iste goine (1956.) Spakov izvještaj (Integrisanje



17

nacionalnih tržišta u zajeničko tržište, sa ciljem obezbjeđenja vedeg ekonomskog rasta ipovedanja životnog stanara u zemljama članicama) prihvaden je na sastanku šestorice uVeneciji. Poslije prihvatanja Izvještaja, uslijeili su pregovori koji su okončani 25. marta1957. potpisivanjem osnivačkog ugovora o Evropskoj ekonomskoj zajenici i Evropskoj

zajenici za atomsku energiju. Ugovori su potpisani u Rimu i zaključeni su na neoređeno

vrijeme. Na snagu su stupili 01. januara 1958. godine.Formiranje Evropske ekonomske zajednice za cilj je imalo postepeno uklanjanje svih

obaveza i kvota na uvoz roba u trgovini između ržava potpisnica Sporazuma. Potpisnice

Sporazuma usaglasile su se oko implementacije zajeničke politike koja se onosi na

transport, poljoprivredu, socijalno osiguranje i slobodno kretanje ljudi i roba unutar granica

šest ržava potpisnica. Planirano je postepeno formiranje zajeničkog tržišta. Previđen je

vremenski period od dvanaest godina u kome se ostvaruju slobode kretanja ljudi, roba,

usluga i kapitala. Proces stvaranja Carinske unije je završen 01. jula 1968. godine. Cilj

osnivanja Evropske ekonomske zajednice je bio unaprjeđenje privrenog ambijenta i

privrenog razvoja ržava članica. U tu svrhu je trebalo a posluži formiranje zajeničkogtržišta. Ekonomski razvoj ržava članica poslužide za razvoj političke saranje između ržava

članica. Bitna karakteristika Rimskog ugovora iz 1957. je realizacija zajeničke

poljoprivrene politike koja je započela 1962. goine. Postavljeni su temelji i za uvođenje

zajeničke saobradajne i rugih politika u privrenim oblastima koje su o značaja za

Zajednicu. Ciljevi Rimskog ugovora o osnivanju Evropske ekonomske zajednice su:

◆ postepeno stvaranje carinske unije – ukidanje carina i svih mjera kvantitativnih

ograničenja prilikom uvoza ili izvoza roba u saranji između ržava potpisnica Ugovora;

◆ uspostavljanje zajeničkih politika – poljoprivredna, trgovinska, transportna;

◆ uspostavljanje sloboe kretanja ljui, roba, usluga i kapitala na prostoru ržava

ugovornica Evropske ekonomske zajednice;

◆ stvaranje Evropske investicione banke i Evropskog socijalnog fonda.

Stvaranje Evropske zajednice za atomsku energiju imalo je za cilj razvoj zapadnoevropske

nuklearne inustrije, uz istovremenu mogudnost kontrolisanog razvoja. Zajenica je stvorila

uslove razmjene informacija, formiranje patentnog sistema i osnivanja nadnacionalnih

institucija u oblasti proizvodnje i snabdijevanja atomskom energijom.U razgovorima koji su

prethodili potpisivanju Ugovora o osnivanju Evropske ekonomske zajednice (1957), i ostale

evropske ržave su bile pozvane a se priključe Zajenici. Velika Britanija nije potpisala

Sporazum zbog straha od gubitka kontrole nad nacionalnom politikom, koja bi trebalo da se

integriše u zajeničku evropsku politiku. Umjesto takvog sporazuma, preložila je stvaranje

slobodne trgovinske zone. Ubrzo, poslije ratifikacije Sporazuma o osnivanju Evropske

ekonomske zajenice, Velika Britanija, Norveška, Šveska, Danska, Austrija i Portugal

uspostavili su Asocijaciju za slobodnu evropsku trgovinu (European Free Trade Association –

EFTA). Predmet Ugovora o uspostavljanju slobodne trgovinske razmjene su bili samo

inustrijski proizvoi između zemalja koje su pristupile Asocijaciji. Premet Ugovora nisu bili

poljoprivreni proizvoi, niti je postojala zajenička spoljna tarifa. Države potpisnice



18

Ugovora imale su mogudnost a se povuku u bilo koje vrijeme.Velika Britanija je svoj stav o

Evropskoj ekonomskoj zajenici promijenila 1961. goine kaa je počela pregovore oko

članstva. Kako je najvedi protivnik članstva Velike Britanije u Evropskoj ekonomskoj zajednici

u to vrijeme bila Francuska i njen presjenik Šarl e Gol, januara 1963. ali i 1967. goine

Francuska je stavila veto na ulazak Velike Britanije u Evropskuekonomsku zajednicu.

Evropska zajednica za atomsku energiju (EUROATOM) je međunarona organizacija

sastavljena o članica EU. Utemeljena je rugim Rimskim ugovorom, potpisanim u martu

1957. Danas EUROATOM, zajeno sa EZ čini prvi stub EU. EUROATOM je sve o 1967. imala

vlastite institucije, kad su se fuzijom institucija tijela EUROATOMA, EEZ i EZUČ spojila u EZ.

Svrha EUROATOMA je bila stvoriti posebno tržište za atomsku energiju, istribuirati je kroz

ržave članice i razvijati i proavati višak ržavama nečlanicama.

10. Fuzija institucija i problem „prazne stolice“ 1965.

Prva ozbiljna kriza u funkcionisanju Zajednica dogodila se 1965. godine zbog

neslaganja ržava članica oko načina finansiranja zajeničke poljoprivrene politike. Tom prilikom Francuska je povukla svog ministra iz Savjeta, te je ova kriza zbog toga poznata

kao „kriza prazne stolice“ koja je rješena Luksemburškim kompromisom. Cap1je trebao, kada

postane potpuno operativan, a se finansira o ažbina na uvoz o poljoprivrenihproizvoda u EU uz dodatak od carina na industrijske proizvode, zajedno bi činili sopstveneizvore EZ. Komisija je preložila a EZ stekne svoje resurse čime se članice oriču svojih

uvoznih carina. Komisija je brzopleto pretjerala preloživši kompleksan bužetski sistemprema kojem bi Komisija i Parlament značajno uvedali svoje modi, što je bilo aleko o DeGolovih stavova i to izaziva napete odnose, o antagonizma u proljede 1965. De Gol je

prezirao evropsku birokratiju, posebno Halštajna koji nije propuštao priliku za integraciju. Članice su u junu iste godine pokušale iskušati De Golove namjere, ali nije ošlo osprečavanja krize. Ostale članice nisu reagovale na francuski prijedlog da se finansiranje

nastavi iz nacionalnih doprinosa, izbegavajudi sporno pitanje sopstvenih izvora. Ključnisastanak Savjeta 28. juna do 30.juna s Francuskom kao presjeavajudom, francuski ministarspoljnih poslova tražio je samo oluku o finansiranju CAP-a nakon 1. jula, ok su članicesmatrale da prijedlozi Komisije treba da se razmatraju kao cjelina. U toku nodi, francuska

vlada povlači svog predstavnika i objavljuje a nede učestvovati više ni u Savjetu ni unjegovim komitetima. Suočena s praznom stolicom Zajenica je mogla samo a rai rutinskeposlove. De Gol oatno komplikuje uvoedi još jeno pitanje a to je neslaganje s

kvalifikovanom vedinom u Savjetu, tražedi jenoglasno onošenje oluka (pravo veta).

Pitanje finansiranja Zajenice iz sopstvenih izvora rješeno je, međutim, tek 1971.godine

potpisivanjem Ugovora o bužetu. 1965. godine, rastude razlike između Francuske vlade

Šarla de Gola i rugih zemalja članica (oko pristupanja Ujeinjenog Kraljevstva, neposrednih

izbora za Evropski parlament, Fušeovog plana i bužet) izazvale su “krizu prazne stolice”,naizgled povodom prijedloga za Zajeničku poljoprivrednu politiku. Odsutnost francuskih

prestavnika onemogudila je EZ a onosi oluke sve oLuksemburškog kompromisa koji je

1 skup pravila i mehanizama koji regulišu proizvonju, proaju i plasman poljoprivrenih proizvoa



19

onesen početkom 1966. Kompromis je priveo kraju tzv. krizu „prazne stolice“, koju je

proizvela Francuska 1965. goine obijajudi a učestvuje u rau Savjeta ministara.

Kompromisom je previđeno a de u slučaju oluka koje se onose vedinom glasova na

prijelog Evropske komisije, a ako su u pitanju važni interesi jenog ili više partnera,

članovi Savjeta EU ati sve o sebe a se u razumnom roku ođu o rješenj a koje de modi

usvojiti svi članovi Savjeta EU, poštujudi međusobne i interese Zajenice. Francuska je,suprotno tome, htjela da se pregovori nastavljaju sve do momenta dok se ne postigne

jenoglasna oluka svih članica. Francuska se protivila. Ovim kompromisom propisano je

jenoglasno onošenje oluke i spriječeno je korištenje mogudnosti onošenja oluke

vedinskim sistemom koje je bilo propisano Ugovorom. Ovo je predstavljalo prvu cenzuru u

razvoju zajednice. Sredinom 80-tih goina uspelo se predi na sistem vedinske oluke. Luksemburški kompromis je i anas na snazi. Međutim, kompromis nije spriječio Savjet

ministara da u skladu s Ugovorom o Evropskoj zajednici donosi odluke kvalifikovanom

vedinom.

Fuzija institucija

Parlament i Sud pravde su od početka osnivanja EEZ bili zajenički za sve tri evropske

zajednice. Prvi predlozi o spajanju tri evropske zajednice u jednu datiraju još od početka 60-

tih godina od strane vlade SR Njemačke, kao i od strane Komisije EEZ. Poslije obavljenih

pregovora među ržavama članicama, u Briselu je potpisan 8. aprila 1965. Ugovor o spajanju

institucija, kojim su Savjet ministara i Komisija postali zajenički za sve tri zajednice. Time je

stvoren jedinstven institucionalni okvir evropskih zajednica, kao i jedinstveni bužet. Ugovor

je stupio na snagu 1967. godine. Zajednice su, međutim, zaržale odvojni pravni

subjektivitet, te su nastavile paralelno da funkcionišu. Usljed zajeničkih organa, zajeničkog

članstva i ciljeva, sveopšte je prihvaden jedinstven termin Evropska zajednica, koji označava postojanje tri evropske zajednice, što se može shvatiti u političkom smislu. U pravnom

smislu, tri evropske zajednice nastavile su da postoje paralelno jedna pored druge. Cilj

institucionalnog fuzionisanja je bolja interna koordinacija vršenja funkcija, smanjivanje

troškova, pojednostavljenje administrativnih procedura i jednostavnije onošenje bužeta.

U odnosu na Visoku vlast tj. Komisiju ošlo je do promjene u načinu izbora članova. Sve

članove Komisije imenuju ržave članice. Pored toga, u oblasti onošenja odluka Savjeta

ministara, mogude je onošenje odluke i u slučaju uzržavanja od glasanja nekog od

prisutnih, kod izričito oređenih slučajeva u kojima se traži jednoglasnost. To predstavlja

promjenu u odnosu na osnivačke ugovore evropskih zajednica. Tri evropske zajednice imaju i

oređene zajeničke službe: Zajeničku informativnu službu, Zajeničku pravnu službu, Strateški ured, Statistički ured, kao i Ured za zvanične publikacije.

11. Samit u Hagu 1969.

Na Samitu u Hagu 6 ržava članica EEZ-e postavljaju sebi za cilj stvaranje evropske

monetarne unije. Prešlo se na sistem finansiranja iz sopstvenih izvora i to o:

- carine na uvoz industrijskih proizvoda

- ažbina na uvoz poljoprivrenih proizvoa



20

- nacionanih doprinosa u vidu procenta od PDV-a

Na ovom samitu donesena je odluka o produbljivanju integracija, u vidu stvaranja evropske

monetarne unije (EMU) i evropske političke saranje. Francuzi su vijeli EMU kao instrument

za obuzavanje monetarne nezavisnosti Njemačke, ali i kao poršku svojoj ugroženoj valuti.

Njemački interes za EMU je bio više strateški, kao potvra trajnog oprejeljenja Njemačke za

Zapa. Na samitu je naloženo Savjetu ministara a zajeno sa Komisijom tokom 1970.

napravi plan za fazno osnivanje EMU.

Najvažnije odrednice samita:

- potpuna saglasnost da se stvori EU

- potrebno stvaranje monetarne unije

- saglasnost o proširenju EZ – V. Britanija, Norveška (obija ulazak u EZ naronim

referendumom); Danska i Irska pristupile 1973. godine- proširenje zajeničkih politika (anas Evropa ima oko 20 zajeničkih politika)

Napredak u pravcu stvaranja Evropske unije čini Samit članica Zajednice u Hagu,

ecembra 1969, na inicijativu francuskog presenika Ž. Pompiua. Holanija je bilapredsjedavajuca Evropske komisije. Na samitu je Pompiu načelno prihvatio proširenje, joštražedi ojačavanje naležnosti Zajenice (finalizovanje finansiranja CAP). N jemački kancelar

Brant nije htio govoriti posebno o toj politici, niti o monetarnoj izolovano od drugih politika.

Kompromis je postignut tako što de se pitanje finansiranja CAP-a riješiti o kraja godine, aFrancuska je obedala a de pregovori o pristupanju Britanije početi o juna 1970 . Tada je

usvojena odluka o stvaranju ekonomske i monetarne unije, kao logičnom nastavku carinske

unije članica Zajednice. Takođe je olučeno a se nastave pregovori o pristupanju novihčlanica: Velike Britanije, Danske, Irske i Norveške. Na političkom planu, članice su se saglasileo potrebi izrade smjernica političkog ujedinjenja.

Haški samit iz 1969. goine značajan je jer je onijeta oluka o formiranju ekonomske

i monetarne unije. 6 ržava članica Evropske zajenice (EZ) postavljaju sebi za cilj stvaranje

evropske monetarne unije (Barov plan). Ved 1970. godine unutar EZ su ukinute carine, a

formirane jeinstvene spoljne carine. Američki dolar od 1972. prestaje biti mjerna jedinica u

Evropi. Promjena vlasti u Francuskoj ‘omekšala’ je stav prema Britaniji. Haški samit omogudio je napreak u proširenju EZ-a. Hag je izrodio duh da je Evropa ponovo pokrenuta kad se

pogleaju teškode 60-ih. Verner prihvata izraiti izveštaj o ekonomskoj i monetarnoj uniji.

Dva su osnovna načela pregovora

Kandidatkinje moraju prihvatiti Ugovor

Mora se prihvatiti sva kasnija legislativa zajednice

Pregovori otvoreni 1970. godine – kandidati usvajaju načela. Duh Haga je dao rezultate uvidu

sporazuma a se CAP finansira tako što de se EZ obezbjeiti njeni sopstveni izvori koji su se

sastojali o svih ažbina na poljoprivredne proizvode i carina na industrijsku robu uvezenu u



21

EZ uz mali dio koji ne prelazi 1% nacionalnog prihoda. Sporazum previđa i davanje skromnih

ovlaštenja, čime su mogli izmeniti bužet o uskih limita.

12. Prijedlozi „Komiteta Davinjon“ – elementi političke unije

Napredak u pravcu stvaranja Evropske unije čini Samit Zajenice u

Hagu decembra 1969, na inicijativu francuskog predsjenika Ž. Pompiua. Taa je usvojenao

dluka o stvaranju ekonomske i monetarne unije, kao logičnom nastavku carinske uniječlanica Zajenice. Takođe je olučeno a se nastave pregovori o pristupanju novih članica:Velike Britanije, Danske, Irske i Norveške. Belgijski ministar spoljnih poslova Davinjon sačinio

je izveštaj o Evropskom političkom ujeinjenju, koji je prihvaden na konferenciji u

Luksemburgu, oktobra 1970. godine. Tom prilikom donijeta je odluka o samostalnom

finansiranju Zajednice.

Izveštaj Davinjon previđa reovne sastanke (svaka tri meseca) irazmjenu informacija o pitanjima međunarone politike, u cilju usaglašavanja spoljno-

političkih stavova članica Zajenice. Izveštaj Davinjon previđa političku saranju ržavačlanica van institucionalnog okvira Zajednice, u okviru Političkog komiteta, koji je imaozaatak a priprema šestom jesečne sastanke ministara spoljnih poslova članica. Prvisastanak na ministarskom nivou oržan je novembra 1970. u Minhenu, kaa sučlanice razmatrale probleme blisko-istočne krize i projekat Konferencije o evropskoj

bezbednosti i saradnji (KEBS). Vrijenost Izveštaja Davinjon je u tome što je postakaosaranju članica u domenu spoljne politike.

13. Samit u Parizu 1970. i 1974.

Na samitu u Parizu 21. oktobar 1972. šefovi vlaa i ržava su se složili a je primarni

cilj njihovih sastanaka promijeniti i poboljšati saranju među ržavama članicama.Previđeno je a se takva saradnja, a radilo se ponajviše o političkoj, realizuje do kraja 1980.

Ieja je poržana na brojnim sastancima koji su prethoili potpisivanju Jedinstvenog

evropskog akta u kojem u uvou ržave članice potvrđuju cilj realizacije Evropske unije kako je dogovoreno na samitu u Parizu. Osnivanje Evropskog fonda za regionalni razvoj (EFRR)

1974. godine, kroz koji je Zajednica donekle nadoknadila Britaniji gubitak (osnivanje EFRR

dogovoreno je na samitu u Parizu 1972.) Uloga EFRR je o samog početka b ila ambiciozna.

Bio je to pokušaj da se unaprijedi regionalni razvoj i obezbjedi kanal za

obezbjeđivanje dodatnih sredstava vladama za potrebe finansiranja regionalnog razvoja

(naročito britanskoj). Samit u Parizu sazvao je Pompidu kako bi napravio plan rada EZ koja se

proširivala, označava vrhunac evrooptimizma u postegolovskom periou. Samit je čuven poposlenjoj rečenici eklaracije: “ržave članice zajenice, pokretačke snage evropskegrađevine, potvrđuju svoje namjere a prije kraja ove ecenije preuree čitav kompleks svojih odnosa u EU“. Kako su 70-te prošle, Pariska eklaracija nije poslužilaničem drugom nego da se istakne stepen pometnje u EZ. Ipak u to vrijeme Pariska



22

deklaracija imala je važnu ulogu u prestonicama ržava članica. Tekst je bio dvosmislen,

prijatan da izbjegne kritike, čak i Lonona. Saopštenje je bilo pun pogodak zbog spremnosti

EZ da pokrene veliki broj novih inicijativa (osim na EMU i spoljnu politiku, regionalna,

industrijska, energetika i ekološka politika). To je oličan primjer proubljen ja Zajednice.

Pompiu je poržavao osnivanje Evropskog fona za regionalni razvoj najviše zbog želje

britanskih funkcionera a pokažu Britaniji a iz nečega izvlače irektnu korist. Samit u Parizukoji je oržan nakon teške ebate o pristupanju, za VB bio je koristan sa stanovištaunutrašnje politike. Obedanje finansijske pomodi nerazvijenim industrijskim i

poljoprivrednim regionima ublažilo bi kritike prema visokoj cijeni ulaska Britanije.

Kao odgovor na monetarnu krizu 1971, izazvanu smanjenjem kamatnih stopa u SAD i

posljeičnim pritiskom na olar u korist stabilne njemačke marke, Brant (njemački kancelar)prelaže a članice puste a njihove valute slobono međusobno fluktuiraju. Posljedice su

bile ugoročne i oprinijele su da evropske ekonomije skliznu u recesiju. Pred Pariz je

iskovan plan a se fluktuiranje valuta orži o +/- 2,5% te je Pompidu na Samitu u Parizu

EMU stavio na visoko mjesto na dnevnom redu. Postignut je dogovor za paralelnimnapretkom u ekonomskim i monetarnim mjerama.Isticala se potreba stvaranja EU do kraja

ecenije saopštenjem u kojem stoji a ne bue kasnije o 31.12.1980.g.

Evropska unija - taj pojam je neformalno prihvaden na samitu šefova ržava i vlaa u Parizu,1972. goine. Nakon o taa najvede krize unutar Zajednice, upravo na Pariskom samitu su

prebrođene ključne razlike, izražena potreba institucionalnog učvršdivanja, otvoren je procesuspostave Evropskog monetarnog sistema, efinisan je problem zajeničke agrarne politike iotklonjene druge glavne prepreke za uspostavu Evropske unije. Na Pariskom samitu

zaključeno je a se izrai izv ještaj o stvaranju Unije, koji de biti pon ijet vladama članica narazmatranje - Tinemansov izveštaj.

Proces produbljivanja integracije prati paralelno širenje članstva Zajednice na Veliku

Britaniju, Irsku i Dansku, potpisivanjem sporazuma o pristupanju 22. januara 1973. god.

Pregovori su bili vođeni i sa Norveškom, ali je na norveškom referendumu stupanje u

članstvo Zajednice bilo obačeno sa 53.5% glasova protiv. Nastavak započetih procesa

približavanja je uslijedio na samitu članica Zajednice u Parizu 1974., kada je ošlo do odluke

o ustanovljavanju Evropskog savjeta, koga čine predsjednici ržava i vlada članica. Cilj

osnivanja je da se omogudi politička saradnja članica, u postojedem institucionalnom okviru,

tj. u okviru Savjeta Zajednice. Ova politička saradnja obuhvata samo pitanja spoljne politike,

dok su oblasti odbrane i bezbednosti isključene iz rada Evropskog savjeta. Na Pariskom

samitu zaključeno je da se izradi izveštaj o stvaranju Unije, koji de biti podnijet vladamačlanica na razmatranje. Tindemansov izveštaj, koji je nazvan po belgijskom ministru spoljnjih

poslova, čini jedan od najznačajnijih dokumenata sa prijedlozima institucionalne reforme

Zajednice. Karakteriše ga nastojanje za poštovanjem osnivačkih ugovora, kao polazne

osnove, koji treba da budu dopunjeni novim naležnostima Zajednice i jačanjem ovlašdenja

komunitarnih organa. Izveštaj je podnijet Evropskom savjetu na razmatranje januara 1976. u

obliku projekta o osnivanju Evropske unije. Prijedlozi institucionalnih promjena kretali su se

u smjeru jačanja bužetskih ovlašdenja Parlamenta, primjene vedinskog glasanja u Savjetu i

vede uloge Komisije. Zahtjeva se veda efikasnost institucija Zajednice. Savjet treba da radi

brže i efikasnije. Komisija mora biti uticajnija u utvrđivanju opšte politike Zajednice.

Predsjednika Komisije treba da bira Evropski savjet, a ostale članove Komisije bioređivao predsjednik. Tindenmansov izveštaj akcentuje potrebu uključivanja Parlamenta u



23

zakonodavni proces Zajednice, kao demokratskog organa Unije. Ovaj izvještaj bazira se i na

konceptu političke saradnje članica sa pravnim osnovom u cilju jedinstvene spoljne politike

članica. Rezultat bi bio jedinstveni stav Unije u međunaronim odnosima. Uprkos

pragmatičnom karakteru reformi, koje je saržavao Tindemansov izvještaj, ržave članice

nisu bile spremne da ga prihvate.

14. Prijedlozi „Komiteta Verner“ – elementi monetarne unije

Na inicijativu Samita u Hagu, 1970. godine kreiran je Vernerov izvještaj (ministar spoljnih

poslova Luksemburga), koji je previđao uvođenje zajeničke valute u narenih 10 goina(o 1980.). Ovaj izvještaj je bio jean o tri važna okumenta koji su na kraju oveli ostvaranja monetarne unije. Druga va okumenta su Delorov izvještaj i Ugovor iz Mastrihta.Na osnovu orenica Vernerovog izvještaja, članice Evropske ekonomske zajenice u martu1971. započinju proces stvaranja monetarne unije. Narene goine uveena je zonameđusobne fluktuacije šest valuta od ± 2,25%. Ovaj mehanizam je nazvan "monetarna

zmija". Centralne banke su imale obavezu a intervenišu kaa bi kurs neke valute ostigaoostupanje o 75% opuštene fluktuacije. U sistem "monetarna zmija" ušle su Njemačka,Belgija, Holandija, Luksemburg, Francuska. O aprila o juna u sistemu su učestvovale iVelika Britanija i Irska, a od aprila 1972. do februara 1973. godine dio sistema je bila i Italija.

15. Prijedlozi „komiteta Tidenmas“ – projekcija integracija

Tidemansov izveštaj, koji je nazvan po belgijskom ministru spoljnjih poslova, čini jean o najznačajnijih okumenata sa prijedlozima institucionalne reforme Zajednice.

Karakteriše ga nastojanje za poštovanjem osnivačkih ugovora, kao polazne osnove, koji trebada budu dopunjeni novim naležnostima Zajenice i jačanjem ovlašdenja komunitarnihorgana.

Izvještaj je ponijet Evropskom savjetu na razmatranje, januara 1976. u obliku projekta o

osnivanju Evropske unije. Prijedlozi institucionalnih promjena kretali su se u smjeru jačanjabužetskih ovlašdenja Parlamenta, prim jene vedinskog glasanja u Sav jetu i vede ulogeKomisije. Zahtjeva se veda efikasnost institucija Zajednice. Savjet treba a rai brže iefikasnije. Komisija mora biti uticajnija u utvrđivanju opšte politike Zajednice. Predsjednika

Komisije treba da bira Evropski savjet, a ostale članove Komisije bi oređivao pres jednik.Tidenmansov izvještaj akcentuje potrebu uključivanja Parlamenta u zakonodavni proces

Zajednice, kao demokratskog organa Unije. Ovaj izvještaj bazira se i na konceptu političkesaradnje članica sa pravnim osnovom u cilju jeinstvene spoljne politike članica. Rezultat bibio jedinstveni stav Unije u međunaronim onosima. Uprkos pragmatičnom karakterureformi, koje je saržavao Tidemansov izvještaj, ržave članice nisu bile spremne da ga

prihvate. Tidemans je predlagao nekoliko elemenata:

-zajedni č ku spoljnu politiku,

-zajedni č ku industrijsku, socijalnu i politiku prema građ anstvu,

-monetarnu i ekonomsku uniju,

- jačanje ovlaštenja ustanova zajednica.



24

16. Pojam i sadržaj međunarodnog javnog prava – skripta

17. Odnos unutrašnjeg i međunarodnog prava – skripta

18. Izvori međunarodnog prava (ugovori, običaji, sudskapraksa, načela, doktrina) - skripta

19. Međunarodne organizacije kao subjekti međunarodnog

prava (Evropska unija kao međunarodna organizacija) –

skripta

20. Deklaracija o EU – Genšer-Kolumbo 1983.

Uprkos činjenici da Evropska zajednica djeluje više od dvadeset godina, očekivanja koja se

postavljena pred nju do početka 80-tih godina XX vijeka, nisu u potpunosti ispunjena.

Horizontalnim širenjem zajednice na manje ekonomski razvijene ržave (Grčka, Portugal,

Španija) nastali su novi problemi. Značajno oslanjanje ovih ekonomija na poljoprivrednu

proizvodnju, značilo je da se znatan dio sredstava Evropske zajednice mora usmjeriti na

pomod poljoprivrednoj proizvodnji novoprimljenih ržava. To je, npr. kod Irske izazvalo strah

da de zbog novoprimljenih ržava dobijati manji dio novčanih sredstava. Zbog takvih i sličnih

razloga koji su otežavali rad i ispunjenje misije Evropske zajednice, 1985. godine Evropski

savjet, sastavljen od šefova ržava Evropske zajednice, donio je odluku o olučnijim mjerama

za nastavak vertikalne, ali i horizontalne integracije Zajednice. Rezultati su ubrzo uslijedili

(1986), potpisivanjem Jedinstvenih evropskih akata, koji su trebali da dograde postojede

ugovore Evropske zajednice. Postojalo je više uzroka za kreiranje novog ugovora o evropskim

integracijama. Oni su se reflektovali u vedem stepenu razvoja političke i ekonomske

saradnje.

Prva inicijativa za jaču integraciju Zajenice potekla je od Italije i Njemačke u obliku

projekta Genšer − Kolombo, odnosno plana koji su ministri spoljnih poslova Genšer(Njemačka) i Kolombo (Italija) iznijeli Parlamentu novembra 1981. U pitanju je bio prijedlog

tzv. “Evropskog akta”, koji prožima ieja o neophonosti izm jene koncepcije evropskog

ujedinjenja usljed zahtjeva vremena. Ovako radikalna postavka zasnivala se na shvatanju da

se tzv. Evropa druge generacije veoma razlikuje od Evrope u vrijeme zaključenja Pariskog

ugovora. Ovo posebno imajudi u viu znatno proširenje članstva Zajenice, o šest na esetčlanova, priključenjem Grčke, 1981.goine. Evropski akt je, međutim, prestavljao prije

svega politički okument, a nikako formu ugovora. Njime se prelaže a ržave potpisnicezaključe ugovor o Evropskoj uniji u roku o pet goina. Suština planiranih reformi može sesažeti u koncepcijama mijenjanja postupka odlučivanja unutar Zajednice − ukianjem

jenoglasnosti u Savetu, kao i povedanjem ovlašdenja Parlamenta u bužetskom izakonoavnom omenu. Na ekonomskom planu bitno je što brže ostvarivanje jedinstvenog

tržišta članica Zajenice, stabilnost i usklađivanje ekonomskih i monetarnih nacionalnih

politika, uz izmjene zajeničke poljoprivrene politike i strukture komunitarnog bužeta.Neposreni rezultat Evropskog akta Genšer − Kolombo je usvajanje Svečane eklaracije o

Evropskoj uniji, na zasjedanju Evropskog saveta u Štutgartu, 19. juna 1983.



25

21. Stavovi „Spinelijevog komiteta“ 1984.

Evropski parlament je još jula 1981. odlučio da ustanovi ekspertsku komisiju sa

zadatkom pripreme ugovora o Evropskoj uniji, na bazi postojedih osnivačkih ugovora. Na čelu

komisije nalazio se italijanski poslanik Spineli, aktivan član federalističkog pokreta. Prijedlogugovora o Evropskoj uniji usvojen je u Evropskom parlamentu februara 1984. godine, u formi

međunaronog ugovora što je porazumijevalo ratifikaciju u zemljama članicama. Spineli je

bio jedan od najuticajnijih članova novog izabranog Parlamenta, posebno nakon što je obionominaciju italijanske vlade za komisiju i okrenuo se nemodnijoj instituciji - Parlamentu. U

Strazburgu je osnovao klub “Krokoil” s parlamentarcima koji slično razmišljaju. U julu 1981.

su se ogovorili a treba a inaugurišu obor za institucionalne onose. 1983. na polovini

manata Spineli je obio ulogu onog koji sastavlja izvještaj.

Glavne težnje su im bile:

- a se ovrši unutrašnje tržište - izrada ustava Evrope

- da novi ugovor zamjeni originalne i da nova EU zamjeni EZ

- zahtjevi za institucionalnom reformom Zajenice putem proširenja njenenaležnosti na nova ekonomska i socijalna poručja

- izm jena načina olučivanja

- veda pravna i politička uloga Evropskog parlamenta

Generalno su težili oživljavanju evropske integracije i reforme. Oprezno su nastavili svoj rad,

a 1982. uključili su i eksperte u svoj obor rai konsultacija. Na kraju 1983. preloženereforme su se pojavile u formi Nacrta ugovora o osnivanju Evropske unije. Namjera je bila da

Nacrt ugovora predstavlja jedinstven ugovor koji zamjenjuje postojede ugovore. Zaržavajuse tri zajednice i institucionalna struktura, ali dolazilo bi o izmjene proceure onošenjaoluka i proširenja ovlašdenja u ekonomiji, socijalnim i političkim onosima. Težili suprevazilaženju emokratskog eficita. Takođe, bilo je govora o centralizaciji u Briselu tj.

princip supsidijarnosti, prema kojem je EU naležna samo za zaatke koji bi bili efikasnijeobavljeni zajednički nego a ržave jeluju pojeinačno. U jednom od najpoznatijih glasanja

1984. Nacrt ugovora je usvojen u Parlamentu sa 237 a protiv 31 i uzržanih 43. Nacrt nikaanede biti ratifikovan o strane članica, ali bez obzira na to olučili su ga poslati vlaama iparlamentima članica rai uvedanja raspoloženja za reforme.Ova ešavanja su pokazala i

ozbiljnost Parlamenta i njegovu posvedenost integracijama.

22. Samit u Milanu, „Dodžov komitet“ – Bijela knjiga 1985.

Usljed nespremnosti članica, Prijedlog ugovora nije prihvaden na zasedanju Evropskog

saveta u Fontenblou, juna 1984. goine, ali je ošlo o formiranja Komiteta zainstitucionalna pitanja ad hoc. Na čelu ovog komiteta bio je irski ministar, J. Dooge.

Komitet “Dooge” je ecembra 1984. podnio prvi izv ještaj, a marta 1985. i rugi na sastanku

Evropskog savjeta u Briselu. Rezultati rada ovog komiteta afirmisali su pokrenute principe

institucionalne reforme Zajednice, uprkos protivljenju Velike Britanije, Grčke i Danske.Preloženo je sazivanje međuvlaine konferencije članica rai pripreme Ugovora o Evropskoj



26

uniji. Izvještaj Komiteta “Dooge” bio je razmatran na Samitu članica u Milanu, krajem juna

1985. goine. Došlo je o sukoba ieja o evropskoj integraciji između francusko − n jemačkestruje, sa jene strane i Velike Britanije, Danske i Grčke, sa ruge. Po litika francuskog

predsjednika Miterana obila je snažnu poršku n jemačkog kancelara H. Kola. Jezgro

njihovog zalaganja je ideja napretka zapadno−evropske integracije među ržavama koje su

za to spremne, tako a ostale članice ne sprečavaju njihovo čvršde jedinstvo. Time se javljatzv. “Evropa prom jenljive geometrije” ili “Evropa u vije brzine”. Na taj način se želioprevazidi suprotan stav Velike Britanije o stvaranju Evropske unije tj. o potrebi

oržavanja status quo.

Delor i Kokfil (komesar za unutrašnje tržište) je počeo raiti na nacrtu Bijele knjige (o

uspostavljanju unutrašnjeg tržišta na kome su posebno insistirali najvedi proizvođači – Filips).

Delor je podnio savjetu 1985. Bijelu knjigu u kojoj je postojalo preko 300 prijedloga za

ukianje fizičkih, tehničkih i fiskalnih barijera prilikom stvaranja unutrašnjeg tržišta sa

vremenskim rokom do 1992., koje je trebao usvojiti Savjet ministara. Bijela knjiga je

dokument Evropske komisije, koji sarži prijeloge buudih aktivnosti Zajenice u

oređenim oblastima. Bijela knjiga o ovršetku unutrašnjeg tržišta saržavala je prijeloge zaukidanje f izičkih, tehničkih i fiskalnih barijera prilikom stvaranja unutrašnjeg tržišta, svremenskim rokom do 1992. godine. Od tih 300 prijedloga, 282 pretočena su u urebe idirektive, od kojih je do 31. ecembra 1992. više o 90% i provedeno u djelo. Dodatak Bijeloj

knjizi predstavljao je samo dio velike zakonodavne agende koja bi se pokrenula programom

jeinstvenog tržišta. Evropski savjet u Milanu u junu 1985. je trebao a oluči a li de ovaj program biti pokrenut. Delor je isticao da prihvatanje ove knjige ne bi bilo dovoljno dok se ne

riješe proceuralni problemi, jer bi predlozi iz knjige nestajali u Savjetu. S toga Samit u

Milanu imao je glavni izazov zakonodavne reforme u EZ, pitanja koja su indirektno u Bijeloj

knjizi, a irektno u formi tzv. Dožovog izvještaja, koji je nastao iz rasprava ad hoc komiteta

za institucionalne reforme koji je osnovan u Fotenblou kojim je presjeavao Dož (bivši irskiministar spoljnih poslova). Komitetu su davali neformalni naziv Spaak II baš kaona konferenciji u Mesini 1955. kad je osnovan Spakov komitet iz koga je proizišao Rimskiugovor. U komitetu je postojao konsensus o ovršavanju unutrašnjeg tržišta. Komitet je

proučio i zakonoavne procese, jačanje Komisije i EP i otklanjanje zastoja u Evropskom

savjetu, kao i proširenje naležnosti EZ posebno u oblastima konkurencije, razvoja,

zaštite potrošača, monetarne politike, spoljne politike. U finalnom izveštaju 1985. koji

je predstavljen Savjetu identifikovani su prioriteti pored homogenog ekonomskog prostora,

ograničavanje upotrebe jenoglasnosti u Savjetu, jačanje uloge EP, povedanje izvršne vlasti

Komisije i pokretanje novih inicijativa u odabranim oblastima javne politike. Britanci, Danci i

Grci nisu se slagali s centralnom preporukom a se šefovi ržava i vlaa okupe nameđunaronoj konf erenciji kako bi pregovarali u novom ugovoru.

Evropski savjet je razmatrao Bijelu knjigu i Dožov izvještaj na samitu u Milanu,

jenom o najvažnijih u istoriji EZ. Bijela knjiga je brzo usvojena, ali proceuralna iskusija je

dovela do zapleta. Britanci, Danci i Grci s jedne, a Francuzi , Nijemci s druge strane koji su

tražili vede institucionalne reforme (osim vede uloge EP). Delor prelaže Italiji a preložioržavanje međuvlaine konferencije rai revizije Rimskog ugovora kako bi se poboljšaloolučivanje i proširila naležnost EZ. Prve tri su se protivile, a Italija je pozvala na glasanje

prema članu ugovora koje omogudavao sazivanje međuvlaine konferencije ukoliko toprihvati vedina. 7 je bilo za, a ove 3 protiv. Međuvlainoj konferenciji su prisustvovale sve,

iako su iste branile svoje stavove a ržave u manjini nisu željele a se služe negativnomtaktikom a pokušaju sabotirati.



27

23. Jedinstveni evropski akt 1986.

Jedinstveni evropski akt je ugovor kojim je prvi put značajno moifikovan Ugovor o Evropskoj

ekonomskoj zajednici (1957./1958.). Potpisan je 1986. a na snagu je stupio 1987. godine.Njime su postavljeni pravni temelji za stvaranje unutrašnjeg tržišta Evropske unije, efinisane

su nove naležnosti Zajenice kao što su: socijalna politika, ekonomska i socijalna kohezija,

istraživanje i tehnološki razvoj, zaštita okoliša, pokrenuta saradnja u oblasti vanjskih poslova,

te proširene naležnosti Evropskog parlamenta i pojenostavljen proces onošenja oluka uSavjetu ministara.

Stvara se grupa za izradu novih amandmana (da bi se dopunili Rimski ugovori) i političkikomitet - zaatak mu je a projektuje evropsku političku i ekonomsku integraciju

Struktura akta:

1. Orebe o evropskoj političkoj saranji 2. Reforme institucija

3. Spoljna politika

4. Ostala pitanja

Odluke:

- Usvajanje i poržavanje 300 mjera iz Bijele knjige gdje se 2/3 mjera se usvaja

kvalifikovanom vedinom, a 1/3 se usvaja prostom vedinom

- Parlament aje saglasnost na oređena pitanja (veto)

- Evropski savjet postaje institucija (tj. političko rukovodstvo EU na nivou lidera ipremijera zemalja članica)

- Prenos naležnosti sa Savjeta ministara na Evropsku komisiju, koja postaje izvršniorgan unije

- Definiše se stvaranje EU kao političke zajenice

- Uvođenje novog Suda prve instance

- Odluka da se usvoji zajenička bezbjenosna i spoljna politika

- Proširenje broja zajeničkih politika

- Kohezija (socijalna, ekonomska, teritorijalna)

- Stvaranje grupe za monetarnu politiku

Jeinstveni evropski akt je okument kojim je izvršena naogranja Rimskih ugovora.

Na međuvlainoj konferenciji oržanoj 26-27. februara 1986. u Luksemburgu potpisan je

tekst Jedinstvenog evropskog akta, koji je stupio na snagu 1987. godine. U pitanju je prva

značajna revizija osnivačkih ugovora evropskih zajednica i uvođenje institucionalnih

promjena, ali bez suštinske transformacije Zajednice. Proširena je naležnost Zajednice na

nove oblasti, poboljšano je funkcionisanje institucija i uvedena saradnja članica u domenu

spoljne politike u institucionalni okvir. Prevashodni cilj usvajanja Jedinstvenog evropskog

akta je sprovođenje ciljeva Bijele knjige o kompletiranju unutrašnjeg tržišta članica

Zajednice. Shodno tome, izvršene su promjene zakonodavnog olučivanja Savjeta, vedinskim

glasanjem u saradnji sa Evropskim parlamentom, kada se radi o pitanjima ostvarenja jedinstvenog tržišta. To su pitanja slobodnog kretanja kapitala, zabrane diskriminacije,



28

slobodnog kretanja radnika i prava nastanjivanja. Do tada je za odluku Savjeta bilo dovoljno

samo mišljenje Parlamenta, ali je sada on uključen u zakonodavni proces. Ukoliko Parlament

stavi amadman ili odbaci prijedlog Savjeta, Savjet definitivnu odluku može usvojiti samo

jednoglasno. Tako je osnažen položaj Parlamenta, iako nije postao ravnopravni činilac u

legislativnoj proceduri Zajednice. Naime, Parlament je uključen i u postupak prijema novih

članica i u postupak zaključivanja ugovora o priruživanju sa tredim zemljama. Evropskisavjet je institucionalizovan odredbama SEA (Single European Act). Previđeno je njegovo

redovno sastajanje dva puta goišnje, tako da okuplja šefove ržava članica kao i

Predsjednika Komisije. Njima pomažu ministri spoljnih poslova i po jedan član

Komisije. Naležnost Zajednice je proširena na poručja regionalnog razvoja, istraživanje i

regionalni razvoj, kao i zaštitu čovekove okoline, što je kasnije preuzeto Ugovorom o EU iz

Mastrihta 1992. godine. Djelimično je socijalna politika uključena u naležnost Zajednice.

Kao dodatak postojedoj institucionalnoj strukturi Zajednice, previđeno je stvaranje Suda

prve instance. Ovaj Sud je kasnije osnovan odlukom Savjeta od 1989. godine, kada je počeo

sa radom, u cilju rasteredenja Evropskog suda pravde.

24. Ugovor iz Mastrihta 1992/1993.

Ugovor o Evropskoj uniji prestavlja novo poglavlje integracije, pošto je otvorio polje zapolitičko ujeinjenje. Ugovorom je ustanovljena Evropska unija koja se sastoji o tri stuba:

1. Prvi stub - komunitarni se sastoji od Evropske zajenice, EZUČ i Euroatom i

prestavlja polje gje zemlje članice daju suverenitet institucijama zajednice (Akikomuniter, pravno naslijeđe) – nadnacionalni karakter – ovje je smješteno sve što jedo sada stvoreno.

2. Drugi stub stvara zajeničku spoljnu i bezbjenosnu politiku, koja zamjenjuje odluke

Jeinstvenog evropskog akta i ozvoljava članicama a zajenički planiraju spoljnupolitiku. Ovo polje se zasniva na međuvlainoj saranji, pa se odluke donose

konsenzusom. Komisija i Parlament ovdje nemaju veliku ulogu, a ECJ nema nikakvu.

3. Tredi stub podrazumijeva tijesnu saranju u oblastima unutrašnjih poslova i policije.

Ovaj stub je nastao kako bi se novoustanovljenom građanstvu pružila snažnija zaštita – međuvlaina saranja

- Evropska ekonomska zajednica je oživjela transformaciju u Evropsku zajednicu,

kojo j su oate nove naležnosti u ekonomskoj i monetarnoj oblasti.

- Uvedena je novina u procesu odlučivanja, u kojem je Evropskom parlamentu

priružen i Savjet u vršenju zakonoavne vlasti.

- Zajeničkoj spoljnoj i bezbjeonosnoj politici priružena su i pitanja obrane kojao taa nisu bila u naležnosti evropskih integracija.

- Unija je dobila mogudnost regulisanja pitanja azila, migracije i saranje između

policijskih snaga.



29

- Uveden je mehanizam različitih integracionih nivoa.

- Ugovorom je uspostavljena jedinstvena procedura prijema u Evropsku uniju.

Podstrek monetarnoj uniji o koje se mora odi u tri faze:

- Prva faza: sloboan protok kapitala i usklađivanje makroekonomske politike, počela je

1990. godine

- Druga faza: Konvergencija monetarnih politika od 1994, osnivanje ESCB i EMI

- Treda faza: Uvođenje jeinstvene valute o 1999. i osnivanje ECB

Evropski parlament dobija:

- pravo saolučivanja

- izborna naležnost

- pravo na ombudsmana

Mastrihtom se ustanovljava Komitet regiona koji ima savjetodavni karakter, a sastoji

se o prestavnika regija. Ovim se pokrede koheziona politika (kohezioni fond).

Komisija i Savjet ministara se obavezuju a de prihvatati preporuke Komiteta upitanjima: saobradaja, zravlja, kohezije, obrazovanja, omladine i kulture.

Ustanovljavaju se nove zajeničke politike: transevropske mreže, inustrija, zaštitapotrošača, obrazovanje i prekvalifikacija, omlaina i kultura.

Potpisivanje Socijalnog protokola, osim Velike Britanije.

Ustanovljeno je evropsko građanstvo, kojem su garantovana osnovna prava,

sekunarna prava i politička prava.

EUROPOL, njegov je temelj u Mastrihtu: stub II i stub III - saranja ržava IGC: azil,migracije, prelazak granica, saradnja policija

Princip supsidijarnosti (samo u pitanjima poijeljenih naležnosti)

Proširen komunitarizam

Proužen manat Komisije na 5 goina.

Računovostveni su postaje institucija Evropske unije.

25. Samit u Amsterdamu 1997.

Ugovor iz Amsterdama rezultat je rada međuvlaine konferencije započete u Torinu 1996.

godine. Ugovor iz Amsterdama potpisan je 1997., a stupio je na snagu 1999. Ugovorom iz

Amsterama izvršene su izmjene i opune orebi Ugovora iz Mastrihta (1992./1993.) i

Ugovora o Evropskoj zajednici. Cilj Ugovora iz Amsterama bio je stvaranje političkih iinstitucionalnih preuslova kako bi se Evropska unija mogla suočiti sa izazovima kao što su:globalizacija ekonomije i njenuticaj na zapošljavanje, borba protiv terorizma, međunaronogkriminala i trgovine rogama, problemi vezani za okoliš te izazovi petog kruga proširenja.Najznačajniji rezultati Ugovora iz Amsterama onose se na jačanje uloge Evropskog

parlamenta u zakonoavnom procesu i proširenje oblasti u kojima se olučuje postupkom

saolučivanja, povedanje broja oblasti u kojima se olučuje kvalifikovanom vedinom, jačanjeuloge Suda pravde Evropskih zajednica u oblasti osnovnih ljudskih prava i oblastima koje se



30

onose na unutrašnju sigurnost, jačanje uloge Evropskog revizorskog suda, Ekonomskog i

socijalnog komiteta i Komiteta regija, povedanje uloge zakonoavnih institucija ržavačlanica na evropskom nivou te uvođenje mogudnosti pojačane saranje ržava članica.Ugovorom iz Amsterama uveene su i značajne promjene u oblast i slobodnog kretanja

ljudi, odnosno pitanja viza, azila, imigracije i dr. koja se prebacuju iz tredeg u prvi stub EU i

stavljaju se u naležnost Zajenice, te se uključuje šengenski acquis (Šengenski sporazumi,Šengenska konvencija it.) u pravni okvir Evropske unije.

Takođe, Ugovorom iz Amsterama napravljen je pomak u zaštiti prava, interesa i obrobiti

građana EU te efikasnom efinisanju i provođenju interesa EU na međunaronom nivou uoblastima zajeničke trgovinske politike i zajeničke spoljne i bezbjednosne politike, kao i

borbe za vedom zaposlenošdu. U sklopu institucionalnih reformi, zakoni Evropske unije su stavljeni iznad zakonâ

zemalja članica i korišdenje prava veta je još više ograničeno. Organ koji je imaonajviše koristi od Ugovora iz Amsterdama, bio je Evropski parlament, koji je dobio pravo da

uloži veto na oluku Sav jeta ministara, ukoliko je ta odluka donijeta bez

zajeničkog dogovora ove dvije institucije. Evropski savjet je obio pravo a poništi glaszemlje članice za koju se okaže a je prekršila neki od osnovnih principa EU.

Najvažnije orebe Ugovora iz Amsterama su:

◆ Jačanje uloge Evropskog parlamenta (pravo veta na odluke Savjeta ministara)

◆ Uvođenje mogudnosti suspenzije ržave članice iz postupka onošenja oluka (Evropskisavjet)

◆ Prenošenje ijela orebi koje se onose na saranju u poručju pravosuđa i unutrašnji h

poslova iz III stuba u I stub◆ Uvrštavanje Šengenskog sporazuma u Ugovor (I stub)

◆ Izmjene orebi o Zajeničkoj spoljnoj i bezbjeonosnoj politici (olučivanjekvalifikovanom vedinom)

◆ Uključivanje socijalnog protokola u tekst Ugovora

◆ Naglasak na vedoj zaposlenosti

26. Kriterijumi konvergencije za monetarnu uniju

Kriteriji konvergencije predstavljaju ekonomske uslove utvrđene Ugovorom o Evropskoj uniji(1992./1993.) kojima se procjenjuje spremnost ržava članica EU zaučešde u tredoj faziekonomske i monetarne unije. Riječ je o sljeeda četiri kriterija: visok stepen stabilnosti cijena; stopa inflacije ne smije biti veda o 1,5 % u odnosu na

stopu inflaci je u tri ržave članice EU s najstabilnijim cijenama; bužetski eficit ne smije iznositi više o 3 % BDP-a, a javni ug više o 60% BDP-a;

učešde u evropskom monetarnom sistemu najmanje vije goine (ržava moranajmanje 2 godine da ispunjava ove uslove)

nominalne ugoročne kamatne stope ne smiju iznositi više o 2 % u onosu na

kamatne stope tri ržave članice EU s najnižom stopom inflacije



31

Kriteriji konvergencije poznati su i kao kriteriji iz Maastrichta i kriteriji približavanja.Ispunjavanje kriterija provjerava se na osnovu izvještaja Evropske komisije i Evropske

centralne banke.

27. Ugovor iz Nice 2000.

Ugovor iz Nice potpisan je 26. decembra 2001., a stupio je na snagu 1. februara 2003. Ključnicilj Ugovora iz Nice bio je provođenje institucionalne reforme kako bi se Evropska unija

osposobila za efikasno funkcionisanje u proširenom sastavu (maksimalno 27 ržava članica),a u svjetlu širenja na zemlje centralne i istočne Evrope, te Meiterana (peti krug proširenja).Najznačajni je promjene koje Ugovor iz Nice onosi onose se na ograničavanje broja članova

Evropske komisije, proširenje glasanja kvalifikovanom vedinom i novo ponderisanje glasova

unutar Savjeta ministara, te fleksibilnije uređenje pojačane saranje ržava članica. Uz ove

najznačajnije izmjene Ugovorom iz Nice obuhvadeno je i pojednostavljenje ugovora,

utvrđivanje naležnosti, zaštita osnovnih ljuskih prava, sigurnosna i obrambena politika,

status evropskih političkih stranaka, it.

Najvažnije orebe: promjene procesa olučivanja: Njemačka, Francuska, Britanija i Italija 1029

Španija, Poljska 827

Kvalifikovana vedina: 73% ponerisanih glasova (255 o 345)

51% ržava (14 o 27) 62% stanovništva (400 miliona)

oluke se onose kvalifikovanom vedinom, a ne jenoglasno (Savjet ministara)

Blokirajudi mehanizam = najmanje 4 ržave onosno 26% ponerisanih glasova.Konsenzus: porez, prijem novih članica, imigracija, socijalna politika, policija,

sudstvo, spoljna bezbjednost.

institucionalne promjene:

Maksimalan broj članova EP sa 700732 AmsterdamNica

Ustanovljen vojni štab, vojni obor i ruga tijela (o taa je EUROFOR samooperativno tijelo)

Povedanje ovlašdenja presjenika Evropske komisije, samostalnost u onošenju

internih odluka

28. Prijedlog ustava EU 2005.

Konvencija (Konvent) o buudnosti Evrope organizovana je rasprava o buudnosti Evropske

unije koja je pokrenuta na osnovu Deklaracije iz Laekena (2001.). Prema Deklaraciji, cilj

Konvencije je a postakne što širu raspravu o ključnim pitanjima buudnosti EU te a izraiprijedlog evropskog ustava. Konvencija je počela ra 28. februara 2002., a završilapredstavljanjem nacrta Ustavnog ugovora Evropskom vijedu u Solunu, 19. i 20. juna 2003. U

radu Konvencije, kojoj je predsjedavao Valery Giscard d'Estaing, učestvovali su predstavnici

vlaa i parlamenata ržava članica EU, predstavnici vlada i parlamenata ržava



32

kandidatkinja, predstavnici institucija EU (Evropska komisija i Evropski parlament), te

predstavnici socijalnih partnera, nevladinih organizacija, mladih itd.

Ustavni ugovor čiji je puni naziv Ugovor kojim se uspostavlja Evropski ustav trebalo je da

bude osnovni pravni akt Evropske unije koji bi zamijenio Osnivačke ugovore i njihove revizije

(osim Ugovora o Evropskoj zajednici za atomsku energiju) te donio oređene promjene u

načinu funkcionisanja Evropske unije. Nacrt ustavnog ugovora pripremila je Konvencija(Konvent) o buudnosti Evrope (2003.-2004.), a njegov konačni tekst usaglašen je nameđuvlainoj konferenciji u oktobru 2003. godine. Ustavni ugovor potpisan je 29. oktobra

2004. u Rimu. Sredinom novembra 2004. godine sa usvajanjem Ustavnog ugovora u

litvanskom parlamentu počeo je proces njegove ratifikacije u ržavama članicama EU.Međutim, nakon što je ratifikovan u parlamentima Mađarske, Slovenije, Italije, Grčke,Slovačke, Austrije i Njemačke te na referenumu u Španiji, Ustavni ugovor oživio je vauara koji su označili kraj ovog evropskog „epohalnog“ koraka. Naime, na referenumima u

Francuskoj 29. maja 2005. i Holandiji 1. juna 2005. Ustavni ugovor odbijen je sa 54,87%,

odnosno 61,8% glasova protiv. Nakon što su stanovnici vije ržave osnivačice EU rekle

„stop“ Ustavnom ugovoru, Evropska unija bila je prisiljena da odustane od njegove daljnjeratifikacije.

Saržaj novog ugovora je bio poijeljen u 4 jednake celine:

- osnovni principi i ciljevi Evropske unije,

- osnovna prava EU

- politike EU i na njeno funkcionisanje uopšte

- način stupanja na snagu Ustava, načini njegovog m ijenjanja i objava prestanka

važenja svih prethonih ugovora su sm ješteni u četvrtu c jelinu ugovora.

Stubovna struktura EU bi prestala da postoji i EU bi postala jedinstvena pravna cjelina. Po

prvi put, preložena je klauzula o obrovoljnom povlačenju, kojom bi svakoj ržavi članicibilo omogudeno obrovoljno napuštanje EU. Zaaci evropskog komesara za spoljne onose ievropsku susjedsku politiku, kao i zadaci visokog predstavnika za spoljnu politiku i

bezbjednost su povjereni ministru spoljnih poslova EU, čija bi funkcija bila uveenausvajanjem Ugovora o Ustavu. Pore povedanja broja oblasti koje poliježu glasanjukvalifikovane vedine, preložena je i izm jena ovog sistema, prema kojoj bi, kako bi oređeniprelog bio usvojen, za njega moralo a glasa 55% ržava članica, čija populacija čininajmanje 65% ukupnog broja stanovnika EU. U okviru zajeničke obrambene politike, bilabi znatno povedana uloga Evropske obrambene agencije, a preloženo je i usvajanje

zajeničke politike o azilu, imigraciji i kontroli spoljnih granica EU. Razvojem Evropola iEvrojusta (osnovan 2002), bila bi stvorena mogudnost za otvaranje kancelarije evropskog

javnog tužioca.

29. Ugovor iz Lisabona 2007/2009

Glavne odredbe:

- ukinuti stubovi iz Mastrihta

- Evropski savjet i Evropska centralna banka postaju institucije EU



33

- povelja o ljuskim pravima i sloboama postaje pravno obavezujudi okument zasve evropske institucije i ržave članice

- EU dobija pravni subjektivitet

- Prvostepeni su postaje Opšti su

- kvalifikovana vedina – vostruki sistem: 55% ržava, 65% građana

- uvedena funkcija Visokog predstavnika Unije za spoljne poslove i bezbjednosnupolitiku

- veda ovlašdenja za nacionalne parlamente u procesu usvajanja komunitarnih

propisa

- aktiviran je IPA program

- ZEU prestaje da postoji, sve je preneseno na EU – spoljnu i bezbjednosnu politiku

30. Pravni subjektivitet EU

Utvrđivanje pravnog subjektiviteta EU ima višestruki teorijski i praktični značaj. U teorijskom

smislu, od odgovora na ovo pitanje zavisi pravna priroda EU i priroda njenog odnosa prema

Evropskim zajenicama i ržavam članicama, a posreno i onosa prema pojeincima –

građanima EU. U praktičnom smislu, ovo pitanje je vezano za ovlašdenja Unije a u spoljnim

onosima samostalno zaključuje pravne poslove i preuzima ruge ranje sa tredimržavama i međunaronim organizacijama, a u unutrašnjim onosima na sposobnostneposrenog nametanja obaveza ne samo ržavam članicama, ved i njenim ržavljanima i

građanima EU, ali i na obavezu a im omogudi aekvatnu pravnu zaštitu . Odgovore na ova

pitanja bi trebalo tražiti u osnivačkim ugovorima EU i triju zajenica, praksi Sua prave ipravnoj teoriji.

Ugovor iz Mastrihta ne govori o pravnom subjektivitetu EU, ali je Evropskoj zajednici2

priznato svojstvo pravnog lica. Orebama članova Ugovora ne priznaje se pravnisubjektivitet EU, ali ona obavlja zaatke vezane za spoljnu i bezbjenosnu politiku, i jačazaštitu prava i interesa svojih građana uspostavljanjem prava građanstva EU. S ruge strane,ona poslove spoljne i bezbjenosne politike obavlja preko zajenica i ržava članica.

Pravni subjektivitet Evropske unije veže se prvenstveno za njenu mogudnost sklapanja

ugovora ili pristupanja sporazumima ili konvencijama. Evropska unija nema pravni

subjektivitet. Nosioci pravnog subjektiviteta su Zajednice, tj. Evropska zajednica i Evropska

zajednica za atomsku energiju (Euratom). Evropske zajednice su te koje su naležne zapregovaranje i sklapanje sporazuma/ugovora s međunaronim subjektima (tredim zemljamaili međunaronim organizacijama). Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) previđeno je aEvropska unija dobije pravni subjektivitet.

2Evropska zajednica je jedan od tri stuba EU – prvi stub. Prije nego što je postala njen io, EZ je bila samostalna

nanacionalna organizacija (čine je EZUČ, EEZ i EUROATOM)



34

31. Pojam i sadržaj komunitarnog prava EU

Acquis communautaire(pravna tečevina EU) jean je o najznačajnijih pravnih i političkihprincipa evropskih integracija.Acquis je skup prava i obaveza koje sve ržave članiceobavezuju i povezuju unutar Evropske unije. Pojam acquis оnosi se na ukupna prava,

obaveze i predanost Zajednici, koji su kumulirani razvojem integracionog procesa, ili koje jeEU ostvarila o anas, osegla u pravnom i političkom smislu. Praksa Suda Evropskih

zajednica stavila je acquisu rang ustavnog principa. U političkom smislu, ključno је pravilo asu pravna dostignuda Zajenice uslov o kojem se ne može pregovarati. Acquis, shvaden kaoukupno dostignude Zajenice, svakonevno se širi, uvedava i reproukuje.

U formalnom smislu,acquis uključuje:

primarno pravo - osnivački ugovori;

međunaroni ugovori, međunarono običajno pravo i opšti pravni principi EU;

sekundarno pravo – zakonodavstvo koju donose institucije EU;

praksa Suda pravde Evropskih zajednica koja,e facto, takođe čini izvor prava EU;

svaka ruga obaveza (politička, pregovaračka i sl.) preuzeta o ržava članica u okviru

aktivnosti EU.

Svaka zemlja koja ponosi zahtjev za članstvo u Evropskoj uniji mora biti spremna da prihvati

acquis u potpunosti i, što je jenako važno, mora biti sposobna a ga provee. Uslovi i načinprihvatanja i provođenja acquis-a saržaj su pregovora o članstvu u EU koje ržava

kaniatkinja voi s ržavama članicama i u tu svrhu ijeli se na poglavlja pregovora. Državekandidatkinje petog kruga proširenja (2005./2007.) vodile su pregovore o 31 poglavlju, a

saašnje ržave kandidatkinje, Hrvatska i Turska, s kojima su pregovori o članstvu otvoreni2005. godine, pregovoraju o 35 poglavlja acquis-a.

32. Primarni izvori komunitarnog prava

Primarno zakonodavstvo EU obuhvata:

1. Osnivačke ugovore koji ustanovljavaju Evropske zajednice

2. međunarone sporazume (konvencije između ržava članica i sporazumi

Zajednice sa tredim ržavama, nečlanicama i međunaronim organizacijama).

Proizilazi da primarno komunitarno zakonodavstvo stvaraju ržave članice i Zajednica tj.

komunitarne institucije na osnovu sopstvenih pravnih ovlašdenja i ugovorne sposonosti

Zajednice, kao subjekta međunaronog prava (zaključivanje sporazuma sa tredim ržavama i

međunaronim organizacijama).

Osnivačk i ugovori obuhvataju tri konstitutivna ugovora, sa raznim protokolima i

aneksima i kasnijim amadmanima ovih ugovora, koji čine njihove sastavne dijelove:a) Ugovor o osnivanju EZUČ-a sa ograničenim trajanjem od 50 godina



35

b) Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice sa neograničenim

trajanjem

c) Ugovor o osnivanju EUROATOM-a sa neograničenim trajanjem.

Osnivački ugovori su više puta mijenjani i dopunjavani. Statuti o osnivanju Evropske

investicione banke i Evropske centralne banke takođe čine sastavni dio osnivačkoh ugovora iimaju status primarnog zakonodavstva. Sastavni dio osnivačkih konstitutivnih ugovora

predstavljaju i kasnije donete konvencije:

- Konvencija o oređenim institucijama koje su zajeničke Evropskim zajednicama

iz 1957. i Ugovor o spajanju oređenih organa Evropskih zajednica iz 1965.

godine;

- Prvi i drugi sporazum o bužetskim pitanjima;

- Ugovori o pristupanju ržava članica sa aneksima;

- Akt Savjeta o izboru predstavnika Evropskog parlamenta na neposrednim i opštim

izborima.

Međunaroni sporazumi obuhvataju konvencije između ržava članica i

sporazume Zajednice sa tredim ržavama i međunaronim organizacijama. Konvencije

među ržavama članicama zaključuju se radi međusobnog omogudavanja

pogodnosti ržavljanima ržava članica u pogledu nekih pitanja.

Sporazumi Zajednice sa tredim ržavama obuhvataju sporazume o priruživanju

ržava nečlanica i sporazume o saradnji.

Sporazumi o p r i r u ž i v a n j u ( a s o c i j a c i j i ) u k l j u č u j u i n t e z i v n u e k o n o m s k u

s a r a d n j u s a tredom ržavom, finansijsku poršku Zajednice ržavi nečlanici, kao i

ugoročan okvir ove saradnje.Razlikuju se sporazumi o asocijaciji kojima se uspostavljaju:

a) specijalne veze između nekih ržava članica i trede zemlje, nečlanice –

najčešde preko morsk e zemlje;

b) priprema pristupanja EU ili radi ustanovljavanja carinske unije;

c ) s p o r a z u m o E v r o p s k o m e k o n o m s k o m p r o s t o r u .

S p o r a z u m i o s a r a d n j i s a t r e d i m r ž a v a m a , n e č l a n i c a m a s u m a n j e

obuhvatni po intezitetu ekonomske saradnje sa EU, u odnosu na sporazume o

priruživanju.

T r g o v i n s k i s p o r a z u m i s a t r e d i m r ž a v a m a , g r u p a m a r ž a v a i l im e đ u n a r o n i m organizacijama odnose se na trgovinsku politiku i carine. Jedan od

najvažnijih trgovinskih sporazuma predstavlja Sporazum o osnivanju Svjetske trgovinske

organizacije.



36

33. Sekundarni izvori komunitarnog prava

Pojam “pravo EU” prestavlja evropsko ili komunitarno pravo, a pojam “izveeno pravo”(Droit intituionnel) obuhvata sekundarne izvore ili izvore slabije pravne snage od primarnih,

koje usvajaju institucije Zajednice na osnovu odredbi konstitutivnih ugovora. Osim

hijerarhijski najvišeg izvora, Ugovora o osnivanju, primarne izvore prava EU čine konvencijeizmeju ržava članica i sporazumi Zajenice sa tredim ržavama i međunarodnim

organizacijama. Sastavljeni iz pravila, direktiva, odluka, preporuka i misljenja, sekundarni

izvori su akti razlicite pravne snage, ali oređenog značaja za države članice i buude članice

EU. Stoga, svaki od tih izvora zahtjeva elementarna objasnjenja.

1) PRAVILA (regulations, reglements) su obavezujudi normativni akti opšteg ometa,obavezni u svim svojim elementima i neposreno se primenjuju u svim ržavama članicama.Imaju obavezujude dejstvo prema svim pravnim subjektima: pojeincima, ržavamačlanicama i institucijama Zajednice i direktnu prim jenu u svim ržavama članicama. Uslov za

stupanje na snagu propisa je prethono objavljivanje u službenom listu EU, a datum stupanja je previđen samim propisom ili dvadeset dana po objavljivanju. Pravilo je instrument

unifikacije prava EU. Pravila usvaja Savjet i Komisija.

2) DIREKTIVE (UPUTSTVA –directives) su sredstvo za harmonizaciju nacionalnih propisa.

Naime, ržave zaržavaju normativne naležnosti, dok Zajednica postavlja okvir koji ima za

cilj da uskladi nacionalna zakonodavstva. Direktiva je pravni akt koji obavezuje ržave članiceu pogledu cilja koji treba ostvariti, a adresatima je ostavljena sloboda u pogledu izbora oblika

i srestva njihovog sprovođenja u život. Prilikom prenošenja saržaja direktive, nacionalni

organi moraju a poštuju smisao upotrebljenih termina i pojmova kako bi se obezbjedilo

jenobrazno tumačenje teksta u svim ržavama članicama. Za razliku od pravila, direktive se

ne mogu neposredno primjenjivati jer zahtjevaju nacionalne m jere tj. unošenje u nacionalni

pravni sistem. Direktive usvajaju Savjet ili Komisija.

3) ODLUKE (ecisions) su pojeinačni administrativni akti koji nemaju opšti domet i uvijek se

onose na pojeinačne onose, što znači da imaju svog adresata kome odobravaju prava ili

namedu obaveze. Odluka za primaoca postaje obavezujuca u svim svojim elementima nakon

saopštenja.

4) PREPORUKE I MIŠLJENJA (recommenations an opinions) spaaju u grupu pravnoneobavezujudih akata i predstavljaju instrumente usm jeravanja ponašanja tj. njima se samo

poziva na usvajanje oređenog ponašanja.

34. Monetarna unija (faze nastanka, sadržaj, ciljevi)

Stvaranje Evropske monetarne unije nije bilo previđeno Ugovorom o stvaranju Evropske

ekonomske zajednice. Inicijativa stvaranja evropske monetarne unije je prvi put pokrenuta

Marjolin memorandumom Evropske komisije iz oktobra 1962. godine, za vrijeme postojanja

sistema međusobno fiksiranih kurseva, koji je uspostavljen u Breton-Wudsu. Inicijativa nije

prihvadena upravo zbog postojanja sistema međusobno fiksiranih kurseva. Kada je postalo

izvjesno a bretonwuski sistem više ne funkcioniše, ieja iz 1962. je obnovljena na Samitu u



37

Hagu, koji je oržan 1969. goine. Na inicijativu spomenutog Samita, 1970. goine kreiran je

Vernerov izvještaj, koji je previđao uvođenje zajeničke valute u narenih 10 goina (o

1980.). Ovaj izvještaj je bio jean o tri važna okumenta koji su na kraju oveli o stvaranja

monetarne unije. Druga va okumenta su Delorov izvještaj i Ugovor iz Mastrihta. Na

osnovu odrednica Vernerovog izvještaja, članice Evropske ekonomske zajenice u martu1971. započinju proces stvaranja monetarne unije. Narene goine uveena je zona

međusobne fluktuacije šest valuta o ± 2,25%. Ovaj mehanizam je nazvan "monetarna

zmija". Centralne banke su imale obavezu a intervenišu kaa bi kurs neke valute ostigao

ostupanje o 75% opuštene fluktuacije. U sistem "monetarna zmija" ušle suNjemačka,

Belgija, Holanija, Luksemburg, Francuska. O aprila o juna u sistemu su učestvovale i

Velika Britanija i Irska, a od aprila 1972. do februara 1973. godine dio sistema je bila i Italija.

Francuska se povukla februara 1974., zatim se vratila jula 1975., a bi potom ponovo izašla

1976. goine. S ciljem oržavanja spomenutog sistema, osnovan je i Evropski fon za

saradnju.Kako sistem "monetarna zmija" nije dobro funkcionisao, na Savjetu ministara uBriselu 13. marta 1979. godine. donesena je Odluka o stvaranju Evropskog monetarnog

sistema (EMS). Najvažniji mehanizam Evropskog monetarnog sistema bilo je uvođenje

ograničenja za međusobne fluktuacije valuta zemalja članica Evropske Unije po nazivom

ERM (Excange Rate Mechanism) 1979. godine. Novinu je predstavljalo postojanje sistema

fiksiranih eviznih kurseva koji bi se privremeno prilagođavali tržišnim kretanjima.

Istovremeno je uveden i "EKI" (European Currency Unit – ECU) – monetarna jedinica koja je

prestavljala različite fiksirane količine svake o valute Evropskog monetarnog sistema.Ieja

uvođenja Evropskog monetarnog sistema je imala za cilj a se poslije Evropskog monetarnog

sistema pređe na Evropsku monetarnu uniju, za koju se previđalo a treba a bueuvedena tokom 90-tih goina XX vijeka. Ni ova ieja nije zaživjela jer je sistem praktično

napušten, poslije nemogudnosti opstanka nekolicine nacionalnih valuta u sistemu. Sljeedi

pokušaj uspostavljanja monetarne integracije započeo je olukom Evropskog savjeta iz juna

1988. go. a obnovi program monetarne integracije i zaužio je Komitet na čelu sa Žakom

Delorom, koji je u ranijem periodu bio ministar finansija francuske Vlade, a u tom trenutku

presjenik Evropske komisije. Izvještaj je prezentovan 17. aprila 1989., čime je preloženo

uvođenje monetarne unije u tri koraka. Preloženo je zakonsko uređenje monetarne

integracije, što je ugrađeno u Ugovor iz Mastrihta 1992. godine.

Stvaranje Evropske monetarne unije je previđeno u tri koraka:

- Prva faza (1. juli 1990. – 31. ecembar 1993.): slobono kretanje kapitala među ržavamačlanicama, koorinacija ekonomskih politika te bliža saranja centralnih banaka;

-Druga faza (1. januar 1994. – 31. ecembar 1998.): približavanje ekonomskih i monetarnihpolitika ržava članica kako bi se osigurala stabilnost cijena i javnih finansija; uspostavljanjeEvropskog monetarnog instituta (EMI) i Evropske centralne banke (ECB).

-Treda faza (o 1. januara 1999.): nepovratno utvrđivanje kursa i uvođenje jeinstvene

valute na evizna tržišta i u elektronska pladanja te uvođenje novčanica i kovanica evra.



38

U ovoj fazi je formirana Monetarna unija o 11 ržava članica. Grčka, jeina o taašnjihčlanica Evropske unije nije ispunila zahtjeve za ulazak, ok su Velika Britanija, Šveska iDanska, na sopstveni zahtjev, ostale izvan Unije. Poslije toga je ukinut Evropski monetarni

institut i uspostavljen je Evropski sistem centralnih banaka te Evropska centralna banka sa

sjeištem u Frankfurtu. O 01. januara 2002. Evro je uveen kao zakonsko srestvo pladanja.

Ko riječi "Euro" ili "Evro", često se postavlja pitanje koji izgovor je ispravan. I jean i rugiizgovor su ispravni u zavisnosti o govornog poručja i a li kažemo "Europa" ili"Evropa".Uslovi ulaska u Evropsku monetarnu uniju su definisani posredstvom pet uslova ili

kriterijuma konvergencije, kako ih neku nazivaju. Ti uslovi su:

◆ Cjenovna stabilnost (visina inflacije). Stopa inf lacije ne smije a iznosi više o 1,5% o

prosjeka o tri ržave članice Evropske unije sa najnižom stopom inflacije. Stopa inflacije se

mjeri sa ineksom potrošačkih cijena u goiniprije utvrđivanja ispunjenostiuslova za ulazak u

Evropsku monetarnu uniju.

◆ Bužetski eficit.Dozvoljeni eficit ržavnog bužeta u onosu na ruštveni brutoproizvo ne smije a iznosi više o 3%.

◆ Javni ug. Ukupni iznos javnog uga ne smije a iznosi više o 60% o iznosa ruštvenog

bruto proizvoda.

◆ Valutna fluktuacija. Nacionalna valuta ne smije da devalvira u posljednje dvije godine, i

njeno fluktuiranje mora biti u okviru fluktuiranja deviza u Evropskom monetarnom sistemu.

◆ Dugoročna kamatna stopa. Dugoročna kamatna stopa na ržavne obveznice ne smije biti

viša o 2% izna prosjeka tri ržave članice Evropske unije sa najnižom kamatnom stopom.

35. Evropski savjet

Nastanak i karakter

Evropski savjet (političko rukovostvo EU) nastao je 1975. goine, a glavnu ulogu njegovom

formiranju je imao Žiskar Desten koji je pokrenuo inicijativu 1974. godine (želio reovnesamite i međuvlainu saranju). Uoči Jeinstvenog evropskog akta (SEA), 1986. goine stičepravno priznanje. Evropski savjet je primarno međuvlaina institucija EU.

Struktura i sastav

Svrha Evropskog savjeta je da prevoi EU na najvišem političkom nivou i a olučujeo teško rješivim problemima. Na sjenicama prisustvuju: 1. Šefovi ržava i/ili šefovi vlaa (27) 2. Ministri spoljnih poslova članica (27) 3. Predsjednik Evropske komisije

4. Potpredsjednik Evropske komisije

5. Visoki predstavnik za spoljnu i bezbjednosnu politiku (od 1997, Amsterdam)6. Sekretar Savjeta ministara



39

Ostali po potrebi, ukupno 58 stalnih članova. Sastaju se najmanje va puta goišnje. Predsedavanje Evropskim savjetom rotira se kao u Savjetu ministara, svakih šest mjeseci. Tri su značajna razloga u korist presjeavanja: -pristup ržave problemima

-svaka ržava kaa presjeava može težiti riješenju svojih problema

-presjeavanje može pozitivno reformisati poziciju ržave. Predsjedava jude ržave imaju vostruke uloge na sastancima. Prva je a favorizuju

r ješavanje svojih pitanja, a ruga je a buu u poziciji nepristrasnog arbitra. Na taj način

istovremeno su pristrasne i neutralne. Da bi se poboljšala saranja, o 2003. goine šest

buudih presjeavajudih ima zaatak a izrađuje zajeničke planove, a vije (saašnja isleeda) pobliže kreiraju plan nastupa. Jedinstvenim evropskim aktom (1986) osnovan je mali spoljnopolitički sekretarijat u zgraiEvropskog savjeta i i dodjeljen u naležnost presjeavajudoj ržavi.

Naležnosti

1.Utvrđivanje opšte politike EU kao cjeline 2.Reforme osnivačkih ugovora

3.Presuđuju u sporovima

4.Oluču ju o ispunjenju uslova konvergencije

5.Utvrđuju smjernice spoljne politike

6.Utvrđuje zajeničke strategije

7.Kažnjava ržavu ili je izbacuje iz EU

8.Bavi se problemom nezaposlenosti

9.Intervencije u ekonomskoj politici

10.Dio prava prebacuju u komunitarni io, koorinišu javne politike.

Pomodna tijela

-Političko-bezbjednosni komitet (ambasadori u Briselu)

-Evropski institut za sigurnosne studije (Pariz)

-Eurofor (nakon Nice, Vojni obor i Vojni štab)

Olučivanje i način raa

Evropski savjet se isključivo rukovoi konsenzusom. Ugovor iz Amsterdama (1997) omogudio je a Evropski savjet olučuje kvalifikovanom vedinom o uvođenju sankcija članicama koje suodstupile od osnovnih vrijednosti EU. Po pravilu, prije svakog sastanka, predsjednik vlade ili

šef ržave koja presjeava šalje poziv učesnicima samita u kojem su naveene osnovneteme i dnevni re. Sastanci uglavnom prestavljaju vonevna ogađanja, a zvaničnicinikaa ne olučuju sami. Vedina obora je smještena u blizini, sa ciljem a skiciraju ogovorei analiziraju teme.

36. Savjet ministara

Nastanak, sastav i karakter

Savjet ministara je pretežno međuvlaina, ali u oređenom stepenu i nanacionalna

institucija EU (o Mastrihta se zvao Savjet EU). Institucija je nastala u okviru EZUČ (1951), ali



40

je imao samo koordinišudu ulogu (vlast je bila u Visokoj vlasti). Rimskim ugovorima i

nastankom EEZ i Euroatom (1957) nastaje Savjet ministara sa zakonodavnom ulogom.

U sastav Savjeta ministara (sjeište u Briselu) ulaze svi ministri članica, a nekaa su ržaveelegirale po jenog ili va ministra, u zavisnosti o ržave. Presjeava se po šest mjeseci, a

sastanci se oržavaju u zemlji koja presjeava. Naležnosti:1.Zakonoavna naležnost

-do 1986. godine bio jedini zakonodavac, a od te godine EP ima pravo saradnje

-od 1992. goine EP ima pravo saolučivanja

-Savjet ministara donosi sekundarne akte (uredbe, direktive i odluke)

2.Bužet, pravi projekciju na pet i jenu goinu (ne olučuju sami) 3.Proučava monetarnu uniju

4.Kreira spoljnu bezbjednosnu politiku

5.Zaključuje međunarone trgovinske ugovore (WTO, GATT)

6.Unapređenje zravstva 7.Pravosuđe

8.Ponosi izvještaj Parlamentu svakih šest mjeseci 9.Donose obavezujude oluke.

Struktura i način raa

Stalno zasjedanje obavljaju dva resora:

-Savjet za opšte poslove (ministri spoljnih poslova)

-Ekofin (ministri finansija).

Ostali resori i odbori zasjedaju po potrebi.

Strukturu Savjeta ministara čine:

2500 zaposlenih, 2200 stručnjaka, 200 grupa (panan agencijama) , 20 resora, 54 korepera

koji su poijeljeni u vije grupe: prvu čine zamjenici ambasaora u Briselu, a drugu

ambasadori.

Unutar Savjeta ministara, Sekretarijat prima premet o Komisije, kojeg ona šaljekoreperima (Comittee Representative Permanent), koji obavljaju funkciju filtera. Naime,

koreper 2 raspravlja i šalje koreperu 1, a sve tačke se označavaju sa A i B. Tačka označena saA znači potpunu saglasnost, a B znači saglasnost uz uslov. Zatim se premet vradasekretarijatu, koji premet šalje u obore, zatim sekretarijat vrada Komisiji na razmatranje, a

onda opet preko sekretarijata predmet ide na sjednicu.

Olučivanje U Savjetu ministara se olučuje: prostom vedinom, kvalifikovanom vedinom i konsenzusom.Kvalifikovana vedina se zasnivala na ponerisanim glasovima, a ponerisanje je rugačijeprije i poslije Nice (2000).

Do Nice, Njemačka, Francuska, Britanija i Italija su imale po eset glasova, a od Nice su imale

po 29. Španija i Poljska su imale po 8, a nakon Nice imale su po 27 (ukupan broj glasova je

bio 345). Dakle, o Lisabonskog akta (2007), olučivanje kvalifikovanom vedinom je uzimalo

u obzir broj glasova (345), broj ržava (27) i broj stanovnika (400 mil):

1.70-72% ponderisanih glasova (255-258)

2.51% ržava (14)

3.62% stanovništsva.



41

O Lisabona (2007) olučeno je a de se o 2014. goine uzimati samo prvi i rugi kriterijum,

t j. bide potrebno 55% članica i 65% stanovništva. Blokirajudi mehanizam mogu uspostaviti najmanje četiri ržave na koje otpaa26%ponderisanih glasova. Odluke konsenzusom se donose u pitanjima: poreza, pristupanja,

imigracija, socijalne politike, policije, sustva, spoljne bezbjenosti i slično. U praksi, preko

80% oluka se onosi konsenzusom. Prilikom olučivanja, ržave se grupišu u sljeedeblokove:

1.FRANCUSKA – NJEMAČKA

2.KOHEZIONA GRUPA

-Grčka, Italija, Španija, Portugal i Irska

3.BENELUKS

4.NORDIJSKI BLOG

5.ISTOČNI BLOK

6.VELIKA BRITANIJA, kao samostalna.

37. Evropska komisija

Karakter

Evropska komisija je komunitarna, nadnacionalna intitucija Evropske unije.

Nastanak

EC je nastala 1957. godine u okviru Rimskih ugovora kojima je formirana Evropska

ekonomska zajenica (EEZ), a bila je izvršni organ EEZ i EUROATOM. Početkom 1965. goineEC postaje zajenička institucija za EZUČ, EEZ i EUROATOM i tako je zamijenila pređašnju

Visoku vlast (EZUČ).

Sastav i olučivanje

Evropska komisija ima 27 članova: 26 komesara i predsjednika. Do Nice (2000) Velika

Britanija, Francuska, Njemačka i Italija su imale po 2 prestavnika, a o Nice po jenog. Prema Ugovoru o ustavu (2004) bilo je planirano da se od 2014. godine u EC nalaze

prestavnici 2/3 članica, a o taa na snazi ostaje po jean član. Manat članova Komisije je

5 goina (o Mastrihta), a to je učinjeno kako bi se izjenačili manati Komisije i EvropskogParlamenta. Predsjednik ima jednog potpresjenika koji je istovremeno zaužen za spoljnubezbjenost (trenutno Ketrin Ešton).

Komesar ima pravo na šest članova kabineta i jenog šefa kabineta. Na čelu irekcija sugeneralni irektori irekcije i njihovi zamjenici. Takođe, ima Generalni sekretarijati sekretara. EC ima oko 60 obora koji pomažu komesarima i generalnim irektorima uskiciranju akata.

Agencije su institucionalizovane i zaužene su za istraživanje i analizu. Osniva ih Savjet

ministara, postoji seam izvršnih agencija i slično su poijeljene kao irekcije. Komisija imakolektivnu ogovornost, a o Nice su ih birale vlae članica. Međutim, o Nice (2000) bira ih

Savjet ministara kvalifikovanom vedinom, a potvrđuje Evropski

EC ogovara Parlamentu, a EP ih može smijeniti kolektivno, nikako pojeinačno. To se moglo

desiti 1999. godine Santerovoj Komisiji, ali su oni podnijeli ostavku prije glasanja u EP.



42

Parlament može smijeniti Komisiju najčešde zbog bužeta i na prijelog Računovostvenogsuda.

EC ima 25 000 zaposlenih u aministraciji, a glasa se napolovičnom vedinom.

Način raa

EC zasjeda svake srijede u Briselu, a zasjedanje komesara naziva se Kolegij komesara.Komisija izvještava o svom rau Parlament, a sarađuje sa Savjetom ministara. EC zasjea u

Strazburu kaa se tamo oržava sjenica Parlamenta kako bi zajeno sa njima raspravljali ozakonodavnim prijedlozima.

Naležnosti

1. Evropska komisija je motor unije (naziv u Mastrihtu, 1992. goine) i pokretač svih inicijativa,politika i akata

2. Zakonoavna naležnost jer onosi sekunarne akte, a učestvuje u skiciranju svih akata

3. Komunitarna naležnost, naglea kako funkcioniše EU u cjelini i može pokrenuti postupakpred Sudom pravde (ECJ)

4. Štiti slobono tržište i sprovoi zabranu monopola tako što ne ozvoljava a se kreirajuuružene kompanije (antitrust)

5. Izvršna naležnost, izvršava sve politike i oluke, ali uz pomod izvršnih ko miteta.Naime,

ržave članice nisu bile spremne a preaju cijelu izvršnu vlast Komisiji, pa su kreirali

Komitologiju, odnosno komitete koji se sastoje od predstavnika komisije i članova

nacionalnih vlaa (Parlament se protivi ovakvom načinu olučivanja). Ustanovljena je 1987.godine uredbom Savjeta ministara, ali je

1999. goine opunjena u smislu avanja vedih naležnosti Parlamentu. -Konsultativni komiteti (konkurencija i tržište), imaju pravo savjetovanja prema Komisiji, aliEC nije užna a ih prihvati niti da ih razmotri;

-Upravljački komiteti (CAP, razvoj i istraživanje), mogu avati mišljenja ipreporuke koje EC

mora pregleati, ali ne mora izvršiti po svaku cijenu;

-Regulatorni komiteti (bezbjenost hrane, ekologija), oluka je obavezujuda zaEC.

6. Bužetska naležnost, izrađuje nacrt, realizuje bužet, izvještava Parlament i upravlja

fondovima:7. Ekonomski odnosi sa inostranstvom

8. Proširenje Evropske unije, pokrede inicijativu za priruživanje novih članica

9. Pokrede inicijativu za reviziju osnivačkih ugovora

10. Nadgleda funkcionisanje EU u cjelini.

Presjenik i naležnosti Prvi presjenik komisije bio je Valter Halštajn (1957) koji ujeno spaa u re najznačajnijihpredsjednika ove institucije. Pored nekih predsjednika koji nisu imali veliki uticaj (Torn,

Malfati), izvajaju se Roj Dženkins (1977-81) i Žak Delor (1985- 1995) koji su stvorili EU

onakvom kakva je danas. Trenutni predsjednik EC je portugalac Hoze Manuel Barozo kojem jeovo rugi manat (o 2014. goine). Naležnosti predsjednika EC:



43

-raspoređuje resore komesarima

-učestvuje u rau Savjeta ministara

-član je Evropskog savjeta

-predsjedava na sjednicama EC

-daje saglasnost za izbore komesara (nakon Parlamenta)

-ima mandat 5 godina.

Naležnosti komesara: -usmjerava rad generalnih direkcija

-predstavlja EC kada ga pozove Savjet ministara

-predstavlja EC kada ga pozove Parlament

-stara se o izvršenju javne politike svog resora

-predstavlja rad Komisije prema javnosti

-ponose finansijske izvještaje Komisije Parlamentu.

Koeks članova Komisije onesen je 1999. goine, a napisao ga je Nil Kinok.Osnovne odredbe su:

nakon isteka manata, član Komisije ne može obiti novi posao bez pozitivnog mišljenja

komesar je obavezan prisustvovati sastancima, ako izostane računa se a je glasao protiv

nema poreznih privilegija

imunitet je ograničen, vezan je sa raom i funkcijom

kabinet može imati maksimalno 7 članova (sa predsjednikom)

zastupljenost žena mora biti 40%

pokloni koje primaju ne smiju biti vedi o 150 eura

ne smije raditi na drugom mjestu i mora dati imovinu na uvid (i supruga/e).

38. Evropski sud pravde

Karakter

Evropski su prave je „najviša“ komunitarna institucija Evropske unije. Osnivački ugovori,sporazumi o pristupanju i sve izmjene tih ugovora čine primarno zakonoavstvo EU, dok

propisi koji su sačinjeni u sklau sa osnivačkim ugovorima prestavljaju sekundarno

zakonodavstvo.

Nastanak

Evropski su prave sa sjeištem u Luksemburgu nastao je sa EZUČ 1952. goine, a EEZ (iEUROATOM) ga je prihvatio kao zajenički instituciju 1957. godine.

Naležnosti 1. tumačenje akata i avanje mišljenja o prethonom pitanju – svaki pojeinac može a seobrati ECJ ukoliko smatra a su nije u mogudnosti a samostalno razriješi spor koji se

zasniva na prethodnoj praksi

2. poništavanje akata

3. pokretanje postupaka po irektnim tužbama: -Komisija protiv ržava članica ili ržava članica protiv ržave članice

-slučajevi protiv Komisije, Savjeta, EP ili ECB zbog ispitivanja zakonitosti

-članice i institucije protiv Komisije, Savjeta ili EP zbog nečinjenja



44

-slučajevi protiv EU za naknau štete

-službenički sporovi 4. Nakon Amsterama (1997), Su je zaužen za pitanja o azilu, emigracijama i granicama.

Sastav

Suije ECJ imenuju vlae članica na manat o 6 goina. Presjenik se bira na 3 godine sa

pravom reizbora, a članovi Sua se zanavljaju svake goine. Pore suija (27), u Suu radi 8

avokata (pravobranilaca), sekretarijat i oko 1000 službenika. Suije rae po vijedima, kojimogu biti:

Opšti plenum (27) Veliko vijede (15)

Vijede petorice (na 3 godine)

Vijede trojice (na goinu).

Olučivanje

Proceura suđenja: 1. Sekretarijat uzima premet i obavještava presjenika sua

2. presjenik obavještava suije

3. suija izvjestilac oređuje avokata (pravobranioca) 4. advokat prikuplja činjenice i zakazuje usmenu raspravu

5. avokat pravobranilac piše skicu presue i aje ju suiji izvjestiocu 6.sudija izvjestilac

proučava presuu i šalje prijelog u sud

7. sekretar stavlja na vijede i Su olučuje kolektivno i iskreciono.

Procedure i principi

Precedentno pravo Evropske unije, odnosno ECJ zasniva se na dva principa: direktno dejstvo

komunitarnog prava i suprematija komunitarnog prava.

1. Direktno dejstvo komunitarnog prava definisano je presudom iz 1963. godine u slučaju VANGEND EN LOOS koji je uvozio robu u Holaniju iz Njemačke.

Firma se požalila Suu a je Holanija nametnula oatne carinske barijere, što je protivno

komunitarnom pravu. Su je olučio a pravo EU djeluje direktno nafizička i pravna lica, aržava ne može a ga ne uzima u obzir po svom nahođenju.

2.Naređenost komunitarnog prava efinisano je slučajem iz 1964. goine kaa je Kosta Flamino

tužio ržavu Italiju zbog računa za struju. Olučeno je a ržava članica mora a poreisvoje nacionalno pravo komunitarnom, inače prvi princip ne bi imao smisla. Svaka ržava bisamo objavila a de spor riješavati svojim pravom, što je nemogude nakon ove presue.

39. Sud prve instance i Službenički sud

Karakter

Isto kao ECJ.

Nastanak

Jedinstvenim evropskim aktom iz 1986. godine olučeno je a se osnuje Court of First



45

Instance kako bi se rasteretio Evropski sud pravde. Savjet ministara je u oktobru 1988.

goine osnovao CFI, a sa raom je počeo 1989. godine (prva presuda godinu kasnije).

Suije ne biraju ržave članice nego Savjet ministara.

Naležnosti

1.suska zaštita fizičkih i pravnih lica prilikom primjene komunitarnog prava

2.sporovi između službenika unutar Brisela

3.Tužbe za kontrolu zakonitosti 4.riješava tužbe o naknanoj šteti.

Sastav

CFI bira predsjednika na mandat od 3 goine, kao i presjenika vijeda. Suije rae uvijedima petorice i trojice, a samo u najznačajnijim slučajevima angažuju se svih 27 sudija. CFI

nema opšte pravobranioce (avokate), s tim što svaki suija može obaviti taj posao popotrebi. Nije rijetka praksa a bivši avokati iz ECJ postaju članovi CFI, što doprinosi

pozitivnom ugleu ovog Sua. Stranke se mogu žaliti ko ECJ ako smatraju a CFI nije u

pravu. Službenički su nije isto što i CFI, pa ih treba razlikovati.1

Službenički su Europske unije (engl. European Union Civil Service Tribunal ) je

specijalizovani sud unutar Suda Europske unije. Osnovan je 2. decembra 2005. godine, a

sjeište mu je u Luxembourgu. Savjet Europske unije usvojilo je 2. novembra 2004. odluku o

osnivanju Službeničkog sua Europske unije. Novi specijalizovani sud, koji se sastoji od

sedam sudaca koji se biraju na 6 goina, olučuje u sporovima između Europske unije i

njezinih službenika, za koje je o 2005. goine bio naležan Opšti su. Postoji mogudnostžalbe na oluke Sua samo pred Opštim suom te, u iznimnim slučajevima, postojimogudnost revizije o strane Europskog suda.

40. Evropski parlamentKarakter

Evropski parlament (EP) je nanacionalna institucija Evropske unije. Međutim, Parlament je

svoju funkciju razvijao tokom godina, a ni danas ne radi u smislu kako rade Parlamenti

nacionalnih ržava. Nastanak

Evropski parlament je nastao 1952. goine u okviru EZUČ, ali po imenom Skupština sa 78elegata iz 6 ržava članica (imao je konsultativnu funkciju). Nastankom EEZ (1957 ) dobija

142 elegata, a konvencijom iz iste goine Skupština zajeno sa Suom postaje zajeničkainstitucija EEZ (Komisija je postala 1965. goine). Prvo zasjeanje oržano je

1958. goine a prvi presjenik je bio Robert Šuman, iejni tvorac Evropske unije (uz

Monea). Tek 1962. goine obija anašnji naziv – Evropski Parlament, mada je i tada bio

konsultativnog karaktera.

Prvim proširenjem 1973. goine (Britanija, Irska, Danska) članice elegiraju 198 elagata, a

prekretnicu čini 1979. goina jer su taa oržani prvi irektni izbori za članove



46

(410) Parlamenta (od tada se nazivaju poslanicima i irektni su prestavnici građanstva). O1981. goine (ulazak Grčke), broj se povedava na 434.

Jeinstvenim evropskim aktom (1986), a istovremeno i ulaskom Špani je i Portugala,

EP obija 518 poslanika i povedane naležnosti: pravo saranje (rugo čit anje) i

saglasnosti (pravo veta). Ugovorom u Mastrihtu (1992) dobija 567 poslanika i pravo

saolučivanja sa Savjetom ministara.

U Nici (2000) je doneseno pravilo da je maksimalan broj poslanika 732, ali je to prekršeno2007. kada ih je bilo 785. Oni su to pravali činjenicom a su Rumunija i Bugarska postalečlanice EU. Međutim, 2009. goine olučeno je a de o 2014. biti 736 poslanika u EP.

Najmodnije ržave u Parlamentu su:

1.Njemačka – 99 poslanika

2.Francuska, Italija, Britanija – 78

3.Španija, Poljska – 54

4.Holandija – 27

5.Mađarska, Grčka, Portugal, Belgija – 24

6.Šveska – 19

Naležnosti 1. Bužetska funkcija o 1975. goine (kaa je ustanovljen bužet)

2. Jedinstvenim evropskim aktom (1986) postaje zakonodavna:

-konsultativna uloga (o osnivanja, mali značaj) -saranja sa Savjetom ministara i Komisijom (povedanje naležnosti) -saglasnost (pravo veta)

-saolučivanje (ravnopravna sa EC i Savjetom ministara) 3. Politička kontrola, kontroliše ra Evropske komisije

4.Međunarona saranja, jer se u njoj nalazi veliki broj poslanika iz članica što je dobarosnov za saradnju i dogovaranje

5. Prava građana, prvenstveno nakon irektnih izbora 1979. goine

6. Evropska politička saranja

7. Naležnost imenovanja: -ima pravo davanja saglasnosti za izbor predsjednika Komisije

-saglasnost za komesare

8. Javne politike, ogovaranje kroz Parlamentarne obore (mišljenja i preporuke)

Način raa i olučivanje

Evropski Parlament ima sjeište u Strazburu, obori se nalaze u Briselu, a sekretarijat se od

osnivanja nalazi u Luksemburgu. Olučuje se: 1.prostom vedinom kaa onose unutrašnje akte

2.apsolutnom vedinom za bužet (4/5 saglasnosti prisutnih) 3.kvalifikovanom vedinom kada smjenjuju Komisiju (2/3)3

Evropski Parlament zasjea najmanje 12 puta, s tim što se u septembru zasjea 2 puta zbogpauze u avgustu. Zasjeda se od ponedeljka do petka, sa najmanje 4 dana u Strazburu.

Goišnje zasjeanje se oržava svakog rugog utorka u martu gje je glavna tačkadnevnog

rea bužet. Naime, Parlament ima naležnost avanja razrešnice na bužet, što u suštiniprestavlja verifikaciju o trošenju bužeta Komisije o prije vije goine (nakonizvještaja

Računovostvenog sua). Struktura i organizacija



47

Parlament ima 22 obora, o toga 17 za unutrašnju i 5 za spoljnu politiku.Komesari učestvuju u njihovom rau. Najznačajniji unutrašnji obori su: -Obor za bužet

-Odbor za ekonomske i monetarne poslove

-Odbor za regionalni razvoj

-Odbor za zapošljavanje i socijalnu politiku i r. Obori za spoljnu politiku su: -Odbor za spoljne poslove

-Odbor za spoljnu bezbjednost

-Odbor za spoljnu trgovinu

-Odbor za razvojnu politiku

-Odbor za ljudska prava.

Manat članova Parlamenta je 5 goina, a poslanici i rukovostvo se organizuju u sljeedimtipovima:

1.Predsjednik parlamenta, mandat 2,5 godine

2.Potpresjenici, 14 članova

3.Predsjednik i potpredsjednici čine – Biro Evropskog Parlamenta koji olučuje obužetu,kadru i procedurama

4.Konferencija predsjednika - presjenik i šefovi klubova (8)

5.Povjerenici (kvestori), njih 6

6.Sekretarijat i sekretar.

Evropski Parlament je ugo bio u sjenci jer je prema mišljenju građanstva imao demokratski

deficit, odnosno evrokrate su se odvojili od naroda i nije bilo javnosti njihovog rada.

U Evropskom Parlamentu stranke su grupisane u osam glavnih grupacija (klubova):

1.European Peoples Party (EPP), naronjačke partije, 265 poslanika

-emohrišdani -narodnjaci

-konzervativci

-Forza Italia

2.Party of European Socialists (PES), socijalisti, 165 poslanika

3.Liberali (55)

4.Zeleni (55)

5.Komunisti, Ujedinjena Ljevica i Nordijski zeleni (35)

6.Evropa nacija (protivnici nadnacionalnosti i komunitarizma)

7.Desnica

8.Nezavisni poslanici.

41. Računovodstveni (revizorski) sud

Karakter

Isto kao i svi suovi u EU. Prije Mastrihta bio je pomodno tijelo, a nakon 1992. goine postajeevropska institucija. U Amsteramu (1997) obija mogudnost pokretanja postupka kod ECJ, a

od Nice (2000) ima kontrolu po sektorima.

Nastanak

Računovostveni su nastao je u Luksemburgu 1975. goine, a sa raom je počeo u oktobru1977. goine. Osnovan je kaa je EZ onijela propise o osnivanju bužeta, pa je bilo



48

potrebno a se o početka kontrolišu tokovi novca unutar zajenice. Amsteramski ugovor

(1997) naglasio je ulogu suda u borbi protiv korupcije, mada i dalje glavna svrha ostaje

kontrola javnih finansija.

U EZUČ ulogu sua je obavljao Komesar za računovostvo, a u EEZ i EUROATOM – Komisija

za finansijsku kontrolu. Obe ove institucije se ukidaju 1975. kada nastaje

Računovostveni su.

Sastav i odluke

Računovostveni su ima 27 članova (imenuje ih Savjet ministara), a manatpredsjednika je

3 godine. Nakon Nice (2000) suije se biraju kvalifikovanom vedinom, apored njih u Sudu

radi oko 500 službenika i Sekretarijat.

O suija se zahtijeva stručnost i nezavisnost. Svoje oluke Računovostveni su objavljuje uSlužbenom glasniku EU, na osnovu čega Komisija ili Parlament pokredupostupke.

Naležnosti 1.kontrola prihoda i rashoda u cijeloj EU

2.kontinuirano prati trošenje bužeta

3.kontroliše svaki račun javnih srestava

4.reovno izvještava Evropski Parlament

5.nalaze objavljuje u Službenom glasniku (o bužetu o prije vije goine) 6.aje ocjenu Komisiji o korištenju bužeta

7.aje stručna mišljenja iz finansija

8.učestvuje u kreiranju i skiciranju bužeta.

42. Evropska investiciona banka

Karakter

Početkom 1976. goine EIB obija karakter komunitarne institucije. Ostale institucije

su isključene iz raa Banke.

Nastanak

Evropska investiciona banka (EIB) nastala je Rimskim ugovorima 1957. godine, a osnivači subili ržave članice. Trenutni kapital banke je oko 100 milijari eura, maa je po osnivanju bio

preko 150 milijardi. Samo 7 procenata kapitala se nalazi na računu banke. Plasirali su 2001.

godine ukupno 42 milijarde kredita – 36 milijardi za EU, 3 za kandidate i 3 za ostale.

EIB je 1994. goine oformio Evropski investicioni fon u kojem je vedinski akcionar.

Naležnosti 1.Koheziona politika

2.Razvoj infrastrukture

3.Pomaganje tek priruženih članica

4.Zaštita životne sreine

5.Jačanje međunarone konkurentnosti 6.Porška malim i srenjim preuzedima

7.Investicije (razvoj, telekomunikacije, radna mjesta i sl.)

8.Daje stručna mišljenja.



49

Kao dio Lisabonske agende, EIB je 2003. godine obila zauženje a zajeno sa Komisijomradi na porastu ukupnih investicija.

Uslovi za dobijanje kredita su:

Poslovi se ugovaraju na međunaronom javnom teneru

Država koja traži kreit za investiciju mora sama obezbjeiti polovinu srestava.

Sastav i način raa

Banka se nalazi u Luksemburgu i ima oko 1000 zaposlenih. Ima svojstvo pravnog lica i

jedinstvenu administrativnu strukturu:

1. Odbor guvernera

-27 ministara finansija članica, presjeavanje se rotira kao u Savjetu

-utvrđuje opšte smjernice za kreditnu politiku

-olučuje o uvedanju kapitala

2.Odbor direktora

-27 članova (13 eksperata finansija, 13 pomodnika i presjenik), jenogprelaže Komisija

-petogoišnji manat, olučuje o kreitima i garancijama

-olučuje se vedinom (2/3 irektora sa 50 posto upisanog kapitala)

3.Upravni odbor (komitet)

-evet članova (presjenik banke i osam potpresjenika) -kontroliše tekuda pitanja

-prelaže oluke irektorima

4.Revizorski odbor (komitet)

-tri člana, trogoišnji manat

-verifikuje pladanja i bankarske knjige.

Sistem kontrole unutar banke:

-Računovostveni su (provjerava sve javne finansije i račune) -Revizorski obor (unutrašnji organ)

-Eksterna revizija

-Interna revizija

-Grupa za procjenu rizika

-Korištenje namjenskih srestava.

43. Evropska centralna banka

Karakter

Evropska centralna banka je institucija EU u kojoj nema solidarnosti, sredstva se

ne ojeljuju ržavama članicama kojima je potrebna pomod. ECB su osnovale centralnebanke članica.

Nastanak

ECB je osnovana 01.06. 1998. godine, a počela je sa raom 1.1. 1999. goine u Frankfurtu,onosno sa uvođenjem evra kao jeinstvene valute. Evropska centralna banka (ECB) zauzima

sreišnju poziciju unutar Evropskog sistema centralnih banaka i ona je centralna institucija



50

monetarne politike Evropske unije. ECB tu politiku provodi dijelomsamostalno, a dijelom

putem Eurozonskih centralnih banaka. Početni kapital ECB-aiznosio je 5,0 milijardi eura.

Naležnosti 1.Vođenje monetarne politike u cjelini

2.Brine o stabilnosti valute

3.Štampa evre

4.Brine o deviznim rezervama

5.Definiše politiku kamata i cijena

6.Stabilnost pladanja

7.Stabilnost platnog bilansa

8.Stabilnost javnih finansija

9.Instrukcije centralnim bankama članica.

Sastav i način rada

Evropska centralna banka ima sljeede organe: Savjet guvernera

-guverneri nacionalnih centralnih banaka iz zone evra (17)

-sastaju se 10 puta goišnje

-kvorum čini 2/3 guvernera, olučuje se vedinom koja mora imati 2/3 osnivačkog uloga

-biraju članove izvršnog obora

Izvršni obor (4 člana i predsjednik)

Upravni savjet (glavni organ kojeg čine Savjet guvernera i Izvršni oborzajedno)

Generalni savjet (predsjednik i 27 predstavnika guvernera iz nacionalnih banaka

članica)

44. Evropski ekonomsko-socijalni komitet i Komitet regiona

Ekonomsko socijalni komitet

Ekosoc prestavlja široku lepezu socijalnih i ekonomskih interesa u EU, a grupišu se:

1.Grupa I: Poslodavci (iz sektora industrije i usluga)

2.Grupa II: Zaposleni (sindikati)

3.Grupa III: Interesne grupe (zaštita životne sreine, zaštita potrošača i sl.) Članove Ekosoca bira Savjet ministara kvalifikovanom vedinom, a prije Nice (2000) birani suapsolutnom vedinom. Organ je uglavnom konsultativan i povezuje se sa velikim lobi

grupama. Komitet jeluje u šest sektora: -poljoprivreda, ekologija, razvoj sela

-ekonomska i monetarna unija, socijalna kohezija

-zaposlenost, socijalna politika i građanstvo

-međunaroni ekonomski onosi - jeinstveno tržište, proizvonja i potrošnja

-saobradaj, energetika, infrastruktura i informaciono ruštvo.

Jedna od glavnih odlika Ekosoca je korporativizam.



51

Rimskim ugovorom precizirano je da Savjet ministara i Komisija moraju konsultovati Ekosoc o

svim pitanjima koja su navedena u Ugovoru. Jedinstveni evropski akt (1986) naglasio je ovu

funkciju kroz tri tačke: socijalni faktor, pokretanje inicijative i oređivanje pitanja zaraspravu.

Komitet regiona

Glavni zadatak Komiteta regiona je kohezija na regionalnom nivou. Kao i kod Ekosoca,

članove imenuje Savjet ministara na manat o 4 goine, s tim što u ovom komitetu svi

članovi (350) imaju svoje zamjenike. Predsjednik ima mandat na 2 godine, imazamjenika

presjenika i 27 potpresjenika (iz svake članice po jenog). Oržavaju pet plenarnih

zajeanja goišnje (Ekosoc 10). Ugovor iz Mastrihta obavezao je Komisiju i Savjet ministara a uvažava preporuke Komiteta

regiona u sljeedim poljima: kohezija, saobradaj, zravlje, obrazovanje, omlaina i kultura.Takođe, proširena su ovlašdenja avanja konsultacija u pitanjima:zapošljavanje, socijalna

politika, životna sredina, ljudski resursi i transport.

45. Sudska praksa kao izvor prava EU (načela: direktneprimjene, direktnog dejstva, suprematije, lojalnosti)

Suska praksa Evropskog sua takođe se smatra izvorom prava EU. Iako pravni sistem EUnije sistem koji se formalno temelji na načelu stare ecisis kao common law sistemi, sudska

praksa nije ništa manje važna kao izvor prava. Kroz praksu evropskih suova, naročitoEvropskog sua, razjašnjavalo se kako značenje pojeinih konkretnih orebi prava EZ-a tako

i pitanje njihovih pravnih učinaka u pravima ržava članica. Načela i pravila razvijena krozsusku praksu prihvatili su i nacionalni suovi i ruga tela u ržavama članicama, te su timeta pravila postala sastavnim delom pravnog poretka EU.

Princip neposredne primjene i direktnog dejstva

Princip neposredne primjene predstavlja jednu od osnovnih karakteristika pravnog sistema

EU i znači da propisi komunitarnog prava stvaraju prava i obaveze direktno prema organima

EU, ržavama članicama prema njihovim građanima. Preciznije, prava i obaveze nastale

komunitarnim propisima primenjuju se direktno, bez intervencije i pomodi nacionalnih

organa vlasti ržava članica. Obavezna snaga komunitarnih propisa (pravilnika, uputstva i

odluka) znači da se oni primenjuju neposredno na teritoriji ržava članica EU, bez obaveze

njihovog unošenja u nacionalne pravne sisteme da bi dobili na pravnojvažnosti. Štaviše, ržave članice su osnivačkim ugovorima o osnivanju Evropskih zajednica obaveza ne da se

uzrže od bilo koje mere koja ugrožava postavljanje ciljeva osnivačkih ugovora. Princip

direktne primjene u suštini oražava autonomnost komunitarnog prava u odnosu na

nacionalog prava u odnosu na nacionalne propise ržava članica EU. Osnovna potka pravnog

sistema EU (raison’etre) leži u stvaranju jedinstvenog tržišta ržava članica na kome

funkcionišu sloboda kretanja roba, kapitala, usluga kao i radne snage (četiri osnovne

slobode). Jednoobrazna primjena komunitarnih propisa uključuje i prilagođavanje lokalnim

specifičnostima ržava članica, ali do mjere očuvanja osnovnih principa funkcionicanja

jedinstvenog tržišta. Tako je pravna priroda komunitarnih uputstava optimalno usmerena naprilagođavanje nacionalnim uslovima ržavačlanica, kojima se prepušta izbor metoda i



52

pravnih mera za primenu komunitarnih uputstava (direktiva). Za razliku od njih, komunitarni

pravilnici tj. uredbe (regulations) i odluke (decisions) ne ostavljaju takvuslobodu

prilagođavanja ržavama članicama u njihovoj neposrednoj primeni.Praktični značaj principa

direktne primene komunitarnih propisa je izuzetno veliki, posebno u odnosu na pravo

pojedinca da se poziva na ova pravila direktno pred svojim nacionalnim sudom u ržavi

članiciEU. Na taj način apstraktne ekonomske slobode jedinstvenog tržišta EU postaju pravnobranjivaovlašdenja za pravna i fizička lica sa teritorije EU pred nacionalnim sudovima ržava

članica.Direktno dejstvo komunitarnih normi podrazumeva da takva norma mora biti

dovoljno jasna i precisna.To znači da se ne sme ostavljati mogudnosti za njena različita

tumačenja ržavama članicama iinstitucijama EU. U praksi se princip neposredne, direktne

primene preplide sa direktnim dejstvomkomunitarnog prava, čemu je doprinela i praksa

Evropskog suda pravde. Direktno dejstvo praktičnoznači mogudnost direktnog pozivanja od

strane pravnih i fizičkih lica, na prava nastala na osnovukomunitarnih normi pred

nacionalnim sudovima ržava članica (utuživa prava i obaveze).Otuda zaštita individualnih

prava garantovanih komunitarnim propisima čini srž principa direktnogdejstva. Pored toga,

direktno dejstvo obezbeđuje efektivnu primenu komunitarnog pravnog sistemaunacionalnim pravima ržava članica posredstvom nacionalnih sudova. Upravo stoga je

preduslov primene direktnog dejstva zahtev da komunitarni propis bude jasan i precizan.Kod

direktnog dejstva razlikuje se tzv. „vertikalno“ direktno dejstvo, kada se pojedinac

prednacionalnim sudom poziva na komunitarni propis protiv ržave članice i tzv.

„horizontalno“ direktnodejstvo, kada se pojedinac poziva na komunitarne norme pred

nacionalnim sudom u postupku protivdrugog pojedinca.

Osnivanje Evropskih zajednica označilo je istovremeno stvaranje novog pravnog sistema tzv.

komunitarnog prava, danas ponatog kao prava Evropske unije, poslije prerastanja Zajednice

u EU. Fundamentalne osobine pravnog sistema EU:

1 . p r i n c i p n e p o s r e d n e p r i m e n e i d i r e k t n o g d e j s t v a

2. princip nadnacionalnosti, tj. primata nad nacionalnim pravima ržava članica

ukazuju naopravdanost shvatanja o specifičnom karakteru pravnog sistema EU (sui

generis).

Esencijalna osobina koja razlikuje EU i njen pravni sistem od klasičnih međunaronih

organizacija je činjenica da su ržave osnivači neopozivo prenijele dio suverenih naležnosti na institucije EU. Ove institucije imaju neograničeno trajanje prema osnivačkim ugovorima.

Prisutne tendencije pokazuju da se prenos suvereniteta ržava članica na organe EU širi na

sve vedi broj oblasti, u cilju ekonomskog i političkog prosperiteta ržava članica EU. Na taj

način komunitarne institucije dobijaju autohtona pravna ovlašdenja za regulisanje različitih

oblasti privrednog, a u novije vrijeme i političkog života (oblast zajeničke spoljne politike).

Time je stvoren zasebni pravni sistem koji reguliše način funkcionisanja EU, njen odnos

prema ržavama članicama i drugim subjektima, međusobni položaj organa i međusobni polođaj pravnih ifizičkih lica na teritoriji ržava članica.



53

46. Ljudska prava i slobode EU – povelja o pravima

Praksa Suda pravde Evropskih zajednica priznaje principe postavljene Evropskom

konvencijom za zaštitu ljuskih prava i osnovnih sloboa (ECHR) Vijeda Evrope (1950.).

Poštivanje ljuskih prava potvrđeno je Jeinstvenim evropskim aktom (1986./1987.) teUgovorom o EU (1992./1993.). Na osnovu njih, poštivanje ljuskih prava i sloboapostavljeno kao jedan od principa na kojima je Evropska unija utemeljena. Ugovorom iz

Amsterama (1997./1999.) razrađeno je poštivanje osnovnih ljuskih prava i sloboa uEvropskoj uniji. Ovim ugovorom u naležnost Sua prave Evropskih zajenica uvršteno jepoštivanje prava koja su utvrđena Ugovorom o EU te se uvoi mogudnost sankcioniranjaržave članice koja ozbiljno i uporno krši principe na kojima je zasnovana Evropska unija(klauzula o suspenziji). Evropska unija značajan korak u oblasti zaštite ljuskih pravanapravila je Poveljom o osnovnim pravima Evropske unije, koja je proklamirana 2000. godine

na zasjeanju Evropskog vijeda u Nici. Poveljom se prvi put u historiji Evropske unije

jeinstvenim tekstom utvrđuje niz građanskih, političkih, ekonomskih i socijalnih prava svihgrađana i lica s prebivalištem u EU. Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) Povelja de postatipravno obavezujudi okument za sve evropske institucije i ržave članice Evropske unije.

Praksa Suda pravde Evropskih zajednica priznaje principe postavljene Evropskom

konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (ECHR) Vijeda Evrope (1950.).

Poštivanje ljudskih prava potvrđeno je Jedinstvenim evropskim aktom (1986./1987.) te

Ugovorom o EU (1992./1993.). Na osnovu njih, poštivanje ljudskih prava i sloboda

postavljeno kao jedan od principa na kojima je Evropska unija utemeljena. Ugovorom iz

Amsterdama (1997./1999.) razrađeno je poštivanje osnovnih ljudskih prava i sloboda u

Evropskoj uniji. Ovim ugovorom u naležnost Suda pravde Evropskih zajednica uvršteno je

poštivanje prava koja su utvrđena Ugovorom o EU te se uvodi mogudnost sankcionisanja

ržave članice koja ozbiljno i uporno krši principe na kojima je zasnovana Evropska unija

(klauzula o suspenziji). Evropska unija značajan korak u oblasti zaštite ljudskih prava

napravila je Poveljom o osnovnim pravima Evropske unije, koja je proklamirana 2000. godine

na zasjedanju Evropskog savjeta u Nici. Poveljom se prvi put u istoriji Evropske unije

jedinstvenim tekstom utvrđuje niz građanskih, političkih, ekonomskih i socijalnih prava svih

građana i lica s prebivalištem u EU. Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) Povelja de postati

pravno obavezujudi dokument za sve evropske institucije i ržave članice Evropske unije.

47. Faze integracije države u EU

Prijemu u članstvo Evropske unije prethodi ponošenje molbe za članstvo. Uz zahtjev,

potrebno je da ga prati i zahtjev za ocjenom za usklađenošdu pravnog i ekonomskog sistema

te ržave u odnosu na kriterijume iz Kopenhagena. Kriterijume iz Kopenhagena definisao je

Evropski savjet 1993. godine, koji su utvrđeni Članovima 6. i 49. Ugovora o Evropskoj uniji. Ti

kriterijumi se ogledaju u sljeedem:

◆ Usmjerenje ekonomskog, političkog i institucionalnog razvoja ka vrijednostima imodelima na kojima se temelji Evropska unija;



54

◆ Saradnja sa Međunarodnim tribunalom u Hagu (za države Zapadnog Balkana);

◆ Obezbjeđenje uslova za povratak izbjeglog i raseljenog stanovništva (za ržave Zapadnog

Balkana).

Molbi za članstvo prethodi zaključivanje i sprovođenje Sporazuma o priruživanju kaopripremnoj fazi. Poslije toga, slijedi traženje mišljenja Komisije od strane Savjeta Evropske

unije koje može biti pozitivno ili negativno. Ovo mišljenje nije obavezujude. Poslije toga,

Savjet Evropske unije u slučaju pozitivnog mišljenja daje preporuke Evropskoj komisiji da

započne pregovore o članstvu sa tom ržavom. Istovremeno, Evropska komisija kreira

pregovarački okvir, koji nakon analize u ržavama članicama usvaja Savjet Evropske unije.

Prije otvaranja postupka pregovaranja, sprovodi se postupak ocjene usaglašenosti zakonodavstva ržave kandidata sa zakonodavstvom Evropske unije. Postupak se provodi

zajedno između ržave kandidata i Evropske komisije. Savjet Evropske unije donosi odluku o

početku pregovora prostom vedinom na konferenciji vlada ržava članica Evropske unije.

Pregovore vodi presjeništvo Evropske unije (mijenja se svakih 6 mjeseci), u ime svih ržava članica, a u saradnji sa Evropskom komisijom. Poslije završetka procesa pregovora, kreira se

Nacrt pregovora o pristupanju između Evropske unije i ržave kandidata, koje odobravaju

Savjet Evropske unije i Parlament Evropske unije. Poslije toga slijedi potpisivanje Ugovora.

Stupanju Ugovora na snagu prethodi postupak ratifikacije Ugovora o pristupanju ržave

kandidata i ržava članica. Ako je ustavom previđeno, kao instrumenat ratifikacije provodi

se i referendum. Kada se završi postupak ratifikacije Ugovora o pristupanju, ržava kandidat

postaje članica Evropske unije.

Kriterijumi iz Kopenhagena (Kopenhagenski samit iz 1993.) efinišu opredjeljenost Evropske

unije horizontalnom proširenju, a kao uslovi za takav proces navode se:

◆ Politički, ekonomski i socijalni institucionalni razvoj;

◆ Razvoj demokratije, poštivanja ljudskih prava i tržišno ekonomsko uređenje.

Kasnije, ovim kriterijumima, po osnovu zaključaka Savjeta Evropske unije za opšte poslove iz

1997. i saopštenjem Evropske komisije iz 1999. godine dodati su i zahtjevi u smislu obavezne

saradnje sa Međunaronim tribunalom u Hagu i obezbjeđenje Evropska unija - prošlost, saašnjost, buudnost uslova za povratak izbjeglih i raseljenih lica. Time je potvrđena

opredjeljenost Evropske unije za horizontalnim širenjem i na balkanski prostor. Na osnovutoga, uslovi za ulazak u Evropsku uniju su:

◆ Stabilan institucionalan sistem unutar države, obezb jeđen demokratski sistem vladavine

uz poštivanje prava i uvažavanje ljudskih i manjinskih prava;

◆ Postojanje funkcionalnog tržišnog sistema privređivanja.

Osnove Evropske unije

Documents

Transcript of Osnove Evropske unije