Orta Doğu’nun fırsat ve riskleri ,gerek bölgedeki gerekse bölgeye komşu ülke iktidarların savaşçı ve/veya barışçı eğilimleriyle, doğrudan ilintilidir.

Prof. Dr. Havva TUNÇ

ORTA DOĞU’DA FIRSAT VE RİSKLER

Bölgenin Sınırları

Bölge:

Orta Doğu,

Kuzey Afrika ve

Hazar Bölgesini kapsayan coğrafyada bulunan yaklaşık 22 ülkeden oluşmaktadır.

Bu Bölgedeki Ülkeler

Tunus, Mısır, Libya, İran, Irak, Suriye, Yemen, Sudan, Suudi Arabistan, Bahreyn, Ürdün Lübnan, Moritanya, Umman, Batı Sahra, Cibuti, Fas, Cezayir

Bölgedeki Halk Hareketi: Arap Baharı

Bölgedeki halk hareketleri baskıcı monarşilere veya şahıs diktatörlüklerine karşı mı?

Ekonomik koşulların kötüleşmesi nedeniyle mi? Kurulan yeni yönetimler eskinin devamı olduğu için mi?

Değişim var mı? Soruların cevabı bölgenin, özellikle

de Türkiye için,taşıdığı risk ve fırsatlar hakkında bilgi verecektir.

Tunuslu Muhammed Başlar

Tunuslu Mohamedin Bouazizi’nin kendisini yakmasıyla başlamıştır.

*Soru: Neden Yaktı?

Mısırlı halkların Tahrir meydanındaki eylemleri Bölge coğrafyasını hareketlendirdi.

Prag Baharından Arap Baharına Bölgedeki halk

hareketleri Prag baharına atfen Arap Baharı denilmiştir.

Ancak bu coğrafyadaki halkların özgürlük algılayışları Arap baharını Prag baharından ayırır.

Arap Baharı Ekonomik mi?

Halk hareketleri ekonomik anlamda

yaşam standardını yükseltmek ya da olması gerekenin olması için yani akşam evde aş kaynamasını sağlamak için mi?

Tunuslu Muhammedin eylemi ailesinin karnını doyurabilmesi içindi.

Bölgedeki Siyasi Yapılanma

Siyasi yapılanma Anayasal Monarşi ve

Parlamenter Sistemdir.

Siyasi yapılanmanın ortak özelliği

Bölgenin despot ve baskıcı yönetim siyasi iktidarların ortak özelliğidir. Siyasi yönetimlerin iktidarda kalış süreleri

30 - 40 yıl.

.

Bölge’deki Kargaşanın Nedenleri

1. Siyasi yozlaşma

2. Usulsüzlük

3. İfade özgürlüğü yok,

4. Gıda Enflasyonu,

5. İşsizlik,

6. Kötü koşullar.

Bölgenin Özgürlük Anlayışı

Bu coğrafyadaki siyasi yapılanma batı toplumlarının algıladığı anlamdaki özgürlük bağımsızlık yani laiklik söz konusu değil. Hedeflenen evrensel hukuk değil İslam hukuku (şeriat) düzenlemeleri.

Halklar Ne ister değil?

2011’de karnını doyuramama kaygısıyla başlayıp batının devreye girmesiyle bugünkü savaş durumuna gelen orta doğu coğrafyası ve halklarının içinde bulundukları savaşlar, bölgeye komşu ülkeler için,Türkiye , riskli olmuştur.

Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Olumsuz Etkileri Var mı?

Özellikle Suriye ile sınır ticareti yapan komşu illerimiz, Hatay, Gaziantep’in bölgeyle olan ticaretin durduğunu Türk iş adamları ve esnafı dile getirmektedirler. Şöyle ki,

1. Gaziantep’teki makarna fabrikaları Arap Baharı öncesinde bu

coğrafyadan gelen talepleri karşılamada yetersiz kalırken şimdi stoklar artmış üretimi durma noktasına gelmiştir.

2.Bölge esnafı (manifaturacı gibi), Hatay, civar il ve köylerin kadınlarının yöresel giysilerine kullanılan kumaşların Suriye’den getirildiğini ve fiyatı uygun olduğu için bölge insanınca tercih edildiği belirtilmektedir. Fakat sınırın kapatılması ile söz konusu kumaşın başka yerden getirtildiğini ama bu kumaşların hem fiyat hem kalite hem de desen itibarıyla yöre kadınları tarafından tercih edilmediği için işlerinin durma noktasına geldiği söylenmektedir.

3.Bu coğrafyaya yapılan ihracatın çimento sektöründen tekstile kadar hemen hemen her sektörde daraldığı, hatta durma noktasına geldiğidir.

4.Gaziantep’ten bu bölgeye günde 1 ton baklava giderken tatlı ve şekerleme ticareti durmuştur.

Mısır’da Durum

H. Mübarek’in 3o yılı aşan bir süre ülkeyi yönetmiştir.

Yönetiminde aile fertleri ve yakınları görev almış.

Yönetimin haksızlıklarına, ekonomik sıkıntılarda eşlik edince halk isyanları ve hükümetin devrilmesi.

Mübareğin gitmesi ve yeni hükümet.

Yeni kurulan hükümet halkların ihtiyaçlarına cevap vermediğinden huzursuzluklar devam etmektedir. Halk beklentilerini elde edememiştir.

Libya’daki Durum

Libya lideri M.Kaddafi gitmiş ve yeni bir hükümet kurulmuş ama aradan 6 ay geçmeden ülkenin güneyinde petrol yatakların bulunduğu bölgeyi elinde tutan aşiretler hafta başında bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir ve bu durumun halk ayaklanmalara tekrar ivme vereceğinden korkulmaktadır.

Kaddafi taraftarlarının çoğunlukta olduğu Sirte kenti yerle bir olmuş yöre halkı huzursuz. Baharla birlikte yeni bir düzenin kurulması sancılı olacaktır.

Ülkenin parçalanmış,aşiretler arasında

Suriye’deki Durum

Siyası yapılanma Kral Esat ve parlamenter sistem şeklindedir.

Hükümet Suriye toplumunun yüzde 7-8’ni oluşturan Şiilerden oluşmaktadır.

Buna karşılık toplumun yüzde 70’ni oluşturan Sünniler yönetimde söz sahibi değildir.

Suriye’deki Durum

Suriye parçalanmış ve değişik terörist grupların mekanı haline gelmiştir.

Var olan dinsel farklılık ayrışma daha da artmıştır.

Bölge Türkiye için fırsat olmak bir tarafa maliyet ve risktir.

IŞID ve Süleyman Şah Türbesi

Yemen’de Durum

33 yıllık Devlet başkanı olan Ali Abdullah Hükümeti devrilmiştir.

Kurulan hükümette Şii Sünni dağılımı adil olmaya çalışılmış ve isyan öncesine göre halkalar daha huzurlu ve mutludur .

Yönetim kadrosunda mezhepsel üstünlük ortadan kalkınca ya da en aza inince ülkede huzur elde edilmiştir.

Solcu Lider Şükrü Bilayd öldürüldü?

TUNUS, Zeynel Abidin Bin Ali’nin devrilmesi ile Seçimle başa gelen İslamcı hükümet ile laik liderler arasındaki gerilim solcu liderin Bilayd öldürülmesi ile halk ayaklandı(Şubat 2013)Başbakan Hamadi CibaliCumhurbaşkanı Munsif MarzukiHedef El Nahda ve lideri Gannuşi

Bahreyn-F1

Bahreyn özgürlük sesi Formüla1

2004-2013 F1 Bahreyn yapılmakta

2011 F1 Ertelendi 35 kişi öldü

14 Şubat Devrimci Gençler Koalisyonu yönetime tepkilerini dile getirmek için F1 sesleri duyurmak için harekete geçiyorlar

%65-70 Şii/ Suni iktidar Suudi Askerler ve ABD destekli halk hareketi bastırılıyor.

Amerikan 5.filonun varlığı bölgenin konumunu açıklıyor.

Müslüman Kardeşler ve Bölge Mısırın siyasi yapılanmasında

hükümette ve parlamentoda yer alan Müslüman Kardeşler (Adalet ve Özgürlük Partisi) liderinin kız kardeşi

“Hırsızlık yapan Fransız yasalarına göre cezalandırıldığında 6-9 ay sonra hapisten çıkıyor gene hırsızlık yapıyor . Bu kişi bizim yasalara göre cezalandırıldığında eli kesilecek ve bir daha hırsızlık yapmayacak” demektedir.

Darbe ve Sisi gelmiş. Buna rağmen çalkantı durulmadı.

Laiklik mi?

Türkiye Başbakanı(şimdi Cumhurbaşkanı) Sayın Tayip Erdoğan’ın Tahrir meydanında yaptığı laiklik konuşmasından gruplar rahatsız olmuşlar ve tepkilerini dile getirmişlerdir.

Altı çizilerek laik olmadıklarını, İslam

Devleti oldukları ifade etmektedirler.

Müslüman toplumlara özgü,

Halk isyanlarının içsel dinamikleri:

“Müslüman toplumlara özgü karakteristiktedir”

Geçmişten günümüze bu toplumların yönetim biçiminin özelliği

Tek adam,

Baskıcı yönetim

ve İslam (şeriat) hukuku temellidir.

Bu özellikler geçmişten bugüne devam etmektedir. Halk hareketlerine Arap Baharı denilse de, bu hareketin Bahar olup olmadığı sorgulanır.

Arap Baharı neden Prag Baharı olamadı?

Bölgenin Kalkınmamışlığı (büyüme değil) Halk hareketlerinin kendine özgü

karakteri Kadının yapılanmada aktif rolünün

olmayışı Batının bölgedeki hareketi farklı

değerlendirmesi İktidarların Uzun yönetimler Mezhepsel ayrımcılık, azılık çoğunluk

ikilemi Türkiye’nin Bu coğrafyada izlediği siyaseti

Eugene Delacroix:Halka Yol Gösteren Özgürlük Tablosu

Romantik Ressam,1830 10.Charles’a

karşı ayaklananlar anısına yapılmış. Halk Hareketlerini simgesi olmuş. Tablo genç kadın elindeki bayrak ve

tüfek önder Çıplak ayak,yırtık elbise ve memeler

özgülük temsili Erkek çocuk Sefiller romanındaki Gavroche

etkilenilmiştir.

Gerard Rancinon Avrupalı Fotografçı

Gerard Rancinon Tabloları giydirmekle ünlü.

Halka yol gösteren özgürlük tablosunu Batının bu coğrafyaya bakışı

doğrultusunda giydirmiş.

Son söz Olarak,

Arap Baharının kendi coğrafyasında yarattığı siyasi sosyal ve ekonomik etkileri yanı sıra bölge dışı ülke ekonomileri üzerinde yarattığı etkiler itibarıyla değerlendirildiğinde siyasi yapılanmanın bu coğrafyada yaşayan halkları mutlu edecek yapılanmalar oluşturulmadıkça, huzursuzluklar kısa dönemde sonlanacak gibi gözükmemektedir.

Bölge ülkelerinde iç barış sağlanmadıkça Türkiye Ekonomisinin bölgeyle olan ticari ilişkileri gelişim gösteremeyecektir.

Havva TUNÇ Yorumu

Özgürlük Tablosu benim yorumumla

giydirilmiş hali

İç Savaç Öncesi Türkiye’nin İmkanları

Arap Baharı Öncesinde bölgeye komşu kentlerden olan Gaziantep’den Suriye’ye günde 1 ton baklava giderken ve kentteki makarna fabrikaları 24 saat çalışmasına rağmen talebi karşılayamazken, manifaturacı dükkanlarında pazen kumaşlar topla satılırken bugün hepsi durmuştur. Bölgede dinamikler olumsuz yönde değişmiştir.

Ve Bugünkü Durum

Hazar Denizinden başlayıp Kuzey Afrika’ya kadar uzanan bu coğrafyada yaklaşık 22 ülke bulunmakta olup bu coğrafya Türkiye ekonomisi için özellikle bölgeye komşu illerimiz için büyük bir gelişim fırsatı iken Arap Bahar sonrası riske dönüşmüştür.

İç Savaş Öncesi Fırsatların Durumu Bölge turizm sektörü için büyük bir

potansiyel taşıması yanı sıra TV ve film sektörü içinde aynı şey söylenirken Arap Bahar sonrası bu fırsatlar ya azalmış ya da sıfırlanmıştır.

İç Savaş Sonrası Türkiye’nin Kayıpları

Bölgede yatım yapan Sarar’dan LC Waiki gibi firmalar yanı sıra mobilya mağazaları faaliyetlerine son verip ülkeye dönmektedir.

Kurumsal firmalar geri dönmekte(konfor yatak)

Kısacası yeni yatırım yapmak bir yana mevcutlarda ülkeye geri dönmektedir.

Fırsat ve Riskler

Bölgenin fırsat ve risk anlamında diğer bir deyişle fayda maliyet analizi yapılabilir ki zaten yapılmaktadır.

Bölge halkının mülteci olmak zorunda kaldığı ve gene bölge halkların eğitim düzeyinin düşük tutulduğu bu topraklara barışın gelmesiyle bölgenin yeniden yapılanmasında Türkiye’nin hem insani hem de siyasi ve iktisadi olarak yapabileceği çok şey vardır. Yeter ki bölgeye barış gelsin.