2 10 8

kpss

ÖABT

Öncebiz sorduk

50 Soruda

SORU31

GüncellenmişYeni

Baskı

OKULÖNCESİ

ÖĞRETMENLİĞİALAN BİLGİSİ

ALAN EĞİTİMİ

KOMİSYON

ÖABT Okul Öncesi Öğretmenliği Konu Anlatımlı

ISBN 978-605-318-946-6

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayım ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

3. Baskı: 2018, Ankara

Yayın-Proje/Redaksiyon: Ümit Dilaver

Dizgi-Grafik Tasarım: Aydın Dağlı

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Koza Yayın Dağıtım A.Ş.Cevat Dündar Cad. No. 139

Ostim/ANKARATel : 0312 385 91 91

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 12385Mail: ctp@kozamatbaa.net

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: pegem@pegem.netİnternet: www.pegem.net

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

Bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Okul Öncesi Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinmeniz ve geliş-tirmeniz sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuzluk etmek için hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başu-cu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, özgün soru ve detaylı çözümlü cevap anahtarıyla pekiştirilmiştir.

Yoğun bir araştırma ve çalışma süreci ile hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüşlerinizi ve öne-rilerinizi bizimle pegem@pegem.net aracılığı ile paylaşabilirsiniz.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerinde katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar.

Pegem Akademi

ÖABT OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER

ÖABT OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve okul öncesi öğretmen adaylarının alan bilgisi (Okul Öncesi Eğitime Giriş, İnsan Anatomisi ve Fizyolojisi, Psikoloji, Anne-Çocuk Sağlığı ve İlk Yardım, Anne-Çocuk Beslenmesi, Erken Çocukluk Döneminde Gelişim, Yaratıcılık ve Geliştirilmesi, Çocukta Oyun Gelişimi, Çocuk Edebiyatı, Çocuk Ruh Sağlığı, Drama, Özel Öğretim Yöntemleri II, Anne-Baba Eğitimi, İlköğretime Hazırlık ve İlköğretim Programları) ile alan eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.

Öğretmenlik Alan Bilgisi testinde çıkan sorular, Okul Öncesi Öğretmenliği lisans programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki alan-soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı

Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40

a) Okul Öncesi Eğitime Giriş

b) İnsan Anatomisi ve Fizyolojisi

c) Psikoloji

d) Anne-Çocuk Sağlığı ve İlk Yardım

e) Anne-Çocuk Beslenmesi

f) Erken Çocukluk Döneminde Gelişim

g) Yaratıcılık ve Geliştirilmesi

h) Çocukta Oyun Gelişimi

i) Çocuk Edebiyatı

j) Çocuk Ruh Sağlığı

k) Drama

l) Özel Öğretim Yöntemleri II

m) Anne-Baba Eğitimi

n) İlköğretime Hazırlık ve İlköğretim Programları

% 6

% 2

% 2

% 4

% 2

% 12

% 6

% 4

% 4

% 8

% 4

% 14

% 6

% 6

3

1

1

2

1

6

3

2

2

4

2

7

3

3

Alan Eğitimi Testi % 20 41-50

Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2016 - 2017 ÖABT Okul Öncesi Öğretmenliği Sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

ALAN BİLGİSİ

1. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ EĞİTİME GİRİŞ

Okul Öncesi Eğitim.......................................................................................................................................................5

Okul Öncesi Eğitimin Tanımı ....................................................................................................................................5

Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları.........................................................................................................................5

Okul Öncesi Eğitimin Amaçları .................................................................................................................................6

Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri .........................................................................................................................6

Okul Öncesi Eğitimin Önemi.....................................................................................................................................7

Türkiye’de Okul Öncesi Eğitimin Gelişimi .................................................................................................................7

Cumhuriyet Öncesi Dönemde Okul Öncesi Eğitim ...................................................................................................7

Cumhuriyet Dönemi'nde Okul Öncesi Eğitim ...........................................................................................................8

Dünyada Okul Öncesi Eğitimin Gelişimi ....................................................................................................................8

Comenius (1592-1670) .............................................................................................................................................8

John Locke (1632-1704)...........................................................................................................................................8

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) .....................................................................................................................8

Johann Pestalozzi (1746-1827) ................................................................................................................................8

Friedrich Froebel (1782-1852) ..................................................................................................................................9

Maria Montessori (1870-1952) .................................................................................................................................9

Okul Öncesi Çocuğun İhtiyaçları ................................................................................................................................9

Ülkemizde Uygulanan Okul Öncesi Eğitim Programları ...........................................................................................9

Okul Öncesinde Farklı Yaklaşımlar ...........................................................................................................................11

Bank Street Yaklaşımı ............................................................................................................................................ 11

High Scope Yaklaşımı ............................................................................................................................................ 11

Head Start Programı............................................................................................................................................... 11

Waldorf Yaklaşımı ...................................................................................................................................................12

Reggio Emilia Yaklaşımı .........................................................................................................................................12

Montessori Yaklaşımı .............................................................................................................................................13

Proje Yaklaşımı .......................................................................................................................................................13

Türkiye'de Okul Öncesi Kurumları ............................................................................................................................13

Okul Öncesi Eğitim Ortamları....................................................................................................................................14

Temel Çevresel Nitelikler ........................................................................................................................................14

Sınıf Ortamının Düzenlenmesi ...............................................................................................................................15

İç ve Dış Mekânlarda Güvenliğin Planlanması .......................................................................................................15

Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Öğretmenler ve Personel.................................................................................15

vi

Öğretmen................................................................................................................................................................15

Okul Öncesinde Yönetici ........................................................................................................................................16

Okul Öncesi Kurumlarda Görevli Diğer Personel ...................................................................................................17

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................18

Çözümler .....................................................................................................................................................................21

Cevaplı Test .................................................................................................................................................................23

2. BÖLÜM: İNSAN ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ

Anatomiye Giriş ..........................................................................................................................................................29

Canlıların Ortak Özellikleri ......................................................................................................................................29

Vücut Bölgeleri .......................................................................................................................................................29

Vücut Boşlukları......................................................................................................................................................29

Vücudumuzdaki Temel Birimler ................................................................................................................................30

Karbonhidratlar .......................................................................................................................................................30

Lipitler .....................................................................................................................................................................31

Proteinler ................................................................................................................................................................31

Enzimler..................................................................................................................................................................31

Vitaminler ................................................................................................................................................................31

Nükleik Asitler .........................................................................................................................................................31

Hücre ......................................................................................................................................................................32

Destek ve Hareket Sistemi .........................................................................................................................................39

İnsanda Destek ve Hareket ....................................................................................................................................39

Kemik Dokunun Yapısını Etkileyen Faktörler .........................................................................................................40

Kıkırdak Doku ve Çeşitleri ......................................................................................................................................42

Eklemler ve Çeşitleri ...............................................................................................................................................42

Kas Doku ve Çeşitleri .............................................................................................................................................42

İskelet Kasının Kasılma Mekanizması ....................................................................................................................43

Kas Kasılmasının Kimyasal Olarak Açıklanması ....................................................................................................43

Kas-İskelet İlişkisi ...................................................................................................................................................43

Deri...............................................................................................................................................................................44

Sinir Sistemi (Systema Nervosum) ...........................................................................................................................45

Merkezî Sinir Sistemi ..............................................................................................................................................45

Çevresel (Periferik) Sinir Sistemi ...........................................................................................................................48

Duyu Organları (Organa Sensuum; Aesthesiologia) ...............................................................................................49

Endokrin Sistem .........................................................................................................................................................51

Salgı Bezleri ...........................................................................................................................................................51

Dolaşım Sistemi (Kardiovasküler Sistem)................................................................................................................54

vii

Kalp (Kor) ...............................................................................................................................................................54

Kan Damarları ........................................................................................................................................................54

Kan Dolaşımı ..........................................................................................................................................................56

Lenf Dolaşımı .........................................................................................................................................................56

Kan Doku ................................................................................................................................................................57

Solunum Sistemi (Systema Respiratorium) .............................................................................................................58

Soluk Alıp Verme Mekanizması ..............................................................................................................................60

Sindirim Sistemi (Systema Digestorium) .................................................................................................................60

Sindirim Sistemi Organları ......................................................................................................................................60

Sindirime Yardımcı Organlar ..................................................................................................................................61

Besinlerin Sindirimi ................................................................................................................................................62

Sindirilen Besinlerin Emilmesi ................................................................................................................................62

Boşaltım Sistemi (Organa Uropoetica) .....................................................................................................................63

Üreme Sistemi (Organa Genitalia) ............................................................................................................................63

Menstrual Döngü ....................................................................................................................................................64

Menstruasyon Döngüsünün Hormonal Kontrolü.....................................................................................................64

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................66

Çözümler .....................................................................................................................................................................69

Cevaplı Test .................................................................................................................................................................71

3. BÖLÜM: PSİKOLOJİ

Psikoloji .......................................................................................................................................................................77

Psikolojinin Amaçları ................................................................................................................................................77

Psikolojide Ekoller ve Yaklaşımlar ............................................................................................................................77

Psikolojinin Tanımı ..................................................................................................................................................77

Tarihsel Süreç .........................................................................................................................................................77

Yapısalcılık .............................................................................................................................................................77

Fonksiyonalizm (İşlevselcilik) .................................................................................................................................78

Davranışçı Yaklaşım ...............................................................................................................................................78

Psikanalitik Yaklaşım ..............................................................................................................................................78

Gestalt Yaklaşımı ....................................................................................................................................................78

İnsancıl (Hümanistik) Yaklaşım ..............................................................................................................................79

Bilişsel (Kognitif) Yaklaşım .....................................................................................................................................79

Biyolojik Yaklaşım ...................................................................................................................................................79

Psikolojinin Alt Dalları................................................................................................................................................80

Genel Psikoloji ........................................................................................................................................................80

Deneysel Psikoloji ..................................................................................................................................................80

Gelişimsel Psikoloji ................................................................................................................................................80

viii

Fizyolojik Psikoloji...................................................................................................................................................80

Kişilik Psikolojisi......................................................................................................................................................80

Sosyal Psikoloji.......................................................................................................................................................80

Bilişsel Psikoloji ......................................................................................................................................................80

Klinik ve Danışmanlık Psikolojisi ............................................................................................................................80

Okul ve Eğitim Psikolojisi........................................................................................................................................81

Endüstri Psikolojisi..................................................................................................................................................81

Adalet Psikolojisi.....................................................................................................................................................81

Çevre Psikolojisi .....................................................................................................................................................81

Sağlık Psikolojisi .....................................................................................................................................................81

Spor Psikolojisi .......................................................................................................................................................81

Din Psikolojisi .........................................................................................................................................................81

Psikolojide Araştırma Yöntemleri .............................................................................................................................82

Deneysel Yöntemler ...............................................................................................................................................82

İstatistiksel Yöntemler.............................................................................................................................................82

Deney ve Test Dışı Yöntemler ................................................................................................................................83

Araştırma Desenleri ................................................................................................................................................83

Davranışın Biyolojik Temelleri ...................................................................................................................................85

A) Nöronlar .............................................................................................................................................................85

B) Sinir Sistemi .......................................................................................................................................................87

C) Endokrinal (Hormonal) Sistem ...........................................................................................................................89

Duyum ve Algılama ....................................................................................................................................................90

Alıcılar.....................................................................................................................................................................90

Uyarıcı Eşikleri ........................................................................................................................................................90

Duyusal Uyum ........................................................................................................................................................90

Birincil Duyular........................................................................................................................................................91

Fizyolojik Açıdan İşitme ..........................................................................................................................................91

İkincil Duyular .........................................................................................................................................................92

Algı ...............................................................................................................................................................................92

Algı Süreçleri ..........................................................................................................................................................93

Karmaşık Algı Süreçleri ..........................................................................................................................................93

Zekâ Gelişimi ve Kuramları........................................................................................................................................96

Faktöryel Yaklaşım .................................................................................................................................................97

Bileşenler Yaklaşımı ...............................................................................................................................................97

Modern Zekâ Yaklaşımları..........................................................................................................................................98

a) Çoklu Zekâ Teorisi ..............................................................................................................................................98

b) Duygusal Zekâ ...................................................................................................................................................98

Güdülenme (Motivasyon) .........................................................................................................................................101

ix

Kişilik .........................................................................................................................................................................102

Kalıtsal Faktörler...................................................................................................................................................102

Sosyo-Kültürel Faktörler .......................................................................................................................................103

Aile Faktörü ..........................................................................................................................................................103

Kişilik Kuramları .......................................................................................................................................................103

Sigmund Freud ve Psikanalitik Yaklaşım ..............................................................................................................103

Carl Gustav Jung ve Analitik Kuram .....................................................................................................................103

Alfred Adler ve Bireysel Psikoloji Kuramı .............................................................................................................104

Erich Fromm ve Hümanistik Kişilik Kuramı ...........................................................................................................104

Karen Horney ve Bütüncül Kişilik Kuramı .............................................................................................................105

Harry Stack Sullivan’ın Kişilik Teorisi ....................................................................................................................105

Kişiliğin İşleyiş Biçimi ............................................................................................................................................106

Sullivan’ın Gelişim Kuramı....................................................................................................................................107

Gordon Allport ve Personalistik Kuram.................................................................................................................107

Kişilik Gelişim Evreleri ..........................................................................................................................................107

Proprium ...............................................................................................................................................................107

Treyt Kavramı .......................................................................................................................................................107

Hans Jürgen Eysenck ve Faktör Kuramı ..............................................................................................................108

Kretschmer ve Sheldon’un Tipoloji Kuramı ..........................................................................................................108

Beş Faktör Kişilik Kuramı ..................................................................................................................................... 110

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ......................................................................................................... 110

Otizm .............................................................................................................................................................. 112

Öğrenme Güçlükleri........................................................................................................................................ 113

Davranım Bozukluğu ...................................................................................................................................... 114

Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu.............................................................................................................. 115

Tik Bozukluğu ................................................................................................................................................. 115

İletişim Bozuklukları ........................................................................................................................................ 116

Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu.............................................................................................................. 117

Dışa Atım Bozuklukları ................................................................................................................................... 117

Yeme Bozukluğu ............................................................................................................................................. 118

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................120

Çözümler ...................................................................................................................................................................123

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................125

x

4. BÖLÜM: ANNE-ÇOCUK SAĞLIĞI VE İLK YARDIM

Anne - Çocuk Sağlığının Önemi ..............................................................................................................................133

Ülkemizdeki Durum ..............................................................................................................................................134

Kadın Sağlığı .............................................................................................................................................................134Genital Sistem ve Döllenme .................................................................................................................................134

Genital Sistem Fizyolojisi ve Döllenme.................................................................................................................134

Gebelik .................................................................................................................................................................135

Düşükler ...............................................................................................................................................................139

Doğum .......................................................................................................................................................................139Lohusalık (Puerperium) ...........................................................................................................................................140

Emzirme ve Lastasyon .............................................................................................................................................140

Aile Planlaması .........................................................................................................................................................141

Çocuk Sağlığı ............................................................................................................................................................142

Büyüme ve Gelişme .............................................................................................................................................142

Çocukluk Dönemleri .............................................................................................................................................143

Büyüme ve Gelişimi Etkileyen Faktörler ...............................................................................................................143

Büyüme ve Gelişmenin Değerlendirilmesi ............................................................................................................143

0-6 Yaş Arası Çocuklarda Görülen Hastalıklar .....................................................................................................145

Solunum Yolu Enfeksiyonları ................................................................................................................................145

Sindirim Sistemi Hastalıkları .................................................................................................................................146

Çocukluk Çağında Sık Görülen Döküntülü Viral Hastalıklar .................................................................................146

Çocuklarda Bağışıklama.......................................................................................................................................148

Çocuklarda Temel İlk Yardım Uygulamaları ...........................................................................................................150

İlk Yardım Nedir? ..................................................................................................................................................150

İlk Yardım Temel Uygulamaları .............................................................................................................................150

Temel Yaşam Desteği (Solunum ve Kalp Durması) ..............................................................................................150

Solunum Yolu Tıkanıklıklarında İlk Yardım ...........................................................................................................151

Bilinç Bozukluklarında İlk Yardım .........................................................................................................................151

Göze, Kulağa, Buruna Yabancı Cisim Kaçması ...................................................................................................152

Zehirlenmelerde İlk Yardım ...................................................................................................................................153

Kırık Çıkık ve Burkulmalarda İlk Yardım ...............................................................................................................153

Yaralanmalarda İlk Yardım ...................................................................................................................................154

Kanamalarda İlk Yardım .......................................................................................................................................154

Yanıklarda İlk Yardım ............................................................................................................................................155

Sıcak Çarpmasında İlk Yardım .............................................................................................................................156

Donmalarda İlk Yardım .........................................................................................................................................156

Hayvan Isırıkları ve Böcek Sokmalarında İlk Yardım ............................................................................................156

Diğer Acil Durumlarda İlk Yardım .........................................................................................................................157

Hasta/Yaralı Taşırken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar ......................................................................................158

İlk Yardım Çantasında Bulunması Gerekli Öncelikli Malzemeler ..........................................................................158

Çocuklarda Oyun Yaralanmaları .............................................................................................................................1580-1 Yaş Arası Dönemde .......................................................................................................................................158

Bir Yaş Sonrası .....................................................................................................................................................159

xi

Çocuk ve Gençlerde Görülen Spor Yaralanmaları.................................................................................................160

Sağlıklı Çocuklarda Yaş Gruplarına Göre Aktiviteler ............................................................................................160

Çocuk ve Gençlerde Görülen Spor Sakatlıkları .....................................................................................................160

Spor Yaralanmaları Nelerdir? ...............................................................................................................................161

Spor Yaralanmalarının Tedavisinde Genel Yaklaşımlar ........................................................................................161

Spor Yaralanmalarının Tedavisi ............................................................................................................................161

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................162

Çözümler ...................................................................................................................................................................165

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................168

5. BÖLÜM: ANNE-ÇOCUK BESLENMESİ

Anne ve Çocuk Beslenmesi.....................................................................................................................................175

Anne-Çocuk Beslenmesi Programının Amaçları Nelerdir?...................................................................................175

Anne-Çocuk Beslenmesinin Önemi ........................................................................................................................175

Besin Ögesi ..........................................................................................................................................................175

Sağlıklı Beslenme Piramidi ...................................................................................................................................176

Besin Grupları.......................................................................................................................................................177

Ek Besin Grubu ...................................................................................................................................................181

Besin Hazırlamada Temizlik ve Sağlık Kuralları ...................................................................................................182

Hamilelik Döneminde Beslenme...........................................................................................................................183

Emziklilik (Süt Verme = Laktasyon) Döneminde Beslenme ..................................................................................184

Bebeklik Döneminde Beslenme............................................................................................................................186

Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Beslenmesi (1-6 yaş arası) .........................................................................187

Okul Çağı Döneminde Olan Çocukların Beslenmesi (7-12 yaş arası)..................................................................188

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................190

Çözümler ...................................................................................................................................................................193

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................195

6. BÖLÜM: ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM - I

Piaget’ye Göre Bilişsel Gelişim ...............................................................................................................................201

Zihinsel Gelişimi Etkileyen Faktörler ....................................................................................................................201

Piaget’nin Temel Kavramları .................................................................................................................................201

Bilişsel Gelişim Evreleri .......................................................................................................................................202

Somut İşlemler Evresi (7-11) ................................................................................................................................205

Soyut İşlemler Evresi (11-18) ...............................................................................................................................206

Piaget’nin Bilim Dünyasına Katkıları ....................................................................................................................206

Piaget’nin Eleştirilen Görüşleri..............................................................................................................................206

Vygotsky’nin Sosyo-Kültürel Kuramı .....................................................................................................................207

Kültür ve Düşünce ...............................................................................................................................................207

Dil ve Düşünce .....................................................................................................................................................207

Sosyal Etkileşim ve Düşünce ..............................................................................................................................207

Vygotsky Eleştirisi ................................................................................................................................................208

xii

Okul Öncesi Dönemde Bilişsel Yeterlilikler ..........................................................................................................208

0-6 Ay ...................................................................................................................................................................208

6-12 Ay ................................................................................................................................................................208

12-24 Ay ...............................................................................................................................................................208

24-36 Ay ...............................................................................................................................................................208

36-48 Ay ...............................................................................................................................................................209

48-60 Ay ...............................................................................................................................................................209

60-72 Ay ...............................................................................................................................................................209

Dil Gelişimi ................................................................................................................................................................210

Dil Gelişimi Kuramları ...........................................................................................................................................210

Dil Gelişimini Etkileyen Faktörler .......................................................................................................................... 211

Dili Oluşturan Sistemler ........................................................................................................................................212

Dil Becerileri..............................................................................................................................................................213

Alıcı Dil Becerisi ...................................................................................................................................................213

İfade Edici Dil Becerisi ..........................................................................................................................................213

Dil Gelişim Dönemleri ..............................................................................................................................................213

Konuşma Öncesi Dönem......................................................................................................................................214

Konuşma Dönemi ................................................................................................................................................214

Dilin Nörolojik Temelleri .......................................................................................................................................216

İki Dillilik ...............................................................................................................................................................216

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................217

Çözümler ...................................................................................................................................................................220

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................222

7. BÖLÜM: ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM - II

Sosyal Gelişim ..........................................................................................................................................................229

Sosyal Gelişim ile ilgili Kavramlar ........................................................................................................................229

Bağlanma .............................................................................................................................................................229

Benlik ....................................................................................................................................................................231

Sosyal Gelişimde İlişkiler ......................................................................................................................................234

Okul Öncesi Dönemde Sosyal Gelişim ..................................................................................................................235

Duygusal Gelişim .................................................................................................................................................236

Kişilik Gelişimi ......................................................................................................................................................238

Erikson ve Psikososyal Gelişim Kuramı ...............................................................................................................240

Ahlak Gelişimi ......................................................................................................................................................242

Cinsel Gelişim ......................................................................................................................................................244

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................248

Çözümler ...................................................................................................................................................................251

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................253

xiii

8. BÖLÜM: YARATICILIK VE GELİŞTİRİLMESİ

Yaratıcılık Kavramı....................................................................................................................................................259

Yaratıcılık Sürecinin Aşamaları .............................................................................................................................259

Yaratıcılığa Ait Zihinsel Süreçler ...........................................................................................................................260

Yaratıcılığın Boyutları ...........................................................................................................................................260

Yaratıcı Düşünceye İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar .................................................................................................261

Psikanalitik Yaklaşım ............................................................................................................................................261

İnsancıl Yaklaşım ..................................................................................................................................................262

Çağrışım Yaklaşımı ..............................................................................................................................................262

Gestalt Yaklaşımı ..................................................................................................................................................263

Bilişsel - Gelişimsel Kuramlar ...............................................................................................................................263

Faktöriyalist Yaklaşım ...........................................................................................................................................264

Algısal Yaklaşım ...................................................................................................................................................264

Çoklu Zekâ Kuramı ...............................................................................................................................................264

Yaratıcı Kişide Bulunan Özellikler .........................................................................................................................264

Yaratıcılığın Gelişimi ................................................................................................................................................265

Deney Evresi ........................................................................................................................................................265

Sembolik Evre ......................................................................................................................................................265

Gerçekçi Evre .......................................................................................................................................................265

Yaratıcılığı Engelleyen Faktörler .............................................................................................................................266

Okul Öncesi Dönemde Yaratıcılığı Geliştirme........................................................................................................266

Yaratıcılığın Geliştirilmesinde Ailenin Rolü ...........................................................................................................266

Anne-Baba Tutumlarının Çocuğun Yaratıcılığının Gelişimine Etkileri...................................................................267

Yaratıcılığın Geliştirilmesinde Eğitimin Rolü .........................................................................................................267

Yaratıcılığı Geliştiren Eğitim Ortamları ve Düzenlenmesi .....................................................................................268

Okul Öncesi Döneme Yönelik Yaratıcı Problem Çözme Teknikleri ......................................................................268

Beyin Fırtınası ......................................................................................................................................................268

Scamper (Yönlendirilmiş Beyin Fırtınası) ..............................................................................................................268

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................270

Çözümler ...................................................................................................................................................................273

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................275

9. BÖLÜM: ÇOCUKTA OYUN GELİŞİMİ

Oyun Nedir? ..............................................................................................................................................................281

Oyunun Özellikleri ....................................................................................................................................................282

Oyunun Önemi ..........................................................................................................................................................282

Oyunun Tarihçesi .....................................................................................................................................................284

Antik Çağ ve Orta Çağ’da Çocuk Oyunu ..............................................................................................................284

Antik Yunan Medeniyeti ve Çocuk Oyunu ............................................................................................................284

Antik Mısır’da Çocuk Oyunları ..............................................................................................................................285

xiv

Roma Medeniyeti ve Çocuk Oyunu .....................................................................................................................285

Orta Çağ'da Çocuk Oyunu ...................................................................................................................................285

Avrupa’da Oyun Düşüncesi Tarihi .......................................................................................................................285

Oyun Kuramları.........................................................................................................................................................287

Klasik Kuramlar ....................................................................................................................................................287

Modern Kuramlar .................................................................................................................................................288

Yaşlara Göre Oyunun Gelişimi ................................................................................................................................291

Doğumdan İki Yaş Dönemine Kadar Oyunun Gelişimi .........................................................................................291

İki - Dört (2-4) Yaş Döneminde Oyunun Gelişimi ..................................................................................................292

Dört-Altı (4-6) Yaş Döneminde Oyunun Gelişimi ..................................................................................................293

Oyun Türleri ..............................................................................................................................................................293

Kuram Temelli Oyun Türleri ..................................................................................................................................293

Uygulama Temelli Oyun Türleri ............................................................................................................................300

Oyuncak ve Oyun Materyalleri ................................................................................................................................301

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................305

Çözümler ...................................................................................................................................................................308

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................310

10. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ ÇOCUK EDEBİYATI

Dünyadaki Gelişim ...................................................................................................................................................317

15. Yüzyıldan Önceki Dönem ..............................................................................................................................317

15. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Kadar Olan Dönem .....................................................................................................317

18. Yüzyıl Dönemi ...............................................................................................................................................317

19. Yüzyılda Çocuk Edebiyatı...............................................................................................................................317

20. Yüzyıl Dönemi ................................................................................................................................................318

Türkiye’de Gelişim....................................................................................................................................................318

Cumhuriyet Öncesi Dönem ..................................................................................................................................318

II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1911) .......................................................................................................................319

Cumhuriyet Dönemi ..............................................................................................................................................319

Çocuk Edebiyatı Nedir? ...........................................................................................................................................320

Çocuk Edebiyatının Temel İlkeleri ........................................................................................................................320

Çocuk Edebiyatının Çocuklara Katkıları.................................................................................................................320

0-1 Yaş .................................................................................................................................................................321

1-2 Yaş .................................................................................................................................................................322

2-3 Yaş ................................................................................................................................................................322

Okul Öncesi Dönem Kitaplarında Bulunması Gereken Temel Özellikler ............................................................323

Çocuk Kitaplarının Dış Yapı Özellikleri ................................................................................................................323

xv

Çocuk Kitaplarının İç Yapı Özellikleri ....................................................................................................................324

Okul Öncesi Dönem Çocukları İçin Çocuk Edebiyatı Türleri................................................................................326

Resimli Çocuk Kitapları/Çocuk Anlatılarının Özellikleri ........................................................................................327

Çocuk Edebiyatı - Drama İlişkisi .............................................................................................................................330

Hikâye Oluşturma .................................................................................................................................................330

Hikâye Anlatma Teknikleri ...................................................................................................................................330

Çocuk Kütüphanesi ..............................................................................................................................................333

Yaşlara Göre Kitap Seçimi ....................................................................................................................................334

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Özel Konular ....................................................................................................334

Çocuk Hakları .......................................................................................................................................................334

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Çocuk Hakları .................................................................................................335

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Farklılıklara Saygı ve Özel Gereksinimli Bireyler ...........................................337

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Değerler .........................................................................................................338

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatının Hedefleri ...........................................................................................................339

Günümüzde Çocuk Edebiyatı Yazarları ve Eserleri ...............................................................................................340

Günümüzde Okul Öncesi Çocuk Resimleyenleri / Çizerleri, Yazar ve Eserleri ..................................................346

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................349

Çözümler ...................................................................................................................................................................354

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................357

11. BÖLÜM: ÇOCUK RUH SAĞLIĞI

Giriş ...........................................................................................................................................................................365

Normal ve Anormal Davranış ..............................................................................................................................365

İstatistiksel Norm ..................................................................................................................................................365

Ruh Sağlığının Önemi ..........................................................................................................................................365

Ruh Sağlığına Kuramsal Bakış................................................................................................................................366

Psikoanalitik Kuram (Freud) .................................................................................................................................366

Topografik Kuram .................................................................................................................................................366

Yapısal Kuram ......................................................................................................................................................366

Savunma Mekanizmaları .....................................................................................................................................367

İnsancıl (Hümanistik) Yaklaşım ...........................................................................................................................368

İnsancıl Kuramcılardan Carl Rogers'in Görüşleri .................................................................................................368

İnsancıl Kuram Maslow ve Kendini Gerçekleştirme Kavramı ..............................................................................368

Pozitif Ruh Sağlığı ...............................................................................................................................................368

Bağlanma ve Çocuk Ruh Sağlığı İlişkisi.................................................................................................................369

Bağlanma Nedir? ..................................................................................................................................................369

Bağlanma ve Ruh Sağlığı İlişkisi .........................................................................................................................369

Sosyalleşme ve Çocuk Ruh Sağlığı İlişkisi ............................................................................................................370

Çocuk Ruh Sağlığına Ailenin Etkisi ........................................................................................................................370

xvi

Ailesel Faktörler ve Çocuk Ruh Sağlığı ...............................................................................................................371

Duygusal Bozukluklar ..............................................................................................................................................371

Kaygı ...................................................................................................................................................................371

Korku ....................................................................................................................................................................372

Okul Korkusu ........................................................................................................................................................372

Gece Korkuları .....................................................................................................................................................372

Karabasan ............................................................................................................................................................372

Uyku Bozuklukları ................................................................................................................................................372

Kekemelik .............................................................................................................................................................373

Seçici Mutizm .......................................................................................................................................................374

Davranış Bozuklukları ..............................................................................................................................................374

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) .............................................................................................375

Psikofizyolojik Bozukluklar ve Alışkanlık Bozuklukları ........................................................................................378

Tik (Seyirce) .........................................................................................................................................................378

Yeme Bozuklukları ...............................................................................................................................................379

Altını Islatma ........................................................................................................................................................380

Dışkı Kaçırma ......................................................................................................................................................381

Parmak Emme .....................................................................................................................................................381

Tırnak Yeme ........................................................................................................................................................382

Özel Durumlarda Çocuk ...........................................................................................................................................382

Hastalık ve Çocuk ................................................................................................................................................382

Ölüm ve Çocuk ....................................................................................................................................................383

Boşanma ve Çocuk ..............................................................................................................................................383

Çocuklarda Depresyon ........................................................................................................................................384

Çocuklarda Bipolar Bozukluk ...............................................................................................................................384

Travmatik Stres Bozukluğu ..................................................................................................................................385

Obsesif Kompulsif Bozukluk ................................................................................................................................385

Somatoform Bozukluklar .....................................................................................................................................385

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................386

Çözümler ...................................................................................................................................................................389

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................391

12. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE DRAMA

Giriş ...........................................................................................................................................................................397

Temel Kavramlar...................................................................................................................................................397

Eğitimde Dramanın Temel Ögeleri ve Tiyatro İlişkisi ............................................................................................399

Drama Eğitmeni (Lideri ya da Dramayı Alanında Kullanan Öğretmen) ................................................................399

Grup (Katılımcılar) ve Yaşantı ..............................................................................................................................400

Mekân - Çalışma Ortamı .....................................................................................................................................400

xvii

Konu - Düşünce ....................................................................................................................................................400

Eğitimde Dramanın Kısa Tarihçesi .......................................................................................................................402

Eğitimde Yaratıcı Dramanın Belirgin Özellikleri ....................................................................................................402

Yaratıcı Dramanın Genel Amaçları .......................................................................................................................404

Eğitimde Dramanın Yapılandırılması-Aşamaları ...................................................................................................404

Okul Öncesi Eğitimde Yararlanılabilecek Drama Teknikleri .................................................................................406

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................408

Çözümler ...................................................................................................................................................................411

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................413

13. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI

Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Kuramsal Temelleri ..........................................................................................419

Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Tanımı ...............................................................................................................420

Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Özellikleri .........................................................................................................420

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Planlama ve Uygulama Sürecinde Öğretmenin Rolü ......................................................................................................................................................423

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Eğitim Ortamının Düzenlenmesi ve Öğrenme Merkezleri .................................................................................................................................................424

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Planlama ..........................................................................................................426

Aylık Plan ..............................................................................................................................................................426

Günlük Eğitim Akışı Planı .....................................................................................................................................427

Etkinlik Planı .........................................................................................................................................................428

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Değerlendirme ................................................................................................429

Çocuk Açısından Değerlendirme ..........................................................................................................................429

Program Açısından Değerlendirme ......................................................................................................................430

Öğretmen Açısından Değerlendirme ....................................................................................................................430

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................431

Çözümler ...................................................................................................................................................................435

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................437

14. BÖLÜM: İLKÖĞRETİME HAZIRLIK VE İLKÖĞRETİM PROGRAMLARI

Bölüm 1: Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Programlarının Karşılaştırılması....................................................443

Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları.....................................................................................................................443

Okul Öncesi Eğitimin Amaçları .............................................................................................................................443

İlköğretimin Amaçları ............................................................................................................................................443

Okul Öncesi Eğitimin İlkeleri .................................................................................................................................444

İlköğretimin İlkeleri ................................................................................................................................................445

Yeni Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Özellikleri .................................................................................................445

xviii

Yeni İlköğretim Programı'nın Özellikleri ................................................................................................................445

Birleştirilmiş Sınıflı İlkokul Uygulamaları ...............................................................................................................448

Okul Öncesi ve İlköğretimde Değerlendirme ........................................................................................................449

Bölüm 2: Okul Öncesi Eğitim Programlarında İlköğretime Hazırlık Uygulamaları .............................................449

Okuma-Yazmaya Hazırlık Etkinlikleri ....................................................................................................................449

Türkçe Etkinlikleri .................................................................................................................................................451

Matematik Etkinlikleri ............................................................................................................................................452

Fen ve Doğa Etkinlikleri ........................................................................................................................................452

Drama ve Oyun Etkinlikleri ...................................................................................................................................453

Müzik Etkinlikleri ...................................................................................................................................................453

Sanat Etkinlikleri ...................................................................................................................................................453

Hareket Etkinlikleri ................................................................................................................................................453

Öz Bakım Geliştirme Etkinlikleri ...........................................................................................................................453

Bireyi Tanıma Teknikleri ve İlkokula Hazırbulunuşluğu Değerlendirme ...............................................................454

Çocukları Tanımada Kullanılan Teknikler .............................................................................................................454

Test Dışı Teknikler ...............................................................................................................................................454

Test Teknikleri ......................................................................................................................................................456

Çözümlü Test ...........................................................................................................................................................457

Çözümler ...................................................................................................................................................................459

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................460

15. BÖLÜM: ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

Özel Öğretim Yöntemi I ............................................................................................................................................465

Okul Öncesi Eğitimin Planlanması ve Uygulanması.............................................................................................465

Özel Öğretim Yöntemi II ...........................................................................................................................................468

Öğretim İlkeleri .....................................................................................................................................................468

Oyun Yolu ile Öğrenme ........................................................................................................................................469

Anlatım Yoluyla Öğrenme .....................................................................................................................................470

Soru Cevap Yöntemi ............................................................................................................................................470

Drama Yöntemi.....................................................................................................................................................470

Alan Gezisi ve Araştırma ......................................................................................................................................472

Proje Yöntemi .......................................................................................................................................................472

Çocukların Birbirlerine Öğretme Yöntemi .............................................................................................................473

Analoji (Benzetme) ...............................................................................................................................................473

Kavram Haritası Yöntemi......................................................................................................................................473

Örnek Olay Yöntemi .............................................................................................................................................474

Gösteri Yöntemi ....................................................................................................................................................475

xix

İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemi .....................................................................................................................476

Beyin Fırtınası ......................................................................................................................................................476

Hikâyeleştirme (Öyküleştirme) Yöntemi ...............................................................................................................477

Konuşma Halkası .................................................................................................................................................478

Buluş Yoluyla Öğrenme ........................................................................................................................................479

İstasyon Yöntemi .................................................................................................................................................479

Gösterip Yaptırma Yöntemi .................................................................................................................................479

Deney ..................................................................................................................................................................479

Gözlem ................................................................................................................................................................480

Benzetim ..............................................................................................................................................................480

Altı Şapkalı Düşünme ..........................................................................................................................................480

Akvaryum .............................................................................................................................................................480

Düşün-Eşleş-Paylaş ............................................................................................................................................480

Kart Eşleştirme ....................................................................................................................................................480

Sergi ....................................................................................................................................................................480

Aktif Öğrenme ......................................................................................................................................................480

Uzman Daveti ......................................................................................................................................................480

Çoklu Zekâ ..........................................................................................................................................................480

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................485

Çözümler ...................................................................................................................................................................488

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................490

16. BÖLÜM: ANNE-BABA EĞİTİMİ

Giriş ...........................................................................................................................................................................497

Aile Eğitiminin Tanımı ..............................................................................................................................................498

Aile Eğitiminin Amaçları ..........................................................................................................................................498

Aile Eğitiminin Önemi ..............................................................................................................................................498

Aile ve Ebeveynlikle İlgili Kuramlar ........................................................................................................................499

Yapısal İşlevsel Kuram .........................................................................................................................................500

Aile Sistemleri Kuramı ..........................................................................................................................................500

Aile Ekolojisi Kuramı .............................................................................................................................................500

Bağlanma Kuramı .................................................................................................................................................500

İnsancıl (Hümanistik) Kuramlar ...........................................................................................................................501

Sosyal-Bilişsel Kuram ..........................................................................................................................................501

Aile Eğitiminde Kullanılan Yöntem ve Teknikler ....................................................................................................501

Örnek Olay İncelemesi .........................................................................................................................................501

Demonstrasyon ....................................................................................................................................................501

xx

Rol Oynama..........................................................................................................................................................501

Soru-Cevap ..........................................................................................................................................................501

Beyin Fırtınası ......................................................................................................................................................501

Türkiye’de Uygulanan Aile Eğitim Programları .....................................................................................................502

Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP) ..................................................................................................................502

Anne Destek Programı (ADP) ..............................................................................................................................502

Baba Destek Programı (BADEP)..........................................................................................................................502

Anne-Baba Olmak Seminerleri (ABOS)................................................................................................................502

Aile Mektupları ......................................................................................................................................................502

Okul Öncesi Veli-Çocuk Eğitim Programı (OVÇEP) .............................................................................................502

Yurt Dışında Uygulanan Aile Eğitim Programları ..................................................................................................503

Head Start Programı.............................................................................................................................................503

Okul Öncesi Çağda Çocukları Olan Ailelere Yönelik Evde Eğitim Programı (Home Instruction Program for Parents of Preschool Youngsters-HIPPY) ......................................................................503

Küçük Çocuklar ve Ailelerine Yönelik Ev Etkinlikleri (HATAF: Home Activities for Toddlers and Their Families) ...................................................................................503

Ev Merkezli Anne Çocuk Programı (The Mother-Child Home Program) ..............................................................503

Öğretmen Olarak Ebeveynler (Parents as Teachers-PAT) ...................................................................................504

Aile Eğitim Modelleri ................................................................................................................................................504

Ev Merkezli Aile Eğitimi ........................................................................................................................................504

Kurum Merkezli Aile Eğitimi ..................................................................................................................................504

Kurumsal Okul Öncesi Eğitimle Bütünleştirilmiş Aile Eğitimi ................................................................................504

Uzaktan Öğretim Yoluyla Aile Eğitimi ...................................................................................................................504

Okul Öncesinde Aile Katılım Çalışmaları ...............................................................................................................504

Aile İletişim Etkinlikleri ..........................................................................................................................................505

Ailenin Eğitim Etkinliklerine Katılımı .....................................................................................................................507

Bireysel Görüşmeler .............................................................................................................................................507

Ev Ziyaretleri.........................................................................................................................................................507

Anne-Baba Eğitiminde Ebeveyn Hakları, Yasal Konular ve Etik İlkeler ...............................................................508

Anne-Baba Eğitiminde Etik İlkeler .......................................................................................................................509

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................510

Çözümler ...................................................................................................................................................................514

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................516

xxi

ALAN EĞİTİMİ

17. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ FEN EĞİTİMİ

Fen Bilimlerine İlişkin Temel Kavramlar .................................................................................................................525

Olgu ......................................................................................................................................................................525

Kavram .................................................................................................................................................................525

İlkeler ....................................................................................................................................................................525

Genellemeler ........................................................................................................................................................525

Kuram ...................................................................................................................................................................525

Fen, Bilimsel Bilgi ve Bilimsel Yöntem...................................................................................................................525

Fen .......................................................................................................................................................................525

Bilimsel Okuryazarlık ............................................................................................................................................525

Bilimin Doğası.......................................................................................................................................................525

Fen Eğitiminin Önemi ve Amacı ..............................................................................................................................525

Bilimsel Süreç Becerileri .........................................................................................................................................526

Temel Süreç Becerileri..........................................................................................................................................526

Orta Düzey Süreç Becerileri .................................................................................................................................529

İleri Düzey Süreç Becerileri ..................................................................................................................................529

Bilimsel Süreç Becerilerinin Kazanımında Öğretmenin Rolü................................................................................531

Temel Bilim Alanları .................................................................................................................................................531

Fen Eğitiminde Kavram Öğretimi ............................................................................................................................532

Doğal Deneyimler .................................................................................................................................................533

İnformal Deneyimler .............................................................................................................................................533

Yetişkin Rehberliği ile Elde Edilen (Yapılandırılmış) Deneyimler ..........................................................................533

Kavram Yanılgıları ................................................................................................................................................534

Soru Sorma Stratejisi............................................................................................................................................534

Fen Eğitiminin Programdaki Yeri ............................................................................................................................535

Fen Merkezi ve Fen Materyalleri..............................................................................................................................535

Fen Materyallerinin Seçimi ...................................................................................................................................535

Fen Eğitiminde Öğretmenin Rolü ............................................................................................................................536

Fen Etkinliklerinde Kullanılan Yöntem ve Teknikler ..............................................................................................537

Kavram Haritaları..................................................................................................................................................537

Deneyler ..............................................................................................................................................................538

İnceleme Gezisi ve Gözlem ..................................................................................................................................538

Proje Çalışmaları ..................................................................................................................................................539

Drama Yöntemi.....................................................................................................................................................539

Analoji (Benzetme-Benzeşim) ..............................................................................................................................539

Çevre Eğitimi ........................................................................................................................................................540

xxii

Fen Eğitiminde Değerlendirme................................................................................................................................540

Fen Eğitiminde Ailenin ve Toplumun Rolü .............................................................................................................541

Okul Dışı Fen Deneyimleri .......................................................................................................................................541

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................542

Çözümler ...................................................................................................................................................................545

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................547

18. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ MATEMATİK EĞİTİMİ

Okul Öncesi Dönemde Matematik Eğitimi..............................................................................................................553

Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Programı ve Matematik Eğitimi ........................................................553

Gelişim Teorileri ve Matematik Eğitimi ..................................................................................................................555

İlk Matematik Kavramları: Eşleştirme, Karşılaştırma, Sıralama, Sınıflandırma-Gruplama ...................................556

Sayı Kavramı ........................................................................................................................................................558

Uzay ve Geometri .................................................................................................................................................560

Grafikler ................................................................................................................................................................561

Örüntü ..................................................................................................................................................................562

Problem Çözme ....................................................................................................................................................563

Ölçme ..................................................................................................................................................................565

Değerlendirme ......................................................................................................................................................567

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................569

Çözümler ...................................................................................................................................................................572

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................574

19. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ GÖRSEL SANATLAR EĞİTİMİ

Görsel Sanatlar Eğitimi ............................................................................................................................................581

Gelişim Alanlarına Göre Görsel Sanatlar Eğitiminin Yeri ve Önemi .....................................................................581

Görsel Sanatlar Eğitiminin Gelişim Alanlarına Katkısı ..........................................................................................581

Okul Öncesinde Sanat Etkinliği ............................................................................................................................582

Görsel Sanatlar Eğitiminde Tanımlar ve Kavramlar ..............................................................................................582

Sanatın Tanımı .....................................................................................................................................................582

Sanat Eğitimi .......................................................................................................................................................582

Sanat Eğitiminin Gerekliliği ...................................................................................................................................583

Görsel Sanatlarda Öğretim Yöntem ve Teknikleri.................................................................................................583

5-6 Yaş Grubunda Çok Alanlı Sanat Eğitimi .........................................................................................................586

Okul Öncesi Dönemde Sanatsal Gelişim .............................................................................................................592

Çocuğun Sanatsal (Grafiksel) Gelişim Basamakları.............................................................................................592

Karalama Dönemi (2-4 Yaş Arası Öz Anlatımın İlk Belirtileri) ...............................................................................592

Şema Öncesi Dönem (4-7 Yaş) ............................................................................................................................593

Şematik Dönem (7-9 Yaş) ....................................................................................................................................595

xxiii

Gerçekçilik Dönemi (9-12 Yaş) .............................................................................................................................595

Mantık (Görünürde Doğalcılık) Dönemi (12-14) ...................................................................................................596

Okul Öncesi Dönemde (5-6 Yaş) Görsel Sanatlar Eğitimi ....................................................................................597

Okul Öncesi Eğitim Döneminde Yapılan Yaratıcı Sanat Çalışmaları ....................................................................599

Okul Öncesinde Sanat Eğitiminde Müze ve Müze Eğitimi....................................................................................600

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................603

Çözümler ...................................................................................................................................................................606

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................609

20. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ MÜZİK EĞİTİMİ

Çocuk ve Müzik.........................................................................................................................................................615

Okul Öncesi Eğitimde Öncülerin Müzik Eğitimine Dair Görüşleri .........................................................................615

Okul Öncesi Müzik Eğitimi ve Gerçekleştirilmesi..................................................................................................616

Okul Öncesi Müzik Eğitiminin İlkeleri ve Amaçları................................................................................................616

Okul Öncesi Müzik Eğitiminin Amaçları ................................................................................................................617

Okul Öncesi Dönemde Müziksel Etkinlikler ...........................................................................................................617

Seslerin Keşfedilmesi ...........................................................................................................................................617

Ses Eğitimi............................................................................................................................................................618

Şarkı Öğretimi.......................................................................................................................................................618

Müzik Dinleme ......................................................................................................................................................619

Çalgı Öğretimi.......................................................................................................................................................620

Ritim Eğitimi .........................................................................................................................................................620

Müzik ve Hareket ..................................................................................................................................................620

Çocuğun Müziksel Gelişimi .....................................................................................................................................621

Okul Öncesi Çocuğun Müziksel Gelişiminde Karşılaşılan Sorunlar .....................................................................621

Okul Öncesi Kurumlarında Müzik Etkinlikleri İçin Belirlenen Mekân ....................................................................623

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................625

Çözümler ...................................................................................................................................................................628

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................630

21. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ BEDEN EĞİTİMİ VE OYUN ÖĞRETİMİ

Giriş ...........................................................................................................................................................................637

Hareketle İlgili Kavramlar.........................................................................................................................................637

Hareket Eğitimi .....................................................................................................................................................637

Hareket Eğitimi Uygulamaları ...............................................................................................................................638

Hareket Eğitiminin Temelini Oluşturan Etkinlikler .................................................................................................640

Okul Öncesi Dönemde Hareket Eğitiminin Önemi ................................................................................................642

xxiv

Hareket Eğitiminin Gelişim Alanlarına Etkisi.........................................................................................................642

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Hareket Eğitiminin Yeri ..................................................................................643

Motor Gelişim ............................................................................................................................................................643

Motor Gelişimle İlgili Temel Kavramlar .................................................................................................................643

Motor Gelişimi Etkileyen Faktörler ........................................................................................................................644

Motor Yetenekler ..................................................................................................................................................644

Motor Gelişim (Hareket Gelişimi) Alanları ............................................................................................................645

Motor Gelişim Kuramcıları ....................................................................................................................................646

Motor Beceri (Hareket) Sınıflandırması ...............................................................................................................647

Motor Gelişim Dönemleri ......................................................................................................................................648

Algısal Motor Gelişim............................................................................................................................................652

Motor Gelişim ile İlgili Testler ................................................................................................................................652

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................654

Çözümler ...................................................................................................................................................................657

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................659

KAYNAKÇA ...............................................................................................................................................................663

ALAN BİLGİSİ

1. BÖLÜM

OKUL ÖNCESİ EĞİTİME GİRİŞ

5

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM

Okul Öncesi Eğitimin Tanımı

Okul öncesi eğitimin çeşitli tanımları bulunmaktadır. Bu tanımlardan bazıları şunlardır:

Okul öncesi eğitim; “çocukların gelişim özellikleri, birey-sel farklılıkları ve yeteneklerinin göz önünde bulundu-rularak sağlıklı bir şekilde fiziksel, duygusal, sosyal ve zihinsel yönden gelişimlerinin sağlandığı, yaratıcı yönle-rinin ortaya çıkarıldığı, olumlu kişilik temellerinin atılarak, çocukların kendilerine güven duymalarının sağlandığı bir eğitim şeklidir”.1

Oğuzkan ve Oral’a2 göre okul öncesi eğitim; “doğumdan, ilkokulun başlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan; bu yaş çocuklarının bireysel özelliklerine ve geli-şimsel düzeylerine uygun, zengin uyarıcı çevre olanak-ları sağlayan; onların tüm gelişmelerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda, en iyi biçimde yön-lendiren bir eğitim sürecidir.”

Aral, Kandır ve Yaşar’a göre3 “okul öncesi eğitim; çocu-ğun doğduğu günden temel eğitime başladığı güne ka-dar geçen yılları kapsayan ve çocukların daha sonraki yaşamlarında önemli roller oynayan, bedensel, psikomo-tor, sosyal-duygusal, zihinsel ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, ailelerde ve kurumlarda verilen eğitimle kişiliğin şekillendiği gelişim ve eğitim sürecidir.”

1993 yılındaki XIV. Millî Eğitim Şurası’nda okul öncesi eğitimin tanımı ve kapsamı şu şekilde ifade edilmiştir: “Okul öncesi eğitimi, 0-72 ay grubundaki çocukların ge-lişim düzeylerine ve bireysel özelliklerine uygun, zengin uyarıcı ve çevre imkânları sağlayan, onların bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden gelişmelerini des-tekleyen, kendilerini toplumun kültürel değerleri doğrul-tusunda en iyi biçimde yönlendiren ve ilköğretime hazır-layan, temel eğitimin bütünlüğü içerisinde yer alan bir eğitim sürecidir.”

Tuğrul4 ise okul öncesi eğitimi; “0–6 yaşlar arasında ço-cuğun çok boyutlu gelişimini destekleyerek, yaşam boyu sürecek öğrenmenin temelinin atıldığı, sistemli ve bilinçli bir eğitim süreci” olarak tanımlamaktadır.

Önemli

Yukarıdaki tanımlardan hareketle okul öncesi eğitim ile ilgili öne çıkan özellikler şunlardır:

v Doğumdan temel eğitime kadar olan süreyi kapsar.

v Çocukların bedensel, psikomotor, sosyal-duygusal, zihinsel ve dil gelişimleri amaçlanır.

v Bireysel farklılıklarına uygundur.

v Çocuklara zengin uyarıcı çevre olanakları sağlar.

v Sosyal çevre ve kültürel değerlerin aktarılmasını amaçlar.

v Sonraki eğitim basamakları için hazırlayıcıdır.

Okul öncesi eğitim ile ilgili verilen tanımlarda değinilen ortak noktalardan biri de okul öncesi eğitime başlama ya-şıdır. Ülkemizde 2012 yılında ilkokula başlama yaşı ye-niden belirlenmiştir. Bu düzenlemelere bağlı olarak daha önce farklı yönetmeliklere sahip olan okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumları, 26 Temmuz 2014 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan “Millî Eğitim Bakanlığı Okul Ön-cesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği” ile aynı yönetmelik altında birleştirilmiştir. Belirtilen yönetmelikte ilkokulların birinci sınıfına, kayıtların yapıldığı yılın Eylül ayı sonu itibariyle 66 ayını dolduran çocukların kaydının yapılacağı ve gelişim yönünden ilkokula hazır olduğu an-laşılan 60-66 ay arası çocukların da velisinin yazılı isteği üzerine ilkokul birinci sınıfa kaydedileceği belirtilmekte-dir. Ayrıca 66-68 aylık çocukların velilerinin verecekleri dilekçe ile; 69-71 ay arasında olan çocukların ise ilkokula başlamaya hazır olmadıklarını belgeleyen sağlık raporu ile okul öncesi eğitime yönlendirilebilecekleri veya kayıt-larını bir yıl erteleyebilecekleri ifade edilmektedir.

Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları

Okul öncesi eğitimin amaçları Türk Millî Eğitiminin amaç-larına bağlı olarak belirlenmektedir. Türk Millî Eğitimi Ge-nel Amaçları şöyledir:

1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu'na göre Türk Millî Eğitiminin genel amacı Türk Milletinin bütün fertlerini,

1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasa'da ifadesi-ni bulan Atatürk Milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin Millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Anayasa'nın başlangıcındaki temel il-kelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline ge-tirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;

2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve ka-raktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiş-tirmek;

3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağ-lamaktır.

Böylece bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplu-

6

4. Öğrenciye ve çevreye görelik: Etkinlikler düzenle-nirken çocukların ilgi ve gereksinimlerinin yanı sıra çevrenin ve okulun olanakları da göz önünde bulun-durulmalıdır.

5. Bilinenden bilinmeyene: Eğitim sürecinde çocuğun bildiklerinden başlanmalı ve deneyerek öğrenmesine olanak tanınmalıdır.

6. Türkçe eğitimi: Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarına gereken önem verilmelidir.

7. Değer öğretimi: Okul öncesi dönemde verilen eği-tim ile çocukların sevgi, saygı, iş birliği, sorumluluk, hoşgörü, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma gibi duygu ve davranışları geliştirilmelidir.

8. Özdenetim: Eğitim, çocuğun kendine saygı ve gü-ven duymasını sağlamalı; ona öz denetim kazandır-malıdır.

9. Oyun temellilik: Oyun bu yaş grubundaki çocuklar için en uygun öğrenme yöntemidir. Bütün etkinlikler oyun temelli düzenlenmelidir.

10. Öz saygıyı geliştirme: Çocuklarla iletişimde, onların kişiliğini zedeleyici şekilde davranılmamalı, baskı ve kısıtlamalara yer verilmemelidir.

11. Özerkliği destekleme: Çocukların bağımsız davra-nışlar geliştirmesi desteklenmeli, yardıma gereksinim duyduklarında yetişkin desteği, rehberliği ve yetişki-nin güven verici yakınlığı sağlanmalıdır.

12. Duyguları tanıma: Çocukların kendilerinin ve başka-larının duygularını fark etmesi desteklenmelidir.

13. Hayal gücü, düşünme ve iletişim becerileri: Ço-cukların hayal güçleri, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerileri, iletişim kurma ve duygularını anlatabilme davranışları geliştirilmelidir.

14. Aile ve sosyal çevreye uygunluk: Programlar ha-zırlanırken aile ve içinde bulunulan çevrenin özellik-leri dikkate alınmalıdır.

15. Etkin katılım: Eğitim sürecine çocuğun ve ailenin et-kin katılımı sağlanmalıdır.

16. Rehberlik: Okul öncesi eğitimin süreçleriyle rehber-lik hizmetleri bütünleştirilmelidir.

17. Düzenli değerlendirme: Çocuğun gelişimi ve okul ön-cesi eğitimi programı düzenli olarak değerlendirilmelidir.

18. Üç boyutlu değerlendirme: Değerlendirme sonuç-ları çocukların, öğretmenin ve programın geliştirilme-si amacıyla etkin olarak kullanılmalıdır.

munun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan Millî birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkın-mayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Mil-letini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır.5

Okul Öncesi Eğitimin Amaçları

Okul öncesi eğitimin evrensel amaçları olarak kabul edilen görüşler, Mialeret tarafından şu şekilde ifade edilmiştir:6

1. Toplumsal amaçlar:

9 Çalışan kadınların çocuklarına bakmak,

9 Her çocuğa eğitim sağlamak ve onların bireysel gelişimlerine katkıda bulunmak,

9 Çocukların birbirleriyle ve başkalarıyla ilişki içinde bulunmasına, sosyalleşmesine katkıda bulunmak.

2. Eğitici amaçlar:

9 Çocuğun duyu organlarını eğitmek ve çevreye olan duyarlılığını artırmak.

3. Gelişimsel amaçlar:

9 Çocuğun doğal gelişimini temel alarak gelişimle ilgili deneyimlerine önem vermek.

Türk Millî Eğitim sisteminin genel amaçlarına uygun ola-rak okul öncesi eğitimin görev ve amaçları şunlardır:

1. Çocukların beden, zihin, duygu gelişimi ve iyi alış-kanlıklar kazanmasını sağlamak;

2. Onları ilkokula hazırlamak;

3. Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen ço-cuklar için ortak bir yetişme ortamı yaratmak;

4. Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır.7

Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri

Okul öncesi eğitim, bazı temel ilkelere dayanmaktadır. Bu ilkeler şunlardır:8

1. Bireysel farklılıklar: Okul öncesi eğitimi çocuğun gereksinimlerine ve bireysel farklılıklarına uygun ol-malıdır.

2. Gelişimi destekleme ve ilkokula hazırlık: Okul ön-cesi eğitimi çocuğun motor, sosyal ve duygusal, dil ve bilişsel gelişimini desteklemeli, öz bakım becerilerini kazandırmalı ve onu ilkokula hazırlamalıdır.

3. Demokratik eğitim: Okul öncesi eğitim kurumların-da çocukların gereksinimlerini karşılamak amacıyla demokratik eğitim anlayışına uygun öğrenme ortam-ları hazırlanmalıdır.

7

ÖABT Çıkmış Soru

Perihan Öğretmen, güne başlama zamanının sonunda çocukların oyun zamanında kiminle, hangi öğrenme merkezinde, ne yapmak istediklerini sorarak onların günlerini planlamaları için rehberlik etmektedir. Böylece çocuklar oyun zamanında kendi ilgi ve istekleri doğrultusunda oyun oynamakta ve aralarında herhangi bir anlaşmazlık yaşanmamaktadır.

Öğretmenin oyun zamanı için böyle bir yöntem uygulaması, okul öncesi eğitimin aşağıdaki temel ilkelerinden hangisine uygun bir örnektir?

A) Tüm gelişim alanları desteklenmeli ve çocuklar ilkokula hazırlanmalıdır.

B) Bildiklerinden başlanılmalı ve deneyerek öğrenmeye olanak tanınmalıdır.

C) Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarına gereken önem verilmelidir.

D) Demokratik eğitim anlayışına uygun öğrenme ortamları hazırlanmalıdır.

E) Çocukların kendi ve başkalarının duygularını fark etmeleri desteklenmelidir

Çözüm:

Perihan Öğretmen'in çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına uygun olarak öğrenme merkezlerini düzenlemesi, bu merkezleri kullanma sürecinde karar almalarını des-tekleyecek ortam sunması ve bunu kullanabilmeleri için uygun yönergeleri vermesi okul öncesi eğitimin demokratik eğitim anlayışına uygun öğrenme ortamını sunma ilkesi ile açıklanabilir.

Cevap D

Okul Öncesi Eğitimin Önemi

Okul öncesi eğitimin neden önemli olduğu ile ilgili husus-lar aşağıda maddeler hâlinde sıralanmıştır:

v Kişilik gelişimi için kritik dönem: Okul öncesi dö-nem 0-6 yaş arasını kapsar. Bu dönem, bireyin kişilik yapısını oluşturmada kritik bir dönemdir.

v Hızlı gelişime destek: 0-6 yaş döneminde çocuğun gelişimi ve öğrenme potansiyeli oldukça hızlıdır. Bu dönemde kazanılan davranışların büyük bir kısmı bi-reyin kişilik yapısını, tavır, alışkanlık, inanç ve değer yargılarını biçimlendirmekte, beden sağlığının gelişi-minin temelini oluşturmaktadır.9

v Zengin uyarıcılı ortam sağlama: 0-6 yaşı kapsa-yan çocukluk döneminde, çocuğun gelişimine uygun donanımı kazanabilmesi bakımından aile tarafından verilen eğitim tek başına yetersiz kalmaktadır. Zengin

uyarıcı ortama sahip olan okul öncesi kurumlar bu eksiği gidermektedir.

v Çocuk bakımı: Okul öncesi kurumlar eğitim imkânının yanında çalışan anneler için bakım imkânı da sunmaktadırlar.

v Fırsat eşitliği: Okul öncesi eğitim farklı sosyoekono-mik düzeye sahip ailelerin çocuklarına eşit düzeyde fırsat sağlamaktır. Bu durum, toplumsal eşitlik ve top-lumsal kalkınmaya katkı sağlamaktadır.

v Sosyal ve ekonomik katkı: Okul öncesi eğitime ya-pılan yatırımın toplum ekonomisine katkısının yüksek olduğu anlaşılmıştır.

v Okul öncesi eğitime önem veren ülkelerin PISA gibi standart kabul edilen sınavlarda yüksek başarı elde ettikleri görülmüştür.

v Sağlıklı beslenme: Okul öncesi eğitim çocuğun ge-lişiminde sağlıklı beslenme imkânları sunmaktadır.

v Sosyalleşme: Özellikle 5-6 yaş dönemleri sorum-luluk duygusu, disiplin ve kurallara uyma açısından kritiktir.

v İlkokula hazırlık: Çocuğun ilkokula hazırlıklı olarak gidebilmesinde okul öncesi eğitimin katkısı yüksektir.

v Paylaşma ve iletişim becerileri: Okul öncesi eği-tim boyunca oynanan oyunlar ve yapılan etkinlikler aracılığıyla kendi yeteneklerini keşfeden çocuk pay-laşmayı, dinlemeyi, iletişim kurmayı öğrenmektedir.

v Okumaya ve yazmaya hazırlık: Okul öncesi eğitim alan çocuk aynı zamanda okuma yazmaya da hazır-lık yapmış olur.

v Soyut düşünmeye katkı: Okul öncesi eğitim alan bireylerin matematik ve soyut düşünme becerileri açısından avantajlı oldukları belirlenmiştir.

v Düşünme becerileri: Okul öncesi eğitim, çocukların yaratıcı düşünme becerilerinin geliştirilmesi açısın-dan da önemli bir eğitim basamağıdır.

TÜRKİYE’DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN GELİŞİMİ

Cumhuriyet Öncesi Dönem'de Okul Öncesi Eğitim

İslamiyet öncesi toplumlarda, küçük çocuklara aileleri ta-rafından temel yaşam becerileri kazandırılırdı. Türklerin İslamiyet’e girmelerinden sonra İslam dininin kuralları ön plana alınarak çocuklara bu doğrultuda eğitim verilmiştir. Osmanlı döneminde okul öncesi dönem çocuklarının eği-timi için bir anlamda okul öncesi eğitim kurumlarının ilk örnekleri sayılabilecek “Sıbyan Okulları” ile “Islahhane-ler”, “Darüleytam-ı Osmani” ve “Darüleytamlar” vardı.10

Osmanlı'nın son yıllarında 1908’den önce, İstanbul ve bazı vilayetlerde özel ana mektepleri açılmıştır. Resmî ana mektepleri ise Balkan Savaşlarından sonra açılıp yaygınlaşmaya başlamıştır (Akyüz, 2006).