Ortaçağda Bilim• Bir kısmı Hıristiyan keşişler tarafından Latince ve Yunanca’dan

çevrilen eserlerin çoğu Müslüman ve Yahudi bilim insanları tarafından Yunanca ve Arapça’dan Batı dillerine kazandırılmıştır.

Yazar Alan Tarih DilHippokrates ve okulu(MÖ 5. ve 4. yy.)

Farklı alanlar 12.yy. Yunanca

Aristotales (MÖ 384–322) Meteoroloji, Fizik, Biyoloji 12.yy. YunancaÖklit (MÖ 330–260) “Elemetler”, Optik 12.yy. YunancaArşimet (MÖ 287–212) Dairenin ölçümü 12.yy. YunancaBatlamyus (MS II. Yüzyıl) Optik 1154 YunancaHarezmî (9. Yüzyıl) Aritmetik, Trigonometri, Cebir 1126 ArapçaRâzî (10. Yüzyıl) Kimya 12.yy. Arapçaİbnülheysem (965–1037) Optik 12.yy. Arapçaİbnî Sina 8980–1037) Fizik, Felsefe 12.yy. Arapçaİbnî Rüşt (1126–1198) Aristotales yorumları 13.yy. Arapça

İlk Üniversiteler

1500’lerde Avrupa’da 70’in üzerinde üniversite bulunmaktaydı ve ağırlıklı olarak ilahiyat, tıp, doğa bilimi ve hukuk eğitimi verilmekteydi. Önceleri kiliselerin bir parçası olarak, sonraları loncalar şeklinde görece bağımsız olarak kurumsallaşan üniversiteler, Bilimsel Devrimin hazırlandığı mekânlar olmuşlardır.

Oxford Üniversitesi’nde, daha 13. yüzyılda deneysel bilimin filizlenmesini sağlayan kişi, Roger Bacon (1214–1292) olmuştur. Bu ilk filizlenme, 1277 yılında Kilisenin büyük bir hışmına uğramıştır. R.Bacon suçlanmış, bir dizi yasak getirilmiş ve Avrupa tekrar karanlık bir döneme girmiştir. 1315 ile 1317 yılları arasındaki korkunç kıtlığı, 1337 yılında başlayan Yüz Yıl Savaşları izlemiştir. 1347 ile 1350 yılları arasında ise, Batı uygarlığının o güne kadar gördüğü en ölümcül felaket yaşanmıştır. Veba salgını tüm Avrupa kırıp geçirmiştir. Avrupa’da salgın öncesi nüfus düzeyine, ancak yaklaşık 250 yıl sonra ulaşılabilmiştir.

• Tarımdaki gelişmeler (demir pulluk, sürüm tekniği, dönüşümlü ekim)• Ilıman iklim, nüfus artışı• Yün üretimi ve tekstil teknolojileri• Su ve rüzgâr değirmenleri• Denizcilik• Matbaa• Mekanik saat

13. yüzyılın son çeyreğinden 15. yüzyılın ilk çeyreğine kadar bir duraklama dönemi yaşanmıştır. Bu dönem yaklaşık 150 yıl sürmüştür.

Coğrafî Keşiflera) Avrupa’da feodalizmin ikinci döneminde başlayan iktisadî gelişmenin daha fazla mala ve pazara ihtiyaç göstermesi. Fakat Doğu’ya giden yolların Osmanlılar tarafından Avrupalılara kapatılması, Hindistan’a ulaşan başka bir yolun aranmasını gerekli kılıyordu.

b) Gemicilik ve denizcilik tekniklerinde okyanuslara açılabilecek ilerlemeler meydana gelmişti.

c) Altın , gümüş vb. ile Avrupa’nın zenginleşmesi

Ortaçağın en önemli icatları ve keşifleri, Johannes Stradanus tarafından 1580’li yıllarda şu şekilde

sıralanmaktadır:• Yeni Dünya (Amerika): Büyük coğrafî keşiflerin sonucu.• Manyetik Pusula: Çinliler tarafından ilk kez MS 11. yüzyılda

denizcilikte kullanılmıştır. Avrupa’da ise 12. yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır.

• Barut: İlk kez Çinliler tarafından askerî amaçlarla MS 10. yüzyılda kullanılmıştır. Avrupa’da kullanımı 15. yüzyılın başlarına rastlar.

• Matbaa Makinesi: Çin’de ilk basım tekniği 8. yüzyılda bulunmuştur. Avrupa’da matbaacılık, yeni tekniklerle 1440 yılında ortaya çıkmıştır.

• Mekanik Saat: İlk kez 11. yüzyılda Çin’de ortaya çıkmıştır. Avrupa’da 14. yüzyılda geliştirilmiştir.

• Frengi tedavisinde kullanılan guayak ilacı.• Damıtma.• İpekböceği.• At üzerinde savaşmayı olanaklı kılan üzengi.

6

Rönesans (1440 – 1540)

• 14. yüzyılda İtalya’da başladı.• Antikçağın mirasını sahiplendi. Eski eserlerin

çevirisi yapıldı.• Hümanizm• Coğrafî keşifler• Leonardo Da Vinci (1452 – 1519)• İlk bilim toplulukları (1601, Roma, Accademia del

Lincei)• İlk üniversiteler • Reformasyon

Bilimsel Devrim• Bilimsel Devrim; güneş sisteminin, evrensel çekim yasasının,

ışık, vakum ve gazların özelliklerinin, kısacası fiziğin tüm alt alanlarıyla ortaya konması gibi olağanüstü gelişmeleri betimleyen bir kavramdır. Bilimsel Devrim, Avrupa’da başlamış ve tüm dünyaya yayılmıştır. Bilimsel Devrim’in temelleri Rönesans ve Reformasyon dönemlerinde atılmıştır ve kapitalist üretim biçimi ve sistemin ortaya çıkışı, devrime hızlandıran en temel faktör olarak kabul edilebilir.

• Başlangıç noktasını, iki önemli kitabın yayımlandığı yıl (yani 1543) olarak tespit etmek genel olarak kabul görmektedir.

• Kopernik’in öldüğü yıl basılan ve astronomide bir devrim yaratan kitabı “De Revolutionibus Orbium Coelestium” (Gökcisimlerinin Dolanımı Üzerine)

• Andreas Vesalius’un “De Humani Corporis Fabrica” başlıklı anatomi atlası

Kopernik (1473 – 1543)

• Modern astronominin kurucusu olarak kabul edilen Kopernik [Copernicus], göksel sisteme ilişkin eski anlayışın baştan sona yanlış olduğunu iddia etmiş ve dünyanın merkezinde olduğu bir evren yerine, güneşin merkezinde olduğu bir sistemi tasavvur etmiştir.

• Evreni iç içe geçmiş (ve merkezinde güneşin bulunduğu) küreler şeklinde kurgulamıştır. Çok az gözlem yapan ve eski hesaplamaları yeni bir sisteme oturtan Kopernik, gezegenlerin güneşe göre konumlarını doğru bir sırayla tespit edebilmiştir.

• Kopernik fiziği, insanın evren ve tanrıyla olan ilişkilerini radikal bir şekilde etkilemiştir. Dünyanın sonsuz sayıdaki yıldızlardan biri olan Güneşin etrafında dolandığına inanan Kopernik, dünyanın yaradılışın özgün bir odak noktası olduğu düşüncesinden ayrılarak Batı’nın değer yargılarındaki değişimin başlangıç noktası oluyordu.

Tycho Brahe (1546–1601) veJ. Kepler (1571–1630)

• Tycho Brahe, Danimarka’da kraliyetin desteğiyle kurduğu iki büyük gözlemevinde (aynı zamanda araştırma merkezi) uzun yıllar çalışmıştır. Yüzlerce yıldızın konumunu tam olarak belirleyebilmiştir.

• En önemlisi, kapalı bir sistem olarak kurgulanan küresel evren modelini sarsacak olan kuyruklu yıldız keşfi ve onun yörüngesini tespit etmesidir.

• 1600 yılında asistanlığa kabul ettiği Kepler’e Mars’ın yörüngesini hesaplama görevini verir. Kepler, altı yıl boyunca Mars’ı inceler ve 900 sayfalık not tutar. Vardığı sonuç, eliptik bir yörüngedir.

• Kopernik sisteminin doğru çalışan yeni ve nihaî modelini ünlü eseri, “Astronomia Nova” (Yeni Astronomi) 1609 yılında yayımlanmıştır.

Kepler’in ünlü yasaları şöyle özetlenebilir:

• Bütün gezegenler, merkezlerinden birinde güneşin yer aldığı elips biçimli yörüngeler üzerinde hareket eder.

• Bir gezegeni güneşe bağlayan doğru parçası eşit zaman aralıklarında eşit alanları taramaktadır. Yani gezegenler sabit ve aynı hızda hareket etmezler.

• Gezegenlerin güneşin etrafındaki dolanım süreleri (1 yıl) ile güneşe olan uzaklıklarının çok hassas ölçümleri sonucunda, gezegen yılının karesinin o gezegenin güneşe olan uzaklığının küpü ile orantılı olduğu tespit edilmiştir.

Galileo Galilei (1564–1642)

• Astronomi ve fiziğe, geleneksel biçimde felsefe açısından yaklaşmak yerine, matematiksel bir yaklaşımı tercih etmiştir. İnsanlık tarihinde matematiksel fizik düşüncesi, daha doğrusu fiziksel dünyanın matematikleştirilmesi düşüncesi ilk kez Galilei’nin çalışmalarında somutlaşmıştır.

• Galilei’ye göre, havası alınmış bir ortamda farklı ağırlıktaki cisimler yere aynı hızla ve aynı anda düşeceklerdir.

• Galilei, cisimleri 20 kat büyüten bir teleskop geliştirmiştir. 1609 yılında geliştirdiği bu teleskopuyla çok önemli gözlemler yapmış; güneş lekelerini, yüzlerce yeni yıldızı, Satürn’ün halkalarını ve Jüpiter’in dört uydusunu keşfetmiştir.

• Galilei’nin yapığı en önemli şey, Kopernik-Kepler sistemini yaymak için “Dialogo” adlı eseri (1632) yayımlamasıdır. Kitabın İtalyanca olması, Kilisenin tepkisini büyütmüştür. Galilei, ev hapsi cezası almış ve son on yılını evinde yeni kitaplar yazmakla geçirmiştir.

Isaac Newton (1642–1727)

• Mekaniğin üç temel yasası ile yerçekimi yasasını formüle ettiği ve 1687 yılında yayımlanan ünlü eseri “Principia Mathematica Philosophia Naturalis” (Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri), modern bilimin temeli kabul edilir.

• Diferansiyel ve integral hesabı bularak çalışmalarını kanıtlama zorluğunu kendi kendine aşmıştır.

• Newton, hareketin temel yasalarını bulmuştur:a) Her cisim bir kuvvet tarafından etkilenmediği sürece içinde

bulunduğu hareketsizlik durumunu korur ya da düzgün hareketini sürdürür.

b) Hareketle oluşan değişim, cisimlere uygulanan kuvvet ile doğru orantılı olarak ve bu kuvvetin etkisinin doğrultusunda ortaya çıkar.

c) Her etkinin karşısında buna eşit ve ters yönde bir tepki vardır.

• Galilei’nin gezegenlerin hareketleri açıklarken karşılaştığı güçlük, Newton tarafından aşılacaktır. Newton, Galilei’nin sarkaç deneylerini inceledikten sonra geliştirmeye başladığı merkezkaç kuvveti kavramını 1665 yılında ortaya atmıştır. Boşlukta serbest olarak dolaşan gezegenlerin, aslında bir çekim kuvveti sayesinde düzenli hareket ettiklerini belirleyebilmek için bu kavrama ihtiyaç duymuştur. Gezegenler, merkezkaç kuvveti sayesinde yörüngelerinden sapmadan hareketlerine devam etmektedirler. Newton’un ulaştığı bu bilimsel gerçek aslında Kepler’in ünlü üçüncü yasasının kanıtlanmasından başka bir şey değildir.

Bilimsel Devrimin Değerlendirilmesi

• Fizik ve astronomi alanlarında görülen devasa gelişmelerde simgeleştirilebilir.

• Bunun yanı sıra tıp ve biyoloji alanlarında da çok önemli katkılar yapılmıştır.

• Gözlem ve deneye dayalı modern bilim, bir yandan güneş sistemini gerçek görüntüsü ile ortaya konmuş, diğer yandan da insan bedeninin ayrıntılı bir analizinin yapabilmiştir.

• Fizik ve onun ihtiyacı olan yeni matematik, Galilei ve Newton tarafından bir bilim alanı haline getirilmiştir.

• Bilimin temel derdinin cisimlerin ve canlıların hareketlerini açıklamak olduğu, Bilimsel Devrimden sonraki dönemlere kalan asıl mirastır.

• İlerleme fikri• Doğanın egemenlik altına alınabileceği düşüncesi.

Diğer Bilimciler

• Descartes (1596–1650), Fermat (1601–1665), Leibniz (1646–1716)gibi matematikçiler düzlem geometrisi, diferansiyel ve integral kalkülüsü geliştirmişlerdir.

• Harvey (1578–1657) kan dolaşım sistemini keşfetmiştir.• Huygens (1629–1695) sarkaçlı saati icat etmiştir.• Kimyacı Boerhaave (1668–1738) ısı teorisinin kurucudur.• Castelli (1578–1643), Viviani (1622–1703) ve Toricelli (1608–1647)

sıvı ve gazların basınçları ve hareketleri üzerine çok önemli deneysel çalışmalar yapmışlardır.

• F.Bacon (1561–1626), R.Boyle (1627–1691), Hooke (1635–1703), Pascal (1623–1662), Mariotte (1620–1684), Van Leeuwenhoek (1632–1723), von Guericke (1602–1686), Gassendi (1592–1655) …

Charles Robert Darwin (1809 – 1882)

• “Türlerin Kökeni” (1859): basıldığı ilk gün 1.250 adet satıldı.

• “İnsanın Türeyişi ve Cinsiyete Mahsus Seçim” (1871)• “İnsanlarda ve Hayvanlarda Duyguların İfadesi” (1972)

Dönem Matematik Astronomi Dinamik Akışkanlar ve Isı

Manyetik ve Elektrik Optik

Antik Çağ (MS 500’e kadar)

AritmetikGeometri

Gökcisimlerinin hareketleri, dünyanın boyutları

Harekete karşı direnç, Ses titreşimi

Körük, Borular, Pompa, Arşimet ilkesi

MıknatısGölgeler, Aynalar, Düzlem ve eğriler

Ortaçağ ve İslam (1450’ye kadar)

CebirDenizcilik astronomisi

Top mermisi vb. cisimlerin hareketi

Barut Pusula Mercekler, Gözlükler

Rönesans (14.-15. yüzyıllar)

Denklemler Güneş sistemi - TulumbalarManyetiğin yasaları

Perspektif

Aydınlanma (17.-18. yüzyıllar)

Analitik geometri,kalkülüs

Eliptik yörüngeler, Gezegenler

Sarkaç, Düşen cisimler yasası, Hareket yasaları, Gravitasyon (yer çekimi)

Vakum, Barometre, Termometre

Sürtünmeden doğan elektrik

Teleskop, Mikroskop, Işık hızı, Renk

Sanayi Devrimi (1780–1840)

Diferansiyel denklemler

Boylam sorununun çözülmesi

Mekaniğin genelleşmesi

Buhar makinesi, gizil ısı, yoğunlaştırıcı

İletim, Elektrik, Bataryalar ve akım

Akromatizm: renksizlik

Bilimsel Gelişmenin Tarihsel Seyri

İcat veya Ürün Mucit İcat Yılı Yenilikçi Firma Yenilik

YılıYıl Farkı

Buhar Makinesi Newcomen1705

İngiliz firmaları 1711 6

Buhar Makinesi Watt1764

Boulton ve Watt 1775 11

Spinning Jenny Hargreaves1765

Hargreaves’ 1770 5

İplik makinesi(su gücü ile)

Highs1767

Arkwrights’ 1773 6

İptik Makinesi “Katır” Crompton1779

Tekstil firmaları 1783 4

Telsiz Telgraf Hertz1889

Marconi Co. 1897 8

Floresan Lamba Becquerel1895

GE/Westinghouse

1938 43

Radyo De Forest1912

Westinghouse 1920 8

Televizyon Zworykin1919

Westinghouse 1941 22

Naylon Carothers1928

Du Pont 1939 11

Jet Motoru Whittle1929

Rolls-Royce 1943 14

İcatların Yeniliğe Dönüşme Süreleri

  İcat Yenilik Yıl FarkıElektrik Üretimi 1708 1800 92Pedallı Bisiklet 1818 1839 21

Yüksek Enerjili Fırın (Kok Kömürü ile) 1713 1796 83

Lokomotif 1769 1824 55Telgraf 1793 1833 40İlaç Sanayii 1771 1827 56Kinin 1790 1820 30Fotoğrafçılık 1727 1838 111Alüminyum 1827 1887 60Dinamit 1844 1867 23Elektroliz 1789 1887 98Alçı (tıp) 1750 1852 102Üstün Nitelikli Çelik 1771 1856 85Akkor Ampül 1800 1879 79Elektrikli Lokomotif 1841 1879 38Telefon 1854 1881 27Buhar Türbini 1842 1884 42Su Türbini 1824 1880 56Penisilin 1922 1941 19Radar 1887 1934 47Roket 1903 1935 32Silikon 1904 1946 42Fermuar 1891 1923 32Dizel Lokomotif 1895 1934 39Helikopter 1904 1936 32İnsülin 1889 1922 33

İcatların Yeniliğe Dönüşme Süreleri

“Nature and nature’s law lay hid in nightGod said “let Newton be” and all was light”

Alexander Pope

18. yüzyılın en ünlü İngiliz şairlerinden biri olan A.Pope (1688–1744)’un Newton

üzerine yazdığı şiirin Türkçesi şöyledir: “Doğa ve doğanın yasaları karanlıkta

saklıydı / Tanrı dedi ki, “Newton’u yarattım” ve her taraf ışıdı.”

21