ONZE OK MEEKIJKEN OP DE OK’S VAN HET ISALA … 01-2016.pdf · The TotalShield™ Surgical Helmet...
Transcript of ONZE OK MEEKIJKEN OP DE OK’S VAN HET ISALA … 01-2016.pdf · The TotalShield™ Surgical Helmet...
Magazine voor operatieassistenten en anesthesiemedewerkers
ONZE OK MEEKIJKEN OP DE OK’S VAN HETISALA HARTCENTRUM IN ZWOLLE
NR. 1 / maart 2016 / JA ARGANG 11
> SPOTLIGHT OP JONG BIJ LVOCONGRES 2016
> REGIO-AUDITSVOOR VEILIGE OK
> WAAROM OPE-RATIEASSISTENTLEUK BEROEP IS
OKO0116.indd 1OKO0116.indd 1 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
The TotalShield™ Surgical Helmet System from Zimmer Biomet is engineered
to protect against contamination, infectious body fluids, and harmful
organisms all while keeping you cool and comfortable.
TotalShield is designed for comfort through its:
• Balanced and stable helmet construction
• 16 air flow ports
• Six adjustable fan speeds
• Expanded field of view
• Optional bright LED light
• Togas and Hoods with protection against infectious body fluids
and microorganisms
Cool. Comfortable. Customizable.
©2015 Zimmer Biomet
The TotalShield ™
Surgical Helmet System
OKO0116.indd 2OKO0116.indd 2 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 3
colofon
OK OPERATIONEEL WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR:
OK Operationeel is het vakblad voor operatie-assistenten en anesthesiemedewerkers. Het wordt gemaakt door uitgeverij Y-Publicaties in samenwerking met de LVO (Landelijke Ver-eniging van Operatieassistenten) en verspreid onder alle LVO-leden. Verdere verspreiding vindt plaats onder alle OK-afdelingen in Nederlandse ziekenhuizen, particuliere klinieken en oplei-dingscentra.
RedactieRedactiecoördinator Y-Publicaties: Cindy Lammers, [email protected]ördinator LVO: Hennie Mulder, [email protected]
UitgeverijY-PublicatiesPostbus 102081001 EE Amsterdam020-520 60 [email protected] ook op onze website www.oknieuws.nl
Uitgever: Ralf BeekveldtEindredacteur: Marloes van HoornTekstcorrector: Marijn MostartOntwerp: Annelies van TurnhoutDruk: BalMedia
AdvertentiesCross Media Nederland BV010-742 19 [email protected]
AbonnementenSP AbonneeservicePostbus 1052400 AC Alphen a/d Rijn0172-476 [email protected]
Toezending van OK Operationeel is voor LVO-le-den onderdeel van hun lidmaatschap. Voor niet-leden gelden de volgende abonnements-prijzen: jaarabonnement € 65,50; los nummer € 8,50; abonnement buiten Nederland € 82,50. Alle prijzen zijn inclusief btw en verzendkos-ten. Prijswijzigingen voorbehouden. Opzeg-ging betaalde abonnementen: schriftelijk, uiterlijk twee maanden voor afloop van de abonnements periode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.
© 2016 OK OperationeelNiets uit deze uitgave mag worden gerepro-duceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich aanbevolen.
ISSN 1872-6712
en verder 4 REDACTIONEEL 4 NIEUWS 8 LVO-NIEUWS 10 ONZE OK: NICOLINE WESSELING
(ISALA ZWOLLE) 23 COLUMN PAUL MEIJSEN 24 ESTHER AIKENS: WAAROM IS
OPERATIEASSISTENT ZO’N LEUK BEROEP?
31 ONDER OPERATIEASSISTENTEN: GERIANNE VAN DER RIJDT (ZIEKENHUIS BERNHOVEN)
LICHT OP JONGBIJ LVO CONGRESUiteenlopende voordrachten,
met veel aandacht voor young
professionals en de uitreiking van de
allereerste Young Professional Award.
Verslag van het 30ste LVO Congres.
OK-AUDITS INRIJNMONDREGIOOm de patiëntveiligheid op
de OK te vergroten houden
zorginstellingen in de regio Rijnmond
elkaar een spiegel voor door audits op
elkaars operatieafdeling te doen.
VAN CHECKLISTASSISTENTEN OKTOT NORM IGZTwee (voormalig) leerling -
operatieassistenten ontwikkelden een
checklist met criteria voor de over-
dracht op de OK. Deze heeft de IGZ
nu overgenomen. De twee vertellen.
14
20
27
inhoud
OKO0116.indd 3OKO0116.indd 3 3/14/16 10:40 AM3/14/16 10:40 AM
4 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016
VAN DE REDACTIE
Veiligheid
Wanneer ik dit schrijf is de lente al in aan-tocht. Ben benieuwd hoeveel sneeuw-
buien we nog krijgen tijdens de paasdagen, want het gezegde blijft: ‘Maart roert zijn staart’.Ook de LVO is volop in beweging. Tijdens de ALV voorafgaand aan het LVO Congres is het jaar-plan gepresenteerd. Een uitvoerig verslag met de speerpunten kun je lezen in het LVO-nieuws-blok verderop. Evenals een verslag van het LVO Congres, dat vorige maand in De Reehorst in Ede zijn dertigjarig jubileum beleefde.Tijdens dat congres gaven operatieassistenten Doran van Gastel en Angelique Dirks een pre-sentatie over de overdracht op de OK. Zij maak-ten een checklist met overdrachtsmomenten in de vorm van kaartjes die gemakkelijk in een keykaart kunnen worden gestoken. De Inspec-tie voor de Gezondheidszorg (IGZ) ondersteunt deze checklist en zal de criteria toevoegen aan de TOP waarin ziekenhuizen worden getoetst. De IGZ onderstreept dat het operatieproces een permanent aandachtsgebied is om vermijdbare schade aan patiënten te voorkomen. Regio Rijn-mond vertelt in deze editie hoe zij hun audits op de OK regelen. Door de jaren heen is er veel veranderd op de OK, niet alleen op het gebied van operatietechniek, maar vooral ook van de organisatie rondom de patiënt waarbij patiënt-veiligheid het sleutelwoord is.
Veel leesplezier!
Hennie Mulder, [email protected]
Het OK-complex van het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ) in Tilburg wordt uitgebreid met twee hybride operatiekamers. Een primeur voor Europa, volgens ETZ, want deze operatiekamers zijn in-gericht voor zowel trauma-, vaat- en neurochirurgie als orthopedische chirurgie.
Het ETZ is traumacentrum voor
de provincie Noord-Brabant. ‘Met
de nieuwe hybride OK kunnen we
levens en ledematen redden van
patiënten met zwaar letsel’, zegt
traumachirurg Mike Bemelman.
‘Patiënten die in acute nood ver-
keren kunnen na binnenkomst op
de Spoedeisende Hulp direct door
naar de hybride OK. Daar kunnen
verschillende specialisten bijvoor-
beeld gelijktijdig een bloedende milt
en een kapot bekken behandelen.
Ook het doorlichten van de patiënt
met behulp van röntgen gebeurt nu
direct en in dezelfde kamer.’
TESTEN IN CINCINNATIDe neurochirurgen en orthopedisch
chirurgen zullen de nieuwe hybride
OK gebruiken voor complexe in-
grepen aan de wervelkolom. Ook is
het mogelijk om 3D reconstructies
van botten en gewrichten te maken.
Hiermee kunnen zeer complexe bot-
breuken in gewrichten nog beter in
beeld worden gebracht en beter wor-
den hersteld.
Neurochirurg Paul Leliefeld reisde
samen met andere chirurgen van
het ETZ en mensen van leverancier
Philips naar Cincinnati in Amerika
om ervaring op te doen met de hybri-
de OK. ‘Daar hebben we de grenzen
van onze nieuwe mogelijkheden op
de hybride OK kunnen testen en in-
teractie gehad met het Philips-team,
zodat theorie en praktijk goed op el-
kaar zijn afgestemd.’
NAVIGATIESYSTEEMIn de zomer van 2016 zal in de
hybride OK een speciaal 3D chi-
rurgisch navigatiesysteem worden
geïnstalleerd. Hiermee kunnen bij-
voorbeeld operaties aan de wervel-
kolom nog nauwkeuriger worden
uitgevoerd. ‘Dit is uitermate ge-
schikt voor operaties aan complexe
wervelafwijkingen die veel voor-
komen in het ETZ’, zegt orthope-
disch chirurg Carel Diekerhof. ‘De
navigatie biedt hierbij extra veilig-
heid.’ De applicatie wordt samen
met Philips verder ontwikkeld. Het
ETZ is hiervoor pilot-ziekenhuis.
TWEE HYBRIDE OK’S VOOR ETZ
A/D
Am
stel
Arc
hit
ecte
n
OKO0116.indd 4OKO0116.indd 4 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 5
nieuws
Kan een standaardbezoek aan geopereerde patiënten door de anesthe-
sioloog complicaties verminderen en kosten besparen? Deze vraag staat
centraal in de zogenoemde TRACE-studie, die in 2016 van start gaat en is
opgezet door onderzoekers van de drie academische ziekenhuizen MUMC,
VUmc en AMC. Complicaties ten gevolge van operaties dragen bij aan een
verhoogde kans op overlijden in de periode na de operatie. Het voorkomen
van postoperatieve complicaties vergt vroegtijdige herkenning van veran-
deringen in de gezondheid van de patiënt. Het herkennen en behandelen
van deze subtiele veranderingen behoort tot het domein van de anesthesio-
loog. Die heeft als perioperatieve arts veel kennis van de impact van de an-
esthesie en de operatie op de patiënt. Tot op heden is het gestandaardiseerd
begeleiden van patiënten na de operatieve ingreep door een anesthesioloog
geen routinezorg. De TRACE-studie moet hier verandering in brengen.
POSTOPERATIEVE COMPLICATIES HERKENNEN VAN LEVENSBELANG
In het Medisch Spectrum
Twente (MST) zijn meer dan
vijftig dashboards – OK-cock-
pits – in het OK-complex ge-
installeerd. Hiermee zijn alle
zaken van POWI, patiëntveilig-
heid en veiligheidschecklists
tot beletinformatie, luchtkwa-
liteit en bestelproces geïntegreerd en geborgd. De dashboards zijn aanwezig
op de OK, voor de OK, bij de opdekruimte, in de regieruimte, bij de holding
en bij de verkoever. Ze zijn web-based en kunnen daarom op zowel nieuwe als
bestaande hardware (werkstations, tablets, telefoons) worden weergegeven
binnen een webbrowser.
Er zijn meerdere checklists in de OK-cockpit geïntegreerd. Deze zijn dyna-
misch en contextafhankelijk: de vragen worden aangepast aan bijvoorbeeld
specialisme of ingreep, afhankelijk van de informatie die wordt ontvangen
uit een van de bronsystemen.
Naast time-out en sign-out zijn er checklists geïntegreerd voor ochtend- of
avondcontroles, schoonmaakchecklists en periodieke controlelijsten van
de technische dienst (brandpreventie, gassennet, elektrische installatie). De
checklists worden geverifieerd en geborgd in het dashboard: een rood veld
wordt zichtbaar als de checklist na een operatie, een dag of een willekeu-
rige instelbare periode opnieuw dient te worden uitgevoerd. Via een in- en
uitgaande koppeling met het ziekenhuisinformatiesysteem (ZIS) worden de
gestelde vragen en gegeven antwoorden tussen ZIS en de OK-cockpit gesyn-
chroniseerd. De OK-cockpits zijn ontwikkeld door NewCompliance.
NIEUWE GENERATIE OK-COCKPITS VOOR MST
MINDER PIJN BIJ LIESBREUKEN DOOR KIJKOPERATIE
De kans op chronische pijn na een kijkope-
ratie is lager dan bij een andere techniek.
Dit blijkt uit promotieonderzoek van Ine
Burgmans (foto), oncologisch chirurg en ge-
specialiseerd liesbreukchirurg. Burgmans
deed enkele jaren onderzoek in het grootste
liesbreukcentrum van Nederland, gevestigd
in het Diakonessenhuis in Zeist. Haar onder-
zoek richtte zich op het verbeteren van de
kwaliteit van liesbreukchirurgie.
De kans op langdurige pijnklachten na een
kijkoperatie voor een liesbreuk is klein. Als er
toch sprake is van pijn verdwijnt deze bijna
altijd spontaan tussen drie en zes maanden.
De oorzaak van deze chronische pijn kan
niet worden verklaard door een MRI. Toch
is het wel nuttig om aan te tonen dat het
matje goed is geplaatst en om uit te sluiten
dat er andere oorzaken zijn van chronische
pijn. Het vermoeden dat een dunner matje
met minder materiaal de kans op pijnklach-
ten zou verminderen blijkt niet waar, aldus
Burgmans. Er is zelfs een grotere kans op een
terugkerende liesbreuk met dit dunnere mat-
je dan met het standaard matje dat al jaren
wordt gebruikt.
In haar proefschrift concludeert Burgmans
ook dat vrouwen met een liesbreuk het beste
met een kijkoperatie kunnen worden behan-
deld. Vrouwen hebben vaker (20%) een ander
type liesbreuk dan mannen: de zogenaamde
dijbeenbreuk. Deze kan bij de klassieke lies-
breukoperatie worden gemist. Met de kijk-
operatie heeft de chirurg volledig overzicht
en wordt elke breuk gezien en behandeld.
OKO0116.indd 5OKO0116.indd 5 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
Microsure, een gezamenlijke spin-
off van de Technische Universiteit
Eindhoven en Maastricht UMC+, is
sinds kort zelfstandig. Het bedrijf is
bijna klaar met de ontwikkeling van
een operatierobot voor ingrepen met
uiterste precisie. De robot, die wordt
bestuurd door een chirurg, is ge-
schikt voor hersteloperaties die met
mensenhanden amper of niet moge-
lijk zijn. Over twee jaar moet het ap-
paraat, ’s werelds eerste in zijn soort,
klaar zijn om in operatiekamers te
worden gebruikt.
Het eerste exemplaar van de opera-
tierobot staat de komende twee jaar
in het Maastricht UMC+ om voor-
zichtig en stapsgewijs aan te tonen
dat het geschikt is voor ingrepen
bij mensen. Tegelijkertijd werkt Mi-
crosure aan de benodigde Europese
CE-markering. Bij het bedrijf zijn
zowel ingenieurs als chirurgen be-
trokken.
VIJF KEER ZO NAUWKEURIGDe armen van de robot worden altijd
bestuurd door een chirurg, via twee
joysticks. De robot voert de beweging
van de handen van de chirurg ‘ver-
kleind’ uit, waardoor de robot tot vijf
keer zo nauwkeurig kan zijn. Boven-
dien filtert de robot alle trillingen
van de mensenhand eruit, wat ook
bijdraagt aan de precisie.
De robot is vooral bedoeld voor ‘re-
constructieve chirurgie’. Daarbij
wordt weefsel ergens in het lichaam
weggehaald om op een andere plek
iets te herstellen. Ook zorgt de robot
voor meer comfort voor de arts, door-
dat deze niet meer over de patiënt
gebogen hoeft te staan, maar rustig
kan zitten.
LYMFOEDEEMDe eerste focus van Microsure ligt
op het aanpakken van lymfoedeem.
Daar krijgen relatief veel borstkan-
kerpatiënten mee te maken, doordat
de lymfeknopen in de oksel soms
uitzaaiingen hebben. Die worden
dan operatief verwijderd, waardoor
vocht zich ophoopt op ongewenste
plekken. ‘Nu worden vaak alleen de
symptomen bestreden, maar met de
operatierobot kunnen we de verbin-
ding van de kleine vaatjes herstel-
len, en dan pak je de oorzaak van
het probleem aan’, aldus Raimondo
Cau die twee jaar geleden aan de TU
Eindhoven promoveerde op het pro-
totype dat hij ontwikkelde voor de
chirurgierobot.
6 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016
STRAFRECHTELIJK ONDERZOEK NA DODELIJKE VAL VAN OPERATIETAFELBij een incident met dodelijke afloop in
het Tergooi Ziekenhuis in Blaricum in
2010, waarbij een patiënt van de operatie-
tafel viel, heeft het gerechtshof van Am-
sterdam besloten de betrokken specialis-
ten niet individueel te vervolgen. Wel zal
er strafrechtelijk onderzoek worden ge-
daan naar de rol van het ziekenhuis. Daar-
bij zal onder andere worden gekeken naar
het gebruik van protocollen en de con-
trole op de juiste uitvoering daarvan. Het
Tergooi Ziekenhuis meldt op zijn website
dat na de calamiteit onmiddellijk maat-
regelen zijn getroffen om te voorkomen
dat een dergelijk incident zich herhaalt.
Het bewuste incident vond plaats toen
de anesthesiemedewerker de arm van de
patiënt losmaakte en deze patiënt aan de
andere kant van de operatietafel viel. De
omloopassistent stond gedraaid naar het
voeteneinde en was niet in staat om in te
grijpen. De chirurg zat op dat moment
de OK-formulieren in te vullen. Door de
val liep de patiënt een fractuur en een
subdurale bloeding op. Zij overleefde deze
verwondingen niet. Tijdens de rechtszaak
wees de inspectie erop dat de medisch
specialisten zowel tijdens als na de ope-
ratie verantwoordelijkheid dragen voor de
positionering van de patiënt. Aan beide
kanten van de operatietafel moet iemand
staan om een dergelijke val te voorkomen.
HET ACTUEELSTE OK-NIEUWS VIND JE OP WWW.OKNIEUWS.NL.
SPIN-OFF ROND OPERATIEROBOT MICROSURE NU OP EIGEN BENEN
HEB JENIEUWS?MAIL NAAR [email protected]
@@
Bart
van
Ove
rbee
ke
OKO0116.indd 6OKO0116.indd 6 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
Wereldwijd was het verwijderen van de baarmoeder de standaardbe-
handeling bij verzakking, maar het sparen van de baarmoeder wordt
steeds populairder. Een operatie waarbij de baarmoeder wordt vast-
gezet met twee hechtingen aan een stevig deel van een spier is een
geschikt alternatief voor het verwijderen van de baarmoeder. In de
praktijk betekent dit dat vrouwen een keuze hebben en dat de baar-
moeder niet per definitie hoeft te worden verwijderd. Dit stelt Renée
Detollenaere in haar promotieonderzoek bij het Radboudumc, dat
is uitgevoerd in het Isala Vrouw-kindcentrum in Zwolle.
Miljoenen vrouwen wereldwijd hebben last van een verzakking.
Het operatief behandelen van een verzakking bij vrouwen is de
afgelopen tijd meerdere malen negatief in het nieuws geweest.
Dit kan (onnodig) tot angst en terughoudendheid hebben geleid
bij vrouwen om zich met verzakkingsklachten tot een arts te wen-
den. ‘Vrouwen moeten op de hoogte zijn dat een baarmoederver-
zakking op een relatief makkelijke manier operatief op te lossen
is en dat de keuzemogelijkheid bestaat om de baarmoeder te ver-
wijderen dan wel te sparen’, aldus Detollenaere.
Het is artsen van het Inselspital in Bern gelukt om een Siame-
se tweeling van acht dagen oud van elkaar te scheiden. De twee
meisjes, Lydia en Maya, werden acht weken te vroeg geboren en
waren onderdeel van een drieling. Het derde kind is gezond op de
wereld gekomen.
De vijf uur durende operatie werd eind vorig jaar uitgevoerd. Sa-
men wogen Lydia en Maya toen slechts 2,2 kilo. De tweeling was
met elkaar vergroeid via de lever, het hart en de buik. De ingreep
zou eigenlijk pas over een paar maanden worden gedaan. De toe-
stand van de meisjes verslechterde echter en werd levensbedrei-
gend, waarop de artsen besloten hen direct te opereren. De sla-
gingskans zou maar 1 procent zijn geweest. Het ziekenhuis spreekt
daarom van een ‘medisch wonder’. Het hoofd van de afdeling chi-
rurgie zegt dat een perfecte samenwerking van het team de sleutel
tot succes was.
Volgens het ziekenhuis zijn de kinderen nog steeds erg klein,
maar ontwikkelen ze zich goed. Het zou de eerste keer zijn dat
een dergelijke ingreep bij zulke jonge kinderen is geslaagd.
SIAMESE TWEELING SUCCESVOL VAN ELKAAR GESCHEIDEN
Echogeleide chirurgi sche technieken zijn supe-
rieur aan de standaardmethode voor borstspa-
rende ope raties. Hiervoor zijn al jaren indicaties,
maar vreemd genoeg gebruiken nog niet alle
chirurgen de echo tij-
dens borstoperaties.
Met de echogeleide
techniek blijft maar
in 3 procent van de
gevallen tumor ach-
ter in de borst, terwijl
dit met de standaard-
techniek bij 17 pro-
cent van de patiënten
gebeurt. Ook wordt
met de nieuwe tech-
niek twee keer min-
der gezond borstweefsel verwijderd. Dit blijkt uit
onderzoek waarop radioloog in opleiding Max
Haloua aan het VUmc is gepromoveerd.
Met de nieuwe techniek hoeven minder vrouwen
opnieuw onder het mes en is het cosmetisch
resultaat van de borstsparende behandeling op
korte en lange termijn beter. Ook is de patiënt-
tevredenheid hoger dan na behandeling met de
standaardmethode. Door deze techniek in heel
Nederland toe te passen kan minstens 1 miljoen
euro per jaar worden bespaard in de borstkan-
kerzorg. Dit komt doordat minder vervolgopera-
ties (en opnames) en minder extra radiotherapie
nodig zijn. ‘In Nederland wordt de echogeleide
techniek nog niet routinematig toegepast, wat
gezien onze resultaten te betreuren valt’, zegt
Haloua. ‘Het is niet meer van deze tijd om alleen
met de tastzin te opereren terwijl de tumor mak-
kelijk in beeld kan worden gebracht met behulp
van echografie.’
Ook in het buitenland is er belangstelling voor
de Nederlandse resultaten; in het Amerikaanse
Annals of Surgical Oncology is onlangs geopperd om
van echogeleide borstsparende operaties voor
borstkanker de gouden standaard te maken.
VROUWEN MET BORSTKANKER KRIJGEN VAAK NIET DE BESTE OPERATIETECHNIEK
‘VERWIJDERING BAARMOEDERIS NIET ALTIJD NOODZAKELIJK’
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 7
nieuws
OKO0116.indd 7OKO0116.indd 7 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
LVO-INFORMATIE
Carla Boer, voorzitter a.i., [email protected] Mulder, penningmeester en bestuurslid Media
[email protected] en [email protected] Stuart, secretaris en bestuurslid Onderwijs
[email protected] en [email protected] Dreessen, bestuurslid Beroepsbelangen
[email protected] de Kort, bestuurslid Congres, [email protected] Wienen, bestuurslid PR&V, [email protected]
Lid worden van de LVO?Surf naar www.lvo.nl.
Lidmaatschap opzeggenDit dient voor 1 oktober
te gebeuren - het lidmaat-
schap wordt dan per 1
januari van het jaar daar-
op beëindigd. Opzeggen
kan via het opzeggings-
formulier op www.lvo.nl
of schriftelijk via:
Secretariaat LVO
Postbus 9058
1006 AB Amsterdam
8 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016
Op woensdagavond 17 februari, de avond voor het LVO Con-
gres, wordt de algemene ledenvergadering gehouden. Onder
meer het financieel jaarverslag 2015, de begroting en het ver-
goedingensysteem worden uitgebreid besproken en unaniem
goedgekeurd.
NIEUW STATEMENTDaarna presenteert Carla Boer, ad-interimvoorzitter, het jaar-
plan 2016. Tijdens de beleidsdagen in 2015 is er een nieuw
statement ontwikkeld. Dit wordt aan de alv voorgelegd en
unaniem goedgekeurd. Het statement is als volgt.
• De kwaliteit van de perioperatieve zorg in geheel Nederland
wordt medebepaald door gekwalificeerde en bekwame
operatieassistenten.
• Operatieassistent is een (inter)nationaal erkend beroep op
bachelorniveau.
• De LVO is de gesprekspartner voor alle betrokken partijen
in de perioperatieve zorg.
SPEERPUNTENOm deze missie verder vorm te kunnen geven heeft het be-
stuur vier speerpunten vastgesteld. Daaraan zal het komende
jaar door iedere commissie hard worden gewerkt. Deze speerpun-
ten zijn:
1. Young professionals in beeldDe young professionals, jonge operatieassistenten, zijn de toe-
komst. Daarom moeten zij meer invloed krijgen op de richting die
de LVO op wil/moet gaan. Welke onderwerpen vinden zij belang-
rijk? De mening van de young professional moet gehoord worden
en meegenomen worden in de besluitvorming van het bestuur.
2. De LVO-vertegenwoordiger zal moeten groeien naar LVO-am-bassadeur
Niet alleen de naam van deze functie zal in 2016 veranderen, maar
ook de taken en verantwoordelijkheden ervan. De LVO-ambassa-
deurs zullen in 2016 mede ‘het gezicht’ van de LVO zijn en krachtig
het statement en de speerpunten uitdragen. Ook zullen zij een rol
moeten spelen in het werven en behouden van leden.
3. Toekomst beroep operatieassistentHoe gaat het beroep operatieassistent er in de toekomst uitzien?
Welke veranderingen zijn er gaande? Hoe ver staat het met de er-
kenning van ons beroep? Welke kwaliteitseisen moeten er aan de
operatieassistent gesteld worden?
4. Herkenbaarheid van LVO bij de leden en bij externe relatiesAls beroepsvereniging is de LVO een serieuze gesprekspartner van
de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, het College Zorg Op-
leidingen en de Inspectie voor de Gezondheidzorg. Wanneer wij een
richtlijn of scholing accrediteren, willen wij dit graag bezegelen met
een LVO-keurmerk. De laatste jaren is gebleken dat de huidige com-
municatie niet meer afdoende is. Er zal aandacht worden geschon-
ken aan een nieuwe communicatiestructuur. Hierbij zullen ook de
huidige communicatiemiddelen onder de loep worden genomen,
zoals de website, het vakblad en de nieuwsbrief. Om zowel binnen
als buiten de LVO nog herkenbaarder te worden zal er gestuurd wor-
den op een eenheid van huisstijl en zal er een slogan worden toe-
gevoegd aan het huidige logo voor een meer Europese uitstraling.
REGLEMENT EN STATUTEN Verder worden nog de aanpassingen van het huishoudelijk regle-
ment en de statuten aan de leden voorgelegd. Deze worden goed-
gekeurd en na het congres aan de notaris aangeboden ter bekrach-
tiging.
In de rondvraag wordt het verzoek gedaan aandacht te geven aan het
ouderenbeleid. De vergadering wordt beëindigd om 21.30 uur.
Namens het LVO-bestuur,
Hennie Mulder
Verslag algemene ledenvergadering
OKO0116.indd 8OKO0116.indd 8 3/14/16 10:41 AM3/14/16 10:41 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 9
lvo-nieuws
SAMENWERKING TUSSEN LIVEOPERATIE.NL EN DE LVO
Continue scholing en training is belangrijk voor operatieassistenten. Daaraan wil de LVO graag bij-dragen. Leden kunnen daarom vanaf nu gratis ge-bruikmaken van alle modules van de visuele leerom-geving LiveOperatie.nl. Hier is veel informatie gecen-traliseerd, waardoor je makkelijk een visueel beeld bij een operatie kunt krijgen. Je kunt nu zoeken naar de anatomie van het lichaam, instrumentenleer krijgen over bijvoorbeeld een totale knieprothese of bekijken hoe deze operatie er stapsgewijs uitziet. Daarnaast zijn verschillende operaties per specialis-me te bekijken. Ook kun je via deze website in con-tact komen met medeprofessionals of -studenten. De website is overal beschikbaar via desktop, tablet of mobiele telefoon. Zo blijf je eenvoudig op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.Op de website komen ook e-learningmodules te staan. De accreditatiecommissie zal deze beoordelen en accrediteren zodat ze het keurmerk van de LVO krijgen. De behaalde accreditatiepunten kunnen met een certificaat in het kwaliteitsregister worden geplaatst. Deze extra service biedt ook voordelen voor de zie-kenhuizen. Die moeten immers zorgen dat hun medewerkers bevoegd en bekwaam zijn. De instruc-tievideo’s en documenten zijn volledig gericht op de operatieassistent en de bij het beroep behorende taken. Ook de bekwaamheid bij het bedienen van ap-paratuur en het gebruik van hulpmiddelen komen aan bod.
TRAUMADAGEN 2016 OP 3 EN 4 NOVEMBERDe congresorganisatie van de
Nederlandse Vereniging voor
Traumachirurgie (NVT) en het
bestuur van de LVO zijn alweer
druk met de voorbereidingen
voor het traumacongres van
dit jaar. Noteer alvast in je
agenda: Traumadagen 2016
op donderdag 3 en vrijdag 4
november 2016 in de RAI in
Amsterdam. Meer informatie
vind je op www.trauma.nl.
OKO0116.indd 9OKO0116.indd 9 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
OKO0116.indd 10OKO0116.indd 10 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 11
ONZEOK
WIE: Nicoline WesselingWAT: operatieassistent met chirurgische vaardigheden, specialisme-coördinator thorax, lid van dedicated TAVI-team (TAVI = transcatheter aortic valve implantation) WAAR: Isala Hartcentrum, ZwolleAltijd al willen meekijken op een collega-OK-complex? In deze rubriek gluren we vast door het raam. Deze keer bij de drie thorax-OK’s van Isala in Zwolle.Jullie OK in deze rubriek? Stuur dan een mailtje naar [email protected].
Wij zijn trots op …… onze Da Vinci-robot! Daarmee doen we
bijna alle long-OK’s. En als enige Neder-
landse ziekenhuis ook de mitraalklepplas-
tiek en mitraalklepvervanging. We zijn ook
heel trots op de groep operatieassistenten
met chirurgische vaardigheden (oacv’ers),
die bestaat uit dertien goed opgeleide ope-
ratieassistenten.
Als operatieassistent met chirurgische vaardigheden … … halen we de vena saphena magna uit het
been, die gebruikt wordt als nieuwe krans-
slagader op het hart. Sommigen van ons
zijn ook opgeleid om – met hetzelfde doel
– de arteria radialis uit de arm te halen.
We halen de vaten endoscopisch met het
Vasoview-systeem. Dit doen we terwijl de
chirurg de borstbeenslagader haalt. Als de
vene geoogst is assisteren we de chirurg.
De functie is ontstaan omdat er lang een
tekort was aan arts-assistenten. Die haalden de vene eerder altijd.
De opleiding tot oacv’er duurt een halfjaar.
Verdieping …… kun je ook vinden als lid van een dedicated team. We hebben
bijvoorbeeld een dedicated team voor de robotlongchirurgie. Twee
meiden uit dit team zijn ook dedicated voor de robotmitraalklep-
chirurgie. Ik ben lid van het dedicated TAVI-team, voor transcathe-
ter aortic valve implantation. Verder kun je specialismecoördinator
worden. Dat ben ik samen met twee collega’s voor de thorax. En
iedereen moet natuurlijk leerlingen kunnen begeleiden.
Met de TAVI-procedure …… brengen we de aortaklep percutaan in via een kleine incisie
in de lies of thorax. Dat doen we samen met thoraxchirurgen,
cardiologen en personeel van de hartkatheterisatiekamer (HCK,
red.) op de hybride OK van het HCK-complex. Iedere donderdag
verhuizen we de OK-materialen daarheen. De hybride OK op het
OK-complex zelf wordt gebruikt door de vaatchirurgen. Zij heb-
ben een dedicated team dat daar de vaatstentingen en dotters van
de ledematen doet.
De aflos …… komt voor een operatieassistent met
chirurgische vaardigheden vaak pas bij de
patiënt- of dienstwissel. Wij staan steeds aan
tafel, en daar wordt niet afgelost tot de werk-
tijd om is. De chirurg wil niet steeds gestoord
worden als hij met Prolene 7-0-draadjes de
kransslagader aan het hechten is. Je zou wel
in de reperfusiefase – als de patiënt weer op-
warmt – van tafel kunnen stappen en naar
het toilet kunnen rennen. En dan hopen dat
de dienst net binnenkomt zodat je kunt wis-
selen. De omloop wordt wel afgelost.
Tekst: Marloes van Hoorn
Foto’s (inclusief cover): Cor Mooij
Meekijken op de operatieka-mers van Nicoline Wesseling, operatieassistent met chirurgische vaardigheden in Isala Zwolle.
OKO0116.indd 11OKO0116.indd 11 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
12 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016
maaltijdsalades. We gaan nooit de OK af
om te eten.
De sfeer …… is heel goed. Cardio-operatieassistenten
hebben vaak een reputatie van ‘thorax
bitch’. Maar iedereen is hier welkom en
iedereen is gelijkwaardig. Of je nu een eer-
stejaars bent of een ouwe rot die een vene
haalt. Ik voel me niet meer dan een ander.
Soms zijn er ergernissen als we bij algeme-
ne chirurgie staan in de dienst. Maar dat
komt dan door een situatie waarin we ons
bevinden, niet door de collega’s. Bij wrij-
vingen zegt ik altijd: ‘Houd het bij jezelf.
Goede zorg is het belangrijkst. Doe alsof je
eigen moeder hier op tafel ligt.’
In de toekomst …… blijven we hopelijk innovatief bezig. En
blijf ik bij hartchirurgie. Ik houd er zó van:
een hart wordt stilgelegd – soms zelfs de
hele circulatie – en wordt weer op gang ge-
bracht als de operatie is voltooid. Dat is elke
keer weer een magisch moment! ■
Een standaard hart-OK – klep of omlei-
ding – duurt een halve dag. Daarna heb
je pauze. Maar een aortadissectie type A
kan tien, twaalf uur duren. Dat is steun-
kousen aan en gáán. Bij de dienstwissel is iedereen al buiten de
OK bijgepraat door de aflossen. Die kennen de situatie op de OK.
Bovendien wordt bij hartchirurgie heel protocollair gewerkt, dus
iedereen weet wat er nodig is. Aan tafel vindt nog een kleine over-
dracht plaats.
In de diensten …… werkt er altijd een operatieassistent met chirurgische vaardig-
heden. We zijn met z’n dertienen, dus reken maar uit hoe vaak we
dienst hebben. Het is best een belasting, zo veel diensten en steeds
aan tafel staan. Maar we zijn stuk voor stuk vakidioten en we gáán
ervoor. In de dienst sta ik ook bij algemene chirurgie. Je kunt je af-
vragen of dat verantwoord is, omdat wij als vast cardioteam overdag
alleen maar werkzaam zijn op de thoraxchirurgie. Daarover wordt
nog volop gediscussieerd. Maar een sectio verleer je niet. Vind ik
ook heerlijk om te doen trouwens. En laat mij bij een heupprothese
maar schoonmaken en aflossen. Dat lukt prima.
De safety check …… is een veiligheidsprocedure die we uitvoeren ná de time-out, als
de patiënt al afgedekt is. Hij is ontwikkeld door twee van onze art-
sen. De thoraxchirurg en anesthesioloog bespreken samen het plan
van aanpak na de bevindingen van een echo. Besproken worden
pompfunctie, hartkleppen en aorta. Als er bijvoorbeeld kalk in de
aorta zit, kan die niet worden afgeklemd om het hart stil te leggen.
De safety check wordt inmiddels ook in andere Nederlandse hart-
centra toegepast.
We blijven bij door …… het jaarlijkse Europese thoraxchirurgiecongres. We moeten onze
scholing vanwege JCI-accreditatie verplicht gaan bijhouden in een
kwaliteitspaspoort. Dat wordt gekoppeld aan een Isala-breed kwa-
liteitsregister.
Werkoverleg …… hebben we om de circa acht weken met de operatieassistenten
van het eigen team. En met de oacv’ers eens in het kwartaal. Altijd
na werktijd. We hebben ook nog elk kwartaal groot overleg, maar
daar zijn we van terug aan het komen; negen van de tien keer be-
spreek je dingen van je eigen specialisme. En algemene dingen kun-
nen ook in de nieuwsbrief die elke vrijdag aan alle OK-medewerkers
wordt rondgemaild.
In de pauze …… eten we onze eigen boterhammen. En er gaan hier wekelijks
zo’n tachtig rollen beschuit doorheen. Want die is nog gratis, net
als de hagelslag en Cup-a-Soup. In de dienst eten we kliekjes en
‘WIJ HALEN DE VENA SAPHENA MAGNA UIT HET BEEN’
OKO0116.indd 12OKO0116.indd 12 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
ERBE Nederland b.v. | Werkendam | Nederland | Telefoon 0183-509755 | www.erbe-nederland.com
Sealen met ERBE
Veilig en betrouwbaar Door minimale laterale schade wordt omringend weefsel gespaard Naar keuze herbruikbare en disposable instrumenten AUTO-STOP meldt: seal is klaar
Uw VIO® 300 D is al klaar voor Sealen
Meer informatie over het hele productassortiment vindt u op onze homepage.
Disposable: ERBE BiCision
met één instrument
Herbruikbaar: ERBE BiClamp
14 instrumenten voor laparoscopische en open chirurgie
SEALING –BIJ ERBE HEB IK ALLE KEUS.
“HET ECONOMISCH ALTERNATIEF“
OKO0116.indd 13OKO0116.indd 13 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
14 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016
Tekst: Astrid van Pelt
Foto’s: Ivonne Zijp,
Hennie Mulder en
Fryda Menger
Donderdag 18 februari, 9 uur. In de
aardig gevulde schouwburgzaal
van De Reehorst in Ede begint
het 30ste LVO Congres. Monique de Kort,
voorzitter van de congrescommissie, en
dagvoorzitter Tom Pereboom geven de
aftrap.
Aan het begin van het jubileumcongres
blikken we over de grens. Dr. Patrick
Voight, consultant bij Deloitte, schetst
de mores binnen de operatiekamers in
de Verenigde Staten. Het begrip ‘operatie-
assistent’ bestaat niet in de Amerikaanse
ziekenhuiscultuur. Er zijn verschillende
soorten nurses, die allen binnen de gren-
zen van hun strikte functieomschrijving
moeten werken. De perioperative nurse komt het dichtst in de
buurt van de Nederlandse operatieassistent.
Deze nurses zijn erg ontevreden over hun beroep. Volgens Voight
is dit te wijten aan hun slechte arbeidspositie: het werk is fysiek
zwaar, het management lijkt op hen neer te kijken en door een
nauwgezette taakomschrijving kunnen ze zich lastig opwerken.
Deze frustraties resulteren in grote ontevredenheid over het werk:
55 procent van de perioperative nurses zou het werk niet aanbeve-
len aan een vriend of familielid. Over het gemiddelde jaarsalaris
van 63.200 euro zijn de meeste nurses wel tevreden.
EEN DREIGEND TEKORTGrootschalige tekorten op de operatiekamers in de Verenigde Staten
zullen binnen een paar jaar aan de orde van de dag zijn, aldus Voight.
Binnen nu en vijf jaar gaat een kwart van de nurses met pensioen.
Ook ná die vijf jaar zal de leegstroom gestaag doorgaan, aangezien
de gemiddelde leeftijd van de perioperative nurse rond de vijftig ligt.
In 2020 zou er een tekort van achthonderdduizend nurses zijn.
Volgens Voight is dit tekort een direct gevolg van de ontevredenheid
over het beroep. Hij doet daarom een aantal aanbevelingen die het
tij zouden moeten keren: de rechten en groeimogelijkheden van
het beroep zouden verruimd moeten worden; in 2020 zou 80 pro-
cent van de nurses een bachelordiploma moeten hebben; nurses
zouden gemotiveerd moeten worden om levenslang te leren; en tot
slot zou de beroepsgroep meer scholing moeten krijgen om data
die relevant zijn bij een operatie te kunnen interpreteren.
PESTEN IS LEVENSGEVAARLIJKDr. Marius Rietdijk neemt het speechstokje over. De assistant profes-
sor van VU-ADRIBA, een aan de Vrije Universiteit gelieerd instituut
LVO CONGRES: YOp het dertigjarig-
jubileumcongres van de LVO was veel aandacht
voor young professionals. Jonge operatieassistenten
presenteerden hun onderzoek en streden zo om de allereerste
Young Professional Award.
(Vlnr) Monique de
Kort, Patrick Voight,
Tom Pereboom en
de genomineerde
young professionals
met awardwinnares
Lisanne van Dijk (met
cheque).
OKO0116.indd 14OKO0116.indd 14 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 15
voor positieve gedragsverandering, vertelt hoe de bedrijfscultuur
in OK’s verbeterd kan worden. Zeker in operatiekamers waar ver-
huld of zelfs openlijk gepest wordt moet direct een plan van aan-
pak komen om de sfeer in het team te verbeteren. Pesten kan in een
OK letterlijk levensgevaarlijk zijn.
Volgens Rietdijk proberen veel bedrijven – en dus ook OK’s – op een
verkeerde manier gedragsverandering te bewerkstelligen. ‘Zeggen
dat er iets moet veranderen heeft geen nut. Het zou zelfs contra-
productief kunnen uitpakken. Mensen worden erop voorbereid dat
een verandering zich aandient en kunnen hun hakken in het zand
gaan zetten.’
Veel effectiever is het om gewenst of ongewenst ge-
drag direct te belonen respectievelijk ‘bestraffen’.
Onder belonen valt het waarderen van specifiek ge-
drag. Een financiële beloning werkt volgens Rietdijk
minder goed dan een niet-financiële beloning. On-
der belonen valt ook het onmiddellijk stoppen met
het afdwingen van bepaald gedrag. Onder straffen
valt het negeren van de persoon die het berispelijke
gedrag tentoonspreidt en het nadrukkelijk en expli-
ciet benoemen van het foute gedrag. Al deze maatre-
gelen schaart Rietdijk onder ‘directe consequenties’.
DUURZAME OPLOSSINGHet toepassen van deze ‘directe consequenties’ moet
wel met beleid gebeuren. Wanneer je een collega be-
loont zal deze volgens Rietdijk maximaal gaan pres-
teren. Straffen zorgt er ook voor dat de medewerker
het gewenste gedrag laat zien, maar dit zal slechts
het minimaal noodzakelijke zijn. Alleen een be-
lonende bedrijfscultuur zou een duurzame
oplossing zijn voor een goede werksfeer.
Rietdijk: ‘In minder dan 1 procent van de
gevallen gaat het goed. Wanneer getracht
wordt een positieve cultuurverandering
te bewerkstelligen, dan wordt in slechts
20 procent van de gevallen ingezet op de
“directe consequenties”. In slechts 20 pro-
cent van die gevallen wordt beloond, en
van dat belonen is slechts 20 procent niet-
YOUNG PROFESSIONALS
Uitreiking ‘Werken op de OK’
LVO-bestuurslid Hennie Mulder reikt op het congres het boekje Plastische chirurgie uit. Het is het negende in de reeks ‘Werken op de OK’, een uitgave van de LVO en uitgeverij Y-Publicaties. Alle aan-wezige vakcoördinatoren plastische chirurgie verschijnen op het podium en nemen een exemplaar in ontvangst.
LVO Congres
OKO0116.indd 15OKO0116.indd 15 3/14/16 9:57 AM3/14/16 9:57 AM
16 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016
monetair. En 20 procent van 20 procent van 20 procent is minder
dan 1 procent.’
Volgens Rietdijk zouden OK’s direct kunnen beginnen met belonen.
‘Waar zijn checklists voor? Die moeten niet gebruikt worden om te
straffen maar om verbeteringen te vieren!’
YOUNG PROFESSIONAL AWARDNa de plas-/koffie-/theepauze beginnen de parallelsessies: een presen-
tatie over transgenderchirurgie en een over 3D-prints van hartjes in de
Azure-theaterzaal. In de Schouwburgzaal staat de Young Professional
Award centraal. Deze prijs wordt uitgereikt voor afstudeeronderzoek
dat volgens de jury (de commissie Onderwijs) het meest bijdraagt aan
de professionalisering van het beroep. Daarnaast moet het onderzoek
leiden tot kwaliteitsverbetering en bovendien van hbo-niveau zijn.
Uit de negen inzendingen van dit jaar zijn drie onderzoeken ge-
nomineerd. De onderzoekers bespreken hun onderzoek in presen-
taties van dertig minuten.
SLAAP NIET TE LANG UITLisanne van Dijk trapt af. Ze werkt als derdejaars leerling-operatie-
assistent in het Westfriesgasthuis in Hoorn. In haar onderzoek be-
schrijft ze wat de gevolgen zijn van de bereikbaarheidsdiensten op
het bioritme. In haar presentatie behandelt ze uitgebreid de effec-
ten van slaap op ons lichamelijk en geestelijk welbevinden. De eer-
ste uren van de slaap zijn het belangrijkst. Die worden ook wel de
kernslaap genoemd. Als die kernslaap verstoord wordt is het lastig
om de dag daarna normaal te functioneren. Lisanne geeft tips om
ondanks wisselende diensten zo veel mogelijk je dag-nachtritme
vast te kunnen houden: slaap niet langer dan anderhalf uur uit en
maak gebruik van korte powernaps.
VERBORGEN GEBREKENRosita de Herder, operatieassistent bij het VUmc, is de tweede ge-
gadigde voor de award. Ze heeft onderzocht hoe OK’s zich kunnen
‘Waar dienen checklists voor? Die moeten niet worden gebruikt om te straffen maar om verbeteringen te vieren!’
Young Professional Award: de genomineerden
• Lisanne van Dijk, Westfriesgasthuis. Zij bestu-deerde de invloed van bereikbaarheidsdiensten op het bioritme en mogelijkheden om daarmee om te gaan.
• Rosita de Herder, VUmc. Zij ontwikkelde een stra-tegische aanpak voor kwetsbare ouderen op de OK.
• Julia van den Heuvel, CMH, en Jacqueline van Beek, UMC Utrecht. Zij deden onderzoek naar (om-gaan met) fysieke belasting door röntgenschorten.
Op de tweede congresdag spraken onder anderen (vlnr): Arie van Vugt,
François van Dielen (hier met dagafsluiter Marc Lammers), Marck Haerkens
en Oscar van Waes.
OKO0116.indd 16OKO0116.indd 16 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 17
voorbereiden op de steeds groter wordende groep van kwetsbare
ouderen. Dit zijn klinische patiënten van 70 jaar en ouder met een
verhoogd risico op voornamelijk fysiek functieverlies. OK’s zouden
extra rekening moeten houden met dit type patiënt.
Als voorbeeld neemt Rosita haar oma: een ogenschijnlijk gezonde
vrouw van 85 jaar oud. Toch kunnen er bij haar, net als bij veel
andere kwetsbare ouderen, vanwege de hoge leeftijd veel complica-
ties ontstaan, waarmee OK’s volgens Rosita onvoldoende rekening
houden. In de preoperatieve fase kunnen er tijdens de transfer bed-
OK fracturen ontstaan. Bloedingen en embolie zijn risico’s tijdens
de perioperatieve fase, net als decubitus bij lange operaties. In de
postoperatieve fase moet gewaakt worden voor nierinsufficiëntie
en een delirium.
Aangezien 60 procent van de patiënten op de OK ouder is dan zes-
tig, pleit Rosita de Herder voor een strategische aanpak. Ze heeft
een besluitschema gemaakt waarin alle comorbiditeiten zijn mee-
genomen. Dit schema zal snel worden geïmplementeerd in haar
eigen OK in het VUmc en waarschijnlijk ook op andere OK’s.
DE ZWAARSTE SCHOUDERTot slot bespreken Julia van den Heuvel (CMH) en Jacqueline van
Beek (UMC Utrecht) hun onderzoek naar fysieke belasting door
röntgenschorten. Zij onderzochten in welke mate nek- en rugklach-
ten voorkomen bij operatieassistenten die deze schorten dragen
en wat medewerkers zélf kunnen doen om deze klachten terug te
dringen. Uit hun onderzoek blijkt dat een aanzienlijk deel van de
operatieassistenten last heeft van een pijnlijke rug. Enkelen daar-
van melden zich ziek en een klein gedeelte moet zelfs behandeld
worden door de specialist.
Niet zelden staan operatieassistenten meer dan vier uur aaneen-
gesloten met een röntgenschort om. Hoewel statijdverkorting ab-
soluut is aan te bevelen, is het niet altijd mogelijk om afgelost te
worden. De onderzoekers pleiten daarom ook voor andere, kleine
maatregelen. Zoals: draag nooit een te grote jas; iedere extra kilo
Congresdag 2: van traumachirurgie tot veiligheid in de zorgOp de tweede congresdag kwam er een keur van andere sprekers en onderwerpen voorbij. Onder dagvoorzitter-schap van François van Dielen, bariatrisch chirurg bij het Máxima Medisch Centrum Veldhoven, waren er plenaire voordrachten van Arie van Vugt, traumachirurg bij Me-disch Spectrum Twente Enschede (over traumaopvang bij kinderen en jonge volwassenen); van plastisch chirurgen Khoe en Tempelman en transplantatiechirurg Haveman van het UMCG (over gecombineerde dunnedarm- en buikwandtransplantatie); en van Marck Haerkens, chi-rurg-vlieger en directeur van Wings of Care (over veilig-heid in de zorg vanuit een hybride perspectief). Verder waren er diverse parallelsessies, onder meer van trauma-chirurg Van Waes van het Erasmus MC Rotterdam (over poli-trauma - Damage Control Surgery) en van orthope-disch chirurg Janssen van het Máxima Medisch Centrum Veldhoven (over sporttrauma voorste kruisband knie).Marc Lammers, voormalig bondscoach van het Neder-lands dameshockeyteam, sloot de tweede dag af. Achteraf tweette hij: ‘Dit zijn de twee dagen per jaar waar je bij moet zijn. Wat een gave middag bij de @LVO Nederland. Een heel theater vol met operatieassistenten! Operatie-kamers in de flow. Thanks!’Het hele programma van het LVO Congres 2016 kun je terugvinden op www.lvo.nl.
LVO Congres
OKO0116.indd 17OKO0116.indd 17 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
18 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016
kan over een lange periode staan veel scha-
de aanrichten. OK’s zouden moeten zorgen
voor een duidelijk zichtbare maatvoering.
Een jas is lichter dan de rokje-schortcom-
binatie. Het is wel erg belangrijk dat er
een goede heupgordel bij de jas wordt ge-
dragen, zodat het gewicht wordt verdeeld.
Er zijn enkele vragen in het publiek. Dag-
voorzitter Tom Pereboom gooit een Catch-
box de zaal in: een microfoon die zich
schuilhoudt in een feloranje kubus van
zacht knuffelmateriaal. Al crowdsurfend
komt hij op de plaats van bestemming, on-
derwijl enkele hoofden rakend. Een goede
manier om iedereen bij de les te houden. De vragensteller wil graag
weten of er gewerkt is met een controlegroep van operatieassisten-
ten die lang staan maar geen röntgenschorten dragen, zodat vast te
stellen is in hoeverre de nek- en rugklachten zijn veroorzaakt door
de schorten. De onderzoekers geven aan dat dit nog niet het geval
is, maar dat er bij vervolgonderzoek zeker sprake zal zijn van een
nulmeting.
DE WINNAARAan het eind van de dag zal blijken dat Lisanne van Dijk, met haar
onderzoek naar het bioritme, wordt gekozen tot winnaar van de
Young Professional Award. De jury prijst haar persoonlijke aanpak:
ze gaf haar mailadres voor verdere vragen en deelde een folder over
het bioritme uit.
Lunch! De relatiegeschenken van de LVO
vinden gretig aftrek: een in bedrijfskleding
gestoken badeend, compleet met schort,
muts en mondkapje.
WEG VAN DE OKNa de lunch vinden er gelijktijdig drie
presentaties plaats. In de Schouwburgzaal
vertellen operatieassistenten en physician
assistants Marjan Aldenzee en Loes Biele-
veld over carrièremogelijkheden buiten de
OK om. Samen zetten zij Venocare op, een
particuliere instelling voor spataderzorg.
Een dergelijke privékliniek beginnen heeft
voor- en nadelen. De physician assistant is
nog niet volledig BIG-geregistreerd, en zorg-
verzekeraars vergoeden de behandeling
niet. Bovendien komen alle administratieve
taken terecht op je eigen schouders. Daar
Tijdens het LVO Congres konden de bezoekers informatie opdoen
en nieuwe producten testen op de bijbehorende informatiemarkt.
OKO0116.indd 18OKO0116.indd 18 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
staat tegenover dat je je eigen planning kunt maken en ruim de
tijd hebt voor de patiënt. Bovendien ben je makkelijk benaderbaar.
Ook Miangele Lancle vertelt over carrièremogelijkheden als opera-
tieassistent. Ze schetst hoe zij van operatieassistent patholoog in het
UMC Utrecht is geworden. Via de ZIG, de Zij-instroom Geneeskunde
Groningen, kon zij beginnen aan een verkort vierjarig studietraject.
Deze ZIG is specifiek voor studenten die affiniteit hebben met de ge-
zondheidszorg en de stap willen maken naar de studie geneeskunde.
De studenten volgen een premasterprogramma van een jaar en be-
ginnen dan aan de masteropleiding (laatste drie jaar) van de studie
geneeskunde. Lacle vertelt dat het programma weliswaar zij-instroom
heet, maar dat het wel haar volledige aandacht en toewijding vergde.
Haar werk als operatieassistent moest ze neerleggen tijdens de studie.
CORRECTE OVERDRACHTIn een naastgelegen zaal spreekt William Verbakel, directeur van
instructiewebsite LiveOperatie.nl. Hij werpt een aantal vragen op,
zoals: hoe ziet een optimale operatie eruit? En: hoe ziet het beroep
van operatieassistent er in de toekomst uit? Volgens Verbakel is het
efficiënt en noodzakelijk om kennis meer te bundelen en digitaal
over te brengen. Hij houdt een warm pleidooi voor zijn eigen site,
waarop een groot aantal operaties te bekijken is, gebundeld per
specialisme. LiveOperatie.nl en de LVO hebben een deal gesloten,
en alle 2200 LVO-leden krijgen een jaar gratis lidmaatschap. Het
LVO-nieuwsbericht op pagina 9 gaat hier verder op in.
Een van de laatste presentaties van de eerste dag wordt gegeven
door operatieassistenten Angelique Dirksen en Doran van Gastel.
Zij houden een pleidooi voor een correcte overdracht op de OK. In
hun artikel op pagina 27 en verder kun je daar alles over lezen.
Einde van de eerste dag van het dertigste LVO Congres. Een mooi
moment om terug te kijken op de behaalde resultaten, maar zeker
ook om een licht te laten schijnen op de toekomst. De toekomst van
het beroep en de mogelijkheden om een andere weg in te slaan. ■
De Brother TD-2130N thermische labelprinters z n speciaal ontworpen voor medische professionals en bieden de mogel kheid om vanuit het geheugen stand-alone een grote verscheidenheid aan labels te printen. Deze veelz dige en volledig mobiele modellen kunnen worden ingezet op elke gewenste plek of in elke situatie, waardoor deze b uitstek geschikt z n voor het labelen van injectiespuiten en spuitpompen voor de OK en anesthesie afdeling.
Stand-alone printoplossing
www.brother.nl
Professionele labels op maat
Met één druk op de knop
LABELS PRINTEN
www.eurosteriel-medical.nl
voor OK en anesthesie
De labelprinters worden geleverd met professionele labelontwerp software waarmee op maat injectie-doseringslabels ontworpen kunnen worden, die later naar het geheugen van de printer worden overgedragen. Nieuwe labels of eventuele w zigingen z n snel en exibel door te voeren. Met ondersteuning van de meeste barcode protocollen z n deze labelprinters tevens zeer geschikt voor diverse andere labeltoepassing binnen de medische sector.
OKO0116.indd 19OKO0116.indd 19 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
20 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016
Tekst: Karin Firing en
Raymond Rombout,
adviseurs Kwaliteit &
Veiligheid, Maasstad
Ziekenhuis, Rotterdam
Foto: Shutterstock
Richtlijnen, procedures, checklists en protocollen: ze zijn noodzakelijk om vermijdbare schade in het operatieve
proces te voorkomen. Maar niet voldoende voor structurele gedragsverandering. Daarom houden zorginstellingen in de
regio Rijnmond audits op elkaars operatieafdeling.
Dat Nederlandse ziekenhuizen vei-
liger moeten opereren staat vast.
Uit verschillende metingen blijkt
dat patiënten nog steeds vermijdbare scha-
de ondervinden in het operatieve proces.
De Inspectie voor de Gezondheidszorg
duidt het operatieproces niet voor niets
aan als een permanent aandachtsgebied.1
Wetenschappelijke verenigingen en be-
roepsverenigingen zoals de LVO hebben
richtlijnen ontwikkeld die vermijdbare
schade moeten voorkomen. Na behoorlijke
inspanningen laten ziekenhuisorganisa-
ties en professionals een initiële verbete-
ring zien.2 Er blijft echter aandacht nodig
om te komen tot structurele gedragsver-
andering.
Veranderen is dus noodzakelijk, maar hoe?
De zorginstellingen in de regio Rijnmond,
verenigd in de SRZ (Samenwerkende Rijn-
mond Ziekenhuizen), hebben de handen in-
eengeslagen op zoek naar een leerklimaat
om de gewenste resultaten te boeken.
Een van de activiteiten van het SRZ-samen-
werkingsverband is een jaarlijkse audit
op de operatieafdeling. Patiëntveiligheid
is hier het belangrijkste thema. De orga-
nisaties spiegelen zich aan nationaal en
internationaal geaccepteerde normen en
richtlijnen én aan elkaar. Voorheen heette
de audit ‘friendly audit’. De laatste twee
edities kregen echter de naam ‘regio-OK-
audit’, mede om het serieuze karakter van
het spiegelmoment te onderstrepen.
In het kader van de regio-OK-audit bevragen de ziekenhuizen el-
kaar op tien thema’s:
• identificatie van patiënten,
• communicatie tussen zorgverleners,
• medicatiegebruik,
• identificatie van operatielocatie,
• stopmoment IVa: pre-time-out,
• antibioticaprofylaxe,
• stopmoment IV: time-out,
• stopmoment V: sign-out,
• tellen van operatiemateriaal,
• preventie van ziekenhuisinfecties.
TELL ME, SHOW MEDe regio-OK-audit biedt de instellingen de mogelijkheid zich te
spiegelen aan afspraken, normen en eisen. Alleen degene die in de
spiegel kijkt kan beoordelen of hij of zij tevreden is met het spie-
gelbeeld en kan iets aan dit spiegelbeeld veranderen. De instellin-
gen scoren daarom zichzelf. In beide edities van de regio-OK-audit
waren slechts twee manieren van scoren toegestaan: ‘goed’ en
‘niet goed’. Handen wassen doe je immers niet een beetje, maar
goed of niet.
Bij de auditbezoeken gebruiken de auditors de tracermethodiek.
Ze lopen de route na die een patiënt op de afdeling of in het zie-
kenhuis aflegt of afgelegd heeft. Hierbij houden ze de zorghan-
delingen tegen het licht van de kwaliteitsstandaarden. De metho-
diek hanteert het principe ‘tell me show me’: vertel mij hoe je het
doet en laat mij dat vervolgens zien. Het toetsen van documenten
is op dat moment niet van belang. De auditors kennen de stan-
daarden en van tevoren of achteraf kan de praktijk aan de theorie
getoetst worden. Uiteindelijk achterhalen zij met observaties en
vraaggesprekken hoe het met de kwaliteit en patiëntveiligheid op
de afdeling gesteld is. Het gaat nadrukkelijk om een steekproef en
niet om het persoonlijk functioneren van medewerkers.
ZORGINSTELLINGEN HOUDEN ELKAAR EEN SPIEGEL VOOR
REGIONALE OK-AUDITS VOOR MEER PATIËNTVEILIGHEID
OKO0116.indd 20OKO0116.indd 20 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 21
Deze audit onderstreept opnieuw hoe belangrijk een goede werk-
cultuur is voor de continue verbetering van veiligheid en kwali-
teit. De beschikbaarheid en ontwikkeling van richtlijnen, proce-
dures, checklists en protocollen is een noodzakelijke, maar geen
voldoende voorwaarde.
Veiligheidsbewustzijn gaat over het willen en kunnen leren van
zaken die wel of helaas niet goed gaan. Een blik in de spiegel laat
het vertoonde gedrag zien. Feedback geven en elkaar aanspreken
op dit gedrag is de norm om gezamenlijk op zoek te gaan naar
mogelijke verbeteringen en zo vermijdbare fouten te voorkomen.
De spiegel van de regioaudit maakt dit mogelijk, waarbij het vei-
lige klimaat in de SRZ-regio ervoor zorgt dat ziekenhuizen van el-
kaar leren, elkaar feedback geven en elkaar zo nodig corrigeren.
Deze kritisch positieve waardering ervaren collega’s in de regio
als een stimulans om te blijven werken aan de gewenste (regiona-
le) optimalisering.
ZELF EEN AUDIT UITVOEREN Een audit als deze kan iedere operatieafdeling op elk moment
zelf uitvoeren. Leerzamer is het om samen met een collega-
operatieafdeling aan de slag te gaan, zodat je elkaar een spiegel
kunt voorhouden. Nog mooier is het om dit in regioverband te
doen. Hiervoor stellen wij graag onze documentatie ter beschik-
king. ■
BRONNEN1. Inspectie voor de Gezondheidszorg (2014). Veiligheidsbewustzijn in het
operatief proces, ook na een calamiteit in teveel ziekenhuizen nog niet
voldoende, te downloaden via www.igz.nl.
2. Inspectie voor de Gezondheidszorg (2013). Operatief proces beter gestruc-
tureerd, scherpere handhaving op achterblijvende uitvoering blijkt nood-
zakelijk, te downloaden via www.igz.nl.
AANDACHTSPUNTENIn 2014 zetten de resultaten van de regioaudit de deelnemende
ziekenhuizen behoorlijk aan het denken; er waren bij de opera-
tieafdelingen enkele zwakke punten blootgelegd. De ziekenhui-
zen namen naar aanleiding van het auditrapport direct maat-
regelen. Daarvan deden zij verslag aan de collega-ziekenhuizen
tijdens een bespreking van de auditresultaten.
In de regioaudit van 2015 kregen de drie stopmomenten – pre-
time-out, time-out en sign-out – extra aandacht. Deze drie the-
ma’s scoorden goed tot zeer goed. Van de in totaal tien thema’s
toonden twee thema’s een spiegelbeeld waarmee de instellingen
nog niet tevreden waren. Dit zijn twee thema’s die ook in de
eerdere regioaudit niet goed scoorden: medicatiegebruik en het
voorkomen van ziekenhuisinfecties.
Dubbelcheck medicatie Op het thema ‘medicatiegebruik’ was de score niet goed om-
dat de medicatiedubbelcheck ontbrak. De dubbelcheck van de
medicijnbereiding was wel in orde, maar de dubbelcheck voor-
afgaand aan het toedienen niet. De dubbelcheck van medicatie
voorafgaand aan de toediening is een bekend probleem. Bijna
alle operatiekamers in Nederland worstelen hiermee. De anes-
thesiemedewerker, die alleen op de operatiekamer staat, heeft
geen bekwame collega in de buurt om de dubbelcheck mee uit te
voeren. Een collega naar de operatiekamer laten komen geeft een
deurbeweging, met negatieve gevolgen voor de luchtbeheersing.
Vaak speelt ook tijdsdruk een rol.
Infectiepreventie De scores bij het voorkómen van ziekenhuisinfecties zijn te her-
leiden tot gedrag en aanspreekgedrag van collega’s onderling.
OK-medewerkers kunnen deze scores verbeteren door elkaar aan
te spreken op een los mondmasker, het dragen van een horloge,
piekende haren of een onbedekte baard.
veiligheid
OKO0116.indd 21OKO0116.indd 21 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
Leiden is leuker volgens anesthesiemedewerker Nick Vink.
“ Ik verwachtte dat ik er veel zou leren en blijven leren. Die ver-wachting komt elke dag uit. Door de top referente zorg die wij onze patiënten bieden, maak je regel-matig iets nieuws mee. Hartchirur-gie, neuro chirurgie, transplantaties en trauma’s zijn de specialiteiten van onze OK. Naast mijn werk als anesthesiemedewerker ben ik ook lid van het reanimatieteam van het ziekenhuis. Wat Leiden echt leuker
innovatief ziekenhuis is. Er komen hier artsen uit allerlei landen over de vloer, om kennis op te doen en uit te wisselen. Nieuwe technieken bijvoorbeeld. Daar sta je dan met
tot leven in de praktijk. We werken in een jong, leergierig team. Er is ruimte voor nieuwe ideeën, het is gezellig en we leren van elkaar.
“ Ik leer elke dag door de topreferente zorg
-
www.leidenisleuker.nl
OKO0116.indd 22OKO0116.indd 22 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 23
Emoties op de OK
PAUL MEIJSENOperatieassistent
Docent operatieve zorg en technieken
Ik wil met jullie drie geanonimiseerde ervaringen van studenten tijdens de oriën-
tatiestage delen.
‘Tijdens de carotisoperatie was de sfeer gespannen. Het verliep niet zoals gepland en
het bloedverlies was groot. Toen we de patiënt terug in bed legden vroeg de chirurg
ons een drukverband aan te leggen om de hals van de patiënt. Iedereen begon een
beetje te lachen want we dachten dat hij een grapje maakte. Maar hij meende het
serieus en werd echt boos. Mijn begeleidster sprak de chirurg aan, omdat je nooit een
drukverband om een hals mag aanleggen. Op dat moment ontplofte hij en werkte
haar de OK uit. De rest van het team koos er maar voor om toe te zien hoe hij de
patiënt verbond. De patiënt ging naar de recovery maar was binnen twintig minuten
weer terug op de OK wegens zuurstofgebrek. Na het verwijderen van het drukver-
band knapte de patiënt gelukkig weer op. De volgende dag zagen we de chirurg op
de gang. Hij liep op ons af en we dachten dat hij zijn excuses kwam aanbieden. In
plaats daarvan zij hij tegen mijn begeleidster: “Ik had een drukverband om jouw nek
moeten aanleggen” en liep weg. Er is een gesprek geweest met het hoofd OK erbij,
maar echt uitgesproken is het nog steeds niet. Hij kijkt nog steeds boos naar ons en
zegt helemaal niks.’
DEMENTE MEVROUW‘We gingen een demente mevrouw opereren. Het beeld van dat magere vrouwtje,
helemaal ineengekrompen in bed met de dekens stevig tussen haar handen geklemd,
met grote ogen die bang waren voor wat er ging gebeuren, zal ik niet snel meer ver-
geten. Ik vond het heel erg om te zien dat ze de saturatiemeter steeds van haar vinger
haalde omdat ze er bang van was en gewoon niet besefte wat er ging gebeuren. Ik zal
me nog lang herinneren dat we haar met vier mensen moesten vasthouden om haar
in bed met een kapje onder narcose te brengen, hoe bang ze op dat moment was en
hoe ik daar stond met die dunne beentjes in mijn handen.’
STERIEL STAAN‘Mijn laatste en misschien ook wel leukste moment van de stage vond ik zelf steriel
te mogen staan. Als je het anderen ziet doen lijkt het eenvoudig, maar als je er een-
maal zelf voor staat valt het vies tegen. Het had ook gekund dat ik het helemaal niet
leuk had gevonden om mesjes en schaartjes aan te geven of om een piemeltje vast
te houden bij een circumcisie. Gelukkig is dat bij mij niet het geval en vond ik het
superleuk.’
column
Het Liliane Fonds helpt haar met protheses en revalidatie. Helpt u mee? Lilianefonds.nl
Op eigen benen staan. Daar tekent
zij voor.
OKO0116.indd 23OKO0116.indd 23 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
Ik heb het mooiste en leukste beroep
van de hele wereld.
Soms is mijn werk stom, langdradig
en saai.
Soms is mijn werk grappig, snel en mooi.
Ik ben wel eens gebeten, ik word wel eens
geknepen en in m’n gezicht gehijgd.
Ik word aangekeken met ogen vol angst,
nervositeit en onzekerheid, maar nader-
hand is er een lach of een traan van op-
luchting.
Ik sta regelmatig in een plas bloed, word
er zelfs mee ondergespetterd, maar ik
werk dan ook niet bij de bakker.
Ik ben erbij, vaak bij nacht en ontij, als er een nieuwe wereldburger
geboren wordt, maar help ook die oude dame die in het weekend
met haar rollator gevallen is en haar heup heeft gebroken, of dat
kleine kleutertje dat uit het klimrek viel tijdens het speelkwartier.
Ik ben operatieassistent.
WIST IK VEELToen ik bijna 23 jaar geleden solliciteerde naar een plek als leer-
ling-operatieassistent was ik totaal onwetend. Ik was zelf toen al
vijf keer aan m’n lepe brandwondenhandje geopereerd, maar toen
was ik nog echt jong en altijd onder algehele narcose. Op tv had ik
wel eens een operatie gezien en dat leek me toen wel interessant
en leuk, maar wat het werk echt inhield was toen voor mij, en is
nog steeds voor buitenstaanders, niet altijd duidelijk. Alles gebeurt
achter gesloten deuren.
Pas als je zelf een keer geopereerd bent onder spinale of lokale an-
esthesie, dan kun je een keer zien hoe het er achter die gesloten
deuren aan toe gaat. Maar dan nog ...
Ik was net klaar met m’n havo en had een halfjaar hbo geprobeerd,
maar was al snel afgehaakt door de droge, taaie kost. Ik moest iets
doen waarbij ik bezig kon zijn en niet stil hoefde te zitten. Daarbij
was ik al uit huis en moest er toch een inkomen zijn om de huur te
betalen. Deze baan beloofde al het bovenstaande.
Tijdens mijn sollicitatie zat ik tegenover drie vrouwen (operatie-
assistenten) en een man (arts). Wat leek mij nou zo leuk aan het
beroep operatieassistent vroegen zij. Naïef antwoordde ik dat het
mij zo leuk leek om met artsen samen te werken. Ik werd heel hard
uitgelachen, zelfs door de arts. Wist ik veel. Ik wist eigenlijk niet
eens precies wat het beroep inhield ...
Ik liep naar buiten met het gevoel dat ik die baan wel op m’n buik
kon schrijven. Wat een moeizaam gesprek was dat. Gelukkig werd
ik een week later gebeld dat ik mocht beginnen.
Tekst: Esther Aikens,
operatieassistent,
Flevoziekenhuis
Foto’s: Shutterstock
24 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016
DAT EILAND ACHTER DIE
GESLOTEN DEUREN
Waarom is operatieassistent zo’n leuk beroep? Esther Aikens vertelde over de aantrekkingskracht van ‘dat eiland achter die gesloten deuren’ op OKblog.nl. Haar bijdrage werd fanatiek gedeeld op Facebook. Herkenbaar dus?
OKO0116.indd 24OKO0116.indd 24 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 25
praktijk
Mijn eerste dag was gelijk een pittige. Ik stond op de plek waar ik
nu, 23 jaar later, dagelijks sta: orthopedie. De ingreep die we deden
was op z’n zachtst gezegd bruut. Iets wat ik in de 23 jaar die volg-
den nooit meer heb gezien. Ik zal jullie de details besparen.
Hoewel voor de patiënt invaliderend doch levensreddend, was het
voor mij de bevestiging dat ik goed zat. Ik kan niet zo goed uitleg-
gen waarom, maar het heeft en had iets magisch. Iets stoers, iets
knutselachtigs en uitdagends.
HAAR OP DE TANDENTijdens mijn opleiding heb ik vaak te horen gekregen dat ik het
niet zou redden. Qua cijfers was alles dik oké, maar ik was geen
typische operatieassistent. Te weinig assertief, niet hard genoeg, te
weinig direct, niet genoeg haar op m’n tanden. Ze zouden over me
heen lopen.
Er zit nog steeds een kern van waarheid in. Ik ben en blijf conflict-
vermijdend, maar ik laat niet meer over me heen lopen. Dat leer je
achter die deuren wel. Je kweekt er als het ware haar op je tanden.
Je vraagt je wellicht af waarom. Waarom zijn operatieassistenten
zo bot en direct? Hoogstwaarschijnlijk heeft het met meerdere
zaken te maken. Zoals cultuur: bijna alleen maar vrouwen, die
notoir hard zijn tegenover elkaar. Je staande weten te houden
tegenover hiërarchisch hoger geplaatsten. Maar ook de aard van
het werk. Het bewaken van steriliteit terwijl mensen willen mee-
kijken. Die staan liever ín de wond dan er dichtbij. Eén klein dui-
delijk blafje is voldoende om pottenkijkers op gepaste afstand te
houden. Als je het vriendelijk vraagt, dan duurt het vaak maar
kort en ben je binnen no-time terug bij af. Niet dat je niet mee
mag kijken, maar net te dichtbij, in mijn perifere zicht, is uiter-
mate irritant en leidt enorm af. Ik ben meer bezig met het contro-
leren van de afstand tot het steriele veld dan met opereren. En dat
is wat ik hoor te doen.
Wij operatieassistenten blaffen bijna allemaal, maar we bijten niet.
Wat is er nou zo leuk dan? Mijn baan is dynamisch. Ik zit nooit lang
stil. De ene ingreep sta ik naast of tegenover de chirurg aan de ope-
ratietafel en opereer ik mee, de volgende ingreep geef ik aan wat
hij nodig heeft om mee te opereren (de kunst is het aan te geven
voor hij erom heeft moeten vragen), en daarna ben ik de schakel
tussen steriel en onsteriel. Wij operatieassistenten zorgen ervoor
dat alle benodigde instrumenten en implantaten aanwezig zijn,
dat de patiënt op de juiste tafel ligt, dat er hulpstukken aanwezig
zijn als een patiënt op de zij moet en dat alle apparatuur werkend
en aanwezig is.
Daarbij komt dat bijna niet één ingreep helemaal hetzelfde is.
Het werk is actief en vraagt inzicht en interactie. Omdat we veel
verschillende ingrepen op een dag doen, het team en de benodigd-
heden elke keer anders zijn – en daardoor ook de sfeer – blijft het
uitdagend en interessant. Eigenlijk verveel ik me haast nooit.
Ach, ik zou liegen als ik zou zeggen dat er nooit dagen zijn die ik
liever zou overslaan. Zo’n dag met duizend in een dozijn ingrepen
als de flow er niet in zit, en dat je een weinig inspirerend team
hebt. Natuurlijk zijn die er ook, maar eigenlijk maar zeer weinig.
Over het algemeen vermaak ik me wel.
GETATOEËERD VOGELTJEEen aantal jaren geleden zijn wij in ons redelijk kleine ziekenhuis
afgestapt van het allround blijven als operatieassistent. Tot dan toe
deed iedereen alles. Van lensvervanging bij oogheelkunde en oor-
buisjes plaatsen bij KNO tot het plaatsen van totale heupprotheses
en grote darmresecties. Het was gewoonweg niet meer haalbaar om
alles up-to-date te houden met alle veranderingen in operatietech-
niek. Daarbij komen er steeds nieuwere en inventievere apparaten
en instrumenten. Overal met evenveel knowhow aan tafel staan was
gewoonweg niet meer haalbaar. We mochten kiezen wat we wilden
doen. Ik heb uiteindelijk gekozen voor wat ik het allerleukste vond,
de orthopedie, en daarom ga ik met plezier naar m’n werk.
Wij zuigen bij de punt en zoeken pieletjes tussen de benen van de dokter door om een slang aan te zetten
OKO0116.indd 25OKO0116.indd 25 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
Vandaag de dag is mijn werk daardoor bijna
altijd fysiek inspannend en snel, maar dat
is dus ook mijn eigen keus.
Omdat er in een ziekenhuis geld verdiend
moet worden is de druk hoog om zo snel
mogelijk zo veel mogelijk productie te
draaien. Het is de kunst om dat te doen zon-
der het menselijke aspect uit het oog te ver-
liezen. De patiënt moet het allerbelangrijk-
ste zijn. Met aandacht en vriendelijkheid
worden benaderd en worden behandeld
alsof hij of zij je eigen familie is. Dat maakt
het uitdagend en leuk.
Het contact met patiënten is als operatieas-
sistent kort, maar mensen zijn heel kwets-
baar, zo liggend in een bed aan ons overge-
leverd, en daardoor heel puur. De stoere,
blowende, volgetatoeëerde jongeman die
normaal straffe, onverstaanbare straattaal
bezigt is bij ons een timide vogeltje. Dat
is wel bijzonder. Op de afdeling zet die de
boel op stelten en heeft de verpleging er de
handen vol aan, maar bij ons geen onver-
togen woord ...
Veel mensen denken dat wij de hele dag serieus bezig zijn. Dat zijn
we ook zeker wat betreft de uitvoering van het werk. We werken
heel protocollair en hebben strikte richtlijnen. We vragen wel zes
keer wat je naam en geboortedatum zijn, waarvoor je komt en aan
welke kant we gaan opereren. We vullen stapels papieren in, plak-
ken duizenden stickers met patiëntgegevens op die papieren, vul-
len tientallen keren per dag een digitaal tijdenregistratiesysteem in
en tellen talloze gazen en instrumenten keer op keer. Onze nagels
zijn kortgeknipt en absoluut ongelakt. We dragen geen sieraden en
hebben een blauw pak aan met strakke manchetten om polsen en
enkels. Ons haar zit verstopt onder een muts en tijdens het opere-
ren dragen we een masker over neus en mond.
Maar dat weerhoudt ons er niet van om een hoop te lachen en slap te
ouwehoeren op een dag. De dubbelzinnige opmerkingen zijn vaak
niet van de lucht. De manier waarop wij met elkaar communiceren
moet volledig in die context gezien worden. Elders zou men dat wer-
kelijk niet met goed fatsoen kunnen maken. Wij zuigen bij de punt,
trekken zo nodig harder en zoeken pieletjes tussen de benen van de
dokter door om een slang aan te zetten. Verder bespreken we alles
tijdens het opereren. Van het debacle van Volkswagen tot wat we die
avond gaan eten en wanneer we waar op vakantie gaan. Dat alles
terwijl wij zorgen voor uw prachtige nieuwe heup of knie.
CAPABEL TEAMZo terugdenkend aan dat moeizame sollicitatiegesprek van onge-
veer 23 jaar geleden denk ik toch dat ik bij mijn uitspraak blijf.
Ik kan nu wel zeggen dat ik het inderdaad heel leuk vind om met
artsen samen te werken. Niet met allemaal en zeker niet specifiek
met artsen, maar het werken in een team is prettig. Je vult elkaar
aan en maakt het geheel daardoor beter. Zonder die arts hebben
wij geen werk, maar achter elke goede chirurg staat een capabel
en goed ingewerkt team van operatieassistenten, anesthesiemede-
werkers, logistiek medewerkers en verkoeververpleegkundigen. Ik
vind het nog steeds gewoon leuk en stoer om daar deel van uit te
maken. Daar op dat eiland achter die gesloten deuren. ■
Wij operatieassistenten blaffen bijna allemaal, maar we bijten niet
26 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016
OKO0116.indd 26OKO0116.indd 26 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 27
overdracht
Tekst: Angelique Dirks, operatie-
assistent, Zuyderland Medisch
Centrum, Sittard-Geleen; Doran
van Gastel, operatieassistent,
Máxima Medisch Centrum,
Veldhoven/Eindhoven
Foto: Shutterstock
Een checklist helpt om de overdracht tussen
operatieassistenten gestructureerd uit te
voeren. Sinds kort hanteert de Inspectie voor de
Gezondheidszorg (IGZ) hiervoor ook specifieke
criteria. Deze zijn mede- ontwikkeld door twee (voormalige) leerling-
operatieassistenten.
Ineffectieve communicatie tussen zorg-
verleners is een van de meest geciteerde
oorzaken van incidenten in de gezond-
heidszorg. Onvoldoende gegevens over de
te verlenen zorg of onduidelijkheid over af-
spraken tussen zorgverleners vergroten de
kans op onjuiste handelingen en vormen een
risico voor de patiëntveiligheid. Onnodige
risico’s voor de patiënt kunnen leiden tot
kleine incidenten en uiteindelijk tot een ver-
mijdbare medische misser. Uniformiteit in
de zorgverlening is gewenst om incidenten in
de gezondheidszorg te vermijden. In het Am-
sterdamse BovenIJ ziekenhuis en in het Zuy-
derland Medisch Centrum in Sittard-Geleen
bestond een grote diversiteit aan werkwijzen
tijdens overdrachtsmomenten tussen ope-
ratieassistenten. Hierdoor kon de kwaliteit
van zorg tijdens deze overdrachtsmomenten
mogelijk onvoldoende worden gewaarborgd.
Daarom ontwikkelden Doran van Gastel en
Angelique Dirks – destijds leerling-operatie-
assistent aan de VUmc Amstel Academie res-
pectievelijk Zuyd Hogeschool en werkzaam
in de genoemde ziekenhuizen – een checklist
voor de overdracht tussen operatieassisten-
ten tijdens het aflossen van de omloop en
tijdens de definitieve aflos van de instrumen-
terende operatieassistent. Doran van Gastel
verwerkte de criteria in een adviesrapport en
Angelique Dirks implementeerde ze op het
operatiekamercomplex van het Zuyderland
Medisch Centrum. De overdrachtscriteria
worden sinds 18 februari 2016 ook als lan-
delijke norm gehanteerd door de Inspectie
voor de Gezondheidszorg.
OUDE KADERS IGZHet gebruik van een checklist is een essentiële
voorwaarde om verantwoorde zorg te kunnen
leveren. In verschillende onderzoeken wordt
onderbouwd dat een checklist het aantal
chirurgische complicaties en de mortaliteit
vermindert. Een checklist met uniforme over-
drachtscriteria op de OK wordt dan ook aanbe-
volen door de Inspectie voor de Gezondheids-
zorg (IGZ). Tot nog toe bood de IGZ slechts rui-
me kaders voor een dergelijke checklist. Iedere
instelling mocht hier op eigen wijze invulling
aan geven. Landelijk of lokaal ontwikkelde,
gevalideerde formats of de WHO-surgical safety
checklist konden als voorbeeld dienen.
OVERDRACHTSCRITERIA Doran van Gastel en Angelique Dirks onder-
zochten met een literatuurstudie waaraan
een gestandaardiseerde overdrachtsprocedu-
re zou moeten voldoen. Hieruit bleek dat
tijdens een overdracht in elk geval de volgen-
de aspecten aan de orde moeten komen: pa-
tiëntenidentificatie, te opereren zijde, soort
ingreep, benodigde materialen en telling
van het operatiemateriaal. Daarnaast onder-
zochten zij hoe verschillende ziekenhuizen
in Nederland de overdracht hebben gestan-
daardiseerd en welke overdrachtscriteria hun
operatieassistenten belangrijk vinden om te
benoemen tijdens de overdracht. Deze laatste
gegevens zijn gebruikt bij de implementatie
om gedragsverandering te bevorderen.
De geselecteerde overdrachtscriteria zijn
uiteindelijk opgesteld aan de hand van aan-
bevelingen door de IGZ, de LVO, de World
Health Organization-surgical safety checklist en
best practices in verschillende Nederlandse
ziekenhuizen. Dit leidde tot de volgende over-
drachtscriteria: ‘naam en geboortedatum
patiënt’, ‘soort ingreep en te opereren zijde’,
‘fase en verloop van de ingreep’, ‘aanwezig-
heid van allergieën’ en ‘nog te verwerken
administratie’. Bij het laatst genoemde criteri-
um kan men denken aan (digitale) registratie
van het team, de materialen en de telartike-
len. Aanvullend is ervoor gekozen om enkele
OVERDRACHTSCHECKLIST OPERATIEASSISTENTEN
NU NORM IGZ
OKO0116.indd 27OKO0116.indd 27 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
28 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016
overdrachtscriteria apart te benoemen onder de kop ‘indien van toe-
passing’. Het betreft details over ‘gegeven telartikelen tijdens aflos’,
‘benodigde materialen/implantaten’, ‘niet standaard apparatuur’,
‘PA en kweek’ (ontvangen en administratie), ‘(spoel)vloeistoffen’ en
‘bloedleegte(tijd)/bloedverlies’.
INZICHT IN DISCREPANTIEDe checklist met overdrachtscriteria werd opgehangen op het
operatiekamercomplex van het Zuyderland Medisch Centrum: op
de operatiekamers zelf én bij de telefoons op het complex. Zo kon
de checklist gebruikt worden tijdens zowel een face-to-face- als
een telefonische overdracht.
Voorafgaand aan de introductie van de checklist was voor alle ope-
ratieassistenten een klinische les over de checklist verzorgd. Daarin
werd ook aandacht besteed aan gedragsverandering. Angelique Dirks
had met een enquête in kaart gebracht wat de operatieassistenten be-
langrijk vinden om over te dragen. Deze gegevens legde zij in de les
naast de resultaten van observaties die ze had gedaan. De discrepantie
tussen het feitelijke en het gewenste gedrag van de operatieassisten-
ten maakte de noodzaak van een nieuwe overdrachtswijze duidelijk.
EFFECTIVITEITNa de invoering van de checklist werd het effect ervan onderzocht.
Per criterium werd bijgehouden in welk percentage van de over-
drachten het werd benoemd. Hiervoor werden opnieuw observa-
ties uitgevoerd. Het bleek dat er meer overdrachtscriteria werden
overgedragen dan voor de implementatie, zoals te zien is in de
grafiek rechtsonder. De overdrachtscriteria ‘benodigde materia-
len/implantaten’ en ‘bloedleegte(tijd)/bloedverlies’ werden niet ge-
analyseerd. Deze overdrachtscriteria waren in de meeste gevallen
niet van toepassing tijdens de situaties waarin de overdracht werd
Kaartjes als handig hulpmiddel
Nicole Dreessen, bestuurslid beroepsbelangen LVO: ‘Aan-gezien in het toetsingskader van de IGZ staat vermeld dat een overdracht gestructu-reerd dient plaats te vinden heeft de LVO het initiatief genomen om hierin een standpunt in te nemen. Aan welke voorwaarden dient een overdracht indien nodig te voldoen? Daarna heeft de LVO de Vereniging Veilige Curatieve Zorg (VVCZ) benaderd om kaartjes te ont-wikkelen die als hulpmiddel bij een gestructureerde overdacht kunnen worden gebruikt. De VVCZ is een onafhankelijke non-profitorganisatie die Nederlandse ziekenhuizen helpt om hun patiëntveiligheid te vergro-ten. De vereniging biedt de leden kennis, scans, handi-ge tools en de mogelijkheid tot uitwisseling van kennis en ervaring. Op de kaartjes staan de items vermeld die bij een gestructureerde overdracht aan bod moeten komen. Deze kaartjes zijn uitgedeeld aan de deelne-mers van het laatste LVO Congres (zie ook pagina 14 en verder). Tijdens het congres kaartte IGZ-inspecteur Ed Schoemaker dit initiatief van de LVO kort aan en hij gaf tevens aan dat de IGZ dit als veldnorm zal meenemen in het toetsingskader.’
o
p
‘b
‘P
‘b
ID
o
d
deen overdracht gestructu
OKO0116.indd 28OKO0116.indd 28 3/14/16 9:58 AM3/14/16 9:58 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 29
geobserveerd. De verkregen data zijn daardoor gebaseerd op te
weinig overdrachten, waardoor de resultaten als onbetrouwbaar
moeten worden beschouwd.
AFLOSPROTOCOLNaast overdrachtscriteria verdienen in het kader van infectiepre-
ventie ook gedrags- en disciplinemaatregelen rondom de aflos aan-
dacht. Daarom ontwikkelde Angelique Dirks in het Zuyderland
Medisch Centrum ook een aflosprotocol. Centraal hierin stonden
afstemming van het aflosmoment (rekening houdend met de duur
van de ingreep) en bewustwording van onnodig deurengebruik. De
aflosmomenten dienen zo veel mogelijk te worden beperkt, maar
indien nodig adviseert het protocol afstemming van het aflos-
moment met de anesthesiemedewerker en een telefonische over-
dracht, zodat onnodig deurengebruik wordt voorkomen. Kortom,
een goede aflossing van de wacht blijft altijd van kracht! ■
BRONNEN• Landelijke Vereniging van Operatieassistenten (2009). Richtlijn onbe-
doeld achterblijven operatiemateriaal, te downloaden via old.cbo.nl.
• Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie & Nederlandse Vereniging
voor Heelkunde (2011). Richtlijn het peroperatieve traject, te downloaden
via www.anesthesiologie.nl.
• Wal, G. van der (2008). Standaardisatie onmisbaar voor risicoverminde-
ring in operatief proces, te downloaden via www.igz.nl.
• Werkgroep Infectie Preventie (2011). WIP-richtlijn postoperatieve wondin-
fecties, te downloaden via www.rivm.nl.
• Werkgroep Infectie Preventie (2014). WIP-richtlijn luchtbehandeling in
operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse 1, www.rivm.nl .
• World Health Organization (2009). WHO guidelines for safe surgery 2009,
te downloaden via www.ncbi.nlm.nih.gov.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
100
Voor invoering van de checklijst N=37
Na invoering van de checklijst N=22
Percentage overgedragen criteria voor en na invoering van de checklist.
Het LangeLand Ziekenhuis is een basis ziekenhuis voor Zoetermeer en omgeving met 24 uur acute zorg.
Voor de afdeling OK (5 operatiekamers, recovery en holding) zijn wij op zoek naar een enthousiaste:
Inlichtingen over deze functie worden gegeven door de heer J. Hagenaar (Zorgmanager OK complex) telefoonnummer 079-3464302. Eerst een dag(deel) meelopen behoort tot de mogelijkheden! Of kijk op www.langeland.nl.
ANESTHESIE MEDEWERKER 24-36 uur
Voor baby’tjes in Afrika betekent een waterhoofd vaak een doodvonnis ...
VOOR KINDERENMET EEN HANDICAP
Draag bij aan een eerlijke start voor ieder kind! Geef via child-help.nl
Uw steun en een operatie redden levens.
OKO0116.indd 29OKO0116.indd 29 3/14/16 9:59 AM3/14/16 9:59 AM
OKO0116.indd 30OKO0116.indd 30 3/14/16 9:59 AM3/14/16 9:59 AM
NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 31
onder operatieassistenten
In de rubriek Onder Operatieassistenten deelt een collega-operatieassistent iets per-soonlijks over zijn of haar werk en vak. Een ontboezeming, anek-dote, overpeinzing, ervaring. Al-les mag, de vorm maakt niet uit. In deze aflevering Gerianne van der Rijdt, operatieassistent bij ziekenhuis Bernhoven in Uden. Ze draagt het stokje over aan Bianca Bexkens, werkzaam in het St. Anna Ziekenhuis in Geldrop.
HET ROER GAAT OM!Als tiener wist ik het zeker: ik wilde operatieassistent worden. De combinatie
van zorg, teamwork, actie en bloed sprak mij erg aan. Na een omweg kwam ik
uiteindelijk op 21-jarige leeftijd op die OK terecht. Hoewel ik puur op gevoel
voor het vak gekozen had, bleek het mij ook echt op het lijf geschreven. Bijna
twee decennia later voer ik mijn werk nog steeds met veel passie uit. Vooral
het begeleiden van leerlingen vind ik een afwisselende en uitdagende taak,
waarvoor ik ook zelf zo allround mogelijk probeer te blijven.
De laatste jaren begon er toch wat onrust te komen: ik wilde meer uitdaging,
maar hoe? Binnen het OK-complex lagen er voor mij geen nieuwe mogelijkhe-
den, en wat kun je nu verder met een diploma operatieassistent? Zomaar een
andere studie gaan volgen, terwijl je drie opgroeiende kinderen hebt, vond
ik ook vrij rigoureus.
ZORGPAAREen halfjaar geleden kwam er iets op mijn pad, en op dat van
mijn man. In onze woonplaats wordt een appartementencom-
plex gebouwd waar een groep mensen met een lichte verstan-
delijke beperking komt te wonen. Ik had in de lokale krant een
advertentie zien staan waarin de stichting op zoek was naar
een zorgondernemer die de totale zorg op zich zou nemen.
En daar kwam mijn andere passie om de hoek kijken. Al voor-
dat ik de OK op kwam werkte ik om het weekend op zaterdag-
middagen als vrijwilliger met mensen met een verstandelijke
beperking. Ondanks studie, samenwonen en kinderen krijgen
heb ik deze ‘baan’ steeds aangehouden. Ik roep zelfs al lange
tijd dat ik graag een zorgboerderij zou willen runnen. Na een
paar weken twijfelen namen we de stap en gingen we als aspi-
rant-zorgpaar aan de slag met ondernemingsplan, onderzoe-
ken, psychologische tests, assessment en studie. Met als resul-
taat dat we nu officieel als zorgpaar aan de slag gaan!
DUBBEL GEVOELDeze droom houdt ook in dat ik mijn baan moet opzeggen.
Dat is nooit de intentie geweest van mijn behoefte ‘iets erbij
te doen’. Nooit meer steriel staan, nooit meer uit bed gebeld worden voor
een spoed-OK, nooit meer overuren maken waardoor je in vakanties vaak vrij
kunt zijn, nooit meer als team voor een gezellige dag zorgen en daarbij na-
tuurlijk ook kwalitatieve goede zorg leveren!
Gelukkig moet het complex nog gebouwd worden en zal ik nog ruim ander-
half jaar op de OK rondlopen. Langzaamaan zal het misschien wennen dat ik
de OK ga verlaten, maar dat zal wel met een dubbel gevoel zijn.
Of we helemaal kunnen overzien waaraan we gaan beginnen? Ik weet zeker
van niet. Maar zeventien jaar geleden ben ik ook puur op gevoel op de OK te-
rechtgekomen, en dat heeft me heel mooie herinneringen en levenslessen ge-
bracht. Sommige kansen krijg je maar één keer, en deze sprong ga ik wagen …
Lieve oud- en huidige collega’s uit Bernhoven: bedankt voor alle leerzame momenten, en
vooral voor de gezellige jaren!
OKO0116.indd 31OKO0116.indd 31 3/14/16 9:59 AM3/14/16 9:59 AM
Hoogwaardigheid in moderne cementeringstechniek
De snelle en eenvoudige weg naar optimaal botcement
Bewezen PALACOS® R+G ready-to-mix voor standaard primaire gewrichtsvervangende ingrepen
Veilige en contactvrije hantering van de cementbestanddelen
Tijdsbesparend mengen
PA
LACOS ®
PALACOS ®
DE G
OU
DEN STANDAARD
www.heraeus-medical.com
1505_4335_AZ_PALACOS_Produkt_OK_Operationeel_215x285_NL.indd 1 06.05.15 10:40OKO0116.indd 32OKO0116.indd 32 3/14/16 9:59 AM3/14/16 9:59 AM