Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met...
Transcript of Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met...
![Page 1: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/1.jpg)
Omgaan met gedragsproblemen bij
dementie
ABC’s methode
Docentenhandleiding voor
mbo-zorg onderwijs en bijscholing
Contact:
Connie Klingeman
Hogeschool Rotterdam
Omgaan met probleemgedrag bij mensen met dementie
![Page 2: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/2.jpg)
Voorbeelden van gedragsproblemen
• Depressie, angst, apathie
• Agitatie, agressie, ontremming, rusteloosheid, roepen
• Wanen en hallucinaties
![Page 3: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/3.jpg)
Wat is een gedragsprobleem?
Gedrag of emoties van de persoon met dementie die door de persoon zelf en/of zijn omgeving als moeilijk hanteerbaar worden ervaren
Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie
![Page 4: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/4.jpg)
Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen
• Schade in de hersenen: psychiatrische symptomen
• Coping: hoe iemand omgaat met de ziekte
• Sociale omgeving: hoe anderen omgaan met de persoon met dementie
• Ruimtelijke omgeving: te veel of te weinig prikkels
• Onvervulde behoeften
• Niet onderkende lichamelijke ziekten (bijvoorbeeld blaasontsteking)
![Page 5: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/5.jpg)
Stress en coping
• Gedragsproblemen zijn een manier om de stress die veroorzaakt wordt door de dementie te verminderen
• Bijvoorbeeld je terugtrekken, geen initiatief meer nemen, anderen beschuldigen, negatief zijn over alles
![Page 6: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/6.jpg)
Sociale omgeving
• Gedragsproblemen worden veroorzaakt door de manier waarop anderen met de persoon met dementie omgaan
• Persoonsondermijnende omgangsstrategieën veroorzaken gedragsproblemen
• Bijvoorbeeld gevoelens ontkennen, iemand negeren, kleinerend toespreken, alles uit handen nemen
Bron: Kitwood T. Dementia reconsidered: the person comes first. Buckingham: Open University Press, 1997.
![Page 7: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/7.jpg)
Ruimtelijke omgeving
Gedragsproblemen als gevolg van te veel of te weinig prikkels in de omgeving:
•Te veel prikkels: geluid, mensen, drukke inrichting, te veel op tafel, onoverzichtelijk maken onrustig en angstig
•Te weinig prikkels: geen activiteiten, ziekenhuisachtige omgeving maken apathisch
Bron: Progressively Lowered Stress Treshold Model, Hall, 1994
![Page 8: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/8.jpg)
Omgevingsoorzaken van agitatie
• Fel licht
• Plotselinge bewegingen
• Harde of storende geluiden
• Pijnlijke of verstorende handelingen
• Deuren die op slot zijn
• Vage schaduwen
Sheet 5.5
![Page 9: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/9.jpg)
Onvervulde behoeften
Gedragsprobleem is een uiting van een onvervulde behoefte
![Page 10: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/10.jpg)
Onvervulde behoeften
• Zich onveilig, niet vertrouwd voelen (veiligheid)
• Negatieve zelfwaardering (pos. zelfw)
• Zich alleen voelen (verbondenheid)
• Regie kwijt zijn (autonomie)
• Zich hulpeloos voelen (afhankelijkheid)
• Zich vervelen (iets om handen hebben)
• Zich een nummer voelen (identiteit)
Bron: De Lange, 2005
![Page 11: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/11.jpg)
Oorzaken van gedragsproblemen bij dementie
• Lichamelijke ziekte
• Hersenbeschadiging
• Copingstrategie
• Verkeerde omgangsstrategie
• Te veel of te weinig prikkels in de omgeving
• Onvervulde behoeften
![Page 12: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/12.jpg)
Omgaan met gedragsproblemen
Stap 1 Observeren van het gedrag
Stap 2 Analyse van het probleemgedrag maken volgens ABC methode
Stap 3 Teambespreking (met familie)
Stap 4 Alternatieve benaderingswijzen verzinnen en uitproberen
Stap 5 Evaluatie
![Page 13: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/13.jpg)
ABC-methode
A Activiteit/gedrag
B Beweger, wat eraan vooraf gaat(intern: binnenin de bewoner, extern: in de omgeving)
C Consequenties, gevolgen die het gedrag in stand houden
S Samen bespreken
Bron: Teun Hamer, 2007
![Page 14: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/14.jpg)
Een voorbeeld
Scharrelen en verzamelen
![Page 15: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/15.jpg)
Stap 1 Observeren
Een mevrouw loopt in het verpleeghuis de hele dag voorwerpen te verzamelen van de verzorgenden, uit de keuken of van andere bewoners.
Ze stopt ze in haar tasje of brengt ze naar haar kamer of legt ze weer ergens neer.
![Page 16: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/16.jpg)
Stap 2 Analyse
Actie
• Rondlopen en verzamelen
BeWegers
• Intern: ernstige dementie, jong, behoefte aan beweging en
dingen pakken
• Veel losliggende voorwerpen op de afdeling
Consequenties
• Dingen vinden en vast houden (+)
• Personeel pakt dingen weer af (-)
• Toename onrust (-)
![Page 17: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/17.jpg)
Stap 3 Samen erover praten
• Mevrouw heeft een (innerlijke) behoefte om rond te lopen en te verzamelen
• Dat is op zich een ‘normale’ behoefte
• De behoefte verhinderen helpt niet
• Afpakken maakt haar boos
• Uitleggen begrijpt ze niet
• Als de onrust toeneemt: ook nog valgevaar
![Page 18: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/18.jpg)
Stap 4 Veranderen
Nieuwe Actie
• Rondlopen en verzamelen zonder overlast voor anderen
Nieuwe BeWegers
• Voorwerpen buiten haar bereik houden
• Zorgen voor aantrekkelijke voorwerpen die zij wel mag verzamelen Mandjes in de gangen over de railing hangen met doosjes, knuffels en dergelijke
![Page 19: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/19.jpg)
Veranderen (vervolg)
Nieuwe Consequenties
• Meenemen van spulletjes geeft prettig gevoel(+)
• Contact maken door aanraken, glimlachen, enz.
• Niet afpakken maar omruilen
![Page 20: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/20.jpg)
Stap 5 Evalueren
• Mevrouw vindt het verzamelen van de nieuwe voorwerpen prettig
• ‘s Avonds verzamelen de verzorgenden de voorwerpen en doen ze terug in de mandjes
![Page 21: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/21.jpg)
Casus Roepen
Voortdurend roepen zonder rekening te houden met de omgeving
![Page 22: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/22.jpg)
Roepen: Kenmerken van de persoon
• Meestal begin of midden niveau dementie
• Vaak immobiel en
• Niet in staat zelf in actie te komen
• Vaak zorgafhankelijkheid
• Steunzoekend afhankelijk gedrag
![Page 23: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/23.jpg)
Roepen: observatie
• Herhalen roepen: bv help, help of zuster, zuster
• Uiting van emotie
• Vaak gericht op iemand
• Kan gepaard gaan met aanklampen, achterna lopen en claimen
• Kan vorm hebben van in zichzelf praten, babbelen, zingen of bidden
![Page 24: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/24.jpg)
Veel voorkomende Interne Bewegers bij roepen
• depressieve stemming
• pijn of ongemak
• desoriëntatie
• wanen en hallucinaties
• angst en spanning
• eenzaamheid
• verveling
• slecht zien / doofheid
• zoeken van emotionele geborgenheid
• gewend zijn aan veel aandacht
![Page 25: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/25.jpg)
Veel voorkomende Externe Bewegers
• personeel dat langs loopt; personeel in een zitje
• lawaai
• gebrek aan zinvolle prikkels en bezigheden
• weglopen terwijl je bezig bent; weggaan zonder afscheid
• andere bewoners die geholpen worden
• negeren van belangrijke persoonlijke gewoontes
• onpersoonlijke omgeving
• alleen achter blijven
• nachtelijke duisternis
• verwarrende omgeving.
![Page 26: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/26.jpg)
Consequenties die vaak niet helpen bij roepen
• standjes geven
• vragen op te houden
• negatieve reacties van andere bewoners
• genegeerd worden
• sederende medicatie
• apart zetten
![Page 27: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/27.jpg)
Positieve interventies bij roepen
• Normaliseren: bv bidden ondersteunen met een rozenkrans
• Time-out voor verzorgende
• Medicatie afstemmen op oorzaak (bijvoorbeeld depressie)
• Zinvolle activiteiten organiseren en dagbestedingprogramma
• Wandelen; lichaamsbeweging
• Muziek luisteren en maken, liedjes zingen
• Eenvoudige karweitjes
• Voorlezen
![Page 28: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/28.jpg)
Vervolg positieve interventies bij roepen
• Simpress (gesimuleerde aanwezigheid);
• Eén op één contact
• Fixatie vermijden
• Omgeving persoonlijk en herkenbaar houden of maken
• Geduld hebben
• Ingaan op achterliggende behoefte
![Page 29: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/29.jpg)
• Casus verzet bij de verzorging
![Page 30: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/30.jpg)
Afweer en verzet bij de verzorging
Kenmerken van het gedrag
• Schreeuwen, wegduwen, slaan, krabben, spugen, stijf of slap houden, schelden.
Kenmerken van de persoon
• Meestal gevorderde dementie.
![Page 31: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/31.jpg)
Interne bewegers
Veel voorkomende interne BeWegers
•pijn
•angst
•onbegrip voor de situatie
•schaamte
•behoefte eigenwaarde te behouden
•onveilig gevoel
![Page 32: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/32.jpg)
Externe bewegers
• Starten met een zorgsituatie zonder eerst oogcontact te maken en aan te raken
• Haast• Koude, blootliggen, ontbloot worden• Onrustige omgeving (fel licht, in en uitlopen, open deuren,
pratende verzorgers, oproepsysteem)• Onpersoonlijke zorg• Op iemand inpraten met harde stem • Te hoge eisen stellen, proberen iets nieuws te leren terwijl dat
niet meer kan
![Page 33: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/33.jpg)
Consequenties die vaak niet helpen bij verzet
• Snel doorwerken
• Hardhandig vastpakken of vasthouden
• Als maar blijven proberen
• Stoppen met aanraken en doorgaan met directief praten
• Verbaal corrigeren
![Page 34: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/34.jpg)
Consequenties die vaak niet helpen bij verzet
• snel doorwerken
• hardhandig vastpakken of vasthouden
• als maar blijven proberen
• stoppen met aanraken en doorgaan met directief praten
• verbaal corrigeren
![Page 35: Omgaan met probleemgedrag bij Omgaan met mensen met ......Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen ... nemen, anderen beschuldigen,](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062417/61351c77dfd10f4dd73c2989/html5/thumbnails/35.jpg)
Positieve interventies bij verzet
• Rustige benadering, alle stress vermijden, tijd nemen• Oogcontact zoeken • Afleider-werker systeem gebruiken • Pijnbestrijding• Snoezelen: zachte muziek, aromatherapie, strelen • Warme handdoeken, lichaam bedekt laten • Zoeken naar voorkeursverzorging • Time-out nemen en later terug komen • Achterwege laten van overbodige zorg• Verplaatsen zorgtijdstip• Handelingen vereenvoudigen, verzorgend wassen• Afleidende prettige prikkels geven