Oncologische revalidatie

Psycho-educatie

Titia Dergent - Klinisch psycholoog ZNA Middelheim

Wie ben ik?

Definitiespecifieke, persoonlijke informatieverstrekking

informatief + emotiegericht

individueel of in groep

Doeleen zo optimaal mogelijke aanpassing aan de gevolgen van ziekte en behandeling

Attitudeinformatie geven zonder belerend te zijn

in een relatie van overleg: patiënt als actieve ‘student’

nadruk ligt op de krachtige en competente kanten van de patiënt, met respect voor zijn kwetsbare kanten en onvermogen

bijwerkingen van behandelingen

omgaan met vermoeidheid

praten met kinderen

stresshantering

coping

rouw

revalidatie

…

Als mensen een probleem ervaren stellen ze zich 3 vragen:

Wat heb ik?

Hoe kom ik er aan?

Wat kan ik er aan doen?

3 stappen

1. Voorlichting over de medische situatie, de daaruit voortvloeiende stressoren en de veelvoorkomende aanpassingsreacties van patiënten en naasten in algemene zin

“Veel patiënten in een vergelijkbare situatie vertellen …”

2. Exploratie en validatie van de aanpassingsreacties van de patiënt en diens naasten, en de knelpunten daarin

“ … Hoe is dat voor u?”

3. Positieve bekrachtiging van adequate aanpassingsreacties Exploratie van mogelijkheden tot versterken van de veerkracht van de patiënt en zijn naasten

“Wat sterk dat het u lukt om er op die manier mee om te gaan.”

“Wat zou u kunnen helpen om hier beter mee om te gaan?”

2. Oncologische revalidatie

Overlevingskansen stijgen

Kanker wordt meer en meer een chronische ziekte

Vaak ‘restklachten’ (vermoeidheid, concentratieverlies, angst, neerslachtigheid, …)

Kwaliteit van leven daalt, dagelijks functioneren verminderd (fysiek, psychisch, sociaal)

leren het leven opnieuw vorm te geven en de

gevolgen van kanker verminderen of beheersbaar maken

Geneeskunde: behandeling van ziekten

Revalidatie: behandeling van gevolgen

Vormen van revalidatie:

Individueel

In groep

Fysiek

Psychologisch

Fysiek en psychologisch luik

Doel revalidatie

optimaliseren levenskwaliteit

verminderen van de beperkingen

in curatieve en palliatieve setting

Onco revalidatie in ZNA

Jan Palfijn

bewegingsprogramma

Stuivenberg

In balans

Middelheim

Onco actief

Herstel en balans

Onco actief

bewegingsprogramma

zowel in de curatieve als palliatieve fase

na of tijdens behandeling

geen vaste groep

1 of 2 uur sport per week: aquagym / cardiofitness

mogelijkheid tot individuele begeleiding op vraag

Herstel en balans

oncologische revalidatie in curatieve fase

fysiek luik + psycho-educatief luik

naar Nederlands voorbeeld (IKC 1996)

12 weken

vaste groep

2004: opleiding bij ‘Stichting Herstel & Balans’

jaarlijkse licentie

Inclusiecriteria:

+ 18 jaar

Primaire behandeling afgerond, ziektevrij

Geen ernstige (psycho-)pathologie

Bereid tot volledig engagement

Verwijzingsbrief van arts

Discrepantie tussen huidig en optimaal functioneren

Exclusiecriteria:

Lichamelijke risico’s door ziekte of ernstige co-morbiditeit

Ernstige psychopathologie

Beperkingen van behandeling of medicatie

Indicatie voor individuele of meer intensieve behandeling

Sport

4 uur per week

aquagym, cardiofitness, groepssport

in groep, gedifferentieerde aanpak

2/3 van het programma

Psycho-educatieve sessies

1/3 van het programma

Individueel intakegesprek (motivatie, verwachtingen, inclusie/exclusie)

8 sessies van 2 uurKennismaking

Voeding

Stresshantering

Intimiteit en seksualiteit na kanker

Wellness

Mindfulness

Sociale aspecten

Afronding

Werkvormen

Psycho-educatie

Groepsgesprek

Oefeningen

Resultaten Herstel en Balans

kwaliteit van leven verbetert

beter sociaal functioneren

beter kunnen opnemen van activiteiten in werk, huis en vrije tijd

bewegingsangst daalt

vermoeidheid daalt

effecten zijn blijvend op langere termijn (mits onderhouden van een actieve levensstijl)

2004 – 2015

2004: ‘testgroep’

22 groepen

417 deelnemers

2 keer per jaar

Klinische ervaring

Continue bijsturing nav kwalitatieve evaluatie bij laatste sessie

Hoge therapietrouw, lage drop out rate

Individuele intake: tijdrovend maar belonend

Motivatie voor psycho-educatie is wisselend, verwachtingen zijn vaak zeer verschillend

Niet vergelijkbaar met een therapeutische groep

Exclusie valt moeilijk …

Herval tijdens deelname weegt door …

Groepsproces speelt zich af buiten de sessies

Evenwichtsoefening in multi-disciplinair werken

Zoektocht naar rol, plaats en taak van de psycholoog in het geheel

Blijvende uitdaging: mensen motiveren tot deelname!